Uvod u menadment/

Uvodne odrednice
 Inputi i Outputi
Terminologija:
Inputi:
Sve to se koristi u procesu proizvodnje dobara i
usluga (outputi)
Resursi, faktori proizvodnje, proizvodni inputi
Outputi:
Dobra opipljivi fiziki proizvodi koji se koriste za
zadovoljene odreenih elja
Usluge neopipljivi ekvivalent dobru
 Inputi i Outputi

Inputi Output
Proizvodna
funkcija

3
 Kljuna pitanja
Koja dobra i usluge proizvoditi (ta)
Koliko proizvesti (Koliko)
Nain kako ih proizvoditi (Kako)
Raspodjela (Kome)

4
 Trina ekonomija
(Modificirani) kapitalizam kao ekonomski okvir
Relativno slobodno trite regulirano dravnim
(vladinim) mjerama i regulama
Trite: prostor gdje se sueljava ponuda i
potranja
Mjesto biznisa: na strani ponude iniciran
potranjom
Profit: osnovni pokreta preduzetnikog i biznis
djelovanja na strani ponude

5
 Trite
Trite se definira kao stalan i organiziran oblik
dovoenja u kontakt ponude s potranjom
Trite je i mehanizam kojim se reguliraju odnosi
prodavaa i kupaca u uslovima u kojima sudionici
razmjene ili kupoprodaje ostvaruju svoje ciljeve i
interese, te zadovoljavaju svoje elje i potrebe
zbog kojih i stupaju u meusobne odnose.

6
Trite - bazini okvir

7
 Novac koji
posjeduju
Tok novca TRITA DOBARA I domainstva
USLUGA za kupovinu
Prihod preduzea Preduzea prodaju dobara i
od prodatih Domainstva kupuju usluga koje
dobara i usluga
Kupljena dobra i nude
Proizvedena dobra i usluge od strane preduzea
usluge od strane domainstava
preduzea
PREDUZEA DOMAINSTVA
Koriste faktore proizvodnje Troe kupljena dobra i usluge
Proizvode dobra i usluge Posjeduje faktore proizvodnje

Faktori proizvodnje
Kupljeni faktori koje posjeduju
Novac koji domainstva
proizvodnje od strane
posjeduju
preduzea Tok dobara i
preduzea
za kupovinu usluga Prihod
faktora TRITA FAKTORA domainstava od
proizvodnje PROIZVODNJE prodatih
koje nude Preduzea kupuju faktora
Domainstva prodaju 8
domainstva proizvodnje
 TRITA OUTPUTA
Preduzea prodaju Potranja
Domainstva kupuju
Ponuda

PREDUZEA DOMAINSTVA
Koriste inpute Troe kupljene outpute
Proizvode outpute Posjeduje inpute

Ponuda
TRITA INPUTA
Potranja Preduzea kupuju
Domainstva prodaju
9
 Biznis
Veina ljudi zarauje za ivot radei u
nekom biznisu (business)
Biznis je organizacija (firma, preduzee,
) koja nudi proizvode ili usluge na tritu

10
 Biznis
Svrha biznisa (P. Drucker):
Kreirati kupce (potranju)
Dvije bazine funkcije biznisa (P. Drucker):
Inovacija i marketing, ... a sve ostalo je
TROAK
Profit: pokreta biznisa, ali ne i njegova svrha
=
- profit
- prihod
- troak
11
 Preduzetnik
Preduzetnik
Osoba koja kreira i vodi novi biznis se naziva
preduzetnik
Zaposlenik
Osoba koja je radi u nekom biznisu kojeg
posjeduje neko drugi je zaposlenik
Rizik i benefiti preduzetnika i zaposlenika

12
 Preduzetnik
Benefiti:
Sam svoj gazda samostalno donoenje
poslovnih odluka
Radi ono to voli
Kao zaposlenik primanja su ograniena
(plata), dok je uspjenost granica kao
preduzetnika
Doprinos (lokalnoj) drutvenoj zajednici

13
 Rizici
Rizici:
Potencijalni neuspjeh (odgovornost na
preduzetniku za potencijalni neuspjeh)
Neoekivane prepreke i problemi
Finansijska nesigurnost
Dugu radno vrijeme (naroito u poetku)

14
 Preduzetnici
USA:
64% vlasnika biznisa imali su zavren koled
kada su poeli svoj biznis
Vie od 60% vlasnika biznisa koristili su svoj
novac ili porodini novac da zaponu biznis
Vie od 50%vlasnika biznisa koji su imali
zaposlenike su radili prekovremeno (vie od
40 sati sedmino)

15
 Preduzetnici
USA:
33% vlasnika biznisa stariji od 55 godina
29% su izmeu 45 i 54 godine starosti
24% su izmeu 35 i 44 godine starosti
12% su izmeu 25 i 34 godine starosti
2% ispod 25 godina starosti

16
 Preduzetnici

Samoprocjena:
Evaluacija vlastitih snaga i slabosti je vaan aspekt za
postati preduzetnik
Talent
Prirodna sposobnost da se neto uradi dobro
Talent je samo potencijal
Unapreenje potencijala kroz edukaciju (znanje) i
obuku i praksu (vjetine)
Biti pozitivan
Pozitivci lake pronalaze rjeenja nego osobe negativisti

17
 Karakteristike uspjenih
preduzetnika
Hrabrost
Dobrovoljno preuzimanje rizika
Kreativnost
Pronalaenje novih naina da se rade stvari I razmiljati izvan
kutije
Radoznalost
elja za uenjem, istraivanjem i postavljanjem pitanja
Odlunost
Nastavljanje bez obzira na probleme i prepreke
Discipliniranost
Ostati fokusiran i potivati rokove

18
 Karakteristike uspjenih
preduzetnika
Empatija
Razumjeti osjeanja drugih
Entuzijazam
Posveenost onome to radimo i mogunost da se problem vidi
kao prilika
Fleksibilnost
Prilagodljivost novoj situaciji i spremnost da se osoba mijenja
Potenje
Opredjeljenost da se bude istinit i iskren u sa drugima
Strpljivost
Prepoznavanje da se ciljevi ne mogu dostii preko noi
Odgovornost
Ne prebacivati odgovornost na druge
19

 Kompetencije emocionalne
inteligencije

Line Menaderske
Samosvijest kompetencije
Samokontrola Line
Samosvijest
Drutvene
Drutvena svijest

Prepoznavanje
Drutvene - emocionalna
samosvijest
- precizna
-
-
-
empatija
organizacijska svijest
orijentacija na podrku
samoprocjena
Drutvena svijest - samopouzdanje
Vladanje sobom Meuljudski odnosi

Meuljudski odnosi
- samokontrola - razvijanje sposobnosti
- pouzdanost drugih ljudi
- dosljednost - uticaj

Regulacija
- prilagodljivost - komunikacija

Visok stepen - tenja za

postignuem
-
-
konflikt menadment
leadership
- inicijativa - katalizator promjena
emocionalne -
-
graenje veza
timski rad i
20
inteligencije
kolaboracija
 Preduzetnik
Biti vlasnik biznisa nije za svakoga
Ali to je OK jer su potrebni i zaposlenici i
preduzetnici (entrepreneurs) u poslovnom
svijetu
Intrapreneurship
Dati priliku zaposlenicima da se ponaaju kao
preduzetnici unutar firme

21
 Mark Zukerberg
Roen 14.05.1984.
Februar 2004. - zajedno sa prijeteljima
Andrew McCollum i Eduardo Saverin
osniva drutvene mree Facebook
Pokrenuta iz sobe u studentskom domu na
Harvardu 2004
Maj 2004. - naputa Harvard i seli u
Silikonsku dolinu (California)
2008 Entrepreneur of the Year
22
 Kineska poslovica
Kineska poslovica:
Watch your thoughts they become words
Watch your words they become actions
Watch your actions they become habits
Watch your habits they become characher
Watch your character - it become your
destiny

23
 Preduzetnitvo
Poetkom upotrebe pojma preduzetnitvo
smatra se 1755. godina, a tvorcem Richard
Cantillon (1680-1734)

Sposobnost prepoznavanja poslovnih prilika i

prevoenje prilika u stvarne biznise

24
 Preduzetnitvo
Preduzetnitvo je (Peter Drucker):
(1) stvaranje nove i drukije vrijednosti
... (2) novog i drukijeg naina zadovoljenja
potreba i elja
...(3) pretvaranje inputa u outpute

25
 Zato je preduzetnitvo toliko
vano
Ekonomski razvoj
Mikro biznisi ... mali i srednji biznisi ... rezultat
preduzetnikog djelovanja
Mikro biznisi i SMEs kima svake ekonomije
Nova radna mjesta
Vei stepen fleksibnosti i ekonomije i drutva,
nosilac inovativnosti
....
Drutvena stabilnost
Manje droge, manje delinkvencije, 26
 EU definicija SME
https://ec.europa.eu/growth/smes/business-friendly-environment/sme-definition_en

27
 EU i SME
http://ec.europa.eu/growth/smes

Creates a business friendly environment

Promotes entrepreneurship
Improves access to new markets and
internationalisation
Facilitates access to finance
Supports SME Competitiveness and
Innovation
Provides key support networks and 28
information for SMEs
 Biznis
Kada se pomene rije biznis pomisli se na
velike firme (Coca Cola, Volkswagen,
Siemens, )
Ali realnost je drukija

29
 EU i SME
http://ec.europa.eu/growth/smes
Small and medium-sized enterprises (SMEs) are the
backbone of Europe's economy.
They represent 99% of all businesses in the EU.
They have created around 85% of new jobs
They have provided two-thirds of the total private
sector employment in the EU.
The European Commission considers SMEs and
entrepreneurship as key to ensuring economic growth,
innovation, job creation, and social integration in the
EU
30
 EU i SME
http://ec.europa.eu/eurostat/

31
 EU charter for SE
Europska povelja o malim preduzeima
(EU charter for Small Enterprises)
Usvojena 13.06.2000. godine - General
Affairs Council

32
 Linije djelovanja
(EU charter for SE)
Education and training for entrepreneurship
Cheaper and faster start-up
Better legislation and regulation
Availability od skills
Improving on-line access
More out of single market
Taxation and financial matters
Strengthen the techological capacity of small enterprises
Successful e-business models and top-class small
business support
Develop stronger, more effective representation of small
33
enterprises interests at Union and national level
 Obrazovanje i obuka za
preduzetnitvo
Europa e njegovati preduzetniki duh i razvijati nove
vjetine ve od malih nogu. Osnovna znanja o poslovanju i
preduzetnitvu nuno je pouavati na svim razinama
kolovanja. Pojedinane poslovne module treba kao
obavezne uvrstiti u nastavne planove i programe za
srednje kole, kolede i univerzitete.
Ohrabrit emo i promovirati preduzetnike poduhvate
mladih ljudi, te emo oblikovati odgovarajue programe
obuke menadera u malim preduzeima.
(EU charter for SME)
34
 Uloga drave (vlade) u biznisu
Dva bazina ekonomska cilja drave:
ivotni standard (to vei GDP bruto domai
proizvod)
zaposlenost (to nia stopa nezaposlenosti)
Biznis: kljuno sredstvo za ostvarenje
ekonomskih ciljevi drave
Proaktivan odnos prema preduzetnitvu i
biznisu - uslov za uspjenu ekonomiju
Makroekonomski okvir i zakonska regulativa -
okvir i poluge 35
Uloga vlade u biznisu

36
Menadment - pojmovno
odreenje
Osnovna terminologija
 Pojmovno odreenje

Kada preduzetnik kreira biznis on

preuzima menadment biznisa
Menadment (engl. management) -
neprevodiva rije
Mnoge definicije menadmenta

38
 Menadment: nauka, umjetnost
(engl. art) i/ili vjetina?

Menadment: i umjetnost i nauka

Menadment: i vjetina
Peter Drucker: Menadment je vie vjetina nego nauka

39
 UMJETNOST
Imaginacija
Kreativno promiljanje

MGMT
kao
praksa

NAUKA Vjetina
Analiza Iskustvo
Dokazane injenice Praktino uenje
40
 Menadement kao nauka
Druga polovina 19-og stoljea
Ulazak ovjeanstva u industrijsko drutvo
Pojava prvih velikih preduzea
Najvee preduzee na svijetu 1850-ih godina
zapoljavalo manje od 300 ljudi i nije imalo
nikakav menaderski ustroj

41
Istorijat razvoja misli o
menadmentu
 Menadment nastaje...
Menadment postoji od nastanka ljudskog
drutva
Ozbiljnije prouavanje menadmenta
otpoinje ulaskom ovjeanstva u industrijsko
drutvo, sa pojavom prvih velikih poslovnih
sistema (druga polovina 19-og stoljea)
Trojica teoretiara
Taylor, izumitelj rijei menadmenta
Fayol, istinski otac menadmenta
Mintzberg, konfiguraciono-situacioni pristup

43
 Nauni menadment
Frederic W. Taylor (1856-1915)
Mainski ininjer
Teio unapreenju efikasnoti preduzea
Knjiga (1911) The Principles of Scientific Management
Akademija za menadment iz SAD proglasila ovu
knjigu najuticajnijom knjigom iz oblasti menadmenta
u 20-tom vijeku
Njegov pionirski rad je bio instrumentarij u kreiranju i
razvoju grane ininjerstva pod nazivom industrijsko
ininjerstvo
Tvorac teorije naunog menadmenta
Sljedbenici: Gilbert-ovi, Ford,... 44
45
 Frederic W. Taylor
Principi naunog menadmenta
1. Postoji jedan najbolji nain, odnosno najefikasniji
nain obavljanja posla. Naunim putem treba odrediti
taj najbolji nain
2. Kodificirati, odnosno napisati na papir nain obavljanja
posla kako bi se radnici obuili za obavljanje posla
3. Odabrati radnike koji odgovaraju datom nainu
obavljanja posla i obuiti ih
4. Radnici trebaju imati fer plau za posao koji obavljaju,
odnosno moraju imati korist od poveanja efikasnosti

46
Administrativna teorija
menadmenta

Henry Fayol (1841-1925)

Sve poslovne aktivnosti se mogu svrstati u
est grupa
Administrativna funkcija (menadment) kao
centralna
5 primarnih funkcija menadmenta
14 principa: temelj linijskog sistema
rukovoenja
47
 Henry Fayol
6 grupa aktivnosti
Tehnike
Komercijalne
Finansijske
Obezbjeenje
Raunovodstvo
Menadment

48
 Henry Fayol
5 primarnih funkcija
Pet primarnih funkcija menadmenta
Planiranje
Organizovanje
Komandovanje
Koordinacija
Kontrola

49
 Henry Fayol
14 principa
Podjela posla (Division of work)
Autoritet i odgovornost (Authority and Responsibility)
Disciplina (Discipline)
Jedinstvo komandovanja (Unity of command)
Jedinstvo usmjerenosti (Unity of direction)
Subordinacija individualnih interesa (Subordination of
individual interest)
Podreenost pojedinanih interesa opim interesima
Renumeracija (Remuneration)
Radnicima traba biti isplaena fer plata za njihov rad
Stepen centralizacije (Degree of Centralization)
Odgovarajui balans 50
 Henry Fayol
14 principa
Hijerarhija autoriteta (Scalar chain)
Linija autoriteta od najvie do najnie pozicioniranih u
organizaciji
Red (Order)
Obezbjeuje da se stvari nalaze na svom mjestu
Jednakost (Equity)
Jednak, fer, ljubazan i poten odnos prema radnicima
Stabilnost (Stability of tenure of personnel)
Inicijativa (Initiative)
Podsticanje pojedinaca da daju pun doprinos organizaciji
Esprit de corps
Pripadnost timu, osjeaj ponosa rada u timu 51
 Konfiguraciono-situacioni
pristup
Mintzberg Henry (1939 - ...)
Mainski ininjer
Situacioni pristup (sve to zavisi)
Organizaciona situacija ili organizacioni kontekst
Razumjevanja uticaja organizacione situacije na izbor
organizacione konfiguracije
Konfiguracioni pristup (obuhvati ih sve)
Razliite organizacione situacije preferiraju razliite konfiguracije
Svaka konfiguracija konzistentan i distinktivan koncept
Razliite konfiguracije: razliiti koncepti i razliiti pristupi
Prepoznati organizacioni kontekst i primjeniti logiku
odgovarajue organizacione konfiguracije
Nema jednog najboljeg naina, svaka konfiguracija ima
svoj osoben i distinktivan nain 52