Professional Documents
Culture Documents
Yeni Bilim
eviren: S em a nal
DOU BAT
Giambattista Vico
Yeni Bilim
Giambattista Vico
Yeni Bilim
DOU BATI
GIAMBATTISTA VICO (1668-1744)
talyan tarih ve hukuk felsefecisi. 1699'da N apoli niversitesi'nde retorik
profesrlne atand. Ksaca Scienze N uova (Yeni Bilim) olarak bilinen Principi
di una scienza nuova intorno alla com une nature delle nazioni (U luslarn O rtak
Tabiat zerin e Yeni B ir Bilim in lkeleri) adl bayaptnda tarih ile baka toplum
bilim lerini b uluturarak, bu alanlar arasnda karlkl geilerle tek bir insanlk
bilim inin oluturulabilm esine alt. 1699-1708 yllar arasnda niversitenin
akadem ik yln L atince bir konum ayla am a grevini alarak De Nostri Temporis
Studiorum (Z am anm z renim inde Y ntem zerine) adl zengin pedagojik
dnceler ieren nl sylevini verdi. De A ntiquissim a talarum Sapientia
(talyanlarn Eski Bilgelii zerine) adl, D escartes usuluunu rtm eye
ynelik M etafizik denem esini yaymlad. B unlarn dnda bilim sel bir dergide
alm alarn eletiren bir yazya yant olarak Vici Vindiciane (V ico'nun K antlar)
isimli kitap yazd.
ngilizce M etin
The N ew Science o f Giambattista Vico, 1984,
ev. T hom as G o d d ard B ergin ve Max H arold Fish, C ornell U niversity Press.
ngilizceden eviren
Sem a nal
Yayna Hazrlayanlar
Takn Tak
erm in K orkusuz
Kapak
Aziz Tuna
Bask
C antekin M atbaaclk
ubat 2007
ISBN 978-975-8717-29-3
N D E K LE R
E serin A na F ik r i...................................................................................................23
E serin Sunuuna Yardm E decek O lan Resim li Sayfann A klanm as
BRNC KTAP
L K E L E R N KURULM ASI
K ronolojik T ablo...................................................................................................52
[K sm I ] ................................................................................................................ 55
Toplanan M alzem enin Sraya K onduu K ronolojik Tablo zerine N otlar
[K sm I I ] .............................................................................................................. 90
Temel eler
[K sm IV ]............................................................................................................ 136
Y ntem
KNC KTAP
R SE L H K M E T
[Takdim]................................................................................................................ 147
Giri 147
[Blm I] G enel O larak H ik m e t.................................................................... 148
[Blm II] iirsel H ikm etin Aklanm as ve B l m le n m e s i................. 150
[Blm III] E vrensel Tufan ve D e v le r ......................................................... 151
[K sm V] ............................................................................................................262
[iirsel Politik]
[K sm V I ]............................................................................................................ 315
[K sm V I I ] ..........................................................................................................319
[iirsel Fizik]
NC KTAP
GEREK HOMER'N KEF
[G iri]..................................................................................................................... 365
[Blm I] H om er'e A tfedilen B tn (E soteric) Flikm et.......................... 365
[Blm II] H om er'in A n a y u r d u .................................................................... 369
[Blm III] H om er'in a ............................................................................. 370
[Blm IV] H om er'in K ahram ansal iir in Esiz Y eten e i................. 373
[Blm V] G erek H om er'in Kefi in Felsefi D e lille r.......................... 376
[Blm VI] G erek H om er'in Kefi in Filolojik D e l i l l e r ................... 383
[K sm I I ] ............................................................................................................390
G erek H om er'in Kefi
[G iri].....................................................................................................................390
[Blm I] imdiye K adar H o m er H akknda D oru O lduuna nanlan
A ncak D oru O lm ayan D u ru m lar ve
O lanakszlklar B urada K e fe d ild i................................................................391
[Blm II] Y unanistan G enslerinin D oal H ukukunun
ki Byk H zinesi O larak G sterilen H om er'in iirle ri........................396
[ E k ] ....................................................................................................................... 397
D ram atik ve Lirik airlerin Aklsal Tarihi
DRDNC KTAP
D N G (C O U RSO ), ULUSLARIN DNGS
[G iri].....................................................................................................................405
[K sm I ] .............................................................................................................. 406
Tabiatlarn T r
[K sm I I ] .................................................. 408
A detlerin T r
[K sm III] ..........................................................................................................409
D oal K anunun T r
[K sm IV ]............................................................................................................410
Y netim lerin T r
[K sm V] ............................................................................................................412
D illerin T r
[K sm V I ].................... 413
K arakterlerin T r
[K sm V I I ] .................................................................... 414
H ukuk Sistem inin T r
[K sm V I I I ] ....................................................................................................... 417
O to riten in T r
[K sm IX ]............................................................................................................419
Akln T r
[K sm X] ............................................................................................................424
H km lerin T r
[K sm X I]............................................................................................................433
Z am an larn M ezhebi
[K sm X I I ] ..........................................................................................................435
K ahram ansal A ristokrasilerin zelliklerinden karlan D ier D eliller
[G iri].....................................................................................................................435
[Blm I] Snrlar K o ru m a .............................................................................435
[Blm II] K urum lan K o r u m a ...................................................................... 437
[Blm III] K anunlar K o ru m a ...................................................................... 445
[K sm X I I I ] ....................................................................................................... 449
[K sm X I V ] ....................................................................................................... 458
U luslarn D ngsn D orulayan Son D eliller
BENC KTAP
ULUSLARIN YEN D EN ORTAYA IK ILA RIN D AK NSAN
KU RUM LARININ YENDEN DNGS
[Sunu].................................................................................................................. 473
[K sm I ] .............................................................................................................. 474
lk B arbarlk Tarihinin Yeniden D ngs O larak A klanan
E n Son B arbarlk Tarihi [1-2]
[K sm I I ] ............................................................................................................ 478
Feflerin Sonsuz Tabiat zerinde Tem ellenen U luslarn Y eniden
D ngs ve Feodal H ukukta, Eski R om a H u kuku'nun Y eniden D ngs
ESER N SONUCU
D Z N 515
KISALTMALAR VE ARETLER
Doan zlem
Akyaka/ Gkova
ubat 2007
n s z
Sema nal
ubat 2007
U l u s l a r i n O r t a k T a b a ti
U z e r n e Y en
B r B I l Im n I l k e l e r
E s e r n A n a F k r
E s e r n S u n u u n a Y a rd im E d e c e k O la n
RESML SAYFANIN AIKLANMASI
' Sivil (civil) kelimesi, insann yalnzca bir doa varl olma hlinin stnde
toplumsal bir varlk olduunu, oluturduu kurum lan ve medeniyet yaratma
srecini ifade eder. Eserin btnl ierisinde dnldnde iki dnya
vardr. Doal fiziksel dnya ve sivil toplumsal dnya; ama sivil toplumsal
dnya, doal fiziksel dnya iinde bulunur (.n).
24 Eserin Ana Fikri
dan dolay, onlar, tam olarak, insancl bir ekilde, ilahilik korkusu
nun domasna yol am olan insani kuramlarn ilk durumundaki
-soyluluu tasvir ederek kendilerinin soylu olduunu dnmlerdir.
lahilik korkusuyla meydana getirilen insanca bir oluumdan baka
bir ey olmayan bu tarzdan dolay insan nesli, ismini almtr. Bu
ekilde biimlenerek birka aileye blnen evler, bu nesil nedeniyle
ilk gende r olarak adlandrlr. Genderin doal kanununun asl konu
su ok erken zamanlarda balad iin bu eserde de doktrin orada
balar [341 vd]. Bu, bizim Bilimimizin de altnda incelenmesi gere
ken nc temel yndr. imdi, ortada, devlerin gereinden fazla
uzun boylu olduunu gstermek iin tarih otoriteden ayr olarak,
hem fiziksel hem de ahlki nedenler vardr. Bu nedenler, dnyann
balangcndan beri uygun bir boya sahip olan ve btn insanln
prensi olan Ademin ve dnyann yaratcs olan gerek Tanrya ina
nan ibranilerin durumundan elde edilen nedenler deildir. Bylece,
lah inayetin ilk ilkesinden ve ikinci olarak kutsal evlenme merasi
minin ilkesinden sonra defin trenleri kurumunda balangcn bulan
ruhun lmszlne dair evrensel inan, ilkenin ncsdr.
Bu Bilim, inceledii saysz eitlilikte ve farkllktaki kuramlarn ta
mamyla ilgili kaynak tartmalarna dayanarak ilkeleri ortaya koyar
[332 vd],
14. Resimde, vazonun bulunduu ormandan ne km, ilk
gende rin babalarnn, tarihin ilk gl adamlar olduuna iaret eden
bir saban durur. Yukarda sz edildii gibi, ilk gentil uluslarn kuru
cular Herkllerdir ([Serviusun Vergildeki notuna gre], Varro,
tam krk tane Herkl saymt ve Msrllar, kendi Herkllerinin on
larn en eskisi olduunu iddia etmilerdi). Bu Herkller, dnyann ilk
topraklarn da ele geirdiler ve onlar ekime hazrladlar. Bylece,
gentil uluslarn ilk babalar:
(1) Joveun (Latince ismi Ious (kanun) olan eski ious kelimesin
den gelir, daha sonra ksalarak iud a dnr. yle ki, btn insan
lar arasnda adalet doal bir biimde dindarlkla birlikte retilir)
lah yorumlar olduuna inandklar kehanetleri mahede etmenin
szde dindarl iindeydiler.
(2) Kehanetleri elde etmek veya aka anlamak ve bylece, Jove
un emirleri dorultusunda, hayatta stesinden gelmek zorunda ol
duklar ey hakknda, iyi tler almak iin kurban sunmakta n-
grllerdi.
32 Eserin Ana Fikri
tenya veya Libya (ilk gney) ve ilk Avrupa veya ilk Hesperia (ilk Ba
t), btn bunlarn etraf ilk Okyanus adyla ilkin Yunanistanda do
mutur ve sonra kendi dnyalarnn dna giden Grekler, benzetme
yoluyla bu isimleri drt taraflarna ve okyanusun etrafna doru
geniletmilerdir. Bu keiflerin ilk corafyaya yeni ilkeler verdiini
iddia ediyoruz. ayet, ideal sonsuz bir tarih okumamz gerekiyorsa,
bunlar kronoloji iin belirtilen yeni ilkeler olarak gereklidir [7], n
k, kronoloji ve corafya tarihin iki gzdr [732-769].
18. Dinsiz, gebe ve zayf insanlar, bu sunaklara, daha gl
olanlardan hayatlarn korumak ve barnak aramak iin geldiler ve
dindar-gller, onlar arasnda iddet gsterenleri ldrdler ve za
yf koruma altna aldlar. Zayf olanlarn, yaamaktan baka bir mak
satlar yoktu. Onlar, famuli olarak kabul edildiler ve onlara hayatla
rn devam ettirme vastalar saland. Aile (family), kendi ismini esas
olarak, bu famulidcn ald. Famulinm durumu, kabaca, daha sonra
savata esir alman klelerin durumuna yaklar. Buradan, tpk bir
gvdeden kan birka dal gibi u kkenler ortaya kt: (1) Barnak
larn kkeni [17], (2) Daha sonra ehirleri meydana getirecek olan
ailelerin kkeni [25], (3) nsanlarn adaletsizlik ve iddet olmadan,
emniyet iinde yaayabilecei ehirlerin kurulmasnn kkeni. (4)
Yetkili blgelerde uygulanan yarglama yetkisinin kkeni. (5) Prens
lerin ve devletlerin en parlak deerleri olan adaletin, gcn ve lice
napln uygulanmasyla gelen imparatorluklarn yaylmasnn k
keni. (6) Aile hanedan armalarnn kkeni. Bunlar, ilk ekim alanlar
iin ayrld grlen arazilere ait armalarn kkenidir [484 vd], (7)
Famulhin bu ad almasnn kkeni; ve insan rkna hizmet vermede
sonsuz biimde isel olan zaferin kkeni. (8) Ahlki deerlerin uygu
lanmasyla doal olarak ortaya kan gerek soyluluun kkeni. (9)
Tehlikede olanlara yardm etmek ve kibirli olann kibrini krmak olan
gerek kahramanln kkeni (kahramanlkta Roma halk yeryzn-
deki dier btn insanlar artt ve bylece dnyann efendisi oldu)
[553], Son olarak, (10) Sava ve barn kkeni. Sava, balangcn,
dnyada, g deerini iinde barndran kendini korumadan almtr.
Btn bu kkenlere bakarak, herhangi biri, ynetimler hakknda
sonsuz bir plan izebilir. Bunun yan sra devletler, iddet ve hile ile
elde edilmesine ramen, yaayabilmek iin kendilerini ayakta tutmak
zorundadrlar. Dier yandan, bu erdemli kkenler yoluyla elde edil
mi olan devletler, daha sonra iddet ve hile ile ykma gider. Yne
Giambattista Vico 35
LKELERN KURULMASI
[I. 1; I. 4-6]
IbraiCT K a id eliler k ille r F en ik e lile r M srlla r D nya R om a
G re k le r R o m a lla r
(U) (III) (IV ) (V ) (V I) Y l Y l
E vrensel
1656
T ufan
Z e rd t v ey a
K a id elilerin 1756
k ra ll (V II)
D ev lerin k a d isid c n
N e n ru d t re d i i Iapeius
v e y a d illerin (V IIl)B u lard an biri ola n 1856
k a r k l (IX ) P ro m c ih c u s G n e ten
atei a la r (X).
M srd a k i
D eu c aiio n (X I)
H an e d anlar
U k e re k u tsa l
H e rn e si
b ra h im in AlU a y a d a G rc k lc ri
b y p veya
a rs T a n rla r a (X III)
M srlla rn
ta n rla r a (X II)
H c lla . D e u c a lio n 'u
o lu , P ro m c th c u sun
lo ru n u , Ia p e tu su n byk
2082
to ru n u , b u o p l
v a sta sy la Y u n a n ista n da
le h e y aylr.
M srl C ccrops,
A ttic a y a o n ik i k oloni
g e tirir. T h c s c u s dala
so n ra b u n la rd a n
A tin a lla n o lu tu ru r
(X V ).
F e n ik e li C a d tn u s
B o e o tia 'd a T h e b e h rin i
k u ra r v e Y u n a n ista n a 2448
a v am i (v u lg a r) h a rfle ri
g e tirir (X V I).
T an r
S a t rn veya
M u sa ya
L atin lc rin
yazl 2491
T a n n la r a
kanunlar
(X V II)
verir.
M srl D an aus,
k e re kulsa!
In ac lid si A rg o s
H c m c s 'in g en ci
k rall n d a n s r a (X IX )
vey a M srlla n n 2553
Frig y a l Pelops
K alr an alar
P e lo p o n e z d e h k m
a (X V III)
su ra
Y u n a n ista n a
K ah ram an la r a n
g e liren H erak litlc r. A b o rjin lc r 2682
Y u n a n is ta n 'n d n a
y a y ld la r
N in u s
A su rlu la r 2737
ynelir
TyTeli D id o
K a ria c a y
k u m a y a g id e r
(X X I)
T y re g e m icilik G irit K ral M in o s. gen til
v e k o lo n iler u lu slarn ilk k a n u n
2752
iin k u tsa l b ir k o y u c u su v e E g e n in ilk
e h ir o lu r k o rsan
O rp h e u s v e o n u n la
b alay a n te o lo jik a i r l a
a (X X II)
A rk a d y a lla r
Y u n an istan , H c rk iille
K a h ra m a n la r a n m
D o ru u n a u la r (X X III)
L a tiu m 'd a
S a cu n iates, Ja so n . P o n tu sla d e n iz
E v an d e r ile
a v am i (v u lg ar) sa v an a b ir b a lan g
H er k l y a da
h a rfle rle verir. 2800
talyan
ta rillc ri y a za r T lc seu s A tin a y b u lu r ve
K ah ram an la r
(X X IV ) o ra d a A re o p a g u su kurar.
ag'
T ru v a S a v a (X X V ) 2820
K a h ra m a n la n g e zile ri
z e llik le U ly sse sin ve
A e n a s n g c z ila i
A lb a k rall 2830
S a u l'u n 2909
h k m ran l
S c so su is T b e b d e A sy a d a k i S ic ily a 'd a k i ve
hkm s ra ta ly a 'd a k i G re k 2949
(X X V I) k o lo n il a i (X X V II)
L y cu rg u s
L a c e d a cm o n y allara 3120
k a n u n la n v e rir
lk o la ra k H er kul
ta ra fn d a n d z e n le n e n v e
so n ra erte le n en
O lim p iy a t o y u n la n 3223
sip h ilu s ta ra fn d an
y e n id en d z e n la d i
(X X V III)
bra n iic r K a id eliler sk itle r F e n ik e lile r M srlla r D nya R om a
G rc k le r R o m a lla r
OD (III) (IV ) (V ) (V I) Y l Y l
R o m a n u
k u ru lu u I
(X X IX )
H o n c r. a v am i (vlgar)
h a rfle rin h e n z ic at
e d ilm e d i i b ir d n e m d e K ra l N u m a 3290 35
g e ld i v e o M s r hi
g rm ed i (X X X ).
Psam m cticu s
M sr y a ln zc a h a lk n ara sn d a n kan
to n y a l ve a h l k filo z o fu A csop 3334
K ary alt G re k le re (X X X II)
a a r (X X X I)
Y u n a n is ta n 'n Y edi
B ilg esi. O n la rd a n biri
o la n S o lo n A tin a d a h a lk
z g rl n k u rar; bir 3406
d i e ri M ilctli T h ales,
fe lsefey e fiz ik le bir
b a lan g v e rir (X X X III).
C yrus Y ed i B ilg e d c n biri olan
P c rsliie rle P y th ag o ras . L iv y y e g re, K ra l S erv iu s
A su rlu la r h a y at b o y u n c a R o m a da T u lliu s 3468 225
z e rin d e ism i b ilim c d cn y a aya n (X X X V )
h k m s rer. b ir k iid ir (X X X IV ).
A tin a d a n su n ilen
3491
P sisra d id tira n lar
R o m a 'd a n
srIe n T arq u i 3499 245
tira n lar
H esio d (X X X V I)
H ero d o t, H ip p o k rat 3500
(X X X V II)
P e lo p o n e z S av a.
T h u cy d id es, b a b asn n
za n a n m a k a d ar G rekleri
sk ily a K ral k e n d i lk a lar
Id ath y rsu s h a k k n d a h i b ir ey 3530
(X X X V III) b ilm e d ik le rin i, bu
n e d e n le b u sav a
y a z m a y a k o y u ld u u n u
ifad e e d e r (X X X IX )
S o k ra tcs rasy o n e l a h l k
fe ls efesin i te m ellen d irir.
Plato n m e ta fiz ik le onu O ki L evha
3553 303
g e litirir. A tin a , e n in c e K a n u n lar
in sa n i sa n atlarla p a rla r
<XL)
G re k o rd u la rm P e rs
lk e sin in i in e ka d ar
g t ren X e n o p lo n ,P e rs
3583 333
k u ra m la rn a k b i im d e
re n e n ilk k ii o lu r
(X L I).
P u b liy an
3658 416
K a n u n u (X L II)
B y k sk e n d e r P e rs
m o n a r isin i d e v irir ve
P e rsle ri M ak ed o n y a
h k m ran l n a b o y u n
e d irir. A risto teles. 3660
D o u y u z iy a re t e d e r ve
e v v e lk i G re k an lallarm n
fab l d o lu o ld u u n u
s yler.
P e tc ly an
K anunu 3661 419
(X L III)
L atin le r v e G re k lc rin
b irb irle rin i ta n m a y a
3708 489
b a lad T are n tu m
S a v a (X L IV )
k in ci K arta ca Sava.
L iv y , n e m li duru m u
b ilm ed i in i iti r a f
e tm esin e 3849 552
ra n e n .R m a n k e sin
ta rilin i b u sav ala
b a la tr (X L V )
T o p la n a n M a lz e m e n n S ir a y a K o n d u u
K r o n o lo j k T a b lo z e rn e N o t l a r
dialarn her ikisi de, Msrllarn eski zaman hakkndaki nyargl fik
rine ksmen uygundu. Msrllar, kendilerine, eski zamanlarda, efendi
payesi de vererek dnyann btn dier uluslarnn zerinde bir yere
sahip olduklarn dnerek vnmlerdir. Daha sonra tamamen is
pat edeceimiz gibi, bu durum, ksmen de olsa tanrlarn birrnek ol
duu fikrine ve kahramanlarn birbirlerinden habersiz gentil insanlar
arasndan kt fikrine uygundu [145 vd], O hlde, Diodorus Sicu
lus (Augustus zamannda yaamtr) vgye deer hkmlerle, M
srllar donatt. Bu durum, lk an iki bin ylndan daha fazla sre
iin bu hkmlerle badamaz [1.231] ve onun hkmleri, Cap-
pelin Hstoria sacra et exotica adl eserinde yanllanr. Jacques Cap-
pel, onlar, Xenophonun Cyrusa atfettii kiilerle ayn snfa koyar
(biz buna Alcibiades I [120 E]de Platonun sk sk Perslileri taklit
ettii kiileri de ilve edebiliriz). Son olarak, Msrllarn eski stn
bilgelii zerine sylenenlerin hepsi, Hermetik doktrin olarak hileyle
kabul ettirilen Poimandefvsx hilesiyle de dorulanmtr. Saumaise,
bu para para eylerin dzensiz ve kt bir biimde bir araya geti
rilmi bir koleksiyonu olduunu dnd. Ve Casaubon onun, Pla-
toncularm anlattklarndan daha eski bir doktrin iermediini grd.
48. eylerin bilinemez olduuna inanlmasna sk sk nderlik
eden insan zihninin bir zellii -belirsiz olma zelliiyle- Msrllar
arasnda var olan kendi lk alar hakkndaki yanl fikir, gerekte
daha da byktr. Msrllar, bu bakmdan btn yabanc uluslara
kendilerini kapatarak ok byk bir ulus inkif ettiren inlilere ben
zerler. nk, Msrllar benzer ekilde Psammeticusa kadar ve s-
kitler de Idanthyrsusa kadar yabanc uluslara kapal kald. skitler
[ya da Ruslar], gerekte, halk geleneine gre lk ada Msrllara
stn geldiler. Bu halk gelenei balangcn masals bir piyesten
almtr. Profan evrensel tarih bu piyesle balar. Bu tarih, Justinin
anlatmnda Asurlularn monarisini nceleyen iki balang belirler.
ki gl kral, skitli Tanaus ve Msrl Sesostris. Bunlar, dnyay
gerekte olduundan daha yal grnr kldlar (hikye devam
eder). Tanaus, ilkin, doal olarak bir orduyla girmenin g olduu
Msr bask altna almak iin byk bir orduyla douya doru hare
ket etti. Sonra, Sesostris, eit derecede byk bir kalabalkla skit-
yay bask altna almak iin hareket etti. Ancak skitya, Persliler ta
rafndan (monarilerini komular olan Medler zerine yaymlard)
skityallarn kral olan Idanthyrus zerine sava ilan eden ve B
Giambattista Vico 59
IV
[skitler]
56. nc stun, halka ait ok eski [48] bir gelenekten rendii
miz gibi lk ada Msrllar bozguna uratan skitler iin ayrlm
tr.
V
[Fenikeliler]
57. Drdnc stun, Fenikeliler, quadrant m* kullanln ve kutup
yldznn ykseli bilgisini Kaidelilerden aldklar iin Msrllar ye
rine Fenikelilere verilmitir [727]. Bunun hakknda halka ait bir ge
lenek vardr. Biz daha sonra onlarn halka ait (vulgar) alfabetik ka
rakterleri getirdiklerini de gstereceiz [440].
VI
[Msrllar]
58. Yukarda tartlan btn sebeplerle Msrllar -M arsham, onlara
Canonunda btn uluslarn en eskisi olma ayrcaln verir- bizim
Kronolojik Tablomuzda ancak beinci yeri hak eder.
VII
[Kaidelilerin Kral Zerdt, 1756 Dnya Yl]
59. Zerdt, bu eserde Doudaki insanlarn iirsel karakterdeki
kurucusu olarak gsterilmitir. Bu kurucular gibi dnyann byk
bir ksmna yaylm biroklar vardr. Tpk, zt tarafa, yani Batya
yaylm birok Herkllerin olmas gibi. Belki de Varronun, Tyreli
veya Fenikeli gibi Asyada bile batdakilere benzer olduunu m-
hade ettii Herkller, Doulular tarafndan ok kez Zerdtler ola
rak mtalaa ediliyordu. Fakat bildikleri her ne varsa dnya kadar es
ki olduunu sanan bilginlerin gururu, bildikleri ne varsa onlar batini
hikmetle dolu bir tek insandan elde ettiklerine inanm ve ona birok
yeni doktrinin hileyle eski olduunu kabul ettiren felsefenin keha
netiyle balanmlardr. Tpk, Pitagoraslar ve Platoncularn fel
sefeleri gibi. Fakat bilginlerin bu gururu, bu kadarla da kalmaz, n
k, uluslar arasnda skolastik baary da elde ederek bu gururu daha
da abartrlar. Onlara gre Zerdt, Kaide iin Berosusu yetitir -
XII
[ Kere Kutsal Olan Hermesin by veya
Msrllarn Tanrlar a]
66. Ciceronun Tanrlarn Tabiat zerine [3.22.56] adl eserine g
re Msrllara harfleri ve kanunlar getiren ve a karan, Msrllar
tarafndan [Thoth veya] Theuth (Greklerin th eoi u bu szckten
elde ettikleri sylenir) olarak adlandrlan Hermes budur. Onlar, sra
ile (Marshama gre) dnyann dier uluslarna harfleri ve kanunlar
rettiler. Fakat Grekler kendi kanunlarn hiyerogliflerle deil, bi
zim de greceimiz zere, yedi yzyldr ve ondan sonra da kullan
mam olmasna ramen Cadmusun, ok kere onlar Fenikeden ge
tirdii dnlen avam (vulgar) harflerle yazmlardr [679], nk
bu srete hibir iirinde ok fazla nomost&n sz etmeyen Homer
gelmiti (Feithin Antiquitates homericasinde gsterdii gibi) ve
Homer zamannda henz halka ait harfler kefedilmedii iin Yahudi
Flavius fosephusun, Grek gramercisi Apiona, temellendirerek gs
terdii gibi, Homer, iirlerini heyecanl ve duygusal konumalar ya
pan rapsodlarn belleklerine brakmtr [A. A. 1.2.11 vd]. Keza, Ho-
merden sonra Grek harfleri Fenikenin harflerinden ok farkl oldu.
67. Fakat bunlar, aadakilerle mukayese edildiinde ufak g
lklerdir. Kanunlar olmyan uluslar nasl kurulmutur? Ve Msrda
Hermesten nce hanedanlk nasl kurulabilmitir? Sanki kanunlarn
yazlmas iin harfler gerekliymi gibi ve sanki Sparta kanunlar yazl
kanunlarm gibi, hatta Lycurgusun kard bir kanun harflerin
bilgisini yasaklamam gibi! Sanki, kanunlarn szsel olarak kurul
mas ve szsel olarak yaylmas sivil tabiatta imknsz olan bir du
rummu gibi.Ve sanki biz, Homerde u iki eit meclisi bulamyor -
muuz gibi. Biri boul denilen gizlilik iindeki meclis. Bu tr mec
lislerde kahramanlar, kanunlar hakknda szel olarak gr alve
riinde bulunmulardr. Dieri ise agora denilen halk meclisi. Burada
ise kanunlar szel olmann yan sra ilan da edilmitir! [624]. Son
olarak, sanki lah inayet, bu insani ihtiya iin hazrlk yapmam gi
bi. yle ki, harfleri olmayan btn uluslar, barbarlk sreleri iinde,
ilkin detler zerine kurulmulardr. Ve medeniletikten sonra, ka
nunlarla idare edilmilerdir. Tpk, geri dnm barbarlkta olduu
gibi Avrupann yeni uluslarnn ilk kanunlar detlerden domutur,
bu kanunlarn en eskisi feodal olanlardr. Bu sylediklerimiz daha
sonra syleyeceklerimize temel olmas bakmndan hatrda tutul
Giambattista Vico 67
XIV
[Hellen -Deucalionun olu, Prometheusun Torunu, Iapetusun
byk torunu- bu olu vastasyla Yunanistanda lehe yayar,
[2082 Dnya Yl]
70. Bu Hellenden dolay yerli Grekler, Hellenler diye anlr fakat
talyann Greklerine, Graii ve onlarn topraklarna Graikia denmi
tir. Bundan dolay onlar, Latinler tarafndan Graeci olarak adlandr
lr. Bylece, talyann Grekleri denizin tesindeki anavatanlarnn
adn iyi bilirler. Bundan dolay, onlar, koloniler hlinde talyaya gel
milerdir! Keza, Jacques Le Paulmierin Graeciae antiquae descriptio
adl eserinde gzlemledii gibi hibir Grek yazarda byle bir Graikia
kelimesine rastlanmamtr.
XV
[Msrl Cecrops, Atticaya On iki koloni getirir.
Theseus, daha sonra bunlardan Atmallar oluturur]
71. Strabo [9.1.8], tal kumu nedeniyle Atticamn oraya gelmek ve
orada yaamak iin yabanclara ekici gelmeyeceine hkmederken,
o, Attic lehesinin eski Yunanistann doutan leheleri arasnda
ilklerinden biri olduu eklindeki bir iddiay desteklemek iin bunu
yapar.
XVI
[Fenikeli Cadmus, Boeotiada Thebi kurar ve Yunanistana avami
(vulgar) harfleri getirir, 2448 Dnya Yl]
72. Cadmus, Fenike alfabesini eski Yunanistana soktuu iin btn
Yunanistan uluslarnn en hnerlisi olan Boeotia, yaznsal balangc
n Fenike alfabesinden alm olmaldr. Fakat Boeotia, budala zihinli
insanlar kard iindir ki Boeotial sz intikali yava insanlar
iin mehur bir terim olmutur.
XVII
[Satrn veya Latinlerin Tanrlar a, 2491 Dnya Yl]
73. Bu Latium uluslar arasnda balayan ve karakteri bakmndan
Greklerin altn ana uyan Tanrlar adr. Grekler arasnda ilk al
tnn tahl olduunu ve yzyllarca ilk uluslarn yllarn hasatlar ara
clyla saydklarn [407] bizim mitolojimiz gsterecektir [544 vd].
Giambattista Vico 69
XX
[Yunanistann dna yaylan Heraklitler, Kahramanlar anda
oraya geldiler, Giritte Saturniada veya talyada ve Asyadaki
Cureteler rahiplerin krallklarn getirdiler, 2682 Dnya Yl]
70 Kronolojik Tablo zerine Notlar
XXIII
[Yunanistan, Herklle Kahramanlar ann
doruuna ular]
82. Eer biz, Herkl Colchise seferinde Jasona yol arkadal ya
pan gerek bir adam olarak alrsak ayn glkler Herkl iin de sz
konusu olur. Ancak, onu gerek bir adam olarak almazsak, ilerine
saygl olan insanlarn nderi, kahramansal bir karakter olarak bu
luruz [514],
XXIV
[Sancuniates, avami (vulgar) harflerle tarihleri yazar,
2800 Dnya Yl]
83. Sanchuniathon da denilen ve gerekliin tarihisi olarak nle
nen Sancuniates (skenderiyeli Clementin Miscellanied indeki otori
tesine dayanarak [Porphyrynin Against the Christiansda, Eusebius-
un Preparation for the Gospel 1.9 ve 10.9 adl eserinden de aktard
gibi]), Msrllar ve skitler, hiyeroglifle (inlilerde bugn bile gr
dmz) yazarken o, Fenike tarihini halk harfleriyle yazd. inliler
de zaman hakknda hibir doru fikre sahip olmakszn ve dier
uluslarla temas etmeksizin kendi yalnzlklar ve karanlklar iinde
skitler ve Msrllar gibi muhteem lk alaryla vndler. Sancu
niates, yukarda sylendii gibi Grekler arasnda harfler henz kulla
nlmaya balamadan nce halka ait Fenikeli karakterlerle yazd [66].
XXV
[Truva Sava, 2820 Dnya Yl]
84. Homer tarafndan anlatlan bu sava, ihtiyatl eletirmenlerin d
ncesine gre asla gereklemedi. Ve zamanlarnn tarihileri olan
ve dzyazyla yazan Giritli Dictys ve Frigyal Dares gibi yazarlar ayn
eletirilerle sahtekrlk ktphanesine srgn edildiler.
XXVI
[Sesostris, Thebde hkm srer, 2949 Dnya Yl]
85. Bu kral, Msrn dier hanedanln imparatorluu altna al
mt ve Msrl rahip, onun Kral Ramses olduunu Tacitusun Ger-
manicus adl eserinde aka anlatr [44],
74 Kronolojik Tablo zerine Notlar
XXVII
[Asyadaki, Sicilyadaki ve talyadaki Grek Kolonileri,
2949 Dnya Yl]
86. Bu, kronoloji otoritesini izlemediimiz birka eyden biridir.
Gl ve ykc bir nedenle, Grekler tarafndan talya ve Sicilyaya
getirilen kolonileri Truva Savandan aa yukar bir yzyl sonra
sna yerletiriyoruz ve bylece, kronolojistlerin onlara yer verdikleri
zamann yz yl ncesine, yani Menelaus, Aeneas, Antenor, Dio-
med veya Ulysses gibi kahramanlarn dolamasna yer verdikleri
zamana yerletiriyoruz. Ayrca kronolojistlerin, Greklerin bu ilerine
en yakn yazar olan Homeri yerletirdikleri tarihte 406 yl kadar de
iiklik yapmalarnn nedeni artc olmayacaktr [803]. [Bizim ne
denimiz ise udur] Sirakuzamn Pn Savalar srasnda, zarafet ba
kmndan Atinallar kskanmasna gerek yoktu, detlerin lks ve
parlts adalara, ktalardan sonra ulamaktadr. Livynin zamannda
Croton [23.30.6], oras bir kez birka milyon nfusa sahip olduun
da yerleim yerlerinin az sayda olmas nedeniyle acnacak durum
dayd.
XXVIII
[lk olarak Herkl tarafndan dzenlenen ve sonra ertelenen
Olimpiyat Oyunlar Isiphilus tarafndan yeniden dzenlendi,
3223 Dnya Yl]
87. Yllar, Herkl tarafndan bir hasattan dier haata kadar geen
sre olarak saylmt [3, 73], ancak, Isiphilus [ya da Iphitus]tan bu
yana zodyakn iaretlerinden Gnein yrngesine gre saylmtr,
Greklerin kesin veya tarihsel zaman [52] Isiphilus ile balar.
XXIX
[Romanm Kurulmas, 1. Roma Yl]
88. Tpk, Gnele birlikte bulutlarn dalmas gibi, nl uluslarn
bakentleri olan Roma ve dier btn ehirlerin balanglar zerine
imdiye kadar savunulan nemli fikirlerin hepsi, Varronun u altn
pasajyla datlmtr [St. Augustinenin Tanr ehri [3.15] adl ese
rinden aktarld]: lciyz elli yl hkm sren krallarla ynetilen Ro
ma, yirmiden daha fazla halk boyunduruu altna ald ve Roma m
paratorluu yirmi milden daha teye yaylmad.
Giambattista Vico 75
XXX
[Homer, avami (vulgar) harflerin henz icat edilmedii bir zamanda
geldi ve Msr hi grmedi, 3290 Dnya Yl, 35 Roma Yl]
89. Yunanistann bu ilk na gre biz, hem corafya hem krono
lojinin balca grnmlerinde Grek tarihi tarafndan karanlkta b
rakldk. Zira hem onun ana yurdu hem de onlarn iinde yaadklar
a hakknda bize ulaan kesin bir ey yoktur. nc Kitapta Ho-
meri imdiye kadar dnlenden olduka farkl bulacaz. Fakat
Homer her kim ise kesinlikle Msr hi grmemiti. nk o,
Odysse de [4.354], imdi skenderiye Fenerinin bulunduu ada
nn, pupasnda kuzey rzgryla giden yksz bir botun bir tam
gnde denizde gitmesi kadar anakaradan uzak olduunu syler. Ay
rca o, Fenikeyi de grmemitir. nk, o diyor ki, Calypso, Ogygia
adasna o kadar uzakt ki bir tanr olan -kanatl bir tan r- Hermes
oraya ok byk bir glkle ulaabildi [O. 5.43 vd]. Sanki, bizim
dnyamzdan Amerikann uzak olmas gibi, Yunanistan (Homerin
lyad da syledii gibi tanrlar Olympusta otururlar) oradan o ka
dar uzakm gibi. Bylece, eer Homerin zamannda, Grekler Msr
ve Fenike ile alverite bulunmu olsalard, o, her iki iiri bakmn
dan da itibar kaybetmi olurdu.
XXXI
[Psammeticus, Msr yalnzca yonyallara deil,
Karyal Greklere de Aar, 3334 Dnya Yl]
90. Herodotun [2.151 vd] Msrllar hakknda daha iyi aratrlm
olaylar anlatmaya veya onlarla balant kurmaya balamas, Psam
meticus zamannda Msrn yabanclara almasndan dolaydr. Bu
Homerin Msr grmedii hakkmdaki fikrimizi dorular. Msr ve
dnyann dier lkeleri hakknda anlatlan birok bilgi paralar i
irsel Corafya balkl ksmda [741 vd] greceimiz gibi ya burum
lardr ve Yunanistann kendi iindeki ilerdir ya da Fenikelilerin, M
srllarn, Grekler arasnda kolonize olmu Frigyallarn uzun zaman
iinde deien gelenekleridir veya Homer zamanndan uzun sre n
ce Yunanistan kylarnda ticaret yapan Fenikeli gezginlerin hikye
leridir.
76 Kronolojik Tablo zerine Notlar
XXXII
[Halk arasndan kan ahlk filozofu Aesop, 3334 Dnya Yl]
91. iirsel Mantk adl blmde [424] Aesopun tabiatta bir bana
yaayan bir adam olmayp, ancak, kesin olarak Yunanistann Yedi
Bilgesinden nce gelen kahramanlarn emri altndaki topluluklarn
(.soci) veya famulmm hayal bir tipi veya iirsel karakteri olduu g
rlecektir.
XXXIII
[Yunanistann Yedi Bilgesi: Onlardan biri olan Solon, Atinada halk
zgrln kurar; bir dieri Miletli Thales, felsefeye fizikle bir
balang verir, 3406 Dnya Yl]
92. Thales ok basit bir ilkeyle balar: Su. Belki de suda yetien su
kaban grm olduu iin onunla balamtr.
XXXIV
[Yedi Bilgeden biri olan Pythagoras, Livyye gre hayat boyunca
Romada ismi bilinmeden yaayan bir kiidir,
3468 Dnya Yl, 225 Roma Yl]
93. Livy [1.18.2], onu Servius Tulliusun zamanna koyar (Pytha-
gorasn Numann retmeni olduuna inanmadndan dolay) ve
Servius Tulliusun bu zamanlar yaklak olarak, Numadan sonraki
iki yzyla rast gelir. Livy, bu devirde i talyann barbar karakteri
nedeniyle Pythagorasm kendisi bir yana, isminin bile, ok eitli
detlere ve dillere sahip insanlarn arasndan geerek Crotondan
Romaya ulamasnn mmkn olmadn syler. Pythagorasm,
Orpheusun Trakyadaki mridlerini, randaki rahipleri (mages),
Babildeki Kaidelileri, Hindistandaki gymnosofistleri (plak gezen
rahipler) ziyaret etmek iin kt uzun yolculuklarn, dnnde
Msr rahiplerini ve Afrikaya geerek Moritanyada Atlasn mrid
lerini, daha sonra da denizi geerek oradan Galyadaki Druidleri
ziyaret etmek iin yapt gerekten uzun yolculuklarn nasl hzl ve
kolay olabilecei dnlerek bu sonu karlabilir. Bylece Pytha
goras, van Heurnun barbarca bilgelikte zenginlemi dedii uluslar
dan, uzun yllar nce Thebli Herkln gaddarlar ve tiranlar ld
rp dnyay medenletirmeye devam ettii bu barbar uluslardan ata
yurduna geri dnmt. Bu uluslar, Greklerin kltr onlara ret
Giambattista Vico 77
XXXVI
[Hesiod, 3500 Dnya Yl]
97. Grekler arasnda halka ait (vulgar) yazlarn ne zaman ortaya
kt hususunda deliller vastasyla ilerleyerek Hesiodu aa yukar
Herodot zamanna veya biraz daha nce bir zamana yerletiriyoruz
[440?]. Kronologlar, Hesiodun yaad zaman, otoriteler arasnda
460 yl kadar farkllk gsterdii hlde Homerden otuz yl nceye
koyarak byk bir cretkrlk rnei sergilediler. Dahas, Porphyry
(Suidasa gre Hesiod ile ilgili makalede) ve Velleius Paterculus
(1.7.1) Homerin Hesioddan ok uzun zaman nce yaadn ifade
ediyorlar. Kronologlarm, Hesiodun ark sylemede Homeri at
n ifade eden kaytlara dayanarak onun Heliconda kendini Apol-
loya adad konusundaki grleri de Varro tarafndan (A. Gel-
liusa gre [3.11.3]) kabul grmesine ramen bu konu sahtekrlk
mzesine kaldrlp orada tutulmaldr, zira, byle bir gr gn
mzde de birtakm aldatmaca ve hilelerle byk karlar salamak
isteyen madalya sahtekrlar tarafndan oynanan oyunlara benzer bir
aldatmacadr.
XXXVII
[Herodot, Hipokrat. 3500 Dnya yl]
98. Kronologlar, Hipokrat, Antik Yunanm Yedi Bilgesinin zama
nna yerletirirler. Ama bu ksmen dorudur, nk, hayat fabllarla
olduka renklenmitir (Aesculapiusun olu ve Apollonun torunu ol
duu syleniyor) ve yine, halktan karakterler kullanarak dzyaz ile
yazlm eserlerin yazar olarak bilinmekte oluu da ksmen dorudur
ve bu nedenle Herodota yakn bir zamana yerletirilmitir. Ayn e
kilde Herodot, dzyazyla halka ait yaz karakterleri kullanarak eser
ler ortaya koymu ve eserlerinin neredeyse hibiri fabl deildir [101],
XXXVIII
[skitya Kral Idanthyrsus. 3530 Dnya Yl]
99. Bu kral, kendisini sava amakla tehdit eden Byk Dariusa be
gerek kelimeyle karlk verdi (bu kelimeler, daha sonra grecei
miz gibi ilk insanlar szl ve yazl kelimelerle ifade etme durumuna
gelmeden nce kullanlm olmas gereken kelimelerdir). Bu gerek
kelimeler, bir kurbaa, bir fare, bir ku, saban demiri ve ok atmak
80 Kronolojik Tablo zerine Notlar
XLIV
[Latinlerin ve Greklerin birbirlerini tanmaya balad Tarentum
Sava, 3708 Dnya Yl, 489 Roma Yl]
116. Bu savan sebebi Tarentinelilerin kendi denizlerinde dolaan
Roma gemilerine ve ayn ekilde Roma elilerine kt muamelede
bulunmalaryd. Onlarn mazereti, Florusun ifadesiyle [ 1.13 (18) .5]
yleydi: Romallarn kim olduklarn ve nereden geldiklerini bilmi
yorlard (qui essent aut unde venirent ignorabani). Hlbuki onlar,
su ve kara ile ayrlmam olduklar zaman da ok iyi bilinen ilk halkt.
XLV
[ikinci Kartaca Sava. Livy, nemli durumu bilmediini itiraf
etse de Romann kesin tarihini bu savala balatr.
3849 Dnya Yl, 552 Roma Yl]
117. Livy, ikinci Kartaca Sava dneminden bu yana olan Roma
tarihini kesin dorulukla yazd iddiasnda bulundu ve Romallarn
yapt btn savalarn en hatrlanr olanlarn betimlediini gsterdi
[21.1.1; cf 6.1.3], Kaytlarn muazzam okluu yznden o, genelde
kesin olan daha nl eyler hakknda yazmtr. Ancak, o nemli
durumu bilmiyordu ve bilmediini aka kabul ediyordu [21.15,
38]. Birincisi, Konsl Hannibal, Saguntumun istilsndan sonra
ordusunu Ispanyadan talyaya m yrtmt? kincisi, Alplerin
zerinden geerek Cottian veya Pennineye mi gelmiti? ncs,
yannda ne kadar ok gc vard? Bu nc mesele hakknda, eski
yllklarda geni bir fikir ayrl vard. Bazlar 6000 svari ve 20.000
piyade, bazlar da 20.000 svari ve 80.000 piyade olduunu yaz
mt.
[SONU]
118. Notlardaki tartmamzda grlebilecei gibi btn bunlar eski
gentil uluslardan bize ulamtr. nk, bu Tablonun kapsad za
manlar ok belirsiz gzkmektedir. yle ki, btn bunlarda, biz,
deyim yerindeyse hi kimsenin olmad bir alana girmi oluyoruz.
Burada kanunun kural ilk igal eden tasarruf hakkn elde eder
{occupanti conceduntur) Eer, sk sk farkl bir ekilde ve uluslarn
insanclnn ilkeleri zerine imdiye kadar savunulmu fikirlere
dorudan zt olan zamanlar hakknda dnrsek, hi kimsenin hak
Giambattista Vico 89
119. Kronolojik Tabloda ele alman konulara bir ekil vermek ama
cyla imdi hem felsefi hem de filolojik olan birka akla uygun ve zel
postlat ve baz netletirilmi tanmlar da ieren aadaki aksiyom
lar neriyoruz. Ve tpk kann canllarn vcutlarnda yapt gibi bu
Temel eler de bizim Bilimimizin iinde akar ve uluslarn ortak
tabiat hakkndaki akl yrtmelere canllk verir.
I
120. nsan, zihninin snrsz ve belirsiz yapsndan dolay, her nerede
ve her ne zaman cehalete dse kendisini her eyin ls sayar ve
yle kabul eder.
121. Bu aksiyom, insann iki ortak zelliini aklar. Bir taraftan
sylenti kendi yolunda geliirken (fama crescit eundo) , dier taraf
tan da o eyin kendi huzurunda sner (m inuit praesentia famam).
Uzun srete ise sylenti dnyann balangcndan beri yol almtr.
imdiye kadar tarafmzdan bilinmeyen uzak lk alar zerine olan
btn abartlm dncelerin daimi kayna olmutur. Tacitus, eseri
Life o f Agricola da yle demektedir [30] bilinmeyen her zaman
abartlr ( omne ignotum pro magnico esi).
Giambattista Vico 91
II
122. nsan zihninin dier bir zellii de, insanlarn, uzak ve bilinme
yen eyler konusunda bir dnce oluturamad her durumda,
onlar haknda, aina olunan ve mevcut eylerle hkm vermesidir.
123. Bu aksiyom, btn uluslar ve btn bilginler tarafndan ka
bul edilmi olan insanln ilkeleri konusundaki tm hatalarn ard
arkas gelmez kaynana iaret eder. Bilginler, bu ilkelerin farkna
varmaya ve uluslar incelemeye baladnda, insanlarn, eylerin
tabiat ile birlikte dar, ham, kaba ve olduka karanlk olmas gereken
insanln kkenleri hakkmdaki tahminleri, aydnlanm, kltrl ve
ihtiaml zamanlarnn bak as zerine kurulmutu.
124. Bu balk altnda uluslarn ve bilginlerin gr olmak
zere iki tr gr ortaya kar.
III
125. Uluslarn gururu hakknda, Diodorus Siculusun altn bir deyii
vardr [1.9.3], Ona gre, ister Grek olsun ister barbar olsun, btn
uluslar u ayn kanya sahiptir: Btn dier uluslardan nce o ulus,
insan yaamnn rahatlklarn icat etmitir ve onun tarihi dnyann t
balangcna kadar geri gider.
126. Bu aksiyom, antik dnyann insanclnn ilk kurucularnn
hep birden Kaideliler, skitler, Msrllar ve inliler olduunu gste
rir. Ancak, Yahudi Flavius Josephus [A. A. 1.12] kendi ulusunun,
yani branilerin btn milletlerden ayr bir ekilde yaadklarn iddia
eder [bo bir vnme] ve kutsal tarih, Kaideliler, Msrllar, skitler
ve gnmzde inlilerin emin olduklarnn aksine dnyann ok
gen olduunu iddia etmektedir. Bu, kutsal tarihin doruluunun
byk bir delilidir.
IV
127. Uluslarn bu kansna bilginlerin bildikleri eylerin dnya ka
dar eski olduu kans eklenir.
128. Bu aksiyom, bilginlerin, eskilerin esiz hikmeti zerine b
tn fikirlerini dlar. Bize kadar ulamam olan Kaideli Zerdtn,
skitli Anakarsisin kehanetlerini; ve kere kutsal olan Hermesin
Poimandemi, Orphics (ya da Orpheusun msralarn), Pythago-
rasn Altn Msralarnn kehanetlerini, bunlar hakknda btn ayrt
92 Teme! eler
XVIII
152. Tam olarak geliinceye kadar baskn bir halk az olarak ken
dini temellendiren eski bir ulusun dili, dnyann ilk gnlerindeki
detler iin byk bir tank olmaldr.
153. Bu aksiyom, gene rin doal hukukunun (onlarn anlalma
snda tartmasz olarak Romallar stndr) en nemli filolojik de
lillerinin Latince konuma dilinden karlabileceini ifade eder. Ayn
sebeple, Germen dil bilginleri de ayn eyi yapabilirler. nk, Ger
men dili de eski Roma dilinin sahip olduu ayn zellie sahiptir
[ 110].
XIX
154. Eer, On ki Levha Kanunlar, Satrn anda ortaya kan ve
hi deimeden kalan Latium halklarnn detleriyse, bu Kanun, La-
tium insanlarnn eski doal hukuklarnn en byk delilidir.
155.Bunun dorulanmas iin yllarca nce Evrensel Kanun ilke
lerinde gsterdiimiz gibi u andaki bu alma da konuyu daha faz
la aydnlktacaktr.
XX
156. Eer Homerin iirleri eski Yunan geleneklerinin sivil tarihle
riyse, Antik Yunann insanlarnn doal kanunlarnn iki muhteem
hzinesini meydana getiriyorlar demektir (904).
157. Burada kabul edilen eyin doru olduu daha sonra gsteri
lecektir (780-904).
XXI
158. Grek filozoflar, uluslarnn izledii doal ak hzlandrdlar.
nk bu filozoflar ortaya ktklarnda Grekler hl kat bir barbar
lk iindeydiler ve bu durumdan en yksek zarafete derhal gei yap
tlar ve ayn zamanda hem tanrlar hem de kahramanlar zerine or
taya koyduklar fabllar bozulmadan korudular. Romallara gelince,
onlar (geleneklerinin) gelimesinde ayn hzda ilerlemelerine karn,
tanrlaryla ilgili tarihi grme gcn byk lde kaybettiler (yle
ki, Msrllarn isimlendirdikleri Tanrlar a, Varro tarafndan Ro
mallarn karanlk dnemi olarak ifade edilmitir) ama gnlk halk
dilinde kahramanlk tarihlerini korudular, bu tarih Romulustan Pe-
telyan Kanunlarna [104-115] kadar olan dnemi kapsar ve grie-
Giambattista Vico 97
XXXV
184. Hayret, cehaletin kzdr; ve hayret edilen ey ne kadar bykse,
hayret de o kadar ok byr [375].
XXXVI
185. Akl yrtme gc zayf olduu oranda hayal gc grece daha
byk ve gldr.
XXXVII
186. iirin en yce ii, duyumsuz eylere duygu ve tutku (ak) yk
lemektir. Ellerindeki cansz eylerle oyun oynarken onlarla sanki ya
ayan kiilermi gibi konumak ocuklarn zelliidir.
187. Bu filolojik-felsef aksiyom bize, dnyann ocukluunda in
sanlarn doal olarak yce airler olduklarn kantlar [376].
XXXVIII
188. Bu, Lactantius Firmianusun eserinde bulunan {lahKurumlar
1.15] altn deerinde bir pasajdr. Bu pasajda o, unlar syleyerek
putperestliin kkenlerini ele alr: Balangta kaba insanlar [yani ],
tanrlar, ya onlarn harikulade baarlar (insanlara harikulade g
rnse de yine de basit ve kaba olan) ya da her zaman olduu gibi
onlarn o zamanki glerine duyduklar hayranlklar veya insanla
saladklar faydalar sebebiyle adlandrmlardr.
XXXIX
189. Merak -insann doutan gelen zellii, cehaletin kz ve bilgi
nin anasdr-. Zihnimizde bir hayret uyand zaman, rnein, her
nerede olaanst bir tabiat olay grsek, mesela, bir kuyruklu yldz,
yalanc Gne, bir le vakti yldz grsek, derhal bu eyin ne an
lama geldiini sorma alkanlmz vardr.
XL
190. Korkutucu btl inanlarla dolu olan bycler, son derece
vahi ve zalimdirler. Gerekten, ktlklerini sergilemeleri gereki
yorsa masum ocuklar ldrmekten ve paralamaktan ekinmezler.
191. XXVIII-XXXVIII arasndaki nermeler bize kutsal iirin
veya iirsel teolojinin balanglarn aklar. XXXIden sonraki ner
meler bize Putperestliin balanglarn; XXXIXdan sonrakiler ke
104 Temel eler
XLVII
204. nsan zihni, doal olarak, birrnek olmaktan holanma eilimi
gsterir.
205. Bu aksiyom, fabllara uygulandnda, halk detinin yle
veya byle ekilde nl olmu insanlardan bahseden fabllar yaratr
ken ve yle veya byle bir duruma uydurarak onlara yer verirken
fabl karaktere ve arta uygun klmas bakmndan dorulanr. Bu
fabllar, halkn anlatt kiilerin yararna uygun olan ideal gerekler
dir; ve geree uymayan bu sahtelik, basite fabllarn konularn tam
olarak verememe baarszlndan ileri gelir. yle ki, eer meseleyi
iyi dnrsek, iirsel gereklik, metafiziksel gerekliktir ve bununla
uyum iinde olmayan fizik gereklik de yanl dnlmektedir.
te, iirsel teorideki u nemli dnce buradan kar: rnein,
gerek sava reisi, Torquato Tassonun hayal ettii Godfreydir ve
Godfreye tam anlamyla uymayan tm reisler savan gerek reisleri
olamaz.
XLVIII
206. ocuklarn tabiat, ilk bata tamm olduklar erkeklerin, ka
dnlarn ve eylerin isimleriyle oluur, daha sonra btn erkekleri,
kadnlar ve nesneleri balangtaki ilklerle olan benzerlik ve ilikile
rine gre kavrayp isimlendirirler.
XLIX
207. Iamblichusun Msrllarn Gizemleri zerine [1] adl eserinde
gerekten altn bir pasaj vardr ve buna gre, Msrllar insan yaam
iin faydal veya gerekli olan btn keifleri kere kutsal olan Her-
mese (ilim, belgat ve seyahat tanrs) yklemilerdir.
208. Bir nceki aksiyomla desteklenen bu ifade, btn yce doal
teolojiyi, Msrllarn gizemleri olarak okuyan bu lah filozofu dzel
tecektir.
209. XLVII-XLIX. aksiyomlar bize fabllarn esasn oluturan i
irsel karakterlerin [412-427] kkenini verir. aksiyomdan birinci
si, sradan halkn fabllar yaratma ve onlar uygun biimde yaratma
konusundaki doal eilimlerini gsterir. kincisi, insan rknn o
cuklar olan ilk insanlarn ve nesnelerin anlalabilir snf kavramla
rn oluturamayacaklarn gz nne alarak, iirsel karakterler ya
Giambattista Vico 107
LIX
229. nsanlar, gzlemlediimiz gibi, en kederli ve en sevinli olduk
larnda, byk tutkularn ark yoluyla ifade ederler.
230. LVIII-LIX. aksiyomlardan u kar: Gentil uluslarn kuru
cular, dilsiz vahilerin yabanl durumunda dolatktan sonra ve bu
yzden de tembel tabiatl olduktan sonra, iddet tutkularnn tahriki
altnda ifadesiz bir tutum almlardr ve onlarn ilk dilleri ark sy
leyerek biimlenmitir [461 ].
LX
231. Dillerin tek hecelilerle balam olmas gerekir, ocuklarn do
duklar ortamdaki ak ifadeli (articulated) kelimelerin imdiki bollu
unda bile, konumay gerektiren organ tellerinin ak ifadeli konu
ma iin uygun biimde ok esnek olmasna ramen onlar, tek hece
lilerle konumaya balarlar [454, 462],
LXI
232. Kahramansal msra, hepsinin en eskisidir ve iki uzun heceli
(spondaic) en yava olandr. Biz, kahramansal msrann kkeninde
iki uzun heceli olduunu daha sonra greceiz [449].
LXII
233. Iambic msra* nesre en yakn olan msradr ve Horacenin de
dii gibi, amb hzl koan demektir [A. P. 252],
234. LXI-LXII. aksiyomlar, fikirlerin ve dillerin ayn oranda ivme
kazandn varsaymamzda bize nderlik eder.
235. XLVII-LXI1. aksiyomlar, daha nce, ilkeler olarak ileri s
rlen dierleri [I-XXII] ile birlikte, iirsel tarihin blmlerini kaplar,
yani, fabl [205], det ve uygunluu [220 vd]; tmce [219]; tbir
[227] ve onun anlamll [212]; kinye [210]; ark [228 vd]; ve
son olarak msra [232 vd], LVI-LXII. aksiyomlarda btn uluslar
arasnda msra biimindeki konumann, nesir biimindeki konu
madan nce olduunu bize gsterir [34],
* Birincisi uzun, kincisi ksa, iki heceli vezinle yazlan msra tr (.n).
Giambattista Vico 111
LXIII
236. nsan zihni, doal olarak, duyular yoluyla kendini beden iinde
dsallatrarak grmeye eilimlidir ve byk bir glkle, yeniden
dnme (reflection) yoluyla kendini anlar.
237. Bu aksiyom bize, btn dillerdeki szckbiliminin (etimolo
jinin) evrensel ilkelerini verir. Kelimeler, hem cisimleri hem de zihnin
ve ruhun kurumlarma iaret eden cisimlerin zelliklerini yanstr.
LXIV
238. Fikirlerin dzeni toplumsal kurumlarn dzenini izlemelidir.
LXV
239. Bu insani kurumlarn sras yleydi: lkin ormanlar, ondan
sonra kulbeler, sonra kyler, sonrasnda ehirler ve son olarak da
akademiler.
240. Bu aksiyom etimolojinin byk bir ilkesidir. nk, insani
kurumlarn ardkl eitli yerel dillerde kelimelerin tarihleri iin
modeller belirler. Bylece, Latin dilinde unu grrz: Latince keli
melerin hemen hemen btn atlm kkleri (corpus), orman veya
kyle ilgilidir. rnein, lex. lkin, mee palamutlarnn toplanmas
anlamn tam olmalyd, //e.fin de illex gibi bu kkten elde edildi
ine inanyoruz (aquilex de sularn toplanmas anlamndadr).
nk, mee aac, kereste hline getirilen mee palamudu retir.
Lex, daha sonra, sebzelerin toplanmas anlamn kazand, daha sonra
legumina olarak adlandrld. Harflerin henz kanunlar yazmak iin
icat edilmedii bir dnemde lex, meden tabiatn gerektirdii ekilde,
vatandalarn veya halk parlamentosunun toplanmas anlamna gel
mi olmaldr. yle ki, toplanan comitianm huzurunda, calatis comi-
tiid in yapld, isteklerin resmiletirilmesi, lex ya da law, yani ka
nundu. Son olarak da harfleri bir araya getirme ve deyim yerindeyse,
bir kelime olacak ekilde, onlarn bir demetini yapma legere, yani
okuma olarak adlandrld.
LXVI
241. nsanlar, ilkin, gereksinimi hissederler. Sonra fayday ararlar,
daha sonra da konfora giderler ve daha sonra da zevk ve elenceye
112 Temel eler
LXVII
256. LXVII. aksiyom ve onu izleyenler ve zellikle LXIX. aksiyomun
sonucu [244] bize aile devletinde babalarn hem kiiler hem de kendi
ocuklarnn mlkiyeti zerinde ve daha geni olarak kendi toprak
lar zerinde snm famulk&r zerinde yalnzca Tanrya boyun
een monarik bir gc uygulam olduklarn gsterir [257], By-
lece onlar, dnyann ilk monarklar oldular. Kutsal tarih, onlara
patriarklar veya baba-prensler dedii zaman anlalmas gereken
onlar dr. Bu monarik hak, On ki Levha Kanunlaryla Roma Cum-
huriyetinin btn dnemlerinde korunmutur [4.2]: Aile babas,
ocuklar zerinde yaam ve lm gcne sahiptir (Patrifamilias i us
vitae et necis in liberos esto); bunu u izler: Oullar her ne elde
ederse etsin onu babas iin elde ederler {Quicquid flius acquirit,
patriacquirit) [D. 41.2.4],
LXXVIII
257. Aileler, kkenlerine uygun olan bu ismi, o zamanki tabiat du
rumunda, babalarn bu famulsinden baka hibir eye borlu olamaz
[552, 555],
LXXIX
258. Karlkl fayda iin kurulan arkadalklar olan ilk sociAerin yu
karda ad geen babalara snarak kendi hayatlarn koruma aray
nda olan, hayatlar bu babalar tarafndan korunmaya alman ve ba
balarn tarlalarn ekerek kendilerini gvence altna alan bu ilk kaak
lardan nce dnyada var olduu hayal edilemez ve anlalamaz
[555],
259. Bunlar kahramanlarn gerek topluluklardr. Daha sonra,
onlar, kahramansal ehirlerin plepleri oldular ve son olarak, bamsz
halkn tarallar oldular [559, 1066].
LXXX
260. insanlar, doal olarak feodal sisteme [ragione de benefz]
gelmilerdir. Onlar, feodal sistem iinde kalma imknn grdkle
rinde ve ondan iyi ve byk bir fayda pay kazanmay umut ettikle
rinde, o sistem iinde kalmay isterler. nk, bunlar, meden sivil
yaam iin umut edilebilir olan faydalardr [benefz].
Giambattista Vico 115
LXXXI
261. Onlarn erefle kazandklar eyi tembellikle kaybetmemeleri
gcn bir iaretidir. Daha dorusu, onlar gereksinim veya fayda iin,
yapabildikleri kadar, yava yava, azar azar boyun ediler [585],
262. Bu iki aksiyomdan, Romal zarafetiyle, \beneficia\ olarak
adlandrlan fieRn daimi kaynaklar kar [1063].
LXXXI1
263. Btn eski uluslarda biz, her yerde yanama (client) veya hiz
metiler buluyoruz, onlar en iyi vassaller ve feAtr olarak anlalr
[556 vd]. Ayrca, feodal kanun zerine yazan yazarlar, vassalve fe f
iin de clientes veya clientelae6.an daha uygun Latince terimler bu
lamazlar.
264. Bu son aksiyom, LXX ile balayan nceki on iki aksiyom
[yani, LXVIII ile balayan] ile birlikte, fanuli tarafndan aile babala
rna yn veren (daha sonra belirleyeceimiz [582 vd]) byk bir
gereksinimden domu olan ynetimlerin ilkelerini bize aar. Bu ge
reksinim udur: Ynetimler doal olarak aristokratik biim alm
lardr. nk babalar kendilerine kar ayaklanan famul!ye kar
direnmek iin birletiler. Famuliyi honut etmek ve onlar boyun
edirmek iin birletiklerinde, krsal bir fe f eidini onlara verdiler.
Babalar, srayla kendi egemen aile glerini kurdular. Bu aile gleri,
hepsinin iinde birletii hkm sren dzenin egemen sivil otorite
sine boyun ediler (yalnzca soylu //ederin benzerlii bakmndan
anlalabilir). Dzenlerin efleri krallar olarak adlandrld. Bu kral
lar, en cesaretli olarak kabul edildiklerinden, fam ulnin isyanlarn
bastrmakta babalara nderlik etmek onlarn greviydi. Eer, ehir
lerin byle bir kkeni olduu olgusu (olgunun olduunu daha sonra
bulacaz) bir varsaym olarak verilirse ve ehirlerin ortaya kmas
nn bir nedeni olarak buna bal olan sivil etkilerin sonsuz says do
allkla ve basitlikle yetki kabul olurdu. Aksi takdirde, biz sivil g
lerin aile glerinden nasl ktn ve halka ait babadan intikal eden
mirasn zel mirastan (babadan intikal eden) nasl ktn anlaya
mayz. Ynetimlerin, bir dzen formu iinde emretmek ve ok sayda
plebi boyun edirmek iin birka ynetim biiminin nasl esaslara sa
hip olduklarn anlayamayz. Bunlar, siyaset biliminin esas konusunu
oluturan iki ksmdr. Sivil devletlerin, yalnzca ocuklar [famuliyi
116 Temel eler
xc
278. Eer insanlar barta, bazlar erefi elde tutmak iin, bazlar da
ona ulama liyakatim kazanmak iin kendi aralarnda yar ediyor
larsa, muhtemelen savata da kahramansal olarak hareket ederler.
279. Bu aksiyom, tiranlarn kovulma zamanndan sonra Pn Sa
valarna kadar Roma kahramanlnn ilkesidir. Bu srete, soylu
lar, doal olarak kendilerini lkelerinin korunmasna adadlar, byle-
ce, kendi dzenleri iinde gvence altna aldklar btn sivil erefleri
korudular ve plepler, soylularn elinde tuttuklar erefe layk olduk
larn gstermek iin ok dikkate deer giriimler gerekletirdiler.
XCI
280. ehirlerde, eit haklar iin kurulan dzenler yoluyla srdrlen
mcadeleler, byk ynetimlerin meydana geliinde en gl vasta
lardr.
281. Bu ilke, halka ait deerle tamamlanan Romal kahraman
ln baka bir ilkesidir. (1) Pleplerin'sivil haklar ve babalarn ka
nunlarn paylamay istemekteki yksek ruhluluu; (2) Babalarn
kendi dzenleri iindeki haklarn korumaktaki gc; (3) Kanunlar
yorumlamada ve talep edilen hkmlerin yeni durumlar olarak ka
nunlarn faydalarn yava yava geniletmede hukuk bilginlerinin
hikmeti. Bunlar, Roma kanununun dnyada devam etmesini sala
yan uygun durumdur [999 vd],
282. LXXXIVden balayan btn aksiyomlar, kendine uygun bi
imde ilerleyen eski Roma tarihini belirler: Aadaki , ksmen,
ayn amaca hizmet eder.
XCII
283. Zayf, kanunlar ister; gl, onlar elinde tutmak ister;
hrsl, taraftar kazanmak iin onlar savunur; prensler, gl ile zayf
eit klmak iin kanunlar korur [952 vd],
284. lk ve ikinci cmleleriyle bu aksiyom, aristokratik ynetim
lerdeki kahramansal mcadelenin mealesidir. Bu ynetimlerde, soy
lular, kendi dzenlerinin tekelinde bulunduu sr olan kanunlar ko
rumak isterler. yle ki, kanunlar kendi seimlerine bal olabilsin ve
onlar tamamen bir elden ynetebilsinler. Bunlar, hukuk bilgini Pom-
poniusun da zikrettii nedendir. Pomponius, Roma halknn,
Giambattista Vico 119
ones perpetuae [su aratrmas iin daimi bir mahkeme] ile kanun
larn okluunu nleyici bir are buldu.
287. Bu ayn aksiyom, son maddesiyle, Augustusla balayan, Ro
ma imparatorlarnn zel durumlar iin saysz kanunlar yapma det
lerinin ve btn Avrupadaki egemenlerin ve gllerin krallklarna
ve zgr ynetimlerine, Roma meden hukukunun ve canon huku
kunun klliyatn almalarnn gizli nedenidir [1001 vd],
XCIII
288. Halk ynetimlerde, ereflilerin kaps, emir altndaki agzl
kalabala, hukuk yoluyla geni biimde ak olduundan, bar za
manlarnda, hukuk yoluyla deil de silahlarla, erk iin mcadele et
mekten ve gc, varl arttrmak maksadyla kanunlar yapmak iin
kullanmaktan baka bir ey kalmaz. Bunlar, Romada Gracchinin ta
rmsal kanunlardr. Sonu ise, yurtta sivil savalar ve ayn zamanda
darda adil olmayan savalardr.
289. Bu aksiyomda, Roma kahramanl Gracchiden nceki b
tn bir dnemle zt bir ekilde dorulanmaktadr.
XCIV
290. Doal zgrlk, mlkiyet sahibi olan kiilere yaklat oranda
greceli olarak daha serttir; ve sivil klelik ise hayat iin zorunlu ol
mayan talihin getirdii iyiler olarak alklanr.
291. Bu aksiyomun ilk ksm, ilk insanlarn doal kahramanl
nn baka bir ilkesidir [666 vd]; ikinci ksm, monarilerin doal ilke
sidir [1007 vd],
XCV
292. lkin, insanlar, boyun emekten kurtulmay ve eitlie ula
may isterler. Nihayet, halk ynetimlere dnen aristokratik yne
timlerde, plepler buna kanttr. Sonra onlar, denklerini amaya teeb
bs ederler. Buna kant, halk ynetimlerdeki pleplerin daha sonra
glnn ynetimlerini bozmasdr. Son olarak plepler, kendilerini
kanunlarn stne koymak isterler. Buna kant, anariler veya snrsz
halk ynetimlerdir ki, bundan daha byk bir tiranlk yoktur. n
k, onlarda, ehirlerde ne kadar cesur ve yozlam insan varsa o
kadar da tiran vardr. Bu bunalml zamanlarda, katlandklar hasta
lklarla uyarlan ve bir are bulmaya alan plepler, monariler altn-
122 Temel eler
XCIX
297. Tyrenin ilkin, i ksmda kurulmas ve daha sonra da Fenike
deniz kylarna tanmas ok eski bir gelenektir. rnein, Tyrenin
kydan yakndaki bir adaya ulatrlmas kesin tarihlidir. Byk s
kender, oradan anakaraya yeniden ulamtr [patikadan giderek].
298. Bu iki aksiyom ve ondan nceki varsaym [295-297] bize,
ilk olarak karann i kesimindeki uluslarn, daha sonra da deniz ke
narndaki uluslarn kurulduunu gsterir. Ve onlar bize, dnyann
ilk oturmaya elverili en uzak i kara lkesi olan Mezopotamyada
Nuh tarafndan kurulan Yahudi halknn eskiliini ispat etmek iin
byk bir delil verir. Bylece, o ulusun btn uluslarn en eskisi ol
mas gerekir. Bu, ilk monarilerin de orada kurulduu olgusuyla
dorulanr. Kaide halkndan sonra, aralarndan dnyann ilk bilge in
san ve onlarn da prensi olan Zerdtn kt Asurlularm monar
isi gelir.
C
299. Yalnzca hayatn ar gereksinimleri nedeniyle insanlar, doal
olarak doutan sevgiyle bal olduklar kendi topraklarn terk et
milerdir. Ayrca, ticaretle zenginleme agzll veya elde ettikle
rini koruma kaygs hari topraklarn brakmamlardr.
300. Bu aksiyom insanlarn glerinin ilkesidir ve kahramansal
denizar kolonilerden, barbarlarn saldrlarndan (bu konuda, yal
nzca Wolfgang Latius yazmtr) en son bilinen Roma kolonilerin
den [595] ve Hindistandaki Avrupal kolonilerden karlm bir
tmevarmdr.
301. Ayn aksiyom bize, tufandan sonra gk grledii zaman,
N uhun olunun kayp rklarnn vahi hayvanlardan kaarak ya
banl bir durum iinde bulunan ar derecede utanga ve rkek ka
dnlar takip ederek, daha sonra yeil alanlar ve suyu arayarak, za
manla btn yeryzne daldklarnn (mutsuz bir ounlua sahip
olan byk yer ormannda vahiler gibi dolanmaya baladklarnn)
zannedildiini gsterir. Bylece, btn gentil uluslar, gk tanrlar
olan kendi Jovelaryla balamlardr. nk eer bu kayp rklar,
Tanrya inanan insanlarn yapt gibi insanlkta (humanity) srar
etselerdi, onlar da dierleri gibi Asyada kalm olurlard. nk,
hem dnyann bu byk ksmnn genilii nedeniyle, hem de o gn
124 Temel eler
larn ortak tabiatndan (Bilimimiz iin uygun bir konu olan) kan
insani detlerde balar ve insani toplumu kurar. Keza, doal detleri
gzlemekten daha tabii hibir ey yoktur (orada daha ho hibir ey
olmad iin). nk, btn bu nedenlerle bu detlerin kendi k
kenlerini bulduu insani tabiat, toplumsaldr.
310. Bu aksiyom, VIII. aksiyomla onun sonucuyla birlikte [135]
bize insann soyut mnda tabiat gerei adil olmadn fakat tabia
tyla dm ve zayf olduunu gsterir. Sonu olarak, Hristiyan di
ninin ilk ilkesini gsterir. Adem, dmeden nce, Tanr tarafndan
ideal mkemmellik iinde yaratlm olmalyd. Bu yzden bu aksi
yom, rahmetin Katolik ilkelerini ispat eder: Yani, Ademin durumu,
iyi ilerin inkr deil, yokluudur ve bu nedenle, etkisiz olan iyi iler
iin bir potansiyele sahip deildi, yani, bu aksiyom, bu potansiyele
etki eder ve bu nedenle, Hristiyan dini, dier dinlerle uyum iinde,
doal olarak Tanrmn inayetiyle yardm ettii zgr seme ilkesi
olmadan hareket edemez [136], Bu, Grotius, Selden ve Pufendorf-
un sistemlerini her eyden nce, genslerin doal hukukunu lah ina
yet tarafndan kurulan bir ey olarak tanmlayan Romal hukuk bil
ginleriyle uyum iinde kurmalar gereken eydir [342].
CV
311. Genslerin doal hukuku bir yeniden dnme olmakszn ve bir
ulusun dierinin rneini izlemeksizin, ortak bir insani anlam bak
mndan biri dieriyle uyum iinde olan uluslarn detleriyle adat
[142, 145],
312. Bu aksiyom, nceki aksiyomda aktarlan Dionun sylemiy
le [308 vd] birlikte, insanlarn ileri zerinde egemen olan lah ina
yetin gen.enn doal hukukunun kurucusu olduunu gsterir [341
vd],
313. Bu ayn aksiyom, branilerin doal hukukuyla [396] gens-
lerin ve filozoflarn doal hukuku arasndaki farkll kurar. nk,
gentillerin sahip olduu, inayetten gelen bildiimiz yardmn yan sra
-ki gentillerin btn sahip olduklar buydu- braniler, gerek Tanr-
dan olaanst yardm grmlerdi. te, tm dnya uluslarnn b
raniler ve gentiller diye ikiye blnmesinin nedeni buydu. Filozoflar,
doal hukuka, gentillerin detle yaptklarndan daha mkemmel bir
formu akl yoluyla vermilerdi. nk filozoflar, gentil uluslar kurul
duktan sonra iki bin yl kadar grnmediler. Filozoflarn, [doal
Giambattista Vico 127
gibidir {Lex dura est, sed scripta est) [D. 40.9.12.1], daha ince bir
Latinceyle ve daha byk bir zarafetle de Kanun inciticidir fakat be
lirlidir {lex dura est, sed certa esi) eklinde sylenebilir.
CXII
323. Akll insanlar, her durumda tarafsz fayday emredeni kanun
olarak kabul ederler.
CXIII
324. Kanunlarn doru oluu doal akim yayd bir ktr ve parlak
lktr. yle ki, hukuk bilginleri sk sk aequum est iin verum es/1de
meye alktrlar.
325. Bu tanm ve CXI [321] tikel nermelerdir. Bu nermelerin
maksad gendenn doal hukukunun zel konusunu, burada incele
nen btn konulardan sonulara ulamak iin genelde gerek ve ke
sin olan inceleyen iki genel tanma uygulamaktadr [137 vd].
CXIV
326. Tamamen gelimi insan akima dayal olan doal eitlik
[(7,924)] faydal ilerde hikmetin bir uygulamasdr. nk hikmet,
eylerin tabiatlar her neyi gerektiriyorsa, onu o ekilde yapma bili
minden baka bir ey deildir [364].
327. CX1I. aksiyom ve onu izleyen iki tanm [324, 326] lml ka
nunun ilkesini kurar [940], Bu lml kanunun kural medenilemi
uluslarda doutan gelen doal eitliktir. Bu, greceimiz gibi iin
den filozoflarn kt halk okuludur [1040 vd].
328. CIX-CXIV. nermeler, genslerin doal hukukunun lah ina
yet tarafndan kurulduunu gsterir [312], Uluslarn korunmas ge
rektii iin ve uluslar yzyllarca doruluktan ve doal eitlikten yok
sun yaamak zorunda kaldklar iin (bunlardan kincisini filozoflar
daha sonra aklamlardr), lah inayet, uluslarn vicdani olarak
emirleri ve kanunlara ait szleri rehber edinenen belirlilie ve sivil eit
lie balanmasna izin vermitir ve genel olarak ok kat olduu ispat
edilen durumlarn gzlenmesinde bile bu szler araclyla sivil eitlie
balanlmasna izin vermitir [321 vd].
329. O hlde, olgu udur: Genderin doal hukuk doktrininin
prensi [Grotius, Selden ve Pufendorf] [394] kendi sistemlerini ku
rarken, nn de ayn yanl yapmalarna neden olan bu alt ner
130 Temel eler
ilke olarak lah inayeti alan Roma hukuk ilmi [979] ile Stoal ve Epi-
krc bu iki tarikatn badamas byleydi.
336. ikinci olarak, resm evlilik olmakszn zgr erkekler ve z
gr kadnlar arasnda belirli ekilde cinsel birlikteliklerin olmas fikri,
doal gnahkrln serbest olmas dncesidir [yani, tabiatn ka
nunu su saylmaz] bu fikirle, dnyann btn uluslar, balanr
derecede olsa da bu gnahn vahice olduunu belirleyerek, evlilikleri
dinsel olarak kutsadlar. Bu nedenle, bu ebeveynler, hibir kanuni
ba olmadan bir arada olduklarndan doal (resm olmayan) ocuk
larnn kendilerinin olmadn ileri srebileceklerdi. Bu ocuklarn
ebeveynleri, herhangi bir zamanda onlardan ayrlabildiinden anne
ve baba tarafndan terk edilen ocuklar, kpekler tarafndan yok
edilmeye maruz kalrlard. Eer, insaniyet, ister halktan ister ayrca
lkl snftan olsun, ocuklar yetitirmezse, bu ocuklar, hi kimse
onlara bir ey retmediinden din, dil veya baka herhangi bir deti
bilmeden byrler. yle ki, onlar, insanln birok ince sanatyla
zenginletirilmi ve donatlm uluslarn bu dnyasnn bile, olanla
rn anneleri ile ve kzlarn babalaryla aralarnda ar vahi cinsel ili
kilerin kurulduu Orpheusun fena ve kirli vahilerinin yabanl dola
malarn bir kez daha gerekletirecekleri, eski byk yeryz orma
nna tekrar dnmelerine neden olurlar. Bu [akrabalar aras bu cinsel
iliki], kanunsuz dnyann irkinlii (nefas) idi. Socrates, [Xenop-
honun Memorabilia 4.4.19-23] bu ilikimin daha ziyade uygunsuz
fiziksel nedenlerden dolay tabiat gerei gizli olduunu ispat etmeye
alt. Elalbuki, onu saklayan insani tabiattr. nk bu ilikiler, do
al olarak btn uluslar tarafndan nefretle karland. Buna ramen
uluslar, Persler arasnda olduu gibi, bozulmann son admnda hi
bir tedbir almadlar.
337. Son olarak, insanln byk bir ilkesi olan l gmme, in
san bedenlerinin kargalar ve kpekler iin yiyecek olarak topran
zerinde gmlmeden kald yabanl bir durumu gz nne serer.
Kesin olarak, bu vahi det, ekilmemi tarlalarla ve yerleilmemi e
hirlerle birlikte grlr. nsanlar, domuzlar gibi rm lleri ara
snda bulduklar mee palamutlarn yiyip gidecekler. Bundan dolay,
iyi bir nedenle, definler yce bir ifadeyle tanmlanr: nsan rknn
szlemeleri{foedera generis humani) ve daha gzel bir ifadeyle,
Tacitus tarafndan insanln birliktelii (humanltatis commercia)
[A. 6.19] olarak adlandrlr. Dahas, btn gentil uluslarn mutabk
Giambattista Vico 135
Yntem
RSEL HKMET
[TAKDM]
GR
361. Bu eserin Birinci Kitabnn Aksiyomlar ksmnda belirttiimiz
gibi, btn gentil uluslarn tarihleri fablla balar [202], (Gentil lk
a hakknda tm bildiklerimizi bize veren) Grekler arasnda ilk
bilgeler teolojik airlerdir [199]. Domu veya meydana gelmi her
ey tabiat gerei kkeninde hamdr, olgunlamamtr [239 vd]. Bu
nedenle, iirsel hikmetin de kkenlerini kavramamz gerekir. iirsel
hikmet hakknda bize kadar ulam olan byk ve yce saygnln
kayna u iki eye dayanr: Uluslarn [125] ve bilginlerin [127] gu
ruru. Gurur duygusu, uluslardan ziyade bilginlerde ortaya kar.
nk Msrl byk rahip Manethonun, Msrn fabl dolu tarihini
yce doal bir teolojiye dntrmesi gibi [222], Grek filozoflar da
bu fabl dolu tarihlerini felsefeye dntrmlerdir. Greklerin fabl
dolu tarihlerini felsefeye dntrmelerinin nedeni, gnmze kadar
gelmi olan fabl dolu tarihlerinin edep d bir hl alm olmas de
ildi [221], aada gstereceimiz be nedene dayanyordu.
362. Bu nedenlerden ilki, dine duyulan derin saygdr. nk
gentil uluslar her yerde din zerine temellenen fabllarla kurulmutur.
kincisi de dinin oluturduu byk etkidir, yani sivil dnya o kadar
akllca dzenlenmitir ki bu, yalnzca insanst bir hikmetin etkisiy
le olabilirdi. ncs, bizim de greceimiz gibi, dine duyulan b
148 Takdim
[R SE L METAFZK]
[R SE L MANTIK]
Bir kavram daha dar veya daha geni baka bir kavramla ifade etme (.n).
** Bir eyi belli bir zelliiyle isimlendirme (.n).
172 iirsel Mantk
V
420. Demoktratik ynetimlerin temeli olan census ve halk zgrl
n temele alarak yaplm ok saydaki kanun Servius Tulliusa at
fedildi. Hatt, o, Tacitus tarafndan [A. 3.26] praecipuus sanctor le-
gum, ilk kanun koyan olarak ilan edildi. nk Servius Tulliusun
saym, aristokratik ynetimlerin temel kurumudur. Plepler bu ku
rumla, soylulardan tarlalarn bonitary mlkiyetini elde etmilerdir.
Tarlalarn bu bonitary mlkiyeti, pleplere, doal zgrln bu ks
mn kendilerinde olduunu savunmak iin savunucular yaratma
frsat vermiti ve savunucular, onlar, derece derece tam bir sivil z
grle erime hnerine doru ykseltmiti. Bylece, Servius Tul
liusun censusu, frsatlar ve balama noktalar vererek Roma halk
cumhuriyetinin temel kurumu olan bir censusa doru geliti. Bu
Publilyan Kanunu zerine Notlarda hipotez olarak tartld [107,
111]. Daha sonra bunun olgusal bakmdan da doru olduu gste
rilecektir [619 vd].
VI
421. Romamn en parlak zamanlarnda Roma mparatorluunun
hametini gsteren btn bayraklar ve flamalar, Tarquinius Priscusa
atfedilmitir.
VII
422. Ayn ekilde, birok kanun On ki Levha Kanunlarnda dei
iklik ve ilveler yaplarak daha sonraki zamanlarda yasalat [1001].
Evrensel Kanunun lkeleri adl eserimizde de tam olarak gs
terdiimiz gibi [Op. 2.564.80] decemviAerin oluturulmasnn tek
amac, soylularn quiritary mlkiyetini (silahllarn, mzrakllarn ml
kiyetini .n) pleplere de yayma kanunu olmas ve bu kanunun, ka
muya ait bir tablette yazlan ilk kanun olmasyd, halka ait tabletlerde
daha sonra eit zgrlk adna yazlan btn kanunlar, halk
zgrlkten yana olduklar iin decemviAere atfedildi. Defin tren
leri meselesinde, Grek lksn bir snama durumu olarak alalm.
DecemviAer, Romallara bu lks yasakladklar ve retmediklerine
gre, yasaklama, Romallar bu lks kabul ettikten sonra gelmi
olmaldr. Ancak, bu defin trenlerinin debdebesi, Greklerle, Taren-
tineliler ve Pyrrhusla yaplan savalardan nce gelmi olamazd. Bu,
Cicero tarafndan fark edilen u olguyu aklar: Bu kanun Latinceye,
Atinada tasarlanm olan kelimelerle evrilmitir [L. 2. 25. 64],
178 iirsel Mantk
VIII
423. Grek tarihinin bize anlatt, Atinann optimatsx (en iyiler, en
erdemliler .n) tarafndan igal edildii zaman, kanla yazlm ka
nunlarn yazar Draconun zamanyla ayndr [414], Bu, Grek tarihi
nin de bize anlat gibi Heraklitlerin btn Yunanistana, hatt At-
ticaya yayld kahramansal aristokrasiler zamanyd [77], Onlar,
sonunda Peloponeze yerletiler ve kesinlikle aristokratik bir ynetim
olan Spartada krallklarn kurdular. Draco, Gorgonun ylanlarn
dan birini Perseusun kalkanna ivilemi olmaldr [734]. Bu, ka
nunlarn idaresine iaret eder. Bu kalkan korkun cezalardan dolay
ona bakp da taa dnm olanlar zerinde tard. Tpk, kutsal
tarihte benzer kanunlarn bu kalkanlarn tad cezalar rnek al
mas nedeniyle legcs sangulnis, yani kan kanunlar olarak adland
rlmas gibi. Minerva, bizzat bu kalkanla silahland ve Athena olarak
adlandrld ve bugn de hiyerogliflerle yazan inliler arasnda Dra
gon sivil gcn iaretidir. Mekn ve zaman olarak birbirinden ok
uzak iki ulusun ayn iirsel tarzda dnmeleri ve ifade etmeleri me
rak uyandrcdr. nk Grek tarihinde Draco ile ilgili hibir ey
sylenmemektedir.
IX
424. iirsel karakterlerin bu kefi, Yunanistann Yedi Bilgesinden
daha erken olarak Aesopa yer vermemiz konusunda bizi dorular
[91]. nk bu felsefi gerekliin, insani fikirlerin (ideas) tarihini
izledii tarafmzca dorulanmtr. Bu Yedi Bilge hayranlk uyandr
mt. nk, bu yedi bilge, hepsinin prensi olan Solonun nl
kendini bil sz gibi zdeyi biiminde sylenmi ahlki veya sivil
doktrinin ncs olacak szleri bildirmekle balamlardr. Bu ken
dini bil sz daha sonra metafizie ve ahlka tanm olan sivil
doktrinin bir ncldr [414, 416], Ancak Aesop, bu tleri, air
lerin kendilerini ifade etmek iin nceleri yaptklar gibi, karlatr
malar biiminde vermiti. nsani fikirlerin sras, bu sray ve sonra
delilleri aklamak iin ilkin, eylerin benzerliklerini gzlemektedir.
Delil veya tmdengelim srayla gider; delil, ilk rnektedir ve bir tek
benzerlik yeterlidir. Son olarak, tmevarm iin ok rnek gereklidir.
Btn filozof mezheplerinin babas olan Sokrates, tmevarm yapa
rak Aristotelesin daha sonra bir tmel olmadan devam edemeyen
Giambattista Vico 179
fikir de vardr. yle ki, Gerard Jan Voss, Grammatica adl eserinde
der ki, Harflerin icad hususunda birok yazar o kadar ok eyi bir
araya getirmitir ki, bu bolluk ve karklk iinde siz, bulunduunuz
yerden daha mulak bir yere varrsnz. Hermn Hugo da, De pri
ma scribendi origene adl eserinde, der ki, Harflerin ve yaznn
kkenlerinin tartlmasndan daha ok ve daha kark bir baka ko
nu bulamazsnz: Ne kadar ok fikir atmas! Hangisine inanlr,
hangisine inanlmaz? Bu yzden, bir neden olmakszn, Bernard
von Mollinckrodt De natura et usu literarum adl eserinde, harfler ve
yaz, tanrsal icatlar olduklarndan bunlarn nasl ortaya ktklarn
anlamann imknsz olduu sonucunu karr. Ingewald Eling, H is
toria iinguae graecae adl eserinde onun bu grn paylar.
429. Fakat dillerin ve harflerin kkenlerinin biimlenmesinde var
olan bu gl, bilginler kendileri oluturmutu ve hepsi de harfle
rin kkenini dillerin kkeninden ayr bir problem olarak ele almlar
dr. Halbuki, harfler ve diller, tabiatlar gerei birbirleriyle baldr;
ve onlar, gramer ve karakter szcklerinden yaplm olmalyd
lar. Gramerden yaplm olmalydlar, nk gramer, konuma sanat
olarak tanmlanr, grammata ise harflerdir. Gramer, yazma sanat
olarak da tanmlanmtr. Aristoteles de onu byle tanmlamtr [ 7o-
pics 142b 31] ve gerekte, asl bakmndan da byledir. nk b
tn uluslar kkende sessiz olduklar iin konumaya yazarak ba
ladlar [225 vd^400 vd, 435]. Dier yandan, karakter, idea, biim,
model demekti ve kesin olarak iirsel karakterler ak ifadeli sesler
den nce gelmiti [yani alfabetik karakterlerden nce], Josephusun
belirttii gibi [66], Homer zamannda, halk (Vulgar) harfleri icat
edilmemiti. Eer, bu harfler, keyf iaretler olma yerine ak ifadeli
(articlate) sesleri temsil etmek iin ekil alm olsalard, ak ifadeli
seslerin olduu btn uluslar arasnda birrnek olarak var olmalar
gerekirdi. Bilginler dillerin ve harflerin nasl baladna ilikin um ut
suz cehaletleri iinde, iirsel karakterde dnen ilk uluslarn fabllar
hlinde nasl konutuklarn ve hiyerogliflerle nasl yazdklarn anla
makta baarsz olmulardr. Ancak bu fabllar ve hiyeroglifler, tabiat
lar gerei, insani fikirlerin, felsefenin ve insani kelimelerin incelen
mesinde filolojinin ok kesin ilkelerini ortaya koymu olmalydlar.
430. Bu meselenin tartmasna girdikten sonra, sayg duyduu
muz savunulmu fikirlerin bir zetini vereceiz. Belirsiz, nemsiz,
yersiz, iddial veya gln o kadar ok fikir var ki onlarla ilgilenmeye
182 iirsel Mantk
baka kimseye boyun emediine iaret eder [488, 490, 604], Saban
demiri, topraklar ekime hazrladna ve bylece onlar ehliletirerek,
gle kendi mlk yaptna iaret eder [541, 550]. Son olarak d
men, lkesini savunmak iin sorumlulua ve gce sahip skitya or
dularnn yce kumandan olduuna iaret eder. Bylesine doal ve
yerinde bir aklama, Dariusun danmanlar tarafndan yaplan g
ln aklamalara kar kurulmu olmaldr. Cyrile gre, [skende
riyeli Clementin Miscel/aniesinde 5.8] skitlerin Dariusun dan
manlarnca yaplan hiyerogliflerinin yorumuna, tatminkr olmaktan
uzak ve sun Msrl hiyeroglif bilginlerince arptlm yorumlar da
eklersek, ilk insanlarca yaplan hiyerogliflerin doru ve uygun kulla
nlnn, imdiye kadar genellikle anlalmad aktr. Latinlere ge
lince, Roma tarihi bize, byle bir gelenekle ilgili bir ey brakma
mtr. Tank ise, Tarquinius Superbusun oluna Gabiide gnder
dii sessiz kahamansal cevaptr. Tarquinius, habercinin nnde elin
deki sopayla gelinciklerin ban kesmitir. Kuzey Avrupada Taci-
tusun [6.19] onlar betimlerken gzlemledii gibi Germenler, harf
lerin srlarn (1i te rarum secrata) bilmiyorlard. Yani hiyerogliflerini
nasl yazacaklarn bilemediler. Onlar, Germen halk yazsnda (el ya
zs) resm devlet ktlarn yazmaya baladklar Svabyal Frederick
zamanna kadar, gerekte de Habsburglu Rudolph zamanna kadar
bu durumda kalm olmaldr. Kuzey Fransada Picardynin rebus
denilen bir hiyeroglifi vard ki bunun da Germen lkesinde olduu
gibi, fiziksel nesnelerle (yani, Idanthyrsusun hiyeroglifleriyle olduu
gibi) yaplan bir konuma olmas gerekir. Hatt, Ultima Thulede
yani, en uzak ksmlarda, skoyada, Hektor Boecenin bu ulusun
tarihinden bahsederken syledii gibi onlar da eski zamanlarnda
hiyerogliflerle yazmlardr. Bat Indiada** MeksikalIlarn hiyeroglif
lerle yazdklar grlmtr ve Jan de Laet, yeni Indiay anlatrken
Yerlilerin hiyerogliflerini, hayvanlarn, bitkilerin, ieklerin ve mey
velerin eit eit balar olarak gsterir ve onlarn totemik sembol
lerle aileleri [hudut mahalli zerindeki] ayrdklarna dikkat eker.
Bu bizim dnyamzdaki aile armalarnn kullanlmasyla ayndr
[486], Dou Indiada inliler hl hiyerogliflerle yazarlar.
Benzer bir durum, korku nlemi olan pai ile balayan Greke paian
kelimesinde de grlr. Bununla ilgili olarak Greklerin ok eski altn
bir gelenei vardr. yle ki, Grekler Python denilen byk ylan
tarafndan korkutulduklar zaman i pian kelimeleriyle Apollonun
yardmn istediler. Korkudan afallam olduklar iin, bu kelimeyi il
kin, yavaa kere telaffuz ettiler. Fakat daha sonra Apollo, Pyt-
honu ldrd zaman onlar, sevinle Omegay (Yunancann son
harfi) iki omicrona (Yunanca ksa o) blerek ve ai iki hece hlinde
kaynatrarak kere hzlca telaffuz ettiler. Bundan dolay, doal
olarak kahramansal msra, ilkin spondaic sonra dactylic oldu. Bu
zellik kald ve sonuncu msra hari her admda, dactyl tercih edilir.
ark, en iddetli hislerin altnda kahramansal msramn ls iinde
doal olarak ortaya kar. Hatt biz onlar, byk bir hisle, takn bir
mutlulukla veya kederle ark syleyen insanlar olarak gzlemleriz
[229], Burada ksaca bahsettiklerimizden ark ve msramn kken
lerini tarttmz zaman daha ayrntl sz edeceiz [463].
450. Bu insanlar, zamirler oluturmaya devam ettiler. nk n
lemler, bir kimsenin kendi bana yapabilecei bir ey olan tutkular
aa vurur. Fakat zamirler, adlandramayacamz veya isimleri bi
linmeden veya zikredilmeden, o eyler zerinde bakalaryla anla
maya hizmet eder. Zamirler, btn dillerde ayn ekildedir. nk
hepsi deilse bile byk bir ksm tek heceli szcktr. Bunlarn ilki
veya en azndan ilkleri arasnda olan Enniusun altn bir pasajnda
ortaya km olanlardan biridir [ Tragedies 351], Aspice hoc sublime
cadens, quem omnes invocant lovem (Herkesin Jove olarak yakar
d u yce tembihe bak) burada hoc, yani bu zamiri, gkyzn
(caelum) temsil eder. Latin halk dilinde de bu ekilde grlmektedir:
Luciscit hoc iam, for albescit caelum, gkyz k saar. Ve isim
belirleyicileri (artikeller), doduklarnda bu sonsuz zellie sahiptir
ler, yani nce ulandklar isimlere giderler.
451. Daha sonra, byk ounluu edatlara eklenen kk ke
lime paralar oluturulmutur. Bunlar da hemen hemen btn dil
lerde tek heceli szcklerdir. Edatlar, daima u zellii tarlar: Ken
dilerine gereksinim duyan ve kendileriyle birleerek bir biim olu
turan isimlere ve fiillere eklenirler.
452. simler, zamanla ve yava yava olumutur. Bu eserin ilk
basmnda yer alan Latin Dilinin Kkenleri hakkmdaki blmde [Op.
3.368 vd], Latinlerin orman (syvlan) hayatndan balayan ve krsal
Giambattista Vico 197
lig mnda alnmtr: lovis omnia plena, Her ey fove ile doludur
[379], ayn ey, mlkiyet mnsnda dnyadaki ilk bo topraklar
igal etmi (devler) zerindeki insani otoriteyi gsterir [388]. Roma
kanununda bu, aka ius optimum olarak adlandrlr. Fakat orijinal
mns daha sonraki zamanlarda kullanlan mnlarndan ok fark
ldr. nk o, ilkin Ciceronun gayrimenkul mlkiyeti, zel veya
kamusal hibir engele maruz deildir [ Tarmsal Kanunlar zerine
3.2.7 vd] eklinde ifade ettii mnya sahipti. Bu aklama, ius opti
mumu konu d bir engelle zayflatlmam gl mnsnda adlan
drd [601, 984]. nk dnyann ilk zamanlarnda hak, gle elde
tutulurdu [520 vd, 582 vd]. Bu mlkiyet aile kurumunda babalara
ait ve sonu olarak sivil olan mlkiyetten nce gelmek zorunda olan
doal mlkiyete ait olmalyd. ehirler, optimaltderin mlkiyeti (bu
mlkiyet, Grekede dikaion ariston olarak adlandrlr) zerine te
mellenmi ailelerin birlemesiyle olutuunda, bu optimatder kken
olarak aristokratikti [582 vd], Latinler arasnda ayn kkenden tre
me ve ayn ekilde adlandrlan optimatelerden oluan ehirler, J
piterin sevdii birka kiiden olumutur, pauci quos aequus ama-
vit Iupiter [389]. Bu optimatderm, kahramanlar zamanndaki plep-
lerle ekimesinde, kahramanlar, kendi kuramlarn lah kehanetlerle
korumulardr [414], Sessiz zamanlarda, onlar, kendilerinin olutur
duu kuramlara Grek fabllarnda geen kanatlarla, Idanthyrsusun
kularyla ve son olarak da kehanetler bizimkilerdir diyen Romal
soylularn ak ifadeli diliyle [110, 488] iaret etmilerdir.
491. En nemli kehanetlerin kendisinden elde edildii Jove yld
rmyla ilk devleri yere sermitir ve onlar yerin altnda, dalarn ma
aralarnda yaamaya zorlamtr. Bu ekilde Jove onlara bulduklar
yerlerdeki topraklarn sahipleri olma frsatn da vermitir. Bu yzden
onlar ilk lkelerin sahipleri olmulardr [387 vd]. Bu mlkiyet nede
niyle [bir eyi uygun bulduklarnda ya da onayladklarnda] onlarn
her birinin otoritesinin, auctom mnsnda, fundusunun (i ksm)
olduu sylendi [411]. nk, onlarn otoritesi ailenin iinden gel
mekteydi. Yani, onlarn zel otoritesi aileler birliiyle ynetici kah
ramansal senatolarnn sivil veya kamusal otoritelerinden gelmek
teydi. Goltzun szn ettii gibi [584] daire oluturan ayak taban
larn bir merkezde birletiren insan bacaklarn betimleyen madeni
para (Grek lkelerinin madeni paralar arasnda bununla ilgili birok
rnek vardr), her blgenin veya tarlann mlkiyetine veya her lke
212 iirsel Mantk
belli bir mnda gerek iirdir [215 vd], Bylece, insan rknn o
cuklar olan ilk insanlar, ilkin sanatlarn dnyasn kurmutur. Sonra
uzun bir zamann ardndan uluslarn eski insanlar olarak kabul edi
len filozoflar, bilimlerin dnyasn kurmulardr. Bu ekilde de in
sanl mkemmel klmaya almlardr.
VI
499. Bu insani dnce tarihi, arpc bir ekilde felsefe tarihiyle de
dorulanr. nk insanlarn kulland ham felsefenin ilk eidi,
autopsia ya da duyularn ispatyd. Bu ispat daha sonra Epikuros
tarafndan kullanlmtr. nk o, bir duyu filozofu olarak, duyula
rn delilini sadece eylerin grnyle aklamtr. lk iirsel ulus
larn duyular ar derecede canldr [375 vd]. Sonra, Aesop veya bi
zim kendilerine halk filozofu dediimiz ahlki filozoflar gelmitir.
Aesop, Yunanistann Yedi Bilgesini ncelemitir [424 vd], Aesop,
rnek vererek retmitir ve iirsel bir ada yaadndan onun ver
dii rnekler, duruma uygun olarak icat edilmitir (Menenius Agrip-
pa, isyankr Romal plepleri itaat ettirmek iin byle bir rnek kul
lanlmt [karn ve yeler, Livy 2.32], Bu eit bir rnek veya daha
gereki olan imdi bile, cahil kalabalk iin zdeyilerden elde edilen
en salam akl yrtmeden daha ikna edicidir. Aesoptan sonra, bir
konudaki pheli durumlardan yola karak birka ak eye ulamak
iin tmevarm kullanarak diyalektii tantan Sokrates geldi [1040],
Sokratesten nce, tp alannda gzlem yoluyla yaplan tmevarm
getirmesi nedeniyle hem fayda hem de stnlk bakmndan lm
sz vgy kazanm olan btn doktorlarn prensi Hippokratesi
gryoruz. O, ne bir kimseyi aldatm ne de biri tarafndan alda
tlmtr (Ncc fallit quenquam, nec falsus ab ullo esi) [Macrobius:
Sciponun Ryas zerine Yorum 1.6.64], Birletirici denilen yn
temle matematik bilimi, Platon zamannda Timaeutfts. grebilecei
miz gibi, Pythagoras Italyan Okulunda en byk ilerlemesini kay
detmitir. Bylece birletirici yntemin kuvveti nedeniyle Sokrates ve
Platon zamannda Atmallar, mzik, bronz dkm, resim, heykel ve
mimaride olduu kadar iir, belgat ve tarihte olduu gibi insan
rknn hayranlk uyandrd btn sanatlarda parlaktlar. Daha son
ra Aristoteles ve Zenon geldi. Aristoteles, tmelleri elde etmek iin
tikelleri birletirmekten ziyade tmellerden tikelleri karma yntemi
olan kyas (silojizm) yntemini retti. Zenon ise, zincirleme kyas
Giambattista Vico 215
[ r s e l A h lk ]
bar, iyi kalpli, merhametli, terbiyeli, iyi davranl bir zamanda yazar
larn Latiumun altn devri dedikleri bir zamanda, Satrnn kur
banlar [191] olarak adlandrlrd [73].
518. Btn bunlara bakarak, ilk gentil uluslarda olduu sanlan
altn an masumiyeti zerine tespitlerde bulunan bilginlerin gurur
larnn ne kadar bo olduu sonucunu karabiliriz. Gerekte, bu
altn a, vahi, gururlu ve ok zalim olan ilk gentil insanlar koruyan
btl inanl bir fanatizmdi. Onlar, tanrsall, terr dolu olarak hayal
etmiler ve bu dar kalplarn dna kamamlard. Bu btl inanlar
zerinde dnen Plutarch [Btl nan 10.169 EF] tanrlara hi
inanmamaktansa onlara bu ekilde tapmak daha az ktlk myd
deil miydi sorusunu sorarak bizi artr. Ancak o, ateizme kar bu
zalim btl inanc zihninde tartarken adil deildir. nk, dnyada
hibir ulus ateizm zerine kurulmamken en aydnlanm uluslar,
tanrlara tapmaktan ortaya kmtr [333 vd],
519. Kayp insan rknn ilk insanlarnn tanrsal kkenli ahlkilii
zerine ok ey sylenebilir. Kahramansal kkenli ahlk ise yeri ge
lince tartacaz [666 vd].
[K IS IM IV ]
[ R S E L E K O N O M ]
dnen ilk insanlar asndan bir ehir kurucusu olarak kabul edilen
Romulus [417] Latiumun ilk ehirlerinin -b u ok sayda ehrin
ortasnda o, Romay kurm utur- kurucularna uygun niteliklerle
donanmt [160]. Livynin yukarda ad geen hatasnn bir paras
olarak, o, sma (asylum) vetus urbes condentium consilium, yani
ehirlerin kurucularnn eski bir uzgrs olarak tanmlar [106,
114], Halbuki, basit insanlar olan ehirlerin ilk kurucularnda byle
bir uzgr yoktu fakat inayetin onlara sunduu bir tabiatlar vard.
533. Hayal gc, burada daha byk genslerin drdnc tanr
sn [317], yani, sivil n tanrs olarak alglanan Apolloyu yaratt.
Bylece kahramanlar, Grekler tarafndan kleitoi, grkemli olarak
adlandrld. Kleitoi, zafer anlamna gelen kleostan gelmektedir. Yine
kahramanlar, Latinler tarafndan da silahlarn (veya gcn) ihtiam
demek olan cluerden [556] ve bu nedenle de Junonun, Lucinann
soylu dl iine getirdii sivil ktan dolay inclyti olarak adlandrl
mlardr [513]. Bylece, Urania -H om er tarafndan, iyi ve ktnn
veya tanrsalln bilimi olarak adlandrlan Mz [365, 391] ve Apol-
lo, yani iirsel hikmetin veya kehanetin tanrs [508]- ortaya k
mtr. Onlar, Mzlerin kincisi olan kahramansal tarihin hikayecisi
Clioyu da kavram olmalydlar. Bu ilk tarih tr kahramanlarn ne
silleriyle balam olmalyd. Tpk, kutsal tarihin aile reislerinin (pat-
riark) torunlaryla balam olmas gibi. Bu tarih, ormanda babo
dolaan bir kz olan (ok kt bir yaam iindeki) Defneyi takip
eden Apollo ile balar. Defne, tanrlara yalvarmas sonucu onlarn
yardmyla (tanrsal yinler, resm evlenmeler iin gerekliydi) ayaa
kalktnda bir defne aacna dnr (defne aac, yle bir bitkidir
ki dln belirli olduunu ve bilindiini ifade eder). Ayn anlamda
Latinler, ailelerin ktkleri (stocks) iin stipites kullanrlar ve bar
barln geri dnnde ayn kahramansal cmle geri gelmitir. n
k onlar, soy aac iin ayn kahramansal ifadeyi kullandlar ve kuru
culara, (aa) ktkleri veya kkleri dedikleri gibi, torunlar da
(aa) dallar ve ailelerin soylar olarak adlandrdlar [531], Bura
dan, Apollonun Defneyi takibi, bir tanr eylemidir ve Defnenin ka
bir vahinin eylemidir. Fakat daha sonra bu yaln tarihin dili unu
tulduunda Apollonun takibi ve Defnenin ka apknlk olarak
deerlendirildi.
534. Dahas Apollo, Dianann erkek kardeidir. nk, srekli
akan su kaynaklar, ilk uluslarn dalarn tepesinde kurulmasn
238 iirsel Ekonomi
lece, ylanlarn ektii bir (buday) arabas (chariot) iinde Ceres ile
ayn olan Proserpinenin [716] douunu, gsteren heykel yaplm
tr. Bundan dolay da ylanlar, Greklerin madeni paralarnda sklkla
grlr olmutur.
542. Bylece, Zihinsel Szln rneklerinde [145] (bu yeniden
dnmeye deer bir eydir) Faracastoronun Syphltsinde ark
olarak syledii gibi [2.22 vd] Amerikal Yerlilerin krallarnn h
kmdarlk ass yerine, kurumu ylan derisi tadklar grld
[604]. inliler de kraliyet armalarn dragonla doldururlar ve sivil
gcn sembol olarak bir dragon tarlar. Bu Dragonun, [Draco]
Atinallarn kanunlarn kanla yazan Dragon olmas gerekir. Yukarda
yorumladmz gibi [423], bu Dragonun, Perseus tarafndan Gor-
gonun kalkanna ivilenen ylanlarndan biri olmas gerekir. Bu kal
kan, daha sonra Atinallarn tanras Minervann kalkan olmutur
ve kalkana kim bakarsa taa dnmtr. Bu daha sonra, Atinann
sivil gcnn bir hiyeroglifi olarak grlecektir [616], Ezekiel, kita
bndaki Kutsal Yaz (Holy Scripture)da [29.3], Msr kralna, r
maklarnn ortasna uzanm byk dragon unvann baheder, tpk,
dragonlarn, yukarda iaret edildii zere, suda domas gibi ve
Hydramn ismini bu su esinden almas gibi. Japon mparatoru da
parola olarak dragon tayan valyeler birlii oluturmutu; ve bar
bar zamanlarn geri dnnde tarihler bize, yce soyluluu nede
niyle, Viscontinin evine Milanm dukal dendiini anlatr. Bu evin
armasnn stnde, bir ocuu yutan bir dragon bulunur. Bu dragon,
Yunanistann erkeklerini yutan ve soyluluun tanrs Apollo tarafn
dan katledilen Pythondan bakas deildir [553]. Bu hnedan arma
lar, bu ikinci barbarlk dneminin insanlarnn dnce biimi ve ilk
barbarln dnce biimi arasndaki aynlk bakmndan hayranlk
uyandrcdr. Bunlar, ayn zamanda, atei tututuran akmaktan
dan kolyeler takan iki kanatl dragonlar olmaldr. Bu iki dragon, Al
tn Postun (Golden Fleece) iki bekisidir. Bunun tarih nemini, re-
simsel rnekler dzeninde yazan Chiflet anlayamazd. Bu nedenle de
Pietresanta bu tarihin anlalmaz, karanlk olduunu itiraf etti.
543. Yunanistann baz yerlerinde ylan, aslan, Hydray veya
Dragonu [540] ldren Herkld. Baka bir yerde Chimaeray
ldren Bellerophondu [541], yine baka bir yerde derileriyle eitli
renklere brnm topraklar olmas gereken kaplanlar evcilletiren
Bacchustu. Bylece, kaplan ismi bu gl trn hayvanlarna geti.
242 iirsel Ekonomi
IV
574. Barbarln geri dn sresince [L7] arivlerde bulduumuz
tek szleme, ikamet etmek veya iftilik iin srekli ya da belli bir
sre iin topraklarn kiralanmasyla ilgili szlemedir.
V
575. Bu belki de, bu emphyteusis [106 7] in neden bir de iuri ivili
(sivil kanun) szlemesi olduunu aklar. Yani, bizim ilkemizle de
iure heroico romanorum. Bu Ulpianm ius naturale gentium huma-
narum dncesini, yani barbar gendenn doal hukukunu ncele -
mitir ve onlardan ayr olarak insani gende rin doal hukukuna zttr.
Ancak bu, Ulpianm zamanndaki Roma imparatorluu dndaki
barbar gende rin hukuku deildir. nk, onlarn kanunlarnn Ro
ma hukuk bilginlerince hibir nemi yoktur.
VI
576. Ortaklk bilinmiyordu. Homerin, Polyphemusun Ulyssese
syledii eyle bize anlatmak istedii gibi cyclop tr detler nede
niyle, her aile babas yalnz kendi ileriyle ilgileniyordu [516],
VII
577. Ayn nedenle, emirnameler veya szlemeler bilinmiyordu. Eski
sivil kanunun kural: Per extraneam personam acquirinemini (Hi
biri, yetkisi altnda olmayan bir kimse tarafndan elde edilemez) [D.
50.17.11 + 123?].
VIII
578. Fakat Ulpiann insani genslerin hukuku olarak tanmlad
kahramansal genslerin hukuku baarld zaman, orada devrimsel
bir deiim oldu. Eski zamanlarda szlemede ift tarafl olarak art
belirlemedike satn alma ve sat szlemesinde, tekrar elde etmenin
garantisi yoktur. imdi bu, bonae fdei, iyi inanca dayal olan anla
malarn kraliesi oldu ve doal olarak arta balanmadan yeniden el
de etme hakk dodu.
[BLM IV] MTOLOJK CANON
579. [iirsel] karaktere geri dnyoruz: Vulcan, Mars ve Vens.
Burada belirtilmelidir ki (bu bizim mitolojimizin nemli bir canom
Giambattista Vico 261
[ R S E L P O L T K ]
een bir Jove dogmas kuruyorlar fakat gerekte, Jove ve dier tanr
lar insanlarn ileri hakknda bir divan kurarak zgrce onlar belirli
yorlar. Bizim belirlediimiz pasaj, siyaset kuramclarnn hatal bi
imde Homeri referans gstererek monari olarak yorumladklar
dier iki eyi aklyor. Bu pasajlardan birinde [I. 1.287 vd] Age-
memnon, inat Achillesi azarlar. Dierinde [I. 2.204] Ulysses, Tru-
vay kuatmaya devam edebilmek iin eve dnmek isteyen isyankr
Grekleri ikna eder. Her iki pasajda da, Yalnzca biri kraldr denilir.
Fakat yalnzca bir emredici efin olduu savaa atfedilen her iki pa
saja gnderme yapan Tacitus tarafndan aktarlan [A. 16] bir ilke
udur: "Ynetici olma art bir kiiye mahsus klnmadka itibar
salanamaz (Eam esse imperandi conditionem, ut non aliter ratio
constet quam si uni reddatur). Keza Homer, kahramanlar ismiyle
zikrettii iki iirine kral unvann da ekler. Cenesid teki [36.15 vd]
bir altn pasaj da bununla uyum iindedir, orada Mzler, Esaunun
neslinden olanlar sayarak onlarn hepsine kral derler. Veya daha ok
Vulgate duces (efler), captains (reisler) olarak arr. Tpk,
Pyrrhusun bykelilerinin, Romada birok kraldan oluan bir
senato grdklerini sylemeleri gibi. Gerekten de babalarn ynetim
biimleri deiirken, doal durumdayken sahip olduklar aile gle
rini, yrrlkte olan dzene brakmasn kavramak zordur. nk,
gcn doas onlarn yiitlikle elde ettiklerine mmkn olduu ka
dar az yer vermektedir; ve onlarn kendi kazandklarm korumalar
da pek mmkn deildir [261], Bundan dolay biz, Roma tarihinde
yiitlikle kazanlm olan eyin alaka teslimine katlanamayan g
llk kibirliliini sk sk okuruz ( virtute parta per flagitium amittere).
Btn insani olanaklar arasnda grlmtr ki, sivil hkmetler ya
hileden ya da tek bir adamn zulmnden domamtr [522], Hi
kimse, sivil gcn aile otoritesinden ktn veya sivil durumlarn
(o, ex iure optimo, her zel veya kamusal engelden bamsz olma
anlamnda) istimlak hakknn babaya ait doal mlklerden geldiini
dnmesin [490],
586. Akl yoluyla kurduumuz bu gelime, akla bal olan keli
melerin kkenleriyle arpc ekilde dorulanmtr. nk bu, do-
minium optimum zerinde ya da (Greklerce dikaion ariston denilen)
babalarn engellenmemi mlkleri zerinde [490], Greklerce aristok
ratik denilen ynetim biimlerini kurdu ve G tanras Opstan
ismini alan Romallarn optimatder dedii ynetimler kuruldu [587],
266 iirsel Politik
mel sebebidir. nk, her zel miras (babadan geen) pro indivisio,
ayn zamanda kamu mirasdr. Bu nedenle de zel mlkiyetin yoklu
unda ksmi mlk, konumunu kaybederek, btnn mlk olur. Bu
nun teknik yasal aklamas yledir: zellikle yasal miraslara
(dorudan vrisler yoksa, ikinci derecede vrislerin yasal olarak hak
kazanmasn ifade eder) intikal eden miraslar, gerekte, onlara yal
nzca bir defa gelmesine ramen, bu mirasn yasal miraslara geri
dnd sylenir. nk Roma uluslarnn kurulma srecinde Ro
ma kanunlarn kuranlar, f'ieKcr olarak babadan intikal eden zel mi
raslarn tmn kurdular, tpk feodal kanunlarn ex pacto et provi-
dentias gibi. Feodal kanunlarn hepsi kamu mirasndan (patrimoni)
gelir. Miraslar, anlama (pact7 ve sivil kanunlarn ngrsyle zel
bir sahipten bir bakasna getii gibi zel sahiplerin yokluunda,
geldii kaynaa geri dner. Sylediklerimizin tm, bir elden die
rine geen miraslar hakknda olan Lex Papia Poppaea artyla doru
lanmtr. Bu kanun tam bir su unsuru olarak evli olmayanlara uy
gulanrd. nk onlar, evlilik kurumuyla gelen Romal ismini yay
may ihmal etmilerdi. Eer, vasiyetname yazmlarsa vasiyetleri h
kmsz kabul edilirdi. Dahas onlarn miras brakacaklar akrabalar
olmad da dnld. Her iki halde de isimlerini koruyan mirastan
mahrum kaldlar ve babadan kalan miraslar, bir miras niteliinde
deil de Tacitusun ifadesiyel halka intikal eden hisse olarak herkesin
ailesi olan halka [A. 3.28] tamquam omnium parentem geri dnd.
Bu ifade zerinde ok duran yazarlar, insan rknn ilk babalar, ilk
topraklar igal ettiinde, en eski zamanlardan bu yana, tm ylanl
as cezalarnn nedenlerini bununla ilikilendirirler [389]. Bu igal
etme, dnyadaki btn sahip olmalarn kkeniydi. Daha sonra e
hirlerde birleen bu babalar babaya ait gler dnda sivil gleri
yarattlar ve babadan intikal eden zel miraslarn dnda aerarium
veya kamu hzinesi denen kamu mirasn yarattlar [619 vd]. Vatan
dalarn babadan intikal eden miraslar zel bir sahiplikten, vrisler
niteliinde bir bakasna geebildi. Fakat kamu hzinesine geri d
nerken zel mlk (efendinin klesine balad) peculiuniun eski
orijinal niteliini yeniden kazand.
604. Kahramansal uluslarn oluumunda kahraman airler on bi
rinci byk tanr olan Merkr hayallerinde yarattlar [317], Mer
kr, kutsal assyla (kehanetler iin gerek bir kelime [435]) asi fa-
muliye kanunlar tayan tanrdr [597], Ayn as ile Virgilin bize
278 iirsel Politik
syledii gibi [A. 4.242 vd] Orcustan ruhlar arr (yani Merkr,
airlerin Orcus dedii, kanunsuz bir durumda dalm ve kaybolmu
insanlar kahramanlarn korumas altndaki yanamalar (clients) ol
maya ararak onlarn sosyal hayatn dzenler [688, 717]). As,
bize bir sopay saran bir veya iki ylanl biimde tanmlanr (Bunlar,
[dii] kahramanlar tarafndan famuliye balanan bonitary sahiplie
iaret eden ve bizzat [erkek] kendileri iin saklanan krallk mlkiye
tine iaret eden ylan derileridir [541 vd]. ubuun tepesinde [kah
ramansal] dzenin gayrimenkul hakkna iaret eden iki kanat vardr
[488, 590, 603] ve Merkrn giydii balk da kanatldr (onlarn
yksek ve zgr yapsn dorulamak iin, balk zgrln [efen
diliin] bir hiyeroglifi olarak kalmtr). Buna ilveten Merkrn ar
kasnda da (egemen senatolarda, yerleik tarlalarn mlkiyetine iaret
eden) kanatlar vardr. Dier yandan o plaktr (nk, onun famu-
7/ye tad mlkiyet sivil trenlerden mahrumdur ve tam olarak
kahramanlarn erefi zerine temellenmitir). Tpk, yukarda grd
mz zere Vens ve Gracesin plak resmedilmesi gibi [569],
Bylece, skityada kehanetlere sahip olan ve Iskityann egemen
efendisi olduunu Dariusa anlatmak isteyen Idanthyrsusun kuun
dan dolay [435] Grekler, kahramansal kurumlara iaret etmek iin
kanatlar aldlar ve son olarak ak ifadeli hitabette Romallar btn
kahramansal sivil kurumlarn ve kanunlarn kendilerine bal oldu
unu pleplere gstermek iin u soyut ifadeyi kullanrlar: Kehanet
ler bizimkilerdir [110]. yle ki, ylanlarn ortadan kaldrld Grek
Merkrnn kanatl denei, Msrllarn, Etrsklerin, Romallarn
ve son olarak da ngilizlerin kartal bal assdr (kral ass) [487],
Bu ubuk, Grekler tarafndan kerykeon olarak adlandrlr. nk
o, Homerin kerykes dedii kahramanlarn famulsine tarmsal ka
nunlar tamtr. O, saym emreden Servius Tulliusun tarmsal ka
nununa da girmitir [107]. yle ki, bu kanun altndaki kyller Ro
ma kanunlarnda censiti olarak geer. Merkr, ylanlaryla, tarlarm
bonitary mlkiyetini getirmitir ve ophis, ylan adndan gelen phe-
leia denilen kahramanlara plepler tarafndan toprak kiras olarak
verilirdi [541]. Son olarak, nl Herkln dmn getirmitir.
Bu dmle, insanlar Herkln onda bir toprak vergisini kahra
manlara derler. Plepten olan Romal borlular Petelyan Kanunu za
manna kadar bunu demeye zorunluydular veya soylularn sadk
kleleriydiler. Btn bu konular zerinde daha ileride konuacaz.
Giambattista Vico 279
myla bir halk veya ulus deildir. Ayrca, dier halklarla ve uluslarla
ilikilerinde enderin doal hukukunu uygulamaz. Bu durumda,
hem hukuk hem de bu hukukun uygulamas onun stnde olan ba
ka bir halka veya ulusa der.
633. Burada ileri srdmz ey, ilk ehir kahramanlarnn tan
rlar olarak adlandrld [449] olgusu dorultusunda enderin do
al hukuk kurumlarma uygulanan, tanrlar tarafndan buyrulan ka
nunlar olan iura a dtis posita cmleciinin mnsn aklayacaktr.
Fakat ilk kez Ulpiandan daha fazla ey sylediimiz ve zerinde
filozoflarn ve ahlk teologlarnn, sonsuz akla dayal kendi doal
hukuk anlaylarn temellendirdikleri insani -enderin doal hukuku
arkadan geldiinde, yukardaki cmlecik, doal hukuk Gerek Tan
r tarafndan kurulmutur anlamnda yeniden yorumlanmtr.
[BLM VI] KAHRAMANSAL POLTKALAR YENDEN
BALADI
634. Tarihiler, Kahramansal a hep Minos ve Jasonun Pontusa
yapt sava seferinden balatrlar (Kahramanlar an Truva Sa-
vana kadar devam ettirirler, son evreyi kahramanlarn dolamasn,
Ulyssesin Ithacaya dnyle sonlandrrlar). Aa yukar bu za
manlarda byk ilhlarn en sonuncusu olan Neptnn ortaya k
m olmas gerekir [317], Bunun iin, Homerdeki birka deerli
pasajdan yardm alarak felsefi aklla doruladmz tarihilerin oto
ritesinden yararlanyoruz. Felsefi akl udur: Gemicilik ve sava ge
mileri, uluslarn en son icatlardr. nk, onlar icat etmek en yet
kin olanlarn iidir, o kadar ki onlarn mucidi Daedalus, bizzat deha
nn bir sembol olarak kalmtr ve daedala tellus, Lucretius tarafn
dan [1.7] hnerli toprak mnsnda kullanlmtr. Atfta bulundu
umuz ve Homere ait olan pasajlar O dyssef dedir [rnein, 10.144
vd]. Ulyssesin bir iskele yapmaya alt her ey frtnayla karaya
srklenir. Ulyses, bir yerleim yerinin varlna iaret eden duman
aramak iin bir tepeye trmanr. Homere ait bu pasajlar, Strabonun
belirttii uzun deniz kys boyunca uzanan ilk uluslarn korkularn
anlatan Platondaki altn pasajla [296] yeniden kuvvetlendirilir. Bu
Thucydides tarafndan da belirtilmitir. Thucydides der ki, korsan
yamaclarn korkusuyla Grek uluslar, kylara gelmek ve ikamet
etmek iin ok yava davranmlard. Bundan dolay Neptn, yeri
sarsan dili mzrakla donanm olarak tasvir edilir. dili mzrak,
294 iirsel Politik
larn nedeni uydu: Kanun, bir plebin sradan sahip olma hakkn her
durumda soylularn isteine gre savunmutu. Bu kanun, soylularn
elinin altnda olmay veya onlarn iddet hareketlerini ilk ynetimlerin
dier sonsuz mlkiyeti nedeniyle dikkate almaz (Aristoteleste de
byle olduunu belirtmitik [269]). Yani, zel hatalar ve kusurlar
hakknda onlarn hibir kanunlar yoktu. Bunlar zmlemeyi, D r
dnc Kitapta gstereceimiz gibi silahlarn gcyle belirlenebilecek
ekilde bireylerin kendilerine braktlar [960 vd]. Ret vindicat/onun
formaliteleri arasnda, Aulus Gelliusun [20.10.10] festucary bir sa
manla denenmi dedii [sembolize edilmi] g, iinde bu gerek
gcn yeniden canlan vard. Btn bunlar, hkim tarafndan tas
dik edilen yasaklanm Unde Vi ile dorulanmtr. nk, On ki
Levha Kanunlar zel iddeti tanmad veya ondan sz etmedi bile ve
dolaysyla daha sonra gelen kanunlar da ayn ekilde preatoa (vali)
zg eylemleri de tanmad. De vi bonorum raptorum ve Quod me-
tus caussa.
639. O hlde, her halkta zellikle bar zamanlarnda grld
ekilde yabanclarn daimi dmanlar olduunu savunan kahraman
sal det, dar geniledii zaman srekli hcumlar yoluyla ve birbir-
leriyle daimi savalar srdren btn kahramansal uluslarda mte
rek olarak tannan bir biim almtr. Bundan dolay, Platonun bize
anlatt ehirler, silahlarn gcne dayanarak domutur [588] ve
bu ehirler kendi kendilerini, asker bir tarzda idare etmeye bala
mlardr. ehirler arasnda devam eden bu savalarn varlndan
nce sava ismiyle karlayoruz. nk Grekler, savaa polis (e
hir) ten dolay Polemos derler.
640. Bu delile gre, u nemli gzlemi yapabiliriz: Romallar, fe
tihlerini geniletmiler ve zaferler kazanmlardr. Onlar, yurtlarnda
plepleri idare ettikleri drt temel kanuna dayanarak btn dnyay
kazanmlard. Barbar illerinde Romulusun yanamalarna yaptkla
rn uyguladlar. Romal kolonileri bu illere gnderdiler. Bunlar tarla
larn nceki efendilerinin yerlerini aldlar ve onlar bu tarlalarn ii
leri hline getirdiler. Medenilemi illerde, tarlalarn bonitary ml
kiyetini pleplere garanti eden Servius Tulliusun tarmsal kanunlarn
uyguladlar [107], talyada ise sola italica denilen topraklar ile bee
nilen quiritary mlkiyeti kendilerine garanti ederek On ki Levhanm
tarmsal kanununu uyguladlar ve daha iyi muameleyi hak etmi olan
298 iirsel Politik
[R SE L FZIC]
* La vita d i Cola Rienzo, ed. Zefirino Re, Firenze, 1854, s. 140 vd.
Giambattista Vico 325
* Fasces: ortasnda balta bulunan denek demeti eklindeki bir tr silah (.n).
336 iirselKozmografi
[R SE L ASTRONOM ]
R S E L KRONO LOJ
altn elmalar (yani, bir parazitin* getirdii narlar deil, tarihi adan
deerli bir yorum olarak hasat rnlerini) Hesperiadan geri getiren
Herkl (topra ekme ilemi iin tarlaya dntrerek), ekilmi tar
lalarn tanrs Satrn devrinden bizzat ayrlmtr [540, 549]. Ayn
ekilde Perseus [423], Minerva devrinde hretini elde etmi olma
ldr [589]. nk sivil gler var olduklarnda, onun kalkan Miner-
vann kalkannda olduu gibi Medusann ban tamtr. Son ola
rak Orpheus, Merkr devrinden sonra domu olmaldr [604],
nk Grek vahilerine kahramanlara ait bilim olan kehanetlerdeki
tanrlarn gcn arklarla anlatarak o, kahramansal Yunanistan
uluslarn yeniden kurmutur ve Kahramansal aa ismini vermitir.
nk bu ada bu kahramansal mcadeleler yer almtr. Bylece,
Orpheusla ayn zamanda, orada, Linus, Amphion ve Musaeus gibi
dier kahramansal airler yaylmtr. Nasl, Amphion (Latince ta
kelimesi iin kullanlan lapis kaba adam mnsndadr. Bu nedenle
basit zihinli pleplere iaret eder) Theb duvarlarn dikmek iin talar
kullandysa ayn ekilde, Romann Cadmus tarafndan kurulmasn
dan tam yz yl sonra, decemvir yelerinden birinin torunu olan
Appius, Romal pleplere agitabat connubia more ferarum (Orphe-
usun vahilerininki gibi evlilikleri uygulayan) kehanetlerdeki (soylu
lara ait olan bilim) tanrlarn gcn arklarda anlatarak onlar itaat
ettirir ve kahramansal Roma devletini kurar [661].
735. Burada olaylar olduundan ok erken ve ok ge zamanlara
koymann bilindik genel bal altnda toplanan drt eit anakro-
nizmaya dikkat etmeliyiz. Bunlardan ilki, gerekten olaylarla dolu ol
mas gereken zamanlarn bo olmasdr. Bundan dolay, neredeyse
btn sivil insani kurumlarn kkenini bulduumuz Tanrlar a,
bilgili Varro tarafndan Karanlk Zaman olarak belirlenir [52], kin
cisi, olaylardan yoksun olduu hlde, olaylarla dolu gsterilen tarih
lerin anakronizmasdr. Bylece, fabllarn kahramansal airler tara
fndan, zellikle de Homer tarafndan icat edildii eklindeki yanl
inan altnda, iki yzyl sren Kahramanlar a, Tanrlar ama ait
olan olaylarla doludur ve bu olaylar onlarn ait olduu aa tekrar
konulmaldr. ncs, blnmesi gereken zamanlar birletiren
anakronizmadr. rnein, Yunanistan vahi yaay durumundan
Orpheusun tekil yaam sreci iindeki Truva Savamn parlaklna
[R SE L CORAFYA]
sndan deil ilk onyamn Samos adasndan gelmi olmas akla daha
uygun grnr.
744. Yunanistann iindeki Trakyadan kesin olarak bir Grek
tanrs olan Mars ve ilk Grek teolojik airlerinden biri olan Orpheus
gelmi olmaldr.
745. Yunanistan iindeki Iskityadan kehanetlerini Yunanistana
brakan Anakarsis geldi [100, 128], Bunlar, Zerdtn kehanetle
rine (kehanete dayal bir tarihi olmas gereken) benzer olmalyd
[59], Anakarsis, en eski khin tanrlardan biri olarak kabul edilmi
tir. Bu kehanetler, daha sonra sahtekrlkla felsefe dogmalarna d
ntrld. Ayn ekilde, Orphica, Orpheusun msralar zannedildi,
tpk, Zerdtn kehanetlerinin hibir iirsel tad olmamasna ra
men Platoncu ve Pytagoras okula ayr bir n salamas gibi. Bun
lara benzer olarak, bu Iskityada [Yunanistan iindeki] orijinal
Hyperborallar vastasyla, Delphi ve Dodona adl iki nl khin Yu
nanistana gelmi olmaldr, Kronolojik Tablo zerine Notlar bl
mnde [100] tahmin ettiimiz gibi. nk asl Yunanistan ile bu
Hyperborallar arasnda, yani skityada, Grek kanunlaryla insanl
bir dzene getirmeye teebbs eden Anakarsis, erkek kardei Cadui-
das tarafndan katledildi. Van Heurn, Anakarsis, bu kanunlar onlara
getirmi olamaz diyerek barbarlk dnemi felsefesine az bir katkda
bulundu. Ayn akl yrtmeyle, Abarisin de bir Sicilyal olmas ge
rekir. nk Abarisin, Anakarsisin szn ettiklerinden baka bir
ey olmamas gereken skityal kehanetleri yazd sylenir. Abaris,
Idanthyrsusun bu kanunlar skityada uzun zaman sonra fiziksel
nesneleri kullanarak (ku, fare, kurbaa, gemi dmeni vs. nesneler
.n) yazdn belirtmiti [90], Sonu olarak unu karmalyz: Bu
kehanetler, Grek felsefesinin ortaya kmasndan sonraki bir zaman
da bir sahtekr tarafndan yazlmtr. Bylece, bize kadar ulaama
m olan Anakarsisin kehanetleri, bilginlerin gururu dolaysyla, bt-
n hikmetin kehanetleri kabul edilmitir.
746. Herodota gre Greklere ruhun lmszl dogmasn ge
tiren Salmoxis, Mars ile ayn anlamda bir Getand.
747. Ayn ekilde, Dou Hindistandan (yani, iirsel altnla dolu
bir Grek toprandan) zaferle gelmi olmas gereken Bacchus, Grek
Hindistanndand. O, altn arabasn [651, 713] zafere srd. Bun
dan dolay Bacchus, ylanlarn ve kaplanlarn evcilletiricisidir, tpk,
350 iirsel Corafya
779. iirsel hikmetin tam olarak iki byk ve nemli vgye lyk
olduunu gstermitik. Bunlardan biri, bir yandan uluslarn, dier
yandan bilginlerin gururuna ramen [124 vd], aka ve daima bu
hikmetle uyumlu olan gentil insanl kurmu olma vgsdr. Ulus
lar, bo gurur, grkem ve ihtiam fikriyle; bilginler ise her ie bur
nunu sokan mnasebetsiz felsefi hikmetle, kendi iirsel hikmetlerini
dorulamak iin asl iirsel halk hikmetini yalanladlar. Dieri ise
bize kadar gelen bir halk gelenei hakkndadr. Eskiler, kendi bilge
lerini bu gelenek sayesinde karmlardr. Birok aratrma yaplma-
Giambattista Vico 361
G e r e k H o m e rIn K e f
[KISIM I]
[G e r e k H o m e r i n A r a t i r m a ]
[GR]
780. kinci Kitabmzda, iirsel Hikmetin, ilkin teolojik, sonra da
kahramansal airler olan Yunanistan halknn halk hikmeti olduunu
ispat etmitik. Homerin hikmetinin bu halk hikmetinden hi de
farkl olmad sonucunun, zorunlu olarak ortaya kmasna ramen,
yine de Platon [R.598 vd, 606 vd!], yce btn (esoterik) hikmeti,
bize, Homerin bahettii fikrini salam biimde yerletirmitir (bu
konuda bir kitap yazan [652, 867]* [sahte] Plutarch bata olmak
zere, dier filozoflarn hepsi de silsile hlinde Platonu izlemiler
dir) . Biz burada, zellikle Homerin bir filozof olup olmadn ince
leyeceiz. Bu konu hakknda, Dionysius Longinus bir kitap yazm
tr. Diogenes Laertius, Pyrrhonun hayatna dair yazd eserde bu
kitaptan bahsetmitir [Longinus hakknda, Suidas tarafndan yazl
m bir makale de vardr].
[BLM I] HOMERE ATFEDLEN BTIN (ESOTERIC)
HKMET
781. Homerin kendi zamanndaki barbar Yunanistan halknn (vul-
gar) detlerine ve hislerine uymas gerektii takdir edilmelidir. n
III
795: Alcinousun bahelerinin gzellii, saraynn ihtiam ve verdii
ziyafetlerin debdebesi [O. 7.81-184] bize gsterir ki, Grekler lks ve
debdebeye hayran olma aamasna ulamlardr.
IV
796. Fenikeliler, Grek kylarna Vensn maarasn gzel koku
larla dolduran fildii erguvan rengi Arap ttssn, daha sonra bir
soann dtaki derisinden daha ince olan keteni, [O. 19.232 vd] i
lenmi naklar henz getiriyorlard. Penelopenin klarndan biri,
ona sslenmesi iin byle bir elbiseyi hediye getirmiti. Ayrca, ince
yerlere esneklik verecek ve kaln yerleri gerecek ekilde tasarlanm
kuma kaplama detini de getiriyorlard [O. 18.292 vd]. Gnmz
deki kadnsla yakr bir icat.
V
797. Priamm Achillese doru srd araba [I. 24.265 vd], sedir
aacndan yaplmtr. Calypsonun maaras da [O. 5.59 vd] par
fmlerle mis gibi kokar. Bu duyusal incelik, Romallarn zevk anlay
na henz yabancdr. Keza, Romallar, Neronun ve Heliogaba-
lusun dnemlerindeki lks anlaynda bile eyalar harap etmeye
ok yatkndlar.
VI
798. Circenin evindeki ehvet dknlerinin banyolarn okumutuk
[O. 10.360 vd].
vn
A
IX
801. uras gerektir ki, Homer, kahramanlarm daima kzarm et
yiyenler olarak betimler [R. 404 BC]. Bu, etleri piirmenin en basit
ve en kolay yoludur. nk bu ekildeki piirme, yanan kmrden
baka bir ey gerektirmez. Bu uygulama, kurban adama detinden
kalmt ve Romallar, sunaklarda, misafirler arasnda kesilip blnen
kzarm kurban etleri iin prosiicia terimini kullandlar. Daha son
raki zamanlarda, bunun yan sra et, tpk tanrya adanmamlar gibi
ilerde kzartld. Buna uygun olarak, Achilles, akam yemei sra
snda bir kuzuyu keser [I. 24.621 vd] ve sonra Patroclus [I. 9.201
vd] onu bir ite kzartr, masay hazrlar ve servis sepetleri iinde
etin zerine ekmek koyar; nk kahramanlar, rahiplerin yapt
gibi, tabiatta, kurban biiminde olmayan hibir ziyafeti kutlamam-
lardr. Latinler arasnda bu epulae de canl kalmtr. Masrafl ziya
fetler, genellikle, epulumda bykler tarafndan verilmitir. Halk iin
olan ziyafette ve epulones denilen rahiplerin katld kutsal ziyafet
lerde Agememnon, buna uygun olarak iki kuzuyu keser. Bu kurban
lar, Priamla sava dnemlerini takdis eder [I. 3.271 vd]. Bizim im
di kasaplk olarak deerlendirdiimiz bu olay, o zaman iin ihtiaml
bir olaydr. Yalnz, bu sahne, daha sonra etin halanmas iin de uy
gulanmtr. nk bu ilem, atee ek olarak, suyu, tencereyi ve on
larla beraber ayakl bir sehpay da gerektirir. Vergilin kahraman
lar da eti bu ekilde yerler ve bir ite de kzartrlar [A. 1.210 vd].
Son olarak, yiyeceklere, sz edilen eylerin yan sra, eniyle lezzet
gelir. O halde, Homerin kahramansal ziyafetlerine geri dnelim.
Homer, Greklerin en lezzetli yemei olarak, un, peynir ve baldan ya
plan bir yiyecei gsterse de [I. 11.628 vd; O. 10.234 vd; 20.69],
onun iki betimlemesi balklarla ilgilidir [I. 16.406 vd; 742 vd; O.
5.51 vd; 432 vd; 10.124; 12.251 vd; 22.384 vd]. Ulysses, fakir
klna girdiinde, klardan birinin ona sadaka vermesi zerine,
konuksever krallarn fakir gezginlere kar yardmsever olmalar kar
lnda, tanrlarn yemek masasnn en byk lezzeti olan balkla
dolu denizler verdiini anlatr [O. 19.113 vd].
X
802. Son olarak amacmza da yaklaarak, Homerin, Yunanistanda,
kahramansal kanunun zayflad ve halk zgrl srecinin bala
Giambattista Vico 373
ykmna neden olan rollerini ortaya koydu [906, 911]. Fakat traged
ya, kahramansal nefreti doal olarak, duygunun kkeninden, konu
mann biimlerinden ve genelde vahi, kaba ve korkun eylemleri
olan ince tabiatlardan kan kmsemeyi, fkeyi, intikam sahneye
koydu. Bu tartmalarda, harika bir hava vardr. Konular, kendi ara
larnda ok uyumludur ve birrneklie sahiptir. Grekler, bu eserleri,
yalnzca, Homerin ancak son dnemlerini grebildii kahramansal
zamanlarda retebilirlerdi. Bu durum, aadaki metafiziksel ele
tiriyle gsterilir. Ortaya ktklarnda doru anlama sahip olan fabl
lar, bozulmu ve saptrlm olarak Homere ulamtr [221], Yuka
rda sz edilen iirsel Hikmette batanbaa grld gibi [514,
708], bunlarn hepsi, ilkin yava yava deitirilen ve bozulan gerek
tarihlerdi ve son olarak, bozuk biimleriyle Homere kadar geldiler.
Dolaysyla Homer, aada belirttiimiz gibi kahramansal airlerin
nc ama yerletirilmelidir [905]. M ythos kelimesinin ilk ve uy
gun anlamnn Grekler tarafndan gerek anlat olarak tanmland
lk ada, gerek ykler olarak fabllar icat edilmitir [401, 814],
ikinci a, onlar deitirmi ve bozmutur. nc ve sonuncu a
olan Homerin a, bu fabllar bozulmu olarak almtr.
809. Fakat amacmza geri dnersek, bu sonuca ulamak iin
gsterdiimiz nedenle ilgili olarak Aristoteles, Poetika adl eserinde
[24.18.1460a 19], Homerin, iirsel yanlln nasl icat edildiini
bildiini syler. nk Horacenin, ycelik bakmndan hayran ol
duu Homerin iirsel karakterleri, yukarda iirsel Metafizikte gs
terildii gibi, Yunanistan halknn, eit eit tikelleri bir cinse bala
yarak yarattklar kendi hayali evrenselleriydi [209, 402, 412 vd,
934], rnein halk, kahramansal erefin tm zelliklerini, Horace
nin Achilles karakterini tasvir ederken zetledii gibi hzl miza,
titizlik, fkelilik, acmaszlk, iddet, gce ilikin btn haklar kendi
ne ml etme vb. gibi doal zelliklerden karlan tm hisleri ve
detleri lyadd nm ba karakteri olan Achillese baladlar. Ayrca,
kahramansal hikmetin (yani, uyanklk, sabr, duygularn gizlemeyi
bilme, gerektiinde hile yapma, dmanlar hataya drmek iin
durmadan konuma ve davrann deitirme) tm hislerini ve det
lerini Odyssey'n ba karakteri Ulyssese baladlar. Budala ve aptal
Grekleri uyandrmak ve harekete geirmek iin onlarn dikkatini
ekecek zel insanlarn eylemlerini bu iki karakterle anlattlar. Bir
ulusun yaratt bu iki karakter, yalnzca, doal bir ekilde birrnek
376 Gerek H om er in Aratrma
808]. Onlar, kken itibariyle kaba olduklar iin, gitgide asl anlam
larn kaybettiler deitiler, olaand hle geldiler; bundan sonra
karanlk, rezalet dolu ve sonunda da inanlmaz hle geldiler [221,
708], Bunlar, kinci Kitapta bal bana incelendii gibi fabllarn
glklerinin yedi kaynadr.
V
815. Ayn Kitapta gsterdiimiz gibi bu fabllar, Homer tarafndan
bozuk ve arpk bir halde alnmtr [808].
VI
816. Fabllarn esasn tekil eden iirsel karakterler, formlar ve zel
likleri konulardan soyutlayamamaktan kaynaklanan doal bir gerek
sinimden domutur. Sonu olarak fabllar, en byk barbarlk za
manlarnda bu doal gereklilikten km olduu iin btn insanla
rn dnme tarz bu ekilde olmalyd [209], Tikelleri geniletmek
fabllarn daimi bir zelliidir. Bunun hakknda, Aristoteleste gzel
bir pasaj vardr [Rhetoric 2.21.1395 bl-10]. Aristoteles, bu pasajda,
snrl fikirlere sahip insanlarn, her tikeli bir zdeyie veya kurala
ykselttii eklinde yorum yapar. Bunun nedeni, snrsz olan insan
zihninin, duyularn gcyle snrlandrld iin kendi lah tabiatn
baka trl ifade edemiyor olmas ve hayal gc iindeki tikelleri
geniletiyor olmasdr. Belki de bundan dolay hem Grek hem de La
tin iirinde tanrlarn ve kahramanlarn imgeleri daima insanlarmkin-
den daha byk grnr. Barbarln geri dn zamanlarnda zel
likle lmsz Babann, sa Mesihin ve Bakire Meryemin tasvirleri
ok fazladr.
VII
817. Barbarlarda bir konu zerinde tekrar dnebilme eksiklii var
dr. Ayrca, bu tarz dnme kt kullanldnda, yanlln kkeni
dir. lk kahramansal Latin airleri, gerek tarihleri, yani Roma Sa-
valarn ark olarak sylemilerdir. Geri dnm barbar zamanlar
da, barbarln bu tabiatndan dolay, Gunther, Apulial William gibi
Latin airleri ve dierleri de tarihten baka bir ey sylememilerdir
[471]; ayn dnemin romanclar da onlarn gerek tarihleri yazdk
larn dnmlerdir. Felsefeyle aydnlanm bir adan gelen
Boiardo ve Ariosto bile, iirlerinin konusunu Parisli Piskopos Tur-
378 Gerek H om er in Aratrma
XI
821. iirin tabiatndan dolay, bir kimsenin ayn zamanda yce bir
air ve yce bir metafiziki olmas imknszdr. nk metafizikiler,
zihni, duyulardan soyutlar ve iirsel yetenek ise zihni tamamen du
yularn iine daldrmaldr; metafizikiler evrensellere ykselir. Oysa
iirsel yetenek tikellerin iine, derinlere dalmaldr.
XII
822. [213], Aksiyomdan dolaydr ki, doal yetenee sahip olmayan
biri baka her trl ii alarak baarabilir fakat iirde alarak ba
arma, doal yetenekten yoksun olan iin hi de mmkn deildir.
iirsel ve eletirel sanatlar zihni nak gibi ilemeye yarar. Fakat zihni
bytmeye yaramaz. nk incelik, kk bir deerdir ve byklk,
doal olarak btn kk eyleri kmser. Gerekte, nasl hzla
akan sel amurlu sular tamakta, talar srklemekte ve gvdeleri
aknn iddetiyle yuvarlamakta baarsz deilse, ayn ekilde, selin
bykl, bizim sk sk Homerde bulduumuz gibi, yetersiz ak
lamalarn nedenini izah eder.
XIII
823. Ancak bp, Homeri btn yce airlerin bile babas ve prensi
olmaktan geri koymaz.
XIV
824. Aristotelesin, Homerin karakterleri taklit edilemez eklindeki
Horacenin fikrine edeer olarak Homerin yalanlarn esiz buldu
unu grmtk. Homerin karakterleri taklit edilemez [809],
XV
825. Homer, hakiki tutkularn ifadesi olmas gereken iirsel cmle
lerinde ok stndr veya parlak bir imgelem kendini bize hissettirir
ve hl parlayan bir imgelem tarafmzdan doru olarak hissedilmeli-
dir ve bu iirsel ifadeler, bu yzden onlar hissedenlerde ayrt edilme
lidir. Bylece biz, genel olarak hayat hakkmdaki zdeyileri filozof
larn ifadeleri olarak ve tutkularn yansmas olan dnceleri hatal
ve souk airlerin eseri olarak tanmlarz [703 vd].
Giambattista Vico 381
XVI
826. Homerdeki vahi ve yabani eylerden elde edilmi olan iirsel
karlatrmalar kesinlikle emsalsizdir, kyas kabul etmez [785].
XVII
827. Homervari arpmalarn ve lmlerin kavga dolu oluu lya-
daya bal bana olaanstlk katar.
XVIII
828. O halde bu ifadeler, karlatrmalar ve betimlemeler, sakin,
eitimli, yetimi ve ince dnen bir filozofun doal bir retimi
olamazd.
XIX
829. Homerik kahramanlar, kendilerine zg detlerinde zihinleri
nin samalklar bakmndan olanlar gibi, imgelemlerin dinlii ba
kmndan kadnlar gibi ve fkeleri kaynayan, iddetli arzular alkan
tl genler gibidirler ve bu yzden bir filozofun onlar ok doal ve
ho karlamas imknszdr [786].
XX
830. Grek halknn, dillerinin biimlendii srete, dilin ar fakirlii
iinde kendilerini ifade etmeye altklar beceriksizlikler ve bozuk
luklar, acemiliin sonulardr [456 vd],
XXI
831. iirsel Hikmet blmnde kesinlikle yle olmadn gsterdi
imiz gibi Homerik iirler, btn hikmetin en yce gizemlerini ier
seler bile bu iirlerin ortaya konulduu biim, bir filozofa uyan d
rst, doru szl, dzenli ve ciddi bir zihin tarafndan kavranm
olamazd [384].
XXII
832. Kahramansal dil, eyleri uygun ekilde tanmlamak iin gerekli
olan cins ve trlerin eksikliinden doan ve bunun sonucunda btn
insanlarda mterek olan tabiat gereksiniminden ortaya kan ben
zerlikler, imgeler ve mukayeseler diliydi.
382 G erek H om er iin Aratrma
XXIII
833. lk uluslarn kahramansal msrayla konumas, doal bir gerek
sinimdi [463 vd]. Burada da, ortak el yazs karakterlerinin henz
icat edilmedii zamanda, lhi inayetin, uluslarn msra biiminde
konumalarn emretmesine hayran olmalyz. Bu ilk uluslar, aileleri
nin ve ehirlerinin tarihlerini ok kolayca aklda tutabilmek iin bun
lar belleklerine l ve ritimle yerletirmilerdir.
XXIV
834. Bu fabllar, ifadeler ve detler, bu dil ve msra hepsi bir arada
kahramansal olarak adlandrlmtr. Bunlar yukarda iirsel Hikmet
blmnde gsterildii zere [634 vd] tarihin kahramanlara tayin
ettii zamanlarda geerliydi.
XXV
835. Yukarda sylenenlerin hepsi de tm halkn zellikleriydi ve so
nu olarak bu insanlarn btn fertlerinde ortakt.
XXVI
836. Bunun yan sra, Homeri airlerin en by yapan yukarda
sz edilen btn zelliklerden dolay, Homerin bir filozof olduu
nu reddettik [787],
XXVII
837. Batn hikmete ait anlamlandrmann, daha sonra gelen filozof
lar tarafndan Homerik fabllara zorla sokulduunu yukarda iirsel
Hikmet blmnde gstermitik [515, 720 vd].
XXVIII
838. Fakat batn hikmetin, yalnzca birka kiiyle snrl olmas gibi
kahramansal fabllarn zn oluturan kahramansal iirsel karakter
lerdeki uyumu, felsefe, iir sanat ve eletiri sanatyla uraan bilgili
insanlarn bugn baaramadklarn grmtk. Horacenin Homere
bu zaferi vermesi bu uygunluktan kaynaklanr. Aristoteles, Homerin,
emsallerinin stnde olduunu; Horace ise, Homerin karakterleri
nin taklit edilemez olduunu syler. Her ikisinin sz de ayn an
lama gelmektedir.
Giambattista Vico 383
XVIII
857. Bu nedenle, ayn ey, msrayla deil dzyazyla yazlm birok
byk eser brakan Hipokrat hakknda da sylenebilir. yle ki, onun
eserleri, elbette ki ezberleyerek korunamazd. Bu nedenle aa yu
kar O, Herodot zamanna yerletirilir.
XIX
858. Btn bunlardan dolay, [aktr ki G. J.] Voss [Herodot tara
fndan aktarlan 5.59 vd] Josephusu rtebilmeyi dnd
kahramansal yaztta iyi inanca yer vermitir. Keza, ilki, Amphitr-
yonun, kincisi, Hippoconun ve ncs, Laomedon [yani, Lao-
damas]un olan bu yaztlar madalya kalpazanlar tarafndan u anda
yaplanlara benzer sahtekrlklardr. Martin Schoock, Vossa kar
Josephusa dayanarak iddiasn temellendirir.
XX
859. Homerin hibir ekilde Grek halk (vulgar) harflerinden sz
etmediini ve Bellerophona tuzak kurmak iin Proetus tarafndan
Eureiaya yazlan mektubun semata tarznda yazldn sylediini
de ilve etmeliyiz [433].
XXI
860. Aristarchus, Homerin iirlerini dzeltmesine ramen, yine de
bu iirlerde Yunanistann eitli halklarnn dilsel ifadeleri olan leh
elerdeki ve konumalardaki uygunsuz ifadelerin byk ounluu
kalmtr. Bunun yan sra lde arlklar kalmtr.
XXII
861. Homerin anayurdu bilinmemektedir [784 vd].
XXIII
862. Hemen hemen btn Yunanistan ehirleri Homerin memleketi
olduu iddiasndadrlar [788].
XXIV
863. Yukarda ileri srdmz gl varsaymlara gre, O c/ysse/in
Homeri Yunanistann batsndan gneyine doru olan blgedendir
388 G erek H om er iin Aratrma
XXXI
870. Homer de kendisini byklerin ziyafetlerinde ark syleyen kr
bir air olarak betimler. rnein, Alcinous tarafndan Ulysses iin
verilen ziyafette [O. 864] ve klar bayramnda ark syleyen biri
olarak tanmlar [O. 1.153 vd],
XXXII
871. Krn belleinin ok gl olmas insani tabiatn bir zelliidir.
XXXIII
872. Son olarak, [gelenek der ki] Homer fakirdi ve kendi iirlerini
syleyerek Yunanistan pazarlarnda dolard.
[KISIM II]
G e r e k H o m e r n K e f
[GR]
873. O halde, zerinde dndklerimizi veya Homer ve onun iir
leri zerine bakalarndan naklettiklerimizi, byle bir sonuca gitmeye
niyet etmeksizin aktardk. - Yeni Bilini vcv (imdiki metotla allma
m olan) ilk basmnn okuyucular, keskin grl ve bilgin insanlar
imdiye kadar Homerin gerek olmadna inanlmasndan phe
ettiler.- O halde btn bunlar, Truva Savanda olduu gibi H o
merin durumunda da ayn eyin olduunu bizi dorulamaya zorlar.
En sagrl eletirmenler, tarihteki nl bir dneme iaret etme
sine ramen Truva Savanm olmadn iddia etmilerdir. Kesin
olarak Truva Sava olmamsa ortada Homer de olmayacaktr. By-
lece, iirlerinin biimindeki baz byk glkler onun tabiatta bulu
nan zel bir adam olarak asla var olmam olduu ve ideal olarak ya
atlan bir air olduu sonucuna bizi gtrr. Fakat iirlerinin yaa
tlmas, canl tutulmas, Homerin bir idea olduu veya kendi tarih
lerini arklar halinde syleyen YunanistanlI insanlarn kahramansal
bir karakteri olduu eklindeki ortak bir dnceye zorlar grn
mektedir.
Giambattista Vico 391
XI
885. stnkr karlatrmalar,
XII
886. yresel deyimler,
XIII
887. lde izinler,
XIV
888. lehedeki deimeler,
XV
889. onun tanrlardan insanlar ve insanlardan tanrlar yapm ol
mas.
890. Bu son sz edilen fabllar, Dionysius Longius, bizzat felsefi
mecazlarn delilleriyle korumaya alrken kendinden emin deildir
[S. 9.7], O, unu kabul eder: Felsefi mecazlar ark olarak sylen
diklerinde Homere Grek medeniyetinin kurucusu olma erefini ver
mediler [899]. Ayn glk, Grek insaniyet (civility)inin kurucusu
olan Orpheusun durumunda ortaya koyduumuz gibi Homerde de
tekrarlanr [79.81]. Fakat sz edilen zellikler ve bilhassa da en
sonuncusu, bizzat Grek halkna balyd. nk uluslarn kurulma
snda olduu gibi dindar, iffetli, gl, adil ve yce gnll olduklar
iin [516] onlar, kendi tanrlarn da byle yaptlar. Doal teogo-
niden yukarda bahsedilmiti. Daha sonra uzun yllarn gemesiyle
fabllar karanlkta kald ve detler yklmaya yz tuttu. Grek halk,
kendi karakterlerinin bozulmasndan dolay tanrlarn da bozulmu
olduuna hkmetti. Bunu iirsel Hikmet blmnde uzun uzun
gstermitik. u aksiyomun da ifade ettii gibi insanlar, doal olarak
kendi tutkular ve faydalarna uygun olan mulak ve pheli ka
nunlara ynelirler [220], Onlar, eer detler bakmndan tanrlar gibi
olmazlarsa tanrlarn, onlarn isteklerini kabul etmemesinden kork
tular [221].
394 Gerek Horner in Keti
XVI
891. Fakat Homere ait olduu doru olan iki byk stnlk ger
ekte tektir. Aristotelesin dedii gibi iirsel yanllk ve Horacenin
dedii gibi kahramansal karakterler yalnzca onun tarafndan yara
tlm olabilirdi [809], Bu nedenle Horace, eserinin renkleri colores
operum [A. P. 86] dedii eyi temellendirmekte beceri veya intikal
den yoksun olduu iin kendinin bir air olmadn itiraf eder. Bu
da Aristotelesin cmleciinin ifade ettii iirsel aslszlkla ayn an
lama gelir. nk Plautusta [Braggart Warrior, 186 deiik biim]
obtinere colorem ifadesinin her bakmdan gerekmi gibi grnen
bir yalan syleme anlamna geldiini gryoruz. Bu da iyi bir fablda
olmas gereken eydir.
892. Bunlara ek olarak btn dier stnlkler, yani Homerin
mukayese edilemez olduunu beyan eden iir sanatnn btn stad-
lar tarafndan Homere atfedilenler isabetlidir.
XVII
893. Onun vahi ve yabanl hakkmdaki mukayeseleri [785, 826].
XVIII
894. Savalar ve lmler hakknda, zalim ve korku dolu betimleme
leri [827],
XIX
895. Yce tutkularla dolu cmleleri [825].
XX
896. Homerin anlaml ve parlak slubu onun balbama kyas kabul
etmez bir air olduunu gsterir. Homerin slubundaki zellikler,
Greklerin kahramansal ann zellikleridir, Homer kyas kabul et
mez bir airdi, nk kuvvetli bellek, salam imgelem ve stn kurgu
anda ona bir filozof denemez [781-787],
XXI
897. Bu yzden, ne felsefeler, iir sanatlar ne de daha sonra gelen
eletiri sanatlar, Homerle rekabet edebilecek bir airi yaratabilir
lerdi.
Giambattista Vico 395
D r a m a t ik ve L i r i k a r l e r n
A k i l s a l TARH
D ng (c o u r s o ),
U l u s l a r in D n g s
[G R ]
TABATLARIN TR
TABATLARIN TR
DE TLERN TR
D o a l K a n u n u n T r
922. lk kanun, tanrsal idi. nk insanlar,: her eyin bir tanr oldu
unu ya da bir tanr tarafndan yapldn dndkleri iin btn
kurumlarm tanrlara bal olduuna-inanmlard [379, 629, 917].n '
923. kincisi, hibir insani kanunun olmad veya byle bir k
nunu engelleyebilecek hibir gcn bulunmad yerde, belli snrlar
iinde gc koruyabilen; yalnzca dinle kontrol altna alnm bir g
kanunu olan, kahramansal kanun idi. lah inayet,:tabiatlar igerei
vahi olan ilk insanlarn, doal olarak, gc kabul etmeleri iin kendi
dinleriyle ikna olmalarn emretti. Akllar yetersiz;olduu iin, keha-
netsel tanrsallk araclyla t alacaklar ekilde, doruyu (veya
hakk) ans yoluyla leceklerdi. Bu g kanunu, her hakk, mzra
nn ucuna atfeden Achillesin kanunudur-
924. ncs, insan aklnn tamamen gelimesiyle ortaya konan
insani kanundur. [326] .r.A -
[KISIM IV]
YNETMLERN TR
DLLERN T r
KARAKTERLERN TR
H ukuk S s t e m n n T r
OTORTENN TR
A k l in T r
HKMLERN TR
ZAMANLARIN MEZHEB
K a h r a m a n s a l A r s t o k r a s l e r n
ZELLK LER N D EN IKARILAN D E R D E L L L E R
[GR]
980. nsani sivil kurumlarm bylesine deimez, srekli ve dzenli
bir ekilde birbirini izlemesi, uluslarn ak ynn gzlemlediimiz
gibi ok ve eitli nedenlerin ve etkilerin gl zinciriyle birlikte, bu
ilkelerin gerekliini kabul etmek bakmndan zihinlerimizi zorlar.
Ancak, pheye hi yer brakmamak iin sivil fenomenin de akla
masn yapacaz. Bu da ancak yukarda yaplan kahramansal yne
timlerin kefiyle mmkndr [582 vd].
[BLM I] SINIRLARI KORUMA
981. Aristokratik ynetimlerin en byk iki ebedi zellii snrlar ve
kurumlan korumasdr [586, 629].
982. Snrlar koruma, tanrsal idareler altndaki kanl dinlerle
grlmeye balamtr [925]. nk vahi durumdaki eylerin utan
verici karklna dur diyebilmek iin tarlalara snrlar koymak ge
rekliydi [549 vd]. Bu snrlarda, ilk ailelerin, penslerin veya ilk evle
rin, daha sonra halklarn ve son olarak da uluslarn snrlar belirlen
meliydi. Bylece, Polyphemusun Ulyssese syledii gibi devler, ayr
436 KahramansalAristokrasilerden karlan Deliller
U l u s l a r in D n g s n D o ru la yan
S o n D E L L L E R
[b l m i] [c e z a l a r , s a v a l a r , s a y il a r in d z e n ]
1020. Uluslarn hayatlarnn doal akn dorulayan bu Bilimin il
kelerinde, atfta bulunduumuz nedenlerle etkilerin uyumunun baka
rnekleri de vardr. Bunlarn oundan rastgele farkl blmlerde
sz etmitik. Burada, onlar, bir araya getirerek insani sivil kurumla-
rn doal srasna gre dzenleyeceiz.
1021. Cezalar: Aileler zamannda cyclop tarz bir zulm vard.
Marsyasn, Apollo tarafndan derisinin yzlmesi bu aile devletin-
deydi. Btn cezalar, aristokratik ynetimlerde de byle devam etti.
Bu nedenle, Perseusun kalkan onu grenleri taa dntryord
[423], Cezalar, Latinlerin exempla dedikleriyle ayn anlamda yani,
ibret tekil eden dverek cezalandrma anlamnda Grekler tarafndan
paradeigmata olarak adlandrld [501]. Barbar zamanlarn geri d
nnde yukarda sylediimiz gibi [!] lm cezalar sradan cezalar
olarak adlandrld. Bylece, Platon [C. 635 B] ve Aristotelesin [P.
1324b 8] kaba ve vahi olduuna hkmettii Sparta kanunlar (aris
tokratik olduunu bin delille gsterdiimiz bir ynetim) nl kral
Agisin boularak ldrlmesini gerektirmitir [668, 985], Roma
Giambattista Vico 459
rafndan akrabalk, gentiller (bir aileye, kabile veya klana bal olan
lar), quiritary veya sivil mlkiyet, sivil el deitirme (mancipation),
elinde olan kendine mal etme (usucapion), art koyma (stipulation),
vasiyetname, vsilikler ve miras [110]. Taabiyet altna girene kadar
tm zgr uluslar bunlara benzer kendi sivil kurumlarna sahipti
[582]). Son olarak, Antoninus Pius [yani, Caracalla] ynetimi gibi
btn Roma dnyasn tek bir Roma yapmaya alan monariler
geldi. nk btn dnyay bir ehir yapmak, byk monarklarn
tipik bir yeminidir. rnein, byk skender de btn dnyann,
kendi mzrakl alaynn kalesi olan tek bir ehir olduunu sylerdi.
Bylece, Roma praetoAan tarafndan eyaletlerde gelitirilen uluslarn
doal hukuku, en sonunda Romallarn kendi yurtlarnda uygula
maya baladklar hukuk oldu. Romallarn eyaletlerde uyguladklar
kahramansal hukuk terk edildi. nk monarklar, tebaalarnn hep
sinin kanunlar yoluyla eit klnmasn isterler [953], Kahramanlar
zamannda, tam olarak On iki Levha Kanunlar zerine temellenen
Roma hukuk ilmi [952] ve Cicero zamanndaki hukuk ilmi (Kanun
lar1nda iaret ettii gibi [1.5.16]), Romal praetorun bildirisini izle
meye balamt. Son olarak, imparator Hadriann gnlerinden bu
yana tam olarak Daimi Emir olan Edictum perpetuunka ilgilenildi.
Salvius Julianus tarafndan oluturulan ve dzenlenen bu Daimi
Emir hemen hemen btn eyaletlerde uyguland.
1024. Yine, aristokratik ynetimler tarafndan iyi idare edilmi
kk blgelerden, fetihlerle genileyen zgr ynetimlere doru gi
den yolda son olarak byk olduklar oranda gzel ve muhteem
monarilere varacaz.
1025. Uluslar, aristokrasilerdeki soylulua duyulan derin phe
den ve halk ynetimlerin kargaalndan geerek sonunda monar
iler altnda durmulardr.
1026. Son olarak, insani sivil kurumlarn bu somut ve karmak
dzeninin stne en basit soyutlamalar olan saysal dzeni nasl ko
yabileceimizi gstermek istiyoruz [647, 713]. dareler, aile monar
ilerinde bir kiiyle balamtr. Kahramansal aristokrasilerde birka
kiiye gemitir, btnn ya da ounluun bnyeyi siyasi yapt
halk cumhuriyetlerde oklua veya btne doru gitmilerdir. Son
olarak, sivil monarilerde tekrar bire dnmlerdir. Biz, saylarn ta
biat dolaysyla bundan daha uygun bir blmlemeyi kavrayamayz:
Bir, birka, ok, hepsi, birka, birou ve herkesi ifade eden her biri.
Giambattista Vico 461
rak tandlar, tpk, iftlii, iftlikten bir avu toprak olarak temsil et
meleri gibi. Bunu rei vindicatio usulnde hunc fundum olarak adlan
drdlar [961], Bylece eer bunu anlamadlarsa bile, en azndan,
haklarn blnemez olduunu kabaca hissetmi olmalydlar [103
vd],
1036. Bu tabiatlarla uyumlu olarak, eski hukuk ilmi batan sona
iirseldi. Bu iirsel kurgu nedeniyle onaylanmas muallakta olan du
rumlarda, olmu eyler, olmam olarak; olmam olan eyler de ol
mu olarak ele alnmtr. Henz domam olanlar az nce domu
gibi, canl l gibi ve l hl yayormu gibi alnmtr. Bu hukuk
ilmi, hayali olarak haklar icat ederek iura imaginaria, znesi olmayan
birok bo maske sokmutur. Bu hukuk ilmi, kanunlarn arln
koruyabilecek ve olaylar adil klabilecek bu fabllar icat etmedeki
nne tam olarak gvendi. Bylece, eski hukuk ilminin btn kur
gular maskeler altndaki gereklerdi ve kanunlarn ifade edildii bu
usul (.formulae), bu ve bunun gibi birok kelimenin kesin lleri ne
deniyle ne eklemeyi ne karmay ne de deimeyi kabul eden car-
mina veya arklar olarak adlandrld. Horatiusun cezasn uygula
yan usule isim veren Livyde grdmz gibi [500]. Bu Plautusun
Assesin Komedyasmdakl altn pasajyla doruland [746 vd], orada
Diabolus parazitin byk bir air olduunu syler. nk, o szel
emniyetin veya bizim az nce carmina olarak adlandrldn gr
dmz usuln nasl icat edildiini herhangi birinden daha iyi bilir.
1037. Bylece, Romallar tarafndan forumda temsil edilen btn
eski Roma hukuku ciddi bir iirdi ve eski hukuk ilmi de sert bir iir
sanatyd. Bizim tartmamza ok uygun olarak, Justinian, Institutes
adl eserinin nsznde eski hukukun fabllar hakknda konuur -
antiqui iuris fabulas. O, bu ifadeyi alayc bir ekilde kullanr fakat
onun bu ifadeyi, meseleleri bizim tarttmz gibi anlayan eski bir
hukuk bilgininden alm olmas gerekir. Burada ispat ettiimiz gibi,
Roma hukuk ilmi, bu eski fabllardan kendi ilkelerini belirlemitir ve
dramatik fabllarda bulunan personaeye maskeler denmesinden dolay
ok doru ve kat bir biimde de ure personarum, yani kiiler hak-
kndaki hukuk doktrininin ilk kkenleri ortaya kmtr.
1038. Halk ynetimlerin insani zamanlarna gelindiinde, zek
(intellect) byk meclislerde oyuna getirilmiti ve zek araclyla
soyutlanan evrensel yasal kavramlarn o vakitten beri, hukukun anla
lmasnda var olduklar sylendi -consistere in intellectu iuris. Bu
466 Uluslarn Dngsn Dorulayan Son Deliller
ULUSLARIN
Y e n id e n O rtaya ik i l a r in d a k
n sa n K u r u m l a r in in
D n g s
[SU NU]
F / ^ e l e r n S o n s u z T a b a t i z e r i n d e
T em ellen en U l u s l a r i n Y e n d e n D n g s
ve F eo d a l H u ku kta , E sk i R om a
H u ic u k u n u n Y e n id e n D n g s
olan Grek dilini ve en byk dil olan Latin dilini iledi. Bylece, in
sani amalar iin Hristiyan dini dnyadaki en iyi dindir. nk o,
felsefelerin en seici doktrini zerinde ve filologlarn en ok iledik
leri bilgiyi temele alarak [aa karlm] akln hikmetiyle otoritenin
hikmetini birletirmitir.
1095. Son olarak, okyanusu geerek yeni dnyada bulduumuz
Amerikan Yerlileri, sanki Avrupallar tarafndan kefedilmemi olsa
lard bile, insani kurumlarn bu dngsn izliyor olacaklard [I.
13].
1096. O halde, Beinci Kitapta zel bir yer verdiimiz insani sivil
kurumlarn yeniden dngsnn nda, bu eserde, ilk ve son za
manlar arasnda [yani, eski ve modern uluslar arasnda], pek ok
ynden yaptmz mukayeseler zerinde dnelim. O zaman, yal
nzca, Romallarn veya Greklerin hukuklarnn ve ilerinin zel tarihi
deil (bu uluslarn eitli gelime modellerindeki aklsal tzn (subs
tance) ayn oluundan dolay) btn uluslarn ykselileri, ilerleme
leri, olgunluklar dleri ve zllerinin [gsterildii gibi] rnek
lendii kanunlarn sonsuz ideal tarihi [349-393] sonsuzlukta zaman
dan zamana dnen sonsuz dnyalar olsa bile (durumun byle olma
d aktr), tam olarak gz nne serilmi olacaktr [348]. Bundan
dolay, biz bu esere kskandrc Yeni Bilim baln vermekten eld-
nemezdik. nk kendi iinde mkemmel olan her bilimin sahip
olduu bir zellikten dolay, uluslarn mterek tabiatnn da evrensel
olduu yolundaki bu hakl iddia, dil biimde, gereklememi olur
du. Seneca, buna ilikin u gzel aklamay yapmtr: Pusilla reshic
mundus est, nisi id, quod quaerit, omnis mundus habeat Btn
dnya [orada] arad eyin ne olduunu bulamadka bu dnya
deersiz bir eydir*
Doal Sorular 7 .3 1 .2 : Pusilla res mundus est, nisi in illo quod quaerat
omnis mundus habeat - D nya, dnyann bir btn olarak yani im diye
kadar gelm i btn alaryla aratrlmas iin konu sunm adka deersiz
bir eydir.
E s e r n S onucu
LAH NAYET TARAFINDAN EM RED LEN H E R B R
E n Y T r d e k S o n s u z D o a l Y n e t m
(COMMONW EALTH) ZERN E [342, 629 vd]
1104. lah inayet ilkin, Augustus gibi bir adamn bu insanlar ara
snda bulunmasn ve bir monark olarak ortaya kmasn emretti ve
zgrlkten km olmasna ramen silahlarn gcyle btn ku
rumlan ve kanunlarn bir elde toplamasn ve belli snrlar iinde
dzenlemesini ve savunmasn emretti. Dier yandan, inayet, snrsz
egemenliklerine ramen monarik devlet biiminde, insanlarn hem
kendi dinlerinden hem de doal zgrlkten honut ve memnun
olduu doal dzeni korurken, monarklarn iradesini snrlandrmay
emretti [1007 vd]. Bu evrensel tatmin ve halklarn rzas olmakszn
monarik devletler ne dayankldr ne de emniyetlidir.
1105. O halde, eer, lah inayet byle bir areyi ierde bulamazsa
onu darda arar. Doal olarak derhal snrlandrlmam tutkular
nn lks, kadnslk, hrs, kskanlk, kibir ve gsteri gibi- klesi
olan ok bozulmu insanlar, zlm hayatlarn zevkleri peinde en
sefil klelerin karakteristik durumu olan btn ktlklere dtk
lerinde (yalanclar hilekrlar, iftiraclar, hrszlar, korkaklar ve hakk
olmayan isteyenler haline geldiklerinde), lah inayet, onlarn ulusla
rn bu tabiatndan kan genslerin doal hukuku ile kleler olmalarm
ve silah gcyle kendilerini yenen daha iyi uluslara boyun emelerini
buyurur. Burada, doal dzenin iki byk parlar. Birincisi, ken
disini idare edemeyen kii baka birinin kendisini idare etmesine izin
vermelidir. kincisi, dnya daima doal olarak en uygun kiiler tara
fndan idare edilir.
1106. Ancak, eer, insanlar bu son toplumsal (sivil) rahatszlk
larla bozuluyorsa ve kendi ilerinde bir monark zerinde anlaam
yorlarsa ve daha iyi uluslar tarafndan yenilgiye uratlmam ve
korunmamlarsa o zaman, lah inayet, onlarn ar rahatszlklar
iin eldeki ar areleri kullanr. Keza, bu insanlar, tpk, vahilerde
olduu gibi yalnzca kendi zel ilgilerini dnen bir adamn davra
n iine girmilerdir. Gurur veya kk bir memnuniyetsizlikte,
tylerini kabartan ve ani klar yapan vahi hayvanlarn durumuna
dmlerdir. O halde, bedensel kalabaln ve okluun ne kadar
byk olduunun nemi yoktur. Onlar, vahi yabanllar gibi ruhun
ve iradenin derin yalnzl iinde yaarlar. Herkes kendi zevk ve
kaprisinin peinde olduundan nadiren iki kii birbiriyle anlaabilir.
Btn bu nedenlerle inayet, inat gruplar ve dehetli sivil savalarla
onlarn ehirleri ormanlara ve ormanlar da maaralara ve insan
inlerine dntrmelerini buyurur. Bu ekilde, uzun barbarlk ylla
Giambattista Vico 505
* T acitu s A .l 1 2 6 vd
** T acitus A. 15 S u eto n iu s, N ero 2 9
*** S ofist 2 5 8 d -2 5 9 b
512 Yeni Bilimin Uygulamas
Clement, 56, 73, 80, 183, 186, 189 Deucalion, 65, 68, 70, 136, 230,
Clio, 237, 249 341, 395, 408
Cola di Rienzo, 324, 368, 379 Diana, 71, 127, 234, 237, 238, 312,
Colchis, 73 320, 332, 336, 339, 366
Concina, 432 Dido, 70, 281, 306
Coriolanus, 271, 303, 357 Diespiter, 195
Corioli, 271 Dio Cassius, 56, 125
Cornelius Tacitus, 100 Dio Chrysostom, 125, 187
Crassus, 119, 446 Diodorus Siculus, 58, 60, 61, 80, 91,
Critias, 81 99, 501
Croton, 74, 76, 125, 353, 356 Diogenes Laertius, 365, 397
Cujas, 427, 478 Diomed, 74, 353, 366, 371
Cumae, 352 Dionysius, 162, 194, 325, 365, 373,
Cumeali Sybil, 334 386
Curete, 270 Dionysius Longinus, 56, 119, 120,
Curiatius, 298 162, 194, 266, 325, 365, 373,
Curius, 311 378, 386, 388, 393, 491
Curtius, 225, 311 Dios, 166, 204
Cyclades, 353 Dis, 243, 334, 336
Cynosarges, 57 Dou, 36, 56, 61, 63, 65, 180, 185,
Cynthia, 332 190, 245, 329, 338, 3 4 3 ,3 4 4 ,
Cyril, 80, 186, 414, 501 347, 349, 352, 447
Cyrus, 58, 205 Dou India, 186
Doulular, 25, 29, 63, 109, 194
Domitian, 112
in, 60, 80, 180, 493 Domitius Nero, 511
inliler, 44, 59, 62, 73, 80, 91, 124, Draco, 119, 178, 203, 215, 241,
178, 186, 200, 203, 241, 284, 2 8 3 ,3 1 6 ,3 5 1
414
Dragon, 178, 241, 331
D E
Dacier, 386 Efsanevi Zaman, 61
Dalmaya, 42, 455, 494 Eling, Ingewald, 181, 414
Danae, 72 Endymion, 234, 339
Danaus, 69, 304, 306
Ennius, 196, 201, 203, 205, 225
Danimarka, 427, 488, 489, 493 Ephyra, 366
Dante, 208, 255, 368, 378, 415 Epikuros, 26, 93, 136, 214, 291, 506
Danube, 351
Epikrcler, 92, 133, 138, 140, 323
Dardanelles 370
Epimenides, 395
Dardanus, 122 Eratosthenes, 351
Darius, 59, 80, 186, 210, 238, 278 Erebus, 332
Decemvirier, 177 Erichthonius, 348
Demetrius, 77, 194 Eridanus, 351
Demodocus, 395 Erminia, 386
Descartes, 326 Eros, 220, 222, 224
Desiderius Erasmus, 316 Etiyopya, 64, 243
Euboea, 352, 370
Giambattista Vico 519
428, 438, 445, 447, 455, 458, Hindistan, 33, 57, 76, 123, 347,
461, 462, 463, 480, 481, 487, 349, 493
494, 495 Hipokrat, 79, 387, 398, 401
Grotius, 93, 126, 127, 128, 129, Hobbes, Thomas, 101, 136, 247,
136, 142, 165, 212, 247, 307, 506
432, 447, 506 Hollanda, 182, 494
Grotius, Hugo, 164 Homer, 26, 28, 37, 40, 41, 50, 66,
Gunther, 204, 377 73, 74, 75, 77, 79, 9 6 ,9 7 , 101,
Giiney Afrika, 132 108, 136, 149, 159,160, 162,
Gney Asya, 151 163, 167, 181, 183,184, 187,
H 188, 189, 191, 193,194, 218,
220, 229, 235, 237, 240, 242,
Hadrian, 48, 460
243, 244, 248, 250, 251, 255,
Ham, 30, 64, 65, 151, 154, 343
260, 261, 264, 268, 272, 278,
Hannibal, 88, 270, 299
281, 284, 287, 290, 293, 299,
Harriot, Thomas, 135
302, 3 0 5 ,3 1 0 ,3 1 3 ,3 1 6 ,3 2 1 ,
Hayne, Thomas, 193
3 2 3 ,3 2 4 ,3 2 7 ,3 2 8 , 330, 331,
Helen, 71, 222, 238, 281, 298, 328,
332, 336, 3 3 7 ,3 4 2 ,3 5 0 ,3 5 1 ,
341, 428, 455
357, 365, 366, 367, 368, 369,
Helicon, 79
370, 372, 373, 374, 375, 377,
Heliogabalus, 371
3 7 8 ,3 7 9 , 3 8 0 ,3 8 1 ,3 8 2 ,3 8 3 ,
Hellen, 68, 71
384, 385, 387, 388, 389, 390,
Hellenler, 68
391, 392, 393, 394, 395, 396,
Hellespont, 370
397, 398, 404, 415, 421, 424,
Helmodius, 478
430, 450, 479, 480, 489
Herakles, 223
Horace, 80, 110, 139, 160, 162,
Heraklitler, 69, 70, 178, 184, 269,
201, 218, 257, 304, 373, 374,
284, 314, 410
375, 380, 382, 386, 394, 398,
Herkiil, 24, 26, 31, 39, 57, 61, 70,
399, 400, 415, 464
73, 74, 76, 105, 125, 153, 209,
Horatii, 298, 428
220, 223, 226, 238, 239, 240,
Horatius Codes, 116, 215, 229, 251,
241, 243, 250, 253, 254, 269,
268, 298, 307, 352, 429, 459,
278, 279, 283, 284, 299, 302,
463, 465, 488, 489
305, 330, 334, 337, 3 4 1 ,3 4 2 ,
Hotman, 187, 274, 455, 478, 481,
350, 353, 354, 356, 358, 359,
482, 488
373, 410, 464, 486, 487, 513
Hottinger, 77
Hermes, 64, 66, 67, 69, 71, 75, 91,
Hugo, Herman, 181
106, 107, 174, 176, 180, 207,
Hunlar, 200
212, 344
Hydra, 241, 341
Herodot, 28, 60, 75, 79, 80, 81, 82,
Hyrcania, 242
185, 191, 243, 349, 350, 384,
3 8 7 ,3 8 8 , 401 I
Hesiod, 79, 385, 395 Iamblichus, 67, 106, 109, 169, 174,
Hesperus, 348 182
Hesperya Magna, 348 Iapetus, 64, 68
Hesperya Ultima, 348 Idanthyrsus, tskitya Krali, 58, 79, 80,
185, 210, 211, 238, 278, 349
Giambattista Vico 521
Romallar, 28, 39, 48, 72, 78, 81, 85, Seneca, 135, 370, 495
96, 98, 100, 125, 153, 163, 175, Servius Tullius, 31, 39, 76, 78, 83,
177, 183, 202, 203, 205, 209, 85, 120, 125, 177, 278, 282,
219, 220, 221, 222, 225, 232, 284, 285, 297, 302, 303, 353,
235, 240, 245, 247, 249, 251, 3 5 5 ,3 5 7 , 4 4 0 ,4 8 1 ,4 8 2 , 483,
253, 254, 266, 271, 275, 276, 484, 486
278, 280, 288, 295, 296, 297, Sesostris, 58, 73, 344
3 0 4 ,3 0 6 , 3 0 9 ,3 1 2 ,3 2 2 , 340, Sczar, 100, 112, 152, 162, 198, 226,
3 5 4 ,3 5 5 ,3 5 6 ,3 5 7 ,3 7 1 ,3 7 2 , 295, 299, 314, 425, 452
396, 400, 410, 415, 420, 422, Sezar, Julius, 100, 112, 152, 162,
425, 426, 428, 431, 440, 445, 198, 226, 295, 2 9 9 ,3 1 4 ,4 2 5 ,
446, 448, 461, 465, 479, 481, 452
482, 484, 485, 487, 492 Sicilya, 74, 224, 295, 343, 351, 373
Romulus, 33, 69, 82, 83, 87, 92, 96, Silezya, 46, 204
97, 116, 127, 159, 175, 176, Sirakuza, 74
215, 220, 231, 236, 246, 253, Sircna, 124
254, 279, 282, 286, 297, 298, sivil kurumlar, 49, 71, 77, 92, 93,
300, 303, 305, 307, 355, 356, 97, 98, 99, 112, 138, 2 7 4 ,2 7 8 ,
357, 3 5 9 ,4 1 7 ,4 3 9 , 459, 479, 280, 299, 300, 306, 423, 426,
480, 481, 488 4 3 5 ,4 3 7 , 458, 460, 475, 492,
Rudbeck, Olof, 182 494, 495, 499, 502, 503, 507
Ruggieri, Michelc, 59 Sokrates, 81, 104, 178, 214, 219,
374, 398, 400, 467
S
Solon, 76, 81, 119, 175, 176, 178,
Sabinler, 159, 271 180, 295, 396, 468, 505
Salvius Julianus, 48, 460 Sparta, 66, 120, 178, 184, 215, 269,
Sam, 30, 64, 151, 154, 343 285, 300, 3 0 8 ,3 1 1 ,4 1 0 ,4 3 7 ,
Satrn, 25, 68, 69, 72, 96, 104, 127, 446, 456, 458, 505
201, 225, 245, 266, 267, 270, Spcnccr, John, 56
308, 331, 336, 339, 340, 342, Spinoza, 133, 218, 506
343, 345, 425, 440 St. Augustine, 74, 179, 311
Satrn a, 25, 201, 245, 308, 343, St. Jerome, 82, 202, 414
440 Stoa, 57
Saxon, 182 Strabo, 56, 68, 122, 168, 293, 357,
Scaliger, 160, 182, 198, 247, 345, 384
367, 374 Suetonius, 154
Scaliger, Joseph Justus, 160, 182, Suriyeliler, 46, 124, 202, 360
198, 247, 345, 367, 374 Sryanicc, 124
Scheffer, 60, 180, 385
Schoock, Martin, 59, 99, 182, 387
Schouten, Joost, 135 iirsel hikmet, 26, 147, 148, 150,
Scipo Affricanus, 104, 430, 431, 155, 159, 194, 237, 358, 360,
492, 503 395
Seiden, 126, 127, 128, 129, 164,
T
165,212, 2 2 6 ,4 3 2 , 506
Seiden, John, 126, 127, 128, 129, tabiat, 23, 32, 37, 38, 43, 50, 93, 99,
164, 165, 212, 226, 432, 506 103, 114, 126, 132, 197, 205,
526 Dizin
213, 222, 224, 228, 247, 250, Truva, 71, 73, 74, 122, 179, 183,
257, 2 6 4 ,2 7 4 , 2 9 1 ,2 9 2 ,3 1 7 , 249, 265, 293, 298, 299, 306,
320, 3 2 1 ,3 2 6 , 3 3 6 ,3 8 1 ,4 0 6 , 310, 328, 342, 3 4 3 ,3 5 3 ,3 5 7 ,
407, 410, 414, 450, 500, 501, 366, 367, 368, 370, 373, 388,
511 390, 3 9 1 ,3 9 2 ,4 2 8
Tacitus, 36, 42, 56, 57, 73, 90, 102, Tullus Hostilius, 116, 176, 215, 229,
122, 125, 134, 152, 156, 157, 459, 488
158, 177, 186, 189, 203, 206, Tuskanlar, 150
220, 226, 235, 238, 242, 243, Trkler, 192, 476, 493
249, 2 5 1 ,2 6 4 , 2 6 5 ,2 7 0 , 277, Tyre, 70, 123, 343
279, 284, 295, 299, 3 0 0 ,3 1 2 ,
U
354, 358, 360, 425, 434, 437,
441, 446, 449, 452, 456, 480, Ulpian, 128, 258, 260, 263, 293,
482, 488, 490, 511 298, 420, 4 3 3 ,4 4 0 , 4 5 1 ,4 5 9 ,
Tanr, 23, 26, 28, 31, 32, 33, 37, 40, 488
50, 60, 72, 74, 77, 78, 81, 93, 99, Ultima Thule, 186, 370
102, 114, 123, 126, 128, 130, Ulysses, 47, 74, 170, 179, 187, 194,
132, 133, 136, 137, 138, 139, 218, 224, 244, 250, 260, 265,
140, 141, 148, 149, 153, 156, 269, 2 8 3 ,2 9 3 , 3 0 1 ,3 0 3 , 306,
159, 160, 161, 162, 163, 165, 3 1 0 .3 1 7 .3 2 0 , 330, 3 3 2 ,3 4 3 ,
169, 179, 184, 185, 195, 206, 3 4 8 ,3 5 1 ,3 5 2 ,3 5 3 , 3 6 6 ,3 6 7 ,
207, 210, 217, 224, 229, 243, 368, 369, 372, 375, 385, 388,
268, 275, 292, 293, 305, 309, 389, 3 9 2 ,4 1 3 ,4 1 5 , 435
3 1 1 ,3 2 3 ,3 3 2 , 334, 3 3 5 ,3 5 3 , Urania, 164, 220, 237, 345
367, 415, 419, 426, 428, 429, Urans, 30
430, 432, 466, 467, 473, 474, Uzak Dou, 493
482, 493, 499, 505, 507, 510, V
511
Van Heum, 81, 349
Tarentineliler, 88, 177, 356
vassaller, 39, 87, 115, 251, 274, 478,
Tarentum Krfezi, 124
480, 481, 482, 483, 484
Tarih Zaman, 61
Venedik, 42, 448, 455, 494
Tarquin, 40, 83, 308, 454, 456
Vens, 71, 127, 195, 221, 252, 253,
Tarquinius Priscus, 78, 125, 177,
256, 257, 258, 260, 278, 302,
463, 475
3 0 3 .3 2 0 , 3 3 9 ,3 6 6 ,3 7 1
Tarquinius Superbus, 39, 127, 186,
Vergil, 31, 136, 158, 163, 173, 206,
285
223, 243, 248, 249, 251, 294,
Theb, 56, 68, 72, 73, 188, 190, 230,
3 0 1 ,3 0 4 ,3 2 3 , 332, 3 3 4 ,3 7 2 ,
240, 253, 306, 342
4 6 4 ,4 8 0
Thebliler, 188, 240
Virginia, 135
Themis, 65, 230
Vulcan, 127, 245, 252, 255, 260,
Thuckydides, 28
267, 302, 3 0 3 ,3 1 6 , 3 2 0 ,3 2 1 ,
Tiber, 174, 226, 256
336
Tiberius Gracchus, 87
Tityus, 162 ,2 1 8 , 333 w
Trakya, 33, 64, 70, 76, 347, 349, Whitboume, Richard, 135
35 0 ,3 5 1 Wits, Hermann, 56
Wolfgang Latius, 123, 344
Giambattista Vico 527
X 3 0 4 ,3 0 6 , 3 0 9 ,3 1 1 ,3 1 2 ,3 1 6 ,
328, 334, 336, 338, 342, 344,
Xenophon, 58, 82, 134, 224
347, 348, 3 4 9 ,3 5 0 , 3 5 1 ,3 5 2 ,
Y 354, 355, 356, 358, 360, 365,
Yafes, 30, 64, 65, 151, 154, 343 366, 369, 372, 375, 378, 383,
Yahudiler, 60, 77, 78, 100, 150, 419 384, 385, 387, 388, 389, 391,
Yahudilik, 275 392, 396, 398, 399, 404, 410,
Yeni Dnya, 132 413, 446, 474, 494
Yerin oullan, 238, 245 Yusuf, 274
Yerliler (aborjinler), 152 z
Yunanca, 25, 196
Zenon, 26, 214, 291, 506
Yunanistan, 28, 34, 45, 57, 64, 68,
zihin, 35, 93, 133, 137, 141, 148,
69, 70, 72, 73, 75, 76, 81, 95,
158, 1 7 0 ,2 0 1 ,2 1 7 , 2 9 1 ,2 9 8 ,
108, 120, 151,176, 178, 180,
324, 381, 414, 468, 506
184, 189, 190,213, 214, 220,
Zihinsel Szlk, 46, 193
226, 230, 240, 241, 252, 255,
Zodyak, 74, 341
256, 269, 270, 283, 299, 300,
Giambattista Vico 523
9789758717293