You are on page 1of 40

UNA MENTALIDAD NUEVA

PARA UN MUNDO MEJOR


Lic. En Psicopedagoga

Universidad Iberoamericana
Facultad de Humanidades
Carrera: Licenciatura en Psicopedagoga

Materia Guaran
TRABAJO PRCTICO

Tema:
POH ANA JEPORU PARAGUAIPE
INTEGRANTES
1. ACHUCARRO ANA
2. BENITEZ CAMILA BEATRIZ
3. BAEZ FATIMA
4. MALDONADO CINTHIA
5. DETTEZ CAMILA
6. GIMENEZ ROSSANA
7. MEZA PATRICIA
8. MEZA ISABEL
9. APODACA RUTH
10. GALEANO SANDRA
Prof. Lic. Vilma Mariela Otaz M.
Primer Semestre
Ao 2016
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

POH ANA JEPORU PARAGUAIPE


Esta clasificacin es difcil porque la mayora de ellas presentan varias acciones y figuran en
ms de un grupo. No todas las plantas incluidas en un grupo son igualmente eficaces, por ello,
es conveniente acudir a la descripcin de las plantas y comprobar sus indicaciones.
Hasyimi ko emohenda, hetave rupi umi poh ouporva ndahai pete mbaaspe aonte ha
upvare amo heta atpe tr heta hendpe. Umi poh ova pete atpe ndeisi petechapnte
iporha mbaaspe, upvare jahecha vaer mbaichapa oemoe peteteva poh ha
mbaechaitpa hei jaiporuvaerha.

Carminativas, anticidas y antiulcerosas-Tyevu, pyahi ha jai peguar


Ans
Burrito
Cedrn
Eneldo
Hierba Lucero
Hinojo
Jaguarete kaa (Carqueja)
Kapii kati
Kuratu (Cilantro)
Manzanilla
Marcela
Menta
Poleo
Toronjil

Antiespasmdicas
Kangue rasy peguar
Cedrn
Kapii kati
Manzanilla
Naranjo
Tilo

Colagogas, colerticos y protectoras hepticas


Omopotva hiel ryru ha pya
Achicoria
Ajenjo
Aloe
Boldo
Jaguarete kaa (Carqueja)
Koku
Menta
Tomillo

Laxantes y purgantes
Omopotva tyekue
Achicoria
Aloes
Lino
Malva
Sen

Antidiarreicas
Ojokva tye Aras
Granada
Mburucuy
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

Digestivas y euppticas
Omboguapva tembiu
Aras
Cardo santo
Cangorosa
Kuratu (Cilantro)
Eneldo
Hierba Lucero
Kaar
Kapii kati
Llantn
Marcela
Menta
angapiry
Organo
Poleo
Tomillo
Verbena

Tnicas y estimulantes del apetito


Juruhe apoha
Amargn
Berro
Kaar
Kuratu (Cilantro)
Naranjo
angapiry
Ortiga
Poleo
Toronjil

Estimulantes del corazn


Korasme oipytyvva
Ambay

Hipotensoras
Tuguy rape omombaapo mbeguva
Cola de caballo

En hemorroides y vrices
Tuguy rape oembyai ramo
Naranjo
Ortiga

Antihemorrgicas
Tuguy jokoha
Ortiga

Astringentes
Omboty ha omokva
Cola de caballo
Ortiga

Emolientes y demulcentes
Ombogue ha omombytuva
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

Aloe Vera
Batatilla
Borraja
Malva

Antispticas
Ohapejokva
Cangorosa
Ceibo
andyp
Para parai

Cicatrizantes
Ombotva
Cangorosa
Cola de caballo
andyp
Para parai

En problemas del cabello


Akrague peguar Berro
Culantrillo
Romero

En problemas del sudor


Tyi peguar
Kapii kati
Kuratu (Cilantro)
Romero

Diurticas
Oporomonguaru porva
Amargn
Cepacaballo
Cola de caballo
Kapii kati
Karanday
Para parai
Perdudilla
Siete sangrias
Tapakue
Ysypo milhombres
Zarzaparrilla

Estimulantes del tero


Memby ryrpe oipytyvva
Aras
Poleo
Ruda

Desinfectantes urinarios
Kuaruha rape omopotva
Ajenjo
Albahaca
Batatilla
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

andyp
Para parai

Desinfectantes de los rganos genitales


Organo kuaruha omopotva
Cepacaballo
Kapii kati
Karanday
andyp
Para parai
Tapakue

Transtornos menstruales
Ndoguejy porair kua mbaasy
Borraja
Burrito
Cedrn
Culantrillo
Hierba lucero
Hinojo
Marcela
Perejil
Poleo
Romero
Ruda

Antirreumticas
Kangue rasy poh Cardo santo
Cepacaballo
Culantrillo
Karanday
Tapakue
Tarope
Ysypo milhombres

Antiinflamatorias
Ruru mboguejyha
Borraja
Ceibo
Cepacaballo
Karanday
Lino
Tarope
Tilo
Toronjil

Tranquilizantes
Pya tarova mombytuuha
Ceibo
Mburucuy
Manzanilla
Marcela
Naranjo
Tilo
Toronjil
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

Analgsicas
Tasy mbogueha Jaguarundy
Kuratu (Cilantro)
Menta
Toronjil

Antipirticas
Akanundu mbogueha
Cepacaballo

Antispticas
Ohapejokva mbaasy
Ajenjo
Albahaca
Cardo santo
Culantrillo
Eucalipto
Jaguarundy
Lino
Ortiga
Salvia
Tomillo

Expectorantes y antitusivas
Pytia mopotha ha huu jokoha
Ambay
Ans
Culantrillo
Eucalipto
Jaguarundy
Malva
Mburucuy
Organo Tomillo

Antihelmnticas, antiparasitarias
Sevoikura peguar Granada
Jaguarete kaa
Kaar
Verbena

En enfermedades virales
Virusguigua mbaaspe
Sauco

En enfermedades bacterianas
Bacteriasguigua mbaaspe
Achicoria
Jaguarete kaa
Manzanilla
Poleo

Antdoto de venenos
Veneno jokoha Tarope
Ysypo milhombres
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

AJENJO
Artemisia absinthium L. (Compuestas)
Sinnimos: Artemisa, absintio.
Parte utilizada: Hojasy sumidades floridas (brotes).
Propiedades: Carminativo, expectorante, antihelmntico, antisptico, antifngico, diurtico,
espasmoltico y emenagogo.
Indicaciones: Catarros, envenenamientos, malestares digestivos, menstruaciones difciles y
dolorosas.
Eficaz para combatir la falta de apetito, afecciones del hgado, hidropesa, mal aliento, pujos.
Limpia y regulariza el funcionamiento del estmago, hgado, riones, vejiga y pulmones.
Contraindicaciones: Embarazo (puede provocar aborto), lactancia, nios menores de diez aos
y enfermos con problemas nerviosos.
Forma de empleo: Se emplean las hojas en infusin (5 a 15 gramos de planta en un litro de
agua), un cuarto de taza cada vez, con intervalos de una hora.
Precauciones: El uso prolongado puede provocar trastornos nerviosos y digestivos.
aangareko hagua: Ojepuru are ramo ikatu omombaapovai ande rajyguekura (nervio) ha
ande pya.

AJENJO
Ambue hra (kura) hae: Artemisa, absintio
Mbapa ojeporu ichugui: Hogue ha hungue ipotva.
Mbapa ojapo: Tyepy yvytu poh, oguenoh ambu pytiapegua, sevoi jukaha, omopot
ande rete tymba chuikuragui (microbios, bacterias, hongos), oporomonguaru, pya ha
tyeraspe guar, kume ombohuguyguejy.
Mbae mbaaspe guarpa: Hae ambu, ahyo parar ha huu poh; pohvai anemongau
tr anembohasy ramo (envenenamiento ojeva chupe), ande pygui aeandu vai ramo,
kua ndahuguyguejysi ramo tr huguyguejy rasy ramo.
Ipor juruheme guar, teteypa (hidropesa) ha pytune poh, ese tr kuaruse ha ndaikati
ramo; ipor avei omopot ha omoingo por hagua pya, pitikiri, tyryru ha evevi
(pulmn).
Mbapepa ndoi: Ndoupori kua hyeguasvape (ikatu omomembykua ichupe),
imembykambvape ha mitme oguerekova gueteri 10 ary ha hajyguekura nombaapo
porivape (inrviogui hasvape).
Mbaichapa ojeporu: Hoguekue ri ojetykua ytaku (5 tera 15 gramo, pete litro pe), ha
oemboyu pete tepy mbytere mbytere jevy:1/4, pete aravo rire.

ALBAHACA
Ocimum basilicum L. (Labiadas)
Parte utilizada: Hojas y sumidades floridas (brotes).
Propiedades: Digestivo, carminativo, antiemtico, galactgeno, antitusivo, analgsico y
ligeramente sedante.
Indicaciones: Infecciones urinarias (ardor al orinar), digestin dificultosa, fiebre, dolores de
cabeza, tos, gases y trastornos nerviosos.
Exteriormente se usa para hacer grgaras en casos de dolor de garganta, angina, sarpullidos
bucales, etc. Las hojas maceradas, son eficaces para curar heridas. Con la decoccin de las
hojas o semillas maceradas, se preparan compresas que las madres que amamantan aplican
sobre los pezones de los senos afectados (por sus propiedades galactgenas).
Contraindicaciones: Por va interna est contraindicada en embarazo, lactancia, nios menores
de 6 aos, enfermos con gastritis, lceras, colitis, epilepsia y Parkinson.
Forma de empleo: Se emplean las hojas y las semillas en la dosis de una cucharadita por taza.
De tres a cuatro tazas al da despus de las comidas. En uso externo en forma de lociones y
compresas.

ALBAHACA
Mbapa ojeporu ichugui: Hogue ha hungue ipotva.
Mbapa ojapo: Omboguapy tembiu, tyepy yvytpe guar, ojoko pya jere, oporomokamby,
hupe guar, oipea andehegui mbae rasy, ombovevi mbae andu.
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

Mbape guarpa ipor: Tyasy (ande jopr jakuaru jave), tembiu guapyse, akanundu,
akrasy, huu, tyepu yvytu ha tajygue mbaapo vai (trastornos nerviosos).
Okguio ojepuru jajeahyohi hagua (grgara) ande ahyo rasr, ande ahyoguy ruru ramo,
juru ai tr kpa ramo. Ai ha ekytngurape (herida) ou poriterei albahaca rogue josopyre.
Kua imemby kambva ikma oembyai ramo ikatu oepohano picha: Albahaca rogue tr
haingue ojejosopyre oembopupu ha hykuere oemo compresa hicha sy imemby
kambva kma ri (omokamby hagua chupe).
Mbapepa ndoi: Naipori hou hyeguasva, imemby kambva, mit 6 ary mboyve, ipya
hasva (gastritis), hyekue ava, hyva (hepoti ykva), epilepsia ha Parkinson oguerekva.
Mbaichapa ojeporu: Hogue ha haingue oemo pete kuimbei (cucharadita) renyhngue
pete teppe guar, ojeu mbohapy tr irundy tepy pete rape ojekaru rire
Okguio ojepuru ojejohi hagua mbaasy ter oemo hagua hiri mandyju tr ao potre.

ALOE VERA
Aloe vera L. Y Aloe ferox Mill. (Liliceas)
Sinnimos: Acibar.
Parte utilizada: Zumo obtenido por incisin de las hojas (acibar).
Propiedades: Tnico digestivo, colagogo y laxante. En uso externo es emoliente y vulnerario.
Indicaciones: Estreimiento ocasional y trastornos hepticos.
Tpicamente sobre las inflamaciones, quemaduras, eczemas, erisipela.
La pulpa de las hojas es muy eficaz para combatir infecciones de los ojos (conjuntivitis y ojos
irritados) y curar heridas.
Contraindicaciones: En uso interno no debe utilizarse en embarazo, lactancia y nios menores
de diez aos, dolor abdominal desconocido, obstrucciones biliares, colitis y hemorroides.
Forma de empleo: Para uso interno se emplea en forma de extractos acuosos.
Se usan las hojas, pulpa y zumo tpicamente o en forma de baos.
Precauciones: El zumo fresco puede producir irritacin en la piel. En dosis alta es muy txico.
aangareko hagu: Pe hykuesngue pyahu ikatu ojopi ande pire. Oemo hetaiterei ramo
anembyai tuichakuaa.

ALOE VERA
Ambue hra: Acbar.
Mbapa ojeporu ichugui: Hykue osva ichugui oekytvo pe hogue.
Mbapa ojapo: Ombohaeve ande pya, omongatupyry ande pya ojapo hagua imbaero,
anemoe hu. Okguio ojepuru ramo omohu ande pire ha omonguera ai ha ekytngue.
Mbape guarpa ipor: e at ha pya nombaapo porivape guar
Hoguekue ojepuru okguio oepohano hagua ruru, kaigue, temi vai ( ), pire mbaasy hrava
erisipela.
Hogue rookue ou por tesa mbaasykurape ( ) ha oepohano hagua ai, kuru ha ekytngue.
Mbapepa ndoi: Naipori hou hyeguasva, imemby kambva, mit po ary oguereko
mboyve, hyerasva ojekuaare mbaguipa, pya hasy ande pya rykuero opagui, hyva
(hepoti ykva), hevi jatii tr ijava.
Mbaichapa ojeporu: Ojeu hagua ojeporu hykuere. Okguio ojepuru hogue, ijapyte ha
hykuesngue, oemo hagua pe hasyhpe tr ojejohi hagua ipype.

AMARGON CHIKRIA MOROT


Taraxacum dens-lenis Desf. y Leontodon taraxacum L. (Compuestas)
Sinnimos: Taraxacn, diente de len, achicoria blanca.
Parte utilizada: Races y hojas.
Propiedades: Tnico y digestivo, diurtico, laxante suave, depurativo de la sangre y
estimulante de las secreciones biliares.
Indicaciones: Tanto las hojas como el jugo, adems de constituir un excelente y saludable
alimento, son un remedio eficaz para combatir las enfermedades hepticas, especialmente la
ictericia. Tambin combate el estreimiento.
De igual manera es recomendable para el reumatismo, artritis, gota, obesidad, etc. Se
recomienda su consumo en ensaladas.
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

Forma de empleo: Se emplean la raz y las hojas en forma de t (50 a 60 gramos para un litro
de agua, un vaso antes de las comidas), las hojas o ms bien su zumo tambin se emplean en
ensaladas.

AMARGON CHIKRIA MOROT


Ambue hra (kura) hae:Traxacn, diente de len, achicoria blanca, chikria morot
Mbapa ojeporu ichugui: Hapo ha hogue
Mbapa ojapo: Ombohaeve ha omboguapy ande pya, anemonguaru, anemoe hu
kangymi, omopot ande ruguy, omombaapo kyreve ande pya.
Mbape guarpa ipor: Hogue ha hykuere hiupy por ha avei poh iporva pype guar,
mbaasy ictericia hravape (tiricia: mbaasy anembosayjva). Avei ipor e atme guar
ha omohesi hagua ande ryekue ani ituju.
Ipor avei kanguerasy ha kangue juajuha raspe guar, artritis heiha, po ha py ruru, kyra
rekpe guar. Ipor ikatukue javeve jau ensaldape.
Mbaichapa ojeporu: Hapo ha hogue rykugui ikatu oiko ygua aku ( ) (50 tera 60 gramo pete
litro pe, pete vso ojekaru mboyve). Hogue ojeporu ensaldape.

AMBAY
Cecropia adenopus Mart. ex Miq. (Urticceas)
Sinnimos: Ambaiva, palo de lija.
Parte utilizada: Hojas, sumidades floridas (brotes) y races. Mbapa ojeporu ichugui: Hogue,
hu potykue ha hapo.
Propiedades: Antitusivo, expectorante, tnico cardiaco.
Indicaciones: Afecciones del aparato respiratorio, catarros rebeldes, resfros frecuentes,
bronquitis asmtica, tos pertinaz, etc. Corta la diarrea y normaliza las funciones digestivas.
El ambay tambin regula las funciones cardiacas y nutre o vigoriza el sistema circulatorio.
Contraindicaciones: Embarazo y nios menores de diez aos.
Forma de empleo: Se emplean las hojas en infusin (una cucharada sopera en una taza de
agua), tomar de cuatro a cinco tazas al da.

AMBAY
Ambue hra (kura) hae: Ambahu, palo de lija
Mbapa ojapo: Oipea huu, pytia jejopy, omombarete ane e (corazn).
Mbape guarpa ipor: Mbaasy ande rete pytuhhre ova, ambu opaseva, tsyry pyi,
pytuh rape embotyse, huu are, tpame guar. Ojoko tye ha omombaapo por ande pya.
Ambay omombaapo por avei ane e ha omoingo por tuguy guata ande retepre.
Mbapepa ndoi: Hyeguasvape ha mitme ohupyty mboyve pa (10) ary.
Mbaichapa ojepuru: Hoguekue ri ojetykua ytaku (pete kuimbe renyhngue pete hrro pe
guar), ojeu irundy tr po tepy pete rape.

ANIS
Pimpinella anisum L. (Umbelferas)
Sinnimos: Ans verde, ans de Castilla, matalahva.
Parte utilizada: Frutos y semillas.
Propiedades: Aperitivo, digestivo, carminativo, espasmoltico, protector del hgado,
expectorante, diurtico, antisptico y galactgeno.
Indicaciones: Inapetencia, gases del estmago y de los intestinos. Lactancia (aumenta la
leche), resfros y bronquitis.
En uso externo se utiliza el aceite de la semilla en algunas infecciones (pie de atleta, piojos).
Contraindicaciones: Embarazo, lactancia y nios menores de seis aos. Tambin est
contraindicado en pacientes con gastritis, lceras, epilepsia y otras enfermedades nerviosas.
Forma de empleo: En infusin a razn de una cucharada sopera para cuatro tazas de agua, una
despus de cada comida.
Precauciones: A dosis muy altas y durante mucho tiempo, puede producir problemas
circulatorios y musculares.
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

ANS
Ambue hra (kura) hae: Anis verde, anis de Castilla, matalahuva.
Mbapa ojeporu ichugui: Hia ha haingue
Mbapa ojapo: anembojuruhe, omboguapy tembiu, oguenoh yvytu ande retepgui, tye
rasy peguar, ande pype guar, pytia jejoppe guar, anemonguaru, tymba chugui
anemopot, oporomokamby.
Mbape guarpa ipor: Juruhe, tyekue yvytu ha tye rasy poh. Imemby kambvape guar
(oporomokamby), tpa ha pytuh rape rasy.
Okguio ojepuru hai kyrakue aepohano hagua tymba chugui (ky...)
Mbapepa ndoi: Ndoi hyeguasvape, imemby kambvape, mit ohupytyvape pote (6)
ary. Ndouvaeri avei ipya hasva, hyekue ava, ijepilpsiava tr inrviogui hasva.
Mbaichapa ojeporu: Ojetykua ytaku anis rai ri pete kuimbe ( ) irundy tepy peguar, ojeu
pete tepy ojekaru rire.
aangareko hagua: Oemo heta ramo ha ojeu are ramo ikatu ombyai ande ruguy guata
tetepre ha ande roo emongue.

ARASA
Psidium guajava L. (Mirtceas)
Sinnimos: Guayabo.
Parte utilizada: Hojas y frutos.
Propiedades: Digestivo, astringente, emenagogo y antisptico.
Indicaciones: Para combatir los clicos e indigestiones y normalizar las funciones intestinales
en casos de diarreas y disenteras.
En uso externo en casos de leucorreas y otras afecciones genitales.
Contraindicaciones: Embarazo, lactancia y nios menores de seis aos.
Forma de empleo: Para uso interno, se emplean las hojas o los frutos en infusin o cocimiento
en la proporcin de cuatro cucharadas soperas para un litro de agua, cuatro a cinco tazas al
da.
En uso externo (lavados genitales) se utiliza un cocimiento de la hoja (40 a 100 gramos para
un litro de agua).

ARASA
Ambue hra (kura) hae: Guayabo.
Mbapa ojeporu ichugui: Hogue ha hia
Mbapa ojapo: Omboguapy tembiu, omok ande ryepypegua tembiu ratykue,
ombohuguyguejy por kuangurape, ohundi tymba chuikura.
Mbape guarpa ipor: Ipor tyeraspe guar ha tembiu anembyai ramo, omombaapo por
jevy ande ryekue, anderye ha anderyeryguy rire.
Mbapepa ndoi: Hyeguasvape, imembykambvape ha mit oguerekova pote (6) arpe.
Mbaichapa ojepuru: Ojetykua ytaku hogue tr hia ri tr oembopupu irundy kuimbekue
un litro pe, ojeu 4-5 tepy pete rape.
Okguio ojepuru hagua oembojy (40 tera 100 gramo pete litro pe) ha ojejohi pype pe
hasyhpe.

BATATILLA -
Solanum commersonii Dun. ex Poir. (Solanceas)
Sinnimos: Batata silvestre.
Parte utilizada: Tubrculos.
Propiedades: Refrescante, diurtico y depurativo.
Indicaciones: Infecciones de la vas urinarias. Tambin se emplea como bebida refrescante,
habitualmente se toma con agua fra o con el terer (infusin fra con yerba mate).
El zumo o la infusin de batatilla sirven para lavar heridas y lceras.
Forma de empleo: Los tubrculos se machacan y se le agrega agua fra.

BATATILLA
Ambue hra (kura) hae: Batata silvestre
Mbapa ojeporu ichugui: Hapo
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

Mbapa ojapo: Poh roys, anemonguaru ha anemopot.


Mbape guarpa ipor: Kuaru rape mbaaspe guar. Ojepuru poh roys ramo, y roysme
ojeyu hagua tr tererpe.
Batatilla rykue ipor avei ekytngue (herida) ha aikura ojejohi hagu.
Mbaicha ojeporu: Ojejoso hapokue ha oemboy (y roys)

BERRO
Nasturtium officinale R. Br. (Crucferas)
Parte utilizada: Hojas y partes areas.
Propiedades: Aperitivo, vitamnico, diurtico, estimulante del cuero cabelludo, antitusivo y
expectorante.
Indicaciones: Inapetencia, convalecencia, anemia, prevencin del escorbuto, afecciones
genitourinarias, sobrepeso (cuando est acompaado de retencin de liquido), faringitis y
bronquitis.
En uso externo se utiliza en infecciones, dermatitis seborreica y caida del pelo.
Forma de empleo: En decoccin, 100 gramos para un litro de agua al da. Se toman tres o
cuatro cucharadas soperas al da (puro o diluido en agua).
Tambin se utiliza la planta fresca en ensaladas (debe lavarse varias veces antes de su
utilizacin).
En uso externo se emplea el jugo fresco en forma de fricciones.
Contraindicaciones: No lo deben usar en gran cantidad las mujeres en el perodo del
embarazo.
Tambin contraindicado en gastritis y problemas de tiroides.
Precauciones: Limpiar cuidadosamente la planta, pues frecuentemente en las hojas existen
huevos y larvas de parsitos que pueden provocar infecciones.
En dosis muy altas pueden producir irritaciones en el estmago y en el rin.

BERRO
Mbapa ojeporu ichugui: Hogue ha hak.
Mbapa ojapo: anembojuruhe, omongatupyry ande rete oikotevva, oporomonguaru,
omombaapo por ane ak pire, huu ha pytia jejopy poh.
Mbape guarpa ipor: Juruhe, jekuera ramo rire, tuguyi (sayju), ojehapejoko hagua
escorbuto. Escorbuto hae tuguy eh (hemorragia), ti jea, udo rasy, ova vitamina C
sagui tr ndaiprigui tembipe. Ojepuru mbaasy kuaruhre ovape guar, ikyrarasvape
guar (ande rete ombyaty ramo y).
Hae tpa, pytuh rapre ova mbaasy poh.
Okguio ojepuru pire mbaaspe guar, pire kyrpe ha akrague kipe guar.
Mbaichapa ojepuru: Oembopupu 100 gramo, pete litro pe, pete rape. Hykuere ojeu
mbohapy tr irundy kuimbe pete rape (haeoite tr re ijeheapyre).
Pe kaavo pyahu ojepuru avei ensaldape (ojejohi por vaer). Okguio ojepuru hykuere
jepichyr.
Mbapepa ndoi: Ndou pori kua hyeguasvape, naimembi peve ndouporiete.
aangareko hagua: Ojejohi por vaer, ose hese tymba chuikura rupia ha tayrai
ikatva anembohasy.
Ojeu hetaiterei ramo ikatu ombyai ande pya ha ane pitikiri.

BOLDO
Peumus boldus Molina ( Monimiceas)
Parte utilizada: Hojas.
Propiedades: Protector heptico, digestivo, colertico, antiinflamatorio y diurtico.
Indicaciones: Clculos biliares (piedras en la vescula) y anormalidades de las vas biliares.
Tambin se emplea en casos de estreimiento, cistitis y enfermedades genitales (sfilis y
blenorragia).
Limpia las manchas de la piel, especialmente de la cara, que son causadas por enfermedades
hepticas.
Contraindicaciones: Obstruccin de las vas biliares, embarazo y lactancia.
Mvapepa ndoi: Ipyary rape ndosyry porivape, hyeguasva ha imemby kambvape.
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

Forma de empleo: Exteriormente, el boldo en decoccin, se usa para baos, pediluvios; para
combatir el reumatismo, la hidropesa, afecciones cutneas, sfilis, blenorragia y otras
enfermedades semejantes.
El jugo de las hojas o tallos tiernos, introducidos en los odos calma los dolores.
De las hojas se prepara un importante y curativo jarabe, de la siguiente manera: se machacan
100 gramos de hojas, sobre esta trituracin se vierte un litro de agua hirviendo,
inmediatamente se tapa bien y se deja que se repose por espacio de seis horas. Se cuela y se
endulza con miel de abejas y se coloca en bao Mara, se cubre enteramente y se deja hasta
que tome punto, o sea, hasta que est listo el jarabe.
La dosis indicada es una cucharadita por taza de agua, varias veces al da.
Precauciones: A dosis muy altas puede producir alucinaciones y convulsiones.

BOLDO
Mbapa ojeporu ichugui: Hogue
Mbapa ojapo: Pya poh, omboguapy tembiu, omombaapo ande pya ojapo hagua pe
pyary irva, akanundu poh, oporomonguaru. Omopot ande pirre osva mbae h, ande
rova rehegua, ande pygui ova.
Mbape guarpa ipor: Ipor pya ita peguar ( ), avei omoingo por pya mbaero rape oiko
porseva.
Ojepuru avei eatme guar, tyryru mbaaspe ha tai ha tako mbaasykurape guar (sfilis
ha blenorragia).
Mbaicha ojeporu: Okguio ojeporu hagua oembopupu pe boldo ha ojejohi pype mbaasy,
ande py; kangue raspe guar, teteypa, ande pire mbaasy, sfilis, blenorragia ha ambue
pichagua mbaaspe guar.
Hogue ha hak kyri ry amor ande apyspe ombohasa apysa rasy.
Boldo roguekugui ikatu ojejapo poh jarabe, picha: ojejoso 100 gramo boldo rogue: pva
ri ojetykua pete litro ytaku, ojejahoi por rire oemombytuu seis horas rupi. Peva
oembogua rire oemohe eiretpe ha oemo bao de marape, ojejahoi por jevy ha
ojeheja upicha oiko peve chugui jarabe jaipotva.
Mbovy ha mbaichapa ojeuvaer: Pete kuimbei pete tepy pe, heta tepykue pete rape
aangareko hagua: Oemo tuichaiterei ramo ikatu ombyai ane ak, anemoaktavyrai ha
anemboryryipa.

BORRAJA
Borago officinalis L. (Borraginceas)
Parte utilizada: Flores y ocasionalmente hojas.
Propiedades: Demulcente, antiinflamatorio y balsmico. Diurtico, sudorfico y regulador del
sistema hormonal.
Indicaciones: Afecciones de las vas respiratorias (resfros, bronquitis y faringitis), situaciones
que requieran un aumento de la diuresis (infecciones urinarias) y afecciones en los riones.
Por ser un excelente sudorfico, se emplea para mejorar los sntomas del sarampin, inclusive
la escarlatina, en forma de ts calientes. Tambin se emplea en el sndrome premenstrual.
Las hojas machacadas y puestas sobre los abscesos, inflamaciones, tumores, favorecen el
proceso curativo; aplicadas sobre las quemaduras, calman el dolor.
Las cataplasmas de hojas de borraja hervidas dan un excelente resultado en los casos de
ataques de gota, calmando o haciendo desaparecer el dolor en poco tiempo.
Forma de empleo: Para la preparacin de ts calientes, la dosis ser cuatro cucharadas soperas
(5 a 10 gramos) para un litro de agua, de cuatro a seis tazas al da.

BORRAJA
Mbapa ojeporu ichugui: Ipoty ha saive hoguekue
Mbapa ojapo: Omohu ande pire ha ande pire kyru (mucosa), tete akanundu ha rurpe
guar, noandukaguasi andve mbaasy. anemonguaru, anembohyi, omo por ande
retpe ojapoukva hembiapo (sistema hormonal).
Mbape guarpa ipor: Mbaasy pytuh rape rehegupe guar (tsyry, pytia chi, tpa),
tekotev ramo ojekuaruve (ty rape mbaasy,...) ha pitikiri mbaaspe guar.
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

Hae tsyry ha avei kuaru rape ha pitikirikura mbaasy peguar poh. Hae avei tpaa ha
resfro heiha poh. Hae rupi poh iporva tyair, ojeporu sarampion, akanundu
escarlatina heiha poh ramo, ygua aku hicha ( ). Ojepuru avei mitakua huguyguejy
potpe noeanduporivape guar. Hoguekui josopyre omonguera katu oemo ramo pu,
kuru, ai, ruru, susua umva ri. Upicha avei kaigue rehe oemo ramo ombohasa hasykue.
Hae avei py ruru, gota heiha poh, hogue jypyre oemo pre hasyhpe; voi ombohasa
hasykue.
Mbaichapa ojeporu: Ojejapo hagua ichugui ygua aku oemo irundy kuimbe (5 tera 10
gramo) pete litro pe ha oemboyu irundy tr pote tepy pete rape.

BURRITO
Wenatia calycina Griseb. (Geraniceas)
Sinnimos: T de burro.
Parte utilizada: Hojas.
Propiedades: Digestivo, carminativo, protector heptico.
Indicaciones: Se usa en digestiones lentas, despus de comidas copiosas, en flatulencias y
acidez gstrica.
En uso externo, est indicado en inflamaciones de los rganos genitales femeninos.
Forma de empleo: Infusin de las hojas (20 a 30 gramos para un litro de agua). Se toma
caliente despus de las comidas.
Para el uso externo (lavados genitales) se emplea en forma de decoccin (40-50 gramos para
un litro de agua).

BURRITO
Ambue hra (kura) hae: T de burro.
Mbapa ojeporu ichugui: Hogue
Mbape guarpa ipor: Omboguapy tembiu, tyepy yvytu poh, pya poh.
Mbape guarpa ipor: Ojeporu hembiu oguapy mbeguvape guar, jekaru tuicha rire, tyevu
ha pyahipe guar.
Okguio ojeporu oepohano hagua kua memby rape iakanundu ha iruru ramo.
Mbaicha ojeporu: Hogue oembopupu yguar (20 tera 30 gramo, pete litro pe) ojeu hagua
hakre tembiu ri.
Okguio ojepuru hagua oembojy (40 tera 50 gramo, pete litro pe) ojejohi hagua pype
tapia ha tako mbaasy.

CANGOROSA
Maytenus aquifolium Mart. (Celastrceas)
Parte utilizada: Hojas.
Propiedades: Cicatrizante y analgsico de uso interno y externo.
Indicaciones: En uso externo para lavado de heridas.
En uso interno se utiliza en casos de gastritis y lceras gstricas.
Forma de empleo: Decoccin a la dosis de 20 a 30 gramos para un litro de agua.

CANGOROSA
Mbapa ojeporu ichugui: Hogue
Mbape guarpa ipor: Omonguera pire oembyava, ombopere ekytngue. Ojeporu
mbaaspe okguio (oemo hasyhpe) tr hyepguio (ojeu) ombovevi hagua andve
hasykue.
Mbape guarpa ipor: Okguio ojeporu ojejohi hagua ai, kuru ha ekytngue. Jau
pyahasy ha tyekue ape guar.
Mbaicha ojeporu: Oembopupu 20 tera 30 gramo, pete litro pe

CARDO SANTO
Cnicus benedictus L. (Compuestas)
Sinnimos: Cardo bendito, cardo blando.
Parte utilizada: Planta entera.
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

Propiedades: Aperitivo, digestivo, antibitico, diurtico, febrfugo, hipoglucemiante y


antirreumtico
Indicaciones: Es una hierba de sabor amargo que se utiliza para combatir la anemia y la
debilidad, restaurar el apetito y el tono normal del aparato digestivo en los convalecientes;
combatir la inflamacin e irritacin del hgado, la ictericia, el asma y dems afecciones de los
bronquios y pulmones.
Tambin es recomendable para curar las fiebres intestinales, gripe, resfros, reumatismo y
gota.
Forma de empleo: Se prepara como tisana (30 a 60 gramos para un litro de agua), tomando
una taza antes o despus de las comidas.
Exteriormente se usa en forma de lociones para curar los abscesos, llagas, contusiones,
heridas, fornculos, etc., en la dosis de 50 gramos para un litro de agua.
Precauciones: A dosis muy altas puede producir quemaduras en las mucosas, vmitos y
diarreas.

CARDO SANTO
Ambue hra (kura) hae: Cardo bendito, cardo blando.
Mbapa ojeporu ichugui: Ojeporupaite pe kaavo.
. Mbapa ojapo: anembojuruhe, omboguapy tembiu, tymba chuikurape guar,
oporomonguaru, akanundpe guar, omboguejy asuka, kangue ha tajygue raspe guar.
Mbape guarpa ipor: Hae ana hatyro imva, ojeporva huguy ha huguy kankva
oemombarete hagu, ombojuruhe jey ha omoingo por jevy hagua tembiukura rape hasy
rire oakrapuvape; ipor pya akanundu ha pya rurpe guar: tircia, ahogo ha ambue
evevi ha pytuh rape mbaasykurape guar.
Hae avei tyepy akanundu, tsyry, kangue rasy, ha py ruru, gota ojeeha poh
Mbaichapa ojeporu: Ojejapo ichugui ygua (30 a 60 gramo, pete litro pe), ojeu pete tepy
ojekaru mboyve tr ojekaru rire.
Ojeporu avei ojejohi hagu pu, kuru, kandu, ekytngue, jatii, susua: 50 gramo cardosanto
pete litro pe guar.
. aangareko hagua: Oemo hetaiterei ramo ikatu ohapy ande pire kyru (mucosa), ikatu
anembopyajere ha anembohye.

CEDRON
Lippia citriodora H. B. & K. (Verbenceas).
Sinnimos: Cidrn, hierba Luisa, pachol.
Parte utilizada: Hojas y planta florida.
Propiedades: Digestivo y sudorfico, carminativo y espasmoltico.
Indicaciones: Se usa para combatir dolores del estmago y de los intestinos, especialmente de
origen nervioso. Ofrece buen resultado en el tratamiento del decaimiento general, histerismo y
abatimiento nervioso.
Tambin se usa en espasmos gastrointestinales y dolores menstruales.
Forma de empleo: Se emplean las hojas y zumo de las flores en infusin, 15 gramos para un
litro de agua (una cucharada sopera por taza de agua), tres veces al da.

CEDRN PARAGUAY
Ambue hra (kura) hae: Cidrn, hierba Luisa, pachol
Mbapa ojeporu ichugui: Hogue ha ipotykue
Mbapa ojapo: Omboguapy por tembiu ha anembohyi. Hae avei poh tyepy yvytu ha
tyeraspe guar.
Mbape guarpa ipor: Ojepuru oepohano hagua pyahasy ha tyerasy, umi ova ane nervio
ndoiko pori rupi. Ojapo por anderehe jaipuru ramo ande kaigue jave ha kyre oguejypa
ramo andehegui ane nrvio no pori rupi; ha histriagui hasvape guar. Ojepuru avei kua
huguyguejy rasvape guar.
Mbaichapa ojeporu: Cedrn rogue ha ipoty rykuergui ojejapo ygua, 15 gramo, pete litro
pe (pete kuimbe pete tepy pe guar), ojeu mbohapy tepy pete rape.
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

CEIBO
Erythrina crista-galli L. (Papilionceas)
Sinnimos: Sylv.
Parte utilizada: Corteza del rbol.
Mbapa ojeporu ichugui: Ipirekue
Propiedades: Sedante, desinfectante, desodorante y antiinflamatorio.
Indicaciones: La decoccin de la corteza del ceibo es utilizada para el lavado de heridas,
llagas, hemorroides, granos.; limpia las putrefacciones y acelera la restauracin de los tejidos
afectados. En forma de grgaras tambin se usa dicho cocimiento para curar las heridas, llagas
o granos de la garganta y la boca.
En baos de vapor se utiliza en dolores reumticos, lumbago, citica, artritis, gota.
Contraindicaciones: Embarazo, nios menores de diez aos y ancianos.
Forma de empleo: Decoccin (30 a 40 gramos para un litro de agua).

CEIBO
Ambue hra (kura) hae: Syiandy (Guasch)
Mbapa ojapo: Ombovevi temiandu, omopot tymba chugui, oipea tyaku vai,
akanundpe guar.
Mbape guarpa ipor: Ceibo pire jygue ojepuru ojejohi hagua ekytngura, ai, kuru ha
teviruguy (hemorroides), jarii. Omopot ha omonguera pyaeve ai ha tujuvai ande retre
ova.
Juru ai ha ahyo ai ha hayo raspe guar jaipuru ipire jygue jajejuruhi ha jajeahyohi hagua.
Ceibo pupu rykue timbokupe, ipor jahu (bao heha) kangue rasy, tumby rasy, udo rasy,
citica, po ha py ruru umvape guar.
Mbapepa ndoi: Tyeguaspe, mit ohupytyva pa (10) ary ha karai tuja ha guaigume.
Mbaichapa ojepuru: Oembopupu (30 tera 40 gramo pete litro yre).

CEPACABALLO
Xanthium spinosum L. y Xanthium macrocarpum DC. (Compuestas)
Sinnimos: Abrojito, bechag.
Parte utilizada: Races, ramas tiernas y hojas.
Propiedades: Diurtico, antisptico, antiinflamatorio y febrfugo. Presenta accin contra los
efectos de la embriaguez.
Indicaciones: En afecciones hepticas, renales y reumticas. En infecciones venreas. Tambin
se utiliza para obtener repugnancia contra las bebidas alcohlicas.
Forma de empleo: En infusin o decoccin, una cucharadita por taza de agua, varias veces al
da, despus de las comidas.

CEPACABALLO
Ambue hra (kura) hae: Abrojito, bechag
Mbapa ojeporu ichugui: Hapo, hak pyahu ha hogue.
Mbapa ojapo: Oporomonguaru, ohundi tymba chui, akanundu. Ojeu avei ojekau rire
ojejera por jey hagua.
Mbape guarpa ipor: Omopot tuguy ha oporomonguaru por.
Cepacaballo jygue rykuere ipor pya, pitikiri ha kangue rasy umva pohgu. Sexo rehegua
mbaasykura, enfermedades venreas ojeeha, peguar poh. Ojeuka avei okavape anive
hagua omokse.
Mbaichapa ojeporu: Ygua ramo tr oembopupupyre pete kuimbei pete hrro pe, ojeu
heta jevy pete ra pukukue, ojekaru rire.

COLA DE CABALLO
Equisetum arvense L. (Equisetceas)
Sinnimos: Cabalia, yerba de platero, barba de bagre.
Parte utilizada: Tallos estriles.
Propiedades: Remineralizante, cicatrizante, astringente y diurtico.
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

Indicaciones: Anemia, fatiga y convalecencia. Obesidad, hipertensin, infecciones del aparato


genito-urinario, menstruaciones dolorosas, fracturas y heridas, hemorragias y lavados
oculares.
Forma de empleo: En infusin (10 a 12 gramos para un litro de agua), de tres a cuatro tazas
por da.
En uso externo la dosis aumenta hasta 50 a 60 gramos para un litro de agua, para lavados
oculares se aplica en forma de compresas, renovndolas cada quince minutos. En lugar de t
tambin se puede utilizar el jugo fresco de la planta.
Precauciones: El uso prolongado puede ocasionar dolores de cabeza y mareos.

COLA DE CABALLO
Ambue hra (kura) hae: Cabalia, yerba de platero, barba de bagre
Mbapa ojeporu ichugui: Hakngue
Mbapa ojapo: Ome mineral tete oikotevva, omonguera pire, omok tembiu ratykue
ande ryekupe, oporomonguaru
Mbape guarpa ipor: Huguyvape (sayju), kane, hasy ramvape. Ikyra vavape, ipresin
yvatvape, ty rape raspe, kua hyguyguejy rasvape, opva ha oekytvape, huguyehvape
ha ande resa jajohi hagua.
Mbaichapa ojeporu: Ygupe (10 tera 12 gramo pete litro pe), mbohapy tr irundy tepy
pete rape.
Ndojeita ramo, ikatu oemo tuichave, 50 tera 60 gramo pete litro pe ojeporu hagua
okguio mbaasre, ande resa aipohano hagua ikatu amo a pot tr mandyjre ande
resa ri ha ambopyahu pyi (15 minutos-pe).
Ojeu rangue ygua akr, ikatu avei ojeu hoys.
aangareko vaer: Ojeporu arr ikatu anemoakrasy ha anemoakngau.

CULANTRILLO
Adiantum capillus-veneris L. (Polipodiceas)
Sinnimos: Culantrillo comn, doradilla, capilaria, capilera.
Parte utilizada: Parte area.
Propiedades: Pectoral, febrfugo, emenagogo, antirreumtico. En uso externo, fortifica el
cuero cabelludo.
Indicaciones: El t de culantrillo, en infusin, se emplea para combatir los males del pecho,
ayudar en la expectoracin, aumentar el apetito y facilitar la digestin, tomando una
cucharadita de postre por taza tres veces al da. De igual manera, esta importante hierba se usa
para curar el reumatismo, para calmar los dolores y sequedades de la garganta.
Es muy aconsejable para las mujeres, especialmente en la edad crtica, ya que sirve para
corregir las reglas menstruales.
Tambin se usa para lavar los cabellos, porque fortifica el cuero cabelludo, evita la cada del
pelo y estimula su crecimiento.
Forma de empleo: bebidas preparadas de culantrillo, en infusin, tomando una cucharadita de
postre por taza tres veces al da. Exteriormente, se emplea en dosis ms fuertes.

KULANTRILLO
Ambue hra (kura) hae: Kulantrillo comn, doradilla, capilaria, capilera.
Mbapa ojeporu ichugui: Hak ha hogue
Mbapa ojapo Kulantrillo hae poh guasu pytia mbaasykura ha akanundpe guar. Hae
avei kuangura ruguyguejy pytyvha. Kangue raspe guar. Omombarete ane ak pire,
jajohi ramo ipype.
Mbape guarpa ipor: Ygua ojejapva kulantrllogui ipor pytia mbaaspe guar;
oporombokarra por, oporombojuruhe ha omboguapy por tembiu; pvar oemo pete
kuimbei pete teppe ha ojeu mbohapy jey pete rape. Upicha avei hae kangue rasy, ahyo
rasy ha ijahyo seco-vape guar: ijahyo hendy sa tr hendyvape guar.
Omoingo por avei kume huguyguejy joavvape. Ha ou por umi kuakarape ohejva
ohvo ichupe pe tuguyguejy, edad crtica heiha.
Akkyor iporiterei avei. Pevar oemo hetamivnte vaer oemboytar gugui.
Omombarete ak pire. Ojoko va jea ha omongakuaa akrague.
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

Mbaichapa ojeporu: Kulantrillo jygue oemo pete kuimbei pete tepy peguar, ojeu
mbohapy jey pete rape. Ndojeita ramo, tuichave oemo imbareteve hagua.

ENELDO
Anethum graveolens Ucria. (Umbelferas)
Sinnimos: Apio silvestre.
Parte utilizada: Frutos.
Propiedades: Carminativo, espasmoltico, facilita la digestin. Ligeramente diurtico y
galactgeno. Mbapa ojapo: Omboguapy tyepy yvytu, tyerasy, omboguapy tembiu.
Oporomonguaru ha oporomokamby.
Indicaciones: Indicado para digestiones lentas, flatulencias y dolores gastrointestinales.
Tambin est indicado en lactancia.
Forma de empleo: Se utiliza en infusiones de las frutitas (una cucharadita por taza), despus de
las comidas.

ENELDO
Ambue hra (kura) hae: Apio silvestre
Mbapa ojeporu ichugui: Haingue
Mbape guarpa ipor: Hembiuguapy mbeguvape, hetepy yvytvape ha ipya ha hye
rasvape. Imemby kambvape avei.
Mbaichapa ojeporu: Ojetykua ytaku haingue ri (pete kuimbei pete teppe guar) ha
ojeu tembiu ri.

EUCALIPTO
Eucalytus globulus Labill. (Mirtceas)
Parte utilizada: Hojas de ramas viejas (filodios).
Propiedades: Febrfugo, expectorante y antisptico.
Indicaciones: El t caliente de las hojas del eucalipto se usa contra los resfros y catarros de los
pulmones y de la vejiga. Tambin contra el paludismo, para combatir el asma, bronquitis y
todas las enfermedades de las vas respiratorias.
Las inhalaciones hechas con hojas de eucalipto son muy eficaces en el tratamiento de los
resfros y principalmente en la sinusitis.
Los baos y compresas calientes del cocimiento de las hojas de eucalipto son eficaces en los
casos de reumatismo, neuralgia, citica, etc. Tambin para lavar heridas, lceras.
Contraindicaciones: Embarazo, lactancia y nios menores de dos aos o con alergias
respiratorias. Mbapepa ndoi: Hyeguasvape, imemby kambvape ha mit oguerekova
gueteri moki (2) ary, tr oguerekva alergia ipytuh por hagua.
Forma de empleo: En infusin, 100 gramos para un litro de agua, dejando reposar quince
minutos, una taza al da.
El aceite esencial se puede utilizar de 3 a 9 gotas al da en dosis de 1 a 3 gotas en un terrn de
azcar.
Externamente, se usan vaporizaciones de la infusin (10 gramos para un litro de agua) o bien
directamente el aceite esencial (5 a 15 gotas en medio litro de agua hirviendo). Para lavados
antispticos se aumenta la dosis: decoccin de 200 gramos de planta para un litro de agua.
Precauciones: El aceite esencial a altas dosis puede provocar diarreas, sangre en la orina y
broncoespasmos.

EUCALIPTO
Mbapa ojeporu ichugui: Hogue hak tuja rehegua
Mbapa ojapo: Omondo aknundu, omopot ande pytia, omopot ande rete tymba
chugui.
Mbape guarpa ipor: Eucalipto rogue jygue aku ojeporu akanundu pohgu ha ambugui
omopot hagua pytu rape ha tyryru. Akanundu roy (paludismo) poh, pytuh rape rasy ha
embotyse ha ambue pytu rape rehegua mbaasy poh.
Eucalipto pupu timbokue ipor tpa ha sinusitis heiha pohgu.
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

Eucalipto rogue pupu rykuere ojeporu jahu akur (bao) tr oembohykue pype ao tr
mandyju ha hakre oepohano pype kangue rasy, tajygue rasy ha ambue tete rasy ichaguva.
Ojeporu avei ojejohi hagua ekytngue, ai ha ambue ichagua mbaasy
Mbaichapa ojeporu: Ojeyu hagua, oemo 100 gramos, pete litro pe, oemombytuu 15
minutos, pete rape.
Iandyry ikatu ojeporu asukre 1 tera 3 gota pete jeyr, 3 tera 9 gota peve pete rape.
Ojeporu oemotimbo hagua ane tme 10 gramo, pete litro pe guar tr iandyry 5 tera 15
gota litro ytaku opupvape.
Ojejohi hagua pype mbaasy oemo hetave vaer (200 gramo hoguekue oembopupu pete
litro pe).
aangareko hagua: Pe iandyry oemo hetr ikatu ome tye, oguenoh tuguy ande tpe
ha ombohasy ane pytuhha rape.

GRANADA
Punica granatum L. (Punicceas)
Parte utilizada: Planta completa, cscara de la fruta y corteza de la raz.
Propiedades: Toda la planta es astringente, tnico, vermfugo y digestivo.
La cscara de la fruta y la corteza de la raz son antidiarreicos y vermfugos.
Indicaciones: La cscara seca de la fruta esta indicada en casos de inapetencias, diarreas y
parasitosis, y en uso externo para lavados vaginales.
La cscara de la raz se utiliza como antihelmntico, especialmente contra la tenia solitaria.
Contraindicaciones: Embarazo, lactancia, nios menores de cinco aos y personas depresivas
o nerviosas.
Forma de empleo: Decoccin para lavados (uso externo) a la dosis de 20 a 30 gramos para un
litro de agua.
Decoccin para uso interno a la dosis de 10 a 15 gramos para un litro de agua.
Precauciones: Puede producir nuseas, vrtigos y problemas visuales.

GRANADA
Mbapa ojeporu ichugui: Pe kaavo ojepurupait, hia pirekue ha hapo pirekue.
Mbapa ojapo: Pe kaavo omok ande retepy, anembohetiae, tymba chui ande ryekue
rupi oikvape poh. Omboguapy tembiu. Hia pirekue ha hapo pirekue ipor type guar ha
sevoikura tyekue rupi oikvape guar
Mbape guarpa ipor: Hia pire pirukue ojeporu okarusevape guar, hyva ha isevova
pohgua. Ojeporu avei tako ojejohi hagua.
Hapo pirekue ojeporu sevoi pohgua, tenondete voi sevoiasahpe guar.
Mbapepa ndoi: Hyeguasvape, imembykambvape, mit ohupytyva po (5) ary ha tapicha
hemiandu kangva ha inrviogui hasvape.
Mbaichapa ojepuru: Jejohir oembopupuvaer: 20 a 30 gramo pete litro pe guar.
Ojeyu hagua oembopupuvaer 10 a 15 gramo, pete litro pe guar.
aangareko hagua: Ikatu anembopyajere, anemboresakuaguyry ha jahechavaipa.

YERBA DE LUCERO
Pluchea suaveolens Kuntze (Compuestas)
Sinnimos: Lucera, quitoco.
Parte utilizada: Hojas y sumidades (brotes).
Propiedades: Tnico, estomquico, digestivo y emenagogo.
Indicaciones: Indigestiones, gases y desarreglos del tubo digestivo. Tonifica el estmago y
facilita la digestin.
Se utiliza tambin en trastornos menstruales.
En uso externo se emplea para inflamaciones locales.
Forma de empleo: Como t, una cucharada sopera para una taza de agua. En uso externo se
utiliza las hojas machacadas mezcladas con aceite.

HIERBA LUCERO
Ambue hra (kura) hae: Lucera, quitoco.
Mbapa ojeporu ichugui: Hogue ha hungue.
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

Mbapa ojapo: Iporiterei anemokyre hagua, ande pype guar, omboguapy tembiu ha
ombohuguys por kuangurape.
Mbape guarpa ipor: Ojeporu oepohano hagua pyavai, tyevu ha ndoiko porir ane
rembiu rape. Ombohaeve ande pya ha omboguapy ane rembiu.
Ojeporu avei oepohano hagua kuangura ndahuguyguejy porivape. Okguio ojepuru ruru
umvape guar.
Mbaichapa ojeporu: Ygua ramo, pete kuimbe pete tepy pe guar. Okguio ojeporu hagua
ojejoso hogue ha oembojehea andyrre.

HINOJO
Foeniculum vulgare Miller (Umbelferas)
Sinnimos: Hinojo dulce.
Parte utilizada: Races y las hojas.
Propiedades: El hinojo tiene casi las mismas propiedades medicinales que el ans y el comino.
Los frutos (mal llamados semillas) actan como aperitivo, carminativo y estomacal. Tambin
son emenagogos y galactgenos.
Indicaciones: Se emplean en dispepsias, flatulencias, clicos, diarreas, vmitos, etc.
Aumentan la secrecin de la leche de las madres que estn amamantando.
En forma de cataplasma, se aplican sobre los tumores indolentes. Operan como resolutivo. Las
races constituyen un famoso depurativo, y tambin son diurticas.
Es usado en la alimentacin, crudo en ensaladas, o cocido, es muy saludable.
Forma de empleo: Se emplean las races y los frutos en la proporcin de 10 a 20 gramos por
litro de agua; tres o cuatro tazas por da.
Precaucin: En dosis muy altas, puede provocar convulsiones.

HINOJO
Ambue hra (kura) hae: Hinojo dulce.
Mbapa ojeporu ichugui: Hapo ha hogue.
Mbapa ojapo: Haimete petechaite ombaapo ans ha comnoicha. Hiakue (haingue)
anembojuruhe, oipea yvytu ha ojapo por anderehe jakaru rire. Ombohuguys por
kuangurape ha omokamby ichupekura.
Mbape guarpa ipor: Oipohano pyavai, tyevu, tuerasy, tye chiri, gue ha kovaichagua
mbaasy.
Omokamby sy imemby kambvape.
Hinojo rai oporombojuruhe, oipea yvytu ande retepgui, pyahasykura omyatyr, kua
ruguyguejy pytyvha avei.
Cataplasma hicha oemo susua, kandu, jatii rehe. Hapokue ipor tuguy omopot hagu ha
avei oporomonguaru hagu.
Ojepuru hiupy ramo, ipra ensalpe tr oembojypyre anemohesieterei.
Mbaichapa ojepuru: Ojepuru hapokue ha hiakue, oemo 10 tera 20 gramo, pete litro pe;
mbohapy tr irundy (4) tepy pete rape.
aangareko hagua: Hetaiterei oemor ikatu oporomboryripa.

JAGUARETE KAA
Baccharis crispa Spreng. = Baccharis genistelloides var. crispa (Spreng.) Baker in Mart.
(Compuestas)
Sinnimos: Carqueja, carquejilla
Parte utilizada: Hojas y tallos jvenes.
Propiedades: Tnico, aperitivo y eupptico. Tambin es febrfugo, antimicrobiano, vermfugo
y hepatoprotector.
Indicaciones: Se emplea para combatir la anemia, y en trastornos digestivos (diarreas y mala
digestin).
En clculos biliares y hepticos, enfermedades de la vejiga, del hgado y de los riones.
Debido a su efecto disolvente, diurtico y depurativo, es excelente en caso de gota, llagas
venreas, inclusive en casos de lepra. En uso externo (grgaras) est indicado en anginas y
faringitis.
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

Forma de empleo: En forma de t (cuatro cucharadas soperas para un litro de agua),


tomndose varias tazas al da.
Para hacer grgaras se prepara una decoccin fuerte (de 60 gramos por litro de agua) de esta
hierba aplicndose sobre las partes afectadas.

JAGUARETE KAA
Ambue hra (kura) hae: Carqueja, carquejilla
Mbapa ojeporu ichugui: Hogue ha hak pyahu.
Mbapa ojapo: anembohetiae, anembojuruhe, omboguapy ane rembiu. Omondo avei
akanundu, orair tymba chui ha sevoikura. Omombia mbaasy ande pygui.
Mbape guarpa ipor: Ojepuru oepohano hagua tuguy kangy (sayju) ha pya ndoiko
poriva (tye, tembiu guapyse).
Ipor ko mbaasykura omonguera hagu: ita pyappe guva, tyryru, pya ha pitikiri
mbaasy. Omboykukuaa rupi heta mbae, oporomonguaru ha tete mopotha rupi, hae avei
poh ojeporva pyruru, gota heiha, mbaasy vai tapia ha tako rehegua (enfermedades
venreas heiha) ha avei lepra peguar.
Jaguarete kaa ipor avei ahyoguy ruru ha ahyo raspe guar, pevar oembopupu vaer
jaguarete kaa ha hykuere ojeporu ahyohir (grgara).
Mbaichapa ojepuru: Irundy kuimbe jaguarete kaa ojetykua pete litro pe ha oemboygua
hese ra pukukue.
Jajeahyohi hagua amombareteve poh (60 gramo, pete litro pe) ha ambohasa pe
hasyhre.

JAGUARUNDY
Piper pubescens C. DC. (Piperceas)
Parte utilizada: Hojas.
Propiedades: Expectorante, estomquico.
Indicaciones: Dolores de muelas, digestiones pesadas, bronquitis y asma.
Forma de empleo: En infusin o decoccin de las hojas. Se puede combinar con ambay, flores
de mamn y de sauco.
Otras especies:
Piper gaudichaudianum Kunth (Piperceas)
De iguales propiedades y usos, tambin es utilizado como antirreumtico.
Se emplea en infusin para brotar la fiebre rosada, sarampin y varicela.

JAGUARUNDY
Mbapa ojeporu ichugui: Hogue
Mbape guarpa ipor: Pytia jejopy, ha pya poh.
Mbae mbaaspe guarpa: Ti rasy, tembiu ndoguapysivape, ane pytuh rape rasr,
pytia jejopy ande pytujokosr (asma).
Mbaichapa ojeporu: Ojejapo ygua hoguekugui tr oembopupu ojeu hagua. Ikatu
oembojesea ambare, mamne potre ha sucore.
Ambue ijoguaha:
Petechaitnte ikatupyry ha upichante avei ojeporu, ipor avei kangue raspe.
Piper yaguarundi Parodi (Piperceas)
Ojeporu ygur oguenoh hagua okpe ande pirre akanundu hrava fiebre rosada, sarapu,
ha mbirua (varicela).

KAA HE
(Stevia rebaudiana)
Parte utilizada: hojas
Propiedades: Adelgazante, antiinflamatorio.
Indicaciones:Resaltan sus componentes edulcorantes, es ms dulce que el azcar. Controla la
diabetes al hacer descender el nivel de azcar de la sangre. Un buche diario acta contra las
caries de los dientes. Es antidepresiva y digestiva. Son diurticas, controla las enfermedades
artrticas.
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

KAA HE
Mbapa ojeporu ichugui: Hogue
Mbape guarpa ipor:aembopiru,antiinflamatorio.
Mbae mbaaspe guarpa: Ojeipuru oemohe hagua, ko mbae heve asukgui. Ipor
diabetes guar, omboguejy pe asuka ande rugupe ova. Ihogue hae diurtico, ojeipuru
mbaasy artritisr.Ojejapramo jui (buche) chugui, ipor ti kupe guar.

KAARE
Chenopodium ambrosioides L. (Quenopodiceas)
Sinnimos: Paico oloroso, mastruso, t de los Jesuitas.
Parte utilizada: Sumidades (brotes).
Propiedades: Digestivo, antianmico, antimicrobiano, antiparasitario y vermfugo.
Indicaciones: La infusin de las hojas o de la parte area de la planta se usa en flatulencias,
dispepsias y trastornos gastrointestinales.
Tambin est indicado en el tratamiento de las lombrices humanas, y en uso externo contra
parsitos de la piel y picaduras de insectos.
En forma de cataplasmas calientes sobre furnculos y abscesos.
Contraindicaciones: Embarazo, nios y personas con problemas renales.
Forma de empleo: Infusin (tres cucharaditas para una taza de agua o leche, tres veces al da
durante cinco das).
Como antiparasitario se toma preferentemente en ayunas (una vez al da). Para su uso externo
(fricciones, lavados y cataplasmas) se prepara una decoccin, aconsejndose mezclarlo con un
cocimiento de hojas de papaya.
Precauciones: A altas dosis puede originar irritacin de los riones.

KAAR
Ambue hra (kura) hae: Paico oloroso, mastruso, t de los Jesuitas.
Mbapa ojeporu ichugui: Hak rungue (hogue)
Mbapa ojapo: Omboguapy tembiu, tuguype guar (sayju), tymba chuikura ha sevope
guar
Mbape guarpa ipor: Ojetykua ytaku hogue ri ha oemboyu oepohano hagu tyevu, py
avai, tyekue ha pya mbaasykura. Ojepuru sevoi oepohano hagua. Okguio ojepuru
oepohano hagua ande pirre osva tymba chuikura ha vcho andesuu hague.
Cataplasma aku kaargui, ojemo susua ha mbu ri.
Mbapepa ndoi: Hyeguasvape, mit ha tapicha hasva ipitikirime (rin).
Mbaichapa ojeporu: Ojetykua mbohapy (3) kuimbei kaar ri pete hrro ytaku tr kamby,
ojeu mbohapy jey pete rape, po (5) ra pukukue.
Sevoikura pohr ojeu pyharevete ojeu mboyve mbaeve.
Okguio ojepuru hagua (jepichy, jejohi tr cataplasma ramo) oembopupuvaer ha ipor
oembojehea mamne rogure.
aangareko hagua: Oemo tuichr ikatu ombyai ane pitikiri (rin).
KAPII KATI
Killyngia odorata Vahl. (Ciperceas)
Sinnimos: Jahap, jasape.
Parte utilizada: Races
Propiedades: Digestivo, carminativo, antiespasmdico, diurtico y sudorfero.
Tambin tiene accin desinfectante de las vas genito-urinarias.
Indicaciones: Trastornos digestivos e infecciones genitales.
Forma de empleo: Se utiliza la raz en infusin (20 a 30 gramos para un litro de agua) o
machacada en mortero mezclada con agua o terer.

KAPI KAT
Ambue hra (kura) hae: Jahape, jasape.
Mbapa ojeporu ichugui: Hapo
Mbapa ojapo: Omboguapy tembiu, yvytpe guar, tye rasy, anemonguaru ha
anembohyi. Omopot avei ande ty rape tymba chuikuragui (tyasy).
Mbape guarpa ipor: ande pya ndoiko porir. Mbaasy tapia tr tako rehegupe guar.
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

Mbaichapa ojeporu: Hapokue ojetykuapyre ytakpe oemboyu ter ojejosopyre ojeu


yguicha tr tererpe.

KARANDAY
Copernicia australis Becc. (Palmceas)
Sinnimos: Palma de Caranday, palma negra.
Parte utilizada: Races
Propiedades: Diurtico y depurativo.
Indicaciones: Se usa para combatir la hidropesa, el reumatismo y la sfilis.
Forma de empleo: Decoccin, en la dosis de 20 gramos para un litro de agua (cuatro
cucharadas soperas de races picadas o equivalente). Se toman varias tazas al da.

KARANDAY
Ambue hra (kura) hae: Palma de karanday, palma negra.
Mbapa ojeporu ichugui: Hapo
Mbapa ojapo: anemonguaru ha omopot ande rete.
Mbape guarpa ipor: Hae poh hiypva (hidropesa), ikangue rasva ha kuimbae ha
kua hekovava mbaaspe gura, sfilis heiha.
Mbaichapa ojeporu: Karanday rapo kui 20 gramo tr irundy (4) kuimbe, oembopupu
pete litro pe ha oemboyu heta jey pete ra pukukue

KATUAVA
(Psidium cinereum)
Propiedades: Es afrodisiaco y gran estimulante.
Indicaciones: Combate problemas estomacales y ulcerosos, se le considera como gran
reactivador de las glndulas de secrecin interna y controla el colesterol maligno.

KATUAVA
Mbapa ojapo: Hae afrodisiaco ha estimulante.
Mbape guarpa ipor: Ojekuaa iporha umi mbaasy ande pyagua ha ulcerosos. Hae
reactivador de las glndulas de secrecin interna ha ipor colesterol malignope guar avei.

KOKU
Allophylus edulis (St. Hil.) Radlk. Ex Warm. (Sapindceas)
Parte utilizada: Hojas.
Propiedades: Eficaz para el tratamiento de las afecciones del hgado y de las vas biliares.
Tambin como digestivo.
Indicaciones: Para combatir la ictericia, as como diversas afecciones hepticas.
Forma de empleo: Como infusin en el mate. Tambin en maceracin con agua como terer.

KOK
Mbapa ojeporu ichugui: Hoge
Mbapa ojapo: Ipor aipohano hagua mbaasy ande pypegua ha pyary rape. Omboguapy
tembiu.
Mbape guarpa ipor: Ojepuru oepohano hagua pyaruru vai (ictericia hrava) ha heta pya
mbaasykurape guar.
Mbaichapa ojeporu: Ojeporu kaape. Ojejosopyre y roysme tr tererpe.

KURATU
Coriandrum sativum L. (Umbelferas)
Sinnimos: Cilantro, culantro, coriantro.
Parte utilizada: Hojas y semillas.
Propiedades: Aperitivo, digestivo, carminativo. Tambin tiene propiedades antineurlgicas y
sudorficas.
Indicaciones: Se emplea con gran xito en el tratamiento de los trastornos del estmago y de
los intestinos, especialmente dolores agudos, clicos e indigestiones. Estimula y vigoriza el
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

sistema nervioso. Sus propiedades sudorficas purifican la sangre de impurezas. Es indicado en


el tratamiento del histerismo y consecuentes dolores de cabeza.
Formas de empleo: Se usan las hojas y tallos tiernos, en ensalada, en infusin o en decoccin;
las semillas y races, en cocimiento, una cucharada sopera por taza de agua (20 a 30 gramos
por litro de agua).
Precauciones: En altas dosis puede provocar convulsiones.

KURAT
Ambue hra (kura) hae: Cilantro, culantro, oriandro.
Mbapa ojeporu ichugui: Hogue ha haingue
Mbape guarpa ipor: Hae poh ou poritereva ande pya ha ande ryekue mbaaspe
guar, hasyeterei ramo andve, opambr ha ndosyryryvi hiupyre ha ndohasi ramo
ande retpe. Ombohaeve ha omopyat ande rajyguekura rembiapo, sistema nervioso
heiha. Ojeporu oporombohyi hagua ha omopot hagua tuguy mbae kygui.
Nervio mbaasy hrava histerismo peguar ipor avei. Ha ombohasa akrasy oguerva pva
pe mbaasy.
Mbaichapa ojeporu: Hogue ha hak kyrigui ojejapo ensalada. Ojetykua ytakpe tr
oembopupu oemboyu hagua. Haingue ha hapo oembopupu pete kuimbekue pete tepy
pe guar (20 tera 30 gramo, pete litro pe).
aangareko hagua: Oemo tuicha ramo ikatu anemboryryipa ha anemopya mano.

LINO
Linum usitatissimun L. (Linceas)
Sinnimos: Linaza, lino azul.
Parte utilizada: Semillas.
Propiedades: Desinfectante de las vas respiratorias y genito-urinarias, antiinflamatorio y
laxante.
Indicaciones: Tratamiento de las enfermedades infecciosas del aparato respiratorio.
Combate el reumatismo, la gota, las disenteras, la cistitis, nefritis y blenorragias.
Se utilizan en forma de cataplasma en el tratamiento y curacin de furnculos, granos, heridas
y otras enfermedades cutneas (herpes, eczemas, etc.).
Forma de empleo: Infusin o decoccin de 20 a 25 gramos para un litro de agua dos o tres
tazas al da. Como laxante basta una taza por da.
Cataplasma (15 a 20 gramos para medio litro de agua): se hierve hasta obtener una pasta
consistente, cuando est tibia se coloca extendida sobre un pao limpio, y se aplica
directamente sobre la parte afectada, se amarra y se deja hasta el da siguiente.
Precauciones: Se recomienda utilizar las semillas enteras. La semilla triturada (harina) solo
debe utilizarse para uso externo.

LINO
Ambue hra (kura) hae: Linaza, lino azul.
Mbapa ojeporu ichugui: Haingue.
Mbapa ojapo: Omopot tymba chugui ane pytuh rape, ha ande ty rape, tete tata ha
rurpe guar, anemoe hu.
Mbape guarpa ipor: Ojeporu pytu rape mbaasykurape guar. Ombokatupyry tuguy
guata (10) ha omopot tetepy opavaveichagua mbae kygui.
Ipor kangue rasy, po tr py ruru (gota heiha), tyeruguy, tyasy, pitikiri mbaasy ha
blenorragia heiha umvape gura. Ojeporu cataplsmape oepohano hagua kuru vai, jarii,
ekytngue ha ambue mbaasy ande pire rehe osva (ue, temi vai umva).
Mbape guarpa ipor: Ojeporu pytu rape mbaasykurape guar. Ombokatupyry tuguy
guata (11) ha omopot tetepy opavaveichagua mbae kygui.
Ipor kangue rasy, po tr py ruru (gota heiha), tyeruguy, tyasy, pitikiri mbaasy ha
blenorragia heiha umvape gura. Ojeporu cataplsmape oepohano hagua kuru vai, jarii,
ekytngue ha ambue mbaasy ande pire rehe osva (ue, temi vai umva).
aangareko hagua: Ipor ojeu haingue oemonguire. Oemonguipyre ojeporu okguio
oepohano hagua mbaasy.
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

LLANTN
Plantago tomentosa Lam. y Plantago major L. (Plantaginceas)
Sinnimos: Llantn blanco, llantn suave.
Parte utilizada: Hojas y planta entera.
Propiedades: Eupptico, digestivo, antisptico, antidisentrico y antiinflamatorio.
Indicaciones: Es muy eficaz para combatir el ardor de estmago, afecciones de las vas
respiratorias, diarreas, disentera, flemas y catarros bronquiales.
Las grgaras con el t de llantn sirven para combatir las inflamaciones de la boca y de la
garganta, encas sanguinolentas; as como para curar las anginas y parotiditis. Las grgaras con
el t disminuyen la hinchazn de las amgdalas, evitando la operacin. Las hojas frescas
machacadas, empleadas en forma de emplasto, curan las lceras.
Forma de empleo: Ts de llantn para el uso interno, 30 gramos para un litro de agua, tres o
cuatro tazas diarias.
Para grgaras, lociones y emplastos, 60 gramos para un litro de agua, varias veces al da.

LLANTEN
Ambue hra (kura) hae: Llantn blanco, llantn suave
Mbapa ojeporu ichugui: Hogue tr kaavo ohaichaite.
Mbapa ojapo: Omboguapy tembiu, omopot tymba chugui, type guar, tete tatpe guar.
Mbape guarpa ipor: Iporiterei pyaraku, pytu rape mbaasy, tye, tyeruguy, tsyry ha karra
umvape gura.Te ojejapva llantngui, iporiterei ahyoheir: ou por juru, ahyo ha timbra
mbaasykurape guar. Ipor avei hayoguy ruru ha taykguy rasy pegura.
Te llantn guigua omboguejy embovore ahyo rai ruru, amigdalitis heiha. Hogue
josopyre omonguera ai oemor hiri.
Mbaichapa ojeporu: Te llantngui ojejapo hagua oemo 30 gramo pete litro pe;
oemboyu mbohapy tr irundy hrro, pete rape. Johi, juruhi ha ahyoheir katu
oemovaer 60 gramo pete litro pe ha ojepuru heta jey pete rape.

MALVA
Malva sylvestris L. (Malvceas)
Sinnimos: Malva grande, malva verde, malva de la botica.
Parte utilizada: Hojas y flores.
Propiedades: Las hojas son anticatarrales, expectorantes, antiinflamatorias, laxantes,
ligeramente diurticas y emolientes
Indicaciones: Catarros, bronquitis, asma, gripe y faringitis.
Tambin est indicada en el tratamiento de la obesidad por su accin laxante y por disminuir el
apetito.
En uso externo se emplea en irritaciones de los ojos, lavados de heridas, erupciones de la piel,
eczemas, abscesos y fornculos. Tambin en inflamaciones de la garganta.
Forma de empleo: En infusin (una cucharada de postre por taza de agua, cuatro o cinco veces
al da).
En uso externo se utiliza el cocimiento de las flores y de las hojas (30-50 gramos para un litro
de agua) para el lavado de los ojos, limpieza de heridas y en enfermedades de la piel. En forma
de grgaras en casos de inflamaciones de la garganta. En forma de cataplasmas en abscesos y
fornculos.

MALVA
Ambue hra (kura) hae: Malva grande, malva verde, malva de la botica.
Mbapa ojeporu ichugui: Hogue ha ipoty.
Mbapa ojapo: Hogue ojeporu ambu, tsyry ha pytia jejoppe guar, tete tatpe guar,
oporomoe hu hagua, oporomonguaru, omohu ande pire ha ande pire kyru (mucosas).
Mbapa ojapo: Hogue ojeporu ambu, tsyry ha pytia jejoppe guar, tete tatpe guar,
oporomoe hu hagua, oporomonguaru, omohu ande pire ha ande pire kyru (mucosas).
Mbaichapa ojeporu: Ygupe (pete kuimbei pete teppe guar, ojeu 4-5 jey pete rape).
Okguio ojepuru hagua, oembojy ipoty ha hogue (30-40 gramo, pete ltro pe) ojejohi
hagua ande resa, ekytngue ha mbaasy ande pire rehegua. Ojejahyohi hykuerpe ahyo
rurpe guar. Hatykue oemo kuru, pu ha pire ai rehe.
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

MANZANILLA
Matricaria chamomilla L. = Matricaria recutita L. (Compuestas)
Sinnimos: Camomilla, manzanilla inglesa.
Parte utilizada: Hojas, flores y planta completa.
Propiedades: Antiinflamatorio, antimicrobiano, carminativo, espasmoltico, antiulceroso y
ligeramente sedante.
En uso externo es antisptico, antiinflamatorio y vulnerario.
Indicaciones: Dispepsia, perturbaciones estomacales en general, diarreas, nuseas y
flatulencias.
Menstruaciones dolorosas y como tranquilizante en nios.
En uso externo se utiliza para curar y cicatrizar heridas. Tambin se usa para cualquier
afeccin de la piel e inflamaciones de los ojos.
Forma de empleo: En infusin, una cucharada sopera para dos tazas de agua, tres o cuatro
tazas al da antes de las comidas.
Para uso externo se prepara una infusin de 50 a 60 gramos para un litro de agua, y se aplica
en formas de compresas, lociones, lavados y baos oculares.
Precauciones: La planta fresca puede ocasionar dermatitis y picazn en la piel.

MANZANILLA
Ambue hra (kura) hae: Camomilla, manzanilla inglesa
Mbapa ojeporu ichugui: Hogue, ipoty ha opaite pe ana.
Mbapa ojapo: Tete tatpe guar, orair tymba chui, tyepy yvytpe guar, tye rasy, a ha
kurukurape guar. Ombovevi mbae andu.
Okguio ojepuru oepohano ha oemopot hagua tete mbaasy, tete akanundu, a ha
kurukura.
Mbape guarpa ipor: Hae poh pya oiko porvape guar: pyavai, pyapu, tye,
pyajere ha tyevpe guar. Ojeporu avei kua huguyguejy rasvape guar ha ombopya guapy
hagua mitme. Okguio ojepuru oepohano ha oemboty pyae hagua ekytngue. Avei
ojeporu oembyaihpe tr hasyhpe ande pire ha oepohano hagua tesa rasy.
Mbaichapa ojeporu: Ojetykua hiri ytaku, pete kuimbekue moki hrro pe guar ha ojeu
mbohapy tr irundy hrro pete rape ojekaru rire.
aangareko hagua: Pe ana pyahu ikatu ombyai ande pire, anemohemi tra andejopi.

MARCELA
Achyrocline satureioides DC. (Compuestas)
Sinnimos: Jatei kaa, marcela hembra.
Parte utilizada: Hojas y ramas con flores.
Propiedades: Estomquico, carminativo, antiinflamatorio y sedante. Tambin regula las
menstruaciones.
Indicaciones: La infusin se usa para combatir clicos, indigestiones, acidez y diversos
trastornos del aparato digestivo.
Externamente se usa la decoccin de esta planta como antisptico y antiinflamatorio en las
afecciones comunes de la mujer, en forma de baos y lavados.
Forma de empleo: La infusin de las flores se prepara a la dosis de una cucharada sopera por
taza de agua.
La decoccin se obtiene a partir de 50 gramos de planta para un litro de agua.

MARCELA
Ambue hra (kura) hae: Jatei kaa, marcela Hembra.
Mbapa ojeporu ichugui: Hogue ha hak ipotre.
Mbapa ojapo: Oguereko tuicha pokatu pype guar, tyepy yvytpe guar, tete tatpe guar
ha ombovevi hagua mbaasy andu. Omo por avei kua ruguyguejy.
Mbape guarpa ipor: Ygua akr ojeporu pya haspe guar, hiupy ndoguapi ramo,
pyahipe ha opa mbaaspe nomoingo poriva ane rembiu rape.
Okguio ojepuru ijygue kuangurape ojejohi hagua imbaasykura.
Mbaichapa ojeporu: Ojeporu ipotykue yguar: pete kuimbe pete hrro pe guar.
Oembopupu 50 gramo pete ltro pe guar.
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

MBURUCUYA
Passiflora caerulea L. (Pasiflorceas)
Sinnimos: Pasionaria, flor de la pasin.
Parte utilizada: Hojas y planta completa.
Propiedades: Antitusivo, broncodilatador, antidiarreico y anticonvulsivo.
Indicaciones: Es recomendable para combatir el asma, la tos convulsa y la de origen nervioso.
Se emplea en las convulsiones infantiles, el deliriun tremens, los dolores de cabeza causados
por anormalidades nerviosas, la epilepsia y los ataques en general. Es un calmante de primer
orden que se puede emplear en las crisis nerviosas y neurastnicas; tambin en los insomnios.
Tambin el zumo de las hojas verdes o cogollos del Mburucuya, es un buen purgante y
vomitivo.
Se utiliza para combatir el paludismo o terciana crnica.
Forma de empleo: Se usan tres cucharadas soperas por litro de agua en infusin. De sta se
toman dos o tres tazas al da.

MBURUKUJA
Ambue hra (kura) hae: Pasionaria, flor de la pasin.
Mbapa ojeporu ichugui: Ojepurupaite pe kaavo.
Mbapa ojapo: Huu poh, oipyso ane pytuh rape, type guar (chiri), oryryipvape guar.
Mbape guarpa ipor: Ipor mbaasy pytuh ojokosvape guar (asma hrava), huupuku ha
huu nrviogui omevape guar.
Ou por mit ha kakuaa ipyamanvape guar, erei ova aktavgui ha akrasy ova
nervio mbaasgui, epilepsia heiha ha pyamanokurape guar.
Iporiterei oporombopyaguapy hagua. Ikatu ojeporu mbaasy nrviogui ova kurape guar:
Neurastenia hravape ha ipochva nrvioguipe; avei keraspe.
Mburukuja rogue kyri rykuere hae poh oporomboyva (purgante) ha gue apoha (vomitivo
heiha). Hae avei akanundu roy (paludismo) ha akanundu terciana hravape guar, hava
akanundu jejevy oguejy ha ojupva ijehegui.
Mbaichapa ojeporu: Pete litro ytaku ojetykua mbohapy kuimbe poh ri. Pvagui
oemboyu moki (2) tr mbohapy hrro pete rape.

MENTA
Mentha piperita L. (Labiadas)
Sinnimos: Hierbabuena.
Parte utilizada: Hojas y sumidades floridas.
Propiedades: Digestivo, carminativo, colertico, colagogo y antisptico. Tambin es
expectorante y fluidificante de las secreciones bronquiales. En uso externo tiene propiedades
antiinflamatorias y antispticas.
Indicaciones: Trastornos digestivos y del hgado. Eficaz contra los catarros porque favorece la
expectoracin. En uso externo esta indicada en afecciones reumticas y neuralgias.
Contraindicaciones: Embarazadas, mujeres lactantes ni en nios pequeos.
Forma de empleo: Infusin (una cucharadita por taza de agua, tres o cuatro tazas al da). Puede
combinarse con ans, manzanilla y cedrn.
Precauciones: No usar ms de 30 das consecutivos.

MENTA
Ambue hra (kura) hae: Hierba buena
Mbapa ojeporu ichugui: Hogue ha hungue ipotva.
Mbapa ojapo: Omboguapy tembiu, tyepy yvytpe guar, omombaapo ande pya ojapo
hagua imbaero, omopot tete tymba chugui.
Pytia jejoppe guar, omboyku ambu pytu rappegua.
Okguio ojepuru tete tatpe guar ha orair hagua tymba chuikurape.
Mbape guarpa ipor: Ndoiko porir ande pya ha ane rembiu ndoguapysir.
Iporiterei tsyry umvape guar, oguenoh okvo ambu ova teteppe.
Okguio ojeporu kangue raspe guar ha mbaasy nrviogui ovape guar.
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

Mbapepa ndoi: Ndojepuruvaeri hyeguasvape guar, imemby kambvape, tr


Mbaichapa ojepuru: Ygur (pete kuimbei pete tepy pe guar, mbohapy tr irundy (4)
jey pete rape). Ikatu oembojesea ans, manzanilla ha cedrn rehe.
Mit michme.
aangareko hagua: 30 ra pevnte ojepuruvaer, ani ojehastei.

MORINGA
(Moringa oleifera)
Mbapa ojeporu ichugui: hogue ha hai
Mbapa ojapo: rurpe guar (antiinflamatorio), antioxidante, vitamina, proteina.
Mbape guarpa ipor: tuguy asuka, py'a ruru, tesa rasy, pecho cha, hu'u, kangue rasy,
tyrape rasy, huguy'vape, akaras vai, kyra vai, kangue ruru ha heta mba'e.
Mbaichapa ojepuru: hogue ikatu oje'u yrosme ter ytakpe..

Ou avei ku'i pyre (capsula) poh raity rupive ha oje'u moko capsula pete rape. Ikatu avei
oje'u ha'yiguente moko pyhareve ha moko ka'aru. Ohuvvape ikatu omboryri.

NARANJO
Citrus aurantium L. var. amara Link. (Rutceas)
Sinnimos: Naranjo amargo, naranjo cido, apep.
Parte utilizada: Hojas, flores, frutos y corteza del fruto.
Propiedades: Las hojas y las flores son espasmolticas y ligeramente sedantes, provocando
sueo. El fruto es rico en vitamina C. La corteza del fruto tiene accin sobre los vasos
sanguineos disminuyendo su fragilidad. Tambin tiene accin tnica y aperitiva.
Indicaciones: Las hojas y las flores se utilizan en trastornos nerviosos y espasmos digestivos.
A veces se combina con ans, cedrn y otras plantas digestivas.
El fruto se utiliza en casos de escorbuto y la corteza del fruto se emplea como aperitivo y en
el tratamiento de las hemorroides, varices y otros trastornos de los vasos sanguneos.
Adems de sus propiedades medicinales, es un gran alimento y codiciado para la preparacin
de perfumes.
Forma de empleo: Las hojas se utilizan en infusin (10 a 15 gramos para un litro de agua) y
las flores en infusin mas concentrada (20 a 30 gramos para un litro)
La infusin de la corteza del fruto se prepara a la dosis de 20 gramos para un litro de agua.

NARANJO
Ambue hra(kura) hae: Naranjo amargo, naranjo cido, apep.
Mbapa ojepuru ichugui: Hogue, ipoty, hia ha hia pirekue.
Mbapa ojapo: Hogue ha ipoty ipor tye raspe guar, omokangy mbae andu ha
anembohopehi.
Hia oguereko heta vitamina C. Hia pirekue omombarete ande ruguy ryru, antei ojeka rei.
anembohetiae avei ha anembojuruhe.
Mbape guarpa: Hogue ha ipoty ojepuru nrviope guar ha pya hasy ha tye raspe guar.
Oembojesea avei ans, cedrn ha ambue poh ande pya omboguapva rehe. Hia ojepuru
mbaasy escorbuto hravape guar ha hia pirekue ojepuru anembojuruhe hagua ha
hemorridepe guar, venas ha ambue tuguy syryha embyape. Ojepuru hiupyr ha mbae
ryaku por ojejapo hagua.
Mbaichapa ojepuru: Hoguekue ojepuru yguar (10 tera 15 gramo, pete litro pe) ha ipoty
ojeyu hagua avei hese (20 tera 30 gramo, pete litro pe).
Hia pirekugui ojejapo ojeyu hagua, oemovaer 20 gramo, pete litro pe

ANDYP
Genipa americana L. (Rubiceas)
Sinnimos: andypa guas, irayol, canuto.
Parte utilizada: Frutos, races y planta fresca.
Propiedades: Depurativo, purgante, antirreumtico, cicatrizante y antisptico.
Indicaciones: Los frutos estn indicados en infecciones urinarias, en estreimiento y en
lceras, para desinfectarlas y cicatrizarlas.
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

Las races se usan como purgantes y en blenorragia.


El zumo de la planta fresca est indicado para curar grietas y lceras sifilticas.
Se utiliza el jugo de los frutos verdes como colorante azul para teir y hacer tatuajes.
Forma de empleo: Decoccin de los frutos y races para uso interno o externo, o bien, el jugo
de la planta fresca para uso externo.

ANDYP
Ambue hra (kura) hae: andypa guas, irayol, canuto.
Mbapa ojeporu ichugui: Hia, hapo ha hogue pyahu.
Mbapa ojapo: Omopot ande retepy, anemborye, kangue raspe guar, omonguera ande
pire oembyava, orair tymba chuikurape
Mbape guarpa: Hia ojepuru tyaspe guar, tekakapame guar, a oemopot ha
ombopere hagua.
Hapokue ojepuru anemborye hagua ha ambu yvygotyo osva peguar.
Hogue pyahu sumokupe oepohano pire ojekva ha ai sfilis guigua.
Hia aky rykuere ojepuru oembosay hovy hagua ha ojejapo hagua taanga ande pirre.
Mbaichapa ojepuru: Oembopupu hia ha hapokue oemboyu hagua tr ojepuru hagua
okguio pe mbaasre.

ANGAPIRY
Schmidelia edulis A. St. Hil. (Sapindceas)
Sinnimos: Pitanga.
Parte utilizada: Hojas.
Propiedades: Digestivo, tnico y estomacal.
Indicaciones: La infusin de esta planta sirve para combatir las dificultades digestivas y la
acidez ocasionada por el exceso de jugo gstrico en el estmago, especialmente despus de las
comidas
Forma de empleo: En decoccin o en infusin. Una cucharada sopera por taza de agua.

ANGAPIRY
Ambue hra (kura) hae: Pitanga.
Mbapa ojeporu ichugui: Hogue
Mbapa ojapo: Omboguapy tembiu, ombohetiae jekaru, pype guar.
. Mbape guarpa ipor: Ygur ojeporu ande pya ndoiko porir, oipea pyahi ova
ande pya opoieteregui imbaero hiuppe, jakaru rire.
Mbaichapa ojeporu: Oembopupu tr ojetykua hiri ytaku. Pete kuimbe pete hrro pe
guar.

OREGANO
Origanum vulgare L. (Labiadas)
Parte utilizada: Sumidades floridas (brotes).
Propiedades: Tnico, digestivo y antiespasmdico.
Por va externa tiene propiedades antispticas y cicatrizantes.
Indicaciones: Se emplea en la cura de los resfrios, especialmente de los que ocasionan
malestares en la garganta, el pecho y los bronquios. Posee excelentes propiedades medicinales
para combatir los catarros crnicos de los bronquios, gripe y asma.
En trastornos digestivos: malas digestiones, clorosis y flatulencias. En uso externo se utiliza
como antisptico y cicatrizante en heridas y lceras.
Forma de empleo: Infusin a la dosis de tres cucharadas soperas por litro de agua. Cuatro tazas
al da.
Precauciones: No debe ser utilizada en periodos prolongados.

OREGANO
Mbapa ojeporu ichugui: Hungue ipoty reheve
Mbapa ojapo: Ombohetiae jekaru, omboguapy tembiu, pyahaspe guar.
Okguio ojepuru oemopot hagua mbaasy ha omonguera ha omboty pyae hagua mbaasy.
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

Mbape guarpa ipor: Ipor resfro kura pohgu: ahyo rasy, pytia jejopy, pytuh rape
rupigua mbaaspe guar. Hae poh guasu iporitereva tsyry okuerasevape guar ha avei
gripe ha ahgope guar.
Ipor avei ipygui ndoiko porivape guar: hembiuguapysevape, mitrusu huguy
kangvape (clorosis) ha avei tyevpe guar.
Okguio ojepuru oemopot hagua mbaasy ha omboty hagua ekytngue ha ai.
Mbaichapa ojeporu: Ojetykua pete litro ytaku mbohapy kuimbe poh ri. Ha oemboyu
irundy (4) hrro pete rape.
aangareko hagua: Ndojeporu areterei vaeri.

ORTIGA - PYNO
Lamium album L. (Labiadas)
Pyn, ortiga blanca, chichicaste.
Utilizada: Hojas y sumidades floridas (brotes).
Propiedades: Tnico, astringente, antisptico, demulcente y ligeramente hemosttico.
Indicaciones: En diarreas y contra los catarros de las vas respiratorias.
La infusin de las hojas se aplica exteriormente, en lociones y compresas, sobre contusiones,
quemaduras, heridas y hemorroides.
Forma de empleo: Se emplea en infusin a la dosis de una cucharadita (5 gramos) por taza de
agua, cuatro a cinco tazas al da despus de las comidas.
Precauciones: La planta fresca tiene una accin irritante sobre la piel.

ORTIGA - PYNO
Hra (kura) hae: Pyno, ortiga blanca, chichicaste.
Ojeporu ichugui: Hogue ha hungue ipoty reheve
Mbapa ojapo: Ombohetiae jekaru, omok tembiu ratykue ande ryeppe, omopot tymba
chugui, omohu pire ha pirekyru (mucosas), ojoko tuguy eh.
Mbape guarpa ipor: Tye ha ambu ova putuh rappe poh.
Hogue rykue ojetykuapyre ytakpe ipor omonguera hagu ande rete oembota hague,
kaigue, ekytngue ha teviruguy: upevar oemyak pype mbaasy tr ao potmre oemo
hiri.
Mbaichapa ojeporu: Ojetykua ytaku hogue ha ipotykue kuiri, pete kuimbei (5 gramo)
pete hrro pe gura ha oemboyu irundy (4) tera por (5) hrro pete rape ojekaru rire.
aangareko hagua: Hogue pyahu ande jopi.

PARA PARAI
Jacaranda cuspidifolia Mart. (Bignoniceas)
Sinnimos: Karova, karova del Sur.
Parte utilizada: Corteza, leo y hojas.
Propiedades: Depurativo, diurtico, antirreumtico, cicatrizante.
Indicaciones: Para calmar la sed y en infecciones genito-urinarias. En uso externo para curar
heridas y lceras.
Forma de empleo: Decoccin de 20 a 30 gramos para un litro de agua.
Para calmar la sed se emplea simplemente machacada en agua.
Se usa la decoccin ms concentrada para curar heridas (hasta 50 gramos para un litro).

PARA PARAI
Ambue hra (kura) hae: Karva, karva del sur.
Mbapa ojeporu ichugui: Ipire, hak, hogue
Mbapa ojapo: Omopot ande rete, anemonguaru, kangue raspe guar, ombopere ai.
Mbape guarpa ipor: Ojoko yuhi (yuse). Ty rape rupi ova mbaasykurape guar.
Okguio ojeporu oepohano hagua ekytngue ha ai.
Mbaicha ojepuru: Oembopupu 20 tera 30 gramo, pete litro pe.
Ojeyu hagua ojejosnte ha oemboy.
Imbareteve ojepuru oepohano hagua ekyt ha ai, upevar oembopupu 50 gramo peve pete
litro pe.
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

PERDUDILLA
Gomphrena decumbens Jacg. (Amarantceas)
Sinnimos: Perdudilla blanca, morot.
Parte utilizada: Tallos y hojas.
Propiedades: Diurtico y refrescante.
Indicaciones: Edema, hidropesa y para combatir la sed.
Forma de empleo: Machacada en agua, como agua de bebida o mezclada como terer.

PERDUDILLA
Ambue hra (kura) hae: Perdudilla blanca, morot.
Mbapa ojeporu ichugui: Hak ha hogue (hapo).
Mbapa ojapo: Oporomonguaru, poha roys.
Mbape guarpa ipor: Apirua, teteyppe guar, hyuspe guar.
Mbaichapa ojepuru: Ojejosopyre oemboy, ojeyu hagua ter tererpe.

PEREJIL
Petroselinum crispum (Mill.) A.W.Hill. (Umbelferas)
Parte utilizada: Frutos, hojas y races.
Propiedades: Refrescante, depurativo, diurtico y emenagogo.
Indicaciones: Como diurtico en hidropesa e inflamaciones de la vejiga y del rin. Como
emenagogo para provocar la menstruacin.
Tambin se usa como condimento de las comidas o como bebida refrescante.
Contraindicaciones: en embarazo porque a altas concentraciones es abortivo.
Mbapepa ndoi: Ndoupori hyeguasvape: Ojeu hetaiterei ramo, ikatu oporomomembykua.
Forma de empleo: Infusin de las hojas, 20 gramos para un litro de agua.
Infusin de las races, 10 a 15 gramos para un litro de agua. Infusin de los frutos, 2 a 5
gramos para un litro.
Precauciones: La planta fresca puede provocar irritacin en la piel, riones y hemorragias
uterinas.

PEREJIL
Mbapa ojeporu ichugui: Hia, hogue ha hapo.
Mbapa ojapo: Poh roys, omopot ande retepy, oporomonguaru, ombohuguys por
kume.
Mbape guarpa ipor: Oporomonguaru rupi ojepuru teteyppe ha tyryru ha pitikiri
mbaaspe.
Ojepuru avei ombohuguyguejy hagua kume.
Ha tembiu oemohyaku hagu ha pe poh roys ramo.
Mbaichapa ojeporu:Hoguekue ri ojetykua hagua oemo 20 gramo, pete litro pe guar.
Hapokue 10 tera 15 gramo, ri ojetykua pete litro ytaku. Hiakue ojeporu 2 tera 5 gramo,
pete litro pe guar.
aangareko hagua: Ipyahpe ikatu ombopochy ande pire, ane pitikiri ha ikatu
ombohuguyeh kume.

POLEO
Lippia ligustrina O. Kuntze var. Paraguayensis (Verbenceas)
Poleo de Castilla.
Utilizada: Hojas y sumidades floridas (brotes).
Propiedades: Digestivo, tnico estomacal, carminativo, antiasmtico y expectorante.
En concentraciones mayores es emenagogo y abortivo.
Indicaciones: En digestiones lentas y pesadas, flatulencias. En ronqueras, mezclado con miel.
Contraindicaciones: En embarazo por su accin abortiva y en nios menores de dos aos
Forma de empleo: Se emplea toda la planta, fresca y florida, en infusin y en decoccin, en la
proporcin de una cucharadita por taza de agua. Se toma media hora despus de las comidas.
Mbaichapa ojeporu:
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

POLEO
Hra(kura) hae: Poleo de Castilla.
Ojeporu ichugui: Hogue ha hu potykue.
Mbapa ojapo: Omboguapy tembiu, ombohaeve ande pya, oguenoh yvytu tyepypegua.
Avei oguenoh ambu pytipegua ha andepytujokosva.
Oemo hetr ombohuguys kume ha oporomomembykua.
Mbape guarpa ipor: Hembiu guapy mbeguvape ha ipya pohivape, hetepy yvytvape.
ane e pyu ramo ambojehea erare.
Mbapepa ndoi: Hyeguasvape ikatgui omomembykua ichupe ha mit ohupytyva
gueteri moki (2) ary.
Ojeporupaite pe ana: hak kyri ha ipoty, ojetykuapyre ytakpe ha avei ipupu rykuere. Poleo
(kukue) pete kuimbe pete hrro pe guar. Ikatu oemboyu media hora ojekarupa rire.

ROMERO
Rosmarinus officinalis L. (Labiadas)
Parte utilizada: Sumidades floridas (brotes).
Propiedades: Sudorfero, estimulante de la digestin. Diurtico y espasmoltico. La esencia es
estimulante nervioso, carminativo, antisptico y emenagogo.
Indicaciones: En trastornos de la digestin y espasmos gastrointestinales. En concentraciones
mayores, para menstruaciones escasas, atrasadas y dolorosas.
En uso externo para el reumatismo, dolores musculares, problemas de la piel y cada del pelo.
Contraindicaciones: En embarazo y problemas de prstata.
Forma de empleo: Se utiliza en infusin de hojas y tallos (una cucharadita por taza, tres tazas
al da).
Las hojas secas se utilizan como condimento de alimentos.
En uso externo, se macera con alcohol o caa y se aplica en el cuero cabelludo para fortalecer
los cabellos y evitar su cada. Tambin en fricciones en reumatismo, lumbago, citica, artrosis.
La esencia se utiliza en aplicaciones contra piojos y ladillas.
Precauciones: La esencia puede ocasionar irritacin en los riones y calor y enrojecimiento de
la piel.

ROMERO
Mbapa ojeporu ichugui: Hungue ipotva
Mbapa ojapo: anembohyi, omokyre jekaru. Oporomonguaru ha ojepuru tyeraspe
guar. Hykuesngue (esencia) ombohaeve ane nervio, tyepy yvytpe guar, orair tymba
chuikura ha ombohuguys por kuangurape
Mbape guarpa ipor: Pya ndoiko porivape guar, pya hasy ha tyeraspe guar. Oemo
tuichave pe poha kua huguyguejy savape guar, tr oguejy ramo ichupe ohasa rire hira
tr hasy ramo chupe upe tuguyguejy.
Okguio ojeporu kangue raspe, tete raspe, ande pire oembyai ramo ha akrague kipe.
Mbapepa ndoi: Ndoi hyeguasvape ha iprstatagui hasvape.
Mbaichapa ojepuru: Ojejapo ygua hogue ha hakngugui (pete kuimbei pete teppe guar,
ojeu mbohapy (3) tepy pete rape)
Hogue pirukue ojepuru ombohe hagua tembiu.
Okguio ojepuru hagua ojejoso ha oemo alcohol ha cape omombarete hagua ane
akrague ani hagua hoa. Ojepuru avei ojepichy hagua kangue ha kangue juajuha rasy, tumby
rasy, citica. Hykuesngue (esencia) ojepuru kpe guar.
aangareko hagua: Hykuesngue (esencia) ikatu ombyai ane pitikiri, ombyaku ha
omopytmba ande pire.

RUDA
Ruta graveolens L. (Rutceas)
Parte utilizada: Sumidades antes de florecer (brotes).
Propiedades: Emenagogo, abortivo, rubefaciente y revulsivo.
Indicaciones: Esta indicada para normalizar las reglas suspendidas bruscamente.
En uso externo se emplea contra el reumatismo y en distintos problemas de la piel.
Contraindicaciones: No se recomienda en embarazo por provocar aborto.
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

Forma de empleo: Infusin de 2 a 5 gramos de planta para un litro de agua. Tomar dos tazas al
da. Contra las lombrices se usa de la siguiente manera: se hierve diez gramos de ruda en un
cuarto litro de aceite comestible y se toma dos cucharaditas por da Tambin se hacen enemas
con la decoccin de las hojas a la dosis de 10 gramos por litro de agua.
Precauciones: Planta muy txica, que a altas dosis provoca hemorragias uterinas intensas,
gastroenteritis, confusin mental e incluso la muerte.

RUDA
Mbapa ojeporu ichugui: Hungue ipoty mboyve.
Mbapa ojapo: Ombohuguyguejy kume, oporomomembykua, omopyt ande pire, oemo
okguio oepohano hagua mbaasy hyepypegua (revulsiva).
Mbape guarpa ipor: Omoingo por kua ruguyguejy opareva hekope.
Okguio ojeporu kangue raspe guar ha mbaasykura ande pire rehegupe.
Mbapepa ndoi: Naiporiete voi kua hye guasvape. Ikatu ombohasyete ha
omomembykua ichupe.
Mbaichapa ojeporu: 2 tera 5 gramo poh ri ojetykua pete litro ytaku. Oemboyu moki
hrro pete rape.
Sevoi tye raso pohgu picha oembosakoi: oembopupu pa (10) gramo ruda (kuikue) 1/4
aceite javape ha pva ojeu moki kuimbeikue pete rape.
Avei ikatu oembosakoi pa (10) gramo ruda rogue (kuikue) oembopupu pete litro pe ha
ojejapo chugui lavativa heiha.
aangareko hagua: Kaavo anembohasy tuichakuava, oemo heta ramo ikatu
ombohuguyeh tuicha mitryru kua reteppegua, ikatu oporombohye, anemoaktavyrai ha
andejuka avei.

SALVIA
Salvia officinalis L. (Labiadas)
T indgena, hierba sagrada, salvia real.
Utilizada: Hojas y sumidades floridas (brotes).
Propiedades: Antisptico, facilitador de la digestin, emenagogo y antisudoral. En uso externo
tiene propiedades antispticas, antiinflamatorias y cicatrizantes.
Indicaciones: El t de salvia caliente corrige los problemas estomacales, los vmitos que
muchas veces siguen a las comidas, las ventosidades gstricas e intestinales, el dolor de cabeza
resultante de la mala digestin, etc.
Las hojas frescas son buenas para friccionar los dientes, a fin de blanquearlos. Adems
refrescan y fortifican las encas inflamadas.
El t de las flores, en enjuagues bucales sirve para curar las aftas (pequeas lceras o
lesiones). Las heridas, las llagas viejas y rebeldes, las lceras varicosas u otras lesiones
crnicas de la piel, sanan lavndolas con el cocimiento de salvia.
En grgaras, el t preparado en infusin de las hojas y flores de salvia, sirven para curar las
inflamaciones y mucosidades de la garganta, la amigdalitis y los dolores que dificultan la
deglucin. En caso de picaduras de abejas, avispas, mosquitos, etc., la friccin de la parte
afectada con hojas de salvia frescas y machacadas, proporciona alivio en poco tiempo. En
catarros crnicos facilita la expectoracin.
Contraindicaciones: Embarazo, lactancia y nios menores de dos aos.
Tambin est contraindicado en enfermos de rin.
Forma de empleo: Para infusiones, utilizar 20 gramos de planta para un litro de agua, beber
tres o cuatro tazas por da.
Precauciones: Reduce la secrecin de leche en mujeres lactantes. A dosis elevadas puede
producir trastornos nerviosos e irritaciones cutneas.
Se recomienda utilizarla en tratamientos discontnuos.

SALVIA
Hra (kura) hae: T indgena, hierba sagrada, salvia real.
Ojeporu ichugui: Hogue ha hungue ipotva.
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

Mbapa ojapo: Omopot tymba chugui, omboguapy tembiu, ombohuguys por


kuangurape, ojoko tyi. Okguio ojepuru tymba chupe guar, tete akanundpe guar ha
omonguera ha ombopere hagua pire ai.
Mbape guarpa ipor: T aku salviaguigua ikatu omonguera pya mbaasykura tr gue,
vmito heha, ova karu rire. Ou por avei ande pyakutupr yvytu ha tyevpe guar.
Omonguera avei akrasy ova tembiuguapysegui.
Hogue kyringue ojeporu ojepichy hagu ti ha timbra .Ipor omomorot hagu ti ha
omombarete hagu timbra hasva, irurva.
T salvia poty guigua ipor juru aikura pohgu. Pevar ojejuruhi vaer ipype. Salvia
jygue ipor avei aikura itujmava ha okuerasevape guar, ande pire oembyai tapivape
guar; oepohano jejohi katu rupive.
T ojejapva salvia poty tr salvia rogugui, ipor ahyo rasy, ahyo rai ruru, amigdalitis
hrava, ha opichagua mbaasy ombohasykuva karu ha emboyu.
Salvia rogue kyri josopyre omonguera sapyaitpe kva tr ati andejopi hague.
Hoguekue josopyrpe ojepichy vaer hasyhpe.
Ambu opavevape oguenoh okpe mbae kya.
Mbapepa ndoi: Hyeguasvape, imemby kambvape ha mit oguerekova gueteri moki
(2) ary. Ndoi avei ipitikirigui hasvape.
Mbaichapa ojeporu: Yguar ojetykua 20 gramo ri pete litro y ha ojeu mbohapy tr irundy
hrrokue pete rape.
aangareko hagua: Nomokambi kua imemby kambvape.
Oemo hetr ikatu omoingo vai ane nerviokura ha ande pire.
Ojepytuuvaer jepi ha upi ojepuru jey ko poh.

SAUCO
Sambucus australis Cham. & Schlecht. (Caprifoliceas)
Parte utilizada: Hojas, frutos, cortezas y sobre todo las flores
Propiedades: Las flores del sauco secas tienen propiedades diurticas, antirreumticas,
protectoras de las venas y sudorficas. Los frutos son purgantes y antirreumticos.
Indicaciones: Se emplean en infusin contra los resfros, anginas, gripe, etc. La corteza, la
raz y las hojas, son indicadas en la retencin de la orina. Los baos con la decoccin de la
corteza, hojas y flores de saco son eficaces para los reumticos y en el tratamiento de las
hemorroides.
En las enfermedades eruptivas, como el sarampin, la rubola, la escarlatina, la viruela. El t
de las flores es eficaz porque provoca inmediatamente la transpiracin.
Los frutos secos se tuestan, y despus de molidos sirven para la preparacin de un caf de
propiedades purgantes.
Contraindicaciones: Mujeres embarazadas. Mbapepa ndoi: Kua hyeguasvape.
Forma de empleo: Las hojas, flores y frutos, se usan en infusin, una cucharada sopera por
taza de agua, cuatro a cinco tazas al da. La corteza se usa en decoccin (mitad de la dosis
que para la infusin).
Para baos se usan de 30 a 40 gramos de planta para un litro de agua.
Precauciones: A dosis alta, sobre todo los frutos, pueden producir diarreas intensas.

SAUCO
Mbapa ojeporu ichugui: Hogue, hia, ipire ha ipoty.
Mbapa ojapo: Ipoty pirukue oporomonguaru, ojepuru kangue raspe guar, omombarete
ande ruguy syryha (venas) ha anembohyi.
Hiakue anembohye ha ojepuru kangue raspe guar.
Mbape guarpa ipor: Sauco poty piru ojetykuva ytakpe ipor resfro, ahyo rasy ha
hayoguy rurpe guar, gripekura pohgu. Ipire, hapo ha hoguekue ou por ikuaru
atevape. Kangue rasy, teviruguy, hemorroides heihpe, ou por jahu (bao) ojejapva
sauco pire, hogue tr ipotykue jygupe.
T sauco potyguigua iporiterei sarapu, aknundu rubeola, akanundu ova pire apeno ha
ahyo rasy reheve, hrava escarlatina peguar, omboyi pyae ha por rupi hasvape. Hiakue
omopot tuguy ha pitikiri. Hia maimbe ha ijosopyrgui oiko cafe joguaha, ha iporiterei
anembohye hagu.
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

Mbaichapa ojeporu: Hogue, ipoty ha hia oemo pete kuimbekue pete hrro ytakpe
guar.
Oemboyu irundy tr po harrokue pete rape.
Ipirekue pupu rykuere avei oemboyu. Saimivnte picharamo oemovaer. Jahur (baos)
oemo 30 tr 50 gramo, pete litro pe.
aangareko hagua: Oemo hetr, hiakue, ikatu anembohye eterei.

SEN
Cassia angustifolia Vahl. (Leguminosas)
Parte utilizada: Hojas y frutos.
Propiedades: Purgante ligero.
Indicaciones: Estreimiento.
Contraindicaciones: Embarazo, lactancia, menstruacin y hemorroides.
Tambin est contraindicado en personas que sufren inflamacin del tubo digestivo.
Forma de empleo: Una cucharadita por taza de agua, hirviendo dos minutos. Se toma una taza
al da.
Precauciones: Dosis altas pueden provocar dolores intestinales y vmitos.

SEN
Mbapa ojeporu ichugui: Hogue ha hia
Mbapa ojapo: anembohye kangymi.
Mbape guarpa ipor: Sen hae poh hekaka atevape guar, anembohye.
Mbapepa ndoi: Ndoi kua hyeguasvape, imemby kambvape ha huguyguejvape.
Ndouvaeri avei heviembyava.
Upicha avei hyekugui (tubo digestivo) hasva ndouvaeri sen.
Mbaichapa ojeporu: Pete kuimbe oembopupu, pete hrro pe moki aravoi aja.
Oemboyu pete hrro pete rape.
aangareko hagua: Oemo hetr ikatu anembohyerasy ha anemogue.

SIETE SANGRIAS
Cuphea mesostemon Koehne (Litrceas)
Sinnimos: Sanguinaria.
Parte utilizada: Planta entera.
Propiedades: Diurtico y depurativo.
Indicaciones: Es un excelente remedio contra la arteriosclerosis, la hipertensin arterial y las
palpitaciones del corazn.
Por sus propiedades depurativas, se usa en forma de t para limpiar la sangre y curar las
enfermedades venreas y el reumatismo. Asimismo limpia el estmago y los intestinos.
Forma de empleo: Se emplea toda la planta en infusin; una cucharadita por taza de agua.

SIETE SANGRAS
Ambue hra (kura) hae: Sanguinaria.
Mbapa ojeporu ichugui: Pe ana ohaichaite.
Mbapa ojapo: Oporomonguaru ha omopot ande retepy.
Mbape guarpa ipor: Ou poriterei karai tuja ha guaigui mbaasy arterioesclerosis hravape
guar, avei ipresin yvate ha ipya perervape.
Hae rupi mopotha, t chuguigua omopot tuguy, omonguera kangue rasy ha avei ojeporu
oepohano hagua kuimbae ha kua reko vai mbaasy (enfermedades venreas heha, sexo
kura rupive ova mbaasy). Avei omopot pya ha tyekue.
Mbaichapa ojeporu: Ojeporupaite hogue, hapo ha hakngue, ojetyjua hagu hiri ytakpe:
pete kuimbei pete hrro pe guar.

TAPEKUE
Acanthospermum australe Kunze (Compuestas)
Sinnimos: Yp rupa.
Parte utilizada: Planta completa.
Propiedades: Antiinflamatorio, depurativo y diurtico.
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

En uso externo antisptico y antiinflamatorio.


Indicaciones: En uso interno, se emplea el t para tratar el reuma y la artritis.
En lavados vaginales contra la leucorrea y gonorrea.
La decoccin se emplea para limpiar heridas, lceras.
Forma de empleo: En infusin, 30 gramos para un litro de agua.
Para uso externo se prepara a la dosis de 70 gramos para un litro de agua.

TAPEKUE
Ambue hra (kura) hae: Yp rupa.
Mbapa ojeporu ichugui: Pe ana ohaichaite.
Mbapa ojapo: ande rete tat ha ruru poh, omopot ande retepy, oporomonguaru. Okguio
omopot tymba chugui ha omboguejy ande rete tata ha ruru.
Mbape guarpa ipor: T tapekue guigua ipor ojeu kangue rasy ha kangue joajuha raspe
(udo rasy, artritis heiha).
Ijygue ojeporu oepohano hagua gonorrea ha leucorrea (mbuchagua osva ty rapgui);
ojejohi pype mbaasy.
Tapekue pupu rykuere omopot ha omonguera ekytngue ha ai.
Mbaichapa ojeporu: Yguar ojepuru 30 gramo, pete litro pe.
Okguio ojepuru hagua oemo 70 gramo, pete litro pe.

TAROPE
Dorstenia brasiliensis Lam. = D. montevidensis Field. & Gardn. y D. cayapia Well. y D.
contrajerba L. (Urticceas)
Partes utilizadas: Hojas y races.
Propiedades: Estimulante, diafortico, febrfugo, diurtico, antiinflamatorio y antdoto de
venenos.
Indicaciones: Las hojas se emplean para favorecer la sudoracin, en casos de fiebre, reuma y
dolores articulares.
Las races se emplean en fiebres y en picaduras de vboras y animales ponzoosos.
Forma de empleo: Decoccin de las hojas y las races, 20 gramos para un litro de agua.
En uso externo (picaduras de animales) se emplean las races machacadas en forma de
cataplasma.
Precauciones: Hay que cuidar las dosis utilizadas, pues a concentraciones mayores pueden
provocar vmitos y diarreas.

TAROPE
Mbapa ojepuru ichugui: Hogue ha hapo.
Mbapa ojapo: Oporombohaeve, oporombohyi, akanundpe guar, opomonguaru, tete
tatpe guar, poh vennope guar.
Mbape guarpa: Hogue ojepuru oporombohyi hagua aneakanundr, ane kangue ha
kangue juajuha rasr.
Okguio ojepuru hagua (andesur tymba vai) ojejoso hapo ha amo andesuu hague ri.
Mbaeichapa ojepuru: Oembopupu hogue ha hapo, 20 gramo, pete litro pe guar.
aangareko hagua: Oemokuaavaer, oemo tuichaiterei ramo ikatu anemogue ha
anembohye.

TILO
Tilia europea L. (Tiliceas)
Sinnimos: Tila, tilo de Castilla.
Propiedades: Tranquilizante, digestivo, antitusivo, antiespasmdico y sudorfico.
Indicaciones: En calambres y afecciones nerviosas. Muy recomendado en personas de edad
avanzada.
Cura con eficacia los catarros, tos, ronqueras y otras afecciones del aparato respiratorio.
Como sudorfero, el tilo estimula las funciones de la piel, disuelve y expulsa las toxinas
mediante la transpiracin o sudor del organismo.
Est indicado para combatir la digestin lenta y difcil, ayuda en el tratamiento del sarampin,
la viruela, la escarlatina, y en las menstruaciones dolorosas.
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

Forma de empleo: Se emplean las flores en infusin, una cucharada sopera por taza. Cuatro
veces al da.

TILO
Ambue hra (kura) hae: Tila, tilo de Castilla.
Mbapa ojapo: anembopyaguapy, omboguapy tembiu, hupe guar, tyeraspe guar,
anembohyi.
Mbape guarpa ipor: andeapa ramo, ande rajygue ombaapo vai ramo. Oiporuvaer
karai ha kuakarai ituja ha iguaigumava.
Omonguera ambu, huu, e pyu ha ambue mbaasy pytu rape rehegua.
Tilo ipor tyair. Ombohaeve ha omombaapo por ande pire. Omboyku ha oguenoh
okpe kya tyi rupive.
Ou poriterei hembiu guapy mbeguvape. Ha avei hasvape guar sarampu, mbirua ha
akanundu escarlatnagui (12). Ipor avei kua huguyguejy rasvape.
Mbaichapa ojeporu: Ojeporu pete kuimbe tilo poty, pete tepy ytakpe guar (13). Ha pva
oemboyu irundy (4) jevy pete ra pukukue.

TOMILLO
Thymus vulgaris L. (Labiadas)
Sinnimos: Salsero, tomillo vulgar.
Parte utilizada: Sumidades floridas (brotes).
Propiedades: Estimulante del apetito, colertico, espasmoltico, expectorante, antisptico,
diurtico, antihelmntico y antifngico.
Indicaciones: Se utiliza en afecciones digestivas: digestiones lentas, gastritis crnicas,
flatulencias, espasmos gastrointestinales, parasitosis, colitis e inapetencia. Es eficaz para la
tos, catarros, gripes, faringitis y bronquitis.
Tambin est indicado en infecciones urinarias. En uso externo se emplea en infecciones
cutneas, dolores reumticos, lceras y quemaduras.
Forma de empleo: En infusin (una cucharadita por taza de agua, tres tazas al da). En forma
de bao se usa la decoccin de tomillo (50 gramos para un litro). Es muy aconsejable en los
casos de gota y reumatismo crnico.
Tambin se emplea, en lociones, en el tratamiento de heridas de difcil curacin.

TOMILLO
Ambue hra (kura) hae: Salsero, tomillo vulgar.
Mbapa ojeporu ichugui: Huangue ipotva
Mbapa ojapo: anembojuruhe, omombaapo pya ojapo hagua imbaero, tyerasy poh,
pytia jejoppe guar, tymba chupe guar, oporomonguaru, vcho tetepypegua ha tete
rehegua poh.
Akanundu escarlatina: fiebre caracterizada por manchas rojas en la piel. Pete tepy ytakpe
guar: para una taza de agua caliente.
Mbape guarpa ipor: Ojeporu ane rembiu rape ndoiko porir: Tembiu ndoguapy
pyaesir, pya hasy tapia, tyevu, tye rasy, sevoi ha ambue tye rasokura, tye chiri, juruhe.
Ojepuru oepohano hagua huu, tsyry, gripe, tpa, putyh rape rasy.
Ipor avei ty rape mbaaspe guar.
Okguio ojepuru oepohano hagua ande pirre osva mbaasy, kangue rasy, ai ha kaigue.
Mbaichapa ojeporu: Oemboyta ramo, oemo pete kuimbei pete hrro takpe guar,
ojeu mbohapy jey pete rape.
Jahur (bao) oembojyva r 50 gramo tomillo pete litro pe guar. Iporiterei ojepuru py
rurpe guar ha kangue rasy tapipe guar
Ojeporu avei oepohano hagua pype ekytngue okueraseva.

TORONJIL
Melissa officinalis L. (Labiadas)
Sinnimos: Melisa, toronjina.
Parte utilizada: Hojas y sumidades floridas (brotes).
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

Propiedades: Aperitivo, digestivo, carminativo, espasmoltico, ligeramente sedante,


antisptico, colertico, balsmico y cicatrizante.
Indicaciones: Se emplea en afecciones gstricas, flatulencias, espasmos y debilidad general.
Tambin est indicado en palpitaciones, nerviosismo, opresiones del corazn y jaquecas y
otros dolores de tipo nervioso.
En uso externo se utiliza para contusiones, dolores reumticos y heridas.
Los buches con t de toronjil calman los dolores de los dientes.
Forma de empleo: Se emplean las hojas frescas en infusin, una cucharadita sopera por taza de
agua, tres o ms tazas al da.
En uso externo se aplican las hojas en forma de cataplasma.
Precauciones: A dosis muy alta puede provocar sueo, depresin cardiaca y respiratoria e
hipotensin.

TORONJIL
Ambue hra (kura) hae: Melisa, toronjina
Mbapa ojeporu ichugui: Hogue ha hu ipotva.
Mbapa ojapo: anembojuruhe, omboguapy tembiu, tyepy yvytpe guar, tyeraspe guar,
anemoanduka kangyve, omopot tymba chugui, omombaapo pya ojapo hagua imbaero,
oanduka vevuive mbaasy, omonguera pire ai
Mbape guarpa ipor: Ojepuru pya ndoiko porivape, tyepy yvytu, pya hasy ha tye rasy
jepokpe, kangy ha tetiaeme.
Ojepuru avei pya pererpe, naande pya guapir nerviogui, ane e ande jopr,
akarasy vape ha ambue mbaasy ova nervio ombaapo vagui.
Okguio ojepuru ambota vaihpe ande rete, kangue raspe ha ekytngurape. Jajejuruhi
ramo toronjil rykupe omombytuu andve ti rasy.
Mbaichapa ojeporu: Ojeporu hogue pyahu ytakpe, pete kuimbe pete tepy pe guar.
Ojeu mbohapy tr hetave jey pete rape.
Okguio ojepuru hagua oemo hoguekue mbaasy ohpe.
aangareko hagua: Oemo hetr ikatu anembohopehi, omokangy ane ea ha ane
pytuh ha omboguejy ande presin (ruguy mbaretekue)
UA DE GATO
Hae pete poh omomguerakuaava cncer pulmonar, neurobronquitis, afecciones reumticas,
alergias, tumores interiores, quiste, vescula llena de materia, ulcera duodenales, ha hae avi
pete cicatrizante.

URUSU HEE
(Rhynchosia edulis)
Propiedades: Es muy usada como medicamento casero para controlar las enfermedades de las
vas respiratorias como la bronquitis, catarro, asma, tos convulsa y los resfros.
Indicaciones: Es expectorante y tambin utilizado como refrescante para el terer. Sirve para
controlar el kamby ryru jere en los infantes. Controla tambin la leishmaniasis, en mezcla
con la cangorosa. Desinflamante de las vas urinarias.

Mbapa ojapo: Ojeipuru hna poh gape, ipor umi mbaasy pytuh rehegua, umva hae
hna bronquitis, catarro, asma, tos convulsa ha resfros.
Mbape guarpa ipor: Hae avei expectorante, ha ojeipuru poh roysicha tererpe. Ipor
avei kamby ryru jerepe guar mitme. Oembojoparar cangorosa ndive, ojeipuru
leishmaniasis pe guar. Avei ojeipuru vas urinarias guar.

VERBENA
Verbena bonariensis L. (Verbenceas)
Sinnimos: Yerba sagrada.
Parte utilizada: Hojas y tallos tiernos.
Propiedades: Aromtico, digestivo, astringente, vermfugo y ligeramente sedante.
Indicaciones: Molestias gstricas y hepticas, diarreas y clicos intestinales.
Contraindicaciones: Mujeres embarazadas
Forma de empleo: Infusin, 10 a 15 gramos para un litro de agua, tres tazas al da.
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

VERBENA
Ambue hra (kura) hae: Yerba sagrada.
Mbapa ojeporu ichugui: Hogue ha hak pyahu
Mbapa ojapo: Omohyaku por, omboguapy tembiu, tye poh, orair sevoikura,
oanduka saive andve temiandu.
Mbape guarpa ipor: Ipor pya ha tye mbaasykurape guar, tye chiri, ha tyekue raspe
guar.
Mbapepa ndoi: Kua hyeguasva.
Mbaichapa ojepuru: Yguar, 10 a 15 gramo, pete litro pe, mbohapy (3) tepy pete rape.

YSYPO MILHOMBRES
Aristolochia triangularis Cham.
(Aristoloquiceas)
Sinnimos: Jarinha, Ipemi, patito, buche de pavo.
Parte utilizada: Ramas
Propiedades: Depurativo y antirreumtico. Antdoto contra venenos de serpientes, araas,
alacranes.
Indicaciones: Se emplea la raz en forma de t con xito en el tratamiento de las afecciones del
aparato urogenital, y contra las enfermedades venreas.
En el tratamiento de las crisis articulares y rigidez de los miembros, de origen reumtico, tiene
maravillosos resultados. Se emplea exteriormente, en forma de compresas, para curar las
llagas, las heridas rebeldes, las mordeduras, etc.
Contraindicaciones: Embarazo.
Forma de empleo: Para uso interno se prepara una infusin, 30 gramos para un litro de agua,
tomando dos tazas al da. Para uso externo se emplea la decoccin (10 a 20 gramos para un
litro).
Precauciones: Es muy txico por va interna, produciendo graves diarreas y parlisis
respiratoria. Se recomienda su uso tpico exclusivamente.

YSYPO MILHOMBRES
Ambue hra (kura) hae: Jarinha, ypemi, patito, buche de pavo.
Mbapa ojepuru ichugui: Hak
Mbapa ojapo: Omopot ande retepy, kangue rasy poh.
Ojepuru mbi, andupe, japeusa ha ambue tymba vai andesuva pohgua.
Mbape guarpa ipor: Ojepuru hapokue kuaru rape mbaasykurape guar. Ha avei sexo
rehegua mbaasykurape guar, enfermedades venreas heva chupe.
Iporiterei oepohano hagua ipype ane kangue joajuhakura mbaasy ha ande rete
hatmbr. Ojeporu avei pire ri, ai, ekytngue vai okueraseva, ha timbore pohgu.
Mbapepa ndoi: Hyeguasvape.
Mbaichapa ojepuru: Ojeu hagua ojetykua pete litro ytaku 30 gramo pohme ha ojeu
moki hrro pete rape.
Okguio ojepuru hagua oembopupu 10 tera 20 gramo pete litro pe.
aangareko hagua: Ojapo vai tuichakuaa ande rehe jau ramo, anembohye vaieterei ha
andepytujokokuaa.
Ojepuruvaer okguio ante.

ZARZAPARRILLA
Smilax aspera L. y Smilax officinalis Herb. Lucaean. ex Kunth. Y Smilax siphilitica Humb.
& Bonpl. ex Willd. (Liliceas)
Parte utilizada: Races.
Propiedades: Depurativa y diurtica.
Indicaciones: Enfermedades renales y venreas.
Artritis, reumatismo, gota y para combatir el cido rico.
Contraindicaciones: Anemias.
Forma de empleo: En decoccin, una cucharadita por taza, tres a cuatro tazas al da, media
hora antes de las comidas.
UNA MENTALIDAD NUEVA
PARA UN MUNDO MEJOR
Lic. En Psicopedagoga

Precauciones: Puede provocar vmitos y diarreas. Se recomienda tomarla en forma


discontnua.

ZARZAPARRILLA
Mbapa ojeporu ichugui: Hapo
Mbapa ojapo: Omopot ande retepy, oporomonguaru.
Mbape guarpa ipor: Mbaasy pitikiri, tai ha tako rehegupe guar (enfermedades
venreas). Kangue rasy ha kangue juajuha raspe guar, po ha py rurpe guar, gota heiha.
Ha ipor avei cido rico heiha pohgu.
Mbapepa ndoi: Huguyvape, hesayjvape.
Mbaichapa ojepuru: Oembopupu, pete kuimbei, pete teppe guar ha oemboyu
mbohapy (3) tr irundy (4) jevy pete rape.
aangareko hagua: Ikatu anemogue ha anembohye. Ndojeumemevaeri.

You might also like