ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΟΣ ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ
Ε Ν ∆ Ο Ν
Έντυπο πνευματικής εσωτερικής καταγραφής
Περίοδος Α΄ Έτος 12ο Τεύχος 53ο Μάρτιος 2018
Ευαγγελισμός: Tης σωτηρίας το
κεφάλαιον
Του Ιερομονάχου Γρηγορίου
Αρχή του Ευαγγελίου της σωτηρίας
είναι η εορτή που πολύ σωστά ονομά-
στηκε Ευαγγελισμός. Όπως λέγει ένας
Πατήρ της Εκκλησίας, ο Ευαγγελι-
σμός της Κεχαριτωμένης Θεοτόκου,
υπήρξε αφετηρία όλων των αγαθών
που μας δόθηκαν από τον Θεό.
Ο ευαγγελιστής Λουκάς αναφερόμε-
νος στο γεγονός του Ευαγγελισμού
της Θεοτόκου γράφει: Κατά τον έκτο
μήνα της κυοφορίας της Ελισάβετ
απεστάλη ο αρχάγγελος Γαβριήλ προς
την Παρθένο, στην Ναζαρέτ, και της
είπε: Χαίρε Κεχαριτωμένη, ο Κύριος
μετά σου, ευλογημένη συ εν γυναιξί.
Και καθώς η Παναγία σκεπτόταν τι να
σημαίνει αυτός ο χαιρετισμός, ο Αρ-
χάγγελος της είπε: «Μη φοβάσαι Μα-
ριάμ, διότι βρήκες χάρη ενώπιον του
Κυρίου. Θα γεννήσεις Υιό και θα τον
ονομάσεις Ιησού». Στην ερώτηση της
Παναγίας «Πως θα γίνει αυτό αφού
δεν έχω άνδρα;», ο Αρχάγγελος Της
αποκρίθηκε: «Πνεύμα Άγιο θα έλθει σ’
εσένα και η δύναμη του Υψίστου θα σε
επισκιάσει, γι’ αυτό και το άγιο Βρέφος
που θα γεννήσεις θα ονομασθεί Υιός
του Θεού». Και η Παναγία αποκρίνε-
ται προς τον Αρχάγγελο: «Ιδού η δού-
λη Κυρίου, ας γίνει σε μένα σύμφωνα
με τον λόγο σου».
Την στιγμή που ο Αρχάγγελος έδωσε
τον χαιρετισμό στην Κυρία Θεοτόκο,
σαρκώθηκε ο Χριστός: Του Γαβριήλ
φθεγξαμένου σοι Παρθένε το Χαίρε,
συν τη φωνή εσαρκούτο ο των όλων
Δεσπότης. Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμα-
σκηνός γράφει ότι ύστερα από την
συγκατάθεση της Παναγίας, ήλθε σ’
Αυτήν το Πανάγιο Πνεύμα, χορηγώ-
ντας Της την δύναμη να δεχθεί τον Θεό ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΣΕ
Λόγο και να Τον γεννήσει. Εν συνεχεία ΑΥΤΟ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ
ήλθε μέσα Της ο Υιός του Θεού, ωσάν
θείος σπόρος, και δημιούργησε για τον Η βλογημένη
εαυτό Του σάρκα με ψυχή λογική και νο- καλωσύνη
ερά, όχι σπερματικώς αλλά δημιουργικώς, του Φώτη Κόντογλου
με την συνέργεια του Αγίου Πνεύματος.
Ένας ύμνος της εορτής του Ευαγγελισμού
Η προσευχή της
μας ερμηνεύει το βαθύτερο νόημα του μετανοίας
γεγονότος της παρθενικής συλλήψεως: του Ιερομονάχου
«Σήμερα είναι ευαγγέλια χαράς και παρθε- Πετρωνίου Τανάσε
νική πανήγυρη. Τα κάτω (ο άνθρωπος)
συνάπτεται και ενώνεται με τα άνω (τον Αληθινός Αθωνίτης
Θεό). Ο Αδάμ γίνεται καινούργιος… Το του Μοναχού
ανθρώπινο σώμα, με την θέωση της σαρ- Μωϋσέως Αγιορείτου
κός που ανέλαβε ο Χριστός, έγινε ναός του
Θεού. Τι μεγάλο Μυστήριο! Ο τρόπος της Ο μυστηριώδης
κενώσεως του Θεού είναι άγνωστος, ο επισκέπτης
τρόπος της συλλήψεως δεν είναι δυνατόν του π. Ιγνατίου
να λεχθεί. Άγγελος υπηρετεί στο μεγάλο Παπασπηλιώπουλου.
θαύμα, και παρθενική γαστήρ υποδέχεται
τον Υιό του Θεού. Πνεύμα Άγιο αποστέλλε- Η συχνότης της
ται, ο Πατήρ από τον ουρανό ευδοκεί, και Θείας Κοινωνίας
το συνάλλαγμα (μεταξύ Θεού και ανθρώ- του Οσίου Γέροντος
πων, δηλαδή ο Χριστός) μελετάται με κοι-
νή βούληση».
Παχωμίου
Η τελευταία αυτή φράση του τροπαρίου Αυτό το χρέος έχουν
καθώς και ο λόγος του Αρχαγγέλου προς οι Ορθόδοξοι.
την Παναγία: Πνεύμα Άγιον επελεύσεται
επί σε και δύναμις Υψίστου επισκιάσει σοι,
μας αποκαλύπτουν ότι το έργο της θείας Π ΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΕΥΧΟΥΣ :
Οικονομίας και σωτηρίας του ανθρώπου
το εργάζεται από κοινού η Παναγία
Τριάς. Διότι κατά τους αγίους Πατέρας,
Η βλογημένη καλωσύνη. 2
Ύψιστος ονομάζεται ο Πατήρ, ενώ δύνα-
μις Υψίστου είναι ο Υιός και Λόγος του Η προσευχή της μετανοίας 4
Θεού. Ο μεν Πατήρ ευδοκεί να σαρκωθεί Αληθινός Αθωνίτης 11
ο Υιός, ο Υιός και Λόγος του Θεού εργά-
Ο μυστηριώδης επισκέπτης 12
ζεται ο Ίδιος την σάρκωσή Του, και το
Πανάγιο Πνεύμα επισκιάζει την Παρθένο. Η συχνότης της Θείας 14
Με τον τρόπο αυτό τελεσιουργείται το Κοινωνίας
μεγάλο Μυστήριο της ενανθρωπήσεως. Ιερές Ακολουθίες και 15
εκδηλώσεις του ναού.
(Συνέχεια στη σελίδα 16) Αυτό το χρέος έχουν οι 16
Ορθόδοξοι.
 Σελίδα 2
Η βλογημένη καλωσύνη.
Μυστική χαρά του ανθρώπου.
Τι έμορφη που είναι η καλωσύνη! Τι χαροποιό που
είναι το πρόσωπό της κ’ η κάθε κίνηση του χεριού
της. Και με πόση απλότητα έρχεται θαρρετά κοντά
σου για να σε ξεκουράζει και με πόση ταπείνωση σε
σιμώνει, σα να ‘σαι αδερφός της, δείχνοντάς σου φυ-
σικά και απροσπάθητα πως σ’ αγαπά και πως πονά για
σένα! Τι χάρη που έχει ο καλομίλητος άνθρωπος!
Σαν πρωινός ουρανός, ασυννέφιαστος, σαν βρυσού-
λα που τρέχει ταπεινά σ’ ένα παράμερο μέρος, και
καρτερά υπομονετικά να περάσει ο κουρασμένος
στρατοκόπος για να τον ξεδιψάσει με το κρύο νερό
της, δίχως να θέλει άλλη πληρωμή παρεκτός από
τη χαρά να τον φχαριστήσει! Δεν είναι έτσι ο κακό-
γνωμος άνθρωπος, δεν γνωρίζει ο δύστυχος τι γέψη
έχει η χαρά, επειδής η χαρά η αληθινή αναβρύζει μο-
ναχά από τη φλέβα της καλωσύνης. Ο κακομίλητος
είναι σαν τον ξέρακα, δεν έχει καμιά παρηγοριά να
δώσει στον άλλον, κι ούτε στον εαυτό του. Τον τρώγει
η ακαταδεξιά, η κουφιοκέφαλη μαϊμού, και το συμφέ-
ρον, ο λύκος κι ο χοίρος της αχορταγιάς. Αυτά τα τε-
λώνια τάχει μέσα στα φυλλοκάρδια του και τον βασα-
νίζουνε και κείνος τα κρατά και τα φυλάγει, σαν να
‘ναι ακριβά πετράδια που τον στολίζουνε και τον κά-
νουνε σπουδαίον. Η βλογημένη καλωσύνη πορεύεται
ίσια, ενώ, η κακία είναι γεμάτη μπερδέματα πονηρά,
κρυφοδαγκανιάρα σκύλα. Και μ’ όλο τούτο, η καλω-
σύνη γίνεται γης να την πατήσει η κακία, και την κα-
λοπιάνει σαν να της χρωστά κάποια χάρη, και σκύβει
το κεφάλι της ταπεινά να την χτυπήσει να ξεθυμάνει ο
θυμός της, μήπως και μπορέσει και την κάνει να χαρεί
λιγάκι, να φτύσει το φαρμάκι από το στόμα της. Αλλά,
με όλα τούτα, η κακία βαστά την ακαταδεξιά της, σαν
να ‘ναι κορώνα στο κεφάλι της, και κοιτάζει την αγια-
σμένη την καλωσύνη καταφρονετικά σα να ‘ναι κανέ-
να ψωρόσκυλο, και τη βρίζει, και τη λέγει σκλάβα της,
γεννημένη για να κολακεύει την αφεντιά της! Η καλω-
σύνη είναι αθώα και ντροπαλή, η κακία είναι αδιά-
ντροπη και τετραπέρατη. Στα σύννεφα να την ψηλώ-
σουνε την καλοσύνη οι άνθρωποι, εκείνη πάλι αγαπά
τα ταπεινά και πηγαίνει ολοένα και προσπέφτει στον
κακόν· κ’ ενώ αυτός την καταφρονά, τον παρακαλά
να τη συγχωρέσει και να στέρξει να του καλομιλήσει
δίχως να θυμώσει. Πόσο πικρά πληγώνεται η φτωχιά η
καλωσύνη κάθε μέρα, προπάντων σε τούτον τον καιρό
που ζούμε! Ολοένα τη βρίζουνε, ολοένα την καταφρο-
νάνε και της δείχνουνε με κάθε τρόπο πως είναι κουτή
και ευκολοπίστευτη και πως είναι αχρείαστη και αδια-
φόρετη μέσα στην έξυπνη την ανθρωπότητα που πε-
ρηφανεύεται για την πονηριά της. Τα μπερδεμένα συ-
στήματα της κακίας περιπαίζουνε την απλότητα που
έχουνε ακόμα κάποιοι άνθρωποι, που δεν έσβησε μέ-
σα τους το φως του Θεού. Βλέπω κάτι ανθρώπους που
θυμώνουνε γιατί υπάρχουνε ακόμα αθώοι στον κόσμο.
Ε Ν ∆ Ο Ν
Του Φώτη Κόντογλου
Αν τους χαιρετήσει κανένας από δαύτους, όπως κάνανε
οι παλιοί, απορούνε για την αδιαντροπιά του και για την
κουταμάρα του. Αυτοί χαιρετάνε με ψεύτικο γέλιο μο-
ναχά όποιον έχει μαζί τους δουλειές και συμφέρον, κι
αυτό το θεωρούνε μεγάλη σοφία και αξιοπρέπεια. Σ’
έναν τέτοιον κούφιον άνθρωπο, όλα κανονίζουνται από
το συμφέρον. Η λεγόμενη φιλία του, η λεγόμενη χαρά
του, η λύπη του, το γέλιο του, η συνοφρύωσή του, η
θεατρίνικη εγκαρδιότητά του, το περπάτημά του, το ντύ-
σιμό του, η αναθροφή των παιδιών του, ακόμα κ’ η θρη-
σκεία του, όλα είναι ρεγουλαρισμένα μ’ αυτό το διαβο-
λικό εργαλείο. Μ’ έναν λόγο, ο τέτοιος άνθρωπος ζει κι
αναπνέει μέσα στην ψευτιά. Πως λοιπόν μπορεί να ‘χει
λίγη χαρά, αφού ζει μέσα στην κόλαση, και μάλιστα
θεληματικά, που μονάχα ο διάβολος το κάνει; Αυτός
είναι που κέρδισε όλον τον κόσμο, κατά το χαλασμένο
μυαλό του, και ζημιώθηκε την ψυχή του. Αλλά ποια
ψυχή να ζημιωθεί αφού κατάντησε να μην έχει ολότελα
ψυχή, εξόν αν έχει μια πονηρή μηχανή; Το μονάχο αί-
σθημα που είναι ζωηρό και φλογερό μέσα στους τέτοι-
ους, είναι η φιλαργυρία. Αυτή είναι το φαρμακερό λου-
λούδι που βγαίνει απάνω στο βάλτο μιας τέτοιας ψυχής.
Μελαγχολία πιάνει τον άνθρωπο μπροστά σε τούτη την
αγιάτρευτη αρρώστια, που κατατρώγει την ψυχή μέχρι
να την ξεράνει και να την καταντήσει ένα σιχαμερό ξε-
ροπήγαδο! Όποιος είναι τσιγκούνης στα λεφτά είναι
τσιγκούνης και στα αισθήματα. Φοβάται να αγαπή-
σει τον άλλον, η καλωσύνη του φαίνεται σπατάλη
κουτή και, τρυπώνει σαν ασπάλακας μέσα στην τρύ-
πα του, ως που να τον πάρει ο χάρος. Μα τι να πάρει ο
χάρος από δαύτον; Ψυχή, αφού δεν έχει ψυχή; Καρδιά,
αφού δεν έχει καρδιά; Ζωή, αφού δεν έχει ζωή; Να πά-
ρει πεθαμένον να τον πάγει στους πεθαμένους; Αυτός
είναι πεθαμένος και θαμμένος, μ’ όλο που θαρρεί πως
είναι ζωντανός. Κάθε δροσιά έχει καταξεραθεί μέσα
του, όλα τα στοιχεία της ζωής είναι πεθαμένα και στον
τόπο τους βρίσκουνται τα στοιχεία του θανάτου, ο εγωι-
σμός, η ταραχή της διάνοιας, η περηφάνια, η πονηριά, η
απιστία, ο φθόνος, κι απάν’ απ’ όλα η αλλήθωρη αλε-
πού, η υποκρισία. Αυτή είναι η νεκρή ψυχή, το λημέρι
του θανάτου.
Κάθουμαι πολλές φορές και λέγω μέσα μου: Θεέ μου, τι
φρικτή καταδίκη βγάλανε οι κακοί άνθρωποι καταπάνω
στον εαυτό τους, να ζούνε αγριεμένοι μέσα στην έρημο
της κακίας, της αναισθησίας και του εγωισμού, μέσα
στη Σαχάρα της ψευτιάς! Μα, ενώ εσύ τους λυπάσαι για
την κατάστασή τους, αυτοί σε κακοτυχίζουνε γιατί δεν
έχεις τους θησαυρούς τους. Για τούτο λέγει ο Σειράχ:
«Πένθος νεκρού επτά ημέραι, μωρού δε και ασεβούς,
πάσαι αι ημέραι της ζωής αυτού».
Σήμερα βλέπει κανένας πιο πολύ από άλλον καιρό, τον
άνθρωπο να ‘ναι κολλημένος στην αμαρτία, και να ‘ναι
ταραγμένος, μ’ όλο που θαρρεί πως η ευτυχία του είναι
 Έντυπο πνευματικής εσωτερικής καταγραφής
στηριγμένη γερά στα τελειοποιημένα συστήματα της
ζωής του. Ποτές δεν φοβότανε τόσο πολύ ο
άνθρωπος τη φτώχεια, τη αρρώστια, και το θάνατο,
όσο τα φοβάται τώρα, που δε φοβάται το Θεό.
«Ζητήξετε τον Κύριο, ω κατάδικοι, λέγει ένας άγιος, και
δυναμωθείτε με την ελπίδα του». Εμείς οι σημερινοί
άνθρωποι δεν έχουμε ταπείνωση, δεν κάνουμε υπομο-
νή, δεν μπορούμε να βαστάξουμε στην αδικία, γιατί
δεν έχουμε αυτή την ελπίδα που γλυκαίνει τις πίκρες.
Κι όχι μοναχά δεν έχουμε ταπείνωση, μα δεν μας αρέ-
σει κι ο ταπεινός ο άνθρωπος γιατί δεν έχουμε ήμερα
αισθήματα. Όπου δεν υπάρχει ταπείνωση δεν υπάρ-
χει αγάπη. Όπου υπάρχει αγάπη δεν υπάρχει υπερη-
φάνεια. Όποιος αγαπά τις κολακείες και την καλοπέ-
ραση, δεν μπορεί να ‘χει ταπεινά αισθήματα. Όλα είναι
δεμένα, το ‘να με τ’ άλλο, τα καλά καθώς και τα κακά.
Είναι παράξενο πράγμα πως κατάντησε ο άνθρωπος
σε τέτοια παραμόρφωση της ψυχής, ώστε να του
φαίνεται πως ο νόμος του Θεού είναι το πιο βαρύ
και το πιο δύσκολο πράγμα, ενώ είναι εύκολος και
χαροποιός. Ο Χριστός δεν ζητά από μας να εχθρευό-
μαστε ο ένας τον άλλον, είτε να σκοτώνουμε είτε να
κλέβουμε, είτε να θυμώνουμε, είτε να κυνηγάμε να
κάνουμε πλούτη με κόπους και με κινδύνους σε στε-
ριά και σε θάλασσα. Μήπως αυτά δεν είναι τα πιο
δύσκολα, κ’ εμείς τα κάναμε εύκολα από την κακία
μας; Ακόμα κ’ η λέξη «μοχθηρός» και «μοχθηρία»
δείχνει πως η κακία είναι κουραστική. Τον σκοτω-
μό, το κούρσος, το κυνήγι των λεφτών, την εκδίκη-
ση, τα έχουμε για εύκολα και τα κάνουμε με προθυ-
μία. Και λέμε δύσκολα και κοπιαστικά, την αγάπη,
την ταπείνωση, την ελεημοσύνη, όλα τα ήμερα και
τα καλά επειδή τα παράγγειλε ο Χριστός. Ο Διάβο-
λος μας κάνει να τα βλέπουμε όλα ανάποδα.
Ανοίξτε τις καρδιές σας στο φως, όσοι ποθείτε να χα-
ρείτε αληθινά, αφήστε την καλωσύνη να μπει μέσα της
και να τη φαρδύνει, ώστε από στενή φυλακή, να γίνει
περιβόλι απλόχωρο και μοσκοβολημένο! Ποτίστε τη
με το δροσερό νερό της αγάπης, θρέψτε τη με αγνότη-
τα και με ειρήνη για να νοιώσετε αληθινά πως ζείτε και
πως δεν είσαστε πεθαμένοι: «Να, μέσα σου είναι ο
ουρανός αν είναι καθαρά τα φυλλοκάρδια σου. Ειρήνε-
ψε μέσα στον εαυτό σου, και θα ειρηνέψει ο ουρανός
κ’ η γη. Έμπα στο θαλάμι που βρίσκεται μέσα σου, και
θα δεις το παλάτι τ’ ουρανού, γιατί ένα είναι και τούτο
και κείνο που κι από την ίδια θύρα τα θωρείς και τα
δυό». Μη φοβάσαι τη φτώχια του κορμιού παρά να
τρέμεις τη φτώχια της ψυχής, γιατί όποιος έχει τού-
τη τη δεύτερη φτώχια θαρρεί πως ζει, μα αληθινά
είναι πεθαμένος. Λυπήσου τον εαυτό σου και μη θυ-
μώνεις και θαρρείς πως έτσι είσαι γενναίος. Αγάπη-
σε την πραότητα και την υπομονή, και θα δεις πως
θα ξαναβρείς ξεκούραση και θα απογευτείς κάποια
θροφή αθάνατη. Ο υπομονητικός άνθρωπος νοιώθει
πως βρίσκεται μέσα σ’ ένα κάστρο που δε μπορεί να το
Σελίδα 3
πατήσει κανένας οχτρός, κ’ είναι ατάραχος στις ανε-
μοζάλες που τον κρούνε. Διώξε από μέσα σου τα πο-
νηρά νοήματα, και σε λίγο θα νοιώσεις τη βρώμα που
έκλεινες μέσα σου και που την είχες πρωτύτερα για
ευωδία. Έβγα λίγο από τη νύχτα της περηφάνιας που
σε σκεπάζει και θα λάμψει μπροστά σου το γλυκό φως
της ταπείνωσης· και θα νοιώσεις χαρά μεγάλη κ’ ησυ-
χία βλογημένη. Πόθησε να κλάψεις και να πικραθείς,
και τότε θα καταλάβεις από πού βγαίνει η αληθινή
χαρά. Μη φυλάγεσαι ολοένα από τα λυπηρά γιατί δε
θα νοιώσεις αληθινή παρηγοριά. Έχε παντοτινά στο
νου σου πως σήμερα είσαι κι αύριο δεν είσαι σ’ αυτόν
τον κόσμο, και θα ταπεινωθείς· κι άμα ταπεινωθείς θα
φτάξεις κοντά στο Θεό, και το έλεός του θα σε κάνει
ν’ ανοίξεις τα μάτια σου σε κείνον τον κόσμο που ανα-
τέλλει ο αβασίλευτος ήλιος της ελπίδας.
Μη φοβάσαι ν’ απομείνεις μοναχός στον εαυτό σου,
να καταγίνεσαι ολοένα με χίλια πράγματα για να τον
ξεχάσεις· γιατί όποιος έχασε τον εαυτό του, κάθεται
με ίσκιους και με φαντάσματα μέσα στην έρημο του
θανάτου. Αγάπησε τον Χριστό και το Ευαγγέλιο
περισσότερο από τις πεθαμένες σοφίες των ανθρώ-
πων και περισσότερο από κάθε αρχοντιά και από
κάθε δόξα ετούτου του κόσμου, και τότε μοναχά θα
χαίρεσαι σε κάθε ώρα της ζωής σου και θα νοιώ-
θεις την πνευματική όρεξη. Κανένας δρόμος δεν
βγάζει στην ειρήνη της καρδιάς, παρά μονάχα ο Χρι-
στός, που σε καλεί πονετικά και σου λέγει! «Εγώ ειμί
η οδός». Κι όποιος δεν έχει μέσα του ειρήνη, μην περι-
μένει να βρει χαρά. Αυτά γράψε τα στην καρδιά σου
κι όχι στο νου σου.
Ευχή Πασχαλινή του Οσίου
Γέροντος Πορφυρίου.
Εύχομαι η Ανάστασις του Κυρίου ημών Ιησού
Χριστού να αναστήσει μέσα στις ψυχές μας
κάθε ευγενές και ωραίο συναίσθημα, να μας
οδηγήσει όλους προς αγιωσύνην και να κοιμή-
σει τον παλαιόν άνθρωπον συν τοις παθήμασι
και ταις επιθυμίαις. Αυτό ζητάει ο Κύριος και
αυτά ευχόμαστε: η Ανάστασις Του να βοηθή-
σει, να ευδοκήσει να κατατροπώσομε και να
θανατώσομε τον παλαιόν ημών άνθρωπον, να
γίνομε άξιοι της Εκκλησίας Του.
Βέβαια! Έτσι ευχόμαστε, ο Κύριος να μας βο-
ηθήσει.
Χρόνια Πολλά! Χριστός Ανέστη!
 Σελίδα 4
Η προσευχή της μετανοίας.
«Κύριε και Δέσποτα της ζωής μου»
Η προσευχή αυτή, που λέγεται συνήθως την περίοδο
της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, είναι μια απλή, σύντο-
μη, αλλά γεμάτη από δύναμη και πλούτο πνευματικό
προσευχή, την οποία έγραψε ο μεγάλος πατήρ Εφραίμ
ο Σύρος, «η κιθάρα του Πνεύματος».
Το τυπικό προβλέπει να απαγγέλλεται, με τα μάτια
του σώματος και τα χέρια κατεβασμένα προς την
γη, ενώ τα νοερά μάτια να είναι ανεβασμένα στον
ουρανό. Να συνοδεύεται με ταπείνωση, δάκρυα,
φόβο Θεού, μετάνοιες, προσκυνητές και εδαφιαίες.
Όταν προσφέρεται με μία τέτοια αίσθηση και νοερά
συμμετοχή, μεταποιεί και ανακαινίζει ολόκληρη την
πνευματική ζωή της ψυχής. Εάν επιμείνουμε λίγο επά-
νω στο περιεχόμενό της, θα αποκαλύψουμε ένα θαυ-
μαστό πλούτο μετανοίας, ώστε να δικαιώνουμε την
ονομασία της ως προσευχής της μετανοίας.
Η προσευχή αυτή λέγεται σε όλες τις εκκλησιαστι-
κές ακολουθίες του ημερονυκτίου: στον εσπερινό,
απόδειπνο, μεσονυκτικό, όρθρο, ώρες και τυπικά·
συνολικά εννέα φορές, και οκτώ όταν τελείται η
Θεία Λειτουργία των Προηγιασμένων. Ο αριθμός
οκτώ μας υπενθυμίζει τον μέλλοντα (όγδοον) αιώ-
να, ενώ το εννέα, τα αγγελικά τάγματα. Είναι ωσάν
να μας λέγει ότι μόνη η μετάνοια μπορεί να μας α-
ξιώσει της μακαρίας ζωής και κοινωνίας με τους
αγγέλους.
Η προσευχή χωρίζεται σε τρία διαφορετικά μέρη. Στο
πρώτο μέρος προσευχόμεθα στον Θεό: «Κύριε και Δέ-
σποτα της ζωής μου! Πνεύμα αργίας, περιεργείας, φι-
λαρχίας και αργολογίας μη μοι δός». Στο δεύτερο μέ-
ρος: «Πνεύμα δε σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, υπο-
μονής και αγάπης, χάρισαί μοι τω σω δούλω». Και στο
τρίτο μέρος: «Ναι Κύριε βασιλεύ, δώρησαί μοι του ο-
ράν τα εμά πταίσματα και μη κατακρίνειν τον αδελφόν
μου, ότι ευλογητός ει εις τους αιώνας των αιώνων, Α-
μήν!».
Από το ένα μέρος προσευχόμεθα να μας φυλάξει ο
Θεός από τα τέσσερα πνεύματα της κακίας, τα τέσσε-
ρα πάθη, ενώ από το άλλο μέρος ζητάμε να μας χαρί-
σει τα τέσσερα αγαθά πνεύματα, τις τέσσερις αρετές.
Εδώ παρατηρούμε ότι ο άγιος Εφραίμ, εκθέτοντας δύο
προτάσεις με πάθη και αρετές, τα ονομάζει όλα εξ
ίσου πνεύματα: «πνεύμα αργίας, πνεύμα σωφροσύ-
νης..». Πώς να εννοήσουμε άραγε εδώ την λέξη
«πνεύμα»;
Όσον αφορά τα κακά πνεύματα το πράγμα είναι απλό.
Η κάθε πηγή κακίας είναι το πνεύμα της πλάνης, ο
διάβολος, ο οποίος «ως λέων ωρυόμενος περιπατεί
ζητών τινά καταπίη» (Α΄ Πέτρ. 5), οπότε την πάλη μας
πρέπει να την στρέψουμε «προς τα πνευματικά της πο-
Ε Ν ∆ Ο Ν
Του Γέροντος Ιερομονάχου
(†) Πετρωνίου Τανάσε, Δικαίου Ρουμάνικης
Σκήτης Τιμίου Προδρόμου Αγίου Όρους.
νηρίας εν τοις επουρανίοις» ( Εφεσ. 6,12).
Τα πάθη που υποδουλώνουν τον άνθρωπο δεν είναι
τίποτε άλλο, παρά το σημείο της ήττας του ανθρώ-
που στον αγώνα του που είχε με τις δυνάμεις του
εχθρού. Γι’ αυτό οι άγιοι Πατέρες συνηθίζουν να λέ-
γουν «πνεύμα» όχι μόνον το πνεύμα της κακίας, τον
διάβολο, αλλά και το έργο του, ονομάζοντας εξίσου
πνεύμα της αργίας τον δαίμονα της αργίας, πνεύμα της
γαστριμαργίας τον δαίμονα της γαστριμαργίας κλπ.
Αυτός ο τρόπος εκφράσεως των Πατέρων είναι πολύ
περιεκτικός και μας βοηθάει να καταλάβουμε πληρέ-
στερα πως εκδηλώνονται τα έργα του διαβόλου, πως
μας εξουσιάζουν. Ένα πάθος είναι βαρύτερο από μια
ασθένεια της ψυχής, είναι η πτώση στην αιχμαλωσί-
α μιας σατανικής εξουσίας, η οποία κυριαρχεί επά-
νω μας βίαια, μας πολιορκεί ανελέητα, έως ότου μας
οδηγήσει στον αιώνιο θάνατο της ψυχής, διότι πίσω
από κάθε πάθος κρύβεται η εχθρική δύναμη του ε-
χθρού μας του διαβόλου.
Αλλά γιατί στο πρώτο μέρος της προσευχής αυτής πα-
ρακαλούμε τον Θεό να απομακρύνει τα τέσσερα πνεύ-
ματα της κακίας; Άραγε ο Θεός είναι που μας δίνει την
ακηδία, την οργή και τα άλλα πάθη; Φυσικά όχι. Τα
πάθη περιέχουν δαιμονική εξουσία και κανείς δεν θα
μπορέσει να λυτρωθεί απ’ αυτά, εάν ο Θεός δεν τα
καταπαύσει, αφού υποσχέθηκε ότι δεν θα επιτρέψει
να πολεμηθεί ο άνθρωπος περισσότερο από τις δυνά-
μεις του. Γι αυτό, όταν λέμε «Πνεύμα αργίας, περιερ-
γείας… μη μοι δός», παρακαλούμε τον Θεό να μη
μας αφήσει στην δουλεία του πάθους της ακηδίας,
να μην αφήσει τον δαίμονα αυτόν να μας εξουσιάζει.
Εάν με τα πνεύματα των παθών εννοούμε τους δαίμο-
νες τότε με τα πνεύματα των αρετών, της σωφροσύνης,
ταπεινώσεως κλπ. πρέπει –θα έλεγε κάποιος– να εν-
νοούμε τα αγαθά πνεύματα, τους αγγέλους. Είναι αλή-
θεια ότι οι άγγελοι μας βοηθούν αδιάκοπα στην επιτέ-
λεση του αγαθού εάν εμείς δεν απομακρυνθούμε απ’
αυτούς με τις αμαρτίες μας, όπως ακούμε στον όρθρο
της Δευτέρας της Τυροφάγου: «Οι φύλακες της ζωής
ημών άγγελοι, φιλοπονώτερον παραμένουσι τοις διά
νηστείας ημίν κεκαθαρμένοις». Επίσης οι άγιοι Πατέ-
ρες, όταν ομιλούν για τις αρετές, ποτέ δεν ομιλούν
όπως στην περίπτωση των παθών, δηλαδή δεν λέγουν
«ο άγγελος της σωφροσύνης», «ο άγγελος της ταπεινώ-
σεως» κλπ, όπως συμβαίνει με την άλλη κατηγορία των
παθών όπου λέγομεν, «ο δαίμων της υπερηφάνειας»,
«ο δαίμων της ακηδίας ή γαστριμαργίας» κλπ. Οπότε
λοιπόν αυτά τα τέσσερα πνεύματα δεν είναι άγγελοι
αλλά κάτι άλλο.
Γνωρίζουμε ότι στο Άγιο Βάπτισμα ο άνθρωπος αρνεί-
 Έντυπο πνευματικής εσωτερικής καταγραφής
ται τον σατανά και ενδύεται τον Χριστό, γίνεται κατοι-
κητήριο του Αγίου Πνεύματος και λαμβάνει δύναμη
για να γίνει υιός του Θεού κατά χάριν. Έχει μέσα του
όλα τα σπέρματα των αρετών, «τας δωρεάς του Βαπτί-
σματος και του Χρίσματος». Και στον άνθρωπο δεν α-
πομένει τίποτε άλλο παρά να εργασθεί για την εκπλή-
ρωση των θείων εντολών και να γίνει ο ανακαινισμένος
εκ του αγίου Βαπτίσματος άνθρωπος. Γι’ αυτό οι άγιοι
Πατέρες λέγουν για την πνευματική ζωή ότι είναι μια
αξιοποίηση αυτών των δυνάμεων, μια δραστηριοποίη-
ση των δωρεών του αγίου Βαπτίσματος και Χρίσματος.
Οι αρετές λοιπόν, επειδή είναι έργο του Αγίου Πνεύ-
ματος και δίδονται στον άνθρωπο, ονομάζονται και
αυτές «πνεύματα», όπως και η Πηγή από την οποία
προέρχονται. Έτσι ονομάζει και ο Προφήτης Ησαΐας
τις δωρεές του Θείου Πνεύματος λέγοντας: «Πνεύμα
σοφίας, πνεύμα συνέσεως, πνεύμα βουλής...» (Ησαΐου
11, 2-3).
Λοιπόν αυτά τα τέσσερα αγαθά πνεύματα, δηλαδή το
πνεύμα της σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, υπομονής
και αγάπης, δεν είναι άγγελοι αλλά δωρεές του Αγίου
Πνεύματος, και προσευχόμεθα στον Θεό για να μην
παραμείνουν ανενέργητες.
Μια απλή ματιά επάνω σ’ αυτές τις δύο προτάσεις που
αναφέρονται στα πνεύματα, μας βοηθάει να καταλά-
βουμε ένα πράγμα πολύ σημαντικό για την πνευματική
μας ζωή. Τα πνεύματα της κακίας βρίσκονται έξω
από εμάς συνεπώς και το κακό είναι εξωτερικό· τα
πνεύματα των αρετών, οι δωρεές του Αγίου Πνεύμα-
τος, η πηγή κάθε αγαθού, είναι μέσα στο εσωτερικό
της ψυχής μας. Προς το κακό μας προτρέπουν εξω-
τερικές δυνάμεις, ενώ προς το αγαθό η θεία δύναμη
και οι προσωπικές μας δυνάμεις που ευρίσκονται
μέσα μας. Συνεπώς, είναι ευκολότερο να κάνουμε το
αγαθό παρά το κακό. Από εδώ προέρχεται και η με-
γάλη ευθύνη την οποία έχει ο άνθρωπος ενώπιον του
Θεού για την επιτέλεση του αγαθού, και για την
σκληρή τιμωρία που θα υποστεί όταν επιτελεί το
κακό.
Σκόπιμα έθεσε ο άγιος Εφραίμ πρώτα πρώτα τα πνεύ-
ματα της κακίας και κατόπιν τα πνεύματα των αρετών.
Δεν μπορούμε να εργασθούμε την αρετή, αν δεν κα-
θαρισθούμε πρώτα από τα πάθη. Όταν ομιλούν για
πάθη οι άγιοι Πατέρες, Εφραίμ ο Σύρος, Ιωάννης της
Κλίμακος, Ιωάννης ο Δαμασκηνός και άλλοι, εννοούν
ένα μεγάλο αριθμό αυτών. Επικεφαλής όλων αυτών
είναι η παράλογη αγάπη του εαυτού μας, η λεγόμενη
φιλαυτία, ενώ η άγνοια, η λήθη και η αδιαφορία είναι
οι βάσεις όλων των παθών. Απ’ αυτά πηγάζουν τα επτά
θανάσιμα πάθη από τα οποία πάλι ξεκινούν τα βαλτώ-
δη νερά και δηλητήρια όλων των άλλων παθών. Είναι
φυσικό λοιπόν να ερωτήσουμε, γιατί απ’ αυτό το μεγά-
λο πλήθος των παθών ο Άγιος επέλεξε μόνο τέσσερα
πάθη και γιατί αυτά κι όχι άλλα; Μήπως και αυτά δεν
ανήκουν ανάμεσα στα πλέον θανάσιμα; Την απάντηση
Σελίδα 5
σ’ αυτή την απορία θα την λάβουμε, αφού σταματή-
σουμε για λίγο σε καθένα απ’ αυτά τα τέσσερα της κα-
κίας πνεύματα.
1. Το πνεύμα της αργίας
Ο άνθρωπος, δημιουργημένος από τον Θεόν κατ’ εικό-
να και ομοίωσιν Αυτού, προορίστηκε από την αρχή της
ύπαρξής του να εργάζεται στον παράδεισο της τρυφής
(Γεν. 2,15). Μετά την εκδίωξη του από τον παράδει-
σο, η εργασία του στράφηκε κυρίως στη απόκτηση
των αναγκαίων της ζωής του: τροφής, ενδυμασίας,
κατοικίας. Χωρίς αυτά δεν θα μπορούσε να ζήσει.
Από ανάγκη έπρεπε να εργασθεί, δεν μπορούσε να
ζήσει με τεμπελιά. Ο άγιος Εφραίμ όμως εδώ, παρα-
καλεί τον Θεό να λυτρωθεί όχι απ’ αυτή την αργία
αλλά από την αδιαφορία ως προς την εκτέλεση των
εντολών του Θεού. Η εργασία αυτών, ως προϋπόθεση
της πνευματικής προόδου του ανθρώπου, που πηγάζει
από το Βάπτισμα, αποσκοπεί στην ομοίωση με τον
Θεό.
Με το παράδειγμα των ταλάντων ο Σωτήρ μας διδά-
σκει ότι οι δυνάμεις του Αγίου Πνεύματος που κατα-
σκηνώνουν στον άνθρωπο είναι πολύ μεγάλες και μπο-
ρούν να τον οδηγήσουν σε υψηλότερη ανθρωπίνως
βαθμίδα πνευματικής τελειώσεως. Και εάν δεν φτά-
νουν όλοι στα ίδια μέτρα ή δεν προοδεύουν καθόλου,
αυτό οφείλεται στην οκνηρία του ανθρώπου. Η αργία
λοιπόν, είναι η άμεσος εχθρική προϋπόθεση για την
πνευματική πρόοδο του ανθρώπου, και τον αγκι-
στρώνει στα φθαρτά και ατελή αυτού του βίου. Ο
Σολομών, όταν είχε κάποιον τεμπέλη κοντά του, τον
έστελνε να πάρει παράδειγμα από την εργατικότητα
του μυρμηγκιού (Παρ.6, 6) , ενώ ο Απόστολος Παύλος
διατάζει : «ει τις ου θέλει εργάζεσθαι μηδέ εσθιέτω» (Β΄
Θεσ.3,10). Γι’ αυτό και ο άγιος Εφραίμ θέτει την αργία
μπροστά από τα άλλα τέσσερα πνεύματα της κακίας ως
ένα πάθος, το οποίο είναι εμπόδιο για όλα τα καλά
έργα και αντίθετο στον ύψιστο προορισμό του ανθρώ-
που.
2. Το πνεύμα της περιεργείας
Οι άγιοι Πατέρες λέγουν ότι πνεύμα περιεργείας εί-
ναι το σημείο της εμπαθούς προσκολλήσεως στα
υλικά πράγματα, είναι η κόλλα που μας ενώνει με τα
επίγεια και τα μάταια. Αυτό ακολουθεί το πνεύμα της
αργίας και είναι μεταξύ των σφικτά συνδεδεμένα.
Πράγματι, όταν ο άνθρωπος δεν φροντίζει για τα
πνευματικά έργα, ζητεί ο ίδιος μια ψεύτικη απασχό-
ληση, εργαζόμενος με όλα τα εξωτερικά πράγματα
και σκεπτόμενος μόνο το παρόν και το μέλλον του
βίου του, προκειμένου να επιτύχει τα ευχάριστα και
να λυτρωθεί από τα θλιβερά γεγονότα της ζωής. Αυ-
τή η αναζήτηση των ιδεών του βίου και η αποφυγή των
λυπηρών είναι, κατά τον άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή,
(Συνέχεια στην επόμενη σελίδα)
 Σελίδα 6
(Συνέχεια από την προηγούμενη σελίδα)
η παντοτινή φροντίδα του εμπαθούς ανθρώπου. Τον
πλούσιο του Ευαγγελίου, ο οποίος εφρόντιζε πώς να
εξασφαλίσει τους καρπούς των κτημάτων του για πολ-
λά χρόνια, ο Σωτήρ τον ονόμασε άφρονα (Λουκ.
12,20). «Προσέχετε δε εαυτοίς, μας λέγει ο Σωτήρ, μή-
ποτε βαρυνθώσιν υμών αι καρδίαι εν κραιπάλη και
μέθη και μέριμναις βιοτικαίς» (Λουκ. 21,34).
Η ενασχόληση με τα εξωτερικά και πρόσκαιρα,
αυτή η εμπαθής προσκόλληση, είναι εναντία στην
πνευματική ζωή και μας απομακρύνει από τον Θεό.
Ο Θεός είναι η μοναδική τελειότητα και ο άνθρωπος
δεν μπορεί να συναντήσει Αυτόν παρά μόνο όταν επι-
στρέψει στον εαυτό του και διά μετανοίας και προ-
σευχής ενωθεί μαζί Του στον εσώτερο οίκο της ψυχής
του, διότι η «βασιλεία των ουρανών εντός υμών ε-
στι» (Λουκ. 17,21). Ενώ ο συνεχής περισπασμός με τα
επίγεια μας βοηθά να συναντηθούμε με τα πάθη και
τον διάβολο, ο οποίος καταλύει τα πάντα και λέγεται
«λεγεών».
Οι πνευματικοί Πατέρες πάντοτε μας παρακινούν
να αποκτήσουμε απροσπάθεια για όλα, και η μόνη
φροντίδα που πρέπει να δεσπόζει και να μας κατευ-
θύνει, λένε, να είναι ο φόβος της απολογίας μας κα-
τά την Μέλλουσα Κρίση και ο πόθος για την σωτη-
ρία μας.
Εάν η αργία κάνει ανενέργητη την χάρη στον
άνθρωπο, η περιέργεια και η φροντίδα για τα υλικά
κάνει τον άνθρωπο άχρηστο γι’ αυτό το πνευματικό
έργο, εφ’ όσον τον οδηγεί στην αντίθετη από την σω-
τηρία οδό.
3. Το πνεύμα της φιλαρχίας
Η υποταγή στην εξουσία δεν είναι τίποτε άλλο παρά η
δοσμένη από τον Θεό εντολή, όπως αναφέρει ο Από-
στολος Παύλος: «πάσα ψυχή εξουσίαις υπερεχούσαις
υποτασσέσθω» (Ρωμ. 13,1). Είναι όμως και ένα από
τα πνεύματα της κακίας, όπως ένα βλοσυρό βλέμμα
κατά του πλησίον, μια αυθαιρεσία εναντίον του, την
οποία χρησιμοποιεί ο εξουσιαστής ως μέσον προσωπι-
κής αισχροκέρδειας. Ο Σωτήρ μας αποκαλύπτει ότι
αυτό το πνεύμα είναι ειδωλολατρικό και τελείως ξένο
προς το πνεύμα του Ευαγγελίου, διδάσκοντας τα εξής
στους μαθητές Του: «Και ος εάν θέλη εν υμίν μέγας
γενέσθαι, έσται υμών διάκονος, και ος εάν θέλη εν υμίν
είναι πρώτος, έσται υμών δούλος· ώσπερ ο Υιός του
ανθρώπου ουκ ήλθε διακονηθήναι, αλλά διακονήσαι
και δούναι την ψυχήν αυτού λύτρον αντί πολ-
λών» (Ματθ. 20,27-28). Αυτό το έδειξε με το έργο,
όταν έπλυνε τα πόδια των μαθητών Του και θυσίασε
την ζωή Του για την σωτηρία μας. Από εδώ καταλα-
βαίνουμε ότι η αληθινή εξουσία δεν είναι για ιδιο-
τελείς σκοπούς, αλλά για την διακονία των άλλων,
για την βοήθεια του πλησίον με αγάπη, μέχρι προ-
Ε Ν ∆ Ο Ν
σφοράς και της ζωής μας ακόμη για την σωτηρία
του.
Ο άνθρωπος έχει μεγάλη αξία, διότι είναι κατ’ εικόνα
Θεού. Είναι εξαγορασμένος με το ανεκτίμητο Αίμα του
Σωτήρος Χριστού και αξίζει όσο η τιμή αυτού του Αί-
ματος. Γι’ αυτό η διακονία του ανθρώπου είναι υψί-
στης αξίας και τιμής, διότι γίνεται ως διακονία σ’
αυτό το πρόσωπο του Σωτήρος Χριστού. «Εφ’ όσον
εποιήσατε ενί τούτων των αδελφών μου των ελαχί-
στων, εμοί εποιήσατε» (Ματθ. 25,40), θα μας πει ο
Κύριος στη φοβερά Κρίση. Η υπηρεσία του πλησίον
είναι ευαγγελική αρετή, ανεκτίμητο έργο και τελεία ο-
δός για την σωτηρία. Ενώ το πνεύμα της φιλαρχίας ε-
ξευτελίζει τον άνθρωπο και τον καταβιβάζει στην τάξη
των τα επίγεια φρονούντων και τον αποστερεί των αγα-
θών που πηγάζουν από τις αρετές. Αυτό το πνεύμα είναι
στενά ενωμένο με το πνεύμα της άκρατης βιοτικής μέ-
ριμνας. Πράγματι, όταν κάθε φροντίδα του ανθρώπου
κατευθύνεται μόνο προς τα υλικά αγαθά, είναι φυσικό
να μεταβληθεί ο άνθρωπος σε όργανο για την απόκτηση
αυτών των αγαθών που η αξία τους περιορίζεται μόνο
στην μικρή ανθρώπινη ωφέλεια που του προσφέρουν.
4. Το πνεύμα της αργολογίας
Ο Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος λέει ότι αυτό το πνεύμα
είναι ο θρόνος της κενοδοξίας, σημείο αγνωσίας, καρ-
πός πολυφαγίας και ακαθαρσίας, απώλεια ταπεινώσεως
και σκότος προσευχής. Είναι η σπατάλη του τιμιότε-
ρου δώρου που έδωσε ο Θεός στον άνθρωπο, του δώ-
ρου της ομιλίας, που φθείρεται εξ αιτίας της αμαρ-
τωλής του χρήσεως. Ο ανθρώπινος λόγος έχει μια με-
γάλη και μυστική δύναμη, διότι προσφέρει με αυτό ο
άνθρωπος κάτι από την ύπαρξή του το οποίον και αναγ-
γέλλει. Εάν ο Λόγος του Θεού είναι ο ίδιος ο Θεός,
τότε και ο λόγος του ανθρώπου είναι ο ίδιος ο
άνθρωπος. Οι άγιοι Πατέρες λέγουν ότι, «εάν θέλεις
να γνωρίσεις τι υπάρχει στην καρδιά του ανθρώπου,
πρόσεχε σ’ αυτά που λέγουν τα χείλη του». Η πολυλο-
γία και η αστειότης φανερώνουν την εσωτερική ασυδο-
σία του ανθρώπου, η οποία οδηγεί στην φθορά και στην
ψυχική βλάβη και άλλους ανθρώπους. Όταν ο λόγος
στερείται πνευματικής χάριτος και δυνάμεως, είναι
ανούσιος και επιβλαβής. Γι’ αυτό ο Σωτήρ μας λέγει:
«Παν ρήμα αργόν, ο εάν λαλήσωσιν οι άνθρωποι, απο-
δώσουσιν περί αυτού λόγον εν ημέρα κρίσεως».
(Ματθ. 12,36). Οι άγιοι Πατέρες φοβούμενοι τις μα-
κρές συνομιλίες και συναντήσεις αγάπησαν και επαίνε-
σαν την σιωπή παρά την πολυλογία. «Οσάκις μιλούσα,
έλεγε ο αββάς Αρσένιος, συχνά μετανοούσα, ενώ όταν
σιωπούσα, ουδέποτε μετανοούσα». Ο όσιος Αγάθων επί
τρία χρόνια έφερε στο στόμα του μια μικρή πέτρα για
να επιβάλει στον εαυτό του την σιωπή, ενώ ο άγιος Ι-
σαάκ ο Σύρος λέγει ότι η σιωπή είναι η φωνή του μέλ-
λοντος αιώνος. Ακόμη και η συζήτηση για τα πνευμα-
τικά είναι παγίδα πολυλογίας, όταν υπερβαίνει το
 Έντυπο πνευματικής εσωτερικής καταγραφής
κανονικό μέτρο. Λέγει επίσης και η σοφία του λαού:
«Ο λόγος είναι άργυρος, ενώ η σιωπή χρυσός».
Εάν προσέξουμε τώρα σ’ αυτά τα τέσσερα πνεύματα
της κακίας, παρατηρούμε δύο πράγματα μεγάλης ση-
μασίας. Κατ’ αρχήν βλέπουμε ότι αυτά συνδέονται με-
ταξύ τους και σχηματίζουν ένα είδος βουνοπλαγιάς,
όπου ο άνθρωπος γλιστρά και παρασύρεται. Από την
αργία και αδιαφορία για την σωτηρία του παραδίδε-
ται στην πλεονεξία και επιμέλεια των υλικών πραγ-
μάτων. Κατόπιν αιχμαλωτίζεται από το πνεύμα της
φιλαρχίας αδιαφορώντας για τον πλησίον του, τον
οποίο υποβιβάζει στην τάξη των πραγμάτων (res).
Μετά από εδώ φθάνει στην έλλειψη ελέγχου του
ίδιου του εαυτού του, που τον παρουσιάζει στους
άλλους με τις αργολογίες του, και έτσι εξευτελίζε-
ται. Αυτός ο δεσμός των τεσσάρων κακών πνευμάτων
είναι πολύ οργανικός, καθώς θα ιδούμε ευθύς αμέσως.
Οι άγιοι Πατέρες μας φανερώνουν ότι μια βασική προ-
ϋπόθεση για την πνευματική πρόοδο του ανθρώπου
είναι να φυλάξουμε την συνείδησή μας καθαρή ενώπι-
ον τεσσάρων μαρτύρων: ενώπιον του Θεού, ο οποίος
μας διατάζει πάντοτε να εκπληρώνουμε τις εντολές
Του, ενώπιον του πλησίον μας φυλαγόμενοι από κάθε
έργο που αντίκειται στην προς αυτόν αγάπη, ενώπιον
του εαυτού μας χρησιμοποιώντας για αγαθούς σκοπούς
τα χαριζόμενα δώρα του Θεού, και ενώπιον των έργων,
τα οποία οφείλουμε να εκμεταλλευόμαστε μόνο για τον
κατάλληλο σκοπό του δημιουργήθηκαν, δηλ για να μας
εξυπηρετούν στις διάφορες ανάγκες μας.
Πρέπει λοιπόν να καταλάβουμε ότι αυτά τα τέσσερα
πάθη μας πληγώνουν την συνείδηση. Η αργία μας
ενοχοποιεί την συνείδηση ενώπιον του Θεού, διότι
αντιστέκεται στο έργο της χάριτος, που κατοικεί
μέσα μας και εξ αιτίας μας παραμένει ανενέργητη.
Η περιέργεια και η βιοτική μέριμνα πληγώνουν την
συνείδησή μας εξ αιτίας των έργων μας, τα οποία
τελικά χρησιμοποιούμε για την απώλεια και όχι για
την σωτηρία της ψυχής μας. Η φιλαρχία, η οποία
σκοτίζει τον άνθρωπο, ενοχοποιεί την συνείδησή
μας ενώπιον του πλησίον μας, ενώ η αργολογία μας
τραυματίζει την συνείδηση και την καθιστά υπόλο-
γη ενώπιον του εαυτού μας, με την παράλογη χρήση
του θείου δώρου της ομιλίας. Έτσι λοιπόν, τα τέσσε-
ρα αυτά πάθη παρουσιάζουν μια κατάσταση γενικής
εξασθένησης της ψυχής, μια ανάρμοστη συμπεριφορά
του ανθρώπου απέναντι του Θεού, του συνανθρώπου,
των υλικών έργων και του εαυτού του.
Ο άνθρωπος που αδιαφορεί για την σωτηρία του,
είναι πολυάσχολος στα βιοτικά, καταπιεστής προς
τον πλησίον του και ελευθερόστομος. Εκδηλώνει την
φαυλότητα της ψυχής του και την άχαρη αμαρτωλότη-
τά του. Η σωτηρία είναι προσωπικό έργο για τον καθέ-
να μας, όμως ο άνθρωπος δεν μπορεί να την κατορθώ-
σει μόνος του, παρά μόνο σε στενή συνεργασία με τον
Σελίδα 7
Θεό και τα λοιπά δημιουργήματα, τον συνάνθρωπο
και τα κτίσματα. Η σωτηρία ή η καταδίκη μας εξαρ-
τάται από τον τρόπο συμπεριφοράς μας προς τους
άλλους. Τα τέσσερα αυτά πάθη που αναφέραμε χαρα-
κτηρίζουν την εξωτερική συμπεριφορά του ανθρώπου
ενώπιον του κόσμου και αποκλείουν οποιαδήποτε δυ-
νατότητα σωτηρίας. Δεν είναι δύσκολο να καταλάβου-
με λοιπόν γιατί ο άγιος Εφραίμ ο Σύρος μνημόνευσε
και απαγόρευσε αυτά ακριβώς τα τέσσερα πνεύματα.
Στο δεύτερο σκέλος της προσευχής του ο άγιος Ε-
φραίμ αναφέρεται σ’ αυτούς που έχουν υγιή πνευματι-
κή κατάσταση. Ζητάμε λοιπόν εδώ να μας χαρίσει ο
Θεός πνεύμα σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, υπομο-
νής και αγάπης, με τα οποία θα ασχοληθούμε στην
συνέχεια.
1. Το πνεύμα της σωφροσύνης
Με την λέξη σωφροσύνη δεν θα πρέπει να εννοήσουμε
μια απλή σωματική καθαρότητα από τα αχαλίνωτα
πάθη. Η καθαρότητα είναι κάτι πολύ ανώτερο. Είναι ο
πρώτος βαθμός της απάθειας, είναι η κατάσταση της
εξαγνισμένης από τα πάθη ψυχής, που γίνεται έτσι το
κατάλληλο έδαφος για την απόκτηση των αρετών.
«Πως άσομεν την ωδήν Κυρίου επί γης αλλοτρίας;»,
έλεγαν οι Εβραίοι στην Βαβυλώνα ως αιχμάλωτοι.
Κατά τους Πατέρες αυτό σημαίνει ότι δεν μπορού-
με να αποκτήσουμε καμία αρετή, ενόσω βρισκόμα-
στε στην αιχμαλωσία των παθών. Γι’ αυτό και ο
άγιος Εφραίμ τοποθετεί την σωφροσύνη επί της κεφα-
λής όλων των άλλων αρετών, διότι αυτή αποτελεί την
αφετηρία της ενάρετης και αγίας ζωής.
2. Το πνεύμα της ταπεινοφροσύνης
Αυτός είναι ο πρώτος βλαστός που φυτρώνει στο
έδαφος της σωφροσύνης. Από το ένα μέρος τα έργα
μας είναι αδύνατα και μηδαμινά («ως χόρτος και ως
άνθος χόρτου», ψαλμ.102, και «η υπόστασίς μου ωσεί
ουδέν ενώπιόν σου», ψαλμ. 38,6), από το άλλο μέρος
τα πάντα, ακόμη και αυτή η ύπαρξής μας είναι φανερό
ότι είναι δωρεές του Θεού. «Τι έχεις ο ουκ έλαβες;»
μας ρωτά ο Απόστολος Παύλος (Α΄Κορ.4,7) για να
καταλήξει: «Χάριτι δε Θεού είμι ο είμι» (Α΄
Κορ.15,10). Γι’ αυτό οι άγιοι Πατέρες έλεγαν ότι
ταπείνωση σημαίνει να θεωρεί ο άνθρωπος κατώτε-
ρο τον εαυτό του από τους άλλους ανθρώπους, ακό-
μη κι από τα ζώα, και να αποδίδει όλα τα αγαθά
έργα στη χάρη του Θεού και όχι στις δυνάμεις του,
όσο μεγάλες και να φαίνονται.
3.Το πνεύμα της υπομονής.
Είναι ο δεύτερος βλαστός που αναθάλλει από τον αγρό
της καθαρότητος. Εάν ο άνθρωπος ταπεινωθεί και
συναισθανθεί τις αμαρτίες του, τότε αντιλαμβάνε-
ται ότι είναι άξιος μυρίων παιδεύσεων εκ μέρους
του Θεού. Και όχι μόνον επιγείων, αλλά και αιωνίων
(Συνέχεια στην επόμενη σελίδα)
 Σελίδα 8
(Συνέχεια από τη προηγούμενη σελίδα )
βασάνων είναι άξιος, επειδή καταπάτησε τις εντολές
του Θεού, ως οκνηρός δούλος. Έτσι με την ταπείνωση
υπομένει όλες τις δοκιμασίες, τις συμφορές και στενα-
χώριες της ζωής με χαρά, διότι έχει πιστέψει βαθιά
τον λόγο του Κυρίου που λέγει: «εν τω κόσμω θλίψιν
έξετε αλλά θαρσείτε» (Ιωάν. 16.33), και «ότι διά πολ-
λών θλίψεων δει ημάς εισελθείν εις την βασιλείαν του
Θεού» (Πραξ. 14,22), και ότι «ο υπομείνας εις τέλος,
ούτος σωθήσεται» (Ματθ.24,13). Οι άγιοι Πατέρες
μας διαβεβαιώνουν με τα αποστολικά λόγια ότι «ουκ
εισίν άξια τα παθήματα του νυν καιρού προς την μέλ-
λουσαν δόξαν αποκαλυφθήναι, ην ητοίμασεν ο Κύριος
τοις αγαπώσιν Αυτόν». Είναι δηλαδή σαν να μας λένε
ότι «ολίγος είναι ο κόπος και αιωνία η ανάπαυ-
σις» (Αββάς Μωυσής). Η υπομονή καθαρίζει, μετα-
μορφώνει και ανακαινίζει την ψυχή, καθώς λέγει
κάποιος αββάς του Γεροντικού: «Το κερί, εάν δεν
το πλησιάσουμε στην φωτιά για να μαλακώσει, δεν
μπορούμε να χαράξουμε την σφραγίδα που θέλου-
με να κάνουμε· έτσι ακριβώς γίνεται και με τον
άνθρωπο. Εάν δεν λειώσει από την δυνατή φλόγα
των πειρασμών, κόπων, ασθενειών, συμφορών και
πειρασμών, δεν μπορεί να χαραχθεί μέσα του η
σφραγίδα του Αγίου Πνεύματος».
4. Το πνεύμα της αγάπης
Η αγάπη είναι το κορύφωμα και στεφάνωμα όλων
των αρετών. Όποιος στολίσθηκε με την αγνεία, με
την ταπείνωση και με την υπομονή, αυτός γίνεται
φιλόθεος και φιλάνθρωπος· έφθασε στην αγάπη, η
οποία είναι το πλήρωμα όλων των αρετών, ουδέπο-
τε εκπίπτει, και είναι η πηγή κάθε αγαθού. Σ’
όποιον άνθρωπο κατασκηνώσει η αγάπη ζει μέσα
του ο ίδιος ο Θεός, ο οποίος είναι Αγάπη. (Α΄ Ιωάν.
4,8). Γι’ αυτό ο άγιος Εφραίμ ο Σύρος, την τοποθετεί
στη κορυφή των άλλων αρετών, όπως και ο όσιος Ι-
ωάννης της Κλίμακος την έχει στην τελευταία βαθμί-
δα της Κλίμακος του παραδείσου· διότι όντως είναι η
μεγαλύτερη από όλες τις άλλες, τις περιέχει όλες και
είναι αναφαίρετο κτήμα αυτού που την έχει.
Εάν τα τέσσερα πάθη, που μνημονεύονται στην προ-
σευχή του αγίου Εφραίμ, σχηματίζουν μια κλιμακωτή
σειρά που αρχίζει από την αργία και συνεχίζεται προς
τα κάτω, οι τέσσερις αρετές είναι οι βαθμίδες αναβά-
σεως, που αρχίζουν με την σωφροσύνη και καταλή-
γουν στον Θεό. Συγχρόνως αυτές είναι αντίθετες προς
τα τέσσερα κακά πνεύματα και μας δείχνουν πως μπο-
ρούμε να θεραπεύσουμε την αρρωστημένη απ’ αυτά
ψυχή μας.
Η σωφροσύνη θεραπεύει την ψυχή που ασθενεί από
την αργολογία, η ταπείνωση εξυγιαίνει τις σχέσεις
με τον πλησίον, η υπομονή μας λυτρώνει από την
εμπαθή προσκόλληση στα υλικά αγαθά, ενώ η αγά-
Ε Ν ∆ Ο Ν
πη γιατρεύει την ψυχή μας, που αναισθητεί για την
σωτηρία της, με την συναίσθηση της κατάστασής
μας και της ευσπλαχνίας του Θεού. Στον καθαρό όλα
είναι καθαρά, συνεπώς και η γλώσσα του, που δεν αρ-
γολογεί· στον ταπεινό ο κάθε συνάνθρωπός του είναι
ανώτερος από τον εαυτό του· στον υπομονετικό η ελπί-
δα του δεν στηρίζεται στα έργα του ή στα αγαθά του,
ενώ στον φιλόθεο δεν υπάρχει άλλος πόθος παρά πως
θα μπορέσει συνεχώς να εφαρμόζει τις εντολές του
Θεού.
Έτσι λοιπόν, ο εγκρατής στην γλώσσα του
άνθρωπος, που είναι και ταπεινός και υπομονετικός
και φιλόθεος, μας παρουσιάζει την εξαγνισμένη από
τα πάθη εικόνα του πνευματικού ανθρώπου.
Εάν δούμε την προσευχή του αγίου Εφραίμ υπό το φως
και άλλων πνευματικών διδασκάλων, όπως του αγίου
Μάξιμου του Ομολογητού, θα βρούμε μια κοινή ψυχο-
λογική-πνευματική βάση και κάτι περισσότερο απ’
αυτό. Η αμαρτία αλλοιώνει το επιθυμητικό και θυ-
μικό μέρος της ψυχής, οπότε οι δυνάμεις αυτές, αντί
να υπακούουν στον νου, τίθενται στην υπηρεσία των
αισθήσεων. Η επιθυμία αντί να είναι φλογερός πό-
θος αγάπης για τον Θεό, μεταβάλλεται σε επιθυμία
ερωτική του σώματος, σε φιλοκτημοσύνη και σε
φιλοδοξία· ενώ ο θυμός αντί να είναι όπλο κατά της
κοσμικής επιθυμίας, μετατρέπεται σε οργή και μα-
νία κατά του πλησίον.
Τα τέσσερα πάθη της προσευχής του αγίου Εφραίμ
δείχνουν αυτήν ακριβώς την αλλοίωση της επιθυμίας
και του θυμού και τη διάθεση αυτών στην υπηρεσία
των αισθήσεων. Η περιέργεια και η πλεονεξία είναι
δηλωτική της εμπαθούς προσκολλήσεως στα υλικά
αγαθά, η φιλαρχία δείχνει την νόσο της υπερηφάνειας,
η αργολογία είναι το σημείο της ψυχικής ακαθαρσίας,
ενώ η αργία και η φιλαυτία είναι το θεμέλιο που στηρί-
ζει όλα τα άλλα. Η απαλλαγή απ’ όλα αυτά πρέπει να
ακολουθεί την αντίθετη πορεία: Έτσι, η σωφροσύνη
θεραπεύει την σαρκική επιθυμία, η ταπείνωση λυ-
τρώνει από την υπερηφάνεια, η υπομονή διώχνει
τον δαίμονα της πλεονεξίας, ενώ η αγάπη επαναφέ-
ρει τον θυμό στην φυσική του κατάσταση.
Άλλη μια φορά ακόμη καταλαβαίνουμε πόσο βαθειά
και θεμελιώδης είναι η πνευματική διδασκαλία του
αγίου Εφραίμ, που εκτίθεται στις δύο προτάσεις περί
κακών και αγαθών πνευμάτων της προσευχής του. Αυ-
τές μας τοποθετούν ενώπιον δύο εικόνων: η μία είναι
του διεφθαρμένου από την αμαρτία ανθρώπου και η
άλλη του αναγεννημένου με την μετάνοια και τις αρε-
τές ανθρώπου. Η πρώτη είναι αμαρτωλή κατάσταση,
στην οποία βρισκόμαστε και παρακαλούμε τον Θεό να
μας ελευθερώσει, και η δεύτερη είναι η πνευματική
κατάσταση, την οποία επιδιώκουμε δια της προσευχής
να μας χαρίσει ο Θεός.
 Έντυπο πνευματικής εσωτερικής καταγραφής
Το τρίτο μέρος της προσευχής του αγίου Εφραίμ είναι:
«Ναι, Κύριε Βασιλεύ, χάρισαί μοι του οράν τά εμά πταί-
σματα και μη κατακρίνειν τον αδελφόν μου...». Αυτή
αποτελεί μία ανακεφαλαίωση των αιτημάτων του δεύ-
τερου μέρους της προσευχής. Πράγματι, η συναίσθη-
ση των προσωπικών μας παραπτωμάτων είναι μια
μορφή ταπείνωσης, διότι ο ταπεινός φροντίζει κυρί-
ως για την αληθινή μετάνοιά του, και όποιος ενδια-
φέρεται για την σωτηρία του, έχει αρκετό έργο να
κάνει στον αγρό της ψυχής του. «Είναι μια τρέλα,
λέγουν οι άγιοι Πατέρες μας, να αφήνει κάποιος τον
δικό του νεκρό και να πηγαίνει να κλαύσει άλλον».
Έτσι λοιπόν, το «μη κατακρίνεις» τον πλησίον είναι
ένα σημείον αγάπης, η οποία «μακροθυμεί, χρηστεύεται,
ουκ ασχημονεί, ου λογίζεται το κακόν…» (Α΄ Κορ.13,4).
Είναι αλήθεια, ότι ποτέ δεν μπορούμε να γνωρίσουμε
τις πραγματικές αιτίες των αμαρτημάτων μας. Είναι
άραγε από σωματική αδυναμία, από πόλεμο του διαβό-
λου, είναι δοκιμασία και παραχώρηση εκ Θεού; Οι
άγιοι Πατέρες μας συμβουλεύουν να φυλαγόμαστε
από την κατάκριση των άλλων και να τα αφήνουμε
όλα στην κρίση του Θεού, ο οποίος γνωρίζει τα από-
κρυφα.
Οι δύο μεγάλες αρετές που συμπληρώνουν και ολοκλη-
ρώνουν η μία την άλλη, τις οποίες ο άγιος Ιωάννης της
Κλίμακος ονομάζει αγιασμένη δυάδα, είναι η αγάπη
και η ταπείνωση. Η πρώτη υψώνει και η άλλη συγκρα-
τεί όσους υψώθηκαν και δεν τους αφήνει να πέσουν
(Λόγος 25, 36). Με αυτές τις αρετές ο άνθρωπος φθά-
νει στην ομοίωση με τον Χριστό, ο οποίος μας αγάπη-
σε με μια άπειρη αγάπη και ταπεινώθηκε για χάρη μας
μέχρι θανάτου.
Μετά την απαγγελία της προσευχής με τις τρεις μετά-
νοιες, ακολουθούν δώδεκα προσκυνητές. Σε κάθε μία
απ’ αυτές λέμε μυστικά τους επόμενους τέσσερις στί-
χους, που επαναλαμβάνονται ανά τρεις φορές:
1. Ο Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ.
2. Ο Θεός καθάρισόν με τον αμαρτωλόν.
3. Ο Θεός, ο πλάσας με, σώσον με, και
4. Κύριε σύγχώρησον μοι, ημάρτηκα αμέτρως.
Ο πρώτος στίχος δεν είναι τίποτε άλλο παρά η προσευ-
χή του Τελώνου ο οποίος αφού στάθηκε λίγο μακριά,
κτυπούσε τα στήθη του και έλεγε: «Ο Θεός ιλάσθητί
μοι τω αμαρτωλώ» (Λουκ. 18,13). Είναι μία ικεσία
γεμάτη από μετάνοια, η οποία εξύψωσε τον ταπεινό
Τελώνη σε ασύγκριτο βαθμό υψηλότερα από τον
υπερήφανο Φαρισαίο. Τον εξύψωσε διότι συναισθάν-
θηκε τα αμαρτήματά του, ταπεινώθηκε και δεν τόλμη-
σε να ζητήσει τίποτε άλλο, παρά μόνο το έλεος του
Θεού. Έτσι, κατά τον λόγο του Κυρίου, αυτός που τα-
πεινώθηκε, υπερυψώθηκε.
Στον δεύτερο στίχο διακρίνουμε καθαρά την προσευχή
Σελίδα 9
του λεπρού ο οποίος, βλέποντας τον Ιησού, έπεσε μπρο-
στά του στο έδαφος και Τον παρεκάλεσε λέγοντας:
«Κύριε, ει θέλεις δύνασαί με καθαρίσαι» (Λουκ. 5,12).
Ακαθαρσία δεν είναι μόνο μία παράβαση της θείας ε-
ντολής, αλλά και ένας μικρός ψυχικός μολυσμός, γι’
αυτό και ο διάβολος, ο αρχηγός και το όργανο της α-
μαρτίας, ονομάζεται ακάθαρτος. Η αμαρτία λοιπόν,
είναι μια λέπρα που καταδυναστεύει κυριολεκτικά
τον άνθρωπο. Σε ποιον να προστρέξει, εάν όχι στον
ιατρό και θεράποντα κάθε ασθενείας; «Κύριε, μόνο
εσύ, εάν θέλεις μπορείς να καθαρίσεις εμένα τον αμαρ-
τωλό!». Και ο Ιησούς απαντά: «Ναι, θέλω να καθαρι-
στείς» (Λουκ. 5,13).
Ο τρίτος στίχος μας υπενθυμίζει την προσευχή του ψαλ-
μωδού: «Αι χειρές σου εποίησάν με και έπλασάν
με...» (Ψαλμ. 118, 73). Είναι αλήθεια, αναγνωρίζω ότι
είμαι αμαρτωλός, γεμάτος από την λέπρα της αμαρ-
τίας, αλλά δεν σήκωσα τα χέρια μου σε ξένους
Θεούς, δεν ξεχνώ ότι είμαι πλάσμα του αληθινού
Θεού και προστρέχω σ’ Αυτόν που με δημιούργησε
και μπορεί να με σώσει: «Συ γαρ ει ο Θεός ημών και
ημείς λαός σου, πάντες έργα χειρών Σου και όνομά σου
επικεκλήμεθα». Εκτός από Σένα δεν γνωρίζω άλλον,
είμαι δικός σου, σώσον με, Εσύ που μ’ έπλασες· Θεέ
μου, σώσον με!
Ο τέταρτος και τελευταίος στίχος πηγαίνει ακόμη μα-
κρύτερα: Όχι μόνον αμάρτησα, αλλά οι αμαρτίες μου
είναι πλήθος αμέτρητο. «Ουδείς εκ των ζώντων δίκαιος
ενώπιόν Σου» (Ψαλμ. 142), λέγει ο ψαλμωδός, ενώ οι
Πατέρες λέγουν ότι, εάν και μία μόνον ώρα ζήσει ο
άνθρωπος επί της γης, πάλι θα αμαρτήσει. Ολόκληρη η
ζωή μας είναι μια αδιάκοπη αλυσίδα αμαρτιών και πα-
ραβάσεων των θείων εντολών. Γι’ αυτό ο Σωτήρ μεταξύ
των πλέον αναγκαίων πνευματικών μας αιτημάτων, μας
διδάσκει την εκζήτηση της συγχωρήσεως των αμαρτιών
μας. «Και άφες ημίν τα οφειλήματα ημών». Όπως
έχουμε ανάγκη από τον επιούσιο άρτο, τον οποίο ζη-
τάμε έτσι έχουμε ανάγκη απ’ αυτή την άφεση των
αμαρτιών μας. Να ζητάμε συγχώρηση, αφού συγχω-
ρούμε κι εμείς τον πλησίον μας και έχουμε την μετά-
νοια του Ασώτου Υιού: «Ήμαρτον, Κύριε, εις τον ουρα-
νόν και ενώπιόν Σου» (Λουκ. 15,21). Επίσης να λέμε με
συντριβή καρδίας: «Αμέτρητες φορές αμάρτησα και
λυπάμαι, Κύριε, διότι σε παρώργισα· μετανοώ και Σε
παρακαλώ συγχώρησέ με».
Παρατηρούμε ότι αυτοί οι τέσσερις στίχοι προκαλούν
δύο αισθήματα. Το πρώτο είναι η ενοχή της συνειδήσε-
ως για τις γενόμενες αμαρτίες: είμαι αμαρτωλός, πληγω-
μένος από τα πάθη μου, αναρίθμητες φορές έσφαλα·
ενώ το δεύτερο είναι η εμπιστοσύνη στο έλεος και την
φιλανθρωπία του Θεού: ελέησόν με, καθάρισόν με, συγ-
χώρησόν με! Είναι δύο ψυχικές καταστάσεις, του φό-
βου και της ελπίδας για τις οποίες λέγουν οι άγιοι
(Συνέχεια στην επόμενη σελίδα)
 Σελίδα 10
(Συνέχεια από την προηγούμενη σελίδα)
Πατέρες, ότι πρέπει πάντοτε να συνοδεύουν τον
άνθρωπο στην οδό της σωτηρίας. Αυτά τα συναι-
σθήματα του φόβου και της ελπίδας ανόρθωσαν ψυχι-
κά τον Τελώνη, επανέφεραν τον Άσωτο Υιό στο πα-
τρικό σπίτι, άνοιξαν τις πύλες του παραδείσου στον
ληστή. Οι στίχοι αυτοί επαναλαμβάνονται από τρεις
φορές ο καθένας, διότι τους απευθύνουμε στον Τρια-
δικό Θεό. Στον Πατέρα, ο οποίος μας έπλασε, στον
Υιό, ο οποίος μας χάρισε την συγχώρηση δια του ε-
κουσίου σταυρικού Του θανάτου, και στο Άγιο Πνεύ-
μα, το οποίο μας καθαρίζει από παντός μολυσμού.
Λέγονται από τρεις φορές, για να εκφράσουν την στα-
θερότητα και την αποφασιστική συναρμόνιση των
τριών πνευματικών δυνάμεων, δηλαδή του θυμικού,
του επιθυμητικού και του λογιστικού, προς την οδό
της σωτηρίας.
Αυτοί οι στίχοι λέγονται μυστικά, καθένας τους λέγει
για τον εαυτό του, επειδή και η μετάνοια και διόρθω-
ση είναι έργα προσωπικά, τα οποία γίνονται μυστικά
στην καρδιά του καθενός.
Μετά τις δώδεκα προσκυνητές μετάνοιες ο ιερεύς ως
επισφράγισμα απαγγέλλει μία φορά την προσευχή του
τρίτου μέρους και την κλείνει με μία εδαφιαία μετά-
νοια.
Ρίχνοντας τώρα μία ματιά σ’ όλο το τυπικό αυτής
της προσευχής του αγίου Εφραίμ, τι παρατηρούμε;
Κατ’ αρχήν βλέπουμε στην μορφή του εμπαθούς
ανθρώπου αυτά τα τέσσερα πάθη και παρακαλούμε
τον Θεό να μας ελευθερώσει απ’ αυτά· βλέπουμε
κατόπιν την εικόνα του αναγεννημένου ανθρώπου
με τις τέσσερις αρετές και ζητάμε να μας τις χαρί-
σει, για να προοδεύσουμε σ’ αυτή την οδό. Μετά
απ’ αυτά επιμένουμε στην μυστική προσευχή τα-
πεινούμενοι για τις αδυναμίες και αμαρτίες μας και
έχοντας μεγάλη ελπίδα στην δύναμη και στη βοή-
θεια του Θεού. Όλα αυτά τα συναισθήματα τα συνο-
δεύουμε με μετάνοια και προσκυνητές μετάνοιες. Τι
σημαίνει άραγε όλη αυτή η λειτουργία της προσευχής;
Η σωματική μετάνοια, η κλίσης της κεφαλής μέχρι
του εδάφους, είναι το ορατό σημείο της μετάνοιας.
Με την συμμετοχή του σώματος ομολογούμε την
πτώση μας στην αμαρτία, στην κατάσταση που
βρισκόμαστε, ενώ με την έγερση από το έδαφος,
εκδηλώνουμε τον πόθο μας για την λύτρωση από
την αμαρτία και την ψυχική μας μεταμόρφωση.
Αλλά και η λέξη «μετάνοια» με την αρχική της έννοια
αυτό σημαίνει: την μεταλλαγή, την αλλοίωση και ανα-
γέννηση του νου. Το έργο της μεταβολής του παλαιού
ανθρώπου σε νέο και πνευματικό τελειούται με την
μετάνοια.
Ιδού ποιο θαυμαστό έργο περιέχεται σ’ αυτή την πρα-
κτική εξάσκηση της προσευχής του αγίου Εφραίμ,
Ε Ν ∆ Ο Ν
που συνοδεύεται και με μετάνοιες. Αυτό που λέγουμε
με το στόμα στην προσευχή, το φανερώνουμε συγ-
χρόνως και με το σώμα. Αναγνωρίζουμε την αμαρ-
τωλότητά μας στην οποία βρισκόμαστε και πέφτου-
με με ταπείνωση στην γη, αλλά σηκωνόμαστε αμέ-
σως δείχνοντας έτσι την σταθερά επιθυμία της ψυχι-
κής μας αναπλάσεως.
Αυτό εδώ είναι περισσότερο από προσευχή, είναι το
ίδιο το έργο της μετανοίας, το οποίο μεταμορφώνει και
ανακαινίζει ολοκληρωτικά τον άνθρωπο. Είναι μια
πραγματική εσωτερική αλλαγή, η οποία μας μεταφέρει
τον νου στην ευχαριστιακή μεταβολή των Θείων Δώ-
ρων επί της Αγίας Τράπεζας. Διότι, όπως στην Θεία
Λειτουργία με την επίκληση του Αγίου Πνεύματος υπό
του ιερέως, ο άρτος και ο οίνος μεταβάλλονται σε Σώμα
και Αίμα Χριστού, έτσι ακριβώς και εδώ, με την προ-
σευχή του ιερέως που ζητά τις δωρεές του θείου Πνεύ-
ματος - τα τέσσερα πνεύματα της προσευχής - ο εμπα-
θής γίνεται άνθρωπος θεωμένος και θεοειδής. Εδώ η
προσευχή του αγίου Εφραίμ είναι η επίκληση για την
λειτουργία της μετανοίας. (Με τον όρο λειτουργία της
μετανοίας εννοείται ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί
μέσα μας η μετάνοια.) Και καθώς η ευχαριστιακή επί-
κληση είναι η προσευχή την οποία ο Θεός εκπληρώ-
νει αμέσως, μεταβάλλοντας τα προσφερόμενα δώρα,
έτσι ακριβώς και η προσευχή της μετανοίας, η ικεσί-
α προς τον Θεό με ταπείνωση, συντριβή και πίστη
εισακούεται και εκπληρώνεται αμέσως. Αυτό μας το
πιστοποιεί το ιερό Ευαγγέλιο. Ο Τελώνης στέναξε
λέγοντας: «Ο Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ» και
αμέσως δικαιώθηκε, ο ληστής επί του σταυρού
έκραξε: «Μνήσθητί μου, Κύριε», και αμέσως άκουσε
το «Σήμερον έση μετ’ εμού εν τω παραδείσω!».
Ιδού λοιπόν ότι οι αγώνες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής
είναι λειτουργία της μετανοίας, κατά την οποία προσφέ-
ρουμε ως θυσία την ίδια την ύπαρξη μας. Ο Θεός δέχε-
ται αυτή τη θυσία της υπάρξεώς μας, την οποία θερα-
πεύει και πνευματοποιεί.
Η αναγέννησις του ανθρώπου, η οντολογική του με-
ταμόρφωσις δεν γίνεται σε τέλειο βαθμό απότομα,
αλλά σταδιακά, και η λειτουργία της μετανοίας επα-
ναλαμβάνεται πολλές φορές την ημέρα, εκ των ο-
ποίων η κάθε μία είναι και ένα βήμα προς την πλη-
ρότητα της θείας χάριτος, ένα ακόμη σκαλί προς την
τελειότητα.
Εάν η ευχαριστιακή Λειτουργία είναι έκφρασις της αγά-
πης του Θεού προς τους ανθρώπους, η λειτουργία της
μετανοίας είναι η απάντησις του ανθρώπου σ’ αυτήν
την αγάπη, αφού με πλήρη εμπιστοσύνη και ταπείνωση
αντιπροσφέρει συνολικά τα δώρα του στα χέρια του
Θεού. Δεν είναι εδώ μια απλή ομοιότης. Την ύπαρξη
και εκτέλεση της λειτουργίας της μετανοίας την μαρτυ-
ρεί η ίδια η λειτουργική παράδοση της Εκκλησίας.
 Έντυπο πνευματικής εσωτερικής καταγραφής
Αληθινός Αθωνίτης
Από τότε λέγανε πολλά για τον γερό-Παΐσιο. Αποφα-
σίσαμε από τη μονή Σταυρονικήτα, που είχαμε πάει,
το δεύτερο πρωινό στο Όρος, να πάμε, να τον δούμε,
να πάρουμε την ευχή του κι εμείς. Κι είχαμε ένα φόβο,
μη μας αποκαλύψει τις αμαρτίες μας, μην ξαφνικά
εκτεθούμε, μη ντροπιαστούμε και δεν θα το αντέχαμε.
Πηγαίναμε σαν να συναντούσαμε έναν γίγαντα σ’ ένα
κάστρο, έναν προφήτη που θα φώναζε, έναν λιγομίλη-
το υπέργηρο. Απογοητευθήκαμε αμέσως μόλις τον
είδαμε. Ήταν ένας ισχνός μοναχός, με πολύ απλά εν-
δύματα, μ’ ένα φωτεινό πρόσωπο, γεμάτος καλοσύνη,
ευγένεια, ταπεινότητα και αγαθότητα. Ξεμουδιάζαμε,
καθώς μας πρόσφερνε πρόσχαρα λουκουμάκι και δρο-
σερό νερό. Εκεί στην πέτρα, κάτω από την ελιά, κα-
θώς σχεδίαζε στην πλάκα, επαναλαμβάνοντας εκφρα-
στικά το «να πούμε τώρα», «αδελφάκι μου», «λίγο
φιλότιμο», δοξάζοντας συνεχώς τον Θεό, μιλώντας
τρυφερά για τον παπα-Τύχωνα, που μας έδειξε τον
τάφο του με τα δεντρολίβανα, για τον πατέρα Αρσένιο
τον Φαρασιώτη, τον συμπατριώτη και νονό του, που
δεν είχε τότε αναγνωρισθεί άγιος. Δεν μας έκανε σχε-
δόν καμιά ερώτηση. Δεν μας κούρασε, παρότι πέρασε
πολλή ώρα, και μείς δεν κάναμε πολλές ερωτήσεις,
χαιρόμασταν πολύ που ήμασταν μαζί του, που μας
κρατούσε τόση ώρα, που μας άκουγε, κι αρχίζαμε ν’
αλλάζουμε εντύπωση για την αγιότητα. Μας την είχαν
διδάξει απρόσιτη, ξένη, φοβερή. Όχι, κι οι άγιοι χαμο-
γελούν, αστειεύονται, κουράζονται, ακούνε, πονάνε,
συζητούν, βλέπουν, υπομένουν.
Θεωρώ ότι έχει αδικηθεί κάπως ο Γέροντας από τα
πολλά και μεγάλα βιβλία που κυκλοφορούν. Προ-
σβάλλουν, νομίζω ταπεινά, την ταπείνωσή του. Δεν
Είναι γνωστό, ότι κατά την τάξη της Ορθοδόξου Εκ-
κλησίας, στο ίδιο ιερό Βήμα δεν γίνονται δύο Λει-
τουργίες την ίδια ημέρα. Έτσι βλέπουμε ότι όλες της
ημέρες της Αγίας Τεσσαρακοστής, όταν τελείται η
ακολουθία της μετανοίας, δεν τελείται η ευχαριστιακή
Λειτουργία των Τιμίων Δώρων. Η Λειτουργία των
Προηγιασμένων Δώρων, ως γνωστόν, δεν είναι πλή-
ρης Λειτουργία, αλλά μια ιερά Ακολουθία για την συ-
χνότερη συμμετοχή στην Θεία Κοινωνία με προηγια-
σμένο Άρτο.
Η κατακλείς της προσευχής του αγίου Εφραίμ με
τις ύψιστες έννοιες για την πνευματική τελειότητα,
την ταπείνωση και αγάπη κάτι ακόμη έχει να μας
ειπεί: ότι ο άνθρωπος, αν και καθαρίστηκε από την
αμαρτία και αναγεννήθηκε με την μετάνοια, δεν
παραμένει αμέριμνος, αλλά αγωνίζεται να προοδεύ-
σει από δυνάμεως εις δύναμιν, μέχρις ότου να φθά-
σει στα μέτρα του τελείου εν Χριστώ Ιησού ανθρώ-
που. Η μετάνοια μας ανοίγει την ατελεύτητη οδό
της θεώσεως.
Σελίδα 11
Του Μοναχού (†)Μωϋσέως Αγιορείτου
από το βιβλίο «Αγιορείτικο Μεσονυκτικό»
πιστεύω να ήθελε αυτή τη διαφήμιση της προβολής του.
Η σεμνότητά του δεν επιτρέπει σε κανένα την εμπορευ-
ματοποίηση της φήμης του, το κέρδος από την αγάπη
των λεγομένων του. Τι είπε και τι γράφουν, πως τα είπε,
πότε τα είπε, γιατί τα είπε, για ποιόν τα είπε και πως
λέγονται και πως μεταφέρονται και πως καταγράφονται
και γιατί καταγράφονται. Μήπως προβάλλονται πιότερο
οι βιογράφοι από τους βιογραφούμενους; Μήπως χρειά-
ζεται αυστηρότερη ανθολόγηση και προσεκτικότερη
απαρίθμηση και καταγραφή συνήθων λόγων που τους
δίνεται μεγαλύτερη διάσταση; Μήπως χρειάζεται βαθύ-
τερη μελέτη του αγνώστου πατερικού λόγου, των μεγά-
λων αγίων της Εκκλησίας μας; Ε;
Ο Γέροντας Παΐσιος μιλούσε πάντοτε απλά, ταπεινά,
χαριτωμένα, καλογερικά, συγκεκριμένα και με παρα-
δείγματα εύστοχα. Ήταν μια ζωντανή μαρτυρία, μια
παρουσία, μια μορφή, δεν ήταν ο συγγραφέας, ο ρήτο-
ρας, ο ιεροκήρυκας, ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος.
Ήταν ακέραιος, ατόφιος, αληθινός, άνθρωπος του Θεού
γνήσιος, ασκητής ακτήμων, προσευχόμενος, άγρυπνος,
νηστευτής, εγκρατής, όσιος. Δεν ήταν αυτό που θέλουν
άλλοι να τον κάνουν. Ήταν αυτό που ήταν και μόνο αυ-
τό. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή, σεβασμός, διάκριση,
τιμιότητα, αληθινότητα, ακρίβεια και σοβαρότητα.
Εμάς και τότε, την πρώτη φορά, και πολλές φορές μετά,
μας μιλούσε μ’ εκείνη την ωραία και αλησμόνητη
έκφραση του για τη μεγάλη αγάπη του Θεού, τη λίγη τη
δική μας, τις πλούσιες δωρεές του Θεού, την αχαριστία
κι αγνωμοσύνη τη δική μας, τη γλυκύτητα, φωτεινότητα
κι ωραιότητα του Θεού, την κακότητα, σκοτεινιά και
ασχήμια τη δική μας, την αρχοντιά και τη λεβεντιά των
Αγίων και την κακομοιριά και μικρότητα τη δική μας. Ο
παπα-Τύχων, ο άγιος Αρσένιος, ο άγιος Νικόλαος, ο
άγιος Παντελεήμων κι άλλοι άγιοι ήταν οι αληθινοί φί-
λοι του, οι συμπαραστάτες, μιλούσε γι’ αυτούς με θέρ-
μη, με πάθος, ως πολύ γνώριμων του, ως φίλων του, ως
αδελφών του. Μιλούσε για την προσευχή, όχι σαν κάτι
που το διάβασε καλά κι έτσι το ήξερε, αλλά κάτι που
πάλεψε μαζί του και του αποκαλύφθηκε. Έτσι μόνο ερ-
μηνεύεται το πάθος του γι’ αυτή, το λεξιλόγιο του, η
επιμονή του. Ήταν ένας αληθινά ερωτευμένος του
Θεού. Σου μετέδιδε ειρήνη, ευλογία, χάρη και χαρά.
Πέρα όμως από τα λόγια του, το ύφος κι η στάση του
δεν μπορούσαν να κρύψουν πολλά, φανέρωναν το μυ-
στικό μεγαλείο της συναντήσεως του με τον Θεό, της
κυρίαρχης παρουσίας του στη λιτή ζωή του. Πρώτη φο-
ρά, τότε, την πρώτη φορά που τον συνάντησα, αισθάν-
θηκα πως τόσα κηρύγματα στον κόσμο, κατηχητικά και
βιβλία μιλούσαν για μια διαφορετική πνευματική ζωή,
για έναν απομακρυσμένο Θεό. Πέρα από κάθε μορφής
συμβατικότητες, ηθικισμούς, ευσεβισμούς και μετριό-
τητες. Σ’ έριχνε στα βαθειά νερά και θέλοντας και μη
(Συνέχεια στη σελίδα 15)
 Σελίδα 12
Ο μυστηριώδης επισκέπτης
Εις την υπήνεμον φάραγγα, την σχηματιζομένην μετα-
ξύ των δύο άντικρυς υψουμένων λοφίσκων, εγγύς των
υπωρειών του υπερκειμένου όπισθεν φαλακρού υψώ-
ματος, ένθα τα λείψανα του παλαιού κάστρου, εκείτο
εξοχικός τις ναΐσκος μετά τινών κατηρειπωμένων
προσκτισμάτων, περιβαλλόμενος υπό σεσαθρωμένου
μανδρότοιχου. Τα παμπάλαια ταύτα κατάλοιπα, δια-
λαμψάσης ποτέ ανδρώας Μονής, ανθιστάμενα εις την
ροήν του χρόνου, ώρθουν θαρραλέως το βραχύ αυτών
ανάστημα επί αιώνας. Και εκδιηγούντο την ιστορίαν
των εις την ερημίαν, ήτις σιωπώσα έδιδε την ευκαιρί-
αν εις τον σπάνιον επισκέπτην της όπως την ενωτισθή
και αυτός, πλουτίζων τας γνώσεις του. Εκ του μακρό-
θεν, ο ναΐσκος ούτος, μετά των σωζομένων προσκτι-
σμάτων του ορώμενος, ενεθύμιζε βρέφος καθεύδον
εις μητρικήν αγκάλην. Οι σε περιβάλλοντες αυτόν
υλώδεις εκ σχοίνων και μύρτων λοφίσκοι, ως ωλέναι
βρεφοκρατούσης το τέκνον της μετά στοργής και τρυ-
φερότητος.
Ο ναΐσκος ούτος, απολησμονημένος υπό πάντων, έζη
λανθανόντως ως εν χειμερία νάρκη ευρισκόμενος.
Ήρχισε δε αφυπνιζόμενος και επανερχόμενος ολίγον
κατ’ ολίγον εις την ενεργόν ζωήν, αφ’ ότου ανέλαβε
να τον αναστήση ως νέον τετραήμερον Λάζαρον, ο
συνώνυμος του πατήρ Λάζαρος ο εκ της πλησίον κει-
μένης κώμης φέρων και το οφφίκιον του Αρχιμανδρί-
του, καίτοι προερχόμενος εκ του εγγάμου κλήρου.
Έλαβε δε τούτο περισσότερον ως ηθικήν υποστήριξιν
ή αμοιβήν μετά την πρόωρη χηρείαν του. Ούτως εστε-
ρήθη της συλλειτουργού πρεσβυτέρας του το πέμπτον
από της χειροτονίας του έτος, μη καταλιπούσης αυτώ
την παράκλησιν αλλά και την μέριμναν τέκνου τινός
ως ούσα στείρα. Έκτοτε ούτος εβίωνε τον μοναχικόν
βίον εν τω κόσμω, σχολάζων ανελλιπώς εις τας ιεράς
ακολουθίας, την μελέτην και την ιεράν εξομολόγησιν.
Επισκευάσας εξ ιδίων και τη συνδρομή και βοηθεία
ευσεβών τινων κατοίκων της κώμης τον ναΐσκον,
ήρχισε να τον λειτουργή κατ’ αρχήν την ημέραν της
μνήμης του και εκτάκτως ότε τούτο εζητείτο υπό τι-
νων χριστιανών. Αργότερον συνήθιζε να διαμένη πε-
ριοδικώς εκεί αφού ανεστήλωσεν ολίγον κατ’ ολίγον
και το μερικώς διατηρούμενον μέρος των προσκτι-
σμάτων. Κατοικήσας μονίμως πλέον αυτό διήγε μονή-
ρη βίον, ευρών εκείσε την παράκλησιν και την γαλή-
νην, εγγύς της μητρός φύσεως, «ενώπιος ενωπίω» του
κτίσαντος αυτήν. Τους πρώτους χρόνους διέμενεν εν
αυτώ από των αρχών της Αγίας και Μεγάλης Τεσσα-
ρακοστής του Πάσχα έως τας αρχάς του Σαρανταημέ-
ρου των Χριστουγέννων. Δοθέντος κατ’ όρθρον υπό
των δυόντων Πλειάδων του μηνύματος περί του επερ-
χομένου χειμώνος, κατά την λαϊκήν αντίληψιν, κατήρ-
χετο εις την κώμην όπως παραχειμάσει πλησίον των
επιζώντων γονέων της εκλειπούσης συζύγου του. Ότε
δε ανεχώρησαν και ούτοι προς συνάντησιν της πολυ-
Ε Ν ∆ Ο Ν
Διήγημα του π. Ιγνατίου Ι. Παπασπηλιώπουλου.
Αναδημοσίευση από το περιοδικό
«Ακτίνες» Ιουνίου 1996
κλαύστου θυγατρός των, εγκατεστάθη μονίμως και δι’
όλου του έτους εις την ερημίαν εκείνην ην δεν αντήλλα-
σεν, όπως έλεγεν, ουδέ με τα μυθώδη ανάκτορα του
Σαρδανάπαλου. Εκεί ορών «εν εσόπτρω» τον ποιητήν
του ουρανού και της γης, συνέψαλλεν συνδοξάζων νυ-
χθημερόν αυτόν μετά των πολυπληθών αηδόνων, των
κοσσύφων και των φιλοπαιγμόνων στρουθίων των
«ευρόντων εαυτοίς οικίαν» εις τας εξωτερικάς οπάς του
ναΐσκου και τους γρύλλους και τα νυκτόβια πτηνά εν τη
εκτελέσει της συμφωνίας της ασκητικής χαρμολύπης.
Συνανεστρέφετο δε λίαν ευχαρίστως τους αγαθοτάτους
αιπόλους και ποιμένας οίτινες απομονωμένοι της κοινω-
νίας των ανθρώπων ανεζήτουν εν αυτώ την ανθρώπινην
παρουσίαν και αναστροφήν. Ασμένως δε ήκουον τας
γλαφυράς βιβλικάς διηγήσεις του και ενηχούντο την
διδαχήν του ερημίτου προφήτου οικοδομούμενοι και
παραμυθούμενοι.
Ο ναΐσκος επανηγύριζεν εξοχικήν πανήγυριν το Σάββα-
τον του Λαζάρου. Όρθρου βαθέως, προσήρχοντο οι
προσκυνηταί μετά των οικογενειών των και των υποζυ-
γίων των εμφόρτων εμψύχου και αψύχου φορτίου. Το
μεν εξ άρτι ζυμωθέντων σιτίνων άρτων, πλακούντων εν
ελαίω εψημένων και ποικίλων άλλων νηστισίμων παρα-
σκευασμάτων ων η γυναικεία τέχνη εφευρίσκει, έτι δε
και οίνου αφθόνου, το δε εκ τρυφερών τεκναρίων κατά
προτίμηση αρρένων «ως υπερεχόντων», άτινα εκαθέζο-
ντο «μεσογόμι». Τινά εκ των υποζυγίων θα επέστρεφον
περί την δείλην κατάφορτα μέχρις ώτων εκ κλάδων βαΐ-
ων. Ταύτα απέκοπτον αναρριχώμενοι ως αίλουροι επί
των δύο φυλλομανών αειθαλών δαφνών του περιβόλου
του ναΐσκου έφηβοι, εις ων το άνω χείλος υπέφωσκεν
ήδη ο πρώτος μύσταξ. Εις τούτο επροθυμοποιούντο
συναγωνιζόμενοι μάλιστα άπαντας, τούτο μεν παίζοντες
τούτο δε επιδεικνύοντες την ανατέλλουσαν ανδροπρέ-
πειαν των εις τα συλλέγοντα τους καταπίπτοντας κάτω-
θεν αυτών κλάδους συνομήλικα κοράσια. Τα κομιζόμε-
να εις των κώμην φορτία θα διενέμοντο εις τους τρείς
ενοριακούς ναούς αυτής και είτα κοπτόμενα εις λεπτό-
τερους κλαδίσκους θα ευλογούντο εις τον όρθρον της
επομένης διανεμόμενα εις τους πιστούς, όπως υποδε-
χθώσι και ούτοι «ωσεί παίδες» τον αναστήσαντα τον
πανηγυρίζοντα άγιον των. Πολλαί των προσκυνητριών,
αι νεώτεραι, αι ευχερέστερον περιπατούσαι και κόπτου-
σαι, έφερον μεθ’ εαυτόν τα κάνιστρά των και τα μικρά
των δισάκια προς συλλογήν αγρίων λαχάνων και κο-
χλιών ακόμη, εάν τας ορθρινάς ώρας είχε επέλθη λεπτός
υετός, γνωρίζουσαι ότι θα εξήρχοντο ούτοι προς βο-
σκήν κρυπτόμενοι άμα τη εξόδω του ηλίου εκ των νε-
φών. Ουκ ολίγοι δε των ανδρών επεσκέπτοντο και τας
 Έντυπο πνευματικής εσωτερικής καταγραφής
μάνδρας των γειτονικών ποιμνίων όπως προμηθευθώσι
τον πασχάλιον αμνόν κατόπιν προσεκτικής επιλογής
και με τον σχετικόν «σκόντον». Τούτον ωδήγουν, επι-
στρέφοντες εις την κώμην «προ εξ ημερών του Πάσχα»
εις τους οίκους των «ως πρόβατον άφωνον επί σφα-
γήν». Και θα ετύγχανε μεν ιεροσολυμητικής υποδοχής
αλλά θα είχεν εν τέλει την τύχην του αναστήσαντος
τον Λάζαρον.
Λίαν πρωί της Εορτής ήρχιζεν η προσέλευσις των πα-
νηγυριστών, ενώ «σκοτίας έτι ούσης» κατέφθανεν α-
σθμαίνων εκ της οδοιπορίας ο γεγηρακώς πλέον ιερο-
ψάλτης του Μητροπολιτικού ναού της κώμης, όστις
επ’ ουδενί παρέδιδε τα σκήπτρα εις τον συμψάλλοντα
κατ’ αντιφωνίαν διάδοχόν του, καίτοι κυρταύχη πλέον,
βαρήκοος και βραχνόφωνος. Η φωνή του ήτις μετά
προσπαθείας εξήρχετο των στέρνων του συνηχείτω
μετά της κλαγγής του αρρωγότος κώδωνος του ναΐ-
σκου, δείγμα του γήρατος αμφοτέρων. Δεν ήθελεν επ’
ουδενί ο ευλογημένος όπως αποδεχθή ότι και αυτός
εγήρασεν. Εξ άλλου ο ιερεύς ήτο και αρκούντος γεν-
ναιόδωρος περί την αμοιβήν του ιεροψάλτου του
ένεκα της πανηγύρεως. Συνηλικιώτης του δε περίπου,
ήτο και επιεικής προς αυτόν διά την απόδοσίν του.
Προς τούτοις συνεδέετο άλλωστε και μετά τινος συγ-
γενείας εξ αγχιστείας μετ’ αυτού.
Τα δύο τελευταία έτη ολίγον μετά την έναρξιν του
Όρθρου, προσήρχετο εμβαίνων εκ της νοτίας θύρας
του Ι. Βήματος και άγνωστος τις νέος ρασοφόρος κα-
νονικού αναστήματος με υπόξανθον βραχύν πώγωνα
και φωτεινόν πρόσωπον. Ούτος παρηκολούθει την
θείαν λειτουργίαν σιωπηλός, εκτελών καθήκοντα υπο-
διακόνου εν τω ιερώ βήματι. Οι εγγύτερον προς το
Άγιον Βήμα ιστάμενοι και διακρίνοντες αυτόν υπέθε-
τον ότι θα ήτο διερχόμενος τις εκ μακράς διακονίας εν
τω κόσμω μοναχός, όστις επέστρεφεν εν τη Μονή της
μετανοίας του δια τας αγίας ημέρας των εορτών και το
δρομολόγιον τον είχε οδηγήσει εκεί. Ούτος με το «Δι’
ευχών» απήρχετω ως ήλθεν. Ερωτηθείς ο ιερεύς υπό
τινος, ηπήντησεν αυτώ αορίστως πως. Το τρίτον κατά
σειράν έτος συνέβη όλως αιφνιδίως περί τα εξημερώ-
ματα της Εορτής να ασθενήση ο γέρων ιεροψάλτης και
να μην προσέλθη εγκαίρως εις τον ναΐσκον, μη δυνη-
θείς και να μηνύσει το συμβάν εις τον ιερέα. Ούτος
ηναγκάσθη «να βάλη Ευλογητόν» και είπη μόνος του
τα προκαταρτικά. Αρχόμενος του εξαψάλμου, αντί του
κωλυομένου ψάλτου του εδέχθη την επίσκεψιν ως συ-
νήθως του μυστηριώδους επισκέπτου του όστις και
ανέλαβεν το αναλόγιον. Η κατάπληξις των παρευρι-
σκομένων πιστών εκ της διαυγείας και μελωδικότητος
της φωνής του ήτο απερίγραπτος. Δι’ όλου του
Όρθρου και της θείας λειτουργίας παρέμειναν όρθιοι
εις τας θέσεις των μη καθίσαντες ουδαμώς ουδέ κου-
φίσαντες τον πόδα. Παραδόξως δε τον ηκολούθει εις
τα «ειρηνικά» και τας «εκφωνήσεις» ο ιερεύς, ενθυμί-
ζων εις τους γνωρίσαντας ποτέ αυτόν, τον καλλιφωνό-
Σελίδα 13
τατον λειτουργόν της νεοτητός του. Ότε δε ήρχισεν ο
άγνωστος ιεροψάλτης να ψάλλη «Την αγνήν ενδόξως
τιμήσωμεν» ψαλλόμενον εις την θέσιν του «την τιμιωτέ-
ραν» εις το «Άξιον εστίν», θα ενόμιζε τις ότι περιήλθον
όλοι εις ουράνιαν έκστασιν. Ως και αι λαλίσταται ηδυ-
μέλπως αηδόνες πέριξ του ναού και ακουόμεναι εντός
αυτού, εσίγησαν ωσεί ακροώμεναι και αύται το εξαίσι-
ον μέλος! Οι πιστοί παρέμεινον εις τας θέσεις των και
μετά την Απόλυσιν, αναγκασθέντος του ιερέως να τους
παρακινήσει όπως λάβωσι αντίδωρον. Εις μάτην ανεζή-
τησαν πολλοί όπως ίδωσι και συγχαρώσι τον ξένον. Εί-
χεν πάραυτα απέλθει. Εν εκ των παιδαρίων άτινα φοιτώ-
σι παρά τοις λειτουργοίς ένδον του Βήματος διακονού-
ντα αυτούς, εβεβαίου κατόπιν τους γονείς του ότι άμα
τη εισόδω του ιερέως εις το Ιερόν Βήμα όπως λάβη το
κάνιστρον μετά του αντιδώρου, αντήλλαξεν ασπασμόν
μετά του ξένου επισκέπτου όστις είπεν αυτώ χαμηλο-
φώνος: «πάτερ σε αναμένομεν μετά χαράς». Και πάραυ-
τα εχάθη χωρίς να ανοίξη καν η θύρα του Ιερού.
Την Μεγάλην Πέμπτην του έτους εκείνου ο παπά-
Λάζαρος ηδιαθέτησεν. Παρά ταύτα δεν παρέμεινεν κλι-
νήρης υποχρεωμένος ων ίνα τελέση απάσας τας ιεράς
Ακολουθίας χάριν του απλού ποιμνίου του. Το Μέγα
Σάββατον ελειτούργησε μετά κόπου και μετέλαβεν τους
ολίγους πιστούς. Μετά την κατάλυσιν υπ’ αυτού του
εναπομείναντος πληρώματος του Αγίου Ποτηρίου ε-
μπλησθείς «χαράς και ευφροσύνης» ως ηύξατο προ της
Ιεράς Προθέσεως δια της ακροτελευτίου μυστικής ευ-
χής, ουδαμώς ησθάνετο την ανάγκην όπως φάγη ή πίη τι
παρά την επιμονήν ευσεβών τινων γυναικών αίτινες
ητοίμασαν αυτώ ως εσυνήθιζον νηστήσιμον πρόγευμα
διά τον ιερέα των. Ηρκέσθη εις το επουράνιον εκείνο
ακράτισμα και ουδέν τι γήινον επεθύμει. Κατόπιν δε
φορτικής επιμονής των εγεύθη ημίσεως διπύρου όπερ
ενεβάπτισεν εις το προσφερθέν αυτώ φασκόμηλον. Ε-
φαίνετο δε μη μετέχων της συζητήσεως ήτις ηκολούθη-
σεν ως άλλοτε αλλ’ ως εξεστηκώς. Ασπασάμενος μετ’
ολίγον την ομήγυριν απεσύρθη εις το κελλίον του.
Την μεσημβρίαν της ημέρας εκείνης, ως φαίνεται, απέ-
στη των γήινων. Την πληροφορίαν έφερεν εις την κώ-
μην νεαρός ποιμήν όστις τον επεσκέφθη ενωρίς το από-
γευμα δια να τον φιλεύση ολίγον αρτίπηκτον άναλον
τυρόν διά το Πάσχα. Τον εύρεν μετά τινα αναζήτησιν
άπνουν και με εσταυρωμένας τας χείρας επί της κλίνης
του. Εβεβαίου δε ότι είδεν το πρόσωπον αυτού λαμπρόν
ωσεί πρόσωπον αγγέλου! Οι προστρέξαντες πρώτον εκ
της κώμης εφρόντισαν τα εξόδια αυτού. Το επόμενον
έτος καθ’ ο ελειτουργείτο ο ναΐσκος την ημέραν της
εορτής του κατά το παλαιόν ειωθός, υπό τινος νέου εφη-
μερίου της κώμης, ο καλλικέλαδος ανώνυμος επισκέ-
πτης δεν έκαμεν την εμφάνισίν του. Αλλ’ ούτε και ο
γέρων πρωτοψάλτης, ακολουθήσας τον φίλτατον Γέρο-
ντά του εις την αγήρων ζωήν.
(Συνέχεια στη σελίδα 16)
Σελίδα 14
̔Η συχνότης τῆς ΘείαςΚοινωνίας.
Καὶ τίς νὰ μὴ κλαύσῃ τὴν ἀμάθειαν, καὶ ἐλεεινὴν
κατάστασιν τῶν σημερινῶν ἱερέων μας;
Ποῦ ἠκούσθη τοῦτο ποτέ, νὰ πηγαίνουν οἱ χριστιανοὶ
εἰς τὴν ̓Εκκλησίαν, νὰ ζητοῦν νὰ κοινωνήσουν, καὶ οἱ
ἱερεῖς νὰ τοὺς ἐμποδίζουν, λέγοντες· μὴν εἶναι
τσουρβᾶς ἡ Κοινωνία; ̓Ακόμη δὲν εἶναι 40 ἡμέρες
ὁποῦ ἐκοινώνησες, καὶ πάλιν ἔρχεσαι νὰ
μεταλάβῃς; ̔Ωσαύτως καὶ τὴν πρώτην ἑβδομάδα τῆς
Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, γνωρίζω πολλοὺς ἄνδρας
καὶ γυναῖκας ὁποῦ βαστοῦν τριήμερον, καὶ πηγαίνοντες
τὴν Τετάρτην εἰς τὴν Προηγιασμένην νὰ κοινωνήσουν,
καὶ τοὺς ἐμποδίζουν λέγοντες· ἀκόμη ἕως ἐχθὲς
ἔτρωγες κρέας, καὶ σήμερον ἦλθες νὰ κοινωνήσῃς; Καὶ
δεύτερον (λέγουσιν) ἡ Προηγιασμένη εἶναι διὰ τοὺς
ἱερεῖς, καὶ ὄχι διὰ τοὺς λαϊκούς.
Φεῦ! τῆς ἀμαθείας καὶ ἀφροσύνης μας!
Σὺ μέν, ὦ ἄνθρωπε ἱερωμένε, ἀφ ̓ ἑσπέρας τρώγεις
κρέας, πολλάκις καὶ μεθυσμένος τυγχάνεις, ἴσως δὲ
εἶσαι καὶ ἀνευλαβής, καὶ πηγαίνεις καὶ λειτουργεῖς, καὶ
αὐτὸς ὁποῦ νηστεύει μὲ τόσην εὐλάβειαν τὸν
ἐμποδίζεις; Καὶ τὸν καθυστερεῖς τοσαύτης ὠφελείας
καὶ ἁγιασμοῦ. Βλέπετε ἀμάθεια τῶν ἱερέων μας; Αὐτὴ
ἡ Προηγιασμένη (λέγουσιν) εἶναι τῶν ἱερέων, καὶ ὄχι
τῶν κοσμικῶν· ὁ Μέγας Βασίλειος λέγει· ἐγώ, τετράκις
τῆς ἑβδομάδος κοινωνῶ τοὺς ἐνορίτας μου, ὡσαύτως
καὶ ὁ Χρυσόστομος καὶ ὅλη ἡ ̓Εκκλησία τοῦ Χριστοῦ.
Αὐτὴν τὴν συνήθειαν εἶχαν νὰ κοινωνοῦν 4 φορὲς τὴν
ἑβδομάδα· καὶ ἐπειδὴ τὴν Μεγάλην Τεσσαρακοστὴν
Λειτουργία δὲν γίνεται μέσα εἰς τὴν ἑβδομάδα,
ἐσοφίσθησαν οἱ ῞Αγιοι Πατέρες νὰ ἐβγάζουν
Προηγιασμένην, μόνον καὶ μόνον διὰ νὰ κοινωνοῦν καὶ
ἀνάμεσον τῆς ἑβδομάδος οἱ χριστιανοί, καὶ σὺ λέγεις
τῶν ἱερωμένων εἶναι ἡ Προηγιασμένη;
Καὶ βλέπε, ὦ ἀναγνῶστα, ἕως ὅτου ἦταν αὐτὴ ἡ
τάξις καὶ ἐσυχνοκοινωνοῦσαν οἱ χριστιανοί,
ἐθερμαίνετο ἡ καρδία τους ἀπὸ τὴν χάριν τῆς ̔Αγίας
Κοινωνίας, καὶ ἔτρεχαν εἰς τὸ μαρτύριον, ὡσὰν τὰ
πρόβατα· ῞Οστις λοιπὸν ἀπὸ τοὺς ἱερεῖς ἐμποδίζει
τοὺς χριστιανοὺς ἀπὸ τὴν ἄχραντον Κοινωνίαν, ἄς
ἠξεύρῃ καλά, ὅτι μεγάλως ἁμαρτάνει. Δὲν λέγω
ὅμως νὰ κοινωνοῦμεν ἁπλῶς καὶ ὡς ἔλαχεν, ἀλλὰ μὲ
τὴν πρέπουσαν προετοιμασίαν.
῎Ηκουσα ὅμως νὰ λέγουν τινὲς ἱερεῖς· ὅτι ἐγὼ εἶμαι
ἱερεὺς καὶ συχνολειτουργῶ καὶ κοινωνῶ, ἀλλὰ ὁ
λαϊκὸς δὲν ἔχει τὴν ἄδειαν. Εἰς τοῦτο, ἀδελφέ μου
ἱερέα, ἔχεις μεγάλο λάθος· διότι εἰς τὴν Κοινωνίαν
δὲν διαφέρει εἰς τίποτε ὁ ἱερεὺς ἀπὸ τὸν λαϊκόν·
διατί, σὺ ἱερεύς, εἶσαι ὑπηρέτης τοῦ Μυστηρίου καὶ
ὄχι πὼς ἔχεις τὴν ἄδειαν νὰ συχνοκοινωνᾷς καὶ ὁ
λαϊκὸς ὄχι. Εἰς τοῦτο ἔχω νὰ σοῦ φέρω πολλὰς
ἀποδείξεις τῶν ̔Αγίων, ὅτι ἡ Κοινωνία τῶν ἀχράντων
Μυστηρίων εἶναι συγκεχωρημένον συνεχῶς νὰ
μεταλαμβάνουν ἐξ ἴσου, χωρὶς διαφοράν, καὶ ἀρχιερεῖς
Ε Ν ∆ Ο Ν
Οσίου Γέροντος Παχωμίου
Ἱ δρυτοῦ τῆς Σκήτης τῶν ̔Αγίων Πατέρων Χίου καὶ
Πνευματικοῦ ̔Οδηγοῦ τοῦ ̔Αγίου Νεκταρίου Αἰγίνης
(1839 – 14/10/1905)
καὶ ἱερεῖς καὶ ἰδιῶται, καὶ ἄνδρες καὶ γυναῖκες, ἐκτὸς
τῶν τριγάμων· ὅσοι γὰρ ἔχουν 3 γυναῖκας παρμένας,
ἐκεῖνοι μόνον 3 φορὲς κοινωνοῦν τὸν χρόνον.
῎Εχω λέγω μυρίας ἀποδείξεις περὶ τούτου, ἀλλὰ ποῖον
νὰ σοῦ πρωτογράψω; Χρυσόστομον, Κλήμεντα,
Συμεὼν Θεσσαλονίκης, Δαβίδ; Ποῖον λέγω νὰ σοῦ
πρωτοείπω; Εἰς τοῦτο ἔχω νὰ σοῦ φέρω τόσας πολλὰς
ἀποδείξεις, ὁποῦ χρειάζεται νὰ γεμίσω ἕνα βιβλίον
ὁλόκληρον. Διὰ τοῦτο κόπτω τὸν λόγον καὶ σοῦ λέγω
μὲ συντομίαν μόνον ἐτοῦτο· ὅταν δὲν θέλῃς νὰ
συχνοκοινωνοῦν οἱ χριστιανοί, διατί βαστάζεις τὸ
ἅγιον Ποτήριον καὶ τὸ δείχνεις εἰς τοὺς χριστιανοὺς
καὶ φωνάζεις ἀπὸ τὸ ἅγιον Βῆμα· Μετὰ φόβου Θεοῦ,
πίστεως καὶ ἀγάπης προσέλθετε, καὶ πλησιάσατε εἰς
τὰ Μυστήρια νὰ κοινωνήσετε; Καὶ ἔπειτα πάλιν ἐσεῖς
οἱ ἴδιοι τοὺς ἐμποδίζετε, καὶ ψεύδεσθε φανερά; Διατί
ἀπὸ τὸ ἕνα μέρος τοὺς προσκαλεῖτε καὶ ἀπὸ τὸ ἄλλο
μέρος τοὺς διώχνετε;...
- Γέροντα, αναφέρεται στο Ευαγγέλιο, ότι κάποια
στιγμή ο Χριστός πήρε το φραγγέλιο και πέταξε
έξω από το Ναό του Σολομώντος τους εμπόρους
και τους χρηματιστές κακούς-κακώς. Μήπως λοι-
πόν, σε κάποιες εξαιρετικές περιπτώσεις, δικαιο-
λογείται η χρήσις βίας εκ μέρους των Χριστιανών;
- Ο Κύριος είναι Υιός του Θεού, Δημιουργός και
Κυβερνήτης του σύμπαντος. Εμείς δεν μπορούμε
να το κάνουμε αυτό. Δεν είναι για όλα ανεξαιρέ-
τως τα θέματα ο Κύριος υπόδειγμα για μας. Για
πολλά είναι· όχι για όλα.
Θέλετε άλλο παράδειγμα; Ο Κύριος «εἶπε τῷ
Πέτρῳ· ὕπαγε ὀπίσω μου, σατανᾶ» (Ματθ. 16,23).
Μπορούσε Εκείνος να το ειπή, διότι ήταν Υιός
Θεού. Εμείς δεν έχουμε δικαίωμα να ειπούμε στο
συνάνθρωπό μας, είσαι διάβολος, είσαι σατανάς.
Μερικά πράγματα τα έκανε ο Κύριος «ὡς
ἐξουσίαν ἔχων» (Μαρκ. 1,22). Δεν σημαίνει ότι
αυτά είναι και υποδείγματα μιμήσεως δικής μας.
Εμείς οφείλουμε «ἵνα ἐπακολουθήσωμεν τοῖς
ἴχνεσιν αὐτοῦ» (Α’ Πετρ. 2,21) , αλλά στον αγια-
σμό· όχι σε μερικές πράξεις εξουσίας, τις οποίες
έκανε ο Κύριος. Χρειάζεται πολλή προσοχή και
θερμή προσευχή σε κάθε περίπτωση να μας φωτί-
ζει ο Θεός, πως θα ενεργήσουμε.
π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος
 Έντυπο πνευματικής εσωτερικής καταγραφής
ΙΕΡΕΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΕΣ ΚΑΙ ΕΚ∆ΗΛΩΣΕΙΣ
Κάθε Τρίτη μετά την ακολουθία του
Μ. Αποδείπνου διενεργείται ο κύκλος
μελέτης της Αγίας Γραφής από τον
π. Γεώργιο Θεοδωρόπουλο.
Το μυστήριο της Ιεράς Εξομολογήσεως τε-
λείται από τους ιερείς Ιερού Ναού κατόπιν
συνεννοήσεως ( τηλ. 2104615704 )
Κάθε Σάββατο τελείται Θεία Λειτουργία.
Η εβδομαδιαία συνάντηση των παιδιών
του κατηχητικού σχολείου γίνεται κάθε
Κυριακή 10:30 - 11:30
Η Ακολουθία των Χαιρετισμών
Παρασκευή 23/2/2018 Α’ Χαιρετισμοί
Παρασκευή 02/3/2018 Β’ Χαιρετισμοί
Παρασκευή 09/3/2018 Γ’ Χαιρετισμοί
Παρασκευή 16/3/2018 Δ’ Χαιρετισμοί
Παρασκευή 23/3/2018 Ακάθιστος Ύμνος
Ώρα ενάρξεως της Ακολουθίας 19:00
(Συνέχεια από τη σελίδα 11)
κολυμπούσες κι αισθανόσουν ότι δεν είναι τόσο φοβε-
ρό το κολύμπι και δεν πνίγεσαι τόσο εύκολα και δεν
χάνεσαι. Οι από καθέδρας αθηναϊκές συνταγές μιας
θολής πνευματικής ζωής με είχαν κουράσει. Με είχε
εντυπωσιάσει το αυθόρμητο, το ρωμαλέο, το αρχοντι-
κό, το γνήσιο, το ταπεινό. Το κελλάκι του σε οδηγούσε
σε ουράνια σαλοτραπεζαρία, σε ουράνιο μπαλκόνι για
τη θέα των αθεάτων, τη θέα του Θεού.
Θα μπορούσα να γράψω αρκετά πιο πολλά. Δεν το κά-
μω. Έχουν ήδη γραφτεί πολλά και θα γραφούν ασφα-
λώς κι άλλα. Ας γράφουν. Ο προσεκτικός αναγνώστης
Σελίδα 15
Πρόγραμμα Ιερών Ακολουθιών
καθ’ όλη τη διάρκεια της
Μεγάλης Τεσσαρακοστής.
Λειτουργία των Προηγιασμένων
Κάθε Τετάρτη στις 18:00 το απόγευμα
και Παρασκευή στις 07:00 το πρωί θα τελείται η
Ακολουθία των Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων.
Όρθρος - Ώρες - Εσπερινός
Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη, Πέμπτη
και ώρα 07:00 το πρωί θα τελείται η ακολουθία
του Όρθρου των Ωρών και του Εσπερινού.
Μεγάλο Απόδειπνο
Δευτέρα, Τρίτη, Πέμπτη και ώρα 17:00
το απόγευμα θα τελείται η ακολουθία του
Μεγάλου Αποδείπνου.
Κατανυκτικός Εσπερινός
Κάθε Κυριακή και ώρα 17:00 το απόγευμα
θα τελείται η Ακολουθία του
Κατανυκτικού Εσπερινού
βέβαια μπορεί να βρεί σε όλα αρκετά καλά και να ωφε-
ληθεί. Δεν ξέρω αν οι ωφελούντες πράγματι πάντα ω-
φελούνται. Διακόπτω λοιπόν. Η ευχή του Γέροντα ας
μας συνοδεύει πάντοτε. Την έχουμε ανάγκη, εμείς οι
άμοχθοι, οι αβίαστοι, οι βιαστικοί.
Το κελλί του Σταυρού και μετά της αντικρινής μου Πα-
ναγούδας θα το θυμάμαι για τις αλησμόνητες συναντή-
σεις μας. Επρόκειτο για στίβους, χώρους μακρών ασκή-
σεων, τόπους μυστικών αναβάσεων, τοπία τερπνά, Σι-
λωάμ πολλών, Θαβώρ λίγων, Γεθσημανή, Εμμαούς,
Εδέμ ελαχίστων… Θαυμαστός ο Θεός εν τοις αγίοις
αυτού. Τοις αγίοις τοις εν τη γη εθαυμάστωσεν ο Κύρι-
ος. Τις Θεός μέγας ως ο Θεός ημών.

ENDON
Περιοδική ενημερωτική έκδοση του
Ιερού Ναού Αγίου Παντελεήμονος
Δραπετσώνας
Διευθυντής εκδόσεως
π. Γεώργιος Θεοδωρόπουλος
Αρχισυντάκτης
Στέφανος Φ. Σωτηρόπουλος
Στοιχεία επικοινωνίας για παρατηρήσεις ,
σχόλια , προτάσεις , συνεργασίες
Ι.Ν. Αγίου Παντελεήμονος
Αγίου Παντελεήμονος 12
Τ.Κ. 186 48 Δραπετσώνα
Τηλέφωνο: 2104615704
Τηλεομοιότυπο: 2104615759
Ηλ. διεύθυνση: periodikoendon@yahoo.gr
Διαδικτυακό ιστολόγιο :
http://www.periodikoendon.blogspot.gr
Διαδικτυακό ιστολόγιο Ιερού Ναού :
http://www.agios-panteleimon.blogspot.gr
∆ιανέμεται από τον
Ιερό Ναό Αγίου Παντελεήμονος
∆ραπετσώνας
Εισφορές προαιρετικές.
Στείλτε μας την ηλεκτρονική σας
διεύθυνση , για να έχετε το
περιοδικό Ε Ν ∆ Ο Ν σε .pdf
αρχείο , στον υπολογιστή σας .
(Συνέχεια από τη σελίδα 13)
Ερωτηθείς ο Μητροπολίτης της Ε-
παρχίας όστις υπερηγάπα και ετίμα
τον μεταστάντα Γέροντα, υπό τινος
πνευματικού του τέκνου κατά το
ετήσιον μνημόσυνον αυτού, περί του
μυστηριώδους επισκέπτου εάν γνώ-
ριζε τι, σύννους γενόμενος υπήντη-
σεν αυτώ: «Τέκνον μου, οι άγιοι
άγγελοι συλλειτουργούσι μετά των
ευσεβών ιερέων».
Και ποιήσας το σημείον του σταυ-
ρού εψιθύρισεν: «Ας έχομεν την ευ-
χήν του μακαριστού νεωτέρου φίλου
του Χριστού».
Αυτό το χρέος έχουν οι
Ορθόδοξοι.
Να προστρέχετε, αδελφοί μου, στη
Μητέρα του Θεού, όταν το σπίτι σας
χάνει την ειρήνη του. Η κυρία Θεο-
τόκος είναι πηγή του ελέους και της
δυνάμεως. Μπορεί εύκολα να ειρη-
νεύσει τις ανθρώπινες καρδιές. Ως
μητέρα του Θεού της ειρήνης μεσι-
τεύει σ' Αυτόν για την ειρήνη όλου
του κόσμου και όλων των χριστιανι-
κών σπιτιών. Έχει την ελεητική δύ-
ναμη να διώξει με ένα νεύμα της τα
πονηρά πνεύματα, αυτά που με α-
κοίμητο αγώνα προσπαθούν να χω-
ρίζουν τους ανθρώπους και να τους
κάνουν να αλληλομισούνται. Είναι
η γοργοεπήκοος, που απαντά γρήγο-
ρα στις παρακλήσεις μας και μας
δίνει την ειρήνη και την αγάπη. Αρ-
κεί να την παρακαλούμε με πίστη
και αγάπη. Γιατί, αν δεν έχουμε την
πίστη και την αγάπη, γινόμαστε α-
νάξιοι της μεσιτείας της Θεοτόκου.
Ας την τιμάμε με βαθύ σεβασμό ως
Μητέρα του Υψίστου, ως το ανώτε-
ρο των ποιημάτων του. Και ας δια-
τηρούμε ταπεινό φρόνημα, αφού και
Εκείνη ήταν τόσο ταπεινή εδώ κάτω
στη γη και τίποτε δεν της αρέσει
όσο η ταπεινοφροσύνη. Το διεκήρυ-
ξε η ίδια στην ωδή της: «ἠγαλλίασε
τὸ πνεῦμά μου ἐπὶ τῷ Θεῷ τῷ σωτῆ-
ρί μου, ὅτι ἐπέβλεψεν ἐπὶ τὴν ταπεί-
(Συνέχεια από τη σελίδα 1)
Οι θεοφόροι Πατέρες τονίζουν ότι
μόλις ο Λόγος του Θεού ενώθηκε με
την ανθρώπινη φύση, τη θέωσε.
Όπως λέγει ένας ύμνος της εορτής,
ο Θεός γίνεται άνθρωπος για να κα-
ταστήσει κατά Χάριν θεό τον
άνθρωπο.
Η θέωση όμως του ανθρώπου προϋ-
ποθέτει την εργασία των εντολών
του Θεού. Ο Άγιος Μάξιμος λέει ότι
ο Υιός του Θεού, αφού σαρκώθηκε
εκ Πνεύματος Αγίου και της Παρθέ-
νου Μαρίας, γεννιέται πάντοτε από
φιλανθρωπία με τρόπο πνευματικό
μέσα σ’ εκείνους που το επιθυμούν.
Και ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολό-
γος γράφει: «καλότυχος είναι αυτός
που θα ιδεί το Φως του κόσμου τον
Χριστό, ότι σχηματίσθηκε μέσα του,
Σελίδα 16
νωσιν τῆς δούλης αὐτοῦ» (Λουκ. Α
47-48).
Άγιος Ιωάννης της Κροστάνδης
Όταν είναι να προσευχηθείς στην
Υπεραγία Θεοτόκο, έχε πριν την
ακράδαντο βεβαιότητα ότι δεν πρό-
κειται να φύγεις χωρίς να βρεις
έλεος. «Ουδείς προστρέχων επί σοι
κατησχημένος από σου εκπορεύεται»
ψάλλει η Αγία μας Εκκλησία με
πίστη στη Θεομήτορα. Δεν υπάρχει
περίπτωση να αδιαφορήσει για μας
η Παναγία.
Άγιος Ιωάννης της Κροστάνδης
Μόνον το όνομά Σου να επικαλε-
σθεί ο άρρωστος ας υγιάνει· ο αιχ-
μάλωτος ας ελευθερωθεί· ο πτωχός
ας κυβερνηθεί· ο θαλασσινός ας
φυλαχθεί «αίτησε μήτερ εμή». Σε
παρακαλεί εκείνη η στείρα γυναίκα
να της χαρίσεις τέκνον, εκείνη η
παρθένος να της φυλάξεις την τι-
μήν· εκείνος ο στρατιώτης να του
δώσεις την νίκην· ας γίνει ζήτημά
τους μόνον δια μεσιτείας σου, της
μητρός μου.
Ηλίας Μηνιάτης
διότι αυτός θα θεωρηθεί μητέρα του
Χριστού, έχοντας μέσα του τον Χρι-
στό σαν βρέφος. Ο ίδιος ο Κύριος
υποσχέθηκε: «Μητέρα μου και αδελ-
φοί μου είναι αυτοί που ακούνε και
πράττουν τον λόγο του Θεού». Και σε
ποιο άραγε μέρος του σώματος μας
σχηματίζεται ο Χριστός; Στο πρόσω-
πο ή στο στήθος; Όχι. Μέσα στην
καρδιά μας παίρνει μορφή, και όχι
σωματικώς αλλά ασωμάτως, καθώς
πρέπει στον Θεό».
Ο Ευαγγελισμός της Παρθένου, ότι
θα συλλάβει και θα γεννήσει τον
Υιό και Λόγο του Θεού και θα γίνει
έτσι αληθινά Θεοτόκος, σημαίνει
τον ευαγγελισμό κάθε πιστού χρι-
στιανού, ότι μπορεί δηλαδή με την
χάρη του Παναγίου Πνεύματος να
γίνει αληθινά θεοτόκος και θεοφό-
ρος.