Professional Documents
Culture Documents
STATK
DERS NOTLARI
STANBUL 2006
indekiler
1
GR
5
1.1 Mekaniin tanm 5
1.2 Temel ilkeler ve grler 5
2
VEKTRLERN VE LEMLERNN TANIMI
6
2.1 Vektrn tanm 6
2.2 Vektrel ilemlerin tanm 6
2.2.1 Vektrn bir say ile arpm 6
2.2.2 Vektrlerin toplam 7
2.2.3 ki Vektrn birbiri ile skaler arpm 7
2.2.4 ki Vektrn birbiri ile vektrel arpm 7
2.2.5 Bir vektrn bir eksen zerindeki izdm 8
3
VEKTRLERN ANALTK NCELENMES
9
3.1 ki boyutlu vektrlerin kartezyen koordinatlarda gsterilii 9
3.2 boyutlu vektrlerin kartezyen koordinatlarda gsterilii 11
3.3 Kartezyen koordinatlarda vektrel ilemler 13
3.3.1 Vektrn bir say ile arpm 13
3.3.2 Vektrlerin toplam 14
3.3.3 ki vektrn skaler arpm 15
3.3.4 ki vektrn vektrel arpm 16
3.3.5 vektrn kark arpm 17
3.3.6 Bir vektrn bir eksen zerindeki izdm 18
4
KUVVET SSTEMLER
19
4.1 Kuvvetin tanm ve vektrle gsterilii 19
4.2 Bir kuvvetin bir noktaya gre momenti 20
4.3 Bir kuvvetin bir eksene gre momenti 21
4.4 Bir kuvvet sisteminin bir noktaya gre momenti ve indirgeme elemanlar
(Bir kuvvet sisteminin statik edeeri ) 22
4.5 Bir kuvvet sisteminin deimezleri 24
4.6 Dejenere kuvvet sistemleri 26
4.6.1 Sfra edeer kuvvet sistemi 26
4.6.2 Kuvvet iftine (Tek bir momente) edeer kuvvet sistemi 26
4.6.3 Bilekeye edeer kuvvet sistemi 26
2
4.6.4 Bilekesi olan kuvvet sistemi 27
4.7 Merkezi eksen 27
4.7 Paralel bal kuvvet sistemi ve merkezi 29
5
KTLE MERKEZ
31
5.1 Bir srekli cismin ktle merkezi 31
5.2 Bileik cismin ktle merkezi 38
6
STATK
41
6.1 Giri 41
6.2 kuvvetler ve kesit zorlar 47
6.3 Statiin temel ilkelerinin geerli olduu referans sistemleri 47
6.4 Bir maddesel noktann kuvvetler etkisinde dengesi 48
6.5 Bir Rijid cismin kuvvetler etkisinde dengesi 48
6.6 Bir Rijid cisim sisteminin kuvvetler etkisinde dengesi 48
6.7 Dzlemsel kuvvetler etkisindeki cisimlerin dengesi 48
6.8 boyutlu kuvvetler etkisindeki bir rijid cismin dengesi ile ilgili
uygulamalar 53
7
SRTNME
60
7.1 Srtnme ve srtnme katsays 60
7.2 Mesnetlerdeki srtnmeler 62
7.3 Halat ve kay kasnak srtnmesi 65
8
YAYILI YKLER
68
8.1 Yayl yklerin tanm 68
8.2 Kirilerde yayl ykler 68
9
KABLOLAR
72
9.1 Genel bilgi 72
9.2 Konsantre ykler etkisindeki kablolar 72
9.3 Yayl ykler etkisindeki kablolar 78
9.3.1 Yatayda dzgn yayl yk etkisindeki kablolar (Parabolik
kablo ) 79
9.3.2 Kendi arl etkisinde olan homojen yapdaki kablo veya
zincirin dengesi 82
3
10
DZLEM KAFES KR SSTEMLER
86
10.1 Genel bilgi ve tarifler 86
10.2 Basit kafes sistemi 86
10.3 Dm noktalar metodu ile kafes sisteminin analizi 88
10.4 zel dm noktalar 92
10.3 Kesim metodu ile kafes sisteminin analizi 94
11
EREVE VE MAKNALAR
97
11.1 Giri 97
11.2 ereveler 97
11.3 Makineler 101
12
KRLERDEK KEST ZORLARI
KESME KUVVET VE ELME MOMENT
DAGRAMLARI
104
12.1 Kirilerde kesit zorlar 104
12.2 Kesit zorlar iin kabul edilen pozitif ynler 104
12.3 Yayl yk , kesme kuvveti ve eilme momenti arasndaki
bantlar 105
12.4 Kesme kuvveti ve eilme momenti diyagramlar 106
13
VRTEL LER METODU
115
13.1 Giri 115
13.2 Virtel yer deitirme 115
13.3 Bir kuvvetin virtel ii 116
13.4 Bir momentin virtel ii 116
13.5 Virtel iler ilkesi 116
13.6 ok serbestlik dereceli sistemlerde virtel iler ilkesi 119
EK A
Daha nceki senelerde sorulan Vize sorular ve cevaplar 122
EK B
Daha nceki senelerde sorulan Final sorular ve cevaplar 164
4
BLM 1
GR
5
BLM 2
Sfr vektr : modl sfr olup dorultu ve yn belirsiz olan vektrlere sfr
vektr denir ve 0 ile gsterilir.
Birim vektr: Modlnn saysal deeri 1 olan vektre birim vektr denir.
6
2.2.2 Vektrlerin toplam
Balanglar ayn noktaya getirilen iki vektrn toplam bu vektrler
zerine kurulan paralel kenarn kegeni zerindeki aada gsterilen
vektre eittir.
A
C= A+B
B
A B = | A | | B | Cos
C = A B = ( | A | | B | Sin ) n
Burada Vektrel arpm sonunda elde edilen vektr her iki vektre dik
dorultuda ve | A | | B | Sin modlnde bir vektrdr. Yn ise sa el
kural ile bulunabilir.
7
Sa el kural ile elde edilen yn , ba parmak dndaki sa el parmaklar
birinci vektr ikinci vektre doru dndrme ynnde tutulursa ba
parman gsterdii yndr.
C= AB
B
n
h
V = | V | Cos
V = V U
8
BLM 3
Vy
i
x
Vx
V = Vx i + Vy j
V = Vx2 + Vy2
V Vx Vy
U (V) = , U (V) = i+ j
V V V
9
Aadaki gibi birim vektrn katsaylarnn vektrn eksenlerle yapt
alarn kosinslerine eit olduu gsterilebilir.
Vx Vy
Cos = = Ux , Cos = = Uy
V V
Problem 3.1.1
Bir dzlemdeki yatay dorultu ile 300 derecelik a yapan ve modl 80 birim
olan vektr ve birim vektrn kartezyen koordinat sisteminde yaznz.
zm:
y
Vy V
j x
i Vx
V = Vx i + Vy j
V = 80 birim , = 300
Vx = V Cos , Vy = V Sin
Vx = 80 Cos 300 , Vx = 69, 28 birim
Vy = 80 Sin300 , Vy = 40 birim
V = 69, 28 i + 40 j
Vx Vy 69, 28 40
U (V) = i+ j , U (V ) = i+ j
V V 80 80
U (V) = 0, 866 i + 0, 5 j
10
3.2 boyutlu vektrlerin kartezyen koordinatlarda gsterilii
j H F
B A
Vy V
Vx i E x
O
Vz
k
C D
Z
Problem 3.2.1
Bir V vektrnn balangc kartezyen koordinat sisteminin balang
noktasna yerletirildiinde u noktas A (60,30,20) koordinatlarnda ise bu
vektrn
a) bu koordinat sistemindeki yazln
b) modln
c) birim vektrn
d) koordinat eksenleri ile yapt alar bulunuz.
11
zm:
y
H Vx F
B A ( 60 ; 30 ; 20 )
V
Vy
O x
z Vz
a)
V = Vx i + Vy j + Vz k
V = 60 i + 30 j + 20k
b)
V = Vx2 + Vy2 + Vz2 , V = (60)2 + (30)2 + ( 20)2
V = 70
c)
V 60 i + 30 j + 20k
U (V) = , U (V) =
V 70
6 3 2
U (V ) = i + j+ k
7 7 7
Vx Vy Vz
d) Cos = = Ux , Cos = = Uy , Cos = = Uz
V V V
6 3 2
Cos = , Cos = , Cos =
7 7 7
12
3.3 Kartezyen koordinatlarda vektrel ilemler
Vz
V
V
Vy Vy Vz x
Vx
Vx
z
Problem 3.3.1.1
Problem 3.2.1 de hesaplanan V = 60 i + 30 j + 20k vektrnn =2,5 ile
arpmndan elde edilen V vektrnn
a) ifadesini
b) modln
c) birim vektrn hesaplaynz.
zm:
a) V = V x i + Vy j + Vz k
V = 2, 5 60 i + 2, 5 30 j + 2, 5 20k
V = 150 i + 75 j + 50k
13
V = 175 , V = 2, 5 70 = 175 V = V
c)
Vx Vy Vz
U ( V ) = i+ j+ k
V V V
2, 5 60 2, 5 30 2, 5 20
U ( V ) = i+ j+ k
2, 5 70 2, 5 70 2, 5 70
6 3 2
U ( V ) = i + j+ k U ( V ) = U(V )
7 7 7
E
By D B
Cy = Ay+By
A C= A+B
Ay
x
O Ax Bx
Cx =Ax+Bx
ekildeki ODE geninden OE kenarnn uzunluu OD ve DE kenarlarnn
uzunluklar toplamndan byk olamyaca bilindiinden
A + B A + B eitsizlii yazlabilir.
Ayn ilemler boyutlu uzaya aadaki gibi uygulanabilir.
A = Ax i + Ay j + Azk , B = Bx i + By j + Bzk
A + B = ( A x + B x ) i + ( A y + B y ) j + ( A z + B z )k
14
Problem 3.3.2.1
A = 6 i + 3 j + 2k vektr ile B = 12 i + 3 j + 4k vektrnn
a) modllerini
b) bu vektrlerin toplamn
c) toplam vektrn modln hesaplaynz.
zm:
a)
A = 62 + 32 + 22 , A =7
b) A + B = (6 + 12)i + (3 + 3) j + ( 2 + 4)k
A + B = 18 i + 6 j + 6k
c) A + B = (18)2 + 62 + 62
A + B = 19, 9
Problem 3.3.3.1
A = 6 i + 3 j + 2kvektr ile B = 12 i + 3 j + 4k vektrnn
a) skaler arpmn
b) modlleri arpmn hesaplaynz.
c) aralarndaki ay hesaplaynz.
zm:
a) A B = 6 12 + 3 3 + 2 4
A B = 89
b) A =7 , B = 13
A B = 13 7 , A B = 91
15
c) skaler arpmn tanmndan
AB
A B = A B Cos Cos =
A B
89
Cos = = 12, 040
91
i j k
A B = Ax Ay Az
Bx By Bz
Problem 3.3.4.1
vektr ile B = 12 i + 3 j + 4k vektrnn
A = 6 i + 3 j + 2k
a) C = A B vektrel arpmn
b) C vektrel arpm vektr ile A vektr arasndaki ay
c) C vektrel arpm vektr ile B vektr arasndaki ay hesaplaynz.
zm:
a)
i j k i j k
C = A B = Ax Ay Az , C= AB = 6 3 2
Bx By Bz 12 3 4
C = A B = (3 4 2 3)i + ( 2 12 6 4) j + (6 3 3 12)k
C = A B = 6 i 18k
16
b)
C A = (6 i 18k) (6 i + 3 j + 2k)
C A = 6 6 18 2 = 0 olduundan
C vektr A vektrne diktir.
c)
C B = (6 i 18k) (12 i + 3 j + 4k)
C B = 6 12 18 4 = 0 olduundan
C vektr B vektrne diktir.
Ax Ay Az
A (B C) = B x By Bz
Cx Cy Cz
Lineer cebirden bilindii gibi bir Determinantta iki satrn yeri deiirse
determinantn iareti deiir , satrlarn yeri iki veya ikinin katlar saysnda
deiirse determinantn deeri deimez . Bu bilinen zellikten faydalanarak
aadaki eitlikler yazlabilir.
A (B C) = B (C A) = C ( A B)
17
3.3.6 Bir vektrn bir eksen zerindeki izdm
V
V
V = V U
V = V x i + Vy j + Vz k
U = U x i + U y j + Uzk
V = Vx U x + Vy U y + Vz U z
Problem 3.3.6.1
V = 12 i + 3 j + 4kvektrnn kartezyen koordinat eksenleri ile pozitif
blgede eit alar yapan ve pozitif blgeye doru ynelmi eksenindeki
izdmn ve bu eksenle yapt ay hesaplaynz.
zm :
V = V U
zdm alnacak eksenin birim vektr bu eksen ynndeki bir vektr
modlne blerek elde edilir.
i + j+k 1 1 1
U = , U = i+ j+ k
2
1 +1 +12 2 3 3 3
1 1 1 1 1 1
V = (12 i + 3 j + 4k) ( i+ j+ k) , V = 12 + 3 + 4
3 3 3 3 3 3
19
V =
3
V
V = V U = V Cos Cos =
V
19
Cos = Cos = 0, 844 = 32, 450
3 13
18
BLM 4
KUVVET SSTEMLER
Bir cismin eklini veya hzn deitiren ve baka cisimler tarafndan uygulanan
fiziksel etkiye kuvvet denir.
Kuvvet dorultu yn ve bir iddet ierdiinden vektrle gsterilebilir. Yalnz
ayn vektrle gsterilmesine ramen kuvvet cismin farkl yerlerine
uygulandnda fiziksel etkisi farkl olur. Bundan dolay kuvvet zellikle rijid
cisim mekaniinde vektr ve etki dorusu ile birlikte dnlmelidir.
Etki dorusu
F Kuvvet vektr
19
4.2 Bir kuvvetin bir noktaya gre momenti
MO
o F
h
A
MO = F h
M O = OA F
OA F = F OA Sin
OA Sin = h
i j k
MO = Ax Ay Az
Fx Fy Fz
M O = (A y Fz A z Fy ) i + (A z Fx A x Fz ) j + (A x Fy A y Fx ) k
Problem 4.2.1
A(3,8,1) ve B(7,4,4) noktalarndan geen 130 N. iddetinde olan ve A dan B
ye doru ynelmi F kuvvetinin O(0,0,0) noktasna gre momentini bulunuz.
M O = OA F
OA = 3 i + 8 j + k , F = F U AB
AB
U AB = , AB = OB OA
AB
20
AB = (7 i 4 j + 4k) (3 i + 8 j + k) , AB = 4 i 12 j + 3k
4 i 12 j + 3k 4 12 3
U AB = , U AB = i j+ k
42 + ( 12)2 + 32 13 13 13
F = 40 i 120 j + 30k
M O = (3 i + 8 j + k) ( 40 i 120 j + 30k)
i j k
MO = 3 8 1 , M O = 360 i 50 j 680k
40 120 30
MA
A F
M = M A U
M = U (AB F)
Ux Uy Uz
M = Bx Ax By Ay Bz Az
Fx Fy Fz
21
Problem 4.3.1
A(3,8,1) ve B(7,4,4) noktalarndan geen ve 130 N. iddetinde olan F
kuvvetinin O(0,0,0) ve C(2,6,3) noktalarndan geen eksenine gre
momentini bulunuz.(koordinatlar metre cinsindendir.)
M = MO U
Problem 4.2.1 den M O = 360 i 50 j 680k dr.
OC 2 i + 6 j + 3k
U = , U =
OC 22 + 62 + 32
2 6 3
U = i + j+ k
7 7 7
2 6 3
M = (360 i 50 j 680k) ( i + j + k)
7 7 7
2 6 3 1620
M = 360 50 680 , M =
7 7 7 7
M = 231, 43Nm.
4.4 Bir kuvvet sisteminin bir noktaya gre momenti ve indirgeme
elemanlar ( Bir kuvvet sisteminin statik edeeri)
Bir veya birden fazla sayda kuvvetten oluan sisteme kuvvet sistemi denir.
d1 d2 di dn
A1 Ai
Fn
F1 F2 Fi
An
A2
MO
n
R = Fi
i =1
22
Elde edilen bileke moment ve geometrik toplamn her ikisine birden bu vektr
sisteminin indirgeme elemanlar denir.
QA i = QO + OA i
n
M Q = (QO + OA i ) Fi
i =1
M Q = M O + QO R
Problem 4.4.1
Bir kuvvet sistemi A1(5,3,8) noktasndan geen F1 = 10 i + 8 j 14k ,
A2( 10,8,9)) noktasndan geen F2 = 15 i + 22 j + 16k , A3(2,10,7) noktasndan
geen F3 = 6 i + 18 j 9k ve A4(0,12,-4) noktasndan geen F4 = 3 i 20 j 8k
kuvvetlerinden olumutur. Bu kuvvet sisteminin
a) O(0,0,0) noktasndaki indirgeme elemanlarn
b) Q(10,12,6) noktasndaki indirgeme elemanlarn bulunuz.
zm:
a)
4
R = Fi , R = F1 + F2 + F3 + F4
i =1
23
i j k
OA 3 F3 = 2 10 7 = 216 i 24 j + 96k
6 18 9
i j k
OA 4 F4 = 0 12 -4 = 16 i 12 j 36k
3 20 8
M Q = M O + QO R
QO = 10 i 12 j + 6k
QO R = ( 10 i 12 j + 6k) ( 22 i + 28 j 15k)
i j k
QO R = 10 12 6 = 12 i 18 j 16k
22 28 15
M Q = ( 324 i + 89 j + 230k) + (12 i 18 j 16k)
M Q = 312 i + 71 j + 214k
spat:
M Q U R = (M O + QO R ) U R
(QO R ) U R = 0 ( R ve U R ayn dorultuda olduundan )
MQ UR = MO UR
elde edilir.
Yukardaki denklemin her iki taraf R ile arplrsa
MQ R = MO R
eitlii elde edilir. Bu eitlikten Bileke moment ile geometrik toplamn skaler
arpmnn noktadan noktaya deimedii anlalr.
24
Problem 4.5.1
Problem 4.4.1 deki kuvvet sistemi iin M Q R = M O R eitliini
gerekleyiniz.
zm:
R = 22 i + 28 j 15k
M O = 324 i + 89 j + 230k
M Q = 312 i + 71 j + 214k
M Q R = ( 312 i + 71 j + 214k) ( 22 i + 28 j 15k)
M Q R = 312 22 + 71 28 + 214 ( 15)
M Q R = 8086
M O R = ( 324 i + 89 j + 230k) ( 22 i + 28 j 15k)
M O R = 324 22 + 89 28 + 230 ( 15)
M O R = 8086 M Q R = M O R = 8086
25
4.6 Dejenere kuvvet sistemleri
Bileke momentle geometrik toplamn birbiri ile skaler arpmnn sfr olduu
kuvvet sistemlerine dejenere kuvvet sistemleri denir.
MO R = 0
Bu eitlik ile aadaki durumlarda karlalr.
4.6.1 ) M O = 0 , R = 0 (sfra edeer kuvvet sistemi)
4.6.2 ) M O 0 , R = 0 (kuvvet iftine edeer kuvvet sitemi)
4.6.3 ) M O = 0 , R 0 (bilekeye edeer kuvvet sistemi)
4.6.4 ) M O 0 , R 0 (bilekesi olan vektr sistemi)
Dzlemsel , bir noktada kesien ve paralel kuvvet sistemleri dejenere kuvvet
sistemleridir.
26
4.6.4 Bilekesi olan kuvvet sistemi
MO 0 , R 0
Eer dejenere vektr sisteminde Bileke moment ve geometrik toplamn
her ikisi de sfrdan farkl ise bu iki vektr birbirine dik olmaldr. Bu vektr
sisteminin bilekesi bulunabilir.
R Vida ekseni
(x,y,z) MO R
O(0,0,0) MR
27
Problem 4.7.1
Problem 4.4.1 verilen kuvvet sisteminin merkezi ekseninin denklemini
bulunuz. merkezi eksenin yoz dzlemini kestii noktann koordinatlarn
bulunuz.
R = 22 i + 28 j 15k , M O = 324 i + 89 j + 230k
M M O = R O
M = MR UR
M R = MO UR
R
UR =
R
22 i + 28 j 15k 22 i + 28 j 15k
UR = , UR = ,
2 2
( 22) + ( 28) + ( 15) 2 1493
U R = 0, 5694 i + 0, 7247 j 0, 3882k
M R = ( 324 i + 89 j + 230k) (0, 5694 i + 0, 7247 j 0, 3882k)
M R = 209, 273
M = 209, 273 (0, 5694 i + 0, 7247 j 0, 3882k)
M = 119,16 i 151, 66 j + 81, 24k
M M O = ( 119,16 i 151, 66 j + 81, 24k) ( 324 i + 89 j + 230k)
M M O = 204, 84 i 240, 66 j 148, 76k
R O = ( 22 i + 28 j 15k) (x i + y j + z k)
i j k
R O = 22 28 15
x y z
R O = ( 28 z + 15 y) i + ( 15 x 22 z) j + ( 22 y 28 x)k
( 28 z + 15 y) i + ( 15 x 22 z) j + ( 22 y 28 x)k = 204, 84 i 240, 66 j 148, 76k
28 z + 15 y = 204, 84
15 x 22 z = 240, 66
22 y 28 x = 148, 76
Bu Lineer denklem sisteminin katsaylar matrisinin determinant
0 15 28
= 15 0 22 = 15 ( 22) ( 28) + 28 ( 15) 22 = 0
28 22 0
sfr olduundan bu denklem sistemi birbirinden bamsz deildir. Bu denklem
sisteminin katsaylar matrisinde sfrdan farkl 2x2 lik determinant
bulunduundan bu denklemlerden ikisi birbirinden bamszdr.
28
Bu denklemlerin herhangi ikisi birbirinden bamsz olduundan bunlardan
herhangi ikisi verilen kuvvet sisteminin merkezi ekseninin denklemi olarak
alnabilir.
22 y 28 x = 148, 76
15 x 22 z = 240, 66
15 x 22 z = 240, 66 z = 10, 94
y
Ai ,mi
A1 , m1 A3 ,m3 An , mn
A2 , m2
G Fi = m i U Fn = m n U
F1 = m1U F3 = m 3 U
F2 = m 2 U
x
o
R
z
n
M O = OA i Fi
i =1
n
M O = OG Fi
i =1
Fi = m i U
n n
( m i OG m i OA i ) U = 0
i =1 i =1
29
n
mi OAi
i =1
OG = n
mi
i =1
OG = i + j + k
n n n
mi xi mi yi m i zi
i =1
= i =1
n
, = n
, = i =1
n
mi
i =1
mi m
i =1
i
i =1
Problem 4.8.1
Paralel bal bir kuvvet sistemi A1(3,7,12) noktasndaki 8kg lk m1 ktlesi ,
A2(6,2,8) noktasndaki 10kg lk m2 ktlesi ve A3(10,4 ,5) noktasndaki 3 kg
lk m3 ktlesinden olumutur. Bu kuvvet sisteminin merkezinin koordinatlarn
hesaplaynz.( koordinatlar cm. cinsinden alnmtr.)
3
m i xi m1x1 + m 2 x 2 + m 3 x3
i =1
= , =
n
m1 + m 2 + m3
mi
i =1
8 3 + 10 6 + 3 10
= , = 5, 43 cm.
8 + 10 + 3
3
mi y i m1y1 + m 2 y 2 + m3 y 3
i =1
= , =
n
m1 + m 2 + m 3
mi
i =1
8 7 + 10 2 + 3 ( 4)
= , = 3, 05 cm.
8 + 10 + 3
3
mi z i m1 z1 + m 2 z 2 + m 3 z 3
i =1
= , =
n
m1 + m 2 + m 3
mi
i =1
8 12 + 10 ( 8) + 3 ( 5)
= , = 0, 048 cm.
8 + 10 + 3
30
BLM 5
KTLE MERKEZ
A(x,y,z)
dm
G(,,)
V
x
O
z
OA dm
OG = V
dm
V
OG = i + j + k
x dm y dm z dm
= V
, = V
, = V
dm dm dm
V V V
31
Problem 5.1.1
R yarapl 2 tepe al ember paras eklindeki homojen cismin ktle
merkezinin koordinatlarn bulunuz.
zm:
y
x = R Cos
d = R d dm = d
dm = R d
d
G
O x
OG
x dm x dm
= , =
dm
dm
2R 2 Sin RSin
= , = OG =
2R
32
Problem 5.1.2
ekilde gsterilen drtte bir ember paras eklindeki homojen cismin ktle
merkezinin koordinatlarn bulunuz.
zm :
y = x dorusu
G
4
O x
RSin ( )
4 , 2 2R
OG = OG =
/4
2 2 2R 2R
== ( ) , ==
2
Problem 5.1.3
ekilde gsterilen yarm ember eklindeki homojen cismin ktle merkezinin
koordinatlarn bulunuz.
zm :
y
G
2 2
O x
33
y Ekseni simetri ekseni olduu iin = 0 dr.
RSin
Problem 5.1.1 den = OG =
RSin
2 2R
= , =
/2
Problem 5.1.4
Ykseklii h olan gen eklindeki homojen levhann ktle merkezinin
koordinatlarn bulunuz.
dA = dy dm = dA
h-y dm = dy
h dy
y
O a x
h h
y dm y dy y dy
= A
, = 0
, = 0
dm
h h
A dy dy
0 0
hy a
= , = (h y)
a h h
h
a a h3 h3 a h3 h2
h0 (hy y 2 )dy ( ) a
= , = h 2 3 , = h 62 , = 6
a
h
a 2 h2 ah h
(h y)dy (h ) a
h0 h 2 h 2 2
h
=
3
34
Problem 5.1.5
ekilde lleri verilen dik gen eklindeki homojen levhann ktle
merkezinin koordinatlarn bulunuz.
y
60mm.
30mm. x
30 60
Problem 5.1.4 den = , =
3 3
= 10mm. , = 20mm.
Problem 5.1.6
R yarapl 2 tepe al daire dilimi eklindeki homojen cismin ktle
merkezinin koordinatlarn bulunuz.
zm:
y
2 1 1
x= R Cos dA = Rd = R 2 d
3 2 2
1
d = R d dm = dA = R 2 d
2
d
G
O x
OG
35
x dm x dm
= A
, =
dm
A dm
2 1 2 1
3 R Cos ( 2 R d) 3
R 3 Cos d
=
, =
1 2 1
2 R d 2
R 2 d
1 2
R 3 [Sin ( Sin )] R 3Sin
= 3 , = 3
1 2 R 2
R [ ( )]
2
2 R Sin
= OG =
3
Problem 5.1.7
ekilde gsterilen drtte bir daire dilimi eklindeki homojen cismin ktle
merkezinin koordinatlarn bulunuz.
zm :
y
y = x dorusu
G
4
O x
36
Problem 5.1.8
ekilde gsterilen yarm daire dilimi eklindeki homojen cismin ktle
merkezinin koordinatlarn bulunuz.
zm :
y
G
2 2
O x
y Ekseni simetri ekseni olduu iin = 0 dr.
2 RSin
Problem 5.1.4 den = OG =
3
2RSin
2 4R
= , =
3 / 2 3
Problem 5.1.9
ekilde gsterilen R taban yarapl yarm kre eklindeki homojen cismin
ktle merkezinin koordinatlarn gsteriniz.
zm:
z
dm = r 2 dz m = V
r
dz
R z
o y
z dm z r dz z r 2 dz
2
= V
, = 0
, = 0
dm
R R
r dz r 2 dz
2
V
0 0
37
R
(zR 2 z 3 )dz R4 R4
( )
r 2 = R2 z 2 , = 0
, = 2 4
R
R3
(R 2 z 2 )dz (R 3 )
0
3
4
R
) (
4 3
= , = R
2 8
( R 3 )
3
Diferansiyel alan = 2 r dL
Tm yzeyin alan = 2 r dL
l
r dL r
rG = r dL = r L
l
G
dL
l
l
rG
G
Tm yzeyin alan = 2 rG L
2.Teorem
Eer bir yzey kendi dzlemindeki sabit bir eksen etrafnda dnerek, dnel
bir dolu cisim oluturursa, bu cismin hacmi, bu yzeyin alan ile erinin ktle
merkezinin kat ettii yol arpmna eittir.
spat
Diferansiyel hacim = 2 r dA
Tm cismin hacmi = 2 r dA
A G
r dA r
rG
rG = r dA = rG A
A
dA
A
A
Tm yzeyin hacmi = 2 rG A
38
Problem 5.2.1
4
Krenin alannn A = 4 R 2 ve hacminin V = R3 olduunu gsteriniz.
3
zm:
G
G
39
5.3 Bileik cismin ktle merkezi
Bir bileik cismin ktle merkezi bu cismi oluturan cisimlerin ktle
merkezleri bulunduktan sonra daha nceden karlan paralel bal vektr
sisteminin merkezine ait olan formllerle hesaplanr.
n
mi OAi
i =1
OG = n
mi
i =1
OG = i + j + k
n n n
mi xi mi yi m i zi
= i =1
n
, = i =1
n
, = i =1
n
mi
i =1
mi
i =1
m
i =1
i
40
Problem 5.3.1
Homojen fakat farkl kalnlklardaki levhalardan ekildeki taral alan gibi
oluturulmu cismin ktle merkezinin koordinatlarn hesaplaynz.
y
daire dilimi kalnlk 1mm.
kalnlk 2mm.
2
3
1
30
4 30 x
90 kalnlk 3mm.
6
90 5
z
(ller mm. cinsindendir. )
4R 4 90 120 R 2
z3 = y3 = , y3 = = , A3 = , A3=2025
3 3 4
x Y z A M=A mx my mz
1 30 30 0 4050 4050 121500 121500 0
2 10 10 0 -450 -450 -4500 -4500 0
3 0 120/ 120/ 2025 4050 0 486000 486000
4 0 15 22,5 -1350 -2700 0 -40500 -60750
5 45 0 45 8100 24300 1093500 0 1093500
6 10 0 15 -675 -2025 -20250 0 -30375
16036,7 35898,45 1149750 562500 1488375
6
m i xi 1149750
i =1
= 6
, = , = 32, 03mm.
35898,45
mi
i =1
6
mi y i 562500
i =1
= 6
, = , = 15,67mm.
35898,45
mi
i =1
6
mi z i 1488375
i =1
= 6
, = , = 41,46mm.
35898,45
mi
i =1
41
Problem 5.3.2
ekilde gsterilen ii dolu homojen cismin ktle merkezinin koordinatlarn
hesaplaynz.
2 1
y
z x
x y z V Vx Vy Vz
1 12 10,5 21 21168 254016 222264 444528
2 12 10,5 47,093 2375,04 28500,5 24938 111848
3 12 14 6 -1890 -22680 -26460 -11340
21653,04 259836,5 220742 545036
3
Vi xi 259836, 5
i =1
= 3
, = , = 12cm.
21653, 04
Vi
i =1
3
Vi y i 220742
i =1
= 3
, = , = 10, 2cm.
21653, 04
Vi
i =1
3
Vi z i 545036
i =1
= 3
, = , = 25,17cm.
21653, 04
Vi
i =1
42
BLM 6
STATK
6.1 Giri
Statik kuvvetler etkisinde cisimlerin denge koullarn inceleyen bilim
daldr. Bu tanmlamada ad geen kuvvet , cisim ve denge terimlerini
aklayalm.
Kuvvet: Ele alnan Cisme baka cisimler tarafndan uygulanan ve cismin
hareket veya denge durumlar ile eklini deitiren etkiye kuvvet denir.
Kuvvetler etkinin cinsine gre : Temas etkisi (yzey kuvvetleri) ve uzaktan
etki ( hacim kuvvetleri) olmak zere ikiye ayrlr.
Dengesi incelenen cisimle temasta olan mafsal,mesnet,kablo,ubuk gibi dier
cisimlerden gelen kuvvetler yzey kuvvetleridir.
Uzaktan etki kuvvetlerine rnek, arlk kuvvetleri, manyetik ve elektriksel
alanlardan gelen kuvvetler verilebilir.
F3
F4
F1 F F2
M
F3 M F4
F
43
Kuvvetler cisme mesnetler ve dier cisimlerden uygulanma durumuna gre :
Bilinen kuvvetler (aktif kuvvetler) ve mesnet veya balardan gelecei
dnlen tepki kuvvetleri (reaktif kuvvetler) olmak zere ikiye ayrlr.
44
y
Ry
Rx x
Rx x
Ry
Przl yzey Yzey tepkisinin dorultusu
bilinmiyor
Rx x
MO
Ry
45
boyutlu mesnet ve balar ile bunlardan cisme gelen tepki kuvvetleri:
Ry
z
tek noktadan kreye temas temas yzeyine dik tepki kuvveti
Ry
z
Srtnmesiz temas temas yzeyine dik tepki kuvveti
x
Rz
Ry
z
46
y
Rx
x
Rz
Ry
z
Przl yzey kresel mafsal dorultuda bilinmiyen
tepki kuvvetleri
My
Ry
x
Rz Rx Mx
Mz
z
47
y
Ry
Rx Mx x
Rz
Z
My
Ry
Rz
Mz
x
z
48
y
My
Ry
Rz Rx x
Mz
z
dorultuda bilinmiyen kuvvet ve
ki dorultuda bilinmiyen moment
49
6.4 Bir maddesel noktann kuvvetler etkisinde dengesi
Bir maddesel noktaya etki eden btn kuvvetler ayn noktada kesieceinden
dolay bu kuvvetlerin geometrik toplamnn sfr olmas denge iin gerek ve
yeter kouldur.
R=0
R = Fx i + Fy j + Fz k
F x =0 , F y =0 , Fz =0
50
Problem 6.7.1
1000 kg ktleli bir sabit vin 2400 kg ktleli bir cismi kaldrmakta
kullanlyor. Vin A da sabit B de kayc mafsal ile mesnetlenmitir.
Vincin ktle merkezi G dir. A ve B mesnetlerindeki tepkileri bulunuz.
A G 2400kg
1,5m
2m 4m
zm:
y
RAy
2400g
RA x A
1000g
1,5m
RB x B x
2m 4m
51
Bu eitliklerden
RAy = 33,354kN
Problem 6.7.2
Hareketli bir kol C ye balanm bir kablo ve A ile B deki srtnmesiz
tekerlekler yardmyla dengede tutuluyor. ekildeki ykleme halinde
kablodaki kuvveti ve A ile B deki tepkileri hesaplaynz.
600N
B C 90mm
A
zm:
600N
SC
RB B C 90mm
A
RA
52
Fx = 0 RB RA = 0
Fy = 0 SC 600 = 0
M C = 0 RA 90 600 600 = 0
Bu denklemden
RA = 4000 Newton , RB = RA = 4000 Newton
SC = 600 N
bulunur.
Problem 6.7.3
Yay katsays k olan AC i yay = 600 iken doal uzunluundadr.
a) Sistemin denge durumunda , W , a ve k arasndaki banty bulunuz.
b) Denge durumunda W=80N , a =300 mm ve =250 olduu bilindiine
gre yay katsays k y hesaplaynz.
B
C
zm:
W
B N
C
F
A
53
a)
Fx = 0 F cos N = 0
Fy = 0 F sin W = 0
W
Bu iki denklemden F =
sin
eitlii bulunur. Ayrca F yay kuvveti F = k s denklemi ile hesaplanr.
a a 1
Yaydaki ksalma s = , s = a(2 )
cos 60 cos
0
cos
1
F = k a(2 )
cos
1 W W
k a(2 )= , 2sin tan =
cos sin ka
W 80
b) k = , k=
a ( 2sin tan ) 300 ( 2sin 250 tan 250 )
k = 0, 704 N / mm k = 704 N / m
Problem 6.7.4
Aada gsterilen ereve kk bir yapnn atsn desteklemektedir.
Kablodaki gerilme kuvvetinin 150 kN olduu bilindiine gre E ankastre
mesnetindeki tepkileri bulunuz.
2,25m
A B C
E I
4,5m
54
zm:
y
A B
C
6m
20kN 20kN 20kN 20kN
REx E I x
ME
RE y 4,5m
150kN
Fx = 0 RE x + 150 cos = 0
Fy = 0 RE y 20 4 150sin = 0
M E = 0 M E + 20 (1,8 + 2 1,8 + 3 1,8 + 4 1,8) 4,5 150 sin = 0
EI DE
cos = , sin = , DI = 4,52 + 62 , DI = 7,5m
DI DI
4,5
cos = , cos = 0, 6
7,5
6
sin = , sin = 0,8
7,5
RE x = 150 0, 6 , RE x = 90kN
( 90 ) + ( 200 )
2 2
RE y = 20 4 + 150 0,8 , RE y = 200kN RE = RE = 219, 4kN
55
F = 0
F = 0 , F = 0 , F = 0
x y z
M = 0 , M = 0 , M = 0
x y z
Problem 6.8.1
120kg ktleli ve 1.5m x 2.4m boyutlarndaki dikdrtgen eklindeki bir
reklam panosu A da kresel mafsal E ile B de birer kablo yardm ile ekildeki
gibi tesbit edilmitir. Kablolardaki kuvvetleri ve A mafsalndaki tepki
kuvvetini bulunuz.
y
2,4m
0,6m D
1,2m
C
0,9m A
z E
1,8m B
0,6m x
1,5m
zm:
y
2,4m
0,6m D
1,2m
C
RAy
0,9m R Ay A S BD
RA z S EC E
z 1,8m B
G x
1,2m W=120g
1,2m
56
sfra edeerlik koulu
F = 0 S EC + S BD + RA + W = 0
M = 0A AE S EC + AB S BD + AG W = 0
EC (0 1,8)i + (0,9 0) j + (0, 6 0)k
S EC = S ECU EC , U EC = , U EC =
( 1,8)
2
EC + 0,92 + 0, 62
1,8i + 0,9 j + 0, 6k 6 3 2 6 3 2
U EC = , U EC = i + j + k , S EC = S EC i + S EC j + S EC k
2,1 7 7 7 7 7 7
BD (0 2, 4)i + (1, 2 0) j + (2, 4 0)k
S BD = S BDU BD , U BD = , U BD =
( 2, 4 )
2
BD + 1, 22 + 2, 42
2, 4i + 1, 2 j 2, 4k 2 1 2
U BD = , U BD = i + j k
3, 6 3 3 3
2 1 2
S BD = S BD i + S BD j S BD k , RA = Rx i + Ry j + Rz k , W = 120 g j
3 3 3
AE = 1,8 i , AB = 2, 4 i , AG = 1, 2 i 0, 75 j
M A =0 AE S EC + AB S BD + AG W = 0
6 3 2 2 1 2
1,8 i ( S EC i + S EC j + S EC k ) + 2, 4 i ( S BD i + S BD j S BD k ) +
7 7 7 3 3 3
+ (1, 2 i 0, 75 j ) (120 g j ) = 0
3 2 1 2
1,8 S EC k 1,8 S EC j + 2, 4 S BD k + 2, 4 S BD j 1, 2 120 gk = 0
7 7 3 3
4,8 3, 6 2, 4 5, 4
M A = ( 3 S BD 7 SEC ) j + ( 3 S BD + 7 S EC 144 g ) k = 0
4,8 3, 6 4,8 3, 6
S BD S EC = 0 S BD S EC = 0
3 7 3 7 14, 4
S EC = 288 g
2, 4 5, 4 4,8 10,8 7
S BD + S EC 144 g = 0 S BD + S EC = 288 g
3 7 3 7
S EC = 140 g , S BD = 45 g , S EC = 1373, 4 N , S BD = 441, 45 N
6 3 2 2 1 2
F = ( 7 S EC i+
7
S EC j + S EC k ) + ( S BD i + S BD j S BD k ) +
7 3 3 3
+ ( Rx i + Ry j + Rz k ) + (120 g j ) = 0
6 2 3 1 2 2
F = ( 7 S S BD + Rx )i + ( S EC + S BD + Ry 120 g ) j + ( S EC S BD + Rz )k = 0
EC
3 7 3 7 3
6 2 6 2
S EC S BD + Rx = 0 140 g 45 g + Rx = 0 Rx = 150 g
7 3 7 3
3 1 3 1
S EC + S BD + Ry 120 g = 0 140 g + 45 g + Ry 120 g = 0 Ry = 45 g
7 3 7 3
2 2 2 2
S EC S BD + Rz = 0 140 g 45 g + Rz = 0 Rz = 10 g
7 3 7 3
Rx = 1471,5 N Ry = 441, 45 N Rz = 98,1N
57
Problem 6.8.2
450 N luk bir yk ekildeki gibi bklm bir rijid borunun C kesine
uygulanmtr. Boru A da zemine ve D de dey duvara kresel mafsal ile E
de ise EG kablosu yardm ile tesbit edilmitir.
a) EG kablosundaki gerilme kuvvetinin minumum olmas iin kablonun kar
duvara baland G noktas nerde olmaldr.
b) Bu durumdaki minumum kablo kuvvetinin iddetini bulunuz.
G
D
E C
2m 2m 4m
x
2m
A
4m
zm:
y
G ( x,y) RDz
S EG RDx
D
B E C RDy
2m 2m 4m
P
0 x
2m
RAx A
A 4m
RAz R Ay
z
58
S EG kablo kuvvetinin minumum olmas iin kablonun dorultusu ayn
kuvvetle AD eksenine gre en byk momenti verecek ekilde olmal yani
AD ekseni ile E noktasnn oluturduu dzleme dik olmaldr.
ED AD = EG olmal
EG = ( x 2) i + ( y 4) j 2k , ED = 2 i 2k , AD = 4i + 4 j 2k
i j k
ED AD = 2 0 2 , ED AD = 8 i 4 j + 8 k
4 4 2
8 i 4 j + 8 k = ( x 2) i + ( y 4) j 2 k
( x 2) = 8 = 4
x=0
( y 4) = 4 4 x + 8 = 8
y=5
2 = 8 4 y + 16 = 4
M AD = 0 ( DE S EG ) U AD + ( DC P) U AD = 0
DE = 2 i + 2k , DC = 2k , P = 450 j , S EG = S EGU EG
EG 2 i + j 2k 2 1 2
U EG = , U EG = , U EG = i + j k
EG (2) 2 + 12 + (2) 2 3 3 3
2 1 2
S EG = S EG i + S EG j S EG k
3 3 3
AD 4i + 4 j 2k 2 2 1
U AD = , U AD = , U AD = i + j k
AD 42 + 42 + (2) 2 3 3 3
2 1 2
DE S EG = (2 i + 2k ) ( S EG i + S EG j S EG k )
3 3 3
i j k
2 8 2
DE S EG = 2 0 2 , DE S EG = S EG i S EG j S EG k
3 3 3
2 1 2
S EG S EG S EG
3 3 3
DC P = 2k 450 j , DC P = 900 i
2 8 2 2 2 1
( DE S EG ) U AD + ( DC P) U AD = [( S EG + 900) i S EG j S EG k )] ( i + j k ) = 0
3 3 3 3 3 3
4 16 2
S EG + 600 S EG + S EG = 0
9 9 9
2S EG + 600 = 0 S EG = 300 N
59
Problem 6.8.3
A da ankastre mesnetli ABCDE cismi ekildeki gibi yklenmitir.
a) A ankastre mesnetindeki tepkileri hesaplaynz.
b) A ya ok yakn x eksenine dik kesitteki kesit zorlarn bulunuz.
E F2 = 200N
20cm
y
F1 = 200N D
A B
x
20cm
40cm C F3 = 350N
z
F4 = 250N
zm:
E F2 = 200N
20cm
y
F1 =200N D
RA
MA A B
x
20cm
40cm C F3 =350N
z
F4 =250N
a)
sfra edeerlik koulu
F = 0 RA + F1 + F2 + F3 + F4 = 0
M = 0 A M A + AD F1 + AE F2 + AC F3 + AC F4 = 0
F1 ve F2 kuvvet ifti olduundan geometrik toplam sfr bileke momenti
ise 200 20 j dr.
F3 = 350 i , F4 = 250 j , AC = 40 i + 20 k
F = R + 350 i 250 j = 0
A R = 350 i + 250 j
A
60
b)
A da ki x eksenine dik kesitteki normal kuvvet RA kuvvetinin kesite dik
bileenidir.
normal kuvvet = 350N ( Bu kuvvet cismi ekmeye altndan pozitif
alnmaldr.)
A da ki x eksenine dik kesitteki kesme kuvveti RA kuvvetinin kesit iindeki
bileenidir.
kesme kuvveti = 250N. 250N
A da ki x eksenine dik kesitteki burulma momenti M A momentinin kesite
dik bileenidir.
burulma momenti = 5000Ncm
A da ki x eksenine dik kesitteki eilme momenti M A momentinin kesite
iindeki bileenidir.
eilme momenti = 11000 j + 10000k
eilme momenti = 110002 + 100002 = 14866 Ncm
61
BLM 7
SRTNME
R N
R N
f = N tan
Srtnme kuvvetinin maksimum deeri birbirlerine temasta olan cisimlerin
cinslerine ve temas yzeylerinin zelliklerine baldr.
dengede kalmak artyla nn en byk deerinin tanjantna srtnme
katsays denir ve ile gsterilir.
=tan maks. , f maks. = N
62
metal stnde metal a0.15-0.60
metal tahta stnde 0.20-0.60
metal ta stnde 0.30-0.70
metal deri stnde 0.30-0.60
tahta tahta stnde 0.25-0.50
tahta deri stnde 0.25-0.50
ta ta stnde 0.40-0.70
toprak toprak stnde 0.20-1.00
lastik beton stnde 0.60-0.90
eitli malzemeler iin srtnme katsaylar tablosu
63
zm:
Cismin aa doru kaymamas iin gerekli olan en kk P kuvveti Pmin .
dr.Bu durumda srtnme kuvvetinin yn yukar dorudur.
x
W
y
Pmin . f N
y
Pm aks. f N
64
7.2 mesnetlerdeki srtnmeler
Mesnetlerde temas yzeyi belli ise srtnme kuvveti bu yzeye teettir. Eer
mesnet mafsal eklinde ve temas yzeyi bilinmiyorsa ise srtnme momenti
gz nne alnarak ilem yaplabilir.
20 cm.
10 cm.
zm y
x
W
fA
x
A NA
20 cm.
fB
NB
10 cm. B
fA = NA , fB = NB , f A = 0, 25 N A , f B = 0, 25 N B
F x =0 NB N A = 0 NB = N A
65
W
F y =0 f A + fB W = 0 fA + fB = W f A = fB =
2
N B = N A = 2W
M B =0 20 N A 10 f A ( x 5) W = 0
20 N A 10 f A + 5W
20 N A 10 f A W x + 5W = 0 x =
W
W
20 2 W 10 + 5W
2 40 W 5W + 5W
x= , x= , x = 40 cm.
W W
A
M
100 mm.
B 100 mm.
66
zm:
y f P
N
C
RAy
A RA x S C x
M
100 mm. SC
B
100 mm.
SC = 300, 289 N .
AB ubuunun dengesi iin :
M A =0 M maks. 100 SC cos = 0 M maks. = 100 SC cos
SC = 187, 613 N . M min . = 100 SC cos , M min . = 100 187, 613cos 600 ,
M min . = 9380, 6 Nmm. 9,38 Nm. M 15, 01 Nm .
67
7.3 Halat veya kay kasnak srtnmesi
y
x
d/2 d/2
s df s + ds
d
d/2 dN d/2
s1
s2
y d
2df
x
d/2 d/2
z s s + ds
/2 /2 2 dN sin(/2)
dN dN
d d
s sin , (s + ds) sin
2 2
V kayl kay kasnak sistemlerinde kayn her iki yan yzeyinde temas
olduundan diferansiyel elemanda srtnme kuvvetinin iki kat alnr.Normal
kuvvet yerine 2dNsin /2 alnarak dz kay iin yaplan ilemler tekrar
edilirse
s1
= e / sin( / 2) forml bulunur.
s2
68
Problem 7.3.1 Bir gemiyi rhtmda durdurmak iin kullanlan halatn
halka eklinde oluturulmu ksm iskele babasna taklr.Halatn dier
ucuna gemideki babann etrafna 4 kere sarldktan sonra kuvvet
uygulanr. Halata geminin uygulad kuvvet 20kN dr.
grevlinin uygulad kuvvet 40N olduuna gre halat ile baba denilen
silindirik cismin yanal yzeyi arasndaki srtnme katsaysn bulunuz.
40 N.
20kN.
zm:
S 2 = 40 N .
S1 = 20000N
S1
= e , S1 = 20kN . = 20000 N . , = 4 2 , = 8
S2
20000
= e8 , 500 = e8 ln 500 = ln e8 ln 500 = 8
40
ln 500
= , = 0, 247
8
69
Problem 7.3.2 Bir elektrik motoru ile retilen 60 Nm. lik bir momenti iletmek
iin bir yass kay kullanlmaktadr. Kay ekilde grld gibi 12 cm.
apl motordaki kasnaktan ald momenti iletmektedir. Kayla kasnak
arasndaki statik srtnme katsays 0.3 dr. Kayn her iki ksmndaki
ekmenin , kayma olmasn engelleyecek en kk deerlerini bulunuz.
600
400
zm:
S1
600
S2
M 400
0
30 A
500
70
BLM 8
YAYILI YKLER
q
Q
dq
x
a
x dx
b
x q ( X) dx
a
= b
q ( X) dx
a
71
Problem 8.2.1 Basit mesnetli bir kiri ekildeki gibi yayl yk tamaktadr.
mesnet tepkilerini hesaplaynz.
qB = 3600 N / m
q A = 1500 N / m
A B
L = 6m.
zm:
y Q
QD E
qB = 3600 N / m
q A = 1500 N / m D C
A B x
L/2
RA RB
2L/3
72
Problem 8.2.2 Su dolu tankn altnda bulunan 0,5m. X 0,8m. boyutlarndaki
bir kapak A noktasndan mafsalldr. B deki bir knt yardm ile aa
doru dnmesi engellenmektedir. Kapak B den balanan ipe kuvvet
uygulanarak alabilmektedir. Kapan alabilmesi iin ipe uygulanan en
kk kuvveti bulunuz.
C P
0,27m.
0,45m.
A
0,48m.
0,64m.
zm:
C
0,27 m
P
L1
L2 qA 0,45 m
QD A
Q
qB 0,48 m
B D
0,64 m
73
BD CD 2 1
M A =0 , P
BC
AD P
BC
BD + Q
3
AB + QD AB = 0
2
2 2
BC = BD + CD , CD = 0, 27 + 0, 45 + 0, 48 , CD = 1, 2 m
( 0, 64 ) + (1, 2 ) , BC = 1,36 m
2 2
BC =
0, 64 1, 2 2 1
P 0, 48 P 0, 64 + 941, 76 0,8 + 1765,84 0,8 = 0
1,36 1,36 3 2
0, 64 1, 2 2 1
P( 0, 48 0, 64) + 941, 76 0,8 + 1765,84 0,8 = 0
1,36 1,36 3 2
P (0,33882) + 1208, 608 = 0 P = 3567,1 N
74
BLM 9
KABLOLAR
L
A
y1 y2 y3 d
C1
B
x1 P1 C2
C3
x2 P2
P3
x3
75
Ayn kablonun serbest cisim diagram aadaki gibi izilebilir.
L
RAx A
RAy y1 y2 y3 d
C1 B RBx
D
x1 P1 C2 RBy
C3
x2 P2
P3
x3
Fx = 0 , Fy = 0 , M z = 0
denklemler yeterli deildir. Bundan dolay Bir kablo paras iin denklem
yazmak gerekir. Buda ancak kablo zerindeki bir noktann koordinatlarn
bilmeyi gerektirir.
Bylece kablonun AD paras iin aadaki denklem yazlabilir.
MD = 0
RAx A
RAy y1 y
C1
D
x1 P1 S
76
Ayn ekilde dey yklerin etki ettii dier noktalarda da moment
denklemleri yazlabilir.
RAx A
RAy y1 y2
C1
D
x1 P1
C2
P2 S
x2
4m
D
2 kN
A
C 1m
B
3 kN
6 kN
4m 2m 3m 3m
77
zm:
a) B ve D noktalarnn dzeylerini bulmak iin nce A mesnedindeki
tepkileri bulmak gerekir . A mesnedindeki tepkileri bulmak iin de tm
kablo ve kablonun ABC ksmnn dengesi ayr ayr gz nne alnr.
Tm kablonun serbest cisim diyagram: REy
y E REx
RAy 4m
D
2 kN
A RAx x
C 1m
B
3kN
6kN
4m 2m 3m 3m
RAy
A RAx x
C 1m
B
3kN
6kN
4m 2m
78
B Noktasnn dzeyi iin kablonun AB ksmnn dengesi gz nne alnr.
RAy
A RAx x
B yB
3kN
4m
RAy S DE
D DE
RAx 2 kN yD x
A C 1m
B
3kN
6kN
4m 2m 3m
79
b) Maksimum eim ve maksimum ekme : Maksimum eimin olduu
kablodaki ekme kuvveti Maksimum kuvvettir. Kablodaki kuvvetin yatay
bileeni mesnetlerdeki kuvvetin yatay bileenine eittir.
1,111
AB = arctan , AB = 15,5220
4
0,111
BC = arctan , BC = 3,180
2
2,167
CD = arctan , CD = 35,842
3
(4 1,167)
DE = arctan , DE = 43,36
3
9
S DE = , S DE = 12,38 kN
cos 43,360
80
9.3 Yayl ykler etkisindeki kablolar.
D
A
So
So
S cos = SO
S sin = Q
Q
S = SO2 + Q 2 , tan =
SO
81
9.3.1 Yatayda dzgn yayl yk etkisindeki kablolar (parabolik kablo)
Ktlesi uzunluu boyunca sabit olan ve birim uzunluunun ktlesi q
olan yatay bir tablay tayan asma kprnn kablosunu gz nne alalm.
A C(x,y)
O x
S
C qx
So O y x
qx So
x/2
x
82
Eer kablonun iki ucuda ayn ykseklikte ise ve kablonun en alt noktasnn
derinlii ile iki uc arasndaki uzaklk biliniyorsa yatayda yayl ykn
q x2
iddeti verildiinde y= denkleminden kablodaki en kk
2 SO
kuvvet So bulunur.
Bu So deeriyle S = SO2 + q 2 x 2 denklemine gidildiinde kablonun
herhangi bir x koordinatna sahip noktasndaki S deeri hesaplanabilir.
Problem 9.3.1.1
Ab kablosu ekilde grld gibi yatayda dzgn yayl bir yk
tamaktadr. Kablonun en alt noktas A mesnedinin 3 m altndadr.
Kablodaki maksimum ve minimum ekme kuvveti deerlerini bulunuz.
B
6m
A
3m
q = 5 kN /m
40 m
zm:
Yk yatayda dzgn yayl olduundan kablo paraboliktir. Koorninat
balangcn C en alt noktasnda seilirse Kablo denklemi
q 2
y= x
2 S0
formunda yazlabilir.
y
9m yB = 9 m
A
yA = 3 m C
x
xA xB
40 m
83
yB = k xB2 , y A = k x A2 , xB x A = 40 xB = x A + 40
yB k ( x A + 40) 2
9
yB = k ( x A + 40) 2 , = 2
= , x A2 + 80 x A + 1600 = 3 x A2
yA k xA 3
80 6400 + 12800 80 19200
2 x A2 + 80 x A + 1600 = 0 , x A = , xA =
4 4
80 19200
xA = , x A = 54, 64 m veya x A = 14, 641 m ilk kk 40 m
4
den byk olduu iin gz nne alnmaz x A = 14, 641 m kabul edilir.
xB = 25,359 m
Kablodaki minimum ekme kablonun an alt seviyesi olan C noktasnda
q 2
olur. A noktasnn hesaplanan koordinatlar y = x denkleminde yerine
2 S0
5 5
( 14, 641 m ) , S0 = ( 14, 641 m ) ,
2 2
konursa S0 bulunur. 3=
2 S0 6
S0 = 178, 63 kN
84
9.3.2 Kendi arl etkisinde olan homojen yapdaki kablo veya zincirin
dengesi
y
D(x,y)
C c
x
D dy S
q
dx
So So
C q
S = SO2 + q 2 , Q=q 2
SO
dx = d cos , cos =
S
SO c d
dx = d , dx = d , dx =
S c + 2 2 2
1+
c2
d x
x= , x = c sinh 1 = c sinh 1 = c sinh
O 1+ 2
c 2 c O c c
W x
dy = dx tan , dy = dx , dy = dx , dy = sinh dx
SO c c
Bu son denklem C(0,c) den D(x,y) ye integre edilirse
85
x x
x x x
y c = sinh dx = c cosh = c (cosh 1)
O
c c O c
x
y = c cosh , y 2 2 = c 2 eitlii bulunur.
c
SO = q c , Q = q , S = q y
eer A ve B mesnetlerinin ykseklii ayn ise
derinlik h = y A c olur.
A B
20 m
100 m
zm :
a) Smin = SO = q c
S maks = q ymaks , S maks = q yB
Eer koordinat balangc kablonun alt noktasndan c kadar altnda
alnrsa kablo denklemi
x
y = c cosh eklinde yazlabilir.
c
y
A B
yB
c
xB
86
50
f (c) = 20 + c c cosh denklemini sfr yapan c deeri orta nokta metodu ile
c
bulunur.
cl cu cl + c f (cl ) f (cu ) cr yeni cr eski
cr = a = 100 0 0
2 cr yeni
1 100 50,5
2,59 1021 7,2374
50,5 100 75,25 -6,4841 7,2374 33
50,5 75,25 62,875 -6,4841 2,7685 19,7
62,875 75,25 69,0625 -0,95075 2,7685
62,875 69,0625 65,9688 -0,95075 1,09594
62,875 65,9688 64,422 -0,95075 1,26988
64,422 65,9688 65,1954 -0,39713 1,26988
65,195 65,9688 65,5819 -0,1315 1,26988
65,5819 65,9688 65,7754 -0,0014567 1,26988
65,5819 65,7754 65,6787 -0,0014567 0,062988
65,5819 65,6787 65,6303 -0,0014567 0,030828
65,5819 65,6303 65,6061 -0,0014567 0,014707
65,5819 65,6061 65,594 -0,0014567 0,006629
65,5819 65,594 65,58795 -0,0014567 0,002587
65,5819 65,58795 65,58493 -0,0014567 0,000565
65,58493 65,58795 65,58644 -0,0004457 0,000565
65,58493 65,58644 65,5857 -0,0004457 0,000061 0,00113
c = 65,586
yB = 20 + c yB = 20 + 65,586 , yB = 85,586 m
87
BLM 10
m=3
n=3
m=5
n=4
m=7
n=5
88
Bir basit kafes sisteminde
m = ubuk says
n = dm noktas says
olmak zere
2n = m + 3
olur.
Pratt Howe
Pratt Howe
Warren
89
10.3 Dm noktalar metodu ile kafes sisteminin analizi
Kafes sisteminin her bir dm noktas iin 2 denklem yazlr. n tane dm
noktal bir kafes sisteminde 2n denklem yazlacandan 2n sayda bilinmiyen
zlebilir. Toplam ubuk says 2n-3 ve mesnetlerden de 3 bilinmiyen
geleceine gre denklem says yeterli olur. Ayrca sistem btn bir rijid cisim
gibi alnp dengesi dnldnde 3 denklem daha yazlabilir. Bundan dolay
dm noktalar metodu ile fazladan elde edilen 3 denklem sonularn kontrolu
iin kullanlabilir.Bir kafes sisteminde ubuk kuvvetlerini bulmadan nce sistem
btn bir rijid cisim olarak gz nne alnp mesnet tepkileri bulunabilir. Daha
sonra dm noktalarnn dengesi dnlerek en fazla iki bilinmiyen ierecek
ekilde dm noktas seip ileme balanr. ubuklardan dm noktalarna
gelen kuvvetler ubuk dorultularnda alnr.Dm noktalarndaki kuvvetlerle
ubuklardaki kuvvetler etki tepki ilkesine gre birbirinin tam zttdr. Bir dm
noktasndaki bilinmiyenler zldnde bu dm noktasna ubuklarla direk
bal dier dm noktalarnda da birer tane bilinmiyen azalacandan en fazla
iki bilinmiyen ieren dm noktalarn bulmak kolaylar.
C
A D
B
P
A D B
RAx
RAy P C RB
A B
D
90
Problem 10.3.1 Verilen kafes sistemindeki ubuk kuvvetlerini dm noktalar
metodunu kullanarak bulunuz.
6m 6m
20kN 10kN
A B C
4m
D E
3m 6m 3m
zm:
Tm kafes sistemi iin serbest cisim diagram
6m 6m y
20kN 10kN RC y
A B C RC x x
4m
D E RE
3m 6m 3m
M = 0 C 3RE 12 20 6 10 = 0 RE = 100kN
F = 0
x RC x = 0
F = 0
y RC y + RE 20 10 = 0 RC y = 70kN
91
A dm noktas:
S AD
20kN 3
5 4
A S AB 20kN
5 S AB
4 S AD
3
D dm noktas:
S DB S DB
5m S DA = 25kN
S DA = 25kN 6m S DE S DE
D
S DB S DE 25
= = S DB = 25kN , S DE = 30kN
5 6 5
B dm noktas:
10kN
S BA = 15kN B S BC
3 5
4 4
5 3 S BE
S BD = 25kN
92
E dm noktas:
S EB = 37,5kN S EC
4 5 5
4
3 3
E
S ED = 30kN
RE = 100kN
RC y = 70kN
SCB = 52.5kN RC x = 0
C
5 4
SCE = 87.5kN
3
C dm noktas iin denge denklemleri ( Kontrol iin )
3 3
F = 0 RC x + SCE SCB = 0
x
5
0 + 87,5 52,5 = 0
5
4 4
Fy = 0 5 SCE 70 = 0 5
87,5 70 = 0
93
10.4 zel dm noktalar
E
B SAE SAB
SAB SAC
A A SAE
SAD
SAD
D SAC
C
P B B
A A
D D
C C
94
ki ubuktan oluan dm noktalarnda iki ubuk ayn dorultuda ise bunlara
etki eden kuvvetlerin iddetleri birbirine eit ynleri birbirine zttr. Byle bir
dm noktasna baka bir P kuvveti etki ediyorsa bunun iddeti sfr olmaldr.
ki ubuktan oluan dm noktasndaki ubuklar farkl dorultularda ise bu
ubuklardaki kuvvetler sfrdr.
B
A
A C
B
C
D P3
P2
P1 C E
B F
RAX A H
M L K J I
RAy P4 RB
95
10.5 Kesim metodu ile kafes sisteminin analizi
Fx = 0 , Fy = 0 , M = 0
denklemleri ile bilinmiyen zlebilir.
P1 P2 P3
A B C D
F E
P1 P2
A B SBC
SBE
F E
SFE
FE
Fx = 0 dan S BC + S BE
BE
+ S FE = 0
BF BE
Fy = 0 dan P1 + P2 + S BE
BE
=0 S BE = (P1 + P2 )
BF
AB + FE
ME = 0 dan S BC BF P1 ( AB + FE) = 0 S BC = P1
BF
Bu elde edilen SBE ve SBC kuvvetleri 1. denklemde yerine konursa
AB + FE FE
S FE = P1 + (P1 + P2 ) elde edilir.
BF BF
96
Problem 10.5.1 ekilde gsterilen kafes sistemindeki FH , GH ve GI
ubuklarndaki kuvvetleri bulunuz.
1kN
1kN F 1kN
1kN D H 1kN
8m B J
A L
C E G I K
zm:
Tm cismin serbest cisim diagram
1kN
y n
1kN F 1kN
1kN D H 1kN
8m B J
A L x
C E G I K
97
FG 8
tan = , tan = = 28, 07250
GL 15
kafes sistemi nn dorusundan geecek ekilde bir kesitle kesildikten sonra geri
kalan para iin yazlacak denge denklemlerinden istenen ubuk kuvvetleri
bulunur. nk kesit bu ubuklar iine alacak ekilde seilmitir.
F 1kN
S HF
H 1kN
8m S HG J
S IG L x
G I K
RL
5m 5m 5m
GI HI 2 2 HI 10 16
sin = , cos = , GH = GI + HI , = HI = m
GH GH 8 15 3
16 481 15 16
GH = 52 + ( ) 2 , GH = , sin = , cos =
3 3 481 481
Kesildikten sonra geri kalan para iin denge denklemleri:
F = 0 x S HF cos S HG sin S IG = 0
F = 0 y S HF sin S HG cos 1 1 + RL = 0
M = 0 G HI S HF cos + GI S HF sin GI 1 GK 1 + GL RL = 0 ,
16 15 8 120
S HF + 5 S HF 5 10 + 15 7,5 = 0 S HF = 97,5 S HF = 13,8125 kN
3 17 17 17
8 16 481
F y =0 13,8125
17
S HG
481
1 1 + 7,5 = 0 S HG =
16
kN
S HG = 1,371 kN
15 481 15
F x =0 (13,8125)
17
(
16
)
481
S IG = 0 S IG = 13,125 kN
98
BLM 11
EREVE VE MAKNELER
11.1 Giri
Birden fazla saydaki paralarn mafsallar yardmyla birleiminden ortaya
kan yaplarda baz durumlarda kafes sisteminde farkl olarak elemanlara kendi
dorultular dndada ihmal edilemeyen byklkte kuvvetler gelebilir.
Bu durumdaki sistemlere ereve veya makine denir. ereveler Genellikle
sabittir ve ykleri tamak iin oluturulur. Makineler ise sabit veya hareketli
olup kuvvetleri iletmek veya deitirmek iin imal edilir. makineler daima
hareketli paralar ierirler.
11.2 ereveler
eitli kuvvetler etkisindeki n sayda paradan olumu bir ereveye ait
problemi klasik denge denklemleri ile zmek iin paralarna ayrmak gerekir.
ereve paralarna ayrldktan sonra her bir para ayr bir rijid cisim gibi
dnlerek denge denklemleri yazlr.Ayrca birleme yerlerinde etki tepki
ilkesi gz nnde bulundurulur.
D
E
F
C
B W
A
H
99
D
C E
S F
W
B
RAx
A
RAy
D C E
RCy -RCx F
RCx
C -RCy SBE
-SBE W
B -SBE E
B
SBE
RAx
A
RAy
100
Problem 11.2.1 ekilde gsterilen erevedeki ACE ve BCD elemanlar C de
bir pim ve DE balant ubuu ile birbirine balanmtr. Gsterilen ykleme
durumunda DE balant ubuundaki kuvveti ve C den BCD elemanna gelen
kuvvetin bileenlerini bulunuz.
160 mm
480 N
B
150 mm
60 mm C D
80 mm
E
60mm 100mm 150 mm
zm:
Tm cisim iin serbest cisim diyagram
y
RA y
A RAx
160 mm
480 N
RB B
150 mm
60 mm C D
80 mm
x
E
60mm 100mm 150 mm
Tm cisim iin denge denklemleri:
F = 0
x RAx + RB = 0 RAx = RB
F = 0
y RAy 480 = 0 RAy = 480 N
101
BCD cismi iin serbest cisim diyagram :
RB = 300 N B RC y 480 N
60 mm
C RC x
S DE
BCD cismi iin denge denklemleri :
F = 0
x RC x S DE cos + 300 = 0
F = 0
y RC y S DE sin 480 = 0
M = 0 C (100 + 150) S DE sin + 60 300 + 100 480 = 0
17(100 480 + 60 300)
S DE = , S DE = 561 N
8 250
15 15
Fx = 0 RC x (561) 17 + 300 = 0 , RC x = 17 561 300 , RC x = 795 N
8
Fy = 0 RC y (561) 17 480 = 0 , RC y = 216 N
ACE cismi iin serbest cisim diyagram :
RA y
A RAx
220 mm
RC x
C S DE
80 mm RC y E
100 mm
ACE cismi iin denge denklemleri (kontrol iin)
15
F x =0 RAx RC x + S DE cos = 0 , (300) ( 795 ) + ( 561)
17
=0
8
F = 0
y RA y RC y + S DE sin = 0 , 480 216 + ( 561)
17
=0
102
11.3 Makineler
Makineler kuvvetleri iletmek veya deitirmek iin kullanlan yaplardr. ster
tek bir alet ve komple bir mekanizma olsun tmnde iletilen giri kuvvet veya
momentleri ile kta oluturulan kuvvet veya momentler gz nne alnr.
Bu tr yaplarn zmnde erevelerdeki ayn yntem izlenir. Yani tm yap
elemanlarna ayrlp her bir eleman iin temel denklemler yazlr. Ayrca
birleme veya temas noktalarnda etki tepki ilkesi kullanlr.
Aadaki ekilde gsterilen el makasnda AB kolunun A ucuna uygulanan P
Kuvveti bu makasn mekanizmas tarafndan Q kuvvetine dntrlr.
10 cm D B
A 1500 N
600
C MC
45 cm 30 cm
103
zm :
Tm cisim iin serbest cisim diyagram:
10 cm D B
1500 N
0
RAx A 60
RC x C MC
RA y RC y
45 cm 30 cm
D B
1500 N
RAx A
RD
RA y 75 cm
10 cm RD 90-
D
MC 600
RC x C
RC y
104
CD Krank iin denge denklemleri :
F x =0 RC x + RD cos ( 90 ) = 0 RC x = RD cos ( 90 )
RC x = 2216,991 cos ( 90 9,826 ) , RC x = 378,344 N
M C =0 M C k + CD RD = 0
M C k + (10 cos 600 i + 10sin 600 j ) [ RD cos(90 ) i RD sin(90 ) j ] = 0
M C k + [10 cos 600 RD sin(90 ) 10sin 600 RD cos(90 )] k = 0
M C = +10 cos 600 RD sin(90 ) + 10sin 600 RD cos(90 )
M C = +10 cos 600 2216,991 sin 80,1736 + 10sin 600 2216,991 cos80,1736
M C = 14199 Ncm
Tm cisim iin denge denklemleri:
F x =0 RAx + RC x = 0 RAx = RC x RAx = 378,344 N
F y =0 RAy + RC y 1500 = 0 RAy = 684, 47
Tm cisim iin moment denklemi: ( kontrol iin )
M A = 0 M C + 45 RC y 75 1500 = 0
14199 + 45 2184, 47 75 1500 = 0 0,15 0 alnabilir.( yuvarlatma
hatalarndan kaynaklanr.)
105
BLM 12
V
M
V M
Kesitteki i kuvvetler ( pozitif kesme kuvveti V ve Pozitif Eilme momenti M )
106
12.3 Yayl yk , kesme kuvveti ve eilme momenti arasndaki
bantlar
q
q(x)
B
A x
C D E
xC dx
xD
dx/2 q dx
V
M M+dM
C dx D V+dV
Fy = 0 V (V + dV ) q dx = 0
dV= q dx
dV
= q
dx
Bylece kesme kuvvetinin kesit uzunluu boyunca trevi o noktadaki yayl
yke iddeti eit yn ise zt olur.
107
XE
VE VC = q dx
XC
dx
MD = 0 (M + dM ) M V dx + q dx
2
=0
1
dM = V dx (dx) 2
2
dM
=V
dx
Bu son ifadeden eilme momentinin kiri uzunluu boyunca trevinin kesme
kuvvetine eit olduu anlalr.
dM = V dx
XE
ME MC = V dx
XC
108
Problem 12.4.1 ekilde grlen kirite , verilen ykleme durumu iin , kesme
kuvveti ve eilme momenti diyagramlarn iziniz.
20 kN
10 kN
B
A D
C
1,25 m 1,5 m 1m
zm:
20 kN
10 kN
B
A D
1 2 3 4C5 6
1,25 m RB 1,5 m 1m RD
M1
V1
2 kesitinin solundaki kiri paras iin serbest cisim diyagram ve denge
denklemleri :
10 kN F = 0
y 10 V2 = 0 V2 = 10 kN
M = 0 2 M 2 + 10 x = 0 M 2 = 10 x
M2
x V2
109
3 kesitinin solundaki kiri paras iin serbest cisim diyagram ve denge
denklemleri :
10 kN F = 0 10 + 23 V3 = 0
y V3 = 13 kN
M3 M = 0 M 3 + 10 1, 25 = 0
3 M 3 = 12,5 kNm
1,25 V3
RB = 23kN
4 kesitinin solundaki kiri paras iin serbest cisim diyagram ve denge
denklemleri :
10 kN
M4
V4
1,25 m RB = 23kN
x
F = 0
y 10 + 23 V4 = 0 V4 = 13 kN
M = 0 4 M 4 + 10 x 23( x 1, 25) = 0 M 4 = 13 x 28, 75
B
A M5
RB = 23 kN V5
1,25 m 1,5 m
F = 0
y 10 + 23 20 V5 = 0 V5 = 7 kN
M = 0 5 M 5 + 10 2, 75 23 1,5 = 0 M 5 = 7 kNm
B
A M6
C
1,25 m RB = 23 kN 1,5 m V6
110
F y = 0 10 + 23 20 V6 = 0 V6 = 7 kN
M 6 = 0 M 6 + 10 x 23( x 1.25) + 20 ( x 2, 75) = 0 , M 6 = 7 x + 26, 25
20 kN
10 kN
B D
A MD
C VD
1,25 m RB = 23 kN 1,5 m 1m RD = 7 kN
F = 0 10 + 23 20 + 7 VD = 0 VD = 0
y
M = 0 M D + 10 3, 75 23 2,5 + 20 1 = 0 , M D = 0
D
20 kN
10 kN
B
A D
1 2 3 4C5 6
1,25 m RB 1,5 m 1m RD
13 kN
-7 kN
-10 kN
7 kNm
-12,5 kNm
111
Problem 12.4.2 ekilde grlen C de ankastre mesnetli kiriin , verilen ykleme
durumu iin , kesme kuvveti ve eilme momenti diyagramlarn iziniz.
q0
A
a B C
L
zm:
Tm kiri iin serbest cisim diyagram ve denge denklemleri :
a
y
3
q0 a
q
2
q0
MC
A x
x B C RC x
a RC y
F x =0 RC x = 0
q0 a q a
F y =0 RC y
2
= 0 RC y = 0
2
a q0 a q0 a 2 q0 a q0 a
C
M = 0 M C + ( L )
3 2
= 0 M C =
6
2
L , MC =
6
(3L a )
q ax ax
= q= q0
q0 a a
112
kiriin A ile B arasndaki bir kesiti iin serbest cisim diyagram ve denge
denklemleri:
(q0 q ) x
2
y qx
q
q0 q
q
MD
A D
x/2 V
x
(q0 q ) x (q0 + q ) x
F y =0 V
2
qx =0 V =
2
ax q0
(q0 + q0 ) x (2q0 x) x
a a q0 2
V = , V = , V = x q0 x
2 2 2a
(q0 q ) x 2 1 (q0 q) x 2 qx 2
M D = 0 M D + 2 3 x + qx 2 x = 0 M D = 3 2
x
(3q0 q0 ) x 2
(2q0 + q) x 2 a q0 3 q0 2
MD = , MD = , MD = x x
6 6 6a 2
B noktasnda x = a dr.
q0 2 q
VB = a q0 a , VB = 0 a
2a 2
q0 3 q0 2 q0 2
MB = a a , MB = a
6a 2 3
113
kiriin B ile C arasndaki kesitlerinde serbest cisim diyagram
a
y
3
q0 a
2
q0
MC
A
B E
a VE
q0 a q0 a
F y =0 VE
2
=0 VE =
2
q a a q0 a q0 a 2
M E =0 M E + 0 (x ) = 0
2 3
ME =
2
x+
6
C noktasn da x = L dir.
q0 a q a2 q0 a
MC = L+ 0 , MC = (3L a)
2 6 6
Tm kiri iin kesme kuvveti ve eilme momenti diyagram :
y a/3
q0 a
q
2
q0
MC
A x
x B C RC x
a RC y
L
q0 2 q0
V = x q0 x VB = VC = a
2a 2
x
q0 3 q0 2 q0 2
M = x x MB = a
6a 2 3
q0 a q a2 q0 a
M = x+ 0 MC = (3L a )
2 6 6
114
Problem 12.4.3 Basit mesnetli AC kiriine B noktasndan M B iddetinde bir
kuvvet ifti uygulanmtr. Bu kiri iin kesme kuvveti ve eilme momenti
diyagramlarn iziniz.
MB
A B C
a
L
zm:
Tm cisim iin serbest cisim diyagram ve denge denklemleri:
MB
A B C
RA a RC
F y =0 RA + RC = 0 RC = RA
MB MB
M C =0 M B RA L = 0 RA =
L
, RC =
L
kiriin A ile B arasndaki bir kesiti iin serbest cisim diyagram ve denge
denklemleri:
A D MD
RA x VD
MB
F y =0 RA VD = 0 VD = RA , VD =
L
MB
M D =0 M D RA x = 0 M D = RA x , MD =
L
x
kiriin A ile C arasndaki bir kesiti iin serbest cisim diyagram ve denge
denklemleri:
MB
A B ME
RA a VE
MB
F y =0 VE = RA , VE = VD =
L
115
M E =0 M E + M B RA x = 0 M E = RA x M B
MB x
ME = x MB , M E = M B (1 )
L L
RA a RC
MB
L
x
MB a
x MB
L L
x
x
M B (1 )
L
a
M B (1 )
L
116
BLM 13
VRTEL LER LKES
13.1 Giri
Buraya kadar incelenen konular iinde bir cisme maddesel nokta modeli ile
yaklaldnda bu cisme etki eden kuvvetlerin geometrik toplamnn sfr
olmasnn denge art iin gerek ve yeter art olduu sylendi. Ayn ekilde bir
rijid cisme etki eden kuvvet sisteminin sfra edeer olmas denge iin yeter ve
gerek koul olmas problemlerin zmnde kullanld. Bunlardan farkl olarak
eitli balarla birbirine balanarak oluturulan rijid cisim sistemi olarak kabul
edilen yaplar iin etki eden kuvvet sisteminin sfra edeer olmas yeterli koul
deildir. Bundan dolay bu tr problemlerde sistem elemanlarna ayrlarak sfra
edeerlik kural etki tepki ilkesi ile birlikte her bir elemana ayr ayr uygulanp
zme gidilir.
A
F -F
Virtel iler ilkesi ise rijid cisim sistemine paralarna ayrmadan uygulanr.
Bundan dolay zellikle rijid cisim sistemlerinde ba kuvvetlerinin gerekli
olmad durumlarda virtel iler ilkesi tercih edilir.
Bir kuvvetin etki ettii bir A noktasnn yer vektr rA ise bu noktann
virtel yer deitirmesi rA ile gsterilir.
117
13.3 Bir kuvvetin virtel ii
y F
A rA
rA
o x
= M
dr.
= F1 rA1 + F2 rA 2 + + Fn rAn
118
Problem 13.5.1 Bir hidrolik kaldrma platformu 1000kg ktleli ykleri
kaldrmakta kullanlyor. Platformun aa yukar hareketi her iki tarafnda ayn
uzunluklu balant ubuklar yardm ile eit kuvvet uygulayan hidrolik
silindirler tarafndan gerekletirilmektedir. Aadaki ekilde tek bir balant ve
tek bir silindir gsterilmektedir. = 600 , a = 0,7 m. L = 3,2 m. iin hidrolik
silindirlerin uygulad kuvveti bulunuz. ( ED = BD = a )
d
W
A B C
2a
D
E G H
L L
zm:
d
W
I
A B C
2a
D S HD
x
RE x E G H
RE y L RG L
Virtel i ilkesi:
= 0 0,5W rI + S HD rD = 0
W = mg j , S HD = S HDU HD , rI = d i + 2a sin j , rD = a cos i + a sin j
119
HD
U HD = , HD = ( L a cos ) i + a sin j , HD = ( L a cos ) 2 + (a sin ) 2
HD
S HD ( L a cos ) S HD a sin
HD = L2 + a 2 2aL cos , S HD = i+ j
L2 + a 2 2aL cos L2 + a 2 2aL cos
rI = 2a cos j , rD = a sin i + a cos j
= 0
S HD ( L a cos ) S HD a sin
0, 5mg j (2a cos j ) + ( i+ j ) ( a sin i + a cos j ) = 0
L + a 2aL cos
2 2
L + a 2 2aL cos
2
mg
S HD = L2 + a 2 2aL cos
L tan
1000 9,81
S HD = 3, 22 + 0, 7 2 2 0, 7 3, 2 cos 600 , S HD = 5157, 2 N
3, 2 tan 60 0
D B
MC P = 150 N
A C 10cm
45 cm 30 cm
zm :
y
D B
RAx A MC P = 150 N
RA y RC x C 10cm x
45 cm RC y 30 cm
120
= 0 M C + P rB = 0 M C P yB = 0
yB = AB sin
CD
AD sin = CD sin , sin = sin , AD = 452 + 102 2 45 10 cos(180 )
AD
CD
AD = 2125 + 900 cos , = 600 iin AD = 50, 7445cm , = arcsin( sin )
AD
10 45 + 30
= arcsin( sin 600 ) , = 9,8260 , AB = , AB = 76,117cm ,
50, 7445 cos
10 761,17
sin = sin , yB = sin
2125 + 900 cos 2125 + 900 cos
yB = 761,17 (2125 + 900 cos ) 1/ 2 sin
1
yB = ( 761,17 (2125 + 900 cos )3 / 2 (900sin ) sin + 761,17 (2125 + 900 cos ) 1/ 2 cos )
2
yB = 9, 466
M C = 1419,9 Ncm
121
Problem 13.6.1 Her birinin uzunluu l arl W olan ubuk birbirlerine
mafsalldr .Birinci ubuk ayrca sabit mesnede mafsalldr ve son ubuun
ucuna P kuvveti uygulanmtr. Sistem dey dzlemde olduuna gre denge
durumunda ubuklarn dey dorultu ile yaptklar alar P kuvveti ve W
arlna bal olarak bulunuz.
A x
W
GAB
AB B W
GBC W
BC C
D P
CD GCD
y
zm:
122
AB = 0 , BC 0 , CD = 0 iin
= 0 W ( 1 sin BC BC + sin BC BC ) + P(cos BC BC ) = 0
2
3 2P
W sin BC + P cos BC = 0 tan BC =
2 3W
AB = 0 , BC = 0 , CD 0 iin
= 0 W ( 1 sin CD CD ) + P(cos CD CD ) = 0
2
1 2P
W sin CD + P cos CD = 0 tan CD =
2 W
123