KOLEKSI DEFINISI / MAKNA / ISTILAH / FORMULA

FIZIK SPM

Disediakan oleh:
En. Muhamad Fariez Bin Mustafar
B. Ed. Sc. Physics Hons. (UPSI)
fariez86@ymail.com

Ketua Panitia Fizik

SMK Tebedu

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM

© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak. 1
 ISI KANDUNGAN

Bab Tajuk Muka Surat

1 Pengenalan Kepada Fizik 3–4
2 Daya dan Gerakan 4–8
3 Daya dan Tekanan 9
4 Haba 10 – 11
5 Cahaya 12 – 14
6 Gelombang 15 – 18
7 Elektrik 18 – 20
8 Keelektromagnetan 20 – 21
9 Elektronik 22 – 24
10 Radioaktif 25 – 27

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM

© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak. 2
 BAB 1 : PENGENALAN KEPADA FIZIK
Bil Simbol/ Formula / Contoh /
Istilah Definisi / Makna
. Unit Catatan

1 Kuantiti Fizik Kuantiti yang boleh diukur.

Contoh:
Kuantiti yang tidak boleh diterbitkan dalam sebutan kuantiti-kuantiti
2 Kuantiti Asas Panjang, jisim, masa, suhu, arus
fizik yang lain. elektrik.
Contoh:
Kuantiti Gabungan kuantiti-kuantiti asas secara pendaraban atau pembahagian
3 Halaju, daya, pecutan, momentum,
Terbitan atau kedua-duanya. ketumpatan, kerja.
Contoh:
4 Unit Asas Unit yang tidak boleh diterbitkan dalam sebutan unit-unit yang lain. Meter, kg, saat, Kelvin, Ampere.
Gabungan unit-unit asas secara pendaraban atau pembahagian atau Contoh:
5 Unit Terbitan m s-1, m s-2, joule, Nm-2, kg ms-1
kedua-duanya.
Kejituan pengukuran ialah betapa hampir suatu nilai pengukuran
6 Kejituan
kepada nilai sebenar.
Kebolehan alat mengukur sesuatu kuantiti secara konsisten dengan
7 Kepersisan sedikit atau tiada sisihan relatif antara bacaan-bacaan yang
diperolehnya.

Kebolehan suatu alat mengesan perubahan kecil kuantiti fizik yang

8 Kepekaan
diukurnya.

9 Ralat Perbezaan antara suatu nilai pengukuran dengan nilai sebenar.

Ralat
10
Bersistem

11 Ralat Rawak

Kesilapan pengukuran yang berlaku apabila seseorang membaca tanda

12 Ralat Paralaks
skala dari kedudukan yang salah.
Penunjuk alat pengukuran tidak berada pada kedudukan ‘0’ apabila
13 Ralat Sifar
alat itu tidak digunakan.

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM

© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak. 3
14

15

16

17

18

BAB 2 : DAYA DAN GERAKAN

Contoh:
Kuantiti
1 Kuantiti fizik yang mempunyai magnitud (nilai) sahaja. Jisim, masa, ketumpatan, isi
Skalar padu, laju, dll.
Contoh:
Kuantiti
2 Kuantiti fizik yang mempunyai magnitud dan arah. Halaju, sesaran, daya,
Vektor momentum, dll.
Gerakan
3 Suatu gerakan sepanjang suatu garis lurus.
linear
Jumlah panjang lintasan yang dilalui oleh objek itu. Simbol : s
4 Jarak Unit SI : m
(Kuantiti skalar)
Jarak di antara dua lokasi yang diukur dengan lintasan yang paling dekat yang
Simbol : s
5 Sesaran menghubungi lokasi-lokasi itu dalam arah yang tertentu.
Unit SI : m
(Kuantiti vektor)

Kadar perubahan jarak. Simbol : v s

6 Laju v
(Kuantiti skalar) Unit SI : m s-1 t
Kadar perubahan sesaran. Simbol : v s
7 Halaju v
(Kuantiti vektor) Unit SI : m s-1 t
Simbol : a v u
8 Pecutan Kadar perubahan halaju. a
Unit SI : m s-2 t

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM

© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak. 4
 Nyahpecutan v u
Simbol : a
9 (pecutan Objek yang bergerak dengan halaju yang semakin berkurang. a
Unit SI : m s-2 t
negatif)
Sifat semula jadi suatu objek yang cenderung untuk menentang sebarang
perubahan keadaan asalnya, sama ada keadaan pegun atau keadaan bergerak.
10 Inersia
(Inersia boleh dinyatakan dalam hukum gerakan Newton pertama)
Simbol : m
11 Jisim Kuantiti zarah dalam suatu objek.
Unit SI : kg
Berat suatu objek ialah daya tarikan graviti ke atas objek itu. Simbol : W W  mg
12 Berat
(Kuantiti skalar) Unit SI : Newton (N)
Momentum linear atau momentum sesuatu objek ditakrifkan sebagai hasil Simbol : p
13 Momentum
darab jisim objek itu dengan halajunya. Unit SI : kg m s-1
Prinsip Prinsip keabadian momentum menerangkan bahawa dalam suatu sistem yang
14 Keabadian terdiri daripada beberapa objek yang bertindak balas, jumlah momentum
Momentum adalah malar jika tiada daya luar bertindak ke atas sistem itu.
Dalam perlanggaran kenyal,
i) Momentum diabadikan
Perlanggaran ii) Tenaga kinetik diabadikan m1u1  m2u2  m1v1  m2v2
15
kenyal iii) Objek-objek yang berlanggar bergerak berasingan selepas
perlanggaran
iv) Jumlah tenaga terabadi.
Dalam perlanggaran tidak kenyal,
i) Momentum diabadikan
Perlanggaran m1u1  m2u2  (m1  m2 )v
16 ii) Tenaga kinetik tidak diabadikan
tidak kenyal
iii) Objek-objek yang berlanggar bercantum dan bergerak
iv) Jumlah tenaga terabadi.
Daya tunggal yang dihasilkan oleh hasil tambah secara vektor dua atau lebih
17 Daya paduan daya yang bertindak ke atas sesuatu objek.
(kuantiti vektor)

18 Daya bersih

Daya tidak
19
seimbang

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM

© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak. 5
 Daya
seimbang /
20
Keseimbangan
daya
Daya impuls ditakrifkan sebagai kadar perubahan momentum terhadap mv  mu
Simbol : F
21 Daya Impuls masa tindakan yang singkat bagi sesuatu objek yang bergerak, contohnya F
Unit SI : N t
semasa perlanggaran.

Impuls ditakrifkan sebagai perubahan momentum. Simbol : Ft

22 Impuls Ft  mv  mu
(kuantiti vektor) Unit SI : kg m s-1 @ N s

23 Medan graviti

Kekuatan F
24 9.8 N kg-1 g
medan graviti m
Pecutan Simbol : g
25 Unit : m s-2 g = 10 m s-2
graviti
Gerakan sesuatu objek yang jatuh yang hanya bergantung kepada daya graviti
sahaja.
26 Jatuh bebas
* Jatuh bebas hanya berlaku dalam vakum (tiada udara)
Hukum
Sesuatu objek akan kekal dalam keadaan asalnya, iaitu dalam keadaan
Gerakan Contoh:
27 pegun atau keadaan gerakan dengan halaju seragam jika tiada daya luar
Newton Inersia
bertindak ke atas objek itu.
Pertama
Hukum
Hukum Gerakan Newton Kedua menyatakan bahawa kadar perubahan
Gerakan Simbol : F
28 momentum adalah berkadar terus dengan daya paduan yang bertindak ke F  ma
Newton Unit SI : N
atas objek itu pada arah yang sama dengan arah tindakan daya paduan itu.
Kedua
Hukum
Hukum Gerakan Newton Ketiga menyatakan bahawa untuk setiap daya
Gerakan
29 tindakan, terdapat satu daya tindak balas yang bermagnitud sama dan
Newton
bertindak pada arah yang bertentangan.
Ketiga
Leraian daya ialah satu proses di mana satu daya tunggal boleh diuraikan
Prinsip
30 kepada dua komponen. Proses ini merupakan songsangan kepada prinsip
Leraian Daya
paduan daya.

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM

© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak. 6
 Tenaga ialah keupayaan atau kebolehan suatu sistem untuk melakukan
Simbol : E
31 Tenaga kerja.
Unit SI : Joule @ J
(Kuantiti skalar)

32 Daya geseran

Kerja yang Hasil darab magnitud sesaran dan komponen daya yang selari dengan Simbol : W
33 Unit SI : Joule @ J W  Fs
dilakukan arah sesaran itu.
W
P
t
Simbol : P
34 Kuasa Kuasa ialah kadar melakukan kerja atau kadar pemindahan tenaga. Atau
Unit SI : Watt @ W
E
P
t

35 1 watt

Tenaga Simbol : E 1
36 Tenaga yang diperoleh oleh suatu jasad apabila jasad itu bergerak. E  mv 2
Kinetik Unit SI : Joule @ J 2
Tenaga Tenaga yang dipunyai oleh jasad itu disebabkan oleh kedudukan atau
37
Keupayaan keadaan jasad itu.

Tenaga
38 keupayaan Tenaga keupayaan suatu jasad yang disebabkan oleh ketinggian jasad Simbol : E E  mgh
itu. Unit SI : Joule @ J
graviti
Tenaga
Simbol : E 1
39 keupayaan Tenaga keupayaan suatu jasad yang disebabkan oleh keadaan jasad itu. E Fs
Unit SI : Joule @ J 2
kenyal
Simbol : 
40 Ketumpatan Jisim per unit isipadu. Unit : g cm-3 @ kg m-3

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM

© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak. 7
 Prinsip Prinsip keabadian tenaga menyatakan bahawa tenaga tidak boleh dicipta
41 keabadian atau dimusnahkan tetapi boleh berubah daripada satu bentuk ke bentuk
tenaga yang lain.

Tenaga output yang berguna

Kecekapan  100
Tenaga input
Kecekapan suatu alat didefinisikan sebagai peratusan tenaga input yang
42 Kecekapan Atau
bertukar kepada tenaga yang berguna.
Kuasa output yang berguna
Kecekapan  100
Kuasa input

Kekenyalan suatu bahan ialah kebolehan bahan itu untuk kembali ke bentuk Contoh:
43 Kekenyalan
dan saiz asalnya apabila daya yang dikenakan ke atasnya dialihkan. Tali getah, span.

Hukum Hooke menyatakan bahawa pemanjangan suatu bahan kenyal

44 Hukum Hooke berubah secara langsung dengan daya regangan yang bertindak terhadapnya F  kx
jika daya itu tidak melebihi had kekenyalan bahan itu.

Daya maksimum yang boleh dikenakan ke atas spring itu sebelum spring
45 Had kenyal itu kehilangan sifat kekenyalannya. Jika daya regangan melebihi had ini,
spring tidak akan kembali ke panjang asalnya.
Pemalar F
46 Daya per unit regangan. k
spring x
47

48

49

50

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM

© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak. 8
 BAB 3 : DAYA DAN TEKANAN
Tekanan ditakrifkan sebagai daya yang bertindak secara normal per unit Simbol : P Daya, F
1 Tekanan P
luas permukaan sentuhan. Unit SI : Pascal @ N m-2 Luas, A
P  h g
Tekanan Simbol : P h  kedalaman air
2
dalam cecair Unit SI : Pascal @ N m-2   ketumpatan cecair
g  pecutan graviti, 10 m s 2
1 Pascal @
3
1 N m-2
Tekanan Tekanan atmosfera, Pat ialah tekanan yang dikenakan oleh atmosfera ke atas Simbol : Pat
4
atmosfera permukaan bumi dan semua jasad di bumi.
F1  daya input
Prinsip Pascal menyatakan bahawa tekanan yang dikenakan pada A1  luas keratan rentas silinder input F1 F2
5 Prinsip Pascal permukaan suatu bendalir dalam bekas tertutup akan dipindah dengan 
F2  daya output A1 A2
seragam ke seluruh bahagian bendalir itu.
A2  luas keratan rentas silinder output
F  berat bendalir
Simbol : F yang disesarkan
6 Daya apungan Daya apungan = Berat air tersesar.
Unit SI : N
V g
Prinsip Archimedes menyatakan bahawa apabila satu objek direndam
sebahagian atau sepenuhnya di dalam suatu bendalir, objek itu akan
mengalami satu daya apungan ke atas yang sama dengan berat bendalir
Prinsip
7 yang tersesar.
Archimedes
Berat di udara = Berat sebenar
Berat dalam bendalir = Berat ketara
Prinsip Bernoulli menyatakan bahawa apabila halaju aliran bendalir
bertambah, tekanan dalam bendalir itu berkurang.
Prinsip
8
Bernoulli
*udara, gas, cecair dan air adalah bendalir, maka kesemua ini mematuhi
prinsip Bernoulli.
9

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM

© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak. 9
 BAB 4 : HABA

1 Suhu Suhu ialah darjah kepanasan sesuatu bahan.

i) Apabila dua objek berada dalam keseimbangan terma, kadar

Keseimbangan bersih pemindahan tenaga antara dua objek itu adalah sifar.
2
Terma ii) Dua objek yang berada dalam keseimbangan terma mempunyai
suhu yang sama.

3 Takat beku Suhu bagi ais tulen melebur di bawah tekanan atmosfera piawai. Nilai: 0C

4 Takat didih Suhu air mendidih di bawah tekanan atmosfera piawai. Nilai: 100C

Suatu objek yang mempunyai muatan haba yang besar memerlukan Muatan haba suatu objek bergantung pada:
kuantiti haba yang lebih besar untuk menaikkan suhunya sebanyak 1OC. i) Jisim objek, dan
5 Muatan haba
ii) Jenis bahan objek itu.
*semakin besar objek, semakin besar muatan habanya.

Q
Muatan haba Muatan haba tentu suatu bahan, c  ialah haba yang diperlukan untuk Simbol : c Q
6 m c
tentu Unit : J kg-1 OC-1 m
menaikkan suhu sebanyak 1OC bagi 1 kg bahan itu.

Haba yang diserap atau haba yang dibebaskan oleh sesuatu bahan semasa
7 Haba pendam
perubahan keadaan jirim tanpa kenaikan suhu.

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM

© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak. 10
 Haba pendam tentu:
Q
Haba pendam tentu pelakuran suatu bahan ialah haba yang diperlukan L
Haba pendam m
8 untuk mengubah 1 kg bahan itu daripada pepejal kepada cecair pada
tentu pelakuran
suhu tetap.
Kuantiti haba, Q yang diperlukan:
Simbol : L Q  mL
Unit : J kg-1
Jika haba dibekalkan oleh
Haba pendam Haba pendam tentu pengewapan suatu bahan ialah haba yang
pemanas elektrik:
9 tentu diperlukan untuk mengubah 1 kg bahan itu daripada cecair kepada gas
pengewapan pada suhu tetap. Pt  mL
P  kuasa pemanas dlm. unit W
t  masa dlm. saat
Hukum Boyle menyatakan bahawa bagi suatu jisim gas yang tetap,
10 Hukum Boyle tekanan gas itu adalah berkadar songsang dengan isi padunya jika suhu 1 1  PV
PV 2 2
gas itu adalah tetap.

Hukum Charles menyatakan bahawa bagi suatu jisim gas yang tetap, isi V1 V2
11 Hukum Charles padu gas itu berubah secara langsung dengan suhu mutlaknya jika 
tekanan gas itu adalah tetap.
T1 T2

Hukum Tekanan menyatakan bahawa bagi suatu jisim gas yang tetap, P1 P2
12 Hukum tekanan tekanan gas itu berubah secara langsung dengan suhu mutlaknya jika 
isi padu gas itu adalah tetap.
T1 T2

13 Sifar mutlak

14 Suhu mutlak

15 Skala Kelvin

16

17

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM

© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak. 11
 BAB 5 : CAHAYA
i) Sudut pantulan, r adalah sentiasa sama dengan sudut tuju, i.
Hukum
1 ii) Sinar tuju, sinar pantulan, dan garis normal berada pada satah yang
pantulan
sama.

2 Paksi utama

Pusat Pusat lengkungan, C cermin melengkung ialah pusat sfera bagi cermin
3 Simbol : C
lengkungan melengkung.
Jejari
4 Jejari lengkungan, R ialah jarak di antara C dengan cermin. Simbol : R
lengkungan

5 Titik fokus

6 Imej nyata Imej yang dapat ditangkap oleh skrin.

7 Imej maya Imej yang tidak dapat dilihat pada skrin.

8 Jarak objek Jarak di antara objek dengan cermin. Simbol : u

9 Jarak imej Jarak di antara imej dengan cermin. Simbol : v

Apabila sinar cahaya ditujukan ke atas permukaan suatu cermin, cahaya

10 Pantulan cahaya tidak merambat melaluinya, tetapi dipantul balik oleh cermin satah.
Fenomena ini dikenali sebagai pantulan cahaya.

Pembiasan cahaya ialah suatu fenomena yang mana alur cahaya

Pembiasan
11 mengubah arahnya apabila merambat dari satu medium ke medium lain
cahaya
yang berlainan ketumpatannya.

Hukum Pembiasan menyatakan bahawa apabila suatu sinar cahaya

merambat dari satu medium ke medium yang lain, sin i
Hukum
12 i) Sinar tuju, sinar pembiasan dan garis normal terletak pada satah  pemalar
pembiasan sin r
yang sama.
ii) Nisbah sin i kepada sin r ialah suatu pemalar.

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM

© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak. 12
 sin i
13 Hukum Snell n
sin r
sin i
n ,
sin i sin r
Nisbah ialah suatu ukuran yang menunjukkan banyaknya sinar
Indeks sin r
14
pembiasan cahaya terbias apabila merambat melalui suatu medium dari vakum Laju cahaya di dalam vakum @ udara, c
atau udara. n
Laju cahaya di dalam medium, v

15 Dalam nyata Kedalaman yang sebenar.

Kedalaman yang mana imejnya kelihatan lebih dekat dengan permukaan

16 Dalam ketara
air.

17 Sudut genting Sudut tuju apabila sudut pembiasan sama dengan 90O.

Pantulan dalam Fenomena pantulan cahaya di permukaan dalam suatu medium dikenali Rujuk buku Fokus Sukses
18
penuh sebagai pantulan dalam penuh. m/surat 186 – 188.

Rujuk buku Fokus Sukses

19 Panjang fokus Jarak di antara titik fokus dengan pusat optik suatu kanta. Simbol: f
m/surat 192.

Kuasa kanta ditakrifkan sebagai songsangan panjang fokus yang diukur Simbol : 1 1
20 Kuasa kanta Kuasa kanta  
dalam unit meter. Unit : diopter (D) panjang fokus f

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM

© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak. 13
 Tinggi imej
Pembesaran linear, m 
Tinggi objek
Nisbah tinggi imej kepada tinggi objek.
Pembesaran Jarak imej
21 Atau atau m
linear Jarak objek
Nisbah jarak imej kepada jarak objek.
h1 v
m 
h0 u
1 1 1 u = jarak objek
22 Formula kanta   v = jarak imej
f u v f = panjang fokus

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM

© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak. 14
 BAB 6 : GELOMBANG
Gelombang ialah suatu gangguan yang bergerak merentasi ruang atau 1. Buku teks – bermula m/surat 2.
medium dalam satu siri ayunan.
1 Gelombang Punca gelombang ialah getaran atau ayunan. 2. Buku Kuasai Melalui Diagram – bermula m/surat
Gelombang memindahkan tenaga dari satu titik ke titik lain. 128
Tenaga dipindahkan tanpa memindahkan medium.
Gelombang
2 Gelombang yang terhasil dari zarah-zarah medium yang bergetar. Contoh: Gelombang bunyi.
mekanikal
Gelombang Gelombang yang terdiri dari ayunan medan elektrik dan medan
3 Contoh: Gelombang cahaya.
elektromagnet magnet yang dapat merambat melalui vakum.

Gelombang Gelombang membujur ialah gelombang yang arah getaran zarah-zarah

4
membujur mediumnya SELARI dengan arah perambatan gelombang.
Gelombang melintang ialah gelombang yang arah getaran zarah-zarah
Gelombang
5
melintang mediumnya BERSERENJANG dengan arah perambatan
gelombang.
Muka gelombang ialah garis atau permukaan satah yang
menyambungkan semua titik yang bergetar pada fasa yang sama dan
berada pada jarak yang sama dari sumber gelombang.
Muka
6
gelombang
Muka gelombang terbahagi kepada dua:
i) Muka gelombang membulat
ii) Muka gelombang satah
Satu ayunan
7
lengkap
Sesaran maksimum zarah dari kedudukan keseimbangan. Simbol : a
8 Amplitud
(Rujuk buku teks m/surat 8) Unit : meter, m

Masa yang diambil oleh sesebuah system ayunan untuk melakukan satu
Simbol : T
9 Tempoh ayunan lengkap.
Unit : s (saat)
(Rujuk buku teks m/surat 9)

Bilangan ayunan lengkap dalam satu saat. Simbol : f 1

10 Frekuensi Unit : Hertz (Hz) f 
(Rujuk buku teks m/surat 9) Tempoh, T

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM

© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak. 15
 Panjang Jarak di antara dua titik sefasa yang berturutan. Simbol :  (lambda) 
v
11
gelombang (Rujuk buku teks m/surat 8) Unit : meter, m f
Jarak yang dilalui oleh suatu gelombang dalam satu tempoh masa
Simbol : v
12 Laju gelombang dalam arah perambatan. v f
Unit : m s-1
(Rujuk buku teks m/surat 10)
Sistem mengalami kehilangan tenaga secara beransur-ansur. Pada
masa yang sama, amplitud sistem berkurang dan menjadi sifar pada
akhirnya.

Pelembapan berpunca daripada: Rujuk buku teks

13 Pelembapan
i) Pelembapan luar – sistem kehilangan tenaga untuk mengatasi m/surat 12 - 13
daya rintangan dan geseran udara.

ii) Pelembapan dalam- sistem kehilangan tenaga kerana

regangan dan mampatan zarah-zarah dalam sistem tersebut.

Frekuensi asli ialah frekuensi sesuatu sistem ketika berayun secara

bebas tanpa sebarang tindakan daya luar. Setiap sistem ayunan
14 Frekuensi asli
mempunyai frekuensi asli yang tersendiri.
(Rujuk buku teks m/surat 13)

Resonans berlaku apabila suatu sistem ayunan dikenakan daya luar

15 Resonans berfrekuensi sama dengan frekuensi asli sistem ayunan tersebut.
Sistem ayunan dikatakan mengalami ayunan paksa. (m/surat 13)

Pantulan Fenomena perubahan arah perambatan gelombang apabila suatu

16
gelombang gelombang terkena pada suatu halangan.

Perubahan arah perambatan suatu gelombang disebabkan oleh

Pembiasan
17 perubahan laju gelombang ketika merambat merentasi dua medium
gelombang
atau keadaan yang berlainan.
Pembelauan
18
gelombang

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM

© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak. 16
 Ciri-ciri
Panjang Frekuensi, Amplitud, Arah
Laju, v
gelombang,  f a perambatan
Fenomena
Pantulan Tidak berubah Tidak berubah Tidak berubah Tidak berubah Berubah
Perbezaan Kawasan:
pantulan, Kawasan: Kawasan: Dalam ke cetek
19
pembiasan, Dalam ke cetek Dalam ke cetek (laju (mendekati garis
pembelauan (  berkurang) berkurang) normal)
Pembiasan Tidak berubah
Cetek ke dalam Cetek ke dalam Cetek ke dalam
(  meningkat) (laju meningkat) (menjauhi garis
normal)
Pembelauan Tidak berubah Tidak berubah Tidak berubah Berkurang Berubah

Interferens ialah kesan superposisi dua atau lebih gelombang yang

koheren. ax
20 Interferens 
Interferens berlaku ketika dua atau lebih gelombang bertemu dan D
bertindih ketika sedang merambat dalam medium yang sama.

Sumber Merupakan sumber yang menghasilkan gelombang dengan frekuensi

21
koheren yang sama dan fasa yang sama atau beza fasa yang tetap.

Prinsip superposisi menyatakan bahawa apabila dua atau lebih gelombang

Prinsip bertindih pada satu titik pada satu masa yang tertentu, sesaran paduan
22
superposisi gelombang pada titik itu adalah sama dengan hasil tambah sesaran setiap
komponen gelombang ndividu pada masa itu.
Interferens
23
membina
Interferens
24
memusnah
Gelombang
25
bunyi

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM

© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak. 17
 1. Buku teks m/surat 57- 59
Spektrum Satu siri susunan gelombang elektromagnet yang disusun mengikut tertib
26
elektromagnet frekuensi atau panjang gelombang. 2. Buku Kuasai Melalui Diagram m/surat 152 – 156

27

28

29

30

31

32

33

BAB 7 : ELEKTRIK
Simbol : I
1 Arus elektrik Kadar pengaliran cas elektrik melalui suatu konduktor.
Unit : Ampere, A
Arus elektrik yang mengalir melalui suatu konduktor jika 1 coulomb cas
2 1 Ampere
mengalir melalui suatu londuktor dalam masa 1 saat.
Kawasan yang mengalami daya elektrik yang bertindak ke atas cas.
3 Medan elektrik
*Setiap cas elektrik atau jasad bercas menghasilkan medan elektrik di
sekelilingnya.
Kerja, W, yang dilakukan untuk menggerakkan 1 Coulomb cas, Q, antara
4 Beza keupayaan
dua titik di dalam suatu medan elektrik. Simbol : V W
V
1 volt beza Satu kerja sebanyak 1 joule dilakukan untuk memindahkan cas sebanyak 1 Unit : volt, V Q
5
keupayaan C dari satu titik ke titik yang lain di dalam medan elektrik.

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM

© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak. 18
 Simbol : R V
6 Rintangan Nisbah beza keupayaan, V, kepada arus, I, yang melaluinya. R
Unit : ohm,  I
Hukum Ohm menyatakan bahawa arus yang mengalir melalui suatu
konduktor adalah berkadar langsung dengan beza keupayaan
merentasi hujungnya, dengan keadaan suhu dan keadaan fizikal yang lain Kecerunan graf V
7 Hukum Ohm V  IR
adalah tetap. melawan I adalah R.

V I
1. Buku teks m/surat 89- 90
8 Superkonduktor
2. Buku Kuasai Melalui Diagram m/surat 164 – 165

9 Litar bersiri 1. Buku teks – bermula m/surat 92

Rujuk perbandingan antara litar sesiri dengan litar selari di dalam
buku teks m/surat 96. 2. Buku Kuasai Melalui Diagram – bermula m/surat
10 Litar selari 166

Daya gerak Jumlah tenaga yang dibekalkan oleh satu sel untuk menggerakkan satu Simbol : E W
11 E
elektrik (d.g.e.) unit cas melalui satu litar lengkap. Unit : volt, V Q
E  V  Ir
Rintangan Rintangan dalaman ialah rintangan antara suatu sumber yang disebabkan Simbol : r
12 @
dalaman oleh elektrolit atau elektrodnya. Unit : ohm, 
E  IR  Ir
P  VI
@
Kuasa elektrik ialah kadar pertukaran tenaga elektrik kepada bentuk Simbol : P P  I 2R
13 Kuasa elekrik
tenaga yang lain di dalam suatu litar elektrik. Unit : Watt, W @
V2
P
R
Kecekapan Kuasa output
14 Kecekapan  100%
tenaga Kuasa input

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM

© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak. 19
15

16

17

18

19

20

BAB 8 : KEELEKTROMAGNETAN
Elektromagnet ialah suatu alat yang bertindak sebagai satu magnet
1 Elektromagnet
(magnet sementara) apabila arus mengalir melalui dawai.

2 Medan magnet

Kekuatan medan magnet boleh ditambah dengan:

i) Menambahkan bilangan lilitan.
Kekuatan
3 ii) Menggunakan teras besi lembut untuk menumpukan garis
medan magnet
medan magnet.
iii) Meningkatkan arus elektrik.
Terhasil apabila medan-medan magnet digabungkan.
Medan lastik
4 Ketidakseimbangan kekuatan medan magnet dalam medan lastik akan
(catapult field)
menghasilkan suatu daya bertindak ke atas dawai itu.

Penghasilan arus elektrik dalam suatu konduktor di bawah aruhan

Aruhan
5 suatu medan magnet yang berubah-ubah dikenali sebagai aruhan
elektromagnet
elektromagnet.
Peraturan
6 tangan kiri
Fleming

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM

© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak. 20
 Peraturan
7 tangan kanan
Fleming
Hukum Lenz menyatakan bahawa arus teraruh yang terhasil sentiasa
8 Hukum Lenz mengalir pada arah yang menentang perubahan yang
menghasilkannya.
Hukum Faraday menyatakan bahawa, magnitud daya gerak elektrik
9 Hukum Faraday teraruh berubah secara langsung dengan kadar perubahan fluks
magnet yang melalui suatu konduktor.
Arus seragam yang hanya mengalir dalam satu arah sahaja di dalam suatu
10 Arus terus (d.c.) Contoh: Bateri
litar.
Arus dengan magnitud dan arah pengaliran yang sentiasa berubah-
Arus ulang alik ubah secara berkala berbanding masa.
11 Contoh: Stesen janakuasa.
(a.c.) Arus ulang alik sentiasa mengalir secara berulangan dalam dua arah
yang berlawanan dan mempunyai frekuensi.

Transformer merupakan suatu alat yang digunakan untuk menukarkan

12 Transformer
beza keupayaan input kepada output yang dikehendaki.

13
Transformer Transformer injak naik digunakan untuk MENAIKKAN beza Lihat perbandingan
injak naik keupayaan arus ulang-alik. dalam buku Kuasai Vp Np

Melalui Diagram
14
Transformer Transformer injak turun digunakan untuk MENURUNKAN beza Vs Ns
m/surat 207.
injak turun keupayaan arus ulang-alik.
Transformer
15
ideal
1. Buku teks – m/surat 170
Arus Eddy Arus teraruh yang terhasil akibat konduktor yang bergerak dalam medan
16
(Arus pusar) magnet. 2. Buku Kuasai Melalui Diagram –m/surat 208

Contoh syarikat:
Sistem
Merupakan sistem rangkaian kabel penghantar kuasa elektrik dari stesen TNB (Semenanjung)
17 Rangkaian Grid
jana kuasa elektrik kepada pengguna-pengguna di seluruh Malaysia. SESCO (Sarawak)
Nasional
SESB (Sabah)
18

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM

© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak. 21
 BAB 9 : ELEKTRONIK
Pancaran
Termion Pancaran (pembebasan) elektron daripada permukaan logam yang
1
(Thermionic dipanaskan.
emission)
Alur elektron dipancar dari elektrod negatif dan bergerak dengan laju
2 Sinar katod
tinggi dalam tiub vakum.

Suatu alat yang dapat menukarkan isyarat elektrik kepada bentuk visual
dan dipaparkan.
Osiloskop Sinar
3 3 bahagian utama dalam OSK:
Katod (OSK)
1) Senapang Elektron
2) Sistem Pemesongan
3) Skrin Berpendafluor

Bahagian yang menghasilkan alur elektron pada halaju yang tinggi.

Senapang
4
Elektron Bahagian ini terdiri daripada filamen, grid, anod memfokus dan anod
1. Buku teks – bermula m/surat 188
memecut.
2. Buku Kuasai Melalui Diagram –bermula m/surat
Berfungsi untuk memesongkan alur elektron secara menegak dan
219
mengufuk.
Sistem
5
Pemesongan
Sistem ini terdiri daripada dua pasang plat yang selari, iaitu plat-X dan
plat-Y.

Berfungsi untuk memaparkan isyarat elektrik dalam bentuk visual.

Skrin Bahagian dalam skrin disalutkan dengan bahan pendafluor zink sulfida.
6
Berpendafluor Apabila alur alektron yang berhalaju tinggi melanggar skrin, satu tompok
cahaya terhasil. Tenaga kinetik elektron telah ditukarkan kepada tenaga
cahaya pada skrin.

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM

© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak. 22
 ialah suatu bahan yang mengkonduksi elektrik lebih baik daripada
7 Semikonduktor
penebat, tetapi tidak sebaik konduktor.

Semikonduktor Semikonduktor yang ada unsur silikon dan germanium.

8
tulen / intrinsik Mempunyai sifat kekonduksian elektrik yang rendah.

Proses penambahan bendasing ke dalam kekisi hablur

Pendopan
9 semikonduktor yang tulen untuk mengubah sifat kekonduksian
(doping)
elektriknya.

Semikonduktor
10 Semikonduktor yang telah diubahsuai melalui proses pendopan.
ekstrinsik

Semikonduktor Rujuk:
11 1. Buku teks – bermula m/surat 200
jenis-n

Semikonduktor 2. Buku Kuasai Melalui Diagram –bermula m/surat

12 227
jenis-p

Diod
13
semikonduktor

Diod pincang ke
14
depan

Diod pincang
15
songsang

16 Rektifier Alat yang menukarkan arus ulang-alik kepada arus terus.

17 Rektifikasi Proses penukaran arus ulang-alik kepada arus terus.

Rektifikasi Rujuk:
18 gelombang 1. Buku teks – bermula m/surat 204
separuh
Rektifikasi 2. Buku Kuasai Melalui Diagram –bermula m/surat
19 gelombang 229
penuh

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM

© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak. 23
 Peranti elektronik yang juga diperbuat daripada gabungan
semikonduktor jenis-p dan jenis-n.

Suatu transistor mempunyai tiga terminal:

20 Transistor
i) Pengeluar, E (membekalkan pembawa cas ke pengumpul)
ii) Tapak, B (mengawal pengaliran cas dari pemancar ke
pengumpul)
iii) Pengumpul, C (menerima cas yang dating dari E)

Transistor jenis Terdiri daripada satu semikonduktor jenis-p yang diapit oleh dua
21
n-p-n semikonduktor jenis-n.

Transistor jenis Terdiri daripada satu semikonduktor jenis-n yang diapit oleh dua
22
p-n-p semikonduktor jenis-p.
Rujuk:
Get logik merupakan satu peranti suis (suis elektronik) dengan satu
23 Get logik 1. Buku teks – bermula m/surat 214
atau lebih terminal input dan satu terminal output.
2. Buku Kuasai Melalui Diagram –bermula m/surat
Jadual Digunakan untuk mencatat serta menyenaraikan semua input dan output 235
24
kebenaran yang sepadan bagi sesuatu get logik.

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM

© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak. 24
 BAB 10 : KERADIOAKTIFAN

Nombor proton, Bilangan proton di dalam nukleus sesuatu atom.

1
Z Juga dikenali sebagai nombor atom. ( nukleon ) A
Nombor Jumlah bilangan proton dengan bilangan neutron. ( proton ) Z X
2
nukleon, A Juga dikenali sebagai nombor jisim.

Suatu proses nuklear yang mempunyai bilangan proton dan neutron

3 Nuklid
yang tertentu.

Isotop ialah atom-atom bagi suatu unsur yang mempunyai nombor

4 Isotop
proton, Z, yang sama tetapi nombor nukleon, A, yang berlainan.

Satu pereputan spontan bagi suatu nukleus yang tidak stabil diikuti
5 Keradioaktifan
dengan pancaran zarah-zarah bertenaga atau foton.
Merupakan proses penguraian nukleus yang tidak stabil menjadi
nukleus yang lebih stabil dengan membebaskan sinaran radioaktif.
Reputan
6
radioaktif i) Pereputan Alfa
ii) Pereputan Beta
iii) Pereputan Gamma
7 Radiasi
Separuh hayat ditakrifkan sebagai: Simbol : T1
2
Masa yang diambil untuk keaktifan suatu sampel unsur radioaktif Unit :
berkurang menjadi setengah daripada nilai asalnya. saat/minit/jam/tahun
8 Separuh hayat
ATAU

Masa yang diambil untuk setengah daripada atom-atom dalam sampel

unsur radioaktif mereput.
Radioisotop merupakan isotop-isotop yang tidak stabil bagi sesuatu unsur.
9 Radioisotop Radioisotop mengalami proses pereputan radioaktif untuk mencapai
kestabilan.

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM

© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak. 25
 Dalam perubatan
1. Penyurih.
2. Pensterilan.
3. Radioterapi.
4. Penyelidikan perubatan.

Aplikasi Dalam industri

10
radioisotop 1. Pengesan kecacatan bahan industri
2. Tolok ketebalan.

Dalam pertanian
1. Kawalan seranggan perosak.
2. Pengawetan hasil tanaman.
3. Kajian pertanian.
1 u.j.a.
Unit jisim atom 1
(u.j.a.)  1 atom karbon-12
1 Simbol : u.j.a. 12
11 Atomic mass Bersamaan dengan daripada jisim 1 atom karbon-12.
12 Unit : kg 1 0.012 kg
unit  
(a.m.u) 12 6.02 1023
 1.66 1027 kg
Pembelahan Merupakan suatu tindak balas apabila nuklid berjisim besar
12 nucleus
(nuclear fission) DIPECAHKAN menjadi nuklid-nuklid yang lebih kecil.
Pelakuran
13 nucleus Merupakan suatu tindak balas PERCANTUMAN nuklid-nuklid yang
(nuclear fusion) ringan untuk membentuk nuklid yang lebih berat.

Tindak balas Suatu tindak balas spontan di mana hasil tindak balas boleh
14
berantai memulakan tindak balas lain yang sama.

Tenaga yang dibebaskan semasa berlakunya tindak balas nuklear

15 Tenaga nuklear
seperti pembelahan nukleus atau pelakuran nukleus.

16 Cacat jisim Nilai perbezaan jisim sebelum dan selepas tindak balas.

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM

© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak. 26
 E  mc2

Prinsip E ialah tenaga tindak balas nukleus atau tenaga yang

Kesetaraan Menurut prinsip ini, jisim dan tenaga adalah setara tetapi dalam dibebaskan dalam unit joule.
17
Jisim-Tenaga bentuk yang berlainan.
Einstein m ialah cacat jisim dalam unit kg

c ialah halaju cahaya dalam vakum, 3 108 m s-1

Baca juga tajuk 5.5 (Tingkatan 5) iaitu Kepentingan Pengurusan Bahan Radioaktif Yang Betul

~~ Tamat.  ~~

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM

© 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak. 27