Professional Documents
Culture Documents
Balca yaptlan:
ii G ve Davran Bozukluklar (1980)
Nkleer Sava ve Sonras (1985)
Yeni Osmanllar ve Paris Komiin (1985)
Picasso (1990)
Politik Psikoloji Notlar (1990)
ikence Sonras Yaam ve Taplam Kamp Sendromu (1993)
Gmenlik Yaants ve Kiilik Deiimi (1993)
Aiyan'daki Kilin: Tevfik Fikret'in Melankolik Dnyas (2002)
Bilimsel Bir Peri Masal: Fred'un Aile ve Tarihsel Roman (2003)
Serol Teber
Say Yaynlar
Psikoloji Dizisi
ISBN 978-975-468-215-1
Sertifika No: 10962
Say Yaynlan
Ankara Cad. 54/12 TR-34410 Sirkeci-stanbul
Telefon: (0212) 512 21 58 Faks: (0212) 512 50 80
web: www.sayyayincilik.com
e-posta: sayyayinlari@ttmail.com
GR:
ANTGONE RNEGNDE TRAJK/MELANKOLK
Ki1LICiN ORTAYA IKII 9
1. BLM:
MELENCOLIA l VE ALBRECHT DRER 17
1.1. Melencolia 1 19
1.2. Melencolia J'in Alm 23
1.3. Melencolia /'in Dnsel Temelleri 45
1.4. "Ben, Nrnbergli Albrecht Drer, 28 Yanda Kendi
Kendimi Yarattm." 51
1.5. Melencolia ], Mo11a Lisa, Hamlet, Baudelaire vb. 71
2. BLM:
ANTKAC KLTRLERNDE MELANKOL 77
2.1. Homeros Destanlarnda Melankolik Kiilikler:
Bellerophontes, Aias ve Agamemnon 79
2.2. Homeros Destanlarnda Merkezi Orta Blgenin
Kararmas ve fkelenme 89
2.3. Hippokrat Yaznnda Melankoli 95
2.4. Demokritos ve Herakleitos:
Glen ve Alayan Melankolik Filozoflar 105
2.5. Thepohrast ve Aristoteles:
"Neden Olaanst Kiiler Hep Melankoliktir?" 117
2.6. Antikada Modern Melankoli Anlaylar: 129
Kapadokyal Areteaus 129
Efesli Soranus 132
Efesli Rufus 133
Bergamal Galenus 135
3.BLM:
ORT AAGDA MELANKOL 141
3.1. lmcl Gnah: Acedia / Melankoli 143
3.2. Kronos-Satrn ve Melankoli t likileri: 159
4.BLM:
AYDINLANMA AGINDA MELANKOL ANLAYII:
-
TOPLUMSAL SU "ZAVALLI DEL" 213
5.BLM:
MELANKOLDEN DEPRESYONA 225
6.BLM:
HLDERLN'N HZNL SUSKUNLUGU 263
7.BLM:
TOPLUMSALLAAMAYAN MELANKOLK 297
KAYNAKLAR 357
Varolma ... kendi hkmetmedii frlatlmln tar .. .
Varolma u anlama gelir: Hiin iine braklma .. .
Hi kkl bir ekilde aa karlmakszn,
kendi olma da zgrlk de yoktur.
Martin Heidegger
Albrecht Drer, Melencolia /, 1514, (24 x 18,6 cm.) Berlin Devlet Mzesi.
GR
ANTGONE RNEGNDE
TRAJK/MELANKOLK KLGN ORTAYA IKII
1.
Q
Serol Teber Melankoli
10
Giri
il.
Melankolinin gizemini birazck olsun sezinlemek amacyla
"Ariadne'nin ipliini" tutanlar, ou kez antika trajedileri
nin kaynana da yaklatklarn grrler. Melankoli ve traje
di ortak tarihsel/ toplumsal koullardan beslenmilerdir hep.
Hatta Hippokrat ve Sophokles, yaptlarn hemen hemen ay
n tarihlerde yazmaya balamlardr. Melankolinin ve traje
dilerin bu anlaml birlikte ortaya klar, melankolik trajik
insann servenlerini anlamaya karlkl olarak yardm ede
bilir.1
Sokrates, Alkibiades diyalounda, insanlara "kendini tan"
arsnda bulunmu. Sophokles, Kral Oidipus trajedisinde,
bu arya yant verircesine insann kendisini tanmaya al
masnn ne denli byk aclara neden olabileceini gster
mitir. 2 3
Sophokles'in trajedilerindeki grkem insan artr. Oidi
pus'u okuduktan ya da seyrettikten sonra, Camus'nn vur
gulad gibi, "insan, 'olmaz byle ey!' demek ister. Ancak bu
'olmaz byle ey' syleminde, umutsuz bir evetlenme grlr. He
pimiz biliriz byle bir eyin olabileceini... "4 Freud'un biemiyle,
"Akl erdirilemeyen bir yazgnn zorunluluu" grlr. Burada
Hugo Hofmansthal, bize, "Hangi ocuk annesiyle zifaf yatana
11
Serol Teber Melankoli
12
Giri
13
Serol Teber Melankoli
III.
Melankoli, antikadan beri tbbn ve ruhbilimlerinin tesin
de pek ok trajedinin, romann, iirin, sanat yaptnn konu
su olmutur. Bunlardan, Albrecht Drer'in 1514 tarihinde
yaph, Melencolia 1 adl kk gravrn dn ve ruhbilim
dnyasnda zel, ayn bir yeri vardr. Melankolinin gizini an
lamaya ve anlatmaya Drer'in bu alegorik gravrnn vaz
geilmez katklar olabileceini dnyorum...
15
r
1. BLM
19
Melencolia 1 ve Albrecht Drer
24
Melencolia I ve Albrecht Drer
25
Albrecht Drer, Melencolia 1, ayrnt.
Melencolia I ve Albrecht Drer
29
Serol Teber Melankoli
1
Drer'in simgesel dnyasnn olumasnda Hmpollon ijj;
yeroglif yazsnn etkisi olduu sklkla sylenmektedir.
Bu ilgin, gizemli hiyeroglif, A tika Grek ve Eski Msr
biliminin ortak bir rn olarak Romallarn Msr' igal et
meleriyle gncellemitir. Herapollon Hiyeroglifi, Msr Hiye
roglif yazsndaki ekillerin, simgelerin anlamsal yorumlan
nn Antik Grek dilinde yazlmasyla ortaya kmtr."
Bu anlam-yorum yaz, 15. yzylda Bizans'tan talya'ya gel
mitir. talyan hmanistleri, zamann gizemli yaam iinde, bu
yorum-simge yazsna ok nem vermilerdir. Herapollon Hiye
roglif yazsndan bir tr bulmaca-dili ortaya karmlardr.16
Drer, bu bulmaca-diline, anlam-yorum yazsna yabana
deildir. Onun bu gizemli yazy -{)laslkla- arkada Konrad
Celtis'ten rendii sanlmaktadr. Herapollon Hiyeroglif ekil
lerin anlamlarnn yorumu, bu yorumu yapan insann bilgelik,
ermilik dzeyine braklan bir zgrlk iermektedir.17
Her ermiin, kendi yorumunu yapmas ve kendi hakikati
ne yaklafuas olas klnmtr. Yanl ya da eksik/fazla yo
rum, ermiin/bilgenin kendi zgrlk sorunu olmutur.
Bylece birbirine yakn ermilik-bilgelik dzeyindeki insan
lar, birbirlerine benzer -bir tr ortak lehe- ortak bulmaca-di
li ile konuabilme olana yaratmlardr. Belki de melanko
likler (Homo melancholicus) byle bir bulmaca-dili ile konu
an-dnen insanlardr. Bu bulmaca-diline Satrn merkezli
astroloji yorumcularnn da ilgisi ok olmutur. Drer'in ya
ptn bu bulmaca-diline gre yorumlayanlarn kansna gre,
pergel bir Satrn simgesidir. Melankoli ile Satrn gezegeni
arasndaki ilikiyi gstermektedir. Satrn, l sanatnn,
harmoninin, geometrinin tanrsdr. Ancak Satrn ayn za
manda alma, emek, zaman, varsllk, gzellikle ilgili eski
bir "altna tanrs"dr. Bu balamda kadn, pergel ve kitap
dnen, bilge insan-kadn simgelemektedir.18
Melencolia l ve Albrecht Drer
J6
Melencolia I ve Albrecht Drer
------ ----- -------
37
Serol Teber Melankoli
39
Serol Teber Melankoli
40
Albrecht Drer, Hieronymus, 1514, (24 x 18,6 cm.)
Berlin Devlet Mzesi.
Serol Teber Melankoli
42
Melencolia l ve Albrecht Drer
46
Meler colia 1 ve Albrecht Drer
48
Melencolia l ve Albrecht Drer
9
Serol Teber Melankoli
50
1.4. "BEN, NRNBERGL ALBRECHT DRER,
28 YAINDA KEND KENDM YARATTIM."
.=;
Serol Teber Melankoli
...
.,
--
Melencolia I ve Albrecht Drer
56
Melencolia J ve Albrecht Drer
57
Serol Teber Melankoli
58
Melencolia I ve Albrecht Drer
59
Serol Teber Melankoli
60
Melencolia I ve Albrecht Drer
bl
Albrecht Drer'in kendi resmi (1 500). Ihlamur aac zerine yal boya (67 x 49
cm.) Mnih Eski Resim Mzesi (Aite Pinakothek). Resmin sa st kesindeki
yaz: "Ben, Nmbergli Albrecht Drer, 28 yanda kendi kendimi yarathm".
Melencolia 1 ve Albrecht Drer
63
. ,,
..
.j
J
"
Jan van Eyck, Berlin, [sa
\ \ n7-ner "' Durl' r ' n fl... rn nl' .c.l't ardo! \'n \'tlfllH
...
"
..
- - ---'.
. . resmi' 15_14, (42, 1
Albrecht D rer' in annesnn x 30 cm )
..
Beriin Devlet Muzes.
\ l lrr.:h 1 lurr n th1 re ... n . 1 1,.r / ,/r'\"' \ "i"
,..
. '
'(
tr.58
Drer, 1 5 1 3 / 14 yllar arasnda, sanatnn doruk noktasn
oluturan "valye, lm ve eytan ", "Aziz Hieronym us " ve
"Melencolia l " gravrlerini yapmtr.
Melencolia l gravr ile annesinin lm ve kendi ruhsal
krizleri arasndaki balant hep tartlagelmitir.
Analitik ynelimli ruhbilimciler, bu balanty -Freud'un
nl aratrmasndan da esinlenerek- Leonardo da Vinci ile
annesi ve Mona Lisa arasndaki ilikiye benzetmilerdir.
Kaiser Maximilian'n 1 51 9' da lm, Drer'i olumsuz
ynde ok etkileP'li. Drer, gnlne, "Drer'in durumu k
t," diye yazmtr. Reformasyona ve Martin Lu ther'e byk
umutlar balam; Luther'le grme olanaklar aram. An
cak banaz boyutlarda melankoli ve melankolik insan kar
t Martin Luther ile Drer'in yz yze gelip konuma ola
naklar yaratlamamtr. Drer' in bu son derece skntl, bu
nalml ve kendisini olaanst yalnz ve terk edilmi du
yumsad yllarda Rotterdaml Erasmus onun en gvenilir
dostu olmutur.
70
1.5. MELENCOLIA l, MONA LSA, HAMLET,
BAUDELAIRE vb.
i' 1
Serol Teber Melankoli
73
. ,. .
:
..
. _, -
,.
. ,, tir. ,11;,,11.
Edouard Manet (1832-1 883), Charles Ba udelare portresi, de-.. r ' " "'' ' aama.
Melencolia I ve Albrecht Drer
75
2. BLM
ANTKAG KL TRNDE
MELANKOL
2.1. HOMEROS DESTANLARINDA MELANKOLK
KLKLER: BELLEROPHONTES, AAS ve
AGAMEMNON
79
Serol Teber Melankoli
81
Serol Teber Melankoli
82
Antika Kltrnde Melankoli
83
Serol Teber Melankoli
84
Antika Kl trnde Melankoli
sonra deersiz bir insa11 da zafer elde edebilir. Benim ise tanrlar ol-
madan da bu zaferi kazanacama gvenim var" diye yant ver
mi. (Sophokles, Aias, dize 754-69). Ve bu szlerle vnm
tr. Ve baka seferinde tanra Athena kendisini, ldrc
elini dmanlara evirmeye zendirirken Aias u mthi, ii
tilmemi yanb vermi: Kralie, sen teki Akhalarn yam na git;
11
85
Serol Teber Melankoli
.
86
Antika Kltrnde Melankoli
Kalkt hrsla
11
"Ey doymak bilmez adam ... Seni gidi edepsiz, karna dkn
yrek... Seni arap fs, seni it gzl, seni geyik yrekli... Halkn
kemiren bir kralsn sen" ...
( llyada, 1, 122)
87
Serol Teber Melankoli
88
2.2 . HOMEROS DESTANLARINDA MERKEZ
ORTA BLGENN KARARMASI ve
FKELENME
89
Serol Teber Melankoli
90
Antika Kltrnde Melankoli
91
Serol Teber Melankoli
ylece bekledi."
(llyada, 22, 93-99)
92
Antika Kltrnde Melankoli
93
2.3. HPPOKRAT YAZININDA MELANKOL
1.
95
Serol Teber Melankoli
il.
Hippokrat (M 460-377) ve okulu, Sokrates ncesi fyonya
doa felsefesinin etkisi altnda ortaya kmtr. Romal Ce
sus'un tanmna gre Hippokrat, f yonya felsefesinin yeni
balad bu dnemde, tbb felsefeden ayrmaya alm.
Aynca zgn bir bilimsel tp anlay ve tp yazn dilini ge
litirmitir.'
Hippokrat, hekimlik mesleinde dnsz ampirik bir
gzlemci, usu, tan koyucu olmaya almtr. Tbbn bilim
sel nitelik kazmasna, tanrlarn bilgileriyle, insanlarn bil
gilerinin birbirlerinden ayrlmasna katkda bulunmutur.
Hippokrat ile birlikte hekimler -artk- doa bilimcilerinin
doay incelerken gsterdikleri ussal gzlem yntemini, bi
rey-insann bedensel-ruhsal sorunlarnn anlamnda ve
zmlemesinde de kullanmlardr. Din, batl inan, majik d
nce, ussal dnce karsnda, tp alannda (da) kendi ko
numlarn yeniden belirlemek zorunda kalmtr.
Hippokrat ve okulu, insan ve insann ruhsal dnyasn
tanrlar dnyasndan kurtarmaya ve ussallatrmaya, insa
nn ruhsal rahatszlklarn, genel bedensel rahatszlklar,
hastalklar dizgesi iine entegre etmeye almtr. Bu d
nemde, tin ile madde arasnda ciddi bir ayrm olumad
iin, yaptlarn ounda anlalr nedenlerden, maddeden
alnan terimler, kavramlar kullanlmtr. Ancak tm eksik-
Antika Kltrnde Melankoli
111.
Hippokrat'n elde bulunan Tm Yaptlar (Corpus Hippokrati
cum) 62 balk altnda, 74 kitaptan olumaktadr. Bunlarn
Grekeden evirileri byk boy on ciltlik "Hippokrat, Tm Ya
ptlar " olarak yaymlanmtr.6
97
Serol Teber Melankoli
98
Antika Kl trnde Melankoli
99
Serol Teber Melankoli
------ oo ------
Antika K ltrnde Melankoli
- 1 02
Antika Kltrnde Melankoli
- 1 06
Antika Kltrnde Melankoli
l l ll -------
Antika Kltrnde Melankoli
------- 1 1 1 -------
Serol Teber Melankoli
------- 1 1 5 -------
Serol Teber Melankoli
------- 1 1 6 -------
2.5. THEOPHRAST/ARiSTOTELES:
"NEDEN OLAGANST KLER
HEP MELANKOLiKTR?"
------- 1 1 9 ------
Serol Teber Melankoli
121
Serol Teber Melankoli
------ 1 22 ------
Antika Kltrnde Melankoli
------- 1 27 -------
Serol Teber Melankoli
EMPEDOKLES
------ 1 28 ------
2.6. ANTIKAGDA MODERN MELANKOLi
ANLAYILARI
Kapadokyal Aretaus
Efesli Soranus
Efesli Rufus
Bergamal Galenus
1 32 -------
Anlika Kltr nde Melankoli
------- l B -------
Serol Teber Me/nkoli
------ - - - - - - -
------ 1 44 ------
Ortaada Melankoli
1 -t <; -------
Serol Teber Melarkoli
-
1 -16 ------
Ortaada Melankoli
il.
Hristiyan dnyasnda melankoli / acedia zerine almalar
-grece- erken dnemlerde balamtr.
Daha yzl yllarn sonlarna doru manastrlarda -as
kese- yaayan keilerde, ilecilerde melankoli benzeri ruh
sal durumlarn sklkla grlmeye balamas zerine, nl
dinbilimci Evagrius Pontikos durumu aratrm. Bu konuda
ilk kapsaml bilgileri vermitir.12
Evagrius Pontikos (345-399), Kuzey Karadeniz'de, eski
Ponhs devletine bal Ibora' da domu. Babas da nl bir
din bilgini olan Evagrius Pontikos, Kapadokya yresi din
okullarnda yetimi. Sonra 1stanbul'a gitmi. 381'de topla
nan nl Konsl'e katlm. Sonra da olaslkla sonu hzn
le biten bir ak serveni nedeniyle stanbul' dan ayrlp ileci
bir yaama balamak zere ilk kez Kuds'e gitmi. Burada
hastalanm. Alt ay kadar lmcl skntlar iinde yatm.
Sonra, skenderiye kentinin 50 km. gneydousunda Kellia
blgesindeki nl l manastrlarnda kendini tanmak, tan
rya yaklamak, lsa'nn dnyaya yeniden geliini karlamak
iin, ileci yaama balam. D
Msr' daki bu l manastrlar o zamanlar ok nlenmitir.
Buralarda Hristiyan dininin ilk ncleri olaanst koullar
da yaayp hem kendilerini hem de dinsel ilkeleri snamlar.
Deneyimlerini arhrmlar ve birbirlerine aktarmlardr.
---
1 -17 --
Serol Teber Melankoli
111.
Hristiyan Kilisesi, fyonya filozoflarnn doa bilimleri anla
ylarn da gz nne alan, inan-dinbilim merkezli sistema
tik bir dnya gr oluturabilmek iin byk abalar harca
mtr.
Bu inan-dinbilim merkezli sistematik iinde, gene yon
yallarn ve Empcdokles'in ngrdkleri, toprak, su, hava ve
ateten oluan drt temel element ve bunlarn oluturdukla
r karn temel alnm . Ancak bu kar1111111 oluumu ve geli
imi Hristiyan dinbilim anlayna gre ok karmak bii m
lerde, yeniden yorumlanmtr.
Serol Teber Mela11kvli
------- 1 50 -------
Ortaada Melankoli
iV.
Ortaa Hristiyan dinbilimleri anlayna gre, melankoli
her eyden nce inanszlk, tanrdan uzaklama, dzenden
1 5:? -------
Ortaada Melankoli
v.
Antikada olaanst insanlara zgn bir nitelik saylan
melankolik kiilikler, ortaan sanat yaptlarnda, uykulu,
Ortaada Melankoli
v.
1400 yl boyunca insanlarn dnme ve ruh d nyalarn et
kileyen ortaan dinbilim-ahlak, tp kuram, acedia/ melan
koli anlay, Aydnlanma a'yla birlikte birdenbire orta
dan kaybolmutur.
1700 yllarna dein kitaplarn, szlklerin, ansiklopedilerin
nemli blmlerini oluturan acedia konular zerine, Diderot
ve arkadalarnn kardklar ansiklopedide tek bir satr grl
memitir. Fransz aydnlanmaclar, ortaa dinbilim-ahlak
dnyasnn temelini oluturan "gnah" zerine son derece
retici ve ironik sz oyunlar yapmlardr. rnein, ansiklope
dide, "gnah"n Franszca karl olan "peche" szc, ba
lk avlanma ve gene "lmcl gnah" karl kullanlan "pec
her" szc de eftali aac karl olarak kullanlmtr.23
Aydnlanma a dnrlerini, balk avcl ve eftali aa
lan, "gnah" tan ok daha fazla ilgilendirmitir ...
Acedia tanmlamas, 1 800 yllarnn ortalarnda yeniden
ama bu kez ok daha baka bir balam iinde anmsanmtr.
Sanayi devrimi ve modernizm ile birlikte yeni bir melanko
lik kiilik tipi ortaya kmtr.
1 848 devrimler dneminin, bu yeni "uyumsuz ", "dne
aylak ", melankolik tipinin, Charles Baudelaire ( 1 821 -1867) ki
iliinde ve yaamnda somutlamas klasiklemitir.
1 55 -------
Serol Teber Melankli
-------
1 57
3.2. KRONOS-SATRN ve MELANKOL
iLKLER
l 'i 4 -------
Serol Teber M:la11koli
il.
Melankolik insanlarn dnyalarnn elikiler ve ztlklarla do
lu olduuna inanlmtr. rnein: Bilgi al ile bilginin an
lamszl; bilicilik ile byclk; varlk ile hilik; byk iler
baarma istei ile intihar; mutluluk ile mutsuzluk; gllk ile
gszlk; gemi zaman ile imdiki zaman elikisi; varlk ile
yokluk; ilgisizlik ile d uyarlk; her yi evetleme ile her eyi
tahrip etme istemi vb. gibi duygu ve dnceler, melankolik
lerde grlebilen elikilerin sadece ilk akla gelenleri olabilir.
Melankolik insanlardaki bu elikiler ile antika tanrs
Kronos'un kiilii arasnda -olaslkla- bu tr bir balam
iinde iliki kurulmu olabilir. Kronos'un yaam da melan
kolikler gibi tam bir elikiler yumadr. Kronos, gkyz
tanrs Uranos ile yeryz tanrs Gaia'nn oludur. Sylen
celere gre Gaia, gnn birinde Uranos'a kzar ve olu Kro
nos'un eline ekin bimek iin kullanlan demir bir orak verip
babasnn cinsel organlarn kesmesini ister ... Kronos da ba-
Ortaada Melankoli
------ 1 61
Serol Teber Melankoli
.
Antik Grek kltrnde evren zerine pek ok varsaymda
bulunulmu ancak bu gzlemler genellikle gkyz, yldz
lar, Gne ve Ay ile snrl kalmtr. Grekler, gezegenler ze
rine ayrca fazla bir ey sylememiler; rnein Grekler'in
gezegen tanrlar olmam; gezegenlerin birey-insan zerin
deki etkileri pek fazla tartlmamtr ... Gezegenler bilgisi
------- 1 62 -------
Ortaada Melankoli
- l hJ
Serol Teber Melankoli
su toprak / dnya
kuru
hava ate
Mantksal drtgen
Serol Teber Melankoli
Drt Temel
Kiilik/Miza: Sanguiniker Chloriker Melankolik Phlegmatik
Canl Kz gn Melankolik Arkanl
Heyecanl Ofkeli
v.
Heinrich Cornelius, Agrippa'nn yazd Gizemli Felsefe (De
Occulta Phlosophia) yapt kadar 16. yzyl ve sonrasn etki
leyen baka bir yapt zor bulunur. Rnesans hmanistleri ve
bu arada zellikle de Albrecht Drer zerinde byk etki
yapan Agrippa'nn yaam yksne ve yaptna biraz daha
yakndan bakmak "ortaan ruhunu" anlamaya yardm
edebilir.
Agrippa'nn yapt ok karmak bir zaman diliminde or
taya kmtr. 15. yzyln sonu, 16. yzyln balarnda, orta
an ekonomik, toplumsal, kltrel boyutlarda dalmaya
balad dnemlerde yaanan byk boyutlu "korkutucu bo
luk" iinde, dnyay, eytanlarn, cadlarn, cinlerin, insan k
lna girmi hayvanlarn ya da hayvan biimine dnm
insanlarn kaplad dnlmtr ... Bu koullarda Machia
velli'nin bile cinlere kar muska tad sylenmitir. Bu ta
rihlerde, salt Paris'te 30.000 astroloun, simyacnn, byc
nn topland sanlmaktadr. Sadece sokaktaki insann deil,
Hristiyan dininin tanrya en yakn temsilcisi Papa 111. Pa
ul' n bile Vatikan'da yldz falna bakhrmadan, ne bir toplan
hya katld ne de bir geziye kt bilinmektedir ... Bu d
nemde insanlarn en byk umutlarnn Mezopotamya, M
sr, Arabistan-nasya kkenli bir muska-uur ve benzeri ko
ruyucu tamak olduu sylenegelmitir.13
Agrippa -bu koullarda- 14.9.1486 tarihinde Kln'de
domu. Hukuk okumaya balam. ok erken yalarda giz
li bilimlere (magie), Kabala'nn harfilik, sayclk gibi gizem
li evren retilerine ilgi duymu. 1507'de Avrupa'nn en n-
------- 1 70 -------
Ortaada Melankoli
Korku, ac, hzn dolu bir yaam srd ren Agrippa, 1535
ylnda, Grenoble'da, 49 yanda lmtr. 16
Gizemli Felsefe'nin (Agrippa) nsz 1510 ylnda yazl
m. Az sayda n basks yaplm ya da el yazmas bu yl
larda oaltlmtr. Kitabn asl basm 1530 ylnda gerek
lemitir. Agrippa'nn Gizemli Felsefe kitab, 16. yzyl aydn
larn, bu arada zellikle Alman hmanistlerini ok etkile
mitir.
Nrnberg hmanist evresi bu yapt daha ilk n bask
sndan, bir anlamda el altndan ve olaslkla Willibald Pirc
kheimer' in evinde okumulardr. Drer, bu yaptn zellikle
etkisi altnda kalanlardan olmutur. Agrippa'nn almas
Melencholia I gravrnn tinsel bazn oluturan balca ya
ptlardan biri olmutur.
Byk bir zaman dilimi iinde pek ok hmanisti etkile
mesine karn, Agrippa'nn bu yaptnda gerekten ne de
mek istedii bugn bile yeterince anlalmamtr11 Agrippa,
bu byk almasnda drt temel elementi, Hristiyan tanr
sn, Babil bilimcileriyle Parisli bycleri, Platon ve Aristo
teles ile Augustius ve Aquinolu Thomas' bir potada eritip
yeni bir g ortaya karmaya almtr. Sistemati k bir
retici olmasa da ortaan tekdze karanlndan bunalm
hmanistlere soluk alma olana vermitir. nsanlar bu ya
ptla, " Batl inanl olmasa bile, batl inanlarn yardmyla, daral
m dnyalarnn dnda umutlanma olanana kavumular
" 16
dr.
Serol Teber Melankoli
iV.
Toplumsal trenlere, dinsel ayinlere katlmayan, her trl ri
telden kaan Satrn ocuklar alar boyunca "toplumun ba
r iinde uyumlu yaamasn bozan uyumsuzlar" olarak kovu
turulmular, tutuklanmlar, yaklmlardr. Sorun her zaman
-eksiksiz bir biimde- (din-devlet) gcnn birey-insan dze
yinde koulsuz iselletirilmesini gerektinnitir (Foucault).22
Toplumsal disiplini salamaya salt "pazarn kontrol" yet
memi. Bunun iin, duygularn da denetimi gerekmitir. Bu
alanda tp, din, hukuk, toplumbilimler, politika hep birlikte
almlard.23 Ortaa boyunca srdrlen "cad avlan" ile
--
1 71 --
"eytani Melankolik" cad kadnlarn dnyada egemenlik kurmalar durumunda
varsaylan, eski anaerkil dzeni geri getirip -erkeklere uygulayacaklar yon.,m . . .
16. Yzyl kilise yontusu, ayrnt. (Ines Brenner / Gisela Morgentha()
Serol Teber Melankoli
v.
Rnesans ile birlikte Satrn gezegeninin insanlar zerine
olas etkilerine baka bir gzle baklmaya balanmtr. Sa
trn, uzak ve soylu, usun, dncenin, duygu ve yetenekle
rin en fazla younlat, ozansal esrimelerin, "tanrsal l
gnlarn" gezegeni olarak tanmlanmtr. Satm'n melan
kolik ozanlarn yaratc cokularn oluturan, onlarn koru
yucu gezegen tanrs olduu dnlmtr.
VIII.
Sz geen yetkililer melankolikleri tarih boyu eitli bi
imlerde deerlendirmiler, snflandrmlardr. Buna kar
n, tarihin nl melankolik filozofu Herakleitos, toplumu
gsterii dnekler ve aptallar olarak ikiye ayrmtr. Hekimle
ri, politikaclar, din adamlarn, bilicileri ve tccarlar birinci
gruba, geri kalanlar da ikinci gruba sokmutur.2
------- 1 78 -------
Ortaada Melankoli
H l7
3.4. MELANKOL-MZK LKS
"Rabbin ruhu Saul 'den aynld ve Rab tarafndan kt bir ruh onu
zyordu. Saul 'n kullar kendisine dediler: ite imdi Allah tarafn
dan kt bir ruh seni zyor. Efendimiz, karsnda olan kullarna em
retsin, iyi harb (enk) alan bir adam arasnlar ve vaki olacak ki Allah
tarafndan senin zerine kt ruh geldii zaman elile alar ve sen iyi
o/urun. Ve Saul, imdi benim iin iyi alabilen bir adam hazrlayn ve
bana getirin dedi. Ve vaki oldu ki, Allah tarafndan Saul'e kt ruh gel
dii zaman Davud harb alard ve Saul dinlerdi ve iyi olurdu ve kt
ruh kendisinden ayrlrd ... Ve ertesi gn Allah tarafndan Saul'n
zerine kt bir ruh kuvvetle geldi, Davud her gn yapt gibi elite
larb alyordu. Ve Saul'n elinde mzrak vard ve Saul, Davud'u du
vara akaym diye mzra att. Fakat Davud onun nnden iki kere ya
na ekildi. Ve Saul Davud'dan korktu, nk Rab onunla beraberdi" .'
i
!
Ortaada Melankoli
]':)]
Serol Teber Melankoli
------- 1 92 -------
Ortaada Melankoli
-------
---
1 95 --
Serol Teber Melankoli
1% -------
Ortaada Melankoli
------- q -------
Ortaada Melankoli
il.
Rnesansn balamasyla birlikte artk kutsal kitaplarda yaz
lan servenlere ciddi kukularla baklmaya balanmtr. B
yk sanatkarlar, bu tr olaylar 1500 yllarnn grece zgr
ortamna uygun eletirel yaklamlarla yeniden yorumlam
lardr. rnein Michelangelo, nl Pieta'snda, arhk Meryem
ile sa arasndaki btnl kutsal ana-oul ilikisi olmann
tesinde, sradan iki gen sevgili olarak yorumlayp antlahr
mtr. Leonardo, Milano'daki kk Santa Maria Kilisesi'nin
duvarna yaph Son Akam Yemei almasnda, allagelin
dii gibi, 1sa'nn havarilerini kutsayn gstermemitir. Bu
tr, hep "mutlu sonla" biten sylenceler dnemi gemitir ar
tk. Leonardo, bunu en iyi bilenlerden biridir. Bu nedenle de
Leonardo, Son Akam Yemei'nde, 1sa'nn havarilerine, "iiniz
den biri bana ihanet edecek," dedii anda, lsa'nn ve havarileri
nin yz-ruh-beden ifadelerini yanstmaya zen gstermitir. 1 1
Drer'in, 1 503-1504 yllar arasnda /abach Altar iin yap
t Eyp almas i le 1511 ylnda yapt Ac eken Adam ve
Passion almas pek ok tartmalara neden olmutur. Hris
tiyan dinbilimlerinde sa tiplemesi, yaam tarz, ldrlmesi
ve ardndan gelenleri etkileme gcyle, Sokrates'e ykn
lerek gelitirilmitir. Fakat Sokrates'in ateist grleri, insan
larn bireysel zgrlklerini, bir din nderi iin gereinden
fazla savunmas ve zellikle de ecinsel ilikileri, Hristiyan
sanatnda Sokrates betimlemelerinden kanlmasna neden
olmutur. zellikle Rnesans ncesi dnemlerde, bata Au
gustinus olmak zere, pek ok Kilise Babas, Sokrates'ten
uzak durulmasn nermilerdir. Fakat Floransa hmanistle
ri, Rnesans dnemiyle birlikte Sokrates' in yaam tarzna,
eletirel tavrlarna, insan zgrlklerine yaklamna ok
daha scak bakmaya balamlardr.12
Albrecht Drer, Eyp ve Mzisyenler.
Albftdt DClrw, EyOp. Franklurt
Serol Teber Melankoli
------- ) i l -------
Ortaada Melankoli
nize candan teekkr ederim. Bana ara sra dller ve erefler veren
krala her zaman saygl kaldm. Ama tanrm zerine yemin ederim
ki, beni buraya kapatt ve lmm dneyim diye, hem yer ve
hem de bol bol vakit balad, hele mutsuz dnyann aclarndan
beni bu kadar abuk kurtarmak ltftmda bulunduu iin, ona daha
da minnettarm .. :1 1 diyebilen ender kiiliklerden biridir.
------- 2 1 8 -------
Aydnlanma anda Melankoli
----- 2.Jl --
---
Serol Teber Melankoli
--
-- 235 --
---
Serol Teber Melankoli
" Ben lsta bir adamm . . . Kt bir adamm. Suratsz bir adamm
ben. Galiba karacierimden zorum var. Belki yirmi yldr bu halde
yim. Krk yama geldim. Kbaym . . . Aslmda ben fena bir adam degi
lim. Sonra ne fera, ne iyi, ne alak, ne namuslu, ne kalrnma ne de
/aererin biri olabilirim. Hibir ey olamadm. imdi bir yandan k-
--
--- 2 -H
Melankoliden Depresyona
246
Melankoliden Dlpresyona
------- ! 5 3 -------
Serol Teber Me/mkoli
------- s..
Melankoliden Depresyona
260
Melankoliden Depresyona
------- 2 f l
Serol Teber Melankoli
HLDERLIN'N HZNL
SUS KUNLUGU
6.1.
--- -- --
- 2 711
6.2 .
--- !7
--
Hldcrl in'in Hznl Suskunluu
------- 80 ------
Hlderlin'in Hznl Suskunluu
------- 2 1
Serol Teber M/mkvli
1
Kari Gok ile kz kardeinin olu Fritz Breunlin arasnda sert
tartmalara neden olmutur."'
Sonuta, ayrntlar bugn bile yeterince bilinmeyen aile
ii hazrlktan sonra, annesinin onay ve olaslkla Karl
Gok'un aile adna katlmasyla, 11 Eyll 1806 tarihinde Hl
derlin, zorla --0laslkla balanarak ve arabadan inmek istedi
inde yz gz kanatlma derecesinde zararsz konuma ge
tirilerek- Tbingen niversitesi'ne bal Autem iethsche Kli
nii psikiyatri blmne ya trlm. Kl inikte tek kiilik bir
hcreye kapatlm; burada zaman zaman ya da srekli ola
rak balanm; olaslkla "deli gmlei" giydirilmi ve yz
ne, kliniin buluu olan ham deriden yaplm bir "deli mas
kesi" taklmtr.
Hlderlin'e klinikte ya tt sre iinde belladona, digi
talin gibi ilalar verildii, bugn elimizde bulunan reete
tlefterlerinden tm ayrntlaryla izlenebilmektedir. Hlder
lin, klinie yatrld gnden be hafta kadar sonra, 21 Ekim
1806 tarihinde, "bahede gezintiye" kabilmi. Daha sonra
ki gnlerde de hibir fke krizi grlmemitir. . .
Bir yandan daha ocuk yatan ald kat tek tannl din
eitimi ile birlikte, Antik Grek kltrnn ok tanrl dinle
rinin sevecen etkisi, te yandan Fransz Devrimi'nin getirdi
i tm toplumsal yaplan zc / datc fak.at ayn zaman
da insaru zgrletirici kkrts altnda Hlderlin, bu dn
yada kendisi iin gvenilir bir yer / mekan kalmad kans
na k.aplnutr.
Hlderlin'in kendisini "ozanca zgrletirme" istemiyle, bu
dnyaya bal kalma, hatta papaz olma- zorlamalar, kiilii
nin gelimesini kendisinin tarumlamalaryla "aynks yrn
ge" (exzentrische Bahn) zerine oturmaya zorlayan nedenler
olmutur.43 .. Hlderlin, z ve vey babalarn yitirdikten
sonra, annesiyle yaad "zorunlu simbiyotik" ilikiler iin
de, manastr okullarnn karabasanl gecelerinde bu dnyaya
''frlatlp atlfhln " sezinlemi. Bir dayanak aram. Bir
ara, baba yerine koymaya alt, en gvendii dostu Schil
ler' den bile bekledii destei bulamad kansna kaplm.
Yeteneini kimseye kabul ettiremediini dnm: D k
rkl, hzn arbn. Yaamn yitip gitmi btnl.n ara
maya ve bunu -ancak- kendi fantezilerinde yeniden retme
ye alm. Fakat ozanca abalar, gerek dnya ile fanteziler
arasndaki uurumu kapatamam, tersine her geen gn bi
raz daha artrmtr. Hlderlin, kendini srekli kkten kop
mu, yurtsuz duyumsamtr. Hlderlin, Hyperion romarun
da sergiledii gibi, hemen hemen hibir mekansal ve zaman
sal ynelimi olmayan bir fantezi dnyasnda -btnlemeyi
bozar kaygsyla "ben benim" demeye bile saknarak- yaa
may dlemi. Ancak zerinde bulunduu "aynks yrn
genin", mekansal, zamansal ve kltrel ynelimi (oryantas
yonu) gerek dnyadan giderek uzaklam, duyumsad
korkuyu ve hzn daha da artrmtr.
6.4.
TOPLUMSALLAAMAYAN
MELANKOLK
7.1.
maya balamaktadr.
Burada, toplumbilimlerinin tespit ettii insanlararas ili
kilerin bozukluu durumunun, ruhbilimlerinin konusu olan
kuku, bunalm, sknh, korku gibi duygularla eklemlendii
ve toplumsal koullarla ruhsal belirtilerin srekli olarak bir
birlerini rettikleri grlr.12
Toparlamaya alrsak: Toplumsal basklar younlatk
a, insanlararas ilikiler bozulmakta, bozulan insanlararas
ilikiler, insanlar yalnzla ve resignasyona itmekte ... Yal
nzlk ve resignasyon durumlar, otoriter kiiliklerin ve d
zenlerin yemden retilmesini beslemektedir... Ayrca insan
lararas i likilerin itenlikten yoksunlah, yzeyselletii
"szde iliki" durumlarnn, melankolik resignasyon eilim
lerini daha da artrd; insanlararas ilikilerin, salt skl
nn deil, derinliinin ve i tenliinin de belirleyici rol oyna
d grlmektedir.
Melankoliye kar nerilen topilerin neden ama l
lerde otoriter / baska dzenler olduklarnn gizi de belki bu
rada biraz daha akla kavuabilir.
nsan, binlerce yllk biyolojik / biyografik kkeni / evrimi
nedeniyle doaya ok yakn yaamtr. dealist ve romantik
dnrlerin sklkla vurguladk.lan gibi, modem toplumla
rn, doadan, tarihten ve tanrdan kopuu, insanlarda -bi
linli olmasa bile- byk aclar oluturmaktadr. Aynca bu
nun geri dn olmayan bir sre olduunun anlalmas
yaanan bunalm daha da artrmakta ... nsan, her geen gn,
yitirdiklerinin kazandklarndan ok daha fazla olduunu
----- 303 --
---
Serol Teber Melankoli
------- 3 1 5 -------
Serol Teber Melankoli
------- 3 1 6 -------
Toplumsallaamayan Melankolik
------- 3 1 7 -------
Erich Heckel, Pierrot'nun lm, 1913, (1 5,4 x 1 1,4 011.) Folkwang Mzesi, Essen .
Emst Ludwig Kirchner, Kendi Resmi, l 916, (40,4 x 30,8 cm.) Saarland Mzesi
'Savan vahetini, iindeki huzursuzluu, bilincinin titreimini kendi resminde
yanstmaya ahmhr . "
Serol Teber Melankoli
------- 121
Serol Teber Melankoli
t
( . .
\'
Krakau, 27 Ekim 1 9 1 4
GRODEK
Akam tonlanrken sonbahar ormanlar
ldrc silahlardan, altn ovalarda
Ve mavi gllerde, bu ara gne
Karanla giriyordu; gece kucaklyor
len savalarla vahi lklar
Paralanm azlarnda.
Otlaktaki sessizlik topluyordu
fkeli tanrnn oturduu kzl bulu tlar,
Dklen kan, ay soukluu;
Tm sokaklar kara kokumulukta toplanyor.
Gecenin ve yldzlarn altn kollar altnda
Titreiyor karde glgeler suskun koru boyunca,
Kahramanlarn ruhlar selamlyor kanayan balar
Ve sessizce yanklan yor namluda sonbaharn lklar
Ey onurlu ac! Siz saygn tapnaklar!
Tinlerin scak alevi besliyor bugn devasa acy,
Domam torunlar.
YAKARI
Uyku ve lm, hznlii kartallar
Gece boyunca sarmalyor bu ba:
Altn yzn insann
Yu tuyor dondurucu dalgas
Sonsuzluu n: Korkun kayalarda
Paralanan erguvan i vcu t
Ve a t yakyor hznl bir ses
Denize.
Hrn melankoli karde
Bak batyor korkulu bir mavna
Yldzlarn altnda,
Gecenin suskun baknda.
------- 33 1 -------
Serol Teber Melankoli
--
--- 336
Toplumsallaamayan Melankolik
------- 34 1 -------
Serol Teber Melankoli
75 Paseten
Port Bou, 28 Eyll 1 940
Ramon Villa Moreno
imza
l.. ( ;.. .
. ,. 4'. - <-/, y.-- .le.(. .R' Jc ..
,...
-"
, .,. r-... ,._
,L 7,,_
...,._ , .}.. ;"c .._
-/ 3- i/' ....-.4'-.
r
;)./,a,._ t' /' & ./f,;,;
, . .....
r / --"-
- -
--'
,Z'1.7J
l l u o t .l l i u s p o r m i deve n g a d o s , como f a c u l c. a t i vo
de l S r . D . ,Ju a n S u n e r , p r o p i e t. a r i o de l o t e l df> Fr dnci a .
f 1 ) r- c n t :.- (.)
v i n i t-. a .s , C CJ n i n j e c c i o n e .s , t c .""!".a de p r t-? s i on
.1 1 C' i ,_ l y :> d n cn j ; a l v L j e ro D . l:l <? r J c : : >Ja l t " r
i ( : . i l_, j d<>
. J t 7 q ado
kada Walter Benjamin'i drt kez ziyaret ve muayene ettiini ve bunun iin de
75 peseta istediini yazd fatura-rapor.
Toplumsallaamayan Melankolik
Walter Benjamin'e
r
7.5.
------- 47 -------
Serol Teber Melankoli
dzeni budur.
Gnter Grass, Teneke Trampet romannda eletirel gzlem
lerini, doum ncesi dneme dein gtrr. Burada romann
kahraman Oskar -olmas gerektii gibi- sonunda, 11 akl ve
ruh hastalklar kliniine" kapatlr. Anlarn burada gizlice
yazar. Onun yaamyksn bu anlarndan reniriz. Os
kar, daha ana rahminden ilk kt, gbek kordonunun he
nz ebe tarafndan kesilmedii anda, evresindeki insanla
rn, anasnn ve kendisini babas sanan adamn -rezikesine
ikiyzllklerini grr . . . Kendisinin yaam boyu tek bana
y apayalnz kalacan anlar . . Oskar, daha balamadan yaa
.
BiLANO
c;:; -------
Serol Teber Melankoli
Nisan, 1 997
Beylerbeyi / lstanbul
GR
1- Bu konuda zellikle bkz.: Schadewaldt, Wolfgang: Antike und ber die
Tragdie, dvt, 1966, s. 16 ve sonras; Zimmermann, Bernlard: Die gri
echische Tragdie, Artemis Verlag, 1986, s. 63-92; Jens, Walter: Die Ba
ufonn der griechischen Tragdie, Wilhelm Fink, 1971, Einleitung Xl-IV
2- Kaufmann, Walter: nsan Anlamak, -Goethe, Kant, Hegel-, eviren:
Aziz Yardml, idea Yaynlar, lstanbul 1995, s. 19.
3- Sophokles'in byk trajedisinin -Kral Oidipus, Oidipus Kolonus'ta
ve Antigone'nin- konular birbirlerini btnler niteliktedir. Ksaca
anmsarsak: Oidipus, bilmeden babas Laios'u ldrr. Thebai'yi tehdit
eden Sphinx'in bilmecesinin doru yantn bularak kenti kurtarr. The
bai'ye tiran olur ve kent gnen iinde yaamaya balar. Ve Oidipus ge
ne bilmeden, z annesi lokaste ile evlenir. Bu evlilikten, Antigone ile is
mene adl kz ve Polyneikes ile Eteokles adl erkek ocuklar olur. Uzun
sren mutlu bir yaamdan sonra, Thebai kentini salgn hastalklar, ve
ba, alk krp geirmeye balar. aresizlik iinde, nerilerine bavuru
lan bilici Teiresias, eski Tiran Laios'un katili bulunmadan bu dar boa
zn alamayacan syler. Bu andan sonra da Oidipus ailesinin traje
disi balar. Oidipus, eski tiran ve z babas Laios'un katilinin bizzat
kendisi olduunu, ayrca kars lokaste"nin z annesi olduunu renir.
lokaste, bu gizin ortaya kmasndan sonra hemen kendini asar. Oidi
pus, kendi elleriyle gzlerini kr eder. Kz Antigone ile birlikte Thebai
kentinin dnda kendilerini konuk edebilecek bir yurt aramaya balar
lar. Sonunda -Sophokles'in de doduu yre olan- Kolonus'ta kalma
larna olanak tannr. Bu srada, byk olu, Polyneikes, babas ile ko
numak iin Kolonus'a gelir. Kardei, Eteokles'in kendisini Thebai'den
357 -------
Serol Teber M:/1111kvli
1. BLM:
1 - Eco Umberto: Ak Yapt, eviren: Yakup al1an, 1 992, Kabalc Yayne
vi, s . 1 1 -37
2- (x)Bu konuda bana yol gsteren balca almalar: Erw i n Pa
nofsky / Fritz Saxy: Drers Mda dolia 1, Leipzig 1923 Erwin Panofsky:
O.s Leben und die Kunst /\lbrecht Drers ( 1948) 1977 Rogner Bernhard
Klibansky, Raynond, Pmosky und Saxy: Saturn und Melancholia,
(1964) 1 992, Suhrkamp Verlag Bhme, Helmut: Albrech t D rer, Me/anc
lvlia 1, im Labyrinth der Dcutung (1989) 1 993, Fischer Verlag Wolfflin
Heinrich: Dic Kunst Albrecht Drers ( 1963) 1971, Bruckmann. Giehlow,
Kilrl: Drer Stich MelacltJ/ia 1 und die maximi lianische Humanistenk
reis, 1 903. Schuster, Peter-Klaus: Me/adv/ia 1, Drers Denkbild Bd. 1,
1 992.
3- Eco: s. 15.
4- Schuster, Peter-Klau: Mcl.mchol i. l, Drcrs Denkbild, Band 1-11, Berlin
1 992, s.16.
5- Schuster, l'eter-Klaus: Das l:lild der Bilckr, idea: Jahrbuch der Hambur
ger Kunsthalle, 1982, s. 72-132.
6- Wolfflin: s. 2 1 8, faust ve faustik davranlar iin bk:t..: Schwerte, H.: Fa
ust und das Faustische, Ein Kapital deutschc ldeologie, 1 962.
Serol Teber Melankoli
----- 362 --
---
Kaynaklar
--
_. finkc: s . 79 .
67 fmkc: s. 77 .
ti' Benjamin, Walter: Son l1ak;;t.1 A;;k, Yayna hazrlayan: Nurdan Grbi
lek, Metis Sekileri, 1993, s. 19-21, N urdan Grbilek'in ha z rla d su
nu blm. iki cmleyi birbirine ben ekled im. Yaznn orjinal ka y na
iin bkz. Walter Benjmnin : Ursprung des deutschen Tr.uerspielcs,
Suhrkamp Verlag, 1993, 6. Auflage. s. 166.
.. BLM:
2.1.
1- Homeros, l lyada: Grekeden <,:evirenler: Azra Erhat-A. Kadir, nc
Basm, Sandcr Yaynla r, 1 975, Tm alma boyunca Homeros'un bu
evirisinden alnt yaptk.
2- Homeros, Odysseia: G rekeden evirenler: Azra Erhat-A. Kadir, Dr
dnc Basm, 1 984, C.n Yaynlar, Tm alma boyunca Homcros'un
bu evirisinden alnt yaptk.
3- Sch .td e wa ld t, Wolfgang: Yon Homers Wcl t und Werke, 1 965.
4- B.nne rt, Herbert: Homcr, Rowohlt, 1 979.
5- Ko rne r, Oto: Die Arztlichcn Kcnntnisse in Ilias und Odlsscia, Mnc
hcn, 1 929.
6- Korner, Oto: Gcist und Mcthodc der Natur und Krankhcitsbeobach-
tung im gri echiscle n Altcrtum, 1914.
7- H ei bc rg, H.: Geiscs-Krankcnhcitcn i m klassischen Altertum, 1927.
8- Schmiedebcrg, K.: ber d ie Pharnaka in der Ilias und Odysscc, 1 9 1 8.
9- R tten, Thomas: Denokrit-Lachcnder Philosoph und Sanguinischer
Melancholiker, Kln, 1992.
10- Stmmerg, Reinhold: Die Bellerophontes-Erzahlung in der llias, Classi-
ca et Mcdiaevalia, Co penh. gcn, 22, ( 1 961), s. 1 -15.
i l - Erhat, Azra: M itoloji Szl, 1 972, Remzi K i tabev i , s. 90-92.
12- Schwab, Guslav: S.gen des k lassischen Altcrtums, 1 984, s. 87.
13- Rtten, Thomas: s. 60.
14- Starobinski, fcam: Geschichtc der Mclancholiebehandlung von den An
fnge bis 1 900 . 1 960, s. 1 1 .
15- Hegel, Georg W i lhelm F.: Estetik, Gzel Sanatlar .terine Dersler, Cilt
t, T rkeye e v i ren ler: Taylan Altu-Hakk Hnler, 1994, Payet Yay
nevi, s. 226-227.
1 6- Rttem, Thomas: s. 6 1 .
1 7 - Erhat: s. 1 9-20.
18- Schwab: s. 288.
19- Rtten: s. 53-62.
20- Schwab: s. 266-362.
2 1 - Rtten: s. 64.
22- Erhat: s. 1 4.
23- Schwab: s. 330.
24- Rtten, Thomas: s. 63
2.2.
1- Rtten: s. 66.
2- Kmer, Otto: s. 1 7.
3- Korner: Wie entstanden die anatomische Kenntnisse in Ilias und Odys
sce?
4- Rohde: Psvchc, 1903.
5- Bickel, E.: Homerischer Seelenglaube, Berlin, 1925.
6- Rtten: s. 66.
7- Rtten: s. 66.
8- Rtten: s. 67.
9- Rtten: s. 68.
1 0- Schadenwaldt, Wolfgang: s. 181.
11- Rtten: s. 68-69.
12- Schadenwaldt: s. 187.
13- Irmscher, J.: Gtterzom bei Homer, 1950- s. 59.
1 4 - Rtten: s. 69.
15- Kudlien, Fridolf: Der Beginn des mcdizinischen Dcnkens bei den Griec
hcn von Hemor bis Hippokrates, 1 %7, s. 32.
16- Kudlien, Fridolf: "Schwarzliche" Organe im frhgriechische Denken,
in: Medizinhistorisches Joumal 8, 1973, s. 53-58.
2.3.
1 - Muri, Walter: Melancholie und Schwarze Gaile, in: Hrsg: Flashar, Hcll
mut: Antike Mcdizin, 1971, s. 165-1 92, s. 183.
2- Copleston, Frederick: Felsefe Tarihi, Cilt l, Yunan ve Roma Felsefesi,
Blm la, n-Sokratikler ve Sokrates, eviren: Aziz Yardml, idea, s
tanbul, ikinci Bask, 1990, s. 1 -2.
Kaynaklar
2.4.
1- Laertius, Diogenes: Leben und Meinungen Berhmter Philosophen, 3.
Bask, 1990, 9. Kitap, 6. Blm, s. 178.
2- Laertius: s. 178.
3- Cicero: Alnt, Kari Marx, Promotion (1844 ), Tpk Basm, 1983, s. 57.
4- Laertius: s. 179.
Serol Teber Melakoli
2.5.
1 Laerti us, Diogenes: Ll'bln und Mcinungen Bcriihmter Philosophcn. 3.
Bask, 5. Kitap, 2. Bl i l m. s. 26 1 -274.
2 Aristotelcs: l ' robk'ma ta l ' hy s ica. bersctzt vem Hellmut Fl ash a r . 1 983,
Akademie Vcrlilg, 13 e rl i n , E i n kitung, s. 248.
3- Platon (Eflatun): Sofist. Franszcildan eviren: Mehmet Ka a sa n . 1943,
Maarif Matbaas, 26 1 b-c, s. 1 1 1 - 1 1 2.
4- Aristoteles, l'roblcmata l ' h \' si ca, XXX. Ki t; p b l m n A l manca 'dan
eviren: Ouz z g iil, Felsefe Dergisi 1 989, Say 4. s. 1 82-187. Aristote
les'in bu yaptndan ald n tm a l ntlar bu eviriden yapl mtr.
5- Kli ba n,. ky, R., l'anofsky, E., Sa:. y , Fritz: Satm d Mclancholic 1 990, s. 93.
1 0- Foldenyi, s. 27.
ll - Luciano, De Crescenzo: Cesch ichtc der griechisden Ph ilosoph ie. Dic
Vorsokrat i ker. 1 993. s. 1 39- 1 51 .
1 2- bkz. A.g.y.
1 3- bkz. Ag.y.
14- Russel, Bcrtrand: Bi t Felsl"'fcsi Tarihi, eviren: Muammer Sencer, Say
Kitap Pazarlama, 3. Bask, 1 983, s. 65-69.
1 5- Hlderlin: Santl iche Werke, 1961, 4. 1 . Band
2.6.
1- Rothkopf, A.: Manie und Mclancholie bd Aretaios von Kappadokien,
Confinia Psychiatrica. 17, 1 974, s. 4-14.
2- Alexander, F. G. und Selsnick, s. T. : Geschichte der Psychiatrie 1%9, s.
20-3 1 .
3- Ackerkneckt, E . H.: Kurze Geschichte der Psychiatrie, 3 . Auflage, 1 985,
s. 10- 1 1 .
4 - Tel lenbach, Hubertus: Melanchol ie, 2 . Auflage 1 974, s . 2-12.
5- Bertran, Hans: Die Entwicklung der Psychiatrie im Al tertum und M i t
telalter. Jams -Leyden-, 44. 1 940, s. 8 1 - 122.
6- Starobinski, Jean: Gesch ichte der Melancholiebehandlung von den An
fangen bis 1 900. 1 960, s. 24-26.
7- l lbcrg, G.:Das neurolog isch-psychiatricsche Wissen und Knnen des
Areaus von Kappadokien .Zei tschrift fr gesamte Neorologie und
Psychiatrie 86, 1 923, s. 227.
8- Flashar, Hellnut: Melancholic und Melancholiker in der medizinische
Theorien der Antiker. 1 966, s. 76-79.
9- Deichgraber, K . : Aretaeus von Kappadukien als medizin ischer Schrifts-
teller, 1 971 .
W- Starobinski: s. 23-24.
1 1 - Ackerkneckt: s. 1 2- 1 3.
1 2- Flashar: s. 73.
13- Flashar: s. 84- 1 04.
1 4- Thumssen, 1 L Die Medizin des l{u fu s von Ephcsus. Diss. ned. Mi.inc
hcn, 1 989.
1 5- lfofus von Ephcsus. Krankcnjouralc, Hrgs. bcrsctzt und erlautert
vun M. U l lmann, 1 978.
3n7
Serol Teber Mrlnnkoli
16- Rufus von Ephesus. Die Fragen des Arzten an den Kranken. Hrsg. H.
Gartner, 1962.
17- Rufus von Ephesus. Schrift des Rufus von Ephesus. ber die Gelbsucht
in Arabischer und Lateinischer bersetzung. Hrsg. M. Ullmann, 1983.
18- Starobirn;ki: s. 26.
19- Klibansky: s. 103.
20- Ilberg, Johannes: Aus Galenus Praxis. Ein Kulturbild aus der rrnischen
Kaiserzeit. s. 361-417, in Antike Medizin, Hrsg. Hellrnut Flashar.
21- Flashar: Diokles von Karyston, s. 50-59.
22- Flashar: Ga lenius, s. 105-1 1 7 23- Jaeger, W.: Diokles von Karyston, Ber
lin (1 938), 1963.
24- Wellmann, M.: Die Fragmente der skelischcn Arzte Akron, Philistion
und Diok.les von Karyston, 1903, Bertin.
25- Gelpke, A.: Das Konzept des erkranten Ortes in Galens, Zurich, 1987
26- Starobinski: s. 28.
27- Owsen, Temkin: Geschichte des Hippokratismus im ausgehenden Al
tertun, Kyklos, !(1 932), s. 18-28, in Antike Medizin, s. 417- 434, Hrsg.
Flashar.
28- Antike Geisteswelt: Eine Sammlung klassischer Texte [, Hrsg.: W. Ru-
cgg: Die Harmonie des Makrokozmos und M ikrokozmos, s. 139-167.
29- A.g.y.
30- A.g.y.
3. BLM:
3.1
1- Ackerknecht, Erwin H.: Kurze Geschichte der Psychiatrie, 1985, s. 18
2- Cecile, Ernst: Teufelsaustreibungen im 16. und 17. Jahrhundert, 1972,
Bem.
3- Jehl, Wenzel: Melancholie und Acedia, Ein Beitrag zu Anthropologie
und Ethik Bonaventuras, 1984, s. 7; ve bkz.: Stohr. A., Die Trinitatsleh
re des Bonaventuras, 1923.
4- Rehm, Walter: Gontscharow und Jacobsen oder Langweile und Schwer
mut, 1963.
5- Fleler, Christoph: Acedia und Melancholie im Spatrnittelalter in: Fre
iburger Zeitschrift fr Philosophie und Theologie, 34, 1987, s. 379-398.
6- Post, Werner: Acedia und Arbeit, Eine Sozialgeschichte Skizze in syste-
---
----- --
368
Kaynaklar
3.2.
1 - Klibansky, u.a.: Sat u rn und Melancholie, s. 203.
2- Ovidius: Dnmler, Latince'den eviren: ismet Zeki Eybolu, Paye!
Yaynlar, 1 994, s. 24.
3- Lambrecht, Roland: Mdancholie 1994, s. 2 1 .
4 - Die leri c i, F.: Die Antropologie der Araber, Leipzig 1 87 1 , ve glne Diete
rici, F.: Dil' Phi l osoph i e im ](). J ahrl u n d rt, Lcipzig 1 879, 2. Teil ( Mi k
rokozmrs), Alnt: Klibansky, s. 206.
5- Schnabel, P.: Berosson und dic babylonisch und hcllcnistische Litlratur,
Leipzig 1 923, Alnt: Kliba n sky, s. 2 1 9.
6- Schippcrgls. l-lcinrich: /\rabischc Mld izin im latenischen M i ttclalter,
1 976, s. 1 2- 1 4.
7- Ebi Ma' l'T, maddesi: lslam A n sik l oped i si, 1 977, Cilt 4, s. 36.
8- l 'anofskv Erwin, Sa"" Fritz: Drers " M d a n ch Pli a I", 1 923, s. 4-5.
9- /\gri ppa, Hcnricus Cornel ius von Ncttcshcym: De Occu lta Ph il osoph ia ,
(1 533) Viyana basksndan yaplan lpk b.lsn, Hl'rausgl'gdl('n und l'T
lautcrt von Kari /\ntcn Nowotny, 1967, Graz.- /\nton K.'nn Aklama
,
lar b<ilmnden, s. 402.
1 0- Agrippa, l-lcnricus Comelius: De Occulta Philosophia, Dic Magischc
Wl'rke, /\imanca basm, 2. Au flagc, 1 985, Kurt Bcncsch 'in giri akla
malar blmnde.
1 1 - Lambrccht: s. 3 1 ' deki ema temel alnarak geniletilmitir.
1 2- /\grippa: De Occu lta Phi lcsophia.
1 3- Agr ippa: De Occulta I'hilosoph ia-Magischen Wcrkc, Kurd Bcnesch 'in
giri ya z s nda n .
14- A.g.y. s. 179.
15- Baschwitz, Kurt: Hexen und Hexcnprozl'ssc, Mnchen, 1 963, s. 1 00- 1 05
16- /\grippa, s. 1 80.
1 7- /\grippa: De Occulta Ph i l osoph ia , Anlon K.'nn aklamalar bliimn
de, s. 421 .
18- /\.g. y., s. 422.
19- Agrippa: De Occulta Philosophia, Anhn K.'nn aklamalar blmn
den, s. 425.
Kaynaklar
3.3.
1 - Sudhoft, K.: Konslanlin der Afrikancr und dic M...di:tinschull' von Sa
lcrmo, in. Sudhoft Archiv fr Gcschichtc der Mcdizin 23 ( 1 930), s. 293-
298.
2- Crombie, A C.: Von Augustinus bis Galilci, Dil' Emanzipation der Na
turwisseschaft, 1977.
3- l lbcrg, Johanncs: Rufus vcn Epheusus, cin gril'chischer Arz in Troja
nischer Zeit, Leipig 1930.
4- Constantinus Africanus, Opera, 2. Band, Basel 1 536-1 539 / Konstanli
nus Afrikanus, -ek Melancholia, Creutz Rudolf und CrPulz Waltl'r,
Archiv fi.ir Psychiarlric und Ncrvcnhcilkundc, Bcrlin 97, 1 12, s. 244-
269.
5- Crcutz, R.: Dt>r Arz Constanlins Africans von Montckassino, Scin
Lebcn, sein Werk und seine Bcdeutung fr dil' mittclalterliche mcd izi
nische W isslnschaft, in StM. 47 ( 1 929), s. 1 -44.
6- Crcutz, E.: L>ic Mclancholia bci Constantinus Africanus und seinc Qu
ellcn, Arch. Psychi.tric 97, 1 972, s. 251 -250.
7- Starobinski, Jcan: Geschichte der Melancholie, Behandlung von Anfang
bis 1 960, s. 40-4 1 .
Serol Teber Melakvli
3.4.
1- Kitab Mukaddes, Tevrat: Samuel 1., Bap 1 6 / 14, Bap 1 9 / 9.
2- Platon (Eflatun), Devlet: evirmenler: Sabahattin Eybolu, M. Ali
Cimcoz, 1974, Remzi Kitabevi, ilgili konu iin bkz. Drdnc Kitap 444
d; nc Kitap 4 1 0 b, c, d, e; Yedinci Kitap 530 d, e; 531 a, c.
3- Burton, Robert: Anatomie der Melancholie, ( 1621 ) 1990, Burton, burada
tanry melankoli ortaya karc nedenlerden biri olarak gstermitir ...
s. 152-154.
4- Bandmann, Gnler: Melancholie und Muzik, Kln, 1960, s. 28.
5- A.g.y., s. 99.
6- A.g.y., s. 99. r
7- A.g.y., s. 99.
8- A.g.v., s. 53.
9- A.g.y., s. 126.
10- A.g.y .. s. 63.
1 1 - Fevbre, Lucien: Rnesans insan, eviren: Mehmet Ali Klbay, 1995,
imge Yaynevi, s. 100.
12- Panofsky, Erwin: Das Leben und die Kunst Albrecht Drer, 1977, s. 185-
194.
1 3- Diogenes, Laertius: Leben und Meinungen berhmter Philosophen, 3.
Auflage, 1 990, s. 82-97.
14- Eyp Maddesi: lsl.m Ansiklopedisi. 1977, Cilt 4, s. 422.
15- Anzelewsky, Fedya: Drer-Studien, Der Jabach Allar, 1983, s. 142-164.
16- Tevrat: Eyp, Bap 3 / 10- 1 9 .
1 7 - Tevrat: Matta Bap 2 7 / 29 "Ve dikenlerden bir ta rp bana koydular,
ve sa eline de bir kam verdiler."
18- Panofsky: s. 1 90.
1 9 - Mitschering, Alexander: Auf der Weg zur vaterlosen Gesellschaft
( 1963). Gesammclte Schriften, Band IIL 1983 Mitschering. bu metafer
"Aydnlanmann Diyalektii" nda yaklanutr.
Kaynaklar
20- Heim, Robert: Vatermord und Diaklektik der Aufkliirung, Die "Vater
lose Gesellschaft" als Modeli einer psvchoanalytischen Archaologie der
Modeme, Psyche, 4, 1 993, s. 344 -377.
3.5.
1- Dietrich, Bemhardt: Melancholie und Liebe, in der Antike und im Mit
telalter, 1983.
2- Giedke, Adelheid: Die Liebeskrankheit in der Geschichtc der Medizin,
1983.
3- Koelbing, Huldrych: Arzt und Patient in dC'r Antiken Wclt, 1 977.
4- Ullmann, Manfred : Die Medizin in lslam, 1970.
4. BLM:
1- Sophokles: Oidipus Kolonos'ta, eviren: Nurullah Ata, 1941, s. 102-
103.
2- Tevrat: Eyp, s. 500-540.
3 Brant, Sebastian, Das Narrenschift, ( 1 494) - 1 972 Bcr.
4- Foucault, Michcl: Deliliin Tarihi, Franszca Aslndan eviren: Mehmet
Ali Klbay, 1 992, Cilt 1, s. 34.
5- Erasmus: Delilie vg, Trkesi: Nusret H:m, B / F / S, 1 987.
6- More, Thomas: Utopia, evirenler: Sabahattin Eybolu, Mina Urgan,
Vedat Gnyol, Can Yaynlar, 1964, Thomas Morc'un yaamyks ile
ilgili nsz: Mina Urgan, s. 5-48.
7- Campanella, Tommaso: Gne lkesi, Filozofa Bir Devlet Tasars,
Can Yaynlar, 1 965, evirenler: Veda Gnyol, Haydar Kazgan.
8- Foucault, Michel: A.g.y. s. 51.
9- Bosin, Walter: Hieronymus Bosch, Taschcn, 1 987, s. 28-29.
10- Lcpenies, Wolf: Melancholie und Gescllschaft, Suhrkamp, 1 969, s. 32 ve
sonras.
1 1 - More: Utopia, nsz: Mina Urgan, s. 9.
12- More: A.g.y., s. 26.
13- More: A.g.y., s. 29.
14- More: A.g.y., s. 34 .
1 5- Campanella: s. 9 .
16- Campanella: s. 9.
1 7- Campanella: s. 68.
IS- Campanella: s. 69.
------ 3 7 -------
Serol Teber Mdakoli
5. BLM:
1 - Dml.'r, Klaus: B rgcr un.f lrrc, 1969, s. 160- 188.
2- Ackl.'rknccht, Erwin H.: K u rzc Gcschichte der Psychic1rt rie, 1985, Enke,
s. 4 1 --17.
3- Drcr: s. 189-202.
4- A.g.y.: s. 47-50.
5- Cullcn, W . : Kurzcr Bl.'griff Jcr mcJ i.dischcn Noso l ogi c . , Nach Jer 3.
Au flagc bcrt:d, Lcipzig 1 71:16, A l ntlaya n: Schnidt-DcgcnharJ, Mic
h.cl: Mclonchol ic und Deprl.'ion, 1 983, s. 1 3- 1 5.
6- K.hlbau, K. L.: Dic Gruppil.'rung Jcr p y schischc Krankhcitcn unJ Jic
Eintei l u g der Seelenstrungen, Da z ig 1 863.
7- Krafft-Ebig, R: Die Mcl a cho li c, 1 874, Enke.
8- M eyncrt, Th.: l 'sychatric, Klinik Jer Erkrankungen Jcs VorJcrhins,
Wit. n 1 884.
9- Crisingcr, W . : Die Pa thologic unJ Th c r.pic Jcr psyclischen Krank.le-
i te, StuttgarJ ( 1 8-15), 1861.
1 0- Ackerkncdt: s. 63-70.
11- SchniJ t-Dcgeh.rJ: s. 4-1-60.
1 2- Kracpclin, Emil: l'sy ch i at rie, 8. Au fl a ge, BJ. 3 / 2, s. 1 183-1259, 1913 Bcrlin
1 3- Bleuler, E: Lehrbuch Jer l 'sych i . t rie, l ll. Au flage 1 960.
37
Kaynaklar
1 1 4.
37'.i
Serol Teber Melankoli
30- Husserl, Edmund: Kesin Bir Bilim Olarak Felsefe, eviren ve Aklama-
l nsz: Tomris Mergolu, Yap Kredi Yaynlar, 1994, s. 18.
31 - Prechtl, P.: "Husscrl Edmund" zur Einfhrung, 1 99 1 .
32- Heidegger Martin: Metaf.ik Nedir?, s . 7-10.
33- Heidegger'in ok kapsaml bir yaamyksn, yaptlarnn ortava
k koullarn, ieriklerini biraz daha yakndan tanmak iin ok yeni
iki alma: Rudiger, Safranski: Ein Meister aus Deutschland, Heideg
ger und Seine Zeit, 1 994; Ebelin, Hans: Martin Heideggcr, Philosophie
und ldeologic, 1991
34- Heidegger, M.: Sein und Zeit (1924), 1986, s. 184.
35- A.g.y.: s. 231 .
36- A.g.y.: s. 252.
37- A.g.y.: s. 1 75.
38- Jasper, Kari: Allgemeinc Psychopathologie, (1913) 8. Bask, 1%5.
39- A.g.y.: s. 13-18.
40- A.g.y.: s. 18.
41- A.g.y.: s. 659-661 . ,.
42- Von der Melankolie zur Depression: Tropon, Tarihsiz, Kari Jasper-Kurt
Schneider-Ludwig Binswanger.
43- Binswangcr, Ludwig: Melankolie und Manie-Phanomenologische Stu-
dien, 1 960, s. 38-39
44- Schmidt-Degenhard, Michael: Melancholie und Depression, 1983.
45- Binswanger, L.: s. 25.
46- Binswanger, L.: s. 36-4 1 .
47- Tellenbach, Hubcrtus: Mclancholic, 2. Auflage 1 974, s. 18-19.
48- A.g.y.: s. 22.
49- Klein, Melanie: Das Seelenleben des Kleinkindes, 1 983, Klett-Cotta, s.
55-95 ve 95-99.
50- Mahler, Margaret: Studien ber die drei ersten Lebensjahre, 1 989, Klett
Cotta, s. 309-314.
51- Mahler, Margarct, Pine, F . , Bcrgman, A.: Die psychische Geburt des
Menschen, Symbiose und Individuation, Die Entwicklung des Kindes
aus neuer Sicht, 1990, Fischer Verlag, s. 62.
52- Erken ocukluk, genlik yllarnda balayan depresyonlarn sanld
gibi hi de az olmad son yllarda yaplan pek ok aratrmayla kant-
Kaynaklar
146.
65- Tellenbach: s. 17.
6. BLM:
1- Hellingrath, N . : Hlderlin Wahnsinn, 1921, s. 5 1 -&4.
2- Lange, W.: Hlderlin, Eine Pathographie, 1909.
3- Jasper, K.: Strinberg und Van Gogh, Arbeiten zur angewandten Psychi-
atrie, (1921), 1949.
4- Kretschmer. E.: Geniale Menschen, (1 929), 1958, s. 212-244.
5- Venzmer, G.: Genius und Wahn, 1964, s. 218-244.
6- Schadewaldt, H.: Friedrich Hlderlin ( 1 770-1 843), Pathographische Pa
ralipomena, Medizinische Welt, 22 (1971), s. 33-38.
Serol Teber Mdkoli
7- Leonard, K.: Die genaure Fo rm der Sch w ph rcn ie bci Hlderlin in Be::i
ehung ::u seiner Spra c hgenic, Psyc h i< l r ie, Ncurologie und Medi::inisc
he Psy cho log i e, H (1 964), s. 41 -44.
8- Bertaux, I'.: Friedrich Hlderlin, S u h rk. m p, 1 978.
9- Beck, A . : Aus der let::ten Jahren Hlderlin, H ol derl i n - J ahrbu ch,
1948 / 49, s. 1 5-47.
10- Pe te rs, U.l-1 . : 1-lldcrlin, 1982.
1 1 - Coplcston, F.: Felscfo Tarihi, ada Felsefe, BCilm 1 a / b, Alman IJc
a l imi, eviren: A::iL. Y . rd n l , 1993, s. 25-34.
12- Wackwit::, s.: F ried r i ch HlJcrlin, 1 985, s. 69-83.
1 3- Hcidcgger, M.: Erlautcrunge w Hldcrlin D i ch tung, -Hklerlin Erde
und 1-limmel, 1 971, s. 156- 1 8 1 .
14- Reiter, M.: Pietismis, in: Dic See lc, Hrsg.: J t em ann, C., 1 991, s. 198-2 1 3
1 5- WackwitL., s . : s. 1 5 .
1 6 - Laplanhcc, J . : Hlderlin u n J Jie Suche n.ch dem Va ter, Problcmat., 38,
1975, s. 28-33.
17- Wack w i tL., s.: s. 2 1 .
,.
32- Jamme, Ch.: HlJerlin: Jakobinismus und Sch i Lo phrcn ic, Hegel-StuJi-
7. BLM:
1 - Lepenies, W.: Melancholie und Gesellschaft, Suhrkamp, 1981, s. 97.
2- Foucault, M.: Ben'in yapm, Ara Yaynclk, Trkesi: Levent Kavas,
1 992, s. 34-35.
3- Bastian, T.: Herausfordcrung Freud, Hirzcl, 1 989, s. 27-29.
4- Le Bon, G.: Psychologie der Masscn, (1895), 1 982.
5- Durkheim, E.: Der Selbstmord, (1897), 1 982.
6- Freud, s.: Kitle Psikolojisi ve Psikanaliz zerine, (1921), Trkesi: Ka
muran ipal, Cem Yaynevi, 1 990.
7- Rcich, W.: Faizm Kitle Ruhu Analizi, Trkesi: Bcrtan Onaran, Paye!
Yaynlar, 1 975.
8- Merton, R. K.: Sozialkultur und Anomie, 1970.
9- Benjamin, W.: Ursprung des deutschen Trauerspiels, (191 6-1925), Suhr
kamp, 6. Auflage 1 993, s. 122.
10- Tcllcnbach, H . : Melancholic, 1 974, s. 65.
1 1 - Anomie ve yabanclama sonucu ortaya kan kiilik deiiklikleri iin
bkz. Teber, s.: Politik Psikoloji Notlar, Ara Yaynclk 1990, s. 1 50-163.
12- Lepenies: s. 162-163.
13- Bielschowsky: Goethe, Hayat ve Eserleri, Trkesi: Mediha nay, erif
nay, 1992, M:fB Yaynlar, 1 1 , s. 339.
14- Marcusc, H . : Ak ve Uygarlk, eviren: Sekin alar, May Yaynlar,
1 968, s. 47.
1 5- Freud, s.: Kitle Psikolojisi ve Psikanaliz zerine, s. 427-428.
16- Kellein, Thomas: Pierrot, Melancholie und Maske, 1995, s. 23.
1 7- Kellein: s. 15.
1 8- Kellein: s. 13.
19- Kellein: s. 13-15.
20- Nietzschc, F.: Tragedyann Douu, eviren: ismet Zeki Eybolu, Say
Yaynlar, 1 994, ve Nietzsche, F.: Yunanllarn Trajik anda Felsefe,
eviren: Nusret Hzr, 1 985, B/ F /5 Yaynlar.
2 1 - Sartrc, J. P.: Baudclairc -dc.>ncmc- s. 70.
22- Gabriclle Bcinhom: Das Groteski:' in der Musik, Amold Schnbcrg, Pi
errot Luaire, 1 989.
23- Kellein: s. 83.
24- Heibrink, L.: Melancholie und Modeme, 1995, s. 135.
------- 381
St.rol Teber Melankoli
42- Raddalz, F. j.: Revolte und Melancholie, 1 982, Fischer -ein Judischt'Tl
Melancholiekers Walter Bcnjamin-, s. 1 83.
43- Jay, M.: Diyalektik imgelem. Tiirkesi: nsal Oskay Ara Yaynlar, s.
273.
44- Raddatz, F. J . : s. 1 83-184.
45- Schings, H.-J.: Mclanch ol ie und Aufkltrung, 1 977, s. 293.
46- Schol em G.: Walter Benjamin. -die Geschichte einer Freundschaft-
,
1 976; ve ayrca bkz. Scholem, G.: Walter Bcnjamin und "4.'in Engel, Suhr
kamp, 1 992.
47- Sclz, J.: W a l ter Bcnjamin. ein intervil'w von Manucl Cus.o-Fcrrer. Erin
nerungm an Walter 8l'njamin. Konkret, 1 961, N r. 1 5.
48- Lisa F i ttko :u Walter Benjamin Fhcht. cin interview von Richard He-
inemann fr Waler Benjam in. s. 142-157.
49- Sahi, H.: Wa l ter Bcnjamin in Lagcr. Fiir Walter Benja m i n, s. 1 1 4- 1 2 1 .
50 - Valverdc: s. 26.
5 1 - van R c i jC'n, W.: La by ri n th und RuinC'. Die W ieder kehr dcs B.uock in der
l'oslmodeml'. Allcgoric und Mclancholil', 1 992, s. 261-29 1 .
52- Sa h i : s . 1 1 4.
53- Bcnjamin, Pasajlar, s. 37.
54- A. g. y. : s. 37.
55- Lyvel, J.: Benj!min Flaneur: Das Pa ss. gcn - W erk . Fr Waltcr Bcnjamin,
s. 222-224.
56- van Reijen, W.: Innerlichkeil oder Begriffsarbeit? Barockre;:C'plion W.
Benjamin und Adomo. Allegorie und Melancholie, s. 25.
57 - Steiner, U.: Traurige Spiele vor Trauriger. Zu Walter Bcnjamin Thcorie
des barocken Trauerspielcs. A l legorie und Mclancholie, s. 3.
58- Scheurmann, 1.: Als Deu tsc her in FrankrC'ich: W. l ter Bc nja m i n Exil
1 933-1 940. Fr Wal tcr Bt>n j a m in , s. 75- 107.
59- Max Aron'n anlarnn ksa bir zeti iin bkz.: Marbachcr Magazin, s.
292-295.
60- Sahi.: A.g.y., s. 1 1 7.
6 1 - Bolz, N., van Rei jen, W.: Walter Benjamin, 1 99 1 , Campus, s. 1 7.
62- Benjanin: Pasa j lar, s. 37.
63- Marbacher Magazin, s. 307.
64- A.g.y.: s. 309.
Kaynaklar
sonras.
82- Furth, I'.: Pnanemelogie der Enttlluschung. Fischer, 1 991 , s. 94.
83- Melancholie. Ein Deutsches Gefhl. Hrg. Hohmann, J.s.: 1993, s. 1 84-
1 85 .
84- van Reijen, W.: Allegorie und Melancholie, Einleitung. s. 12-13.
85- Ebeling, H.: Der Tod i n der Moderne. 1992, 3. Auflage, s. 16.
86- Rssen, J.: Zeit und Sinn, Fischer, 1990, s. 231 .
87- Sormtag, M.: Die Seele als Poli tikum, DRV, 1 988, s . 6.
88- van Reijen, W.: Die authentische Kritik der Moderne. 1994, Wilhelm
Fink Verlag, s. 169.
89- Fldenyi, L.F.: Melancholia, 1988, s. 11.
,.