Planski i kontrolisano postupati sa oskalnom kiselinom u borbi sa varoom

Jedno od sredstava koje se koristi za unitavanje varoe je mravlja kiselina. Ona moe biti jako
efikasna, ali i veoma nepouzdana. ja primjenjujem tkzv. ok tretman. Kartonske ploe ili
spuve natopljene mravljom kiselinom stavljaju se u ladicu mreaste podnice ili na satonoe u
ranim jutarnjim ili kasnim veernjim satima i dre 48 sati. Nakon ovog postupka varoa opada
nekoliko dana, a pele smo oslobodili dugotrajnog uticaja para mravlje kiseline.

Unitavanje varoe je veoma znaajan

postupak u pelarstvu od koga direktno
zavisi opstanak pelinjeg drutva. Izbor
sredstava koja se koriste je veliki. Ono to
je bitno kod svakog tretmana je da se
obavezno vri kontrola djelotvornosti
preparata.

Ako imate mreaste podnice to ete lako

uraditi kontroliui broj uginulih varoa, a
ako nemate, moete se posluiti
namaenim papirom koji stavite u
klasinu podnicu.

Ako ne naete mrtve varoe to ne znai da preparat nije u redu. Najei uzrok tome je pojava
otpornosti varoa koje imate u svojim konicama na aktivnu materiju primjenjenog preparata.
Najbolje je uvijek kontrolno primjeniti nekoliko preparata na manjem broju drutava, a nakon
provjere djelotvornosti izabrati onaj koji najbolje ubija varou.

ok tretman

Jedno od sredstava koje se koristi je mravlja kiselina. Ona moe biti jako efikasna, ali i veoma
nepouzdana u primjeni zato to njena efikasnost zavisi od mnogo faktora. Moraju se uskladiti
temperatura i vlanost vazduha sa koliinom i koncentracijom kiseline, vodei rauna o snazi
drutva i duini tretmana.

U primjeni su razni tipovi isparivaa za mravlju kiselinu. Njima se provode tretmani koji traju 24 i
vie dana. Dugotrajno prisustvo kiseline u konici sigurno smeta pelama, utie na maticu da
smanji polaganje jaja, pa pele esto propolisom zatvaraju otvore na isparivau da bi se zatitile.
Dugotrajno prisustvo mravlje kiseline u konici, ako se ispune svi drugi uslovi, moe da dijelimino
rijei problem varoe, ali zapitajmo se ta je sa pelama.

Mnogo bolji nain primjene ovog sredstva, po mom linom iskustvu, je tzv. ok tretman.
Kartonske ploe ili spuve natopljene mravljom kiselinom stavljaju se u ladicu mreaste podnice
ili na satonoe u ranim jutarnjim ili kasnim veernjim satima i dre 48 sati. Nakon ovog postupka
varoa opada nekoliko dana, a pele smo oslobodili dugotrajnog uticaja para mravlje kiseline.
Pored mravlje kiseline u ovo doba godine koriste se i razne vrste drvenih ili plastinih letvica koje
su natopljene aktivnom materijom preparata koji ubija varou. Preporuuje se da se letvice dre
u konici 21, 24 ili ak 30 dana, zavisno od proizvoaa, da bi se pokrio period izlaska pela iz
zatvorenog legla. Ako znamo da se leglo poklapa u prosjeku estog dana, onda bi taj period bio
15 dana za radiliko leglo i 18 dana za trutovsko leglo. Ovo stavlja znak pitanja na preporuke iz
upustva o upotrebi.

Originalne letvice za tretman protiv varoe napravljene su u Americi (Apistan). Napravljene su od

posebnog, poroznog materijala ime je obezbjeeno da otputanje aktivne materije prvog i
zadnjeg dana tretmana bude jednako. Ove nae letvice moete sami testirati tako to ete ih
staviti u jednu konicu i drati pet dana. Kontroliite broj uginulih varoa svaki dan. Vidjeete da
je on prvog dana veliki, nakon toga se naglo smanjuje, a onda neete nai mrtve varoe. esti dan
prenesite letvice u konicu koja nije tretirana i pratite opadanje varoe. Mrtvih varoa neete nai,
osim ako je invadiranost velika, onih koje su prirodno uginule. Drati ovakve letvice u konici due
od pet dana je u stvari pomaganje varoi da razvije rezistenciju na primjenjeni preparat.

Prskanje pela

Kad su u pitanju preparati koji se primjenjuju dimljenjem i

njih ima veliki broj, ali im je aktivna materija uglavnom
amitraz. Kod ovih preparata se postavlja pitanje da li su
doze koje se preporuuju ispravno odreene. U upustvima
se preporuuje mjera od 2 do 5 kapi zavisno od snage
pelinjeg drutva. Za slabije drutvo se preporuuje manja,
a za jae vea doza. Aktivna materija se u obliku dima
ubacuje u jednaku zapreminu konice i kod jakog i kod
slabog drutva. Kod slabog drutva slobodnog prostora u
konici je vie, odnosno vie je vazduha. To znai da je kod slabog drutva razreenje aktivne
materije vee, a jo smo primjenili manju dozu preparata.

injenica jeste da i ovako razreena aktivna materija uspjeno ubija varou. To znai da za jaka
pelinja drutva propisana doza nije adekvatno odreena, manje je rezreenje aktivne materije,
a vea koliina primjenjenog preparata. Znamo i da neki pelari za svaki sluaj poveavaju dozu
preparata i tako pomau pelama. Poslije kau uginule im pele, a ne znaju zato.

Osim toga, amitraz se moe koristiti i metodom prskanja pela. Kod ove metode vano je posvetiti
potrebnu panju zatiti pelara od emulzije amitraza. Inae, o mjerama zatite pelara kod bilo
kojeg tretmana varoe hemijskim sredstvima trebalo bi vie govoriti.
Za suzbijanje varoe koriste se jo i preparati na bazi timola i drugih aromatinih materija.
Zajedniko im je da se dugo dre u konici, to sigurno nepovoljno utiu na pele i maticu.
Istraivanja u tom smjeru nisu raena i nee se vjerovatno ni raditi zbog interesa profita
proizvoaa ovih preparata.
Za zimski tretman varoe pelarima je na raspolaganju
vie razliitih preparata. Najvie se koristi oksalna
kiselina koja se primjenjuje tzv. metodom
nakapavanja. Ona je pouzdano i efikasno sredstvo
koje se koristi u periodu kad pele nemaju legla.
Njena primjena je opravdana samo ako je dio
koncepta unitavanja varoe i slui da se zada zavrni
udarac ovom parazitu. Drugim rijeima, koritenjem
drugih preparata tokom ljeta i jeseni, varoa se samo
dri pod kontrolom toliko da je pele mogu podnijeti,
a onda se poetkom zime uniti oksalnom kiselinom.

Ako smo proveli kompletan jesenji tretman nekim drugim sredstvima trebalo bi uraditi kontrolno
tretiranje oksalnom kiselinom nekoliko drutava. Ako nakon toga naemo dosta mrtvih varoa
znai da imamo posla sa nekim sojem otporne varoe i tada treba obavezno primijeniti oksalnu
kiselinu na itavom pelinjaku. Ako nismo nali mrtve varoe ili smo ih nali u malom broju, oksalnu
kiselinu ne treba koristiti.

Iluzija je vjerovati da prema oksalnoj kiselini varoa ne moe razviti rezistenciju. To je samo pitanje
duine primjene i doze. Primjeeno je da pelari koji planski koriste oksalnu kiselinu za zimski
tretman pela imaju manje gubitke pelinjih zajednica. Zato su pokrenuta istraivanja u tom
smijeru.

Prvi rezultati govore da je mogue da oksalna kiselina zbog svog pH nepovoljno utie na viruse
uzronike opasnih pelinjih bolesti koje inae prenosi varoa. Ovo je jo jedan razlog zato ovaj
preparat moramo upotrebljavati planski i kontrolisano da bi odgodili, to je vie mogue,
nastanak rezistencije kod varoe.

Kad koristimo oksalnu kiselinu moramo voditi rauna o njenoj koncentraciji i koliini jer ona
nepovoljno utie na pele tako to im skrauje ivot. Tako se desi da jaka drutva kod kojih smo
pretjerali sa dozom i koncentracijom oksalne kiseline u proljee ostanu bez pela.

Pored oksalne kiseline za zimski tretman se mogu upotrijebiti preparati Perizin i Apihem. To su
sredstva koja se mogu primjeniti samo jednom na jednoj generaciji pela. Prouzrokuju uginue
pela, a time vee ili manje slabljenje drutava. Ostavljaju rezidue u vosku (naroito perizin) pa je
opravdanost njihove upotrebe sa tog aspekta veoma upitna.

Kao bioloku metodu suzbijanja varoe neki pelari koriste tzv. ram graevnjak. Vano je
napomenuti da je ova metoda obino dio koncepta suzbijanja varoe u organskoj proizvodnji
pelinjih proizvoda. Postoje razna konstrukcijska rjeenja ovog rama. To moe biti obian ram koji
odgovara tipu konice koji koristimo, a moe biti i preureen kao ram zamka ili TIT ram.
Demografski bum

Bez obzira na konstrukcijsko rjeenje rama

metoda je zasnovana na pojavi da varoa u toku
aktivne sezone radije naseljava trutovsko nego
radiliko leglo. Mislilo se da je to zbog
temperaturne razlike, jer se trutovsko sae
prirodno nalazi pri kraju pelinjeg gnijezda pa
se smatra neto hladnijim, ali izgleda da je to i
zbog veliine elija, kvaliteta i koliine hrane za
larve.

Poetkom aprila stavlja se ram graevnjak u plodite. Jedni pelari ga stavljaju na poziciju treeg
rama, znai sa strane legla, a drugi opet u sredinu legla. Nakon sedam do deset dana ram se vadi
iz konice. Na njemu su pele izgradile trutovsko sae, matica ga je zalegla, a pele poklopile leglo.

Varoa se nalazi zarobljena u zatvorenim elijama legla. Jedni pelari isjecaju kompletno sae i
tako eliminiu varou, unitavajui i sae i leglo. Drugi opet, otvaraju poklopce elija i istresaju
larve i varou. Sae ispiraju i vraaju u konicu. Postupak se ponavlja sve dok matica zalijee
trutovsko sae. Na ovaj nain je mogue populaciju varoe smanjiti i do 50%. Ako se
isjecanje trutovskog legla uradi samo dva ili tri puta u sezoni nita nismo postigli. Varoa, na neki
nain, osjea smanjenje brojnosti svoje vrste i zato dolazi do pojave demografskog buma. Varoa
daje vie potomaka (i do 70), nego u sluaju da nismo isjecali trutovsko sae. Koncem juna imamo
istu brojnost populacije varoe kao da nismo nita ni radili. Ako drimo ram graevnjak u ploditu
konice, a ne isijecamo ga svakih sedam do deset dana onda u stvari odgajamo varou.

Treba da se zapitamo da li su pozitivni efekti ove metode takvi da opravdavaju njenu primjenu.
Nedostatak ove metode je taj to nije primjenjiva na velikim pelinjacima. Trai puno vremena i
angaovanja pa tako svakako smanjuje produktivnost proizvodnje. Nauci je poznato da pele
utroe onoliko hrane i energije za odgajanje jednog truta koliko je dovoljno za odgajanje etiri
pele radilice. Nametanjem izgradnje trutovskog saa i odgajanja trutovskih larvi duboko se
naruavaju prirodne potrebe i sklad pelinje zajednice.

Jo i danas vlada pelarska zabluda da su trutovi beskorisni i nepotrebni, da je nihova jedina uloga
oplodnja matica. Nauka je dokazala da oni pomau odravanju mikroklime u konici i da u
konicama iz koji pelar udalji trutove radni elan opada. Moje uvjerenje po ovom pitanju je
zasnovano na linom iskustvu. Ja sam protiv upotrebe rama graevnjaka. Mnogo je vie tetnih
posljedica po pelinje drutvo, ako isjecamo ram graevnjak od koristi koju dobijemo ubijajui
varou na ovaj nain i dobijajui tu malu koliinu pelinjeg voska, ako istopimo isjeeno sae.

U zadnje vrijeme rade se eksperimenti unitavanja varoe biofizikim metodama zagrijavanjem

legla (Huang 2001). U satne osnove su ugraene ice grijai koji omoguavaju zagrijavanje legla
na 43C u vremenu od 3 minuta. Smrtnost varoe je 100% . O uticaju ove metode na pelinje
drutvo odgovori tek treba da se nau, ali ne moemo, a da se ne zapitamo zato smo se toliko
udaljili od prirode. ta e biti sledee?
Pelarima je na raspolaganju zaista veliki broj sredstava i metoda za unitavanje varoe, pa ipak,
gubici pelinjih zajednica zbog ovog parazita su svake godine veliki. Pelari moraju nauiti kako
razlikovati original od falsifikata. Moraju i shvatiti da su doza i mjera ono to neku materiju moe
uiniti lijekom ili otrovom. Poznato je da pelinja drutva u prirodi ne umiru zbog varoe zato to
se svake godine roje i zato to su im elije saa manjih dimenzija od onih vjetakih koje je
izumio ovjek.

Odgovori se sami nameu. Jesmo li u stanju da ih prepoznamo? Moe li se postii kompromis

izmeu pelinjih prirodnih potreba i potreba ovjeka profitera? Dok se pelarstvo kao oblast,
sistemski ne uredi pelari imaju samo jedan put, a to je stalna edukacija. Ovdje ne mislim samo
na itanje literture i sluanje predavanja. To manje vie svi radimo. Ono to nauite teoretski
obavezno provjerite u svojoj praksi. Jedino praksa moe pokazati pravu vrijednost ili opravdanost
neke tvrdnje ili postupka. Kad to ponete raditi shvatiete da naim pelarstvom vladaju opasne
zablude. Ovo je nain da ih se rijeimo.

BH PELAR/ Rajko Radivojac, Petrov Gaj, Prijedor Tel: 065 969 393)