PONTIFICIA UNIVERSITAS GREGORIANA

TEXTUS ET DOCUMENTA
IN USUM EXERCITATIONUM ET PRAELECTIONUM ACADEMICARUM

SERIES THEOLOGICA
6

PHOTIUS ET ECCLESIA ROMANA

I.

PRIMUS PATRIARCHATUS PHOTII

858-867

DOCUMENTA COLLEGIT ET NOTIS ILLUSTRAVIT

G. HOFMANN S. I.

PROF. IN PONT. INST. ORIENT. STUDIORUM

ROMAE
BX395 APUD AEDES PONT. UNIVERSITATIS GREGORIANAE
PIAZZA DELLA PILOTTA

.H71 1932
|

a
 PONTIFICIA UNIVERSITAS GREGORIANA

TEXTUS ET DOCUMENTA
IN USUM EXERCITATIONUM ET PRAELECTIONUM ACADEMICARUM

SERIES THEOLOGICA
f>

PHOTIUS ET ECCLESIA ROMANA

I.

PRIMUS PATRIARCHATUS PHOTH

858-867

DOCUMENTA COLLEGIT ET NOTIS ILLUSTRAVIT

G. HOFMANN S. E
PROF.. IN PONT. INST. ORIENT. STUDIORUM

ROMAE
APUD AEDES PONT. UNIVERSITATIS GREGORIANAE
PIAZZA DELLA PILOTTA

1932
 IMPRIMI POTEST
Romae, 15 Iunii 1932.

Adulfus Mariotti,
Praep. Prov. Rom. S.

IMPRIMATUR
Romae, 22 Iunii 1932.

f Iosephus Palica,
Arch Philipp., Vic. Ger,
.

BOSTON COELEGE LIBRARY

CHESXNUJ. HILL, MASS,

SEP 2 5 1961

aiem

ROMAE — EX SCHOLA TYPOGRAPHICA PIO X ROMAE

 R NX E} S 1

I.

SCRIPTA PHOT11.

1. Glossarium. Editio recens: S. A. Naber, 2 vol. Leidae 1864-65.

2. Myriobiblion vel Bibliotheca. Migne PG 103, 104.
De manuscriptis cf. Edg. Martini, Textgeschichte der Bibliothek
des Patriarchen Photius. Lipsiae 1911.
3. Amphilochia. Migne PG 101. Opus principale theologicum, inpri-
mis exegeticum, Photii.
4. Commentarii biblici, conservati praecipue in catenis Oecumenii, Theo-
phylacti, Nicaetae de Novo Testamento. Cf. K. Staab, Neue
;

Pauluskommentare aus der griechischen Kirche. Bonner Zeitschrift

fiir Theologie und Seelsorge 7 (1930).

5. Opera canonistica. Decreta synodalia, epistolae canonicae. Migne

PG 104. De revisione Nomocanonis cf. Zacharia von Lingenthal,
Ober den Ver/asser und die Quellen des ( Pseudo-Photianischen ) No-
mo canon. Petropoli 1885. I. B. Pitra Card., luris ecclesiastici
graecorum historia et monumenta. II. Romae 1868. 434 sqq.
6. Opera polemica.
a) Quattuor libri contra Paulicianos. Migne PG 102.
b) Contra Latinos: a) Mystagogia Spiritus S. Migne PG 102.
) De episcopis

.et metropolitis Migne PG 104. ) Ad, eos,

;

qui dicunt, Romam esse primam cathedram; Ralli-Potli,

IV (Athenis 1854). ) complures epistolae.
7.

8.

9.
.
Epistolae, circiter 280.
Homiliae et sermones
2 vol.
0'pera poetica et sentetitiae.
,
Migne PG
circiter 70.
Constantinopoli 1900-1.

14 (1895)
Migne
N.
102; Ballettas (Londinii
Aristarchos,

28.
PG 102, Lauriotes, -
1864).

1
Pontes et libros pro hoc et secundo vol. simul enumerabimus.
4 FONTES

II.

SCRIPTA DE PHOTIO.

Nicetas Paphlago, Vita S. Ignatii. Migne PG 105 ; Mansi XVI,

209 sqq.
Theognostus (archimandrita Constp.), Libellus S. Ignatii. Mansi XVI,
295 sqq.
Metrophanes Smyrn., Ad Manuelem Patricium Mansi XVI. .

Stylianus Neocaes., Ad Stephanum V Papam. Mansi XVI, 426 sqq.

Historici Byzantini (Theophanes Continuatus, Sinieon Magister, Leo
Grammaticus, Skylitzes). Migne PG 108, 109 Mansi XVI, 459 sqq. ;

Corpus Bonnense.
Anastasius Bibliothecarius, Praefatio in Concilium VIII oec. Mansi ;

XVI, 1-13; Migne PL 129, 1-24; Perels 403-415.

Liber Pontificalis; editio Duchesne II 154 sqq.

III.

DOCUMENTA PONTIFICIA.

S. Nicolaus I, Epistolae. Perels in Monumenta Germaniae Histo-

rica, Epistolae, tom. VI (Berolini 1925) 433-610 (Nicolai I epist.
ad res orientales pertinentes). Migne PL 119, 775 sqq.
Hadrianus II, Epistolae. Perels MGH. Ep. VI, 747-762 (Hadriani II

epistolae ad res orientales pertinentes) Mansi XVI; Migne PL

;

122, 1276 sqq.

Iohannes VIII, Epistolae. Caspar-Laehr in Monum. Germ. Hist.,
Epist. VII (Berolini 1928), 166 sqq. ;
Migne PL 126, 855 sqq.
Stephanus V, Epistolae. Caspar-Laehr in MGH, Ep. VII, 372 sqq.
Mansi XVI, 419 sqq. Mansi XVIII A, 11 sqq.
;

IV.

ACTA SYNODALIA.

Synodus Romana 863; cf. epistolas S. Nicolai I.

Concilium VIII oecum. 869-70. Mansi XVI, 1-308. Versio Latina Ana-
stasii Bibliothecarii ;
item in Migne PL 129, 1-196; Mansi XVI
307-410 Epitomator Graecus.
Synodus Photiana 879-80; Mansi XVII A. 373-524.
 LIBRI

Ios. Hergenrother, Photius. 3 vol. Ratisbonae 1867-69.

A. Lapotre et le Saint Siege a VEpoque Carolin-
S. I., L' Europe
Le Pape Jean VIII (872-882). Lutetiae Parisiorum 1895.
gienne. I.

A. Ehrhard. Photius. Wetzer-Welte, Kirchenlexikon. IX (1895)

2082-2093.
A. Ehrhard, Photios. Krumbacher, Geschichte der byzantinischen Lit-
teratur'2 Monachii 1897. 73-79.
.

F. Kattenbusch, Photius. Hauck, Realencyklopadie fur protest. Theo-

logie und Kirche. XV (1904) 374-393.
Alb. Vogt, Basile I enipereur de Byzance (867-886). Lutetiae Parisio-
rum 1908.
Hefele-Leclercq, Histoire des Concites. IV, 1. Lutetiae Parisio-
rum 1911.
I. B. Bury, A history of the eastern roman empire from the fall of
Irene to the accession of Basile I. Londinii 1912.
Ernst Perels, Papst Nikolaus I und Anastasius Bibliothecarius. Bero-
lini 1920.
M. Jugi e C. Ass., De Photii inorati effigie. Bessarione XXV (1921) 1-32;
XXVI (1922) 22-48.
R. Ianin C. Ass., X. Ignace de Consp. Vacant, Dictionnaire de Theol.
Cath. VII (1922) 713-722.
M. Jugie C. Ass., Le culte de Photius dans V Eglise Byzantine. Revue
de TOrient Chretien. II e Serie, tome III (1922/23).
Fr. Dvornik, Les Slaves, Byzance et Rome au IX siecle. Lutetiae
Parisiorum 1926.
L. Brehier, Bardas. Dictionnaire d’Histoire et de Geographie eccle-
siastiques. Paris 1932. 759-762.
V. Grumel C. Ass., Le « Filioque » au concile photien de 879-880
et le temoignage de Michel d' Anchialos. Echos dOrient XXIX
(1930) 257-264.
6 LIBRI

V. LaurentC. Ass., Le cas de Photius et Jean XI Bekkos. Echos

dOrient XXIX (1930) 396-415.
A. Vogt-I. Hausherr S. I., Oraison funebre de B asile I par son fils
Leon VI le Sage. Orientalia Christiana XXVI, 1 (1932).

De Theologia Photii.

Hergenrother, Photius. Vol. III, 264-652.

Hergenrother, In librum de Spiritu S. ( Mystagogia ) animadversio-
?ies historicae et theologicae. Migne PG 102, 399-542.
Ios. Slipyi, Die Trinitatslehre des byzantinischen Patriarchen Photius.
Zeitschrift fur katholische Theologie, XXIV (1920) 538-562; XXV
(1921) 66-95; 370-404.
M. Jugie C. Ass., Photius et la Primaute de Saint Pierre et du Pape.
Bessarione XXXV (1919) 121-130; XXXVI (1920) 16-76.
M. Jugie C. Ass., Theologia dogmatica Christianorum orientaliutn ab
ecclesia catholica dissidentium. I, Lutetiae Parisiorum, 1926. (De
Primatu apud Photium) 119-153; (De Processione Spiritus Sancti
apud Photium) 179-223.
 PRAEFATIO

Documenta huius voluminis patriarchatum primum Photii respi-

Photium et S. Nicolaum I Papam gesta (858-867).
ciunt, sive inter

1) De vita Photii ante patriarchatum primum, ca. 810-decembr.

858, testimonia invenies apud Nicetam Paphlagonem, Vita S. Ignatii
patriarchae (Migne PG 105, 509 A-B), apud ipsum Photium (Migne
PG 102, 597 BC, 609 B, 740 C, 877 B, 944 I), 956 C, 957 B, 960 B,
965 sq., 972 D, 1020 A; Migne PG 103, 41, 44); apud Anastasium Bi-
bliothecarium (Mansi XVI, 5-6, 165, 197). In his locis de familia
Photii, de eius studiis, magisterio, muneribus publicis civilibus tractatur.

2) Documenta N. 1-3, quae infra in lucem edentur, machinatio-

nes contra S. Ignatium, eius depositionem (23 nov. 858) et persecu
tiones quas passus est (858-60) narrant. N. 1 a: Bardas, frater Theo-
dorae imperatricis; N. 1 b: Gregorius Asbestas, metropolita Syracusanus.
N. 2: Ignatius dignitate non abdicat. N. 3: Photius fit patriarcha
illegitimus. Attulimus testimonia ex Niceta Paphl. et Stvliano me-
tropolita Neocaesariensi ea, quae saepius in epistolis Nicolai I Papae
;

et Hadriani II, in actis concilii oecumenici VIII de initio patriarchatus

Photii narrantur, non discrepant a relationibus duorum praedictorum
testium ocularium. De chronologia depositionis Ignatii et initio pa-
triarchatus Photii cf. C. de Boor; Byzantinische Zeitschrift 4 (1895)
449 sqq.

3) Documenta N. 3-8 partem principalem duarum epistolarum

Photii ad Nicolaum I Papam exhibent et responsa pontificia itemque ,

partem apologiae S. Ignatii in synodo Constantinopolitana 861 habitae,

in qua legati romani, Radoaldus episcopus Portuensis et Zacharias
episcopus Ananiensis contra Instructiones Pontificis Romani depositioni
S. Ignatii subscripserunt.
De legatione Photiana-Imperiali, per quam epistolae Michaelis III
Imperatoris (nunc deperdita) et Photii Romam allatae sunt, hi fontes
adsunt: epistola inthronistica Photii (Migne PG 102, 585-94, responsa
8 PRAEFATIO

Papae 25 sept. 860 ad Imperatorem (Perels 433*439; Migne PL 119,

773-80), ad Photium (Perels 440, Migne PL 119, 780); Liber Ponti-
ficalis II 154-55 (editio Duchesne), testimonium Marini legati romani

in concilio VIII oecum. (Mansi XVI 58), qui apud S. Mariam Maio-
rem receptioni legatorum byzantinorum 860 interfuit. In prima epi-
stola Photii et in epistula imperatoris violenta depositio S. Ignatii
tacebatur.
De legatione episcoporum Radoaldi et Zachariae et synodo Con-
stantinopolitana 861 cf. epistolas Nicolai 1 et Hadriani II, Theogno-

stum (Libellus S. Ignatii), Stylianum Neocaes. (Epistola ad Stepha-

num V Papam), Nicetam (Vita S. Ignatii), Anastasium Bibliotheca-
rium (Praefatio in concilium VIII oecum.).
Secunda epistola Photii (Apologia) ad Papam (Perels 447-451
Migne PL 119, 785-790) et Michaelis III (quae epistola non iam
inventa est) cum 2 voluminibus (nunc deperditis) synodi Constantino-
politanae (86L a Leone secretario imperiali initio 862 Papae traditae
sunt. Responsa pontificia sunt protestatio publica in praesentia Leo-
nis contra synodum Constp. (861), epistola secunda ad Photium (Pe-
rels 447-51, Migne PL 119, 785-790) et ad Michaelem III (Perels
443-46, Migne PL 119, 790-94) 18 martio 862. Eodem die Papa lit-
teras encyclicas pro Ignatio et contra Photium promulgavit (Perels
441-42, Migne PL 119, 783-85).

4) Docum. N. 9 capitula Synodi Romanae aprili 863 contra Pho-

tium eiusque socios et pro ignatio in medium
Papa Nicolaus affert.

ad Photium Ignatium epistolas de hac decisione synodali dedit, et

et
hortationes adiunxit, historica de factis (858-863) narratione praemissa ;

docum. N. 12 et 13.

5) De Photii et Imperatoris Michaelis contra Ecclesiam Roma-

nam (865-867) pugna in documentis N. 10, 11, 14 aliqua habes. Ad
accusationes Michaelis III (sub influxu Photii) in ampla (ho-
epistola
die deperdita! factas Papa 25 sept. 865 responsum dedit (Perels 454-
487. Migne PL 119, 926-62). Photius ipse contra Ecclesiam Romanam
867 post presbyterorum graecorum ex Bulgaria expulsionem epistolam
ad patriarchas orientales scripsit (Migne PG 102, 721-42) eosque ad
concilium invitavit; in hac synodo (867), cui legati falsi patriarcharum

orientalium subscripserunt, Nicolaus Papa condemnatus fuit.

Papa Nicolaus Hincmarum archiepiscopum Remensem caeterosque
episcopos regni Caroli Calvi 23 octobri 867 hortatus est, ut eccle-
siam romanam contra graecos dissidentes scripto et synodaliter de-
fenderent. Perels 601-9, Migne PL 119, 1152 sqq. Hoc fecerunt Ae-
neas episcopus Parisiens., Liber adversus Graecos (Migne PL 121,
 PRAEFATIO 9

685-72),Ratramnus, monachus Corveyensis, Contra Graecorum oppo-

sita Romanam Ecclesiam infamantia (Migne PL 121, 225-346), Syno-
dus Vortnatiensis anno 868 (Migne PL 119, 1201-12).

6) Romanus Pontifex 13 nov. 867 mortuus est, Photius iam an-

tea (inter 23 sept. et 23 nov. 867) a Basilio I novo imperatore depo-
situs et S. Jgnatius 23 nov. 867 solemniter in ecclesiam S. Sophiae
ingressus erat. Hadrianus II Papa dixit de praedecessore suo: «Nec
scriptura pandere nec profecto lingua sufficit enarrare, quanta, o di-
lectissime frater [Ignatius patriarcha), pro ecclesiae Constantinopoli-
tanae statu atque pro tua specialiter erectione certaminum palaestras
decessor meus, sanctae memoriae papa Nicolaus cum subiecta sibi ec-
clesia indesinenter exercuit et usque ad melioris vitae transitum tolera-
vit, adeo ut in ipso suae migrationis articulo pro commendanda causa
tua vel ecclesiae divinitus tibi commissae nec scribendo sibi pepercerit,

nec pro hac, si non loquendo, saltem innuendo cessaverit, donec offi-
cium dumtaxat oris amitteret et oculos penitus obseraret » (Pf.rels 750).
 DOCUMENTA

Epistolas S. Nicolai ex editione critica Perels (Monumenta Ger-

maniae Historica. Epistolae, vol. VI) desumpsimus, itemque magnam
partem notarum; epistolas Photii cum versionibus latinis, ex Migne
PG 102; epistolam Styliani Neocaesar. ex editione Caspar-Laehr (Mo-
numenta Germaniae Historica. Epistolae, vol. VII), versionem latinam

ex Mansi XVI ; Theognosti libellum S. Ignatii (textum graec. cum

versione latina) ex Mansi XVI ;
Nicetae Paphlagonis Vitam S. Ignatii
ex Migne PG 105.

Versiones latinae fuerunt a me revisae. Selectio documentorum

ita facta est, ut evolutio historica dissidii Photiani studiosis patescere

possit.
 1 .

Adversarii S. Ignatii patriarchae.

*)

Bardas.

PG
Nicetas Paphlago, Vita

,
S. Ignatii archiepiscopi Constp. ;
Migne

,,. 53
105: 504 A-C.

’
, ,
-
''
’

' , *

, ,
Bardam illum, uti scio, nostis omnes, Theodorae Augustae
,
bonae imperatricis non bonum, sed saevum admodum et cru-
delem fuisse fratrem. Quamquam enim in rerum civilium admi-
nistratione egregius industriusque esset, rei tamen ecclesiasticae
nemo illum utilem dixit; ut qui nurus suae amore ita fureret,
ut eius rei fama totam urbem peragraret, nec inter plebem tan-
tum haereret, sed ad patriarchae quoque aures haec mala fama
deferretur. Quid ergo patriarcha ?
Non hominis dignitatem reveritus facinus silentio texit, sed
ex lege arguit reprehenditque et hortatus est, ut parceret pro-
14

,
,(
,
;, .-
ADVERSARII S.

'
IGNATII PATRIARCHAE

,)
., - ·

* ,. . ’
*

6)
Gregorius Asbestas.
Stylianus episcopus Neocaesariensis anno 886 exeunte a Papa
Stephano V petit, ut ordinatis a Photio et nunc poenitentibus veniam

,
concedat; praemittit narrationem de circumstantiis historicis electio-
nis Photii.
Caspar-Laehr 375-376; Mansi xvi, 428A-429A.

priae animae et horrendum illud scelus expiaret. Ille tamen

non modo se ab improbitate sua non abstinuit, sed ipso Epi-
phaniae die festo in aedem sacram eucharistiae mysteria percep-
turus, impudenter est progressus.
Quid hic patriarcha? A sacris arcet, indignum eum iudfcans
corporis Dominici participatione. Ille vero furore crudeli raptus in
exitium suae animae arma sumit, minaturque se gladium suum
in antistitis viscera defixurum. Sed hic contra comminatur (Deum)
invocans, qui potens esset gladium in illum convertere. Hinc
offensionum origo; haec prima perturbationis ecclesiasticae origo.

Quid vero boni inimicus daemon ? Aliam rursus tempesta-

tem enim Gregorium cognomento Asbestam,
excitavit; excitavit

1
Archiepiscopum Syracusanum, depositum ab Ignatio inter 848-854.
 ADVERSARII S. IGNATI1 PATRIARCHAE 15

) . 1 2

3
' 3

-
-
, ,, . '
' -
.. < -- 3
,
’ , 4
,

, 3

.,', 3

"
Eulampium, Petrum et horum sectatores, et per eos membra
Christi inter se distrahere et a sanctissimo patriarcho suo Ignatio
avellere non Quos tamen patriarcha, cum saepius ad
dubitavit.
synodum quanta poterat humanitate tractatos curare
citatos et
vellet, ne ab ecclesia Dei resecti malo (diabolo) praeda fierent,

sanare non potuit. Quapropter depositos anathemati eos sub-

iecit. Illi legatos cum litteris ad sanctissimum tunc Papam Ro-

mae, beatum Leonem, miserunt, illum sibi, ac si essent laesi,,

ultorem petentes. Papa ergo datis ad Ignatium patriarcham lit-
teris voluit, ut suo nomine legatum ad Romam Veterem mit-
teret, quem de schismaticorum causa cognosceret.
per
Nec moratus patriarcha Ignatius, Lazarum monachum et
confessorem (fidei) cum litteris misit, qui accurate noverat cau-
sam Gregorii, et papae exposuit. Itaque similem sententiam con-

1
Episcopum Apameae. 2 —
Episcopum Mileti, deinde Sardes
translatum. —
3 Leo IV, 847-85.5. 4
Iaffe 2629. —5 monachus et —
sacerdos, Chazaris appellatus. De eo Acta SS III, febr. 392-393, epi-
stola Nicolai I Papae (docum. N. Lazarus post mortem Leonis
10). IV
Romam videtur venisse. Liber Pontificalis (ed. Duchesne) II, 147.
16

. ’'
ADVERSARII

.
S.

.’
"
IGNATII PATRIARCHAE

'
'
1
’
2
.

) ’

,
3

|. ."
-
5

’
’
" -
4

)
demnationis contra eos ut schismaticos tulit, quam tulerat Igna-
tius. Post mortem Papae Leonis illi rursus successori
beati
Benedicto Papae de eisdem rebus molesti fuerunt. Sed sanctis-
simus Benedictus diligenter et ipse discusso negotio approba-
vit Ignatii contra illos sententiam.
Qui postea Photio schismatico ecclesiae Dei Constantino-
politanae et magistratu civili fungente, socio et adiutori usi
apud Bardam tyrannum et Michaelis imperatoris avunculum, qui
et ipse ab Ignatio patriarcha ob incestas nuptias arguebatur,
Ignatium de throno violenter eiiciunt, non paucis contra eum
confictis accusationibus etiam imperatorem lucrati. Qui Photium
loco Ignatii intrusit, a schismaticis designatum et a Gregorio depo-
sito uno eodemque die consecratum. Quo tempore simul antistites
et principales sacerdotes et quicumque insignes in ecclesia erant,

1
Benedictus III, 855-858. — 2
Iaffe 2667. — 3 Photius laicus factio-
nis antiignatianae fuit. Hergenrother, Photius I 362-364. — 4
Bardas,
frater Theodorae imperatricis, 842-866 re vera imperium gubernavit. —
5 Michael III, 842-867, filius Theophili imperatoris et Theodorae.
 .,
ADVERSARI S. IGNATII PATRIARCHAE 17

,
.. .
’
,
,
-
1
-
-
^. ’ '
«
in
’
quibus et ego postremus (fui).
2

propter anticanonicam Photii schismatici intrusionem avulsi sunt,

.,’ 3

Multos tamen ille ad suas partes attraxit, aliis terrorem

iniciens, aliis mala infligens, alios donis corrumpens. Deinde sua
manu per scriptum testatus, est, nullam se adversus Ignatium
aut consecratos ab eo accusationem instituturum. Sed non ita
multo post suo chirographo violato, in conspicua sanctorum
apostolorum aede concilium latrocinii adunavit atque moechus
Ignatium patriarcham deposuit et anathematizavit. Insuper cum
suam ipsius impietatem abunde firmare vellet, Romam Veterem
vestram ad sanctissimum tunc Papam Nicolaum episcopos cum
consensu imperatoris misit legatosque ab eo petivit, qui ad ec-
;

clesiam Constantinopolitanam venirent et acta a se contra Igna-

tium observarent.

1
synodus latrocinii 859 .
— 2 Nicolaus, 858 - 867 .
— 3 Legati Ro-
-

mam 860 missi fuerunt 4 episcopi, Methodius, Samuel, Theophilus

•et Zacharias cum spathario Arsaber, qui aestate 860 Romam adve-
nerunt.

2
1« JGNATIUS DIGNITATE PATKI ARCHALI NON ABDICAVIT

s.
Ignatius dignitate patriarchali non abdicavit.
Decembr. 858.

, Nicetas Paphlago, Vita S. Ignatii; Migne PG

1
.,
105, 505 B.

,
505 C-D.

,
2

.
,
..
’ ;

--
,, ’
{,
9

Nec multo post ipsum quoque Ignatium a domo patriar-

chali pellit, atqui in insulam Terebinthi eiicit... Necdum tri-

duum a patriarchae discessu fluxerat, cum adsunt, qui putaban-

tur inter episcopos primarii, libellum renuntiationis sive abdica-
tionem ob praesentium temporum iniquitatem ab eo petentes.
Et quinam hi ? Qui antea illi per scriptum iuraverant, se prius
supremam Trinitatis maiestatem negaturos, quam sine canonica
damnationis sententia pastorem suum exauctorari passuros. Ve-
rum ii re infecta reverterunt. Intra paucos autem dies patricii
iudicumque clarissimi cum iisdem episcopis egressi, omnibus
machinis et pollicitationibus comminationibusque compellebant,
ut throno (episcopali) scripto se abdicaret, si in apertum nollet

1
iuxta Constantinopolim, una ex dictis insulis principum ;
hodie
a Tureis vocatur Sedef. — 2
Ignatius 23 nov. 858 in exilium missus est.
) .. ’ ,
PHOTIUS FIT PATRIARCHA ILLEGITIMUS

-
19

3 .

Photius fit patriarcha illegitimus.

-
,,
,
’ ,
Niketas Paphlago,

, ' ,
.
,
’
Vita S. Ignatii; Migne PG

*
105, 509 A-B.

-
, 1
7

.- -

committere se periculum. Sed non minus immobilis stetit quam

petra littoris altis in terram defixa radicibus omnibus fluctuum
insultibus nihil cedens.

Postquam igitur administri regii, saepe tentata re, non po-

tuerunt flectere Ignatium ad id, quod inique petebant, nobili
constantia abdicationem recusantem, a se ipsi consilium de cae-
tero petiverunt ;
rebusque inter se diu agitatis, omnique deli-
beratione facta tandem Photium protospatharium et primum
a secretis, metropolitam (patriarcham) urbis regiae designant.
Hic Photius non fuit ignobilibus et obscuris, sed claris et illus-

tribus ortus natalibus, rerumque civilium et politicarum usu,

prudentiaque et scientia clarissimus. Grammaticae enim et poie-

1
etiam S. Nicolaus Papa eruditionem Photio non denegat.
20

, ,
PHOTIUS FIT PATRIARCHA ILLEGITIMUS

., ,, , ,.,(
,
1

’
-
’
’ ’

,
*

Migne PG

,
,, .
105: 512

,
-.
·

, ), )
2

( ,
' . *

seos, rhetoricae et philosophiae, quin et medicinae, et omnium

fere disciplinarum externarum cognitione tantopere florebat, ut
aevi sui facile princeps haberetur, imo et cum veteribus iam
certare posset. Omnia quippe in illo concurrebant, aptitudo
naturae, studium, opes, quibus omnes libros sibi comparabat;
et inprimis gloriaeamor quo incensus noctes ut lectioni assi-
due vacaret ducebat insomnes.

Intraque sex dies manibus hominum initiatus, concupitam

cathedram invasit. Eratque vere cernere ut fertur adagio
ecclesiae
extemporalem ficti tiumque, seu personatum sanctum. Nam primo
die monachus ex laico, altero lector, tum subdiaconus, ac dia-
conus et presbyter; sexto deinde, qui fuit Christi natalis, et ipse
sacrum conscendens thronum, pacem populo, nihil vera pace
dignum cogitans, nuntiavit.

1
de studiis superioribus Byzantii medio aevo: Friedr. Fuchs,
Die hdheren Schulen von Konstantinopel ini Mittelalter. Byzantinisches
Archiv. Heft 8. Leipzig-Berlin 1926. s —
20 dec. 858.
 5

, ,.
Hv

,
,. , , ,
, PHOTIUS S. NICOLAO

’
PAPAE

--
--
-
21

4 .

Photius S. Nicolao I Papae.

860.

Migne PG 102; 588C-589B.

’
Photius postquam
descripsit, incipit

,
in prooemio dignitatem patriarchalem

de sua electione narrare.

1
, ’ ,
,-
in genere

Erat huic auctor et initi sitior in omnibus Gregorius ille

cognomento Asbesta, quem Syracusanum olim pontificem fuisse
ferunt, tum Constantinopoli de facinoribus quibusdam accusa-
tum, et iam a Romanorum ecclesia condemnatum, quod contra
canones peccasset. Hunc Ignatius, cum esset (patriarcha) conse-
crandus, ne initiationi suae interesset, admonuit, donec causa
ipsius per otium diligenter cognosceretur.

Nuper itaque, cum is, cui ante nos sacerdotio fungi obti-
gerat, eo honore abiisset, nescio quomodo impulsi magna vi
me aggrediuntur, et qui censebantur in clero, et episcoporum
metropolitarumque conventus, et ante hos, cumque iis pietate

; 1
tacet de violenta depositione
epistola obligationem veritatis dicendae inculcet «
quid enim? Verum dicendum non
S. Ignatii,

est? .
quamvis in eadem
22

;) ,
, -
PHOTIUS S. NICOLAO I PAPAE

.,’ )., --
(
' ’
, . ’
,

. . , , , ’
’
.
, ,.-
- ’

praestans Christumque diligens imperator, et benignus nec, (quid

enim? verum dicendum non est?) quemquam eorum, qui ante
ipsum imperarunt, aequitate parem habens, mihi vero tum in-
humanus quidem visus ac violentus admodumque formidandus.
Is enim una cum commemorato sacerdotum coetu nihil re-
mittebat de vi (et impressione mihi facienda). Sed quamobrem
me dimissurus non esset, excusatione utebatur consentientis sa-
cerdotum voluntatis et studii seque etiam si vellet, non posse
;

postulatum meum perficere. Ad (sacerdotes) autem (magnus

enim numerus convenerat) ne obsecrationis quidem meae verba
clare perveniebant. Si quibus vero ea incidebant, non recipie-
bant, cum hoc unum et meditati essent, et dicere instituissent,
me omnino velnolentem hoc antistitis onus suscipere oportere.
Postquam vero omnes mihi viae precum verbis faciendarum
obstructae sunt, prosiliebant lacrimae, ac desperationis caligo
cum omnia interiora confusione implesset, et in ipsos usque
oculos irrupisset, in rivum mutabatur. Nam cogitatio (desperata
 , PHOTIUS

,
S. NICOLAO I PAPAE

,-
2;s

• . ,,
. ’

. '
3

,
^,
. ,, , 6
1
, -

, ,, - 2
.
.

semel salute verbis consequenda) naturam ipsam ad supplica-

tionem et lacrimas excitabat, his sperans auxilium et opem nan-
cisci se posse, quamvis proposito suo deciderit. Nec enim sic

cessabant a vi, quoad contra voluntatem meam, illorum vero

ex sententia res perfecta est. Sic in mediis de caetero tumul-
tibus, iis iudiciis, quae scit qui novit omnia, toleranter tego.
Sed, tempestivum est dicere proverbium « satis ligni ».
Quoniam vero omnium optima communio est fidei commu-
nio maximaque causa verae dilectionis, ut id cum vestra sancti-
tatepurum et indissolubile vinculum faciamus, censuimus nostram
vestramque fidem breviter tamquam in columna scribendam.
Inde orationes vestras ferventius attrahentes, nostrumque in vos
affectum explicantes.

1
forsan Ballettas. — 2 sequitur Professio Fidei,
cuius tenor verbotenus concordat cum alia epistola Photii proba-
biliter eodem tempore ad patriarchas orientales missa. Migne PG 102;
1020 D- 1024 D.
24 S. NICOLAUS 1 PAPA PHOTIO

5 .

S. Nicolaus I Papa Photio.

25 Sept. 860

Perels 440 ;
Migne PL 119, 780.

Nicolaus Episcopus Servus Servorum Dei

Photio Constantinopoleos.

Omnis utilitas et profectus animarum catholica fide muni-

tur et dilectione evangelii tuetur, quae omnes intra se conclusos
salvat et extra se positos suos non aestimat. Unde directionis
1
vestrae sumptis apicibus laetificati sumus, quia vos catholi-

cum in eiscognovimus. Nam ibi prudentiae vestrae utilitatem

intelleximus ideoque multas gratias Deo omnipotenti retulimus,
quia vestrum scire de catholico fonte manare experti sumus.
Sed rectum vos ordinem non tenuisse doluimus, eo quod non
per gradus ecclesiae ductus ad tantum honorem de laicali ha-
bitu vos prosiluistis, cum oporteret vestram prudentiam ita ca-
nonice vixisse in clericali ordine, ut nihil extra canonica insti-

tuta agentes tempore congruo atque ascensu legitimo constitue-

remini ecclesiae pastor. Vos itaque hoc praetermittentes contra
statuta patrum egisse manifestum existit. Nam Sardicense con-
cilium 2 per omnia tantae temeritatis praesumptionem vetuit;
pariter et sanctorum pontificum Romanae sedis Caelestini docto-
ris egregii, Leonis sanctissimi, cuius laus in quarta synodo
clara existit, seu Gelasii doctrina et meritis aeque beatissimi
— horum videlicet instituta hoc prohibuerunt, ut talis ordinatio
fieri non praesumeretur.

1
prima epistola Photii ad S. Nicolaum I ;
Migne PG 102,
585 sqq. — 2 citationes ampliores inveniuntur in epistola Nicolai ad
Michaelem III Imperatorem simul missa: Perels 435-436. Papa citat
can. 13 concilii Sardicensis (Mansi III, 27) Caelestini I epistolam ad
et Calabriae (Migne PL 67, 278) Leonis Magni epi-
episcopos Apuliae
stolam ad Anastasium episcopum Thessalonicensem (Migne PL 67,
293), Gelasii epistolam ad episcopos Lucaniae (Migne PL 67, 303).
 SYNODUS CONSTANTINOPOLITANA 25

Quapropter vestrae consecrationi consentire modo non pos-

sumus, donec nostri *, qui a nobis Constantinopolim sunt di-
recti, revertantur, qualiter per eos cognoscamus vestrae obser-
vationis actus et ecclesiasticae utilitatis constantiam et quo stu-
dio circa catholicae fidei defensionem exerceatis. Et tunc, si
dignum fuerit, ut tantae sedis praesulem, ceu convenit, honora-
bimus et fraterna dilectione amplectemur.
Data mense ut supra die XXV indictione VII 1 1

6 .

Synodus Constantinopolitana.
Maio 861.

De synodo Constantinopolitana 861 aliqua narrantur in epistolis

Nicolai 1 Papae, in actis concilii VIII oecumenici et in libello S. Igna-

tii per Theognostuni archimandritam Romam 862 misso. Acia ipsa

,
synodi nunc desunt.

, ' .,, , ;
Theognostus, Libellus S. Ignatii Mansi, XVI 296 D.

'
' )
’
. ,-
,., ,.
;

6 -
Nos vero ut i ussi sumus ad illud tribunal Caifanum com-
parere, ad sanctitatis vestrae iudicium magno clamore provo-
cavimus. Sed non erat, qui nos audiret. Deinde rursus citati
rogavimus; quomodo nos, o patres, iubetis comparere ? Ut mo-
nachos et damnatos, an ut indicandos? Qui responderunt; pe-
rinde, ut digni estis. Sacro igitur ornatu induti ad concilium,
immo latrocinium, perreximus. Cumque iam prope adessemus, ty-
rannus misit in publicam viam, qui sacris vestibus nos exuerent.

Radoaldus et Zacharias episcopi.

26 SYNODUS CONSTA NTINOPOLITANA

., 297 A

,. - -

,
*

.
. , , .
-
, ,
, , . ,-
. .
-

297 D.

, . , . -
. 1
-
Rogavi, ut Radoaldum et Zachariani legatos liceret mihi
salutare, factaque potestate eos salutavi, atque interrogavi de
causa eorum commorationis. Legati, inquiunt, sumus Nicolai
papae Romae, causae tuae cognoscendae gratia missi. Querenti
rursum, an a sanctitate tua litteras ad me haberent, responde-
runt, nullas se habere, eo quod non ad patriarcham, sed ad
damnatum a provinciali synodo venirent. Parati sumus (aiebant)
iuxta canones agere. Ergo, inquam, prius adulterum removete;
quod si facere non potestis, ne indices quidem estis. Oui manu
imperatorem indicantes responderunt; ita vult ille.
Huiuscemodi ego iudices non agnosco, sed ad papam me
citate, abhinc iudicium libenter accipio. Hoc idem, qui meciim
erant, magna voce clamitarunt. Deinde, ut antedictae epistolae
legerentur, postulavimus. Canonicae sanctiones enim in eis con-

1
Probabiliter allusio ad epistolam Innocentii I ad Theophilum
Alexandriae Archiepiscopum. Palladius. Dialogus historicus ;
Mtgne
PG 47, 12-13.
 1
, ', ’
APOLOGIA 27

,. 1
'

',

7 .
. -

Apologia Photii

,
862.

Photius in epistola secunda ad Papam Nicolaum I apologiam sat

,
prolixam causae suae

,, , Migne PG
facit.

102; 600 D-601 A.

;
. -
. . 5
6

tinebantur Innocentii papa pro

, ;
debere ad tribunal comparere, priusquam throno suo esset
S. Chrysostomo, Ioannem
-
-
non
3

resti-

tutos. Et canon IV concilii Sardicensis: Si quis episcopus fuerit

depositus, dicatque se habere defensionem, non prius sufficiatur
in eius locum alius, quam de eo Romanorum ecclesiae episcopus
decernat.

At canones, inquit, violati sunt, quod ad pontificatus fasti-

gium e laicorum ordine ascendisti. Sed quis violavit ? Is qui
vim irrogavit, an qui per vim et invitus attractus est ? Sed re-
sistere oportuit. Quousque ? Restiti enim et plus quam oportuit.
Quod si sic providissem procellas ventorum infestorum saevio-
res fore, restitissem etiam usque ad ipsam mortem. Quales au^

Mansi III, 9 A.
. ,,
28

, ,. .-
(
1
I loto
APOLOGI A PHOTII

" ;
-

,.
, .
605

-
-.
-

.,, ,.
,- ’
’,
-
-

tem canones hi, quorum (asseritur) praevaricatio ? Ouos-ad hunc

usque diem Constantinopolitanorum ecclesia non accepit. Illo-
rum ducitur transgressio, quorum custodia est tradita. Quae
vero tradita non sunt, non custodiuntur, transgressionis non in-

ferunt crimen.

Ita praeter unum, alia sabbata observare, nobis reprehen-

sione non caret, aliis vero plura uno ieiunantur. Ac traditio putat
se effugere vituperationem, quia consuetudine canonem pervicit
eoque potior fuit. Legitimis nuptiis presbyter Romae uxori con-
iunctus non invenitur nos vero eos qui unico coniugio vitae
;

suae moderati sunt, edocti sumus in presbyteri gradum efferre,

eosque qui hoc in discrimine ponunt ac se secernunt, ne ab his
Domini corporis participationem capiant, undique excludimus,
eodem loco ducentes eos, qui legem aut fornicationis sanciunt
aut nuptiarum tollunt. Item, si quis apud nos presbyteri or-
dinationem praeteriens episcopi dignitate diaconum affecerit, ut-

Mtgne.
 RESPONSUM S.

.;
,NICOLAI AD PHOTII APOLOGI AM

,
29

pote qui maxime deliquerit, condemnatur. Quibusdam vero pari

ducitur loco, e presbytero provehere episcopum, et e diacono,
medium transilientibus ordinem, ad episcopi abripere dignitatem.
Et quidem inter haec quantum interest ?

8
Responsum S. Nicolai ad Photii apologiam.
18 martio 862.

Perels 447-451; Migne PL 1 19, 785-790.

Nicolaus Episcopus Servus Servorum Dei

Prudeniissimo Viro Phoiio.

Postquam beato Petro principi apostolorum dominus ac

redemptor noster Iesus Christus ex utero virginis pro nostra
redemptione, ut erat verus Deus ante saecula, verus homo in

fine saeculorum apparere dignatus est, ligandi atque solvendi

in caelo et in terra potestatem tribuit et ianuas regni caelestis
reserandas concessit, supra soliditatem fidei suam sanctam di-
gnatus est stabilire ecclesiam, secundum illiusveridicam vocem
1
dicentis : « Arnen, dico tibi tu es Petrus et super hanc petram
aedificabo ecclesiam meam, et portae inferi non praevalebunt
adversus eam ;
et tibi dabo claves regni caelorum ;
et quod-
cumque ligaveris super terram, erit ligatum et in caelis, et
quodcumque solveris super terram, erit solutum et in caelis ».
Ad quam promissionem sanctae apostolicae institutionis cimento
coeperunt huius fundamenta ex preciosis succrescere lapidibus
et annuente divina clementia per studium structorum et aposto-
licae auctoritatis sollicitudinem usque ad culmen insolubiliter

1
Matth. XVI, 18-19.
30 RESPONSUM S. NICOLAI AD PHOTII APOLOGIAM

perducta perpetualiter mansura sine sinistrae aurae inpulsu con-

sistere. Cuius primatum, sicut omnibus orthodoxis manifestum
est viris, ceu in superioribus praemodicum declaratum est, bea-
tus Petrus, princeps apostolorum et ianitor regni caelestis, me-
rito promeruit; post quem et huius vicarii sincerissime Deo
famulantes carentes nebularum densitatibus, quae recto itineri
impedire assolent, dignius perceperunt et cura regiminis, quam
pro dominicis ovibus susceperant, sollicite permanserunt. Inter
quos et nostram parvitatem omnipotentis Dei misericordia con-
numerare dignata est pro quibus tantum consistimus pavidi,
;

quantum consideramus in aeterno examine pro omnibus et prae

omnibus, qui Christi censentur nomine, rationem reddituri. Et
quia universitas credentium ab hac sancta Romana ecclesia, quae
caput omnium est ecclesiarum, doctrinam exquirit, integritatem
fidei deposcit, criminum solutionem qui digni sunt et gratia Dei

redempti exorant, oportet nos, quibus commissa est, sollicitos

esse et ad speculationem dominici gregis tantum ferventius anhe-
lare, quantum hunc avidi lupi ad dilaniandum hinc inde patentia

ora exquirunt, quod et audiendo cognoscimus et experiendo com-

probamus. Et quos per corporalem et longinqua terrarum spatia
aut tumentes marinos fluctus nequimus visitare praesentiam,
saltem series apicum quasi viva ora declarent, ut nec a nobis
silentii exquiratur culpa nec audituris de ignorantia excusandi

tribuatur facultas, quia et illud a nobis cavendum est, quod per

prophetam dicitur 1 « Canes muti non valentes latrare ». Nam
:

2
et apostolus ait «Insta oportune, importune». Constat enim
:

sanctam Romanam ecclesiam per beatum Petrum principem apo-

stolorum, qui dominico ore primatum ecclesiae suscipere pro-
meruit, omnium ecclesiarum caput esse et ab ea rectitudinem
atque ordinem in cunctis utilitatibus et ecclesiasticis institutio-
nibus, quas secundum canonicas et synodicas sanctorumque pa-
trum sanctiones inviolabiliter atque inrefragabiliter retineret, ex-
quirere ac sectari. Et ideo consequens est, ut, quod ab huius
sedis rectoribus plena auctoritate sancitur, nullius consuetudinis
praepediente occasione proprias tantum sequendo voluntates re-
moveatur, sed firmius atque inconcusse teneatur.

1
Isaias LV1, 10. — 2 2 Tini. IV.
 RESPONSUM S. NICOLAI AD PHOT1I APOLOGI AM 31

Nam in hoc, quo noster apostolatus vestram prudentiam

commonuit, quia ex laicali ordine sine canonica approbatione ad
patriarchatus dignitatem subito transcendere contra patrum pro-
mulgationes non recusastis, sed temere atque inpudenter ad
tanti honoris culmen accedere praesumpsistis, assumentes vobis
quasi a sanctissimo viro Nectario
1
occasionem, quem sancta
secunda synodus non ob aliud ad sacerdotalem eligere atque
ordinare ex laicali ordine voluit dignitatem, nisi quia magnae
necessitatis contritione anxiabatur, eo quod in sancta Constan-
tinopolitana ecclesia nullus clericorum inveniri poterat, qui pes-
simae hereseos nimbosa caligine non fuerat impeditus et ob ;

hoc, ne diu iam dicta ecclesia sub distitutione pastoris quasi

viduata maneret, praedictum Nectarium expugnatorem haereti-
corum et defensorem atque gubernatorem ecclesiarum ad eccle-
siasticam curam et dignitatem sacerdotalem iam fata secunda
sancta synodus elegit, sed ut hoc iterum fieret non confirmavit
neque sanxit aut instituit. Et ideo licet contra patrum atque
canonicas institutiones, quod per necessitatis fieri eventus com-
probatur, non in auctoritate tenendum est, sed, ne iterum talis
proveniat necessitas, magis magisque cavendum ;
quia omne,
quod ab aliis reprehendi poterit, convenientius ac decentius vi-

detur existere, si antequam fomes reprehensionis accrescat, emen-

dationis cura succedat.
2
De Tarasii siquidem promotione, qui similiter ex laicali

coetu ad patriarchatus extemplo culmen promotus est, quam et

vos quasi in auctoritatem vestrae defensionis assumere vultis,
si sanctam, quae apud vos tempore sanctissimi viri domni Ha-
3 4
driani papae celebrata est, synodum diligentius scrutati fue-
ritis atque attentius intenderitis, invenietis, quid in ea idem
sanctissimus vir consultus decreverit et quod, dum eius conse-
crationis reprehenderet actus, et merorem se pro tam praesum

1
Archiepiscopus Constp. 381-97; de eius electione in concilio II
oecum. : Hefele-Leclercq II, 10. — 2 Patriarcha Constp. 25 dec.
784-806, avunculus Photii ;
de eius electione: Hefele-Leclerq III,
2: 743-744. — 3
Hadrianus II, 867-872. 4 —
Concilium VII oecum.
Nicaeae habitum 787.
32 RESPONSUM S. NICOLAI AD PHOTII APOLOGIAM

tiva factione nimium sustinere profiteretur. Dicit 1

enim : Ouod
nisi imaginibus ferventius contra illarum depositores
in erigendis
atque conculcatores ut verus miles Christi resisteres, nequaquam
vestrae consecrationi assensum praeberemus aut in ordine pa-
triarchatus vestram dilectionem susciperemus, quae tantum de-
claratur inordinate promota, quantum comprobatur contra apo-
stolica decreta inormiter praesumpta.
Beatissimum quoque Ambrosium ®, clarissimam et splendi-
dissimam lucernam ecclesiae, qui ex caticumino divino praesagio
ad episcopalem per continuos gradus promotus est dignitatem,
cur nobis pro vestro tutamine obponitis et ad vestram inlicitam
promotionem antefertis, qui non instinctu hominum, sed divina
vocatione per miraculorum prodigia electus est? Nam cum in
infantiae cunis sub nutricis cura dormiens sollicite verteretur,
aperto ore ecce examen apum subito affuit, quod faciem eius et
ora complevit, ita ut ingrediendi et egrediendi vices frequenta-
rent. Quem pater cum matre vel filia deambulans, ne abice-
rentur ab ancilla, quae curam nutriendi infantis susceperat, pro-
hibebat ;
enim erat, ne infanti nocerent. Expectabat
sollicita
tamen patrio quo fine illud miraculum clauderetur. At
affectu,
illae post aliquandiu volitantes in tantam aeris altitudinem sub-

levatae sunt, ut humanis oculis minime viderentur. Quo facto

territus pater ait: Si vixerit infantulus iste, aliquid magni erit.
Post haec vero adultus puer liberalibus artibus inbutus Medio-
lanum perrexit, ubi Auxentius Arianorum episcopus cathedram
non regendam, sed dilaniandam tenebat episcopalem. Quo de-
functo, dum ad electionem episcopi popularis fieret in ecclesia
conglobatio, ecce quidam infans adclamabat, dicens Ambrosium
episcopum ad quam vocem et omnis illa conventio similiter
;

adclamabat Ambrosium episcopum. Quod non humanis id fieri

credendum est voluntatibus, sed divinis ad salvationem et erep-

1
citatio non accurata: Mansi XII, 1077 D, E; est notandum
epistolam Hadriani ad Tarasium, recitatam in concilio VII, fuisse
II

iuxta testimonium Anastasii Bibliothecarii (Mansi XII. 1071 sqq.) a

Graecis mutilatam. 2 —
Ea, quae narrantur de infantia et electione
S. Ambrosii, sunt desumpta ex Paulino, Vita Sancti Ambrosii,
cap. 3-9, Migne PL 14, 30 sqq.
 RESPONSUM S. NICOLAI AD PHOTII APOLOGIAM 33

tionem fidelium de adversarii nostri faucibus, qui 1

tamquam
leo rugiens quaerit quem devoret, inspirationibus. Qui dum se
multis ac variis voluisset occultare argumentis et a tanto honore
delitescere, tandem superatus ad sacerdotalem ab omni populo
et clero divinitus est dignitatem electus et a caticumino per
singulos gradus ecclesiasticos proficiscens octavo die ab omni
catholicorum divina annuente clementia consensu est consecratus
episcopus.
Attendat igitur prudentiae vestrae dilectio et intimo cordis
prospiciat oculo, si debentur ea, quae per miraculorum signa
fidelibus proveniunt, his aequari, quae proprio tantum libitu ad
dignitatis gloriam percipiendam peraguntur: et sic ad auctori-
tatis vestrae excusationem praefatos assumite viros. Ecce propter
necessitatem et inopiam clericorum Nectarius, ecce propter ec-
clesiastica dogmata et hereticorum expugnationem, qui vene-
randas deponere imagines praesumpserunt, Tarasius, ecce per
miraculorum signa Ambrosius ad regendas ecclesias promoti
sunt. De vobis autem, quibus perplures auctoritates conciliorum
atque decreta sanctissimorum pontificum resistunt, quid aliud
est sentiendum, nisi consuetudo adolevisse
inopinata a vobis
credendum? Et secundum sanctorum patrum sententiam non
solum quia ex laicali ordine contra canonicas auctoritates ad
regendam Constantinopolitanam ecclesiam subito transvolastis,
sed etiam quia vivente viro et incolume persistente — videlicet
religiosissimo Ignatio patriarcha - cathedram illius, scilicet Con-
stantinopolitanam ecclesiam, ut moechus subripuistis et invadere
praesumpsistis, postponentes illud, quod scriptum est
2
: « Quod
tibi non ne feceris »; et ideo vestrae consecrationi
vis fieri, alii

aequitatis libramina tenentes assensum praebere, quia enormiter

et contra sanctorum patrum institutiones peracta est, minime
praesumimus.
Quod dicitis vero neque Sardicense concilium neque de-
3
cretalia vos habere sanctorum pontificum vel recipere, non fa-
cile nobis facultas credendi tribuitur ; maxime cum Sardicense

1
1 2 V,
Matth. VII, 12.
Petr. 8. — 3
Papa loquitur de decre- —
non de decretalibus Ps.-Isidori quae Papa ante 864
talibus authenticis,
nondum noverat. Paulus Fournier. Etude sur ies Fausses Decretales.
34 RESPONSUM S. NICOLAI AD PHOTII APOLOGI A M

concilium, quod penes vos in vestris regionibus actum est et

omnis recipit, qua ratione convenerat, ut hoc sancta
ecclesia
Constantinopolitana ecclesia abiceret et, ut dignum est, non re-
tineret? Decretalia autem, quae a sanctis pontificibus primae
sedis Romanae ecclesiae sunt instituta, cuius auctoritate atque
sanctione omnes synodi et sancta concilia roborantur et stabi-
litatem sumunt, cur vos non habere vel observare dicitis, nisi

quia vestrae ordinationi contradicunt et ex laico subito ad cul-

men patriarchatus transvolare resistunt, contra illud apostoli-
cum 1
Nemini cito manum imposueris » ? Ouodsi ea non
: «
habetis, de neglectu atque incuria estis arguendi si habetis ;

et non observatis, de temeritate estis corripiendi et incre-

pandi. Ouod violenter vos ad sacerdotalem dignitatem promo-
tos asseveratis atque protestamini, vestrae consecrationis tem-
pore non ita esse declaratur; qui, postquam in patriarchatus
throno stabiliti estis, non ut pater in filiis blandus, sed ut in-
mitem archiepiscoporum et episcoporum per se-
in depositione
veritatem vos demonstrastis et in damnatione innocentis Ignatii,
quem vos ut depositum habetis, immoderate exarsistis, in cuius
depositione, nisi prius veracissime illius cognoverimus transgres-
sionem vel culpam, inter depositos illum non numeramus neque
damnamus, quia valde cavendum est, ne sine causa innocens
damnetur ;
et sicut illum in pristino mansurum, si eis damna-
tionis crimina non conprobantur, sancta Romana honore retinet
ecclesia, sic vos, qui incaute et contra paternas traditiones pro-
moti estis, in patriarchatus ordine non recipit et neque ante
iustam damnationem Ignatii patriarchae in ordine sacerdotali
vobis manendo consentit.
Ouod non ideo vestra arbitretur dilectio contra vos invi-

diae causa aut exosos vos habendo id agere atque incongrue

contra vestram ordinationem exardescere, sed ducti zelo paternae
traditionis volentes sanctam Constantinopolitanam ecclesiam, quae
pro sui stabilitate atque firmitate censura sanctorum patrum ad

Revue d’Histoire Ecclesiastique VIII (1907), 19 sqq. In opusculo re-

centissimo metropolitae dissidentis Athenarum contra Primatum Ponti-
ficis Romani falso attribuitur Nicolao Papa iam 860 citatio Ps.-Isidori-
1
1 Tim. V, 22.
 RESPONSUM S. NICOLAI AD PHOTII APOLOGIAM 35

hanc sanctam Romanam ecclesiam solito more percurrit, sine

macula, sine reprehensione aut aliqua transgressione inlaesam
consistere et ea, quae ecclesiasticis regulis obviant, resecare et
maxime hoc, quod omni auctoritate canonica revincitur et tali

consecrationi contraitur, quod iam per longam consuetudinem

quasi regulariter actum defenditis, omnimodis amputare. A qua,
quia vos sicut nos diligimus, per increpationem paterni affectus
providentiam vestram procul dubio volumus revocare, imitantes
apostolum dicentem 1 Filium, quem diligit pater, flagellando
:

castigat et corripit.
De consuetudinibus quidem, quas nobis opponere visi estis
2
scribentes per diversas ecclesias diversas esse consuetudines ,

si illis canonica non obsistit auctoritas, pro qua eis obviare de-
beamus, nil iudicamus vel eis resistimus tamen cavere volumus, ;

ne haec vestra consuetudo, quae omnium sanctorum patrum

promulgatione convincitur, ut ex laico non subito ordinetur epi-
scopus, vires accipiat aut in vestra ecclesia magis pullulet, ope-
ram dare minime cessamus. Quam etiam nostra apostolica tan-
tum abigit censura, quantum hanc temere recognoscit prae-
sumptam.
De missis siquidem nostris 3
,
quos petitos in servitio beati
Petri principis apostolorum pro utilitate sanctae Constantino-
politanae ecclesiae contra depositores imaginum vel alias in-

gruentes necnon pro causa solummodo depositionis saepefati

'et

viri Ignatii inquirenda illas in partes direximus, silendum non est.

Qui, cum eis, sicut dicunt, per centum dierum spatia omnium
nisi suorum loquendi facultas fuisset denegata, ut apostolicae
sedis missi non digne suscepti sunt atque, ut decuerat, retenti.
Quod non pro alia gestum putamus re, nisi ut inquirendi locum
de depositione praefati viri non invenirent quia ceu in ;
—
apostolica nostra insertum fuit epistola, quae nescimus cuius
inlusione, sicut in synodo a vobis missa repperimus, fraudata
extitit —
non illius promotionem aut ingressionem, sed tantum-
modo depositionis exitum per nostros audire vel cognoscere,
sicut nunc volumus, missos volebamus. Quibus secundum horum

1
cf. Hebr. XII, 6, 7. — 2
Migne PG 102, 604 sqq. — 3
Ra-
doaldo et Zacharia episcopis.
36 SYNODUS ROMANA

relationem longa exilia et diuturnas pediculorum comestiones, si

in tali intentione persisterent, quidam minantes quod a illis

nobis iniunctum fuit clam vobis cum sequacibus vestris resisten-

tibus minime potuerunt aut depositionem iam dicti
perficere
Ignatii,utrum iusta an iniusta fuerit, invenire valuerunt, qua
cognita secundum sui modum canonica atque apostolica in eo
censura extenderetur.
Data mense Martio die XVIII indictione X.

9 .

Synodus Romana.
Aprili 863.

Nicolaus episcopis et fidelibus Asiae et Libyae (13 nov. 866). Pe-

rels 553-565.
De synodo Romana 863, cuius acta deperdita sunt, narrationes
pretiosas habemus in compluribus epistolis Nicolai Papae, brevissime
in fragmento epistolae Nicolai (Perels 451-452), et ampliore modo in
epistolis Nicolai ad S. Ignatium et Photium 13 nov. 866 missis, amplis-
simo modo in epistola Nicolai ad episcopos ecclesiae Constp. (Pe-
rels 518-522) et ad episcopos Asiae et Libyae 13 nov. 866 (Perels
556-560) textus de capitulis synodi romanae in his duobus ultimis
;

documentis concordat verbotenus fere.

Tunc convocato multarum provinciarum occidentalium regio-

num sanctissimorum episcoporum coetu et collecta sancta synodo
in ecclesia Dei, ubi beatus Petrus apostolorum princeps corpore
floret et virtutibus emicat, deinde propter frigidiorem locum in

ecclesia Salvatoris, quae ab auctore appellatur Constantiniana et

quae prima in toto terrarum orbe constructa est, ibique reci-
tatis omnibus scripturis de graeco sermone in latinum conversis,
tam videlicet nefando synodo quae per iam fatum Leonem 2
4
,

apostolicae sedi delata est, quam etiam imperialibus epistolis 3

,

in quibus omnibus depositio Ignatii continebatur, et deductus

in medium Zacharias episcopus — quia Rhadoaldus propter

1
Synodus Constp. 861. — 2 secretarius imperialis. — hoc
documentum Michaelis III nunc deperditum est.
 SVNODUS ROMANA 37

absentiam haberi ad praesens non poterat — et discussus et

diligenter examinatus inventus est in depositione Ignatii et com-
munione Photii omnino culpabilis ;
in quo idem Zacharias tunc
episcopus, nunc autem honore ac communione privatus, se ob-
noxium recognoscens proprio ore ac proprio scripto se Con-
stantinopolim a sede apostolica directum isse et quae sibi a
nobis agenda fuerant iniuncta neglexisse ac quae sibi fuerant
prohibita peregisse confessus est, Ignatium scilicet sine iussione
apostolicae sedis exponendo et Photio contra nostri apostolatus
praeceptionem communicando. Tunc decernente sancta nobis-
cum synodo depositionis et excommunicationis suae sententiam
praefatus Zacharias accipiens foveam, quam alii praeparavit, in-
cidit, alterius, id est Rhadoaldi, examinatione propter absen-
tiam usque ad aliam synodum protelata.
Quae autem in eadem venerabili et sancta synodo 1
una-
nimiter et consonanter de fratre et consacerdote nostro Ignatio
patriarcha vel de invasore et usurpatore ecclesiae ipsius Photio
atque fautoribus eius necnon et de sacris imaginibus statuimus
2
et promulgavimus, insuper autem, quid in alia synodo a nobis
olim collecta decreverimus adversus eos, qui divinitatem domini
nostri Iesu Christi cum Valentino, Mani, Apollinari et Eutyche
ac eorum contra primum pastorem et apostolum,
sectatoribus
qui Christum tantum carne passum dicit, passibilem ore sacri-
lego in quibusdam regionibus vestris praedicare dicuntur, subter
annexis capitulis declaratur.

Kapitulum I.

Photius, qui ex schismaticorum et se a sanctae communionis

participatione avertentium parte esse dinoscitur, et ex saecu-
lari administratione atque malitia et ex foro subito tonsuratus
a Gregorio, Syracusano dudum episcopo a synodo damnato et
ab apostolica sede vincto, episcopus ordinatus est et vivente ac
superstite consacerdote nostro Ignatio, sanctae ecclesiae Con*
stantinopolitanae sedem ipsius invasit et sponsam,
patriarcha,
quam immaculatam custodiendam veluti amicus
a Christo sponso
sponsi perceperat, non per ostium, quod Christus est, sed aliunde

1
Synodus Romana 863. — 3 Synodus Romana 862.
38 SYNODUS

ex adverso in ovile dominicum more furis atque latronis ingre-

diens acsi violentus, rapax et scelestus adulter irrupit.
Deinde cum damnatis et anathematizatis atque cum his,

qui ne sacerdotale officium ante audientiam praesumerent, a de-

cessore meo beatae memoriae Benedicto papa fuerant obligati,
communicans et conversans contra fidem
cotidie ac indifferenter
promissam contraque suam professionem, qua pollicitus est se
adversus iam fatum patriarcham nullum sinistrum consilium esse
facturum, congregavit concilium et una cum sequacibus suis
depositis et damnatis, excommunicatis et anathematizatis et
aliis sine sedibus atque cum his, a quibus vel ille inregulariter
et inficite provectus fuerat vel quos ipse
temere ac indebite
provexerat, contra eundem fratrem et com ministrum nostrum
Ignatium depositionem facere et anathema dicere ausus est.
Deinde apostolicae sedis missos, quos pro causa sacrarum
imaginum et pro inquirenda et nobis renuncianda iam fati pa-
triarchae deiectione et ob inveniendum modum promotionis huius
neophyti destinaveramus, quibus potuit argumentis a nostris
mandatis avertere more Aeacii, quondam Constantinopolitani
1
haeretici patriarchae, praesumpsit et ad processionem, quae
ei cum comparibus suis habebatur sicuti eorum professione pa-
tefactum est et sancto Spiritu revelante venerandae synodo, quae
a nobis collecta est, claruit, ad damnatorum et schismaticorum
communionem contempta legatione, quae vel gentilium more
servare debuit, pertraxit et in illusionem beati Petri apostoli, a
cuius sede profecti fuerunt, non solum inefficaces redire fecit,

sed etiam impugnatores omnium, quae fuerunt mandata, mon-

stravit.
Postremo episcopos, qui ei tamquam adultero et pervasori
communicare noluerunt, exilio religavit et sui sceleris complices
in eorum subrogare locis non timuit et usque hodie ecclesiam
Dei diversis persecutionibus impugnare non desinit, ita ut fra-
trem et coepiscopum nostrum Ignatium sanctissimum patriar-
cham inauditis poenis et horribilibus tormentis afficere non
quiescat, sed et omnes, quotquot pro veritate et fide cum eo-

1
Felix III Papa ad Aeacium. Thiel, Epistotae Roman. Pontif.
I, 245; Mansi, VII, 1055.
 SYNODUS ROMANA 39

dem persistere comprehenderit, quibus praevalet modis perdere

inpraetermisse moliatur.
Haec et similia contra evangelica, apostolica, prophetica
atque canonica instituta se efferens sit Dei omnipotentis et bea-
torum apostolorum principum Petri ac Pauli et omnium simul
sanctorum atque venerandorum sex 1 universalium conciliorum
auctoritate necnon et Spiritus sancti per nos iudicio omni sa-
cerdotali honore et nomine alienus et omni clericatus officio
prorsus exutus, ita ut, si post notitiam huius sanctionis, quam
divina inspiratione depromptam esse credimus, dum unanimitate
et concordia sanctae synodi sit procul dubio promulgata, tem-
ptaverit in Constantinopolitano throno praesidere aut saepefato
venerabili coepiscopo nostro Ignatio, quominus ecclesiam sibi

commissam sine quavis inquietudine regere possit, inpedierit

2
vel si ulterius ausus de sacro ministerio more
fuerit aliquid
sacerdotis contingere iuxta praecedentem consuetudinem, nullo
modo liceat ei communionis spem aut locum habere satisfactionis,
sed anathematis vinculis innodatus una cum communicatoribus
suis atque fautoribus suis perpetuo Dei per nostram mediocri-
tatem iudicio ac sententia sacrum corpus et sanguinem domini
nostri Iesu Christi nonnisi vicino mortis periculo omnino per-
cipiat : ut haec unusquisque discens nequaquam de caetero te-

meraria praesumptione ex laicis subito in dominicis castris in-

sperato quodammodo impetu inrepere audeat et principatus
amore ante ducatum praestare velit, quam tyronis consumet of-
3
ficium, et ante temptet docere quam
sicut in eadem
discere ,

Constantinopolitana ecclesia saepe praesumptum esse comperi-

mus, et rursus, ne contemptis clericis, quorum utpote in tam
magna urbe copiosa multitudo est quique ab ipsis, ut ita dixe-
rimus, cunabilis impraetermisso labore in ecclesia Christi desu-
dant et indesinentia Domino exhibent servitutis obsequia, is, qui
de foris et alterius, ovilis Christi repente principatum arripiat

1
Concilium II Nicaen. tunc nondum universaliter receptum fuit.

C. A. Kneller, Papst und Konzil im ersten Jahrtausend. Zeitschrift fur

katholische Theologie XXVIII (1904), 702. — 2
Concil. Antioch. can. 4.
Mansi, II, 1322. — 3 Allusio ad Coelestini I Papae decreta, can. 16.
Migne. PL 77. 275 sq.
40 SYNODUS ROMANA

et nitatur,quos esse suos non recognoscit, discerpere, et grex

dominicus incipiat eum utpote extraneum et improvisum omnino
contemnere, praesertim cum perspiciat nil sibi stipendia profe-
cisse meritorum et alienum suorum cernat consumere fructus
laborum.

Kapitulum II.

Gregorium sane, qui Syracusanae ecclesiae irregulariter

atque Deo contempto praeest, eo quod et ipse ex parte schis-
1
maticorum sit et, postquam a synodo episcopatus officio pri-
vatus et a decessore meo sanctae memoriae papa Benedicto
obligatus est, et Photium laicum subito consecrare in episco-
patu non formidavit et 2 de sacro ministerio ausus est multa
contingere iuxta praecedentem consuetudinem sancimus et iuxta :

canonicam deliberationem apostolica auctoritate diffinimus atque

statuimus omni sacerdotali carere atque privatum fore ministerio,
ita ut nullo modo liceat ei in qualibet synodo restitutionis spem

aut locum habere satisfactionis. Ouodsi de reliquo praesumpserit

in sacro officio more sacerdotis quovis tempore ministrare, ana-
thema sit. Sed et, si contra fratrem et coepiscopum nostrum
Ignatium turbas excitaverit, vel ab eius communione fideles aver-
anathema sit, et omnes communicantes ei ab ecclesia affi-
terit,

ciantur, sed et ipsi anathema sint.

Kapitulum III.

Eos vero, quos Photius neophytus et Constantinopolitanae

sedis invasor in quolibet ecclesiastico ordine provexit, quoniam
manifestum est eos in onmibus consecratoris sui pravitatibus con-
sensisse atque ei post invasionem communicasse, omni clericali
officio privamus et apostolica atque canonica auctoritate et sy-
nodali decreto eos penitus sequestramus.

Kapitulum III I.

Reverentissimum et sanctissimum fratrem et coepiscopum

nostrum Ignatium, sanctae Constantinopolitanae ecclesiae pa-

1
Constp. inter S47 et 855. — 2 Couciliiun. Antioch ., can. 4.

Mansi, II, 1322.

 SYNODUS ROMANA 41

triarcham, qui primo 1

quidem imperiali violentia ac terrore
2
proprio throno privatus est et postea a Photio, adultero, prae-
varicatore sedis Constanti nopolitanae, et ab eius complicibus,
excommunicatis videlicet et anathematizatis atque damnatis et
sine episcopalibus sedibus et a decessore meo sanctae recorda-
tionis Benedicto papa obligatis hominibus, anathematizatus est
3
et postremo ab apostolicae sedis missis contra nostram prae-
ceptionem, ut sanctae synodo Spiritus sanctus revelavit et Za-
charias dudum episcopus, qui unus de eisdem duobus legatis
extitit, propria confessione manifestavit, infulis est sacerdotalibus
dispoliatus: auctoritate summi iudicis domini nostri Iesu Christi
promulgamus, sancimus atque decernimus umquarn nec fuisse
nec esse depositum vel anathematizatum, tamquam qui ab im-
4
periali potentia sit absque ulla canonica auctoritate pulsus ec-
clesia et tamquam qui ab obligatis nullo possit haberi vinculo
colligatus et ab eis, qui nullam eum iudicandi potestatem vei
ab apostolica sede auctoritatem habuerint, nullum sui honoris
discrimen pati debuerit.
Et ideo illum, id est eundem fratrem et consacerdotem
nostrum Ignatium patriarcham, omni vinculo anathematis ab eo
remoto per potestatem divina voce beatissimo Petro collatam
et per auctoritates sacrorum canonum et decretalium constitu-
tionum more sanctorum patrum prolatarum pristino honori, pri-
stinae dignitati et sedi, pristino gradui et patfiarchio ac pristinis
et pontificalibus infulis atque officiis restituimus, statuimus ac
continuamus ;
quicumque post notitiam huius apostolicae
ita ut
atque synodicae sanctionis, quominus omnia, quae praemisimus,
insignia pontificatus recipiat, ei inpedierit et non in omnibus
huic decreto oboedierit vel se ab eius communione separaverit,
vel ulterius contra eum aliquod iudicium proferre temptaverit;
absque sedis dumtaxat apostolicae praemisso consensu, si qui-
dem clericus fuerit, ab omni clericatus officio coram Deo et
hominibus sit alienus atque perenni poena, tamquam qui ma-
gistrum prodit, cum Iuda traditore constringatur, et nisi a prava
intentione recesserit, perpetuo anathemate maneat condemnatus,

1
anno 858. — 2
859 in synodo Constp. — 3
861 in synodo Constp.
- 4
Cf. can. apost. c. 31; Migne PL 17, 144.
42 SVNODUS ROMANA

si vero laicus extiterit ille, quisquis est huic nostrae constitu-

tioni contraire temptans, et eum sedem et omnem pristinam
dumtaxat dignitatem recipere non permiserit vel si post re-
ceptam priorem sedem denuo illum impellere et a patriarchio
expellere temptaverit vel personae ipsius seu sacerdotali honori
aliquam molestiam sine primae huius sedis consensu intulerit,
omni benedictione paterna privetur et maledictione Chanaan, filii
Cham, qui verecundiam patris videns non cooperuit, sed irrisit,
multetur et cum parricidis aeterna poena Domino iudicante
percellatur et nexibus anathematis nonnisi resipiscens peni-
tus eruatur.

Kapitulum V.

Eos autem episcopos seu cuiuslibet ordinis clericos, qui

iniustam deiectionem fratris et coepiscopi nostri Ignatii vel in
exilio religati vel ministerio aut gradu invidisse privati sunt,
statuimus, ut exilio dissoluto proprias sedes atque gradus reci-
piant. Ouodsi quisquam huic decreto nostro contraire praesum-
pserit et, ut sedes vel gradus resumant, impedierit quousque
obtemperaverit, anathema sit. Sane si quis ex eis ab aliis cri-
minantur, decernimus eos antea sedes quidem et proprios gradus
recipere, iudicari autem nisi a sede Romana non patimur, sed,
si qua praeter regulam forte egisse dicuntur, nostro eos decreto

indicandos reservari statuimus, iuxta quod et sacri praecipiunt

1
canones .

Kapitulum VI.
Quoniam oportet nos maiorum statuta immoto mentis in-

tuitu conservare et in omnibus sanctorum patrum semper dog-

mata venerari, diffinimus de sacris et venerandis imaginibus
Iesu Christi eiusque semper virginis genetricis Mariae omnium-
que sanctorum, qui Deo ab Abel iusto placuisse creduntur, quae
ecclesia sancta in universo orbe diffusa antiquitus accepit quae-
que sedis apostolicae praesules pro eis decreverunt ac statue-
runt, illibata persistere atque intemerata manere.

1
Concilii Sardicensis, can. 3. 8. Mansi, III, 23, 25.
 NICOLAUS PAPA ACCUSATIONES MICHAELIS III IMPERATORIS REPELLIT 43

Quapropter Iohannem quondam Constantinopolitanum anti-

1
stitem et sequaces ipsius, qui eas fregendas atque calcandas
-esse ore polluto asseverant, quamdiu de his nobiscum non sen-
serint et iuxta sanctorum pontificum romanorum decreta et alio-
rum decreta et aliorum catholicorum patrum instituta non sa-
puerint, sancimus eos a Christo et ab ecclesia catholica atque
apostolica esse anathema.

IO.

Nicolaus Papa accusationes Michaelis III

imperatoris repellit.
28 sept. 865.

Michaeli III, qui 865, probabiliter sub influxu Photii, epistolam

plenam contra Papam Nicolaum scripserat, Papa 25
•conviciis sept. 865
responsum dat, ex quo locos principales sumimus.
Perels 474-475 Migne PL 119, 948 sqq.
;

Ouodsi a nobis quaeritis scire, utpote a ministris 2 Christi

et dispensatoribus mysteriorum eius, vobis evidentius ostende-
mus si vero nosse parvipenditis et solum contra privilegia eccle-
;

siae Romanae nisus vestros erigitis, cavete, ne super vos con-

vertantur. Durum 3 quippe est vobis contra impetum fluminis
reluctari durumque est contra stimulum calcitrare. Porro si nos
non audieritis, restat, ut sitis apud nos necessario, quales do-
minus noster Iesus Christus hos haberi praecepit, qui ecclesiam
Dei audire contempserint 4 praesertim cum ecclesiae Romanae,
,

privilegia Christi ore in beato Petro firmata, in ecclesia ipsa

disposita, antiquitus observata et a sanctis universalibus synodis
celebrata atque a cuncta ecclesia iugiter venerata nullatenus
possint minui, nullatenus infringi, nullatenus commutari quo- ;

nium fundamentum 5 quod Deus posuit, humanus non valet

,

amovere conatus et, quod Deus statuit, firmum validum que con-
6
sistit, illeque potissimum peccat, qui Dei ordinationi resistere

1
Iohannes VIII Grammaticus 833-43. — 2
Cf. 1 Cor. IV, 1. —
3 Cf. Eccl. IV, 32; Act. IX, 5, XXVI, 14. — * Cf. Matth. XVIII, 17.
— 5 Cf. Lite. VI 48; 2 Tun. II 19. — 6
Cf. Rom. XIII, 2.
44 NICOLAUS PAPA ACCUSATIONES MICHAELIS III IMPERATORIS REPELLIT

temptat. Privilegia, inquam, istius sedis vel ecclesiae perpetua

sunt; divinitus radicata atque plantata sunt; impingi possunt,
transferri non possunt; trahi possunt, evelli non possunt. Ouae
ante imperium vestrum fuerunt et permanent Deo gratias hac-
tenus illibata manebuntque post vos et, quousque Christianum
nomen praedicatum fuerit, illa subsistere non cessabunt immu-
tilata. Ista igitur privilegia, huic sanctae ecclesiae a Christo
donata, a synod[is] non donata, sed iam solummodo celebrata
et venerata, per quae non tam honor quam onus nobis incumbit,
licet ipsum honorem non meritis nostris, sed ordinatione gratiae
Dei per beatum Petrum et in beato Petro simus adepti, nos co-
gunt nosque compellunt omnium habere sollicitudinem ecclesiarum
Dei... (476). Proinde animadvertendum est, quia non Nicaena,
non denique ulla synodus quodquam 3Romanae contulit ecclesiae
privilegium, quae in Petro noverat eam totius iura potestatis
pleniter meruisse et cunctarum Christi ovium regimen accepisse.

Post accusationes Michaelis III refutatas Papa novam viam pacis

instituendae proponit.
480, 482, 483.

Et quoniam de persona Ignatii atque Photii nihil discretius

atqui mitius necnon et salubrius arbitramur, quam ut uterque
Romam ad renovandum examen veniat, hoc magnopere volu-
mus et, ut vos annuatis, salubriter ammonemus. Sed hoc secun-
dum indulgentiam concedimus, non licentiam id efficiendi pro
libitu cuiuslibet tribuimus... (482) Porro si venire illi per se·
nequeunt, primo quidem ipsi, cuius rei causa venire non va-
leant, nobis per satisfactorias suas litteras indicent. Deinde ve-
niant de his, qui cum Syracusano Gregorio sunt, quotquot vo-
luerint, vices ceterorum tenentes, qui ipsius sunt partis. Mittantur
etiam de parte Ignatii archiepiscopi quidem Antonius 1 Cyzici,
Basilius Thessalonicae, Constantinus Larissae, Theodorus Syra-
2
cusianorum ,
Metrophanes Smyrnae et Paulus episcopus Ponti

1
commemoratus in Libello Ignatii; Mansi XVI, 300. — 2 Theo-
dorus utrum praedecessor an successor Gregorii Asbestae fuerit non est
eertum. —
Metrophanes, adversarius principalis Photii, scripsit 870·
5

epistolam ad Manuelem patricium de Photio (Mansi XVI, 413 sgg.).

De eo Ianin: Vacant, Dictionnaire de Theol. Cath. X, (1929 1627-28.
 NICOLAUS PAPA ACCUSATIONES MICHAELIS III IMPERATORIS REPELLIT 45

Heracliae; egumeni 1
Chrysopoleos 2 Nicolaus
autem Niceta ,

Studii Dositheus Osiidii atque Lazarus 4 presbyter et mona-

3
,

chus, qui dicitur Chazaris. Qui nisi fuerint missi, suspectos vos
reddetis, quia hos, in quibus certificari possumus, a nostris ob-
tutibus subtrahere studiose curatis. Et ideo neminem ceterarum
partium ammittemus, nisi forte quos ex latere vestro destinatos
esse veraciter valemus agnoscere. Quibus ex utraque parte con-
venientibus et coram nostra praesentia ac fratrum et coepisco-
porum nostrorum auditis, quid quaestionis inter utramque par-
tem emerserit, facilius agnoscamus et canonice finiamus. Mit-
tat nihilominus et Photius ex sua parte quos decreverit, qui
modum promotionis suae inreprehensibilem et canonicum, si
possunt, edoceant. Necnon et imperialis apex vester, si libet,
suos e latere mittat aulicos, qui in praesentia positi, quem
iustitia et rectitudo utrisque partibus finem dederit, patenter
agnoscant vestraeque pietati renuntient. Hi vero, qui ex latere
vestro mittendi sunt, tales sint, qui et Deum timeant et non
sint ecclesiasticarum inexpertes traditionum atque veritati obe-
dienter et facile adquiescant.
...(483) Porro si fortassis excellentiae vestrae non placet,
quod superius scripsimus pro mittendis ex utrisque partibus
legatis, commodius quam hoc
scitote nos nil convenientius aut
fieri quamvis et ad hoc ipsum pro vestro
posse penitus invenisse ;

imperiali amore et, ne vobis existimemur in nullo satisfacere

velle, condescendamus atque, ne minus pacem ecclesiae nos velle
sectari, quam semper voluimus, opinemini. Siquidem, ut prae-
tulimus, nulla regula nullaque consuetudo demonstrat sedis apo-
stolicae semel prolatam sententiam, ipsa non annuente, ultra
posse mutari.

1
abbates. — 2 probabiliter Skutari iuxta Constantinopolim. —
3 monasterium Studion Constantinopoli. — 4
Lazarus iam circa 857
Romae fuerat nomine Ignatii patriarchae.
46 P H OTII EPISTOLA ENCVCLICA AD PATRIARCHAS ORIENTALES

11 .

Photii epistola encyclica ad patriarchas orientales*

866 .

Photius in hac epistola encyclica ad episcopos orientales vehemen-

ter ecclesiam romanam aggreditur, inprimis doctrinam «Filioque».
Orientales deinde ad concilium contra Latinos convocat, ultimo conci'
Nicaenum

’, .* .
lium ut oecumenicum approbat. Accusationes contra

.
II

Romam lucem edentur.

hic in
Migne PG 102 724 C D, 725 A.;

,,
, , c
,
b
-

-
’

Inprimis contra canones ad sabbatorum ieiunia eos tradu-

cebant. Solet autem vel parva traditionum neglectio ad totum
dogmatis contemptum perducere. Deinde primam ieiuniorum
septimanam a caetero ieiunio discerpentes, in lactis potionem,
casei esum et similium ingurgitationem traxerunt. Abhinc trans-
gressionum vias eis dilatantes, de recta et regia via detur-
barunt etiam deinceps sacerdotes legitimo matrimonio excel-
;

lentes, (ipsi) qui multas puellas sine viro mulieres efiecerunt

et mulieres pueros educantes, quorum patrem videre impossi-
bile est, ipsi, hos vero sacerdotes Dei abominari et vitare
docuerunt; Mani culturae apud illos semina serentes, et animas

a Migne. — b Migne. — c
Migne.

J
De his incriminationibus cf. Hergenrother, Phoiius I 640,643-45.
., . P H OTII EPISTOLA ENCYCLICA AD PATRIARCHAS ORIENTALES

*
-
47

,.,
,
.
,
725 C-D.

,
, a

., - *

nuper semen pietatis proferre incipientes, superiore seminatione

zizaniorum perdentes.
Sed et chrismate unctos per sacerdotes denuo chrismate
ungere non dubitabant cum se episcopos praedicarent, et pres-
;

byterorum chrisma inutile esse ac frustra fieri fabularentur.

Enimvero non in istis tantum peccare sunt inducti, sed in

ipsam impietatis coronidem, si quae ulla est, devenerunt. Prae-
ter enim memoratas absurditates sacrum et sanctum symbolum,
quod ab omnibus oecumenicorum conciliorum calculis confir-
matur, et vim obtinet irresistibilem, sensibus spuriis, verbis
ascitiis et audaciae excessu conabantur vitiare. O machinationes
diaboli. Spiritum Sanctum non ex solo Patre, sed etiam ex Filio
procedere novo more locuti sunt.

om. Migne.
48 S. NICOLAUS PAPA PHOTIO

12 .

S. Nicolaus Papa Photio.

13 nov. 866.

Nicolaus Papa monet Photium sub poena excommunicationis, ut

throno patriarchali usurpato abdicet.
Perels 533-540; Migne P L 119, 1045-55. Initium et finis huius
epistulae concordant magna ex parte cum capitulo I synodi romanae 863.

Nicolaus Episcopus Servus Servo) um Dei

Viro Photio.

Innumerabilium repperiris praevaricationum obnoxius et in

venerandorum kanonum atque paternarum diffinitionum, quin
immo et divinorum mandatorum contumelias multipliciter ac
impudenter elatus; siquidem et ex schismaticorum et se, dum
venerabilis frater et coepiscopus noster Ignatius Constantinopo-
litanam regeret ecclesiam, a sanctae communionis participatione
contra regulas avertentium parte fuisse dinosceris et ex saecu-
lari administratione atque militia et ex foro subito tonsoratus a
Gregorio, Syracusano dudum episcopo a synodo damnato et ab
apostolica sede vincto, episcopus ordinari putatus es et vivente
ac superstite Ignatio patriarchasedem ipsius invasisti et spon-
sam, quam immaculatam custodiendam veluti
a Christo sponso
amicus sponsi perceperat, non per ostium, quod Christus est,
sed aliunde ex adverso in ovile dominicum more furis vel la-
tronis irrumpens acsi violentus, rapax et scelestus adulter sub-
ripuisti et praeter, immo adversus apostolicos kanones 1
saecu-
laribus potestatibus usus ecclesiam per eos obtinuisti. Deinde
cum damnatis et anathematizatis atque cum his, qui, ne sacer-
dotale officium ante audientiam praesumerent, et a decessore
meo Benedicto papa fuerant obligati, co-
sanctae recordationis
tidie ac communicans et conversans contra fidem
indifferenter
promissam contraque tuam professionem, qua pollicitus es te
adversus iam fatum patriarcham nullum sinistrum consilium esse

1
Can. 31. Mansi, I, 53, sq.
 S. NICOLAUS PAPA 49

tacturum, congregasti et una cum sequacibus tuis

concilium
depositis et excommunicatis et anathematizatis et
damnatis et
aliis sine ecclesiis atque cum his, a quibus vel tu irregulariter

ac illicite provectus fueras vel quos ipse temere ac indebite

promoveras, contra eundem fratrem et comministrum nostrum
depositionem facere et anathema dicere ausus es. Deinde apo-
stolicae sedis missos, quos pro causa sacrarum imaginum et pro
inquirenda et nobis renuntianda iam fati patriarchae deiectione
et ob inveniendum modum promotionis tuae destinaveramus,
quibus potuisti argumentis a nostris mandatis avertere more
Aeacii, quondam Constantinopolitani haeretici patriarchae, prae-
sumpsisti 1
et ad processionem, quae tibi cum comparibus tuis
habebatur, sicuti eorum professione patefactum est et sancto spi-
venerandae synodo 2 quae a nobis collecta est,
ritu revelante ,

ad damnatorum et schismaticorum tuamque communio-

claruit,
nem contempta legatione, quae vel gentilium more servari de-
buit, pertraxisti et in illusionem beati Petri apostoli, a cuius
sede profecti fuerunt, non solum inefficaces redire fecisti, sed
etiam impugnatores omnium, quae sibi fuerant imperata, mon-
strasti. Postremo episcopos, qui tibi tamquam adultero et per-

vasori communicare noluerunt, exilio religasti et ipsis viventibus

contra canones tui sceleris complices in eorum subrogare locis
non timuisti et usque in praesens ecclesiam Dei diversis persecu-
tionibus impugnare non desinis, ita ut fratrem et coepiscopum
nostrum Ignatium sanctissimum patriarcham inauditis poenis et
horribilibus tormentis afficere non quiescas, sed et omnes, quot-
quot pro veritate et fide cum eodem persistere deprehendis,
quibus praevales modis perdere impraetermisse moliaris.
Quamobrem in his et huiuscemodi cognoscentes contra
evangelicas, apostolicas et propheticas atque kanonicas institu-
tiones efferre dolemus et nimiis meroribus affecti necessario te
praesentibus apicibus admonemus, hortamur et obsecramus, ut
instantis mundi gloria non decipiaris et aeterna bona pro his
brevibus non amittas. Pensa quam pauca sunt omnia, quae hic
mulcent, quamlibet multa esse videantur. Perpende, quaeso, quam

1
Felix III papa ad Aeacium; Mansi, VII, 1055. — 2 Roma-
nae 863.
4
50 S. NICOLAUS PAPA PHOTIO

multiplex sit et quam prolixa poena gehennae, et hanc incidere

pertimesce, hanc tibi adquirere medullitus exhorresse. Nam, se-
cundum evangelium 4 « quid prodest homini, si ,
lucretur totum
mundum, animae vero suae detrimentum patiatur? » Scimus, quo-
niam sapientia praeditus et scientia ditatus haberis. Sed audi,
quid propheta de quibusdam sapientibus dicat 2 «Sapientes», :

inquit « sunt, ut faciant mala, bene autem facere nescierunt » ;

porro de scientia egregius apostolus ait 3 « Scientia inflat, ca- :

ritas vero aedificat ». Ergo quantum non prosit, immo quantum

obsit, non ad bona, sed ad mala faciendum, habentibus sapien-
tiam, animadverte et noli gloriari, si habes scientiam sine cari-
tate, quoniam teste apostolo illa inflat, ista aedificat. Et certe
absurdum ac indecens est, ut eam, quae inflat, virtutem habeas,
illa vero quae aedificat, careas. Quam autem habuisti caritatem,

quando videbas fratrem et comministrum nostrum Ignatium ab

ecclesia sua pelli, impeti et adversus eum coniurationes et con-
spirationes praeparari ? Et non solum minime illum, cum posses
utpote ad saeculum clarus et honorabilis, adiuvisti, verum etiam
cum factiosis concurristi et cum machinantibus adversus eum et
varias malignitatis argumentationes excitantibus concertasti, quin
potius horum omnium peccatum 4 quod generat mortem, in te ,

proprie consummatum est, nimirum qui cunctarum praevarica-

tionum in illum commissarum tu auctor factus est. Nam et, si
te homicidam dicimus, non mentimur, Iohanne apostolo cla-
5
mante, qui Omnis, qui odit fratrem suum, homicida
ait : «
est ». Si odit fratrem suum, homicida est, quanto
ergo, qui
potius is, qui patrem non solum odit, sed et, quantum in se
6
est, mactat, insuper etiam sicut Achab quae illius sunt rapit et
possidet, homicida dicendus est non solum qualiscumque ho-
micida verum etiam et patricida? Pater enim tuus erat Ignatius
et tu filius eius, qui tantum a te prae naturali patre debuerat
venerari, quantum spiritus, quo relativa haec nomina mutuo
7
possidetis, praeferendus est carni. Porro si te viperam appel-
lamus, non fallimur si quidem tu nonnisi parente perempto
;

1
Mare. VIII, 36. — 2 Ierem. IV, 22. - 3 1 Cor. VIII, 1. — 4
Cf.

Iac. I, 15. — 5 1 Ioh. III, 15. — 6 Cf. 3 Reg. 21. — 7 Cf. Isidor.
Etymol. ,
lib. XII, c. 4 § 10. Migne PL 82, 443 B.
 S. NICOLAUS PAPA PHOTIO 51

proficere credidisti. Iam vero si te Cham 1

similem asserimus,
nec sic erramus ;
ipse quippe adeo in irrisionem et contumeliam
patris prorupisti, ut de cathedra sacerdotali eum proiceres et ad
illudendum mimis et scenicis inverecunde proderes. Extremo si
te Iudaeis comparamus, fortasse nec modicum quid a vero di-
scedimus; nam ipse non solum super magistrum tuum contra
3
evangelium 2 factus es, verum etiam ordinationi Dei resistens
4
adversus eum dentes tui arma et sagitta et lingua tua ma-
chera acuta effecta est. Quandoquidem non sicut sanctus David
mittere manum in Christum Domini formidasti, sed sicut prin-
5
cipes latronum Rechab et Benaa regem suum trucidantes in-
surgere contra rectorem tuum versutis insidiis magnopere pro-
6
curasti; quos idem sanctus David sicut et illum, qui se Chri- ,

stum Domini, Saulem videlicet, peremisse nuntiaverat, tamquam

homines impios et principem suum trucidantes tradere morti
laudabiliter iussit.
Quamquam etiamsi nihil in his reprehensionis admitteres,
cum nequaquam tam
pridie laicus fueris et saeculo militaveris,
summi sacerdotii pervenire fastigium quan-
repente debueras ad ;

doquidem nec monachorum poteras tam subito secundum pro-

babilium patrum traditionem perfectionem consequi, Gelasio 7 ,

Gregorio 8
et Hadriano
9
magnis et vere sanctis sedis Romanae
,

praesulibus, id ipsum, quod serenissimo Augusto atque tibi iam

scripsimus, multipliciter inhibentibus. Sane si horum, tamquam
ignotorum, sanctitatis insignia non agnoscebas, licet, cuius fidei,
cuius studii fuerint, per eorum nosse scripta sufficeres, saltem
10 41
Caelestini atque Leonis ,
eiusdem sedis pontificum, reveren-
tiam prae oculis habuisses, quorum sententiae tota per mundum
diffusa inclinatur ecclesia quorumque doctrinam, sicut in sacra-
tissimis tertia et quarta synodo videre est, Christiana veneratur
apprime religio, immo et quorum virtutum decus et elo-
quin
quentiae nitorum necnon et morum probitatem ac exhortationum

1
Cf. Gen., IX, 23. — 2 Cf. Matth. X, 24. — Cf. Rom.
* XIII, 2.
— 4
Cf. Ps. LVI, 5. — 5 Cf. 2 Reg. IV, 2. — Cf. 2 6
Reg. 1,

14, 16; 4, 11, 12. — 7

Cf. Migne PL 67, 303. — 8 Gregor. Magno,
Registr. IX, 218. Monum. Germ., Epist. II, 208. — 9 Mansi XII, 1074
sq. _ io cf. Migne PL 67, 278. — 11
Cf. Migne PL 67, 293.
52 S. NICOLAUS PAPA PHOTIO

suavitatem non solum fideles reges, verum etiam infideles ac

tyranni barbarique principes reverentia vel pavore non modico
mansuefacti vehementer amplexati sunt et sectati. Quodsi ma-
gnos sanctosque fuisse non negas quia nec vales; alioquin —
pugnabit 1
pro eis orbis terrae contra insensatos — oportet, ut
in cunctis ecclesiae dogmatibus et disciplinis eos sollerter at-
tendas et veneranter admittas. Nam si in ceteris nostrae reli-

gionis negotiis eorum assertionibus cesseris et in his eos, in

quibus tuae promotioni contradicunt, contempseris, apparet te
minus saluti communi quam amori privato intendere ac per
hoc non quae Iesu Christi, sed quae tua sunt quaerere 2 Aut .

enim illi bonae arbores fuerunt et bonos fructus fecerunt aut

malae, quod absit, et fructus eorum mali ;
et si quidem boni
fuerunt et fructus eorumtamquam bonos boni, oportuit eos
sequi: « Non enim potest», evangelio 3 testante, «bona arbor
malos fructus facere ». Porro si de eisdem non cum tota ec-
clesia Christi sapis, necesse est, qualiter vel ipsi vel fructus
eorum mali fuerint, plurimus adhibitis ex omni ecclesia testibus
comprobes et affirmes, quoniam tibi soli super hoc negotio
contraria suadenti non creditur.
Iam vero si dixeris : Bona et grata sunt atque salubria,
quae praedicaverunt vel statuerunt, sed non omnia, nam horum
quaedam dulcia, quaedam amara fuere, Iacobus tibi pro eis
4
respondet apostolus dicens Numquid fons de eodem fora- : «
mine emanat dulcem et amaram aquam ? » Quoniam, sicut idem
iterum ait 5 « Neque salsa dulcem potest facere aquam » spi-
:
;

ritus enim sanctus, quorum vasa isti fuerunt, non potest nisi
dulcia per hos, quos repleverit, eructare. Praeterea si profiteris
omnia eorum decreta salutifera quidem fore, sed haec vos hac-
tenus ignorasse, nec sic profecto excusabiles eritis. Nisi enim
ignorantiae peccata essent, nequaquam psalmista pro his Do-
6
minum precaretur dicens : « Delicta iuventutis et ignorantiae
7
meae ne memineris » ;
qui rursus denique dicit : « Noluit in-
tellegere, ut bene ageret. Iniquitatem meditatus est in cubili
suo ». Qui enim non ait: « Non intellexit », sed: « Noluit in-

1
Cf. Sap. V, 21. — 2 Cf. Phil. II, 21. — 3 Matth. VII, 12. -
4 lac. III, 11. - 5
lac. III, 12. — 6
Ps. XXIV, 7. — 7 Ps. XXIV, 4, 5.
 S. NICOLAUS PAPA PHOTIO 53

telligere, ut bene ageret », profecto monstravit, quia saepe pro-

posito voluntatis ignorantia procuratur. Porro de ignorantia
cunctam a te securitatem auferes, si apostoli formidolosa verba
consideraveris, quibus ait
1
: «Si quis autem ignorat, ignora-
2
bitur » ;
quia profecto, docente sancto Gregorio papa ,
hi, qui
ea, quae sunt Domini, nesciunt, a Domino nesciuntur. Sed dicis:
Haec nos in lege non suscipimus, et praevaricatores, qui signi-
ficantius Graece paranomoe dicuntur, non sunt, nisi qui praeter
legem acceptam aliquid pravitatis committunt, sicut apostolus
3
ait « Ubi non est lex, nec praevaricatio ». Sed audi et ex-
:

pavesce, quod rursus idem dicit apostolus 4 « Quicumque enim :

sine lege peccaverunt, sine lege peribunt ». Alioquin gentes,

quae legem non acceperunt, excusabiles fateberis. Veium ego
universos, qui inique agunt, transgressores dixerim, psalmogra-
phum habens auctoritatem, qui canit 5
: « Praevaricantes », in-
quiens, «reputavi omnes peccatores terrae». Dicens’ergo: «Prae-
varicantes reputavi omnes peccatores terrae », etiam gentes,
quae legem non acceperunt, comprehendit. Quoniam etsi legem
per Moysen datam non acceperunt, acceperunt tamen legem
naturae quae
corrupta fuisset, lex Mosaica data non esset.
;
nisi

Quam legem naturalem nunc a te non inconvenienter

videlicet
exigimus, qui gloriaris tantorum sanctorum pontificum edicta
nullatenus accepisse. Denique hanc sibi datam, si volumen cordis
tui conscientia scrutata fuerit, procul dubio non negabit. Ibi

quippe scriptum repperies, lege naturae dictante, te a nemine

velle laedi, a nemine velle tua prorsus auferri. Quapropter et
apto praecipitur 6 Quod tibi non vis fieri, alii ne feceris, et
:

Domino dicente 7
: « Quaecumque vultis, ut faciant vobis ho-
mines, et vos eadem hanc
facite illis ». Ideoque non poteris
te legem non accepisse causari, cum eam etiam ipsa natura do-
ceat et propria uniuscuiusque voluntas edere iugiter innotescat.
Quodsi hanc datam tibi fuisse non denegas, profecto sedis
apostolicae praesulum decreta te accepisse demonstras. Quid enim
illa nisi :
Quod tibi non vis fieri, alii ne feceris, dicunt, quando

1
1 Cor. XIV, 38. — 2
Regul. pastor, lib. 1 c. 1 Migne PL
77, 15. — 3
Rom. IV, 15. — 4
Rom. II, 12. — 5
Ps.
,

CXVIII,
;

119. —
e
Cf. Tob. IV, 16; Luc. VI, 31. — ’ Matth. VII, 12.
54 S. NICOLAUS PAPA PHOTIO

4
praecipiunt ,
ne subito factus clericus clericis dominetur, qui
per singula stipendia militaverunt et omnem in dominicis ca-
2
stris aetatem egerunt. Quid, inquam, illa nisi : « Omnia, quae
vultis,ut faciant vobis homines, et vos eadem facite illis », iu-
bent, quando praecipiunt, ne prioris ordinis tui quislibet saltu
praepropero in alienum honorem ambiat immoderata cupiditate
transcendere vel pro suo libitu iura studeat aliena pervadere.
Et certe, si tu per singula stipendia in ecclesia Constanti nopo-
litana militasses et omnem in dominicis castris aetatem egisses
et quislibet prioris professionis tuae saltu praepropero in ho-
norem tuum ambiret immoderata cupiditate transcendere et pro
libitu studeret tua quaeque pervadere, mox in vocem prorum-
peres et adversus hunc querelas exponeres et, quia praeceptum
3
esset : « Non concupisces rem proximi tui neque omnia, quae
illius sunt », et rursus: Quod tibi non vis fieri, alii ne feceris,
sufficientibus scriptis palam cunctis ostenderes et quod Iohannes
4
Baptista militibus, ut neminem concuterent neque calumniam
facerent et contenti essent stipendiis suis, praecepit, intentissime
commemorares et ei: Noli me concutere, noli mihi calumniam
facere, sed esto tu, qui miles saeculi hactenus fuisti, stipendiis
tuis contentus, quia sic tibi praecursor Domini iubet, excelsis
vocibus exclamares et flebili forte singultu : Mea stipendia meo-
rumque fructus laborum noli concupiscere, noli subripere, noli
de me vel de meis commilitonibus male sentire, noli modo ve-
niens nos omnfes tot curriculis temporum diversis proeliis Do-
mini iam fessos, tot sudoribus et vigiliis pro civitate ipsius iam
tabefactos velle saltu quodam ambitionis transcendere et in nobis
ex militia nostra non electus vel provectus noli ducatum ar-
ripere.
Igitur cum ea, quae sedis apostolicae praesules instituerunt,
in litteris sacris invenias, immo vero in temetipso iugi perse-
verantia relegas, noli, quia decreta ipsorum non susceperis, am-
plius asseverare, cum ipsi nihil, nisi quod naturalis, quod Mo-
saica necnon et gratiae lex iussit, instituant et, quicquid in Sar-

dicensi sancti patres concilio statuerunt, custodienda prorsus

1
Coelestini I epist. ;
Migne PL 67, 278. — 2 Matth. VII, 12.
— 3
Exod. XX, 17. - 4 Cf. Luc. III, 14.
 S. NICOLAUS PHOTIO 55

diffiniant, quos Osius ille famosus et magnus inventus est

inter
Athanasius quamvis tu, nescimus, quid somnians dicas eiusdem
;

concilii kanones apud vos non haberi, quod procul a vero multis
esse probatur indiciis. Primum quidem quoniam, quando Zac-
4
charias ,
qui se praetendebat episcopum, ex parte Syracusani
Gregorii et collegarum eius apostolicam sedem adiit eorum de-
poscens renovari iudicium, hos se kanones et
in appellatione
eos, a quibus missus extiterat, Deinde
fuisse secutus aiebat.
nos diligentissime requirentes repperimus ipsos kanones eo sensu
et numero non solum in novis, verum etiam in veteribus atque
chartaneis codicibus, qui veratiores soliti sunt inveniri, Graece
conscriptos, quo ceteris Latinis kanonibus inserti esse cernuntur,
nimirum qui et a praesulibus provinciarum pene totius orbis
diffiniti sunt et illos omnibus satis placuisse per eadem exem-
plaria Greca monstrantur. Quomodo autem non esse penes vos
Sardicenses kanones tu solus astruere poteris, quando non so-
lum a Latinae, verum etiam cum aliis a Grecae linguae homi-
nibus statuti sunt et promulgati ? Qua de re credibile non est
quod illic diffinitum est unumquemque ipsorum minime linguae
propriae tradidisse. Aut quomodo non sunt penes vos kanones
Sardicenses, quando inter quinquaginta titulos 2 quibus con- ,

cordiakanonum apud vos texitur, ipsi quoque repperiuntur ?

Iam vero si et habitos cum praefatorum insignium Romanorum
laicis ad ecclesiasticos gra-
pontificum decretalibus institutis de
dus non temere provehendis emissis contemnendos esse putasti,
saltem doctorem gentium Paulum apostolum audire consensisses
et, quam sancti patres in Sardicensi concilio convenientes in
hoc cum eo concordaverint, attendisses. Nam et audenter di-
cimus et veraciter profitemur, quoniam qui Sardicense concilium
non recipit, nec Paulum apostolum recipit. Quid enim, ut celera
3
praetermittamus, Sardicense concilium statuit, quando dicit :

« Si forte aut dives aut scolasticus de foro aut ex administratione

episcopus fuerit postulatus, non prius ordinetur, nisi ante et
lectoris munere et officio diaconi aut presbiteri fuerit perfunctus

1
a Gregorio Asbesta contra canones episcopus Tauromenitanus
ordinatus est. — 2
canonum collectionem Iohannis Scholastici patriar-
chae Constp. — 3
Mansi III, 27.
56 S. NICOLAUS PAPA PHOTIO

et ita per singulos gradus, si dignus fuerit, ascendat ad culmen

episcopatus. Potest enim per has promotiones, quae habebunt
utique prolixum tempus, probari, qua fide sit, qua modestia,
qua gravitate et verecundia. Et, si dignus fuerit probatus, di-
vino sacerdotio illustretur, quia conveniens non est nec ratio
vel disciplina patitur, ut temere et leviter ordinetur aut episco-
pus aut presbyter aut diaconus, qui neophytus est, maxime cum
et magister gentium beatus apostolus, ne hoc fieret, denuntiasse
et prohibuisse videatur, sed hi, quorum per longum tempus
examinata sit vita et merita fuerint comprobata », nisi quod —
apostolus praecipit dilecto discipulo dicens 1
: « Manum cito ne-
mini imposueris neque communicaveris peccatis alienis », et de
diaconibus 2 « Hi autem probentur et sic ministrent ». Quis
:

autem maiorem concordiam quam in his verbis apostoli et me-

morati concilii poterit invenire ? Quid vero est « cito » nisi
ante maturitatem aetatis, ante tempus examinis, ante meritum
laboris, ante experientiam disciplinae, immo ante exhibitionem
subiectionis potius quam celsitudinem praelationis? Iam vero
si apostolus — ut interim saepedicti concilii mentio differatur —
diaconos probari praecipit et sic ministrare, quanto potius epis-
copus diutinis est temporum spatiis per omnium exercitia vir-
tutum probandus et 3 « tamquam aurum in fornace » igne di-
versarum temptationum examinandus sicque demum purgatus
iam et expiatus cunctis probis moribus et virtutibus manifestus
ad praelationis fastigium provehendus.
Igitur nos quidem de indebita promotione tua summatim
haec scripsisse tibi cognosce. Tu autem, qui etiam cogitatio-
num tuarum testis es, quam illicite sis provectus, scire facilius
Qua
poteris. de re alienum cessa de pervasum locum cetero
tenere, ne fias domui Israhel 4 in offendiculum iniquitatis et
amplius caecis ducatum 5 praestes erroris. An non, ut multa
omittamus, offendiculum domui Israhel factus es, qui tantam
Domini plebem Ignatium deserendo contra suam subscriptionem
vel professionem agere conpulisti ? An non ei ducatum erroris
praestasti, quando illi pastorem suum infideliter deserere et te.

1
1 Tim. V, 22. — 2 1 Tim. III, 10. Sap. III, 6. — 4 Cf.
Ezech. XLIV, 12. — 5
Cf. Math. XV, 14.
 S. NICOLAUS PAPA PHOTIO 57

cui non pertinebat aliquid de ovibus, sequi callide suasisti ? Ve-

rum 1
tanti reatus pondere iam fugeres, si veritatis sententiam
2
sollicita cordis aure pensares, quae ait « Qui scandalizaverit :

unum de pusillis istis, qui in me credunt, expedit ei, ut suspen-

datur mola asinaria in collo eius, et demergatur in profundum
maris ». Per molam quippe asinariam saecularis vitae circuitus
ac labor exprimitur et per profundum maris extrema damnatio
figuratur. Melius ergo tibi fuerit, ut sub exteriori habitu te ad
mortem saeculi acta constringerent, quam sacra officia ambiendo
et non solum unum, sed et cum magistro patre ac pastore tuo
plurimos eorum, qui in Domino credunt, scandalizando in
culpa te ceteris imitabilem demonstrares; quia nimirum, si so-
lus caderes, utcumque te tolerabilior inferni poena cruciaret.
Fuge itaque principatum nequiter usurpatum declina praeesse, ;

3
qui innumeris dinosceris indesinenter obesse. Scriptum legisti
quia « Iesus », qui utique rex verus est, « cum cognovisset,
quia venturi essent ut raperent eum et facerent eum regem,
fugit ». Quis enim principari hominibus tam sine culpa potuis-
set, quam
is, qui hos nimirum regeret, quos ipse creaverat ?
Sed quia idcirco in carne apparuit, ut non solum nos per pas-
sionem redimeret, verum etiam per conversationem doceret,
exemplum se sequentibus praebens rex fieri noluit. Ad crucis
vero patibulum sponte convenit, oblatam gloriam culminis fugit,
poenam probrosae mortis appetiit, ut videlicet membra eius
discerent favores mundi fugere, terrores minime timere, pro ve-
ritate adversa diligere, prospera formidando declinare.
Igitur tandem aliquando audi nos, quos si audieris, non
senties erga te penitus inflexibiles nec ad misericordiam durio-
res ;
quia, ut Leo magnus apostolicae sedis antistes beato Fla-
4
viano scribit : Dominus noster verus bonus 5 « qui animam
et ,

suam posuit pro ovibus suis et qui venit animas hominum sal-
vare, non perdere », imitatores nos suae vult esse pietatis ut
peccantes quidem iustitia coerceat, conversos autem miseri-
cordia non repellat.

1
Gregorii M. Regul. pastor. I c. 2 ;
Migne PL 77, 16. — 2
Math.
XVIII, 6. — 3
Ioh. VI, 15. — 4 Mansi V, 1387. - 5 Ioh. X, 15.
58 S. NICOLAUS PAPA PHOTIO

Siquidem nunc pro omnibus, quae sparsim per huius epis-

tolae textum te contra omnia iussa divina perpetrasse comme-
moravimus, Dei 1 omnipotentis et beatorum apostolorum prin-
cipum Petri ac Pauli et omnium simul sanctorum atque vene-
randorum sex universalium conciliorum auctoritate necnon et
spiritus sancti per nos iudicio cuncto sacerdotali honore ac no-
mine —
quod gementes dicimus —
alienus et omni clericatus
es officio prorsus exutus, ita ut, si post notitiam huius sanctio-
nis, quam divina inspiratione depromptam esse credimus, dum
unanimitate et concordia sanctae synodi sit procul dubio pro-
mulgata, temptasti in Constant inopolitano throno praesidere aut
saepefato venerabili coepiscopo nostro Ignatio, quominus eccle-
siam sibi commissam sine quavis inquietudine regere posset,
impedisti vel de ministerio sacro ulterius ausus fuisti aliquid
si

more sacerdotis contingere iuxta praecedentem consuetudinem

quod contra kanones 2 est, nullo modo liceat tibi communionis
spem aut locum habere satisfactionis, sed anathematis vinculis
innodatus una cum communicatoribus tuis atque fautoribus per-
petuo Dei iudicio ac sententia per mediocritatem nostram exi-
stens sacrum corpus et sanguinem domini nostri Iesu Christi
nonnisi vicino mortis periculo percepturus quatenus haec unus- :

quisque discens nequaquam de cetero temeraria praesumptione

ex laicis subito in dominicis castris insperato quodammodo im-
petu irrepere audeat et principatus amore ante dux esse velit,

quam tyronis consummet officium, et ante temptet docere quam

discere, sicut in eadem Constantinopolitana ecclesia saepe prae-
sumptum esse comperimus, et rursus, ne contemptis clericis,

quorum utpote in tam magna urbe copiosa multitudo est qui-

que ab ipsis, ut ita dixerimus, cunabulis inpraetermisso labore
in ecclesia Christi desudant et indesinentia Domino exhibent
servitutis obsequia, is, qui de foris est alterius, ovilis Christi
repente principatum arripiat et nitatur, quos esse suos non re-
cognoscit, discerpere, et grex dominicus incipiat eum utpote
extraneum et inprovisum omnino c^ntempnere, praesertim cum

1
sequentia usque ad finem paene verbotenus desumpta ex ca-
pitulo I synodi Romanae 863. — 2 Antioch. c. 4; Mansi II, 1322.
 S. NICOLAUS PAPA S. IGNATIO 59

perspiciat nihil sibi stipendia profecisse meritorum et alienum

suorum cernat consumere fructus laborum.
Data Idus Novembris indictione XV.

13 .

S. Nicolaus Papa S. Ignatio.

13 Nov. 866.

Nicolaus Papa S Ignatium patriarcham propter persecutiones ei

inflictas consolatur. Perels 544-547; Migne PL 119,Com-1058-61.

plures sententiae huius epistolae concordant paene verbotenus cum
aliis epistolis Nicolai (Perels 517 sq.).

Nicolaus Episcopus Servus Servorum Dei Reverentis simo Et

Sanctissimo Fratri Et Comministro Nostro Ignatio Pa-
tria rchae Consta ?i ti nopolita no ,

Dici non potest, frater karissime, quantis meroribus vel

quantis anxietatibus ob inmensitatem tribulationum et perse-
cutionum in vos illatarum afficiamur quantisque nos laboribus
et certaminibus fraterna dilectione provocati iugiter ac indesi-
nenter immisceamur, nimirum qui et causam nostram vestram
repetamus et onera totius Etenim 1 consi-
ecclesiae baiulamus.
derato ministerio nostro, quod divinitus per beatum Petrum
apostolum ad nos usque derivatum suscepimus, non est nobis
dissimulare, non est pro fratribus nostris silendi facultas, quibus
maior et honor et onus cunctis Christianae pietatis et eccle-
siarum correctionis inesse debere sollicitudo dinoscitur. Susti-
nemus quippe cunctorum, qui premuntur, gravamina, quin potius
sustinet in nobis haec sanctus Petrus apostolus, qui in omnibus,
ut confidimus, administrationis suae protegit ac tuetur heredes.
Quae vero de vobis sedis apostolicae auctoritatem habentes ac
privilegia ipsius vindicantes decreverimus, dilectioni vestrae his
intimamus affatibus, quoniam apud nos hoc semper fuistis, quod

1
Cf. Siricius papa ad Himerium Tarracon. episcopum ; Migne PL
67, 231.
60 S. NICOLAUS PAPA S. IGNA TIO

ex omnipotentis Dei munere accepistis esse, non, quod ex vo-

luntate hominum putamini non esse.
Igitur postquam legati nostri,Rhadoaldus scilicet et Zac-
charias dudum episcopi, quos Constantinopolim pro inquirenda
solummodo causa remotionis vestrae a sede Constantinopolitana
inter quae iussu nostro pro sacris imaginibus erant agenda,
illa,

miseramus, reversi sunt et tam eorum relatione quam scriptis

per Leonem imperialem a secretis nobis delatis comperto, quod
ipsi etiam sententiam contra vos dederint, tanta sumus mestitia

tantoque cruciatu mentis attriti, quanto contraria gesserunt om-

nibus, quae sibi fuerant imperata, quantoque per eos visa sunt
stabiliri, quae credebamus penitus exinaniri, quanto etiam subr

reptum est atque persuasum omnibus nos in talibus praestitisse

consensum. Quapropter, dum apud nos idem Leo imperatoris
missus adesset, convocata tota, quae apud nos est. ecclesia pro-
fessi sumus coram ipso, sicut et profitemur, pro deiectione vestra
et confirmatione Photii numquam misisse, numquam missuros
esse et in depositione vestra promotione Photii numquam
vel
consensisse, numquam consensuros esse. Et haec saepius dicta
et palam adnuntiata atque in apostolatus nostri epistolis taliter
inserta tam excellentissimo imperatori Michaeli quam Photio
destinatis praefato Leoni a secretis decretis deferenda tradidimus.
Deinde vero, qualiter ab ecclesia Christi, cui divina ordi-
natione praesumus, non habente maculam 1 aut rugam aut ali-
quid huiusmodi hanc sinistram procul faceremus suspicionem,
ne 2 videlicet in hac saltim tenuis subsannandi oriretur occasio,
cogitare coepimus et mente revolvere. Tum convocato multarum
provinciarum Occidentalium regionum sanctissimorum episco-
porum coetu et collecta sancta synodo in ecclesia Dei, in qua
beatus Petrus reiacet, primum quidem decernente nobiscum
sancta synodo Zacharias depositionis et excommunicationis
sententiam pertulit, Rhadoaldi compatis videlicet sui, iudicio
propter absentiam protelato, quod tamen se similiter deponens
et communione· privans et ipse non in finem evasit. Praeterea
deposuimus Photium, immo Deus deposuit eum, tamquam neo-
phytum et pervasorem atque adulterum et omni sacerdotali ho-

1
Cf. Eph. V, 27. — ~
Gelasii decretum ;
Mansi VIII, 149.
 S. NICOLAUS PAPA S. IGN ATIO 61

nore seu clericatus officio necnon et patriarchatus nomine prorsus

exuimus et, si post notitiam huius nostrae
;
sanctionis in Con-
stantinopolitano throno praesedit aut vobis ad recipiendam ec-
1
clesiam inpedivit vel si ausus fuit de ministerio sacro quicquam
more sacerdotis contingere, communione et loco satisfactionis
omnino privavimus et una cum communicatoribus et fautoribus
suis anathematizavimus. Pariter et Gregorium, qui Syracusanae
ecclesiae Deo contempto praeest, eo quod a vestra se commu-
nione sequestraverit et Photium irregulariter ordinaverit et post
depositionem sacrum ministerium tetigerit, sancivimus atque
statuimus omni sacerdotali gradu fore privatum, ita ut, si postea
praesumpsit in sacro officio more sacerdotis ministrare, ana-
thema sit. Sed et, si contra vos turbas excitavit vel excitaverit
vel a vestra communione fideles averterit, anathema sit, et 2
omnes communicantes ei ab ecclesia abiciantur, sed et ipsi ana-
thema sint. Eos vero, quos Photius ordinavit, quoniam mani-
festum est eos in omnibus consecratori suo communicasse, omni
clericatus officio dispoliavimus.
Vos autem auctoritate summi iudicis domini nostri Iesu
Christi promulgavimus numquam fuisse nec esse depositum
vel anathematizatum, tamquam qui ab imperiali potentia sis
absque ulla canonica auctoritate tua pulsus ecclesia et tamquam
qui ab obligatis nullo possis haberi vinculo colligatus et ab eis,
qui nullam te iudicandi potestatem vel ab apostolica sede aucto-
ritatem habuerint, nullum tui honoris discrimen pati debueris.
Itaque vos omni vinculo anathematis per potestatem divina voce
beatisssimo Petro collatam et per auctoritatem sacrorum cano-
num remoto pristinae dignitati, sedi, gradui, patriarchio ac
pristinis et pontificalibus infulis atque officiis restituimus et
confirmavimus; ita ut quicumque in omnibus huic decreto non
oboedisset vel se a vestra communione separasset vel ulterius
contra vos aliquod iudicium absque sedis apostolicae consensu
protulisset, si quidem clericus esset, ab omni clericatus officio
coram Deo et hominibus foret alienus ;
si vero laicus extitisset

ille, quisquis esset constitutioni nostrae contraire temptans, et

1
Concilii Antiocheni can. 4; Mansi II, 1322. — - Cone. Antioch.
can. 4 ;
Mansi II, 1322.
 62 S. NICOLAUS PAPA S. IGN ATIO

vos sedem et omnem pristinam dignitatem recipere non per-

misisset vel si post receptam denuo vos inpellere temptasset vel
personae vestrae aliquam molestiam irrogasset, omni benedictio-
ne paterna privaretur et maledictione Chanaan 4 filii Cham, qui ,

verecundiam patris non cooperuit, sed irrisit, multaretur et cum

patricidis aeterna poena Domino iudicante percelleretur et nexi-
bus anathematis nonnisi resipiscens penitus erueretur.
Eos autem episcopos seu cuiuslibet ordinis clericos, qui
post nec dicendam depositionem vestram in exilio religati vel
ministerio aut gradu cassati ac privati sunt, statuimus, ut exilio
dissoluto proprias ecclesias atque gradus recipiant, ita ut, si

quisquam huic decreto nostro contraire praesumpsit et, ut eccle-

sias vel gradus resumant, impedivit vel impedierit, quousque
obtemperet, anathema sit. De his autem, qui ex horum cata-
logo forte ab aliis criminarentur, decrevimus eos antea quidem
proprias ecclesias et gradus recipere, non autem nisi ab apo-
stolicae sedis Romanae pontifice iudicari, sed si qua praeter
regulam egisse forte dicerentur, nostro eos decreto iudicandos
reservari statuimus, iuxta quod et sacri praecipiunt kanones.
Haec sunt, frater karissime, quae in superius memorata
veneranda synodo una cum fratribus et consacerdotibus nostris
diversarum provinciarum Occidentalium secuti antecessorum no-
strorum auctoritatem egimus et statuimus. Quae idcirco beati-
tudini vestrae nota facere curavimus, ut scire valeat, quae nostra
sit super negotio vestrae fraternitatis intentio, et nemo possit
aliter vobis de his suadere, quae gesta sunt.

Nunc autem hortamur, ut spe, quae in Deum est, erecti 2

« ne deficiatis in tribulationibus », « scientes 3 quoniam tribu- ,

latio pacientiam operatur, pacientia vero probationem probatio ;

vero spem, spes autem non confundit ». Nam et nos, licet longe
positi, ubi pravitatem persequentium vos agnovimus, fraterna
sollicitudine nos urente non modico flagramus incendio, licet
inter ecclesias Dei, quae in unum Christi thalamum ubique re-
4
feruntur, nihil longe sit, nihil habeatur extraneum. Unde frater ,

4
1
Cf. Gen. IX, 22-25. 2 Eph. —
13. 3 Rom.
,
V, 3-5. -
sequentia usque ad finem epistolae sumpta sunt verbotenus fere ex
—
Coelestini I papae epistola ad clerum et populum Constantinopolita-
num Mansi IV, 1042-46.
;
 S. NICOLAUS PAPA S. IGNATIO 63

karissime, consolatio vestra ex Deo sit, qui dat semper virtutem

confidentibus in eum. Habetis exempla sanctorum, qui olim se-
minantes in lacrimis
1
in gaudio mensuri sunt in futuro. Non
amat Dominus noster servum nisi experimentis probatum. Chri-
stianas animas rerum palestra semper exercet. Nostri nobis bella
moverunt, si tamen nostri dicendi sunt, quos ad inimicum tran-
sivisse foedere rupto sentimus. Nulla est tribulatio temporalis,
si sit ante oculos praemium
sempiternum, cui nihil convenit
2
anteponi. Clamat noster hymnidicus si adversus se castra con-
,

sistant, spe illuminationis eius sibi penitus non timendum. Ro-

gamus ergo, quicquid inimicus intulit, ferte patienter. Indixit
iniurias, indixit contumelias, indixit exilia. Ille in suis hoc passus
est, qui pertulisse pro nobis sputa, flagella mortemque dino-

scitur. Pacientiae vobis atque constantiae forma Stephanus pri-

mus Christi martyr existat. Sed longum est ire per singulos,
qui vitam vel moriendo vel confitendo mercati sunt. Habetis
tamen vos, qui ecclesia estis expulsi, beatae recordationis Atha-
nasii Alexandrinae ecclesiae prudentissimi sacerdotis exemplum.
Cui non consolationi sit illius tolerantia, cui non spem faciat
eius expectata reversio? Eicitur Ario persequente, sed revo-
catur Domino prosequente. Passus est carcerem, passus angus-
tias ;
nec mirum, si vir apostolicus ea passus est, quibus apos-
tolus se gloriatur exercitum. Fugatus illinc in nostris partibus
roboratus est et in hac sede requiem communionis invenit, a
qua semper catholicis subvenitur. Nec tamen sensit in tribula-
tionibus lassitudinem, qui factus est in persecutione confessor.
Unde non temporalem vobis illatam deiectionem dolere,
debetis
quia, sicut credimus, a Deo non cecidistis. Potius ergo timea-
mus, ne a regione vivorum deiciamur. Illud est nostrum, illud
aeternum. Nostrum enim non est, unde transitur; sed illa vere
nostra sunt, quae spes certissima pollicetur. Sunt autem, di-
cente apostolo 3 « quae oculus non vidit nec auris audivit nec
,

in cor hominis ascenderunt, quae praeparavit Deus diligen-

tibus se ».
Data Idus Novembris indictione XV.

Cf. Ps. CXXV, 5. — 2

Cf. Ps. XXVI, 3. — 3 1 Cor. II, 9.
64 S. NICOLAUS PAPA DE ACCUSATIONIBUS GRAECORUM ETC

14 .

S. Nicolaus Papa de accusationibus Graecorum

contra ecclesiam romanam.
23 Octobri 867.

Nicolaus papa Hincmarum archiepiscopum caeterosque episcopos

regni Caroli Calvi hortatur, ut scriptis et synodaliter ecclesiam roma-
nam contra accusationes Graecorum defendant.
In prima parte epistolae, originem discordiae ecclesiae Constp.
cum ecclesia romana, adventumque legatorum regis Bulgariae ad cu-
riam pontificiam describit.
Perels 603-604; 605; Migne PL 119, 1155-56.

Ordinatis quae tam Vulgarum gentis congruere

igitur,
fidei agnovimus quam quae Constantinopolim mit-
rudimentis 1

tere disposueramus missos quoque nostros cum legatis iam no-

minati regis per ipsius transituros regionem direximus. Quos 2
imperatores Graecorum non solum recipere minime consen-
serunt, verum etiam vehementer adversus Vulgares animos
commoverunt, eo quod per suam eos terram transire permi-
serint, nihil aliud procul dubio innuentes, nisi quod eos, si
per sibi subiectas regiones transissent, illis periculis traderent,
quibus praefatae urbis haeretici principes saepe sedis aposto-
licae legatos pro causa fidei vel correctionis ecclesiasticae de-
stinatos tradidisse leguntur.
Praeterea cum Vulgarum rege demorantibus et ad urbem
Constantinopolitanam eisdem nostris accedere missis conantibus
3
idem imperatores epistolam suam ipsi regi Vulgarum trans-
miserunt, quam ille accipiens nobis per legatos nostros deferri
devota mente decrevit. Accipientibus itaque nobis et perscru-
tantibus eandem cum aliis scriptis epistolam non hanc saepe
memorati principes dictantes nisi in lacu blasphemiae tinxisse

calamum et luto erroris nisi pro atramento fuisse procul dubio

patuerunt.

1
Papa 13 nov. 866 ad Bulgarorum con-
Capitulis 106 Nicolaus
Perels 568-600. — 2 Donatum episcopum, Leonem
sulta respondit.
presbyterum, Marinum diaconum. — 3 Cf. Hergenr5ther I 655-666*
 S. NICOLAUS PAPA DE ACCUSATIONIBUS GRAECORUM ETC. 65

Conantur enim tam nostram specialiter quam omnem ge-

neraliter, quae lingua latina utitur, ecclesiam reprehendere 4 quia ,

ieiunamus in sabbatis, quod Spiritum Sanctum ex Patre Filioque

procedere dicamus, cum ipsi hunc tantum ex Patre procedere
fateantur. Dicunt praeterea nos abominari nuptias, quia presbi-
teros sortiri coniuges prohibemus, et insimulare temptant, quo-
niam eosdem presbiteros chrismate linire baptizatorum frontes
inhibemus; quod tamen chrisma nos ex aqua fluminis conficere
fallaciter arbitrantur. Reprehendere nihilominus moliuntur, eo
quod octo hebdomadibus ante Pascha a carnium et septem heb-
domadibus a casei et ovorum esu more suo non cessamus. Men-
tiuntur quoque nos, sicuti per alia ipsorum conscripta indicatur,
agnum in Pascha more Iudaeorum super altare pariter cum do-
minico corpore benedicere et offerre. Quin et reprehendere sa-
tagunt, quia penes nos clerici barbas radere suas non abnuunt
et quia diaconus non suscepto presbiteratus officio apud nos
episcopus ordinatur, cum ipsi etiam illum, quem patriarcham
suum nominant, ex laico subito tonsuratum ac monachum fac-
tum saltu ad episcopatus apicem imperiali favore ac brachio
provehere, ut ipsi putant, minime formidaverint. Et adhuc,
quod est gravius et insanius, a missis nostris contra omnem
regulam et praeter omnem consuetudinem libellum fidei, si se
ab illis quo tam ista ca-
recipi vellent, exigere moliebantur, in
pitula quam ea tenentes anathematizarent, necnon et epistolas
canonicas ab his ei, quem suum oecumenicon patriarcham ap-
pellant, dandas improbe requirebant.

Perels 605; Migne PL 119, 1157.

. . . Sed quid mirum, si haec isti praetendunt, cum etiam

glorientur atque perhibeant, quando de Romana urbe imperatores
Constantinopolim sunt translati, tunc et primatum Romanae sedis
ad Constantinopolitam ecclesiam transmigrasse et cum dignitati-
bus regiis etiam ecclesiae Romanae privilegia translata fuisse,
ita ut eiusdem invasor ecclesiae Photius etiam ipse se in scriptis
suis archiepiscopum atque universalem patriarcham appellet.

1
De his accusationibus Graecorum Iugie tractat in « Theologia
Dogmatica » I 105 sqq.
)
 INDEX DOCUMENTORUM

Nicetas Paphlago, Vita S. Ignatii patriarchae Constp. Migne PG

105, 504A-C, 505 B, C-D, 506 B-D, 509 A-B, 512A-B. — pag. 13-14,

18-19, 19-20, 20-21.

S. Nicolaus I Papa, Epistolae. Monumenta Germaniae Historica,

Epistolae, vol. VI, editio Perels, 440, 447-451, 474-475, 480,

482, 483, 533-540, 544-547, 556-560, 603-604, 605. — pag. 24-25,

29-36, 43-44, 44, 48-59, 59-63, 36-43, 64-65, 65.

Photius, Epistolae. Migne PG 102, 588C-589B, 600D-601A. 605-,

724 C D-725 A, 725 C-D. — pag. 21-23, 27-28, 28-28, 46-47, 47.
Stylianus Neocaesar., Epistola ad Papam Stephanum V. Caspar-Laehr
(Monumenta Germaniae, Epist. VII) 375-376. — pag· 14-17.
Theognostus, Libellus S. Ignatii. Mansi XVI, 296 D, 297 A, 297 D. —
pag. 25-27.
 (

INDEX I VOLUMINIS

Fontes, Libri
Praefatio
......... PAG.

3-6

7-9

Documenta
1.

a) Bardas
......
.........
Adversarii S. Ignatii patriarchae 13-17

13-14
b) Gregorius Asbestas . . . .14-17
2. Ignatius dignitate patriarchali non abdicavit . . . 18-19

/ 3. Photius fit patriarcha illegitimus, 25 dec. 858 . . . 19-21

4.

5.

6.
Photius S. Nicolao I

Nicolaus Photio, 25 sept. 860

Synodus Constantinopolitana. maio 861
......
Papae, epistola inthronistica

. .
.

.
.

.
21-23

24-25
25-27

27-29
7.

8.

9.
Responsum Papae,
Synodus Romana,
18 martio 862.

aprili 863
.....
Apologia Photii (Altera epistola Nicolao), 862

.......
. . .

29-36

36-43

10.

11.

12.
Nicolaus Michaeli III imperatori,

Photii epistola encyclica, 866

Nicolaus Photio, 13 nov. 866

......
28 sept. 863

......
. . . 43-45
46-47
48-59

Nicolaus S. Ignatio patriarchae, 13 nov. 866 59-63

13.

....
. . .

13. Nicolaus Hincmaro Remensi, 23 oct. 867 64-65

316201
 316201
BOSTON COLLEGE

TEXTUS ET DOCUM 3 9031 01364912

4

SERIES PHILOSOPHICA
1. De Platonis doctrina circa animam.
Textus selecti (J. Souilhe). in-8°, pp. 84, 1932 - Lire 6.

2. De origine formae materialis.

Textus antiqui et recentiores (P. Hoenen). in-8°,

pp. 88, 1932 - Lire 6.

3. De principiis ethicae socialis.
Documenta ultimorum Rom. Pontificum (G. Jarlot).
4. Quinquae viae S. Thomae ad demonstrandam exi-
stentiam Dei, apud antiquos Graecos, philoso-
phos Arabes et Iudaeos praeformatae vel adum-
bratae.
Textus Arnou).
selecti (P.
— De existentia et natura Dei secundum idealismum

'ZZA).

llelis
J

mm
)·

ad
lam

ya).

iones
Boston College Library
Chestnut Hili 67, Mass.
Books may be kept for two weeks unless a
shorter period is specified.

Ifyou cannot find what you want, inquire at

the circulation desk for assistance.
 SERIES THEOLOGICA
1. De Spiritu Sancto anima corporis mystici. I. Te- —
stimonia selecta e Patribus Graecis (S. Tromp). in-8°,
pp. 64, 1932 - Lire 4.
2. S. Augustini: De Correptione et Gratia. Edi- —
tio aucta introductione, notis, textibus parallelis
(C. Boyer). in-8°, pp. 64, 1932 Lire 4. -

3. De obligatione catholicorum perseverandi in fide

suscepta. —
Documenta Vaticana (H. Lennerz). in-8°,
pp. 68, 1932 - Lire 4.
4. De ordaliis. — I. Decreta R. Pontificum et Synodo-
rum (P. Browe). in-8°, pp. 48, 1932 - Lire 4.
5. De frequenti communione in Occid. usque ad a. 1000.
— Documenta varia (P. Browe), pp. 84, 1932. L. 6.
6. Photius et Ecclesia Romana. —
Documenta notis
illustrata (G.Hofmann). I Primus Patriarchatus Photii,
:

pp. 68, 1932 - Lire 4.

7. De Spiritu Sancto anima corporis mystici. II. Te- —
stimonia selecta e Patribus Latinis (S. Tromp).
— De Potestate Ecclesiae in temporalia. Docu- —
menta ecclesiastica (R. Leiber).
— Ordo communis missae cum anaphora S. Iacobi
secundum ritum ecclesiae Antiochenae, nunc pri-
mum e Missali Sarfensi a. 1922 latine redditus
(I. Hanssens).
— Ordo communis missae cum anaphora S. Romanae
ecclesiae sec. ritum ecclesiae Antioch. Maronito-
rum, nunc primum e Missali Berytensi a. 1908 latine
redditus (I. Hanssens).
— S. Leonis Magni Tomus ad Flavianum episc. Con-
stant. — Editio nova gr. et lat. notis illustrata
(C. Silva Tarouca).
— S. Cyrilli Alex. Apologeticus contra Theodoretum
pro XII capitulis. —
Editio notis illustrata (L. Lohn).
— De conatibus unionis inter Anglicanos et Graecos
dissidentes. —
Documenta recentiora authentica
(D. Nerney).
— De origine interdicti, - Documenta varia (G. Richter).
— De communicatione idiomatum Christi et mem-
brorum in corpore mystico. —
Documenta patri-
stica (S. Tromp).
— De inquisitione et processibus strigarum. — Textus
selecti (R. Leiber).