Amphitheatrvm - H. Khunrath PDF

t!B5»;csB9!oS9:e)ra:©R9;tSR9:BM*!e»!
«:i5Wi:vw»:e^
^^m^< :Oon
/ôa,
• '^ ^ ^ r. =X /^
N '» Ai»,^.^/^ -.
,L......„i.§SJfS^'^.
-^'ssm^ '^/^rÂ^cr^
/->A/^^
j'^'^^' ^^^rsf^'
.r\«>ftj ^^fj^?i|®5lf
V.<fs2.
A/^rN,
.^.-««./.^^^t^^^'^-'
^^P^
VV^vLÂ<ÂA^*^/^X/^
Jf???^^^t€-s.'^2:sÂ:
\a^K
>5^f^.
n
'^^Ma^-^'
I
. ^^^^0«©^^'
Iw^C!
**«*^?Ol^to.P^^^Â
^f^r\ f\f^r
-, « r.r^n/^rs A^<
Si&'&^ ^' i.J^': :'' • ?'•- -^ -*V-.
-'''^*'' -
-•^
•v.r>r '/.'. ^,- >r-
.:.i.:- :^'^?'f^Sfs4^:->..,
»»SrRr;';^5*R«,,:"«-,,i il '7^™*.,»'' '•'

'',r^
^^?55|^|^|£5,s'rI'.'
^^yNr\AAAÂ,o.
'^l^^^^^/rAr^^
-^ - . -r _ _ - •^Ârv'? - • •{
n.»* •
'
^^'nnf^lSî' "'•^«^^c'^ "i^"'''"".^^'

•'"'.'- " ^'1';:'^" ..'.,'-!->-,-•' •f.,^'-
- ^ i-s /^^ '*^- -^
'^'^^rN^^;^;>i2i-'>"ô'"'
^- '-
-^.-«^'^C^^^WAlîAH-f^s^,',
Digitized by tiie Internet Arciiive
in 2010 witii funding from
Researcii Library, Tiie Getty Researcii Institute
http://www.archive.org/details/amphitheatrvmsapOOkhun
J^SAPIENTI/L ATERNA^
)Sn:
IW? SOLIVS TJERiSL, i
fcHRISTlANO-IC\MLISnC\M
DroiNO-M\GICVM,
wec noii
PHYSlCO-CHYMICVTvi,
TERTR1\'N\M, CATHOLICON: \^^^
mstriictore ^^
^feHENRlCO KHVmATTI LIPS:>^
'^^'"iEOSoPMiv.aniatore fideli, et '4^^
^ ^ MLDICIN /^ Utr l USq DOCT:
|^Hallelu-ki'HaMii;lAH' Hallelu-ki^
TTjS^
'
B
™
;mo, I
/pty diaboloi i .u:#
E MILLIBVS 'OIXVNl.
-Ki
EWVS:^R.\
INFERJVS ^^^^^^S:#^ ^^
\W mcdianttpyf
Xi
^t^^lA-
j^v
SOL.
'
n^^rjiFanr^S.ARFA\WSI\nEECENNWM.A?RIM.\IMPRESSroNIS DIE. |
. .
rf;^'-^
(a
«//>ar/« JL1/.K0/ HiirD5, i^/v&i ff/c-o, soPHr^^TA:
HEKRICI rc^^trf lahor AMPHLTHEA.TRO'. 4 Jm- .(^)'!^
iiinmir niltinclii Scicri iiatn rite p»i'?oi*."
Ciiil aqiJmei
iiiaeiii Sciipta h.ce niJiieni.wi C0n,';'-,»/-(i7 VElRDx
s aiiit S\{
'ipc^wlrn iOPHIAMj_ JefcruliT 'Isôriuih
eJjam r^jiitiiij, ^nrpando^
ii»»« rejiitiii^, unrpaiido Hlii/trat'
i]lCi\}rat aou " ti
abu/uin .
,
»» '-LiiX'iV Hoiiii,".! '^joliîi jefxjirr .DEO

I r^/ioue pari KHUNPJVTHI Mr-m^n iTOinsn,
AGNtty CO!sf5"ll-IO/ celekrarff Don?. IEHOV;»L. fe.3
ema, n)l luPiYgji' iiili ^^totiii .S^.oin/iinta teniiiat^j
^SrCjici-ilisnclo pergat coiidCic<'.-t intjfis''. AL .UlnJf
noeiiio niUnniain ^.aiek, atd ep •^rfe tmlitut BJrr.iiif ; iSi^ ^
'1ol<i7tt niricKt, Xtan Cotnpe, Jcall^t: Mia^rbur&i.
/-#t»i tari
r"r\ fti.
^fc
î^ '
ûj IaV^-*
1*^ ,»**
r.<
JV»
i X
t-.Jl«,v.uaMfr»v-nivrlcim.l.»rripKXf«'<fel»lliWclM;B.MVicl,ffrr)'cH?c5cWl(^^
^ ,>73J ^
o ftlicei $cii-/i//.«j^
.•s
/i ./^ 'jy foU, \tti(icfi\
hoiii i.eiiUrciit. .
rein,tiiji i(/'ioi'iijtfi"j
ff(icit/i/t' «ff/ ix_ 'J//rt
Libri cilici'iii'is p<«;,

tici'ih, lv'///ic.i/c'<' >ii-,
/V pn'(i.' fo,'o I ./txo
l/i'!!"* fJtrjpectojCi
nte coaiiito.
Hietoii: iti q:>e..\t*..

1
\l>fillil tniti fncih ,lti}an

oiioflJttt ct ilorniteii'.
ieiti, dc alioruiit 1«-.
hore etyailift di^'-

pt'if(tr&^
l/iiciii li^l""'!', ij'^'"
dtiit (aborihiif-
cuiuij/.jMi'//'"^
Qi,a4. foqiJ' "«,'"'

carfiere ijoistj,
lôfest-
StoUMf etiitiii Opti;
itia difiiliQtiit.
Suitittoriiiiiiii GP>«\.,
•filS ir.^/ij; ii/t/iyijui
»»//il/ //«11 »/» peforeiii
partciii 'mtfrprctîan.
iiir, oitiriiiji boiio
iletriihiiiit- ft'
ccftc) Dttmctor yi.
r< pe]of est.
fe
Siorip.,.
nottHtiiii t'''X''iij'
1,011 tttuiba rfeii/i?;
ijf.Si heatitf vxs ejy,

li, CoQ^xta hoc pn,.
trtitw contettinere^
'"
ai ahisC ijf.^
11}
'peri
tis i (jatiteittnt
VeiitMprtitiittii;
oppniiii*ii: 'ât tjiit'
tioii
^^"
"^
iltiti; SfJ/ <;»/w iioit
ineittitur Caliiittitit',
a cuHii tttalitta iti,,
;,;/ iiitiiin- 7« i""-''
^
..'X l-tiiE 1// c
A -^JV,,, hMfte(Vcl; oorl>«r Jiriptit nobii
t)er£M<.i«ii »"-' ™ ^^lHer ottie-.yi

IiiJidfiiii h^mtiitra
lojophin et ottini.
\
Cj^
gma acbtC^rFer"tWs?crc^âc britte icjKachU: \ramacbt

ûhlf.et.frMetittim, ac
IW, lelpeairkoiiiiittiiti ',,,-JCrforu, Oiint.ir^CCcUriim <:yS'mvulotit,prietctitoru
l
aftparef.hic iiiiutcS
,u,Di9i,italiff.ifa(iis /ivi CotMio,tir{0,i.„ey eii„„ fnie3,quahs. «/'sv Pfiaitibiiy
,^ltiiJi,,eCiJt.iiiit'i>,Ueiirci.ai,<y'Joi,iil^,^clii,„ata-jA
Coft.tiiufrHEO i^crKILO -.<OPHlCEco,ttl .,/7
t1«o..« aao-lophKif (r7naMr &tl,., Mctiio ; Jettioitjtrctvc
Nu......iJ erI..V,ii..« !<acro/:,ticUDlliUCAEJcripJu,a,^.Km-p.^,,m^^^^^

1uii.l.U,S;hni..l llJo.ppli.c. ,.«/.. Ch..a.,...c,'///o
O-InftiJM/ioi.. (iittiata TJEl') orthoio^c /Kif -r
7 /. I.j.l-r-i ,.. ..-.-j.Tl..-L.:..r..:.fM:.Ll^„l.',,^.,„.,^l-.^flTI,..r,l(tnB'i11l!inillolOuhoflllllH''lll
s i o ;>
tlug tiigcbg»' ^ft/^

%Tmu(tc^gnun- viel jtifhuti brtbcn^-l>er (cb'?" ^^n^ alU CTtjorrn roltc
gil&cn'7;ctf«X^p."- Outiw.
gcVJ-f «Kf" "" pf nnnlsli f^>-";'2rrqCWn"Kll? .
.i
'^fJi^^nfi.hcpoi>f;'yiAA^4^l\l''\e,>»^p»tt,u,\«r
<?
r)el/i Irtiul} iloJjct
e! III
I
yrKjeirtiti __,
Viu fcl/tlfeljl' j'.>(ni/M;. I
=^
JNTRyV AVDF.NTIOn. rio a-2 DC" *iilc||f njjtilctt
'
,\,-c--vr>^^T«<^ liti.
itNtf:.\ , .•i-r/-
.£t7t^ .Itiimy tWiUcit,.
Jd //.,* iti.[':i-ltciiini
m. *"• •
<"!>> p. /y/'*
• .•tf.i
1''
ttiiiin-iiJiii cit
;'" ''^..
,'
oa.lenti
coiiteii./.tus.
to»-.
iff
K
:3 ,.
PP.TIMA,
ciIhis t-nt/ia\tlr .]
In/ijraftfia et iiitji.,\
.^^' lUa t.nliitttiins j"i-\
fd.tcs: Scf.
ce,i.i,if pEt-lTATI
f^C^-f
svn
USTl,
iu\ri
VicTEHOTJAH OliiKfe
!>;<! placctjiue yliiat,
(iiic icrettft'- iicai„ii
•Zqo Docfor HciiiiciiJ'
"«''ff
^*'
Dw„i,;^ ,
}>"->*%.,
lllVMomin juMolas
•A tî^,° NATVR/t' 2»;#o citliifMiiiai' et./VM
,. ,- libro Macra,^;^-:^^
iniumlm ^â^.ôMW 7 '•"
A Ems" 3^
Tti.i.a .rt.itCitr,
^^ luittaifm ac /| atuiA 'jelociur Miiii:
ctijo
'^ attaimn ,
\nftltutio„l\ 'il CoiiS'ia Miiif t:ecii
\%n5^ m «?/« DIVI,
immutaj^ fiibiit' ii
^
'
'
f.tincs
vaeaie
iiigiâacia
litlft
ciilpa.ttutonu
esi Jolatiiim.
,
§/1
V,. K^
i™^'t ^^^ \muUa
W^foX^c^ Wl'^'(^(" 't
ac*
•y-
•'
t <*
^ vj
'irA (jvi,
ilciii fcjtis efitociacii,
la acutior isst: aita,,
ineti .iilvei-Jlis 'TJC, ^M
PJT.\T£M tiottVbi^
pnciiiijtt; et tiiiJciii
câfjci hona, Jijiia ho.
^ iioSytrilillii<hr>t.
Al> iinvtohif, ;t .V.y

jtcriorinti DEt i:crc,
^#V ^^^
toriitiuj, NATVRy{,wi<r«.
«Acrocos.;
ris, nvriypeie laujavi
ssr.iniihiis pUcuijle oi,
zk^ t^rlj-e.Notiiice <.niiiuiies7^^y)Pf\^l(_i^4S. ff* '^c\\ '/J
tiiecraii. faiicis, iji^
^
iT^ lt,ajteiih.< et Co,i\cuitti.i:^^^^.l' ^CT-lTCtV^ -^ riitosoPHice Joctis,
2.
7< - ' *
c;o/»/< ;e///W' tefllttioiiiuiii,\ ' ^^- * ^ -^^ ^' vlacre, .tir""'
^•''J^' ^fiitceriimj
Katio san^;iii pn» , ; rjTATli.
,5 *--'
/Tiw/f AfHhiiS xvTnn f- ooctn
Mmtit, d certitiidinis iiontite
j.% i^l^gl^. _.;îfr-4
J^^ ^^ — ^ _^ ^ , .____^
.inrmt» rt(iMi'f|eii^criio4' fA'«ttcr,r«t^jMii iiridi,^"^'''')''^''''^'',''^'?''''^^^^^^

TT- '^^- z "a
'
//iror>7r^.?i1<0r()eticr, '
.lO^Heinper vix uin'afiiino fUtiis.iteJiTalhs) imiiu» ex Ign^rantia lAuficA, paitim exlintJm diaboltca.paiiim
t-t Ci m
-.2 « .. .^\_.,./ .11. r.':r: ..jr<=;. .!
. :\,r,i,,-^r ,ir A^ .....— L—.,. crP/UTff, /....c TccjnvMDnere
^s r^ 1-^'rn'
_ ^ ^ _ - ,_ '"V«
U oMicefQi, cititi opus efttit pnefatos, hima folamiotii, htfce fitttiJ titettdo) ittter tot ttftt/aciiitiitiitnri-ctltiles fere.
\s t^L)tottLcilfirhp.OV^^^ - a — •» s
"
II'
5,
.-2-
00^. He nrKt»_Khu tit-ath es iHueo fontc. ot) .t jcITc

nrfan folcb^sJ tpil qg MwjglggM/baS^^^Jcl?
M.
IHI ^' PORTA
>\-
^^ AAffHITHEATM
SAPIENTIR, S.TERNS.r
SOLTVS -UEBJt
r' ir\
\l. I
>y?^
1.%',
i'f^r: ^^J
A,
.^'3^S^
:v:?
5-^^,5
^f:jl-^
^^'v-s^.^" M rnagBum.s
'•r^Pî^
|EliOK4iLLOHIMr.n, •ci^J, oimi&wf. aJMffiVacJrnîi/if 1il»ra1itfr nlruHi; Vti pfl- Cdum, Ailrt, TfrRim,,
pim/n: aittjitpcrfnK *, auifitl OIo nafainltir, Iehova. in)ml»jlis yAPlENTlAM mirificam in /itn> Naliirtc cMholko Ac
Ttrrx,
^ , ,
,
ii?Tlf, SAfIENTlA,Wema: fciniiUiiU UpienI,Tiatuwli(cr-m4gK> iiiaiirfi?rfaiiJoiiJf/rf/<>/<i<(<iicDro/i/f/ur:ôi Pirreifir

|*iiiii/ce Parlcs ORmionci pro Jiarlisjrudis inniimeri 010 /lYtnlCrLii»iu|fi«o/lif,>ciiiJi,'i»lmaiinvli'liii",»'''ni "'p
;(J<:le;,irfio»iKii,ii Ujierm Jie.nulonWft Divinj CrSapicT
ln,n(;oiiiiii.(<(5 ftiiJiollPliilofopliije
Tlieofoplicc/iliiii verj:,
?*?*'' "''/J •"''in,'"'i'i tf^rtim^ Si^nAturi Divinisve Naîira charArterifinii liiet-o^lypliici',,,Iiiiii« K
jt'^*'"^"^'''"*
\'.'
ycljtn WWIH iJ.SlM» \yi ifi<..nitnuiti .rr.iy.u ^
L .A'.\V}.*,i.V:vK^/A><Tj6t2'j.-,c.....v,«:r<..(.
,••1» trfilAH .
c
-*{\<
>
o
c
yf^
>"'"'"#""• prologe(icam ^^'^'«'"''^P^^^^ÊTElW^lfnÂim UKRAE.. f "7"5ii/?« (piJrm, pd tmnmjalis aufûlta.JtHOTJAF. conjinnnta. idear aJ eam. per SCAL/IM
prolooedca,,, „,
^< ^
D£; Pliilo(opliicam, /{7/onim DOCTRIMAE t/um(axa( fidelium
.
'^•><^h>
pa(r,s(,„° „„„„,/„ cptam Th
tcmThôCophicorum.-ucre -
-
pt af(c„/iii lolisi'f. liirie. DIXJISITVS affialis. JaUir, feciinjum LEGES oracularcs /eptem,
«J
trcorporir&mQnlis
-
CllRmiAHO-Ki 1BALI CE, DiZUNO -M,1 G/C£, nfc «o/. FHT^lCO-CHrMKE v/JeiiJi , (Onfiin,
TJrz:^;,. ^""'^ p°'-''^

"
c re:^ ôm: -ut
nt
„},ili
Operr
ice • 0,1 i,mr,ar,ii,r fed Theofopjiitc vicjant, cir
' Mlsri.DCVAiq,, juiiHosiuheavit imxca^ fins,clifii,c celelrcnl.
PHILO.îOPHI orthoJoxi SIC {ctianiGfo-yaJ
Extriicftorc HEK.RICO
JA.E. ^NNO
a THSVH CHRISTO mto, 0C.ll. M .
• !
%
p
I
fif /A^'
S VM MA
PRIVILEGII
C^SARE I.
g^^^^^^ê^ CR^ (^yE S A R E JE r^ A I i ST A T I S
Tritulegio cautum esi, ne qitis QjJilcographo-

rum, Celatorum,Sculptorur>7, Typograpborum,
"îbliopolarum ac aliorum quamcunque lihra-
riam negotiationem exercentmm ^ p e r a
//e nrici Khvnrath, Lifs. ^lcdi-

cin£ 'Doclorii^ tamfcripta quampicia, Medi-
cmaliajChymica.^YiahaLiflica l^pUraque alia
fecretiora, Latino i^ Germano idiomate^partim aliunde conqmjita^tar-
ttm afeipfo confripta f3 inuenta , acinter ea qutdem oAMrHiT he a-
T rv M S ap lE NT i jE-^ t e rn j£ ,filiiis ycrx , Chnfliano-Cabalifli-
cum^ T)iuim-Magicum , ^
-Phyfco-Chymicum , tertrmnum Cathoh-
con, (jTc. per decem annorum Jpatium ,d prima cuiuslihet editionisDie
\
computandumîntra facn^^mani Impeni,Kegnorumque ^ Dominio-
j
rum Maieflatis fi<e hxreditanorum fineSjfmih aut aho quoptani chara-
Beris ênere t^forma,fue in toto,fiueinparte, tmitari, recudere, autaho
recudcnda, veLthhi etiamfiulpta (lt* tmprefaadducere^ '-vendere aut difi-
trahere palam '-vel occuhe, citra njohmtatem ^ confirfum prafati Do-
Uoris Irfenrici Khunrath^fiorum-ve hxredumprxfimat. Si quis '-vero
fiecusfaciendo, IPriuilegium(y interiiclum hoc Cicfiireum fêrnere, negh-

gere aut tranfgredt temerano quopiam aufi. conatitsfuertt, eum nonfilum
omnthus illis exemplaribits perperam fcrecufis l^ adduSlis [qu^qutdem
fupradicius Izfenrtciis Khunrath, aut ettes haredes, eorumque mandatant
'-vhicunque deprehenfia yel propria, quam ipfis hac in parte triofmns,
authoritate '-vel Magtfiratus loct ilhuj auxiho fibi '-vendtcare poterunt)
A
de faBo frmandum,fed <^ mulfla inftj)er decemmarcharum aim pim
fifco Qcfireo fraudis <-vindici3 ^ fkpcfati Docioris Moirici Khunrath,
fiormn-ve hteredum TJfihiu ex tequo pendenda^decretumnremijfbiliter
pkfiendum, ^c. Tragaj diefrima Junu. zAnno is 9S.
RVDOLPHVS.
^4d mandatum Sacrjc Cxfareo:

âieflatps proprium
9A. "jB E Nc K»
Additumfigillum CaefareajMaicftaJis
incerarubra.
^TERNO
^>-
L
^TERNO.INVI-
SIBILI.SOLI SAPIEN-
TI, OMNI VM OPTIMO, INFi-
N TOI E T O MN I P OTEN T I
DEO DEORVM,
ENTI ENTIVM
VNIT RI N O,
SANCTO, SANCTO, SANCTO,

P A T R I, & F o, in plenitudinc temporis incarnato,
1 I
Jhsvh Christo, nec non

SpiKITVI SANCTOi
Vniucfrfarum Rerum creatarum ac conditarum iri

toto Vniverso exiftentium
AVTHORI, CONSERVATORI, G V B E RN A T O R. I
,
perpctuoi
DoMTNoacPATRONo fuo CathoIicOjbenigniflimo,

filialiter timendo, vnice amando,humiIIimequc
adorando,&inomnerna:ternitaccm,
dcuotioncdebit"',meiito
laudando;
a 1
T : :
I I.
TOTIC^LESTIS EXER-
CITVS SPIRITVALIS MILITIyE PR^-
p o T E N T I, reuerenter habendx-, flammeis, nimirum,
J H o iE
E V miniftris , Diuinitus mihi conceiliis,
officioque fuo & didadlico & tutclari
vltroadfiftentibus:
III.
PROXIMO SVO( 0so-A'a«9vi- y^ TiyjY\- ipihce,
(Bmtm/ ôtt/tct Sar^cit/t)nD ûnftltcbcnt»cm

^CC^ftcn/) fideh cuiuis, cumpri-
mis dihgendo
IV.
SIBIMETIPSI, feruo ac organo D E abfit iadlantia I (
& caiumnia verbo fedulo pro modulo D o n o r v m

)
a D o M N o hberahflimc concre-
1
ditorum:
V.
2. Thnoth
TOTI SS.* BIBLICvE S C R I PT V R ^,vtih ad
S.verfu6. doccndum, adarguendum, ad corripicndum,ad eru-
dicndum,injuftitiai vtperfcdius Ho- fit
Mo DE I ad omne opus bonum

inftru6tus.
VI.
N A V R ^ mirific^,miaiftra: EiOHiMinMvNDo vni-
ucrfo (ciufquc Filio,Magnesia Philofopho-
rum indigitato, nunquam odiofa:, N v m i-
"*
N I ac L V M N fufpicicndo
I I
Denique
VII. SCIEN:l
N
CHRISTIANO-CABALISTICVM,
DIVINO-MAGICVM,
necnon
PHYSICO-CHYMICVM,
TERTRIVNVM,CATHOLlCON,
HOC;
In quo Theo- ac Philo- s o p h i c e docetur SapientivEVe-
R.i€,jeiu(cjue ftuclii,hoc eft;,P h i loso p h i.c(inceTiorisfons:
Vena 2;enuini Intellectvs Numinis ac Luminis a t v R/E
cflencialis in Mvn do maiori catholice,in Fili o vero ilHus,
MAGNE s I A videiiccc Sapicntum/y nopticCiCatholicc,rcaIicer

cxiftentisi Tvr i s quoq\ie L egi sve Dei in cordibus noftris
Diuinitus lcriptx nec non, Mechodi dcxtre intelligcndi
j & or-
thodoxc interprctandi B b li a facrajSciENTiyEquoquc
i
Ligni \kx, Boni ac Mah , atque honeftorum ac

Turpium,- oftenditurfiumeh:
O p vs, ®iu^*iltH3¥ K^ n^^K&Ksv atteftante ewTcîO. (phy Momo ^
Zoilo) reuera eximium,reccns reuiliim, Amphitheatri-
c E inftrudtum Qv a t v o r circulanbus, ahisque hicroglyphi-
cis FiG vRis, in ars affabrc fcalptis, Verit ati s,pallim lo-
corumjfinc pudore vim publiccpatientisiniquiirimam,& qua-
fi fub calumniarum pondere tatilccndo ingem.ifccntis, fcrc
(proh: ) fuccumbentis^ ab intcritu, pro viribus, vindicandx ac
crigcndjE caufa,& quo aliis bonis atque induftriis viris idem
tentandi&:pra?ftandianfaliaudvituperandapra;beretur,inpu-
blicum,cx pio animi afFc6lu,inque orbis Christiani vsvm
atque v t i l i m communem, necelTario iam
t at e can-
dcm, & vix tandem fcd fat cic6,fi,vt Ipc-
(
xo,fit bene ) milTum •,
SaPIENTIA VERA,CVI, QJ/in,VEI,QyiBVS avxilits,

QVAMDIV, CVR,Q_VOMODO, QJ/ A N DO, ficri poftlt ac dc-
bcat, Chriftianc doccns •, S v m m v m qv e om n H i i s B o-
N V M, tam in futuia quam in hac vita frud:uofum, D e i
donum fingulare, tcrtriunum, catholi-

cilhmum,vidclicec,
...... _ „__»
% <tAg/iitionem
^ :
^gmtionem^ Cognatio - Cognitio- (ognitionem

nem^Vnionem i£ ?iem ac
Vruitioncm Truitionem
I
— - —\
J E K OV iE. S V 1 I p s i^ MVND I maioris,
&, quem mific J
hsvh vs, &:,c[ucm dcdiCjFilii
C H R I s T 1, Librique Triuniusj cius, Magnesi^
SS.-'^ Scripturx , Triu- Sophorum,vtriul-
niusi <ûeTriuniusi
^
hocefl:,
Catholice
%. TRIA OMNIA,
.^^B tanquam m hquido Speculoy
^^ S o pH I A Orthodoxa,
ojiendens
C V I V s
myjleriorum reconditorum
{proHt T AT EK Lv uiî^v M cadem iUa, exBenigni^
tattsfuA DminiC penu^liberaliter
concejjit.^
APOCALYPTICA CLAVIS
T R I V NA,
penes Authorcm O i> e r i s huius digne referuata,
LEGE fua
Triuna, (antla, arqua 6c iufta,

ideft,
F I D E,
Tacit VRNiT ATE lcgitima,
6c
O PERi B vs bonis,
(qua^ animum faltem gratum debit^
concernunt)
! :
folis dcbctur D i s c i p li n /E atque Doctr i n ,e filiis,
SS.^ S A p I E NT I vC candidacis ^ candidis hxrc-

dibusque fidelibus dilcdlis,-
nc lacrum dctur canibus,aut margaritx proiiciantur
antc porcoSjdiaboliimo grauitcr obreilos
Non enim omnibus o m n i a conueniunta
JedeH
QviD,QvIBVS,VbI,Cvr, QXOMODO,
QjÂ N D O & QX-A N T V M :
Amimigrati, Reverenti^,
Charitatis, Gratvlationis,
«^^TTEiSrTiONlS,
Admirationis, Honorisdebiti,
ergo
Humillime consec ra t, Officiose d i c a t,
Amice o f f e r t , Debitc nvncvpat,

Rcligiose r e l i n qjv i t,
Obferuantiflime d o n a t , Studiose p o n i t, ,
l/Eti%ICVS KHFNRATH LIPSENS. THEO-

s o ? 11 r jS e3ê5^£DiciN^
amator fidelis ,
'-vtrmfque T>octoRi
J
E H O V A H
afflante, incendente, ftimulante ac dantc
T RI V N O,
dodus, dudlus, Inuentor, Author.
i^NNO (JMASCHIH CH
iuxta promiflionem Diuinam mifli •
M D C I V.
I/a llel V'I ah! I/a llelviah! //a llelv-iah!

phyDiabolo!
Terûe o^tiAterquephy calu mnmo ri cuiuis; nulla excepto
yE H V^
VNITRINOSIT
'
LAVS, HONOR ET GLORIA.
A M E N.
LE CTORI
M
L E C T O R I
C A ND I D O
S A L V T E M.
ÎPIIITHEATRI HOC INSIGNE 0-
p V Sytn quonAucioj- Henncit^s Khttnrath Lipf.
njtriUjQpic cMedicmx O' Philo/ophiie "Doclor^
SAriEI>iTIAMT>IVINAM3//'vM)A-
K A jMa cro t^Mic rocosmicam:
Diumo- Magicafn Chnfiuno- Cahalifiicam
,
O' ^^hyficQ-Chemicamâdmiranda indufirii'.,

fpeElandam Ocvlis: contemplanduME n-
T E,fiSiandum Opere,tn Oratorio (jr Lahoratorio,omnthitj propofitit, ^-
mice ac Candide Lecior , damtu tihi nunc tntegrtim (Jr abfilutum. Jpfi
quidem Auclor immatura morte prûentus, aliqua exparte,fidnon ma-
gnay imperfecium posifi reltqutt. Onas tUud meis humerts tmpartbiuja-
ney impofuitmoriens, yt Opvs pofihumum cura mea tn lucem ederetur:
tum quodtpfifucrim intimafamiliarttateiuncitu,cu-in.aiiodconfihtfut, tn

hocopere edcndofecent me, yna cum ahis reliBis dfififecrettoribus,partt-
cipem. 'Dediigiturfidulo operam, yt taleprodiret inpubhcum,quale, yt
prodiret, tpfitmperuoluijfe,accurateintelIexi:Sttn multis ttan fatisfacium
eH omntbns , lUi (jr Ke i perpendant ^ mehora hisfa-

magjiitudtnem
ctant. Refiat yt define Operis tepaucis admoneam: ânta cura,mens
humand s (?/'r e, uatUrditcr dejTderet,in confejjo eUomntbtts. ,ûot yo-
lumina Ltbrorum Sctenttarum giiâtia ,euoluuntur? quot molefitne detw-

rantur ? qtiot fitmptus tmpenduntur , quot Lucuhrattones, Vtîlt£, /abo-
res exhauriuntur ? quorum omntumfinis tandetn, aut yamtas esi aut ino-
pta,fipe etiam fraSlx yires corporis 'i3 dclirtum antmt s y/que adeo difiici-
iem ad Vhtlofiphiam ymbratilem , humana ratio monflrat ytam ^ adt-
tum. Seciis yerofactt Theofiphta nofira tn hoc Op ere, prtmum enim
non x^fiumpttbus confiat. nAudi Ipfam ttbi loquentem : Fa-
tot labonbiis
ciie ytdeturab his,qut diLgunt eam, ^

tnuenitur ab his qut quainmt illam.
1.=
praoccttpat qiuje concupifcunt, yt illisjcprior ojiendat. c^/ de Luce yigi-

Sa^.e.f.i}, Imerit ad illam non Ltborabtt , Assistentem emm lUam foribHs
«4,15-
Sap.8.^.i(J. fiiiiinueniet. 'Deinde nontot molcjlds occupata eH. Vionemmhabet a-
mantudmem conucrfatio tllms, nec txdtum coniticlHS ilJtas^fed Uttttam
'<£ zaudium. Facillima tgitur i^flontanea efi h^c nofira Saptentia. Talta
funt Omnta 'Don aIê ijV er a. <iAtfraudes mundiJ!Iiifiones,T?han-

taf?£ySophifitca Dtaboli, multts laboribti^s ^fumpttbtts confat.
'Tandem d contemtu huttu Operis dehortandus es^ Stulti <^ ineptt ho-
minis efi/em nondurn leciam tudtcareynon tnteUeclam contemnere. û£-
fo te,an proptereafunt contemnendafydera^quodtu tUa non dtgnofcis ? an
proptereaabitctend(€ isr conculcandizVlanttz^quasfoecunda mater Terra,
nobisporrtgtt^quodtuipfarumfignattiram ^ eccultoj yiresnonperfftcis?

ôttnuttles t^ fatuos fcettes partttrit humanum Inêntum ?atqut,tuiUis
fipeprtmarium locum das in Bibliothcâ tua, ^ habent lUi tn menfa tua,
Fhilofophtca^prtmos accubitus. <CMemtneris erô hoczAMFHiT he a-
TRVM tuisoculisnonfucatamatitfatuamThtiofophiamffeândapro-
ponere :fed contuttum ^ternje S atienti.^ solivs ver.s,
quam magno tuo malo & exitio neglexeris i^ contemferts. Z^ ale,0^
hoc <iAmphttheatro fruere , ad Agnitionem Dei, fhgnitionem tutipfiuSj
dtgnotionemNaturiCy ad lUumtnationem Animajpurttatem Spiritus,fa-

nttatem Corports. Datum îêrmgerodte in tnclyto (fomttatu Stolber-
gico adBruêrum Idib.Martit, cAnnofalutiferipartiu Ftrgtnet i6os>.
ElLASMVS WOLFAKT. S.
THEOPI/ILI I
II
THEOPHILl ^4%_ETII
IN MAGNVM ET MI-
RANDVM ILLVD AMPHI-
THEATRVM CLARISSIMI VIRI, DN.
Henrici Khvnk.ath LiPSENSis, Vtriuf-
quc MEDiciNicDocTORiSjac vcrar
Sapienti^ ftudiique eiufdem
inftauraroris,
ENCOMIASTICVM.
BDITA Diuintfi quii myfierUverbi \
i^lttus injpicidt y/eqtte inpemtralia cofidtt',

2^lniji cHmfuperts hominum commcrcia cernct.
Felicesantm.t, qitasgratia tanta heauit
t^ndire Angelica4 mortali in corpore linguat,
Httmano<jue DE i/e»tireinpec7oravocem!
.ôfngit ijia difs ? vbi iam latet attrea/caU
Calt, qua/uperi defccndunt ? quifve recludtt
Stct atos adittu ? nofqtteadpia Numina ducet ?
DifficiUm^mihi crede,viam,qui talia teniat
Jngreditttr, nec enim cuiuis manife/ia videntHr
Diutim/ydereas habitantia 2(umtni luces.
t_/ittamen humanaft confttetudine quondam
K^ngeltcas meutes Utatas credimtts, artem
K_Ahjlrufam rcor effe : Patres nouere vetufli.
Occidit: Oceano veiutiSolmergituralto,
Lîsx tenibra informes, ac immedicabilis errtr
Inualuit : mendaxcfuefiium caput extu/it orco.
FoTis eH illtmis So p H i ^t .-
Ditdna CAB ALA
,£>uamqttetenent Mag i,redolintesthttraSabai,
Cuiquededit v RiDi E , ^ tacitttm S a hfufilenomtn.
Trtnamhincnemo De i Sophiam /ine Numine babebitt
Thei/egam,A/ironomam,(J^[edtcatricemqueDianam,
T^mofine afjiatu Diuino magntis ^ a/ius.
Vnofontefluh Sapientia Trina beato

F/a minis atherei,fufkqueper omttia mentis,
ûa vegetat ttrras , mare,fydera âera complet.
Rex mihipacis erit tefiu, quipeBore quondam
Totgemmas habutt Sophia, quot /tttera arenof,
Cutus cordea/tam Sapientia/iruxerat arcem.
b i
; :
tl
Hicquoficspulcrdm Lthanidementecolumhan*
iHgeminans imo fti(piria co>de,voear/tt ?
2idmejue fibt. vititfociim delegerat vnam.
Odtle&avenimea^te chtrtJJimtMorat
SponfM Eex Solymx tum, ^fura ûmina iurat
Sefore conjhntem tibimet caftumque maritum.
Calluithancprafens 1 H o v A N I s iretm ^hrAmtti
(_yilloqutis,& ChaldAu degentepref(6itu

IrAulttJEzypto,(jr terriipatifecit idumu.
Hac tibinotafm lacobefaentia rerum,
I H o V A tihi, tihiicala D
E i;caliquepate»tif
Ken avifatgrcf^cm maculofispartubuiimplcs
Bacheltdes : tenet hanc Pharii dum cdica regu
Somniaper traHat cautttSiprudensquefuturi
Euentura canit,fer myflicapec uU vates.
Hanc ^gyptiaea Mofes edu^lHt in auU
Imbihit ; hac, diaquefimulpofl luceeerufcitns
(Luxgemina hac) ipfipotutt fe ftfere Inoy A:
Hac Bileamftncerui adhuc, crimittii exptrs&
Turpis auarttix neuitfcrutarier alti
,
i^hdita rite DE r , c^ fanc^/e henediceregenti.

Hac Rcgina Arahum folers ttvigmatapromit
ifacidtm Regi, quonon fapicntior alter
CUruit hacDaniel, Magitprxântier , illum
;
Extulit infrueiumfchgU Regia Verfidis, idem

Regihus edixit trifiijfmafata duehus,
x^lter ahlmperiocadit, ebhrutefcitatalter.
liomen ahhac quantumgejftt ter maximus Hermes f
Hacveêrata D E v iA,viftt cunahuU C H R i s x i
kJA [irifico docuit V E R B o Reuchltnus eandem. -^.;
Haftc Agrtppafagax mirando predidit ore^ :

Prodidit HtluetiuSiAiufaru mfilttu, HermeSt
Exojui fatuis: L umen Sapientibus irgens:
Cuius (^ humanosfiiperat Sapientiafenftu :
Hocgratare tthi Celfo Germania Phibo.
Hanc (ir Ste/Uttts mellito carmine condit.
H£c eU, hxc tHa efi, ( mthi crede ) Scientia, verum
û£ tibi Naturit Lumen, vireiquecapacis
t^hfiruftts Mundipandat Clartjftma Luxesl. :
ûafme cunfia itcent tenehris tmmerfaprofundii^.

Hic tihtfax: hte Lttx, hxc dux teprxuia ducet
i^hdita cunfiarumfubiii ad penttralta re>um,
Etfc mirifcinonpondusinane Theatri
7{on(ptciatoriners, verum Rimator, A£ltr ^
Intimus hofpes eris,ntn hofpesfemper ohetrans.
Hiic & /ietiarum curfiss virtfque reue/at,
Etjcrutata vices rerurr,,ftata terr-poraftgnat
Hu
: :
^5
H/cc vu ventorum Pontique innotftit djiug,

Vndeorttts ^ vita fatii : vnde augminx rebm
Sdocet, tf terra venis expromcregazas.
Principia hxc rerum cun^larum trtmt refilmt.
Thciefipha hacfnada eHi (^fiprsflantitti iHis
£)uiccûAm erit,Hjtc^genitoreY) E o, D E A \SfonfaDetrttmr,
Etgenttrixrerumirecclit quam turba Sopherum.
Inuentum efi Medicina tuumô DEa : NUmi/te cedunt
Pulfa tuo ; Refolutus hydrops ; nedofa Podagra
Ltpraqucpreh viuumfcedans imrriunda cadauer :
Tujpfera ^ Tabes flamrKisferuentihMf, ima
Exjfucca ojft vorans , rapidusque Jpopleîictis humcr:
Herculeujfquefurens,^ (purcansfducibus herrer
Hiciintu indomttas vincifque fugtuque Chimeras.
Salue blandaparensfalue expeiJata diu lux!
Venifli tandem , dijpellens nubila coelo.
Hanc, HEN R 1 c E,//^;' qued amicam ekgerisvnam
Cratulor,Afclepidum decta tmmortaie Sophorttm
Crata Deo Charitumfobolcs; DiuinePrometheu;
Bignepeloyquimiranouodans AMPHiTHEAXRd
JnLucem: veterum vixcunSlis vija Theatris.
Liuor inersjlolidumque coitx, ^fibiltts orci
Cedant atifpicitsmeliortbus ; S laborillc^
ûamfelix,fuauisfudor, curaque beat* ?
O quamfoectindifittEius, o tadta long*.
ûam iucunda via ?gemma^tetspuUteris ortut
Kûreus ille tuis ,fuperum te in luce loca bit.
O Decus Aoniditm,Pyladrs mi, Nefioris annes
Viue ;vale; terris nec cxlicafiande reliBis
TeSiaprius, Medic*, Chymiic diaqtte CabaU
Culmina quamfuperesfumma ^faJligiafonM^
yiue dtu,foltde'qu€ vale, moriare beate.
]•'
EP IGRAMMA
IN EDITIONEM AM
PHITHEATRI CL. VIRI DN.
HENRICI KHVNRATH LIPS. VTRIVS-
Q^V E MEDIClNiE DoCTORISjPkiLOSOPHI
in(ignis,&: noftra^ statis primarii,&c. fau-
toris fui honorandi.
'Arp ER E quigaudes,hicnolicarperequicquam
Omnis huic Phyfico cedatlabor Amphitheatro.
Numinis inftindtu M
E d i c v s quod S v m m v s ab alto
Scnfudedudumj veriKhunrathusamorc,
Inftruxit Sophizque facros illuminat vfus,
,
Lapfam reftituitjvitiofaque membra repurgat.

In Mundo non cft par his virtutibus illi,
Vnguc leo notus Diuina hac notus is arte.
:
Maxima nafcctur qua fparfis gloria Hbris,

Dona D E I variant, hoc certe cft nobile donum>
Ecentum, vel plus ccntum vix millibus vni
Ingenium tantum contingithaberevirorum.
^. ZVBERVS T>.L,
AMPHITHEATRO
CLARISS. ET DOCTISS.
VIRI DN. HENRICIKHVNRATHJ,
VtriufqueMcdicinxDodoris
celebcrrimi.
\T V N D V M extra mundum qui vult JpecuUrier omntm

I ,^/^»f extn ftiffura nofcere (efntagtt:
:
limefui tU sdent veterum vafiua Theatra

yelnotfMijpeciaclii reddtta vamfuis.
Jmmundtim potttis mundum exuat,exuat (^Jhj »
lndr<peditriccs (jrf^gint nibulxs.
Orchejiramtûe tuifubeat Kvn R ADE Theatri
JEthcris igniculoprdgredicntc hono.
Diavbi Smiragdimonlirat Sapienlia fpfclo
ûid Alacrocofmns /igity quod AUcrofmtts agat^
Et Panace Hermetis regnatque Afclefia l -yg^-a
\^c dignu dignns vtraque fpargit opcs.
ûaspatttloflauidt pandi<f}omachintc The.itr$
KV NR AD t ingenuiprogtnies Gtttii,
ftrge ita-frma tui hafis esi mthfiira Theati i,
Dttm Aiacrocofmtis erit, dam Aiicrocrfmu-s erit.
lohannesSciiiTiiisEleftoriSaxonixa
SfcretisEcclefiafticis, amicofuo
charilf. honoris &: amoris crgo
confccrabatld.Mart.Ann.1^04.
Drcrdx.
PHILOSOPHVM
=V MB RAT L I E M
T a E O D O K eA (U I L N i T.
l l L,
/^Vi D abdicatasinme.imcuramvocas
^^'^,^^ SophiftaMul-isfutiles?
Negant cama;nis,ncc parent ApoHini
D E o dicara peftora.
Fuitiftaquondam llultaconfiJcntia,
Fucus,Tenebra:jSomnia:
Ciere furdum Delphica Phccbum fpecuj
Vocare Mufas Numina,
Fandiqucmunus,muiiereindultum De i
Peterc fonte, nemorc aut iugis, ,
Nuncaliamentemvis agir, maior D t y s
Alio^^que mores poftuLt

Sibi repofcens ahhominc munus fuum,
ViuamuS vcvitz Patri
Vacarcvani<;,otioautncgocio,
Ecfabuloflshtcris
i6
Vetat, (uis vt pareamus legibus,

LV c E M Qjv E ceinamus fuam,
Quamuis Sophorum callidaque ars rhetorum
, , 2c
Figmenra Vatum nubilant,
Q_uicordafal(is,atquefairisimbuunr,
Tantumquehnguasinftruunr,
NihiladterenrcSjVt falurem conferant
Quod veritatem detegat.
Quid cnim tenere vel bonum vel verum queant
Qui non tcnent fummi caput
Verijbonique fomitem &: fontem Deym ?
Quem nemo nifi in Chtifto videt.

Hic VentatisLumcneft,via:via, ,
Vis,Mens,Manus,Virtus Patris,
SoliEquitatis, fons bonorum, flos DE i
Natus D E o, Mundi Sator,

Mortalitatis vitx noftr2,£c mors necis
Magifter hic virtutis eft,
Devmqê nobis,atquepronobishomo
Nosinduir^foexuit ;
^tcrnaiungenshominesinter& DevM
Interquc ic commercia.
Hic crgo noftris vt fuum prscordiis
Vibrauerit e CÎoiubc.r,
Abftergit xgrum corporis pigri fitum,
Habitumque mcntis mnouat,
Exhauritomncsquodiuuabatantea
Cafta: voluptatis vice,
Totaquc noftra,iure Domini, vindicat
Et corda,5c ora,& tempora,
Se cogitari, intclligi, credi, legi,
Se vult timeri & dilijji.
Huic vacantem, vel ftudentem &: deditum
In hoc rcponentem omnia
Ne quxfo inertem vel peruerfum putcs,
Ne crimineris impium
Pietas abefle Chriftiano qui poteft ?
Namqueargumentummutuumeft:
Pietatis,cft"e Chnftianum, &: impii
Non cfle Chrifto fubditum.
Hoc tc docebit inclytum Theatricum
Opus hoc,& piane myfticum,
./Eterna monas &: trias cordi tUQ
Facinfit, hunc fintm bonum
Scopuroquemonftranth^cctibifpeftacula,
D
Quibus E o potes frui.
ORATIO
'7
0%AT I Tf/E S T //I C A

A D
FONTEMSAPIENTI^
CHRISTVM OPT.
M A X M V M.
I
Chriftiani Cordati.
^3^j!I/r iste fac yt fapiam^ quia tu Saviei<!tia ^Tatm
Soluses^ <^ tecum quifavtt^ lUefapt:
îs dxbit in tanta^ mihinam caliginelucer»
Vt capiam yer^ dulcefalutts Iter ?
iAd te confugio, qui L v x mortalibusipft es
Ter quemfenferunt cmiBa creata diem.
"Da mihi U^ tvrjELvmen, teuebrasque repelle
Spjntiij ilIufLret peciora n'ofra tutts.
Vôn eqtademfateortantofum dignushonore,

Sum mifer^ c>^ mtdto crimine Chrfie reus^
Sedtamen infiifo confidofmîlneycuius
Tttrâbitfordes guttuiavarua meas. )
Si miht dei yitam, cur 7ion quoque commoda 'vitd
(unEia tua nobispro bonitate dares ?
*A Tatre quin ettam quacunque rogabimusînquis
5^s accepturos nomine certa tuo.
V^n miht qu£ro lucrumi;vanam non arrogo laudentf
Et laus i3 lucrum tu mthifolus eris.
Sedneque diuitias dederis^ quas mirer auarus,
(ji7icla cadunt^frmas non habet orbis opes.
tAJpira cxptis, mentem c^leftbus tmple
lgntbus,ac ymbras aufer ab arte ^raites*
Vêrit^bfcKrum,facile inpcnetralia ducar <
U^tur£^ monfrasfiintht Chrtfie viam.

Ip/eferam magnas laudum ttbivrxmtagrates:
DXtlhomo maiusenim quodttbtreddat habet.
L »
iS
?.
.rj^^*'^-)^.- >' ^.'»^
^ '^-s .. f^r^\^
EiSAr^rH
xnoTin^sis
generalis,
P R O L O G I
S E Q^ E N T I S,
AMPHITHEATRVM
SAPIENTI^. ^TERN^
SOLIYS VER^,
CHRISTIANO-KABALISTICVM,
D V N O-M A G C V M,
I I I
nccnon
PHYSICO-CHYMICVM
ad
Homines ^
Vniiwrrfos;, Omncs, cundos & fingulos

feorfim, CATHo I c«
dircd:!.
Prologvs
© ^ s V M M A^ li
\
I AMPHITHEATRI SAPIENTI^. vGTERN^, ;!
g R.fcr.tu..rtt-W CHR I S T I A N O -C A B A L I S T I C I,
g
&j DIVINO-M AGIC I, M
^ Wf »«' S
^ PHYsicO-CHYMICI
Tertriiinius-Catholid.
||
§!^
^ HENRfCI KVNRatH
omaioriifidtU,^
IIPS.
^ Midiimit vlrmfqiii DoHorii.
THEOSOP H !jE
1. De o,d-iê]ucmmifi:, CHRISTIANO- r Orando, "^
Th EOSOPHiCB
Agnofccce I H SVH C H K sto, I noucris
K .4 B A L I C E,
Devm, Librocjue SS-*Scnpcmar. ae
(^.ejHemmtfl,
Im cU, Or ATOM hauries
Ih s VM Tem E T-I PSO, Kabal.€Ciiristian.€ Tri A
Christvm. mcthoiio O MN A:
lAbTtm^fMelUgereSS^^Scw^xnis:,
M vn D omaiori. h.e.
I
^t^fiem dedit^ F i l i o eiw

I
Diuinum;
l^
Magnesia SapientnT?t-,. Micro-
Et sic, DIVINO- •*
C Ti met-ipso. tanaHanu MAGICE,

Macro-
tn (pcculo /socen,
D R o, ^,qMemmiJii,
CO SMIC on!
Difcas,
j
IhSVH CHRISTO,
c/.tnff:mo,
MACIi€ SAPIENTIjfiVe OMNIA
II. C^ exfoa- D I V N i€ , cuini vnicx vt
,
Lilroûe SS'^ Scripturi.
HO M o, Nolcerc tc/impidtf hov\x mulriformis , fiue ^ OMNIBVS!
T E M t T I p s V M,
MvN Do maiori fimo Sapi- miihiplicis,^(/jff«/w 'Ti-îKTnr; B O N V M
Miindum j ENTI.CVC- ud,s do- \
^,^«f OT deditj
(/, F 1 o ««/,
'"^-
y.^<Sr;EphcJ~s-Verfio. J^Ât. ( tn hoc Adundo
I 1 1 \,
IX Tcr A
vemJli)trA-
[ Magnlsia Sophorum^.
horftm^. f
r .M- <y Summum,
SwDei criuno ca- 'lu,
muha ac varia manife- Terrriunum,
patrif Lu-
r MvNDO maion, tholico, ftarionumy/(«r med a i ; ea- A TKVM) Carholiciflimum;
pro dono, «]ue,
minuin. ^ ûem dcdtt F o
, , i l i eitu, cnm Piibhca, tnm Sc- TuHmcjucQ Homo,heatiJfim£
III. MACN A SApietuum,
E s I
.1
TV S AN-
SP I R. I-
crcta,Secic[:ui.i,Sccrctini- VltdL F N E M I !
Cognofcere cjui '"uaiatQf^ nia , Pht/ofopht^juh/imtoribtu, HicSoPHi a!

Confubfiamia/ii
M VND VM maiorem, Parentt , (^ jj.-/endur Glorix,
C T O tlbl mimme ma/ufiitts notA,dextre H:ec PhilosophiA
^t^Hem dedttâtif F l v M, commMm-
i i
ata^charARcr Subllanriav/w obfiruata , ac pie vjitatn ; ra c- iummalHaecrti^Hanc Vi A
M A c N £ s 1 A M ThilofephorHm
Pn-marcrialis,Clj^/W/f«j-/«
c.tto. thodo: Theolbphica, Tertriuna ,
L A P D I s mmiriim 'Phi/ofipho-
I , ,
Carholica Lincaris fbla
êjHo Jynoptice-catho/ici inhaîr- , ,
WOTjCarholici, vei Vniucrfaiis,
\tat omiiis p/enitudo N a t v- Vera; ^ûatj^ c ê t E R a bona
p/niijuampfrjiilc , Svdiectvm corporaliter. oh quam mnumtrai oh iûam
dehilHm, ^perfeElum,Reg£nermo-
M.
P H Y S C O- I
[
miranda ) aditciHntHr N o-
[
nt PhyJica,Artis Ch)mic.tadittmen- C HV M C E.
Timbt-ipso. I
B I s 1 ty^//i» omniSjVe/Jitptr-
to,pU*iûampcrfictindumt h- 1. Tri- Iiuc es},
autcircHmfiren'
ficialis;
LaBOR. AND
marerui/e, & proptnca CAthoUcon^ D E o^^îûemmifitt CH7m ^ I
Phy/ico-
O,
na/is; autfii/Ja
ve/vmnerjk/tacîa/e, Ihsvh Chris.to, Artificiahs TOP//jo(/a, ^ttH/ta.
tn & e.x ZiiM^^^SS-f.Scnpcurs. jS"w{;iir.a|T.T A L c H Y M lA. mi*; Laboratorio.
AfpiceiLegCiOb(cru3iInrcIhge ;'
'P'«iTentaiIudica; Vtcre; Fruere.
n AN T A AI ' O N K I N E I.
ELOHlMoMN ^ vcnduntlabonbus.
P S A L M XC I 1.
t^DS/Ti
y. 4. LtttificafiimeAl
if
i/.6.
.
j, Quam fna<inifica.J'nnt oprra tuali^
H o V A H ,inopcn
Viiiniipiensnoncognolcct,&lI" 'snonintclligcc
*
VAH
«w, ^ infaSiis manuHm tuctrum exa/tahi
.•"
va/deprofundxjitm cognattonet tu£
h^c.
RVACH HHOCHMAH-EL! C
Ha//t/H'lAH\Hdth ^^'•Ha/lt/H-/AHl
Phydi e/o\
tierHmatqHtiterHmphc.il>ir>^'^CHtHts! nn//o excepto.
3©sj?
;
19
Jiu^î^f^fp". Ro L o G V s hic prxlcns S c a l it cuiclam,S t v d 1 1 S a-
^lJ^^^^M P E N T A vera:,rofteque philosophandi

I I rationis,
0A G
^^ R A D V V M orthodoxorum s E p t E M myftica: aflimila-
P
[^l.ii^^^^C^ tur,qua(DE o vocante & duccnte, Genio ftimulante,
S^^l^^^^ 1n G E N I o cooperantc,L A b o R e debito ?c fedulo ab-
foUiente) tam iuxta Sapienti>e verac,quam eius Pra;conis(ex Ie-
H o v vE ipfius calculo candidiflimo) Sapientis doitrinam vcre Sapien-
tem afccnlus fitTHEOsoPHicvs adAMPHiTHEATRi przfati
P oR T A M
quamulsanguftam.exilem. £cdefpcdam,attamcn auguflam
latis &: maicflancam 1 n & p e r quam D o c t R i n it fihus fidclis qui-
:
hbet.ad fincmvfqueconltanterperieuerans.lartusi n t r o i b iT.ibiqiie

s V M M v M illud B o N v M Terrriunum cathohciirimum videUcet, pri- ,
mojAgnitionem D
e i,&:,quem mifit Ihsvh Christ i,Librique
S,S.*ScripcurxinteIle£liimgenuinum;Sccund6,cognitioncSviiPsivsj
Tertio, cognitionem M
v n d i maoris, &, quem dedit, F i l 1 1 eius a M
GNEsiyT. Philofophorum, L a pi d is^nimirumPhilofophorumcathoU-
civclvniuerfalisplusquampertecli s v lii e c t idebitiatqueperfedi,Re
gencratione PhyUca, Artis Chymicxadiumento , plusquampcrficiendi
primojiN 8iE xDe o,&:,quemiuifit,lH s vhChr i s To,Libroq;SS.*
Scripturo: Sccundo, in & ex S E M e T i p s o Tcrtio deniq; in & cx Mv n
-
; :
Do maiorijScquemdcdicFi L o eius,M a g n e s i a Sapientij,o m Ni a

i
inoMNi B V SjfquareSjabâ^TibJiÊ LOH

MTriuno,exCorpore,&Spi- i
ritu & anima etiam Triunus compofitus in Parady(ummundauam hanc ,
pricipue collocatus efl:) feliciter coNSEqvETVR, eoquc tanquam

lingulariquodamjt^ftijjA/Mii^/B^Gfiy, Theofophice Fr v ETv r.
C o N s T A T autem Prologvs hic V e r s i b v s totidem,quot
Annus diebus, treccntis nimirum fcxaginta quinquC, eo quod per totum
.nnnumfingulisdiebus vnvs,Sophia ftudioiogcnuino, contempla-
tionis acciiratxlancc, acuciflTime penficandus.induflria mente coniidc-
randusjiicfxpius velunriminandusfit,itavtD o c tr in AhuiusTHEo
s o p H c ^ falutaris animi cibus ei in dulcem Animx recreanoncm cfli-
i
caciflimumque Animi nucrimentum tanto conuenientius atquefelicius

conuertatur: Sicque ctiamintegriannifpatio, (noneniraefl:, nupcrrimc
initiato pra:fertim,crcde veridico Experientiaedo6lo,vniusveldici, vel
; & quidem
hcbdomadis aut menfis labor vel fl:udium !
auxilio ac adfiften-
ciaRvACHCHOCHM AH-E L.fcU S P IRITVSSAPIENTI.yEDEI,
a pacrc Lv m Nvm i non fupcrficialiter aut primis duntaxatlabris
milU,
gufliare, Ccd, penitus quoquc ac crebro deglutiendo, quafi rcguflare & ve-
rc,mi6QyiNT-ESSENTiAiiTER,percipere queat,Q^ViE n a m,qâ-
i I s, qân t a&qâ m s v a V I s (itcumS a p ien t ia vera, tum
raciohscfinccrcp hilosophand i:&quiddemumDoc t r i n a
ilUusinrecefluinteriorifouear.
Ha?cver6epulas opipare apparatasatque lautiflimas,im6 Theo-
sophic A Sjdigne nemo guftabit facile,mult6minusexdemalicuiiu-
zo
cundiflime lapicnt, nifi prius reuerbcracione accnbuhtionefufliîciite,

per Ignemcrucu, probe fi:atl:us,acluritiead moUitiem dedudus, SiYvcx itio-
netali,danteintel!cd:um ) inlignitcradmodumcxercitarus; i^qt4xet\Am
lachrymarum pccnitentialium abmipunt.iteadmunditiem &candorem
vlque Chrifl:iane lotus,ncc nonPhilolophico moievanitatibus Mundi
huius immundi plane depofitis, longequc poftfe dereliftis, hac mcthodo
fpiritualis redditus,&:ad conuiuium hoc benc prj'jiaratus ac rite fit difpo-
fitus ; quamobrem bi \s ipfe, veluti fipe tentatus, acriter examinatus, exa-
£tifllme probatus atque ob id fatis probus ac conflians tandem deprchen-
,
ius,inn,umerumFiliorum &afl~eclarum DocxRiNii fidelium Sa p i-

E N T I A ipfius, legitimc recipitur, in album eorundem immatriculatur,
epulisque Theo/ofhtcis prxfatis folemnioribus dignc accumbit,conuiuii-
queillarummentoannumeratur. S v m m Ajipfa S c a l A huius pro-
logetica; feptigraduahs nunc fequitur.
ARGVMENTVM
GRADVS PRIMI.
"pR M V s G R a D
I V s eft, Sapimiem, ceu verum atque perfedtum Theo-
fophum.A T E R N i€, fohus verx S a p e n t i
-*-
, i >E magnificum eumq;
Regium prxconem, Diumitus in-& conftitutum ac fubdeiegatum, nec
nonSAPiENTiAM pr2tatamipf;m,adfefeprimum,pGfl;n'odoautcad
Amorem,Admirationemacfl:udium mateias (so<i>iAs)SAPiEN
tij€vcDiviNj€, PhilofephU nimirum Theofophica dc fandioris folius le-
gitimxatquevcr^,//<7wmvniuerfos,omncs,cundos&imgulos,exfingu-
laribeneuolenticaftedioneergagenushumanumfl.igrante,fidelitcrvcj-a-
que ab partc vocantes,&: fedulo inuitantes.auide atquelibcnter(fci^r!dl
tDtlbgcrnc/mit (ufl t>nD frcwDcn ) y^ndire eisque j ob caufas hinc inde ab vtrif
-,
quegrauiterproLiras,reuercnter("nMtQL*§rcrbiceungx)n&an&ac^t)ceuinitia-
ti primum difcipiili facere confucuerunt, iine contrad)<!:l:ionc<'/'f(a?/^'0'.
ARGVMENTVM
GRADVS SECVNDI.
CEc VNDVS Gradvs efl:,pofl; fufceptumDiuinumhocfemen(vo-
'^cationeNv m in isELoHiM,atquetraduDE i,PatrisZ«M?/»«»»)in
ciufmodi feliciter cccpra ohcedieniitt, comvz confcientiam non reludando,
confl:anter^f7y?«fr4;c_^; S a p i e n t i a Mq; ^. t e r n a M,folamvcram,
omnis veritatis, virtutis, Sapientix bonx.Cognitionis & Intclligcnti.x vc
Ix.cum in negotio Rc!igionis,tum Scientiis & Artibus omnibus, humano
generi furamopcre vcilibus, vti & in rhilofophia orthodoxa, origihem, fon-
tem ac fundamentum vnum,folum,catholicon & aHcrnum,atque ita con-
fequenter Phtfofophix Thcofophice, reueralacr.T, foliuslegitimaratquevcrx
&
matrem, toto Corde, tota Anima, totis viribus omni menre ( pro dono
fuperne cuiuis benigne conceflb &
communicato)exomnimodaoblatio-
ne & tra-
il
ne &
tradinone fuiiplius, inrerna prorfus ratione amarc^; Eiufque (ia- > T.Corint.]
diura hoc ardcnter mftmuarc^ :'' HnmAnam vcro, ''carnalem,' munda- '
b Roui.g.
nam,cmentitani,atqueputaticiamjauc vel quafi Sapientiam iftam/in lub-
limibus fcrmonibus ac ibphillicis &: periuaforiisverbis "dicendivc peri- i.Cor.i. ii.
cia, hoc cft, oratoria: facuiratis fucatis iUis coionbus, ambitiofa Eloquen-
t i.Cor. I.
tiaturgidam(aqua,cxmandatoDiuino,Apolôlus_PAVi,vs nosfidelitcr -j/.to. Et,

dchortatur)HiqL:cxmulationcm Divin ^ veracque S A p i E n t lit fu- i.Cor.j.
perbam, & feCe luperciliose excollcntcm.ac '^falso ratiocinando fcrmonis

i'-\9-
<• i.Cor.i.
probabilicate fallcntcm,diabolice & ortam Sc per admiratores illius, orga-
« i.Cor.i.
na fua (fuifimilia) pernitiofiflinic propngatam ac diuulgatam, fpuriam V-.iy.
1 &rilêgitimam,im6 profanam,tenebrarum,vitiorum,errorum,fedudio- f Colofl".!
nis cc cofufionis omnis,pfeudique Phil(:foph:<e (a - vafc lilo D o M i n i elc-

gActor.j.
do, tcrtii cx\\, ac mvfbcriorum Paradyfi confcio,^ inanU fuUacia vcl deceptio y.ij.
noniinatx) gcrutricem,quam vera Sapientia ipla,necnon prxco i.Cor.ii.

l-.i.&j.
ciufdcm Regius, viuis hic belle dcpingunt coloribus fuis, (ceu alias a-Kvâ- h Coloiri.
ha. fiiibus,qaibus iolisdebentur) oujindo, &:perinteruallalongiflimeafe
remoucndo,prorfusri'//»^«fre_-^;Canequoquc6cangue(quoddicitur)pe- O foboles
cgrcgia fci-
iusodiJ/Lî im6,ad Spiiitum extremum vfquc fcuerc abcminari.cxecrari, ac iicccl
flff/f/?jr/;aliosetiamimnigraanidu'.tatcproviriliabciuscultu auocareScdc-
/î!i;r<;ri,neillamvelminimoamplcclancurautfequtintur; vtmature odjp
incipianr.qaod ipfis nunc &: fempe;reftfugiendum.
ma
ARGVMENTVM
GRADVSTERTir.
TEquam
RT I v s GRAD v s cft,I E Hov A gratia nsjfez.cfcire^ îd, âlii,
Pulrhray rmclara &: Prie(lavs,7iX(\\xz £>uanta 7?^; fit SA p i e NT i a
T E R N A , fola vcra qusB cfl: Philofophix fincerioris, lanioris ac vcrioris,
y5-. ;
imorotius ©eo2-o4'Ia5; zeQie(\\xe phUofophandi racionis, foIaradix,fun-

damentumacinitiumvnicum,folum,catholicii&:a:cernum Adhzcquo- :
que,quidnampropriefitprsdiclaP hilosophia vera?
ARGVMENTVM
G RAD V S Q_V A R T I.
GRad vs Q^ ART V s e(\:,/cirequiiSA p ien T i am veram det;a-

pud^«mDocboremautMagii1:rum,vel t^^zfitquxrenda&inucnien-
d:i--vndenar/tveni2t: JîhMinLil?risna.dziur:ôtqi/emodisinil\iso.bini
t!ocrf<i/«rwomnibus,pra:fercim Hoirunibus fcfeeademmanifcftaucrit: &:
adhuchodie,tamincJlf4fro&:^/Vr<>rtf/w(?i'%»f innumerabiliterfcfccon-
fpicietidam prxbuit,quam in B i b l ii s facris(iifquc pra:cipuc,qui En-
thtfiafmo, non fiSto radiis Sapienti^ Spiritv Diyini reuera
fintilluminatiîllaipfaeuidcntcr/fy^^tfrfrf/.^
li
ARGVMENTVM GRADVS QV I NT I.
QVintvsGradvs c^yfcirecui detiir vcra S a p i e n x i a , cui nov :
,î!iiilIiusgenuinus,legitimusacfideli.sfic>lumniis,nimirumT^<:Y?.ac
PhdflfophtM orthodoxus ; û quofud o, auc qua me-
S^phifta : .^ôr/iodo., vel
thodo ea Ht quxrenda: ^y/ veniat &: commtniicetur: jf^//i^«;-^.-m/w,vel
mcdiii Jhtando S)Cquot modis eailÊ Ho v a H louence&annucnte)velit,de-
;
bcar, queatautpollitimpetrariacpercipi^y/^-^j&^^^^r^jdcnique.de^trfrf-
/ftffublimioribusf^ztVS/^/i^huius ilncexioris Diuimtm adepu i a ^ho-., Cni;
^«jrf.quafve ob caufl'asgraues;j9«^ff/«wi';.^/^^.f fiue Legibt*s£\VLt Cenditio-
nitit/s-,,ômodo-,Fhinam\ocr)ru.mS^,âKdo,CitTapeTicu\um,3i\itSitnmNe»
y5>,velpioponenduni;dicendumidocendumjreuelandum atque vlterius
communicandura i
ARG VMENTVM GRADVS SEXTI.

GRa D V s SEXTVseft,/^/>f,^»arver.'cS A p i e yiTiAEfmtSonaacDong,
Sii^lHxJludn Sapicntiie,\\.e. Philofophi£\cTX, iint Exercitia : Jî fjtfs, Ab
atque Fims:2iC,âmi acquam variimdcThefaurtzdDochiâ
uft4s,Truotus
filios.proximc&rrccundumlE h ov ae voluntatemjcertopcrueniat.
m MENTVM A R G V
GRADVS SEPTIMI £T VLTIMI.
Sophifta-
CEptimv s &:vlcimusGradusefl, 7\{f^r^/»<>riir;Sophifl:as quofuis, cu-
rura ccrtc j '-îurcunque etiam fint tarinae^diligentes vanitatem & qua:rentcs menda
omniu cxi-
cium, (5)icDci$<i£'U((efo(Kt>âbni /vnDDicûgcnjbgcntf.) Ve rit at EMq;
tuSjObcon-
ccmtumve calumniofc mordentes ;im6SAPiENTiAM folam veram indeque or ,
ticatis, eric tamhancquoquefokmre6l:e/'^//ij/£'^^4Wi rationemautmethadum Theo-

ttagicus;
non in hac
fi
fophicam dc orthodoxam Amphitheatri SapientivE vEterna:
vica.fancin huiusjnccnonamatores&rafreclas/idclcs, Veritatis acSApiEN-
extremoiu-
dicio : ad
T I ae indagatores piosjfriuolc fperncntes&rcondemnantes: Quinimo
quod pro- eofdem omnes magnanimiter ac vere philofophicej?m//>?««/i'rf,acnev-
uocanc o-
nius quidem flatus viciffim intrcpide ajltmare fcfeque adVERiTATis -,
nines qui
videntveti- agnitx confeffionem acdefenfionemphilofophicam(iuxtadonodatam
tacem vim cuiuis a De o gratiamjalacriter^r.<r^dr//r^&:p!ane componerc^; ztqucCic
infctri,qui-
qucptoptei
demumadpoflerosvtiliter^r<)^/!g<i?^;iisquedebicef<77w/w»wV</r(f:im6,cum
illam op- granarum aftione /^/tfr/,qu6d nonampliuslabyrinthxus,monqculus &:
ptimuutur.
cxcutiens fophifta opinasjfed (qui ab^TERNA Sapien tia&:Ve-
R i T ATEregitur;fuperlineaFm/a?ifre6la,abfquedeuiacioneomniam
bulans,vetus ac fcicns P h i l o s o p h v s exiftat adcoq; tandem paucif :
fimisiifqueT/?f(j/2^)&/V^do£tis, Veritatem catholicam viden-

tibus & fcientibus folis, placeat. Quod fane haud
contemnendum ignum eftf
Verit at I s.
I. GRADVS
2J
PROLOGVS
PRIMVS GRADVS
P ROLOGETIC VS
P R i M V S.
V E R S I O Ne V A
vccus , {cu PR OV E R BIOR V M
vulga- cxHcbraco,
ris. S A P I E N T I ^
exGrxco
Tr A L AT I o.
>Iamerus L ocA ss. Numcrus
'eifuum. Scripcurx. Vcrfuum.
AVD I;, fili mi, inquit S A- Pfoui.

Vctf.i.
<i/4 VD \ifili mi^ inqmt Se~
L o M o N, filius D A V DjPro 1
-
LOMO lufillllS D AV i DjPro-
phet:E,&: Regis I s r a-e l, pheta e^ Kegiils ra-el, Rex
Rex Sapiens , S a p i e n t i ^ SapienSy Sapienti^ ^-
-^ T E R N .Cjfolius verar^pra:- T£ RN iE , folms yerxy praco
co magnificusjomniumque magnificus, omnmmque longe
Ibi>).
longe Ipedtabilis, A v o i, fili vcrf L. JJ7eciabili^^ <iAvDi jfdtmi^tn-
m i, n
q u i c, Parabolas meas^ ad
i ^«/>,paraboIas mcnSyadft- Hinc
difccjSa-
enijn
fciendam Sapientiam& endum Sapient ia MtÊ- riSNTIAM.
DisciPLiNAM,ad intclli- RVDITIONEM, ad IHteUt- Vi SjVsvs

genda vcrba P r v d e n- geiidum eloqma In telli- & Frv-
CT vsftudii
T I^, GENT IJE. S API£N-
Ti /& vci«r.
Et fufcipiendam E r v d i- Ibid. eAdfiJapiendum Ervdi-
TIONEM DOCTRIN^, Iv- TIONEMilNTELLIGEN-
STITIAM, &1VD1CIVM, T I Mjjv STITIAM, (^fv-
& -/£ QJ,' I T A T E M ; D I C I V U iy %E CTITV-
dine s:
Vc detur paruulis ajlutiay Vecf^.
tAd dandum fmplictbut
adolefcenti Scientia & Intel- calltditatem^pueroScicnziam
Isclus. ar Cogitationem.
v^
nAudiet Sapiens , t^ a.d-
\ Cfl.J,
Audiens Sapieiis, fipien-
det T)oHnnam c^ : mtdlli- tiorerit, & inteliinensi^ruber-
'/em conjilta tiofjidebit. naculapoflidcbit.
Ad mtelligendumfarabo- V-rf. 6 Animaduertcc parabolas
iam,(s' elccutionem , <x>erba & incerprctationem , verba
Sapientum^ O' tenigmata co- Sapientum & aehigmara co-
rum. rum.
tAudi,fili mi) <!^fu/cipe Pfou. 4. Audi, fili mij& fufcipc clo-
Vciliio.
-verba mea , <is* multiplicen- quia mea, &: multiplicabun-
turtibianmytta. turtibiarinivitaTo'
VeryiamS A riENTis Verfit. Viam N T I i« mon-
S Ap I E
dociii te incederf:caleafefeute ftrabo tibiyducam tc per fc-

fcmitcti reSias. mitas -^Qj/iT ATis:
^mm ambulaueris , non Verf !i.
Quas cum ingrefTus fucris,
artabitur g^^jji^s tuiis : t3 fi non artabunturgrefTus tui, &
cucurrerisy non imptnges. currens nonhabcbisofFendi-
culum.
ândo filius fui patri Nam & Ego filius fui patris
meo tener, ^ yntcus mtsrfi- mei tenellus & vnigcnitus
,
Losmatrisme£. Gorammatremea:
Eadem in lO Sttm quidem c^t* "Bgo mor~
Sap.7.
Vcrf.i.
Sum quidem & Ego mor- 10
vita iniroi
f
talis homo , fimtlis omntbiu, talis homo, ÛTiilis omnibus,
tus & cxi
tus omiiii? atque abhomine, qutprimHS &exgenerecerrehoiIIius,qui
honi.num
conditio. ex terra formatus esi , pro- prior fadus cfl, & in ventre
creatnSi macris figuratusfum caro,
lob.To. II In ytero matris cara de- Vcrfj
Decem menfium tempo- 11
Vetrjo.
cem menfium tembore forma- rc, coagulacus fum infangui-
tusfum, infangutne coagula- nc ex terainehominis, &; de-

tta , ex femine '-virtj ac yolu- Ie»5bamento fomni conueni-
ptatefomnum comitante. cnte.
12. ûinettam natus commu- Veff^- Et Egonatuscommuncm li
n:m hauji aerem, atq^ in ter- accepi aerem & m iimilicer

,
ram itfdem incommodis ma- fa6lam decidi cerram, & pri-

iisque obnoxiam dectdt , ac mam voccm, fimilem omni-
prtmam yocc eandem qiiam bus,emifi plorans.
omnes, piorans emifi.
15 Infafctis cunfque fum e- Verf4. In inaolumentis nutritus

ducatus. fum, & in curis magnis.
Nemo
:
21[
Nemo cnim cx Re£ribiis

veif.5.
D^lluj emrn Kexaliudna- 14
aliud habuic natiuitads ini~ jcendi mitmm habtiit:
tium.
Vetftf» lob.T. ^.11.
Vnuscrgointroitus efto- Sed yniis in "x/it.tm introi- ly
I. Timoth.
mnibus ad vitam, & fimilis tu4 efi omnium , ^ idem ext-
cxitus. tm.
Etdocebatmc(Patermeus) Pfou.4 Ipp docehcit me, dicebatque \6
Veci:^.
atque dicebat: iufcipiat ver- m:hi , Teneat eloquia mea cor
ba mea cor tuum , cuftodi tuuiiit cujlodipraceptamea^t^

prxccpramea,&:viucs. yiuesi
SAPIENTlAMi
Poillde YetCj. ômpara S APtEKTiAM, 17
pollidcP rvdentiam: ne coyipara Intelligenti-
obliuifcaris, ncquc dcehncs A M : ne oblmijcaris, nequede-
averbisorismei. clines ab eloqutu oris mei,
Ne demittas Eam, & cu- VetCt. Ne dimtttasEamy t^ cujio- iS
ftodict te : dihge Eam,&: c6- diet te : ddige Eam^ f^ confer-

fcruabit te. uabitte:
Principium Sapienti^, VctCj. ^TrtncipiiiS A?iEi<iti jEt 15»
poIfideSAPi ENTi AM,&in acqutreigitirS A pientia m,

omni pofleflione tuaacqui- £$' ornmjubjlantia tua acquire
rePRVDENTIAM. InT ELLIGENTIAM.
Arripe illam, & exaltabic VetC. i.
Exalta Eam, f^ exaltabit io
tc i
glorificaberis ab Ea,cum te :glonfcabit te quum amole-
Eam fucris amplcxatus. xatiis fucris Eam
Dabit capiti cuo augmen- VttC.i. * T>abit capttt tuo dugmin zi
tum gratiarum, &: corona tum gratix , coronam decortj
inclytaprotegctte. tradettibf,
O, fiii mi, ne DISCE.

obhuifcaris Prou. }.
Oyfilt mifLEGis mea ne Z2
Vcrlii.
L E G s mea: , & Pra^ccpca
I oblitufaris, i£ Trxcepta mea
mea cor tuura cuftodiat. ctifodtat cortuum,
Sapicntia
Longitudincm cnim die- Vctf t. ûia Longitudinem die-
^3 vcta .eiufqj
rum,&: annos vitx,&pacem rum, O" annos yita, ^pacem ftudiumin-
dcfcl.suan-
apponenttibii apponentttbi. nos vita: &
paccmaffc-
iVlifcricoidia & vcriraste Vctfj. rtMifericordia ^3 yeritas ne i4 tuiit.
noii dcfcrcnt -.
circunda eas deferant tc, ligae<.uad guttiir
gutturi tuo,& defcribein ta- tuum jfinbe eas tn tabula cor-
buliscordistui: distut,.
: )
16
^5 Et inuemes cfratiam e^ m- Veri:4.

Et inucnies gratiam ac
Gratia&
fuccclTas tel/efium bonum m oculis T)e i Difciplinambonam coram
antcoculoj
Dei &ho- f^ hommum. DEO&Hominibus.
minu,quo-
modoinue- Z6 ^TyV recedant ah oculis tuis, Prou. 4. Nc rccedant ab oculis tu-
vc.r.ii.
niendus.
Jedcujlodiea {eloqHiamea)mme- is, Cuftodi ea (eloquumea)ill
Adhortatio
ad cuftodia dio cordis tui, mediocordistui.
& contem- VerC:
plationem Uitaemmfunt inuenienti- Vitaenimfunt inuenien-
illius do-
(flrinatLe- bus ea^^ ymuerfx carm fu£ tibus ca,& vniuerfic carni fa-
gis Ycl Pn-
famtas. nitas.
ceptQium.
:8 ,ûm deamhulaueriSy de^ Prou. 6. Cum ambulaycriSjgradi-
Veti:^!.
ducet ( illa dtnrina Lem velpracepto- anturtecum, cu dormicris,
rltm) te : quum dormieriSy cu- cullodiant te , &: cuigilans
fodiet te : e^ cum expergefa- loqucrccumeis.

ûs fueriSjipfi coHoqueturte-
cum
Z9 ûia yt iucerna tH manda- Vcrf ij. Quia M A N D A T V M luccr-
tiii i^ Lexvtlux: f3 via yita nacft,& L E X lux,& via vita:
funt mcrepationes eruditionis. increpatio D s c pl n .e.
i i i
30 eAcqutrere S a ? i e n- Prou. rfi

PolTlde S API ENTI AMi
vcrfifi.
Ti A M. multo prxflantuis eH^ quia auro melior cft, & ac-
quam acejmrere auru pretiofum: quire Prvdentiam, quia
(S' acquerere mtclhgentiam ,
prctiofioreft argento.
multo w^ftantius eH^ quam
ac^mrerc elecium an/entum.
31
5N^nc igJturfiln.parete mi- 1'rnn 5. Nunc ergo, fili mi, audi
Verfy.
hiy t^ ne recedatis ah eloquiis 0- me,&ne reccdas avcrbis oris
ris mei. verf.n. Ne tugias in no- mei,^!'.!!. ne gcmas in nouilli-
UljfmtS tUtS,verf.ii. ^ [nimisfero) mis,i^.u.&(nimisrcr(\) dicas (ah)
dicas (ah)jômodo odiErudt- cur deteftatus fum Dtftpli-

tionem, l^ mcrepationemjpre- »4w,& incrcpationibus non
uitcormeumi acquieuitcormcum,
3^
Et non obteperdui yccr tn-^ Verf: 13. Nccaudiuivocem doccn-
firuenttum me , ^ docentihus tium me , & Mao-iftris non
me uo inclinaut auremmeam? inclinaui aurcm meam? (A-
( Amen, aiKen , dico uhi^ men,amcn:(Jico tibi,)
Eih mt ,fi f.piens fuerit cor ProLvi'. Fiii mi, fifapiensfuerita-
i} Vtri. ,,.
tuum 3 Utahitur cormeum, et- nimustuus,saudebittecum
iamegOktabor: cormeum.
Exulta-
) : :
^
VerfK.
Ec cxukabunc rcncs mci, Exultabtint etiam renes mei^ 34
cum rcvba loquuta fuerinc qtiorum labia ttia loquentur
labiacua. Sedage! qu£ reciafunt.
Nuquidno^^îp^^HHOcii- Prou. ?.
CN^nnc (
^'''?Î) Ciioc u- 3y SjlHlNTIA
vir'.t.
MAii) S APi ENTi Ajclamat^ UAcn') Saptentia cla- iepramco-

mcndar , &
&:(nrtiBiNAH) Prvden- mat, lÎi^ TE LLIGENTIA ad fcle vo-
eac ojnnes.
T A dat voccm {uam ? (En.ilh
I dat yocemfuam ?
ipfacft! vclilliiplirimt!
Vcrfi
In fummisexcclfisq; vcr- 172 fummitate locorum excel- 3^
ticibus iupra viam,in mediis forum,iuxtK '-uiam^m locofe-
fcmicisftans: mitarumjiat
Verrj.
luxta portasciuicatisini- In locoportaru in ojlio ciui- 57
pfis foribus loquitur, diccs tatis.m ingrejfu ofioru clamat:
O viri, advosclamito,& Veif4. oAdôs, 1^'iriy clamoy^ 58

voxmca ad filios hominum. yox mea adfilios hominum.
Intelligite paruuli aftutia Vcrf^. hitelliiite fimphces afiutiAj 59
^cinnpicces animaduertite. (^fiolidi intelligtte corde.
Audite,quoniam dc rcbus VetCtf. <tAuditey quontam honcra- 40
magnis loquutura f um, & a- bilta lequar, t^ apertio labio-
pcrienturlabiamca, vtred:a rum meoru',n ertt recittudt-
prscdiccnc. nes:
VER I TA T E M mcditabi- Verfy.
ûi.i, VeritatjHojueturfa- 41
tur cruttur mcu , &: labia mca LttuKJ meii: cy alomtna:io Li-
dctcftabuncurimpium. bioru:n meortim eii impietas.
omncs fermo-
lufti funt Vcrf 8. In ^ ufittta p.:nt cmnit etj- 4i
ncs mei,non cft in eis pra- quta oris mei, nonefitn stsjira-
uumquid, neqi perucrfum. uilmy necperuerfim.
Rcd:i funt intcllicrenti- Vcrf?.

Vuiuerfa ipf re7i,.->fi,nt, in~
bus, &z a:qui inucnicntibus telhzenti. ^y- reiJ.t i7:tiemen:i-
fcicntiam. bHsfctentiam.
Accipne Difciplifidm mea, Vcrfi ^4cct tnte Brudiânemeam., 44
& non pecuniam Vocirinam : 'i£i non aricntu : ^ Scientiam
magisquamaurumeligite. | pottHS quam aurum eiccium.
MelioreftenimS apien- VcrCi .^ta meltor cBS a ? i e n- 4r
TiA Q\x€ds opibnspretioflf- r I A marqaritis : 0* omnta de-
fimis ; & omne dcfiderabi- fiderabilia nonatquabunturei. \
le non poteft comparari; D^nc igitur fiLt obtempe- \ 45

Nunc crgo filii audicc mc, Ibid.
Verfji.
rate mthi: <^ beatt qut '-vtas
Bcatiqcuftodiutvias meas. meas cufiodient.
: : : : : ::
47 Atidite Ervd ir lON EM, Vcrfjj.

Audite D i s c 1 p, L I N A M,
^ftpientes ejiote , ^ 7ie repel- & ellotc fapicnccs, & nolite
Utis CAnt. abiiccreeam
48 ''Bea.tHS homo qui aujcultat Vcrf J4 Bcatus homo,qiii audit
mihiy excubatido iuxta fores me^cj ui vigilat ad forcs mcas
meas quotidê, objeruando po- quotidicrScobleruatadpo-
jles ojliorum meorum. lles oftiimei.
Conqueti-
cur S A p I-
49 S APIENT lA Qnfaperetiam,
Prou. 1.
Vcrfio.
SaPIENTIA^ infuper etiam,
I NTIA fc a iterHTn inqmt Rex Saptent!Jfmti6)jo riS itemm inc[uitRex fapiemirtimus) fo-
Sophiftis
contcmni clamitat, in plateisipfa datyo- ris pra:dicat, in plateis dac
&exitium
coccmpco- cemfuam vocem fuam
rum pridi- Ycifj
I
cic.
50 In cap. te tumultuantiu cla- Incapiteturbarumclami-
matîn ojlusportarum^ in yrbe tatjin foribusportarumvr-
ipfi elotjuiajtia dicit, bis profcrt verbalua.dicens
51 Vfqucquojimplices ddigetis Vcrfi Vfquecj uo paruuii diligi-
fmphcitatem : <(sr cleriforcs de- tisinfantiam,&il:ultieac|ux
rifoncm defiderabunt , 'i^fiul- fibi funt noxia cupient, &
ti odiohabebuntfcientiam ? imprudcntes odibuncScien-
tiam ?
Efaix^j.iz 5^ Conucrtimini ad increpatio- Vcr/; 15.
Conuertimini ad corre-
letcm.y,!^. nem meam^ en depromam yo- ptione meam en proferam:
bis Spiritum meum , fire yos vobis S p I R I T V M meum, &

faciam yerba mea. oftendam vobis verba mea.
55 'Troptereaquodyocaui y ti Vcrfi4 Quia vocaui,&: renuiftis
renuiflisêxtendi manu meam^ extendi manum meam , &:
t^ non fuit qmattenderet non fuic qui alpiceret.
54 Et cejfarefecifis omne con- Vcrf 45.
Defpexiftis omnc confi-
flium meumyt^ mcrepationem lium meum, &: increpatio-
meam noluifis nes meas neglexiftis.
Verfis.
55
Etiam ego in contritioneye- Ego quoq-,inintericuve-
Jlri ridebo : fubfannabo , cum ftro ridcbo,& fubfannabo,
yenent iimor yefer^ cum vobis id, quod dmeba-
tis,aduencric.
5^ ûum, inqHant,yeneritfcut Verfi7. Cuirrueric rcpcncina ca-
defolatWytmoryefer: (y con- lamicaSj &:inccricu3 quafi ce-
tritio yeflri yeluti turbo yene- peftasingrueric:quando ve-
rit^quum yeneritjuperyos tri- nerin fuper vos cribuIacio&
buiatio i3 anguflta. anguftia.
Tunc
2^
Tunc inuocabunc m e, &: Vcrfig.

Tuncinuocal/Utme, ^non 57
non cxaudiam manc con- : exaudiam : manequxrentme,
furgcnt, & no inucnientiM e : i£non mHementme:
E6 quod cxofam habue- Verf?.?. Eo quod odemnt Scientiamy 58
rint DisciPLiNAMj&Ti- ^ Tl MORE M J E H O V j£
MOREM DoMiNi non ful- non elegerunt.

cepcrint.
Ncc acquicueiint C o n- VctCô.
D^c acquieuerunt confilio ^9
s 1 L 1 o mco , &: detraxerinc meOyJj>reuerunt yniucrfam m-
vniucrfa: correptioni mca\ crepattonem meam.
Comcdent igiturfrud:us Vcrfji,
Qmedent iiitur de fruBu 60
vixfux, fuisque confiliis fa- "viizfuis, ^ conjiliisfuiifatura-
turabuntur. huntur.
Auerdo paruulorii inter- Verf 3». ^hiia requiesjimplicium in- 61
ficieteos, &pro(peritasll:ul- te.fciet eos: i^ projjeritasjlul-
torumperdeceos. torumperdeteos.
Quî autem m e audierit, Verf 35. .îautem oboedit mihi^ha- 62.
abfqi cerrore quiefccc, &: ab- hitabit conjidenter, t^requie-
undantia pcrfruetur timore fcet a tirnore malt.

malorumfublato.
Quapropter, redc ac fapientcr
virSapicns concludit&:
admonet:
Mclior eft SAp I N T I A,
E Sap s. In Ctaco non extat Codiccj, ^5 Protl.i«,3i.
quam vircs : & vir prudens,
vctri.
Ecchefj,!».
£ccL7îo.
quamfortis.
Audite crgO (quoque) Re- \etr.i aAudite tgitur Reges, (y at- d4 Magnatcs
gcs, & intclligite, difcite iu- tendite , ^ difcite ludices

fi-
adiultitipm
& Sapicn-
diccs finium terra:. mum terrx. tiam ad
hortatur
Pra:bete aures vos qui co- VetCi. eAures prjehete moderato- ^5 Sapicns.
tinetismultitudines,& pla- res populi, quique 5^(ationum

cetisvobisin curbis nacionu; multttudme glorianum.
Quoniamdacacfl a Do- VerC^. ^luoniam a^DoMiNO yo- 66 Rom;i3,i.
M I N o poccftas vobis, & vir- bis dominatio data efi, <^p9-

cus ab A L T I s s I M o, qui in- tejltzs ab aAltiJfimo, quiin ope-
cerrogabic opera vcitra , &c ra tnquiret yefra, ^ conjilia
cogicacioncs fcrucabicur. perfcrtUabitHr.
Quoniam cum cllecis mi- Vctf j.

.ûomam quum ejfetis mi- 6y
50
nijlri Kfmi cms nonreSie iti- nirtriRccnoryii),

dicajiisy neque legem conferua,- iudicailis,ncecLili
îs^necconfhum '1^11 ejliije- GHmIvS T ITIVL;, ki^ . -.- ..c-
quuti. cundum voluniaicn "' :
ambulaftis.
Horrilfiliterjttperuemet "vo- VctCs. Horrcnde & circ «ippare-.
Its, 13 repentCy quoniam ludi- bic vobis : quoniarn iudi- {
cium in proceres JeueriJJimum cium duriflimuminhis, cui

exercebitur. prcefuntjfict.
69 CH^m infjmt bom»cs digni Vtti.y. Exio-uo enim coJiccdctur
funt mijericordta : in potentes Mifericordiarpotentes aute
vero inquiretur acritcr. potetertormentapatientur.
VcrfS
Deut.10,17 j^c enim perjona cuiujqua Non enimfubtrahctper-
i.Par.i9,7
Iob.!4,i9. parcetomnium T>om.invs, fona cuiufciuam Dev s, nec
Eccl.35,i(>.
Ad.10,34.
nec maznitudme '-uerebitury ma^nitudinecu-
verebitur
i
I
Rom.1,11. ptiomam tam injimum , quam iufquam quonia pufillum
:
Galat i,6.
j
I
Ephcf.S,?. fimmum ivsz creatut.^pa- &:magnum ipse fecitj&a;-
Colol'.), Ij
i.Pct.1,17. riter prouidentiam habet 0- quahter cura eft ilh de o-
mnitim. mnibus.
vctfij.
Totcntihus yero yehemens Fortioribus aiicem for-
injiatinqutjitio. tiorinftat cruciatio.
Prou 11
^^(0/2 'esijapientiaj neque in - verfô. Non (enim) eft- fapicntia,

telli'ientiajneqy conflium con- non eft prudcntia , noii eft
trajfE nov Ai4, conf)hu contra Dom i n v m.
(2iam) (Nam)
/;•
Tuam yero manum vt quis S.ip.iS. Tuam 6 DoM N I e , ma-
Vcrf. 15.
EtiaCREA effuîat ,Jien non poteB: qmppe nii cfFugcre im,poflibiIe cft:
T V R A vin Vcrf.,7.
dictain ex
Mundus ipf tuforumyindcx ctiam vindex cft o R B I s iu-
crcetiufta ftorum.
eB.
inmalds.
Sap. (.^'.18
74
aAdyos igitur fheclantfr-
veil.io
Ad \OS ergo RcgeS (nonabs
Et vli.]UC3(l
fincm. Et, mones meiyO tyrannt, yt difca- rcSophusnoftcriteruacclamat) lunt
Cap \<f.
tisSAPiENTiA 14, neque oj^- hi lcrmones mei,vt difcatis
fenftis. Sapientiam, &:n6excidacis.
Vcrf
îi enim iura ojfaaqijan- Quienimcuilodierintl V-
ci:tatis fanUc confri:aueri7itj s T i T I A M, lufte iudicabun-
fincli ccnfbiitur:hi^sqi infitu- tur ; & qui didicerint iufta,

VerfS.
ti,habebtint quodrejbondeant. inuenicnt quid refpodeant.
7^ Expetite itaque frmones Concupifcite crgo fcrmo-
nesmeo?.
V T , :
ncs mcoSjdiligite 2llos,& ha- meos ac deftderate, i£ Erudr

bebitis D I s c I p 1. 1 N A M. tionem confiquimini.
Num.i7,i<
Si delcdramini lcdibiis& ibid. Si ttaque Joliis fceptrisque 77 xRcg.i4,n
VerC:
rcepciiSjO Rcgespopulijdi- deleHammtj Kegespopulorum,
lic;icc S APiENTi AM, vt in honorate S a? lENTiAMyVt
pcrpetuLim regnetis. tn perpetuitm regnetis.
VerCij.
Lv-
Diligite (odiligitc)
In Grdco ntn hahttur. 78
MEN Sapienti^ omnes
quiprarcftispopulis.
Mulcitudo cnim Sapieii- Vcvfi«. Sapientum autem multitu- 79
tum fanicas cll orbis 1 crra- do efi .SViundi.faUis , e^ '~B^x
rum: & Rcx lapiens ftabili- prudensJiabilimentumpopuU

mcntum populi fui.
Eriô accipite D i s ci p l i- Vcrfz?.

Jâpropterfrmonil;. meis 80
N A M per fermones meos,& erudimtni) f^ ytiUtatemparct-
prodentvobis. ptetis.
Difcite igitur, 6 mortales,

S A PIENT lAM!
&
D il
j
gite I s I T I A M,qui 1
^^Pi^'- T>tUgite IvsrniA M,qui Si
Efai.5«,i.
iudicatisTerram. I tudicatisTerram.
iî^g»
I I.
GRADVS PROLO-
G ETI C V S
SECVNDVS.
Prou.
Auditc filii DisciPLi- verf r.
4.
cAudite fiUi T>ifiipUnam 82 Sapientiam
eiutquefru-
M A M Patris , & attcndite , vt TatrtJ : t^ attendite adfcten- £>um &via
quxicnda,
fciatisPrvdentiam. dam Intelhgenttam. inqucilla
«I
D o N V M bonum tribuam Vcrfi. ^ma Doclrinam bonam do 83
conftsnter
pcrltucran-
vobis, L E G E m mcam nc de- yobis : Legem meam me dere- dum docct
'Cadmonct
relinquatis. Unquatis. Sapiens.
:
Corredio
Dti cuni
I 8^ ÔRRECT lONEM JE- Prou.j.
Vcrf II.
D 1 S C I PL I NAM DOM I-
renda. uov ALjfiltmij neabnciaSy <^ N I , mi, nc abiicias nec

fili \
Hebr.11,5
Apoc, 3, i/. ne t(zdto ajficiaris propter tn- dcfioias cum ab £0 coniBe-
crepationemetus: ris:
85 ûem emm diligit Jeuo- Veftf. li. Quem cnirn diligit D o-

VA H tncrepat: ^ yelutipa- M I N V SjCorripitj & quad pa-
ter filium^quem yaldc amat. ter in iilio complacet iibi.
S6 eApprehende correîonem^ Prou. 4. Tcnc D 1 s c I p L I N A M,n.e
verfli^.
nedtmitta-s: cufiodteam,qma dimictaseam:cuftodiillam,
tpfa esi yita tud. quia ipfa eft via tua.
.87 ZJerit ATE uemCj^ne Prod.15
Vctfi3.
VER
TA T E M emej& no-
I
yendas: eme Sapenttatn, ^ e- li vcndere S a p i e n t i a Mj&:
rttdiiionem f£ tntelltientiam. Doctrinam&Intel-

ligentiam.
S8 <SManefemtnafiemen tuum, Eccl. 'I. Mane .(quoqup) fcmina fe-
^ ycjj/eri nequtefiere fiactas
verf/s.
mentem tuam, & vefperc ne
manum tuam* cciTetraanustua.
S9 T)ulcis quidem eli LuXy c^* Verf.7. Dulce (enim)LvMEN, &
tucunditmeFl oculis intueri So- . deled:abile eft oculis viderc
lem. Solem.
ExJiortatur $0 'Vade ad fiermicam ptgery Prou.ff.
Vadc ad formicam,6 pi-
Verfs.
pigec adla-
borc & Sa-
'-vide ytas etns, ^fiaptens efio. gcr, &: coniidera yias c ius, &
p;cmi3cftu- difce S A P I E NT I A M.
dium acquc
mueftiga- pi Cui cum mnfit dux^necWiz- Verfy. QuaTjCum noh habeat du-
cionem.
fieâsy nec domtnt^y ccm j nec priEceptorem nec ;,
principem,
91 Ttinun parai tn xfiate cibum VcifS. Paratinarftatecibum ilbi
fiuum^ congregat tn mefifie eficam & congtegat in meilequod

fiuam. comedat.
9) Vfiquequo piger dormiss ? Vcrfjr. Vfqu^quo pigCi' dormies?
qudndofiirges dfiomno tuo ? quando coniurges afomno
tuo?
Tarum fiomnoYum ^parum Vcrffo. Paullulum dormics,pa:ul-
?4
dormitattonum capiendo, parum lulum dormitabis , paullu-
compltcattonis manuum ad lum Gonfcres manusvtdor-
dormtendum mias.
Verf
9^ Et yentet tanquam nîdtor II.
Et venicc tanquam viator
egefias tua , iisr paupertas tua cgeitas tua,&pauperies qua-
ii vir
.
33
fi viranhatus. Sivcroim- tanqttam yirclypeo *rvnuHt.

pigcr fueris , venict vt fons
mcflis tua, & eêftaslonê
rugictate.
QuicongregatinMESSE, Prou.io ^Mi coêgat in xjiatejilius 96
Veifj.
filius (apies cfti qui au te fter- intelligens efl: qui vnh dormtt m
titTEsTATEjfiliuseofufionis. mejJeyfiUus eH confundens.
.Porro
Prou.
Mulicr ftulta &clamofa, 9.
Muherftulta ttonultuatur,
Veri:i5. 97
plcnaque illcccbris & nihil fimplex efi , ^ nefiit quic-
omninorciens: quam.
Scdft in foribus domus VerCi4 Etfidet ad ofttu domujfit£ 58
fux fupcr fcllam in exccJfo fiuper fied.emy m locis excelfis ci-
vrbisloco, uitatis,
Vtvocarcttrafeuntcs per VerC ij

Vt vocet irafiutjtcs per yia, 99
via, & pergcntcsitinere fuo, qui dingiitfimitasfiiaSydicens,
Qjjis eft paruulusjdeclinet Verf.ji. ûtfiquis eflfimplcx, dccU- ioo
ad mc, & vccordi loquuta eft net huCy t^ curenticord? dtxit,
Aqu(^ furtiu^ dulciorcs sijt, VetCiy. ty4qu£ fiurat<e dulces fiunt: loi
& panis abfconditusfuauis. ((^panis dbfiod:tusfiuauis eB.
Et ignorauit quod ibi fint Verfig. Et nefiitfimplex quodmor- 102
gigantes, & in pruf undis in- tuifttnt tbiy tn prdfiftndis inferni
fcrni conuiiiajeius. fini tnuttati ah ea.

Qui .n. applicabitur illi, EzSe-
pcua-
defcedit ad interos: nam qui ginia.
abccfreritab ca, (aluabitur.

Proa. 7.
(O)fiLi mi,cuftodi fermo- (P)fiUmiy cuftodtfirmones 103 Ezhorcatio
VerCi.
ad Sai'I£N-
ncs meos, & prscepta mea meos ,((^ pracepta mea reconde 71AM ,
obfeiuati<
rccondctibi. apudte. oemprzce-
Filij honora Dom i n v m^ £x L X X. ptorum.
tc valcbis : prartcr cum vcro

nc timueris alicnum.
SeruaM AND ATAmca,& Verfi. Qiftodtpracepta mea, i£ yi- 104
viucs:& L E G E M mcam qua- ues, ^ Legem meam tanquam
fi pupillamoculitui. pupillam oculorum tuorum.
LigaEain disîtis tuis,fcri- Vcrfj. fiAllige eadigttistuisyficrihe lOJ
bc illam in tabulis cordis tui. ea in tabttia cordis tm. I
Dic S APiENTi^, loror Verf-f.

T>ic S A?iEiJTiJE tfioror 106
: : :
y± ^
mea « tu t^prepmqMam,! n-
-, mca cs PRVDENTIAM
: &
T£lligentij4M yoca: vocaamicam tuam.
107 Vt cujlodiat te a muliere a- Verf. $.
Vc cuftociiacre amulicre
liena, ab extraneay quteprmo- cxtranea, & ab aliena quse
nesfuoslemt. verba fua dulcia facir.
108 Ne declinet adyias eim cor ibid. Ne abftrahttur in viis il-
VctCij.
tuum^neque oherres m femitu lius mens tua, nequc deci-
eiM. piarisfcmitiscius.
109 ûltos enim njulneratos Vcrfi«. Multos cnim vulncratos
caderefecit: ^fortes omnes oe- deiecit, &: fortiftimi quiquc
cifienis. interfecli funt ab ea.
lio ZJi£ mferniydemus etuj,de- Vcrri7. Viqinf-cri domus cius,pc-

fcendentes ad ctibiculamortis. netrantes intcriora morcis.
Sapibntia ni ûando intrauent S a?i- Prou. j Si intraucrit S a p i e ntia
abimpioru Verliio.
via & fcor- E iV T i ^ cortuum: t^ cognttto cor tuumA' S c 1 e n t i a ani-
tationccu
Sopbiftisli-
antmx tux dulcts fuerit mcEtuxpIacuerit
bcrat,& di-
lU Cogttantia cuftodiettCy f3 Vcrfit. CoNSiLiVM cuftodiet tc,
ligic in vi-
aiabonam. Intelltgentia conferuahit te^ &PRVDENTiAlcruabicte.
"3 Vt eruat te a vta maUy d Ycrfii. Vt eruaris a via mala,& ab
viro loquenteperuerjitates: homine cjui perucrfa loquitl
"4 J^t derelmquutfemtt/u re- Vetf 13.
Qui rehnquut iterrcdlu,
Hasy Tf ambulent per ytas te- 5:ambulacp vias cenebrofas.
nebricojits Vesfi4. Qui Ia:cancurcummalc-
"J ^t Utaturfacere ma!u,ex- fecerinc, & e.vultancin rcbus
ultant inferuerjitattbus mali. pcflimis
X16 .ôriijemtt^ perticrfe suty VerCi?. Quoru via: perucrf^ funr,
f^ peruerftfunt in -îsjuis. & infames 8;rcirus eorum.
"7 Vt eruat te, im^mmy a multe- Vct£i6. Vc eruaris a mulierealie-
reextranea, ab altena qu£ clo- na, & ab excranea, qua: mol-
qutaJuaemoHtty liclermonesfuos.
118 .â dejertt duce ado!efeti£ Vcrfty. Ecrelinquitducepubercatis
Jii£yt^pa^t "DEifutobittaeJi. fu?,&pad:i Dci obhta eft. lui
"9 .^ta tncHnatiit admortem VetfiS. Inclinataeftcnimadmor-

domus ettiSj O^ ad mortttosf- tcm domus cius,&: adinfc-
mtt£ eii/s dftcmtt,. rosfemitariplius.
ne> Omnes ingredientes adeam^ Vetf 19. Omnes quiingrcdiuntur
non reuertentur, necapprelien- ad eam , non reuertetur, ncc
duntjemitasytta.
j
apprehendent femitas vit^.
Vt am-
;
ij
vccCio.
111 Vc ambulcs in viabona VtambuteSjitujHam^ferytam 121
&c calles luftorum cultodias. bonerumy ^ femitas wjiarum
citjlodias.
122 Qaarc lcduccris , fili mi, Proii.5. Et vt qt(iddcleciaberis,filt 12:

Vct(.ie
ab alicna,&: Foucris in linum miy cum alicna., i^ ambleBeris
alterius ? \Jinum etctraneiy
1^5 Rclpicit DoM I N V s vias VetC 1 ûando coram oculis Je- ii5
hominis, &c omnes grelTus Hov A 'ufkKtytx yiriyt^ omnes

ciusconfidcrat. femittts eitiST>ond,erat.
124 VerCi
Inicjuitates fu* capiunt Iniqmtatesfix capiet ipfim "4
impium, & funibus pecca- impium , (^funibitipeccattfi
torum fuoru conftrinmtur.
o tenebitiir.
Vcrfij.
1^5 Ipfe morietur, quia non Ipf morietury'eo quodnon liy
habuitD//?/^//«4/7;,&:in mul- audiuit eruditionem : fS pro-

titudine ftultitix fua: dcci- Mer multitudinem fultitixfix
pictur. errabrt.
116 Omni (igicui)cuftodiafer- Prou.4. Trx om7ii cufiodia (erao)fer- 126

Verr
ua C o R tuum, quia ex ipfo
1).
ua C OR tuum : quia ex ipfi COR.
vitaprocfedit. funt eêffns yitiz.
ay Rcmoue a tc O s prauum, VerC «4 '^moue a teperuerfitaterh 1^7
OS.
tz detrahccia labia fint pro- Ojt.is , i^ pramtatem labio-
culate: rumelor/gaate.
28 O cVL I tui rc6l-a videant, Verfij. Ocv Li tuiadrecium afji- 128
OCVLL
5c palpebrae tusc prarcedant ciantyi^ pdlpebra tute dirigant
circlfus tuos. vtamtHMn cora'm te.
o
19 Diricre lemitam P ed i b vs VerfK. Tonderafmitam Fedvm I25>
PEDES,
vclinccflus.
tuis,&;ocs viqtu^ftabilient"'. titorii, i^ oes vix tua dmgatur.
jo Nc declines ad dexteram, Vcrfi
U^ decli:3es ad dexteram, 150
ncque ad finiftram j aucrte neque adfinifiram : remouepe-
pcdemtuumamalo. demtuumamalo.
5^ Si enim Sapiens fueris, ti- Prou.9. Si Sapiens fuertifjfiipiens e- I?l
Ve£l.ii.
bimetipderis: fiautemillu- ris tibt :fivero tliufir,filuslues
for, folus portabis malum. poena-s.

s V M M A.
)- Sapientiam&Disci- Sap. X.
Kam qui S AViEi^T AM 1 132
VecC.i.
p Li N A Mqniabiitintelixcft: 1)i sc ip LiN A uquepro ni-
&: vacua eft Ipes illorum , & htlo ducit, mtfer efi,Jbesque ta-
laborcs finefruclu, &:inuti- liHyana^c^ laborestnfrufiuo-

liaOperaiHorum. fi,atque opera eorum inutdia.
, 1
J^
1 I.
GR ADV S P R O-
L O G ET I C V s
T E R T I V s.
Sap.X
»53 Uldfit S A T I E N r I A,?^ vcrf 14.
QuidcftSAPlENTl A,&, 13J
qmmodo ortafuenty referam, quemadmodumfa6lafit,re-
nec celaho '-vos Myfltrta :feda teram, & non abfcondam a
frima ongine inuejiigabo co- vobis Sacramcnta De i, fed
gmtwnem eim, atque m aper- ab micio hatiuicatisinuefti-
tiifnproferam,neque verttatem gabo.,&: ponam in luccm fci-
pratertlpo. entiam iilius, & non prxtcr-

ibo vcritatem.
134 EfienimSv iRiTVsinEa 'Sap.7. Eft(ctcnim)in S A P I NTI A
E 154
VcrLii.
Intelligens , SanEitis , Simplex, fpiritus IntelligentiÊ, San-
Multiplex y Subtilis , iMobilis, dus, Vnic^ Multiplexj Sub-
lUufiris , ImpoUutns , Texjpi- tilis, Dircretus,MobiIis, In-
cuus, InnoxitiSy BonifiudiofitSy coinquinatus, Certus,Sua-
zAcuttiSy Expeditiu , Benefi- uis , amans Bonum, Acucus,
CflS, c]ui nlhilveratBenefaccre,
'55 hlHmantis, Stabilij,Certus, Vctf "13. Humanus,Bcnignus,Sta- 155
Securtis, ornmaperfjiciens, at- bilis , Ccrtus, fecurus, omne
que per omnes Spirtttis intelli- habcs virrutcm , omnia pro-
gentes , puros , fiibttliffimdsque fpicicns,& qui capiac omnes
permeans. fpiritus , Intelligibilis, Mun-
i}6 Veifi4
DiuUius enim eH mottis dus,SubciIis.
quem agthtate fua nonfuperet Omnibus cnim mobili- rjtf
S A p I E N T I A,qu£propter bus mobilior cft S a p i e n-

fuampuritatempcr omniaper:' tia: attingitautem vbique
tinet acpermeat, propceriuammunditiam.
Efi enim ZJapor ruirtutis Vcrfis Vapor enim ert: virtutis
'57 157
T) E j ,<C^ dffiuxus glori£ 0- D n ij & Emanatto qua:dam
mnpotcntisfiucerus : quapro- cft Claricatis Omnipotcncis
finccra:
57 I
{inccra: &ide6 nihil inqui- pter rnbdpoUutt m eim cadit.

natum in cam incurric.
Vcrf;»*.
|8
Cand.or (iquidcm cft L v- Etentm Lucisxterntejjtlen-
c s .-cternx, & Spcculum fi-
1 dor efl, attûe JI>ecHlumytrtu-
ncmaculaDEi MAiiSTA- tisDEiy nuUa ajêrjum, etuf-

T I s , & imago B o n i tat i s que tmago 3onitatis.
illius.
i9
Eft ( quoque ) S A P I E N f.I X ibid.
VctCij.
EB (esuim)d PSA fpeciojtor
(hxc) rpccio(ior S O L E, & fu- SoL E,Jiipraque omnem ajiro-
pcr omnem dilpofitionem rum Jitum coUocata , O* ^f*ct
ftellarum , luci comparara comparataprior inuenttur.

inucnicurprior.
fO Illi cnim iuccedit nox, Vetfjo. Hanc enim nox excipit,S a-

Sapientjam autcm non TiENTiAM autem non yin-
vincitmaiicia. atmalttia.
Sap.t.
Actingit crgo a finc vfquc Tertmît autem abextre-
4« VetCi.
ad finem forciccr,& difponic mo ad extremum forttter , at-
OMi><i A luauitcr. aue omntaytiltter moderatur.
i Clara (ctiVra) eft, & qua: Sap tf. Tneclara efiy ^qua nun-
VeiCij.
hunquam marcekit Sap i- qtiam marcejctt S a f 1 e N-
ENTl jL. T I A.
Sap. S.
Gcncrofitacem illius glo- Vtrf.j.
U^bilitatemEtm hociUi»-
rificat , concubernium ha- Jlrat, quodvna cum Dio yi-

bcns D E I : fed &:omnium utty 1)oMiNV sque omnium
DoM N V s ddcxic illam.
I tUam dtlextt.
44 (Hxc) prxoccupac,c|ui fe Sap.i. oAnteuertens , Juifiudtojis

VeiC 14.
concupifcuntjVt illis fc prior Je ojjert cognojcendam.
oftendat.
4-y
Quoniam dignos fe, Ipfa VeiCi7. ûiaje dtgnos Ipja qtMrit
circuic quarrens, & inviis o- circumeundo , atque in ytis be-

ftcndic fe illis hilariccr,&in neuole Je tUis ojiendtt, tn omni-
omni prouidencia occuiret que cogttattone eis occurrtt.

illis.
4<f Hanc (S A N T I A m) a-
p I E Sap. t. Hanc ego dtlexi^f^ diuuen-
maui, & exquifiuiEamaiu- tute mea quxjiui , ac JJonJam
uccucc mea,&: qusfiui fpon- mihtjiudut adiungere^ amore-

fam miliiEam a{lumere,&: a- que putcrttudinis eius captHs
macor fad^ fum forma: illi". Jum.
: : :
J^
Sap.7.
147 Bamfinefraudepercept,(t- Hancfinefictioncdidicij
Vcrfij.
ne muidia commumco , diui- &: fineinuidiacommunico-,
tiaique eius non abfcondo. &:honcfl:atcm illius no.n abf-
condo.
Nancde fcfe, ficinquic
S A P ENT A I I
Sif.f^. jf i no V A li fojfedk me rrou. 8. DoM I N V s pofTcdit M E

VctCii.
vnncipio yieefiie ante^verafua in initio viarum fuarum, an-
ex eo tempore. tcquam quicquam faccreta
principio.
EccI.t4,T4. 149 i&A Jeculo pnncipatam ha- Verr ij. Ab arterno ordinata fum,
bm, a principio , ante Terram. & ex antiquis antecjuaTer-
ra fiercT.
ly^ ûm nondum effent <ô- Verf.i4. NondumerantAbyfIi,&

ragines , formata fim , quum Ego iam concepta eram,nec
Nodum ejfent fontes ahundan- dum fontes Aquarum eru-
tes zAqu^. perant.
iji tAnteciuam montes funda- Verfi5. Nec dnm montcs ocrraui
tt ejfent , ante (oUes formata mole conftitcrunt antc col-
fum. Jcs E G o parturiebar.
ifi Dôndum fecerat Terram, Vcrfi*. AdhucTerram non 'i.zzc-

f^plateaSy t^fummitatempul- rat , &: flumina,& cardincs
uerum Orbis. orbisTcrra:.
«n Jândopr£parabat C<elos, Vcifir. Quando prarparabat Ca:-
lUiceram: qnando defcnbebat los , adera : quando certa lc-
ctrculum infuperficie Abyfi ge & gvro vallabat Abyflos:
Û .ûando firmabat cxlos de - VcrfiB. Quando a:thera firmabat
iuper,quando roberabatjontes furlum,& hbrabat tontcs A-
fcmtes (iAbyjfi: quarum.
T ûando ponebat marifia- Vetfi?. Quando circudabat mari
fûtumfuum, âqms,ne tranf tcrminum f uu, &: legcm po-
irent littus fiium : quando de- ncbat Aquis ne tranfirent ,
'cnbebatfundamenta Terre: fines fuo5:quando appende-

bat fundamcntaTerrar,
'J>
Eram apudE v m velntia- Veifjo. Cum E o E R A M cuncla
umntts, iS eram «« Utttiis quo^ componens : & deled:abar
tdte, O* ludo coram tUo omnt pcrhngulosdies, ludcnsco-
empore ram Eo omni temporc
Ludcns
: :
39
VtrCji.
Ludcs in orbe Terrarum Ludo in Orbe Terrx. eiM^f^ '57
& (delitiiE mex cfre cum iiliis deleSlationes mex cumfiliu ho~
hominum. mmum.
Ego ( nâ^n Hhoc h m a h) Ibid.
Ego^r^rffzn, Ciwchmah) Ij8
VcrCit.
5 Ap I £ N T j A habicoin con- Satientia hahito tn afiu-
filio,& cruditis intcrfunj co- tta: ^fcientiamcogttationum
gitationibus. tnuenio.
T
M o R DoMrNiodit
I
Verfi/.
TiMO nfEHOVj^tflodio »59
malum, arroântiam 8c fu- habere malum ^ fiperbtam t^
pcrbiam &: viam prauam,& \ arrogantiam^ ^ ytam malam^
os biiinguc dctcftor. ^ os lo-jtiensêruerfitates odt.
Ego dihgentes me dthô f^ ,- i6c)
Egodiligcntcs m E^diligo: \'tsr. iT.

quxrentes me,tnueniunt me.
6 qui manc vigilantad m t,
inucnient m e. Terfimitas Jv stitijE i6i
Tn viis I vsti r i/k ambu- Vcrrto.

deduco tn medio femitarum tu-
lo ,
^' in mcdio iemitarum dicii.
iudicii. iûdu vttis iterum Sdpientem.

DO M I N^SS A P I K NT I A Prou.j.
Jt. HOVAHtnSAflEN- l6i
fundauit Terram, Ilabiliuit T r Afundamt Terram,fiahtU-

Ca:Ios Prvdentia. uitCtelos in Iiîtelligentia.
Vc£io.
S A illius cru-
A. p I E NT I In SciENTi A etus ahyfl KTjl
pcruntAbylli, Scnubes rore rupertmtfif, i^ Cxlt fiilla?it

concrcfcunt. rorem.
PfOU.)« ûis
Quis Cjelum
afccndit.in afcendit in Catum f^ 1^4
Vcr(.4.
atqucdcfccndit? Quiscon- dsfendit ? .îs collegtt <-ven-
rinuit Spiritum in manibus tum infugiUisfuis ? ûis con-

fuis? Quîs colligauit Aquas gregamt Aquas in yefiimento <*
qL?a(i in veil:mieco?Qnis fui- .ûufiabthutt omnes termtnos

citauit oes ccrminos Terra: ? Terr£ ? .ôd Nomen eius, fS
Qvô dNomen esteivs, quodNoMENFiLii etus^fi
&: quod NomenFiliic- nofii^
iusfitjnorti?
Comcdc (iMque fili mi^, ) Pr<»u.i4 Qmedejfih mt,mel, quia i6i
VcrCij.
M E L, quia bonum eil, &c fa- bonum esi : t^fauum, qm dulcis
uum dulcillimu gutturi ruo; eHpalato tuo
Sic &Dod:rina Sap i e n- VctCl^.
Sic cognttto SA P I E N~ i66
T I ^ Anima: tua?; quam cum T ij£ fuauis ertt amm£ tu£ , fi

:
40
inuenies tAm : C^ m? merces inueneriSjhabebisinnouif-
tr exSpcBatio tua non excide- fimis fpem , & fpcs tua non
tur. peribic.
iiSliiPiiS
®^ <-Xi>;
I V.
GR A DV S P RO
L OG E T I C V S
QJ^ A R T V S.
Sapieotia, l<?7 finoyAHdatSAVi2iiJ-\ DoM Prou. i.
VcrCs.
I N V s dat S A P I E N- 1^7;
'
Scientia Sc
Intelligen- TiA M, ex ore eius tgrtdnur co- T I A M , & ex ore Eius P r v-
dona
tia
Dtifuac.
gnttio f^ Intelligentia. DENTIA &SC1ENTIA.
'^condetreciis ejfenttamy VcrC?. Cuftodietrc(ftorum falu- 1^8
t6i
fcutum erit ambulanttbus per tem, & protesct firadicntes

feSie, iimpliciter,
VetfS.
16 <) Vt cuflodiantfemitasiudi- Seriians lcmitas I v s t 1-
eii : t^ '-uiam mtfericordium T I yE, & vias fandlorum cu- 1
etusctiflodiet. ftodiens.
Tuncintelligesluflitiam f£ Prou. i.
Tuncintelliges luftitiam.
Verf.j.
ludictum,ir I^SittudtneSy f£ & iudicium & ^rquitatcm, ,
omnemfemitdm bonam. & omncm ifcmitam bonam.

170 <j^(7 notum effety Solem ad Sap. 16. Vtnotum omnibus cfTet, 17«
Verf.xS.
âttas iiht agendas prauent- tûoniam oportetprûenire
endum effe, atque tefub lucis SOXEM adBENSDlCTlO-
ortumfaluandum. N E M TVA M, & ad orientem it
LVcis T E adorarc.
171 Ttt ^Je uovah) docuifi Sap. ifi. Tu D o M N E ) es,
( 1 (] ui li- (I7.
VcrfS.
hoflesnojlros, te etm ejfe^qut 0- beras ab omni malo,
mni 9x tftalo eripis.
i7i Tu {Je hovah) vit£ i^
VcrCij.
Tu es,D o M I N E,qui vitar 17!
mortis potedatem habes , ad &mortishabes poceftatcni,

portasque tnferorum deducU & deducis ad portas morcis
f3reducis. atqucreducis.
Prou.io
173
IBenediUio Jehov E di- Verfii. Bcnedidlio Domini di- 17
uitcs
d
41
uitcs facic, ncc fociabicur eis tet^nec apponit Je h ov a h

afBivllio. dolorem ei benediEfioni.
174 Turri s fortiffimaN o m e n Prou.18 Vt turriifortis efi Nome n ^74
VcrCig.
DoMiNi: ad ipfum currit Jehov^ : ad fpjim curret
iuftus,&: exaitabitur. tujiuJy t^ exaltabitHr.
'7J
Multx cogitationcs in Prou.ij.
VerC
^tfdtte cogttatimes fli»t in 7^1
rj.
corde viri, voluntas autcm corde yni, cojilmn autern 'Jt- i
DoM N I permanebit. I HOv £ fermanet.

7^ Equus paratur ad dicm Prou. II Equfts paratm efladdiem rc\
Vcri;3i.
bclli, D o M I N o aucem falu- j
bellrfedjn hovje eHipfafii-
tcm tnbuit. liU.
Multi rcquirunt faciem Pro. 19. îiilti quiitruntfacieffido-

77 Vcrf.i6.
principis, &: iudicium a D o- mtnantis : i^ a J i n o v a
MiNO cfrrediturfino-uloru. freficifaiHr iudtciti yniujauufqi .
78 Sicut diuidones aquarum, Prou. II ZJelut rtuult aquarum esi 178

VciCi.
ica cor RcLris in manu D o- cor Kegis m manujt hov J£:
M N I I : quocunquc volucrit adomne qmd vult, inchnat tl-
inclinabiciilud. lud.
Vcrfz.
7?
Omnis vih viri rccta fibi Omnis >-L>ia reEia eFi in ocu- 17«»
vidctur ; appedic aiitcm cor- lis eius : ponderat autem corda

da D o M I N V s. Jehov A.
80 Sortes mitcucur in finum, Prou.i5 In finum proiicitur SoRSf 180
Vcrfjj.
fed a DoM I N o cempcracur. f£ ajE hovahcB omnetu-
Prou. ).
lii (Quocirca) habc fiduciarii dtcium etus.
vcirj.
in DoM I N o ex toco cordc, VidejEHOVM toto corde tuoy 181
De ocbnfi-
&: neinnicaris Prudecix cuae.
Prou. i(S
^ intellizetitc tu£ ne innttaris. dcBdutti.
8i ReuelaD o m i n o opera VcrCj. T>euolue ad Jehovau 181
tua, & dirigenturcogitatio- operatua: ^firmabuntur CO' PfaI.j7,M-

nes t[ix. gitationestU£. I. Pcc.5.7.
183 omnibus (igitur 6 mortalis)

In Prou.j. In omnibus <-uiis tuisreco- i8j
viis tuis recofrnofce D o m i-

Vcrf.fi.
gnofce Eum , (^ Ipfi dirtgetfi-
o
N v m: & I p s E diriget femicas mitastuas.
tuas.
Nc iis fapicsapudtemet- Ver^7. ejisjaptens in ocults tuis: 184
ipfum Timc D e v m, &: re-

: time Iehov AiA,(isr recede
cedeamalo. malo.
Mihi dcdit Devs dicerc Sap.7. T)EVS mthi dedit exfen- 185
Vcrfij.
cx fcntentia di^na horum tentta dtcere, acpro dignttate
:
42;
eoru?n qua: dantur, cogitare: qua: mihidant:ur,quoniam

quoniam Ipje (^ Sapienttê dux 1PSE S APIENTl/EduX cft,
eft:,^ Sapientum moderator.
VetCii.
& Sapiencum cmendator.
lU Nam in manu Ipjiu^ fumus In manu enim Illius &
tum noSytum Jermones nojlri, nos, & fermoncs noftri,& o-
omnu ettam prudentia yjcien- mnis Sapientia,& ope-
tiaque opificiorum. rum SciENTi^&Disci-
PLINA.
187 îhi autem dedtt t)EV%i VctCij. Ipfcmihi dedit horum,
eorum qux funttnNaturaye' qu? funt S c I E N T I A M vera.
ram cognitionem. Hxc, porro.quam dat D l v s
i88 Sapientia adifica- Prou.
Verri.
9- S A p 1 E N T 1 A a:dificauit
utt domum Juamêxcidtt colu- fibi domum , cxcidic colu-
mnasfuasfiptem mtias feptemj

t85> Immolautt yiSiimamJuam^ Vetl.%. Immolauic vidimas fuas,
mijcutt "vinumjiiumêttam ap- mifcuic viNVM, & propo-
parautt menjamjuam. fuitmcnfamfuam.
19P •SMtfitpuellasJiias^yocauit: VctC.j. Mifit ancillas fuas , vt vo-
Juper fummttates excelforum carent ad ArccKi, & admoe-
ClUttateSi dtcendo, niaciuitatis.
Sapkntia
191 ^mfquis eilfimplex, decli- Verf4. Si quis eft paruulus, vcni- 191
adfcinui- ^(i huc. Qirenti cordedtxit at ad M E : &in(ipicntibus lo-

tatomncs.
qmquc quucaeft,
191 Venite , comedite panem Verfc. VcnicCjCbmedice panem
meum, i^ bibite de nutno ûod meu,& bibiceV 1 n v M,quod
mifcui. mifcuivobis.
'55 Keltnquitefimpltces viamve- Verf(J.
Rchnquicc ( erg6 ) infan-
Jhamy t^ <-viuetis: (^ tncedtte ciam, & viuice, &: ambulace
perytam Ifttelltgentia. pcr vias Prvdenti^. (Quas
Ego fidclicermonftrauij&pater-
uc comraendovobis.)
!g©SS
^^2 kCj
V. GRADVS
45
'.pj%'
V.
GR A D V S P RO
L OG E T I C V S
QJ/ I N T V S.
Prou.u
Qui B ONVS elljhauriec
Vcii:i.
IBontu hauriet beneplaci- 15,4
qraciam a D o m i n o: qui autum uJe HOVAHy ^virHm

ccm conficiicinco2;icacioni- maLtrum-- co^tationum conde-
bus fuis, infipicns eft. mnahit T)ev s.
9J
Viri mali non cogiranc Prou.18
Ved. 5.
ZJiri mali non intelligunt 195
iuiiicium qui auccm mqui-
: iudtcium : quarentes autem
runc DoMiNVM, animad- JE H o V A M tntelligunt 0-
ucrcunc o mn A. i mnia.
9(J Bcne(Jid:io D o m n fu- i i

Prou.io êntdicliones Jiint Juper 1^6
Vcti6.
pcrcanuciuln:i:osaucemim- caputtufii : os autem impiorum
piorum opericiniquicas. operit tniquitatem.
?7 Abominacio D o m i n 1 Prou. }. Abomtnatio JE hoy Mefl 197
eft omnis illufor, & cu S m- i

Vcrfji.
peruerjiisi ^ cum 'T^Siisfe-
PLiciBvsfermocinacio cius. cretum Etus.
98 1 p s E deludecilluforcs, & Verrj4. TroJeBo iUuJortbus Ip se 158
manfuecis dabicgraciam. tl/udii,^ bumtltb.dat gratia.

Abominabile Dom i no Prou II. t/ibominabtlefE Ho v JE
Verfio.
,cor prauum,& voluncas eius funt peruerji corde : f^ perfecii
iniis q. fimplicicerambulac. yia beneplacitum etus.
Proui7.
99 Qjî pcruerfi cordis eft,
Vcrtxo.
TeruerjM corde non tnue- 199
.lioninueniecBoN VM,&qui nitbonum: ^qui yerttturtn

•vercic liniiuam , incidcc in linguafuay cadetin malum„
malnm.
Prou.18
00 Mclior cft pauperiimbu- VecC.6.
Trxjianttor eFipauper^qut XQO Prou.iy.v.r.
lasindmplicicace iua, quam ambulat tnperJeEltoneJitayqua

S:
diucsin prauisicincrib^^fuis. peruerjus yits, ^ tpje diues.
Prou 17
01 Quid prodciHKiicoha- Vcrf.i<f.
Vt quideflprettum tn ma-
ibere diuicias, cum S a p i e n- nujiultty <-vt emat Sapjen- 101
non poiiic
+1 A M embfe
n
TiAMyt^ cornon cfl et.
- ?
I
:
44
191 TimokJehov^, em- Prou.if.
Vcrf.jj.
T I MoRDoMIN 1 Difci-
ditio Savientije: ^ ante plina Sapienti^:& glo-

qlorutm humilitai. riam pr^cedic Hvm 1 l 1 ta s.
io3 Omm ycmt fuperbia^yemt Provi.n. Vbi fuerit iuperbia,ibi fu-

crit & cocumclia: Vbi autcm
Vcrl.i.
t^ ignomima. : i^ cum humih-
buj Sapientia: t^lifumihtasjihi bcSaptentta.
Trouerb.i6.v.y tAbominatW Prou.iiy.^j-.^.Abominatio .n.
JÊHOVJEcJi omnis elat' corde. DoM I N I eil omnis arrofras.

o
104 In corde intelligentis reauie- Prou I4 In cordePrudctisrequic-
fctt S APiE ntia: at in me-
Vetiijj.
fcit S A p 1 E NTIA : & indo-
dioflultorum ipj? cognojcttur. d:os quosque erudiet.
135 ^jii vi-aditur cum Sapien- Prou.ij. Qui cum Sapictibus crra-
Vetfio.
tihtis,fapiens ent : fed qui efi ditur , fapiens cric .-
amicus
amicusflultis yConteretur. itultorum (imilis cfficietur.
2.06 Etiam abfquefcientia, deji- Prou.t?. Vbi non eft Scienti a
Veif.i.
derium non est bonum. A N I M .t, non cil B o N V M.
1C7 !7\eque vero cum eo qui in- Sap 6. Neque (ctiam)cum inuidia
Vetf. 15.
liidia contabefcit tter habeho tabefcente iter habebo, (in-
quomam hutufmodi mn erit c]uitS.ipicns)quoniatalis homo

Sapienttdeparttceps. <
non efl: particeps Sapienti.T.
108 êrifrem effiatytKum„ tu- Pro. 10. Luxuriofa rcs cil V i n v m,
muhuantcm ejfctt Secbar : ^ Vcrl.i.
& tumultuoiacbrietaszqui-
onmui qntf obleBatm ea^ non cunque his dclc6Vatur,non
eritfjpiens. eritiapiens.
109 Cor intelhêns qutcrit Scf- Proa.15. Cor fapientis qusrit D 6-
Vctl. 14.
Ei^jiAM, ôsfultorumpa- ct r. I NAM : & os flultorum
fceturfiultttta. paiciturimperitia.
1:0 TiKOR jfEiiov Eprtn- Prou.
Vctf 7.
i.
TiMOR DoMiNi prin-
ctptum Scientijl: Sapien- cipium S a piENT lyfi. Sa-
tiam t^ Erudttionemjiuhs de- PIENTlAMatqi DOCTRJ-
Ihtctunt. N a M ftulcidefpiciunt.
211 TlMOR Je nOV M vclnt Proii. 1+ TimorDomini fons
Vcifz;.
~uena -vtttic^t rccedatur a la- vitq, vc declinet a ruina mor-
queis mortis. tis.
iii IPrtnctptum Satie-stim Proii. «.

Principium S a p i e nt i>€
VctCi<#.
TtmorjE Hov £.: t^Jctentta T 1 MoR DoM i N i: &: Scien-
fanclorumîntelltgentta Ti Aiand:oriiPRV d entia.
Prou ij
-aij V^£77mletur cor ttutmpec- Verr.17. N on (igicur) asmuletur cor
tuum
: o
4y
tiium peccatores, fed inTi- catores , injo poriitf m Tmare

morc Do m n efto tora dic.i i Jehov s ejlo tota die.
Quia habcbis fpcm in VcrriS. .îa reuera eHmerces: f£ "4

nouiiIimo,6(: pr^ftolatio tua jhes tua nonjuccidetur.
non auferetur.
Sentite (o momlej) dc D o- Sap.
Vcif.
I.
I.
Sentite (dhomna') deT> o- "5
MTNO inbonitatc, &:infim- Mi N o m bomtate , atque tn
plicitatccordisquxriteillu : fimphcitate cordis su qujtrite
Vcrfi
Qjioniainucniturabhis, ûoniam inuentturab /w, 116
Deut. 4 19.
quinontcntancillumrappa- qui non tentant eum , i£ ilJu i Paia.

j
rct autem iis, qui fidem ha- pateft^qui ei non dijjidunt. Ciuomo'
De vstim.
bcntinillum. tcduij&a
.u.bjs in
Pcrucrfar cnimcoeiratJo- Verf!}.
Qgitationes namque pcr- 1'7
ncsleparanta De o: proba- uerfi feparant <t 7) e o , eiuf-
taautcm virtu«corripitinfi- quepotentia dum tentatur, m-

picntcs. Jipientes argntt.
Quoniam inmalcuolam Vcrf*. ^mniam in animam rna- ii8
animam non introibit Sa- littofam non introibit Sapien-
p M T 1 A ?ncc habitac
I E in tia,nec in corpore peccatis ob-
corpore fubdito pcccatis. noxto habttabit.
Prou. i.
SicnimS A p i t n r i a m Vcrfj. hno^flad Intelhêntiam cla- iip
inuocaucris, 5c inchnaueris maueris, (s^ tntelligentt£ dede-

cor tuum Prvdenti/e, rts vocem tuam:
Siqu^fierisEamquafipe- Verf:+.
Si quiejieris eam tanquam iio
cuniam , &; licut thciauros argentum , ^ Jicut thejauros

eftodcrisillam.- Jcrutatt^sfueris eam.
Tunc intclligcsTimorcm Verfj.

Tunc tntelltges Tjmorem 2U
DoM I N !,& Scicntiam De i
fE H o V /£, i^ cognttionem
inucnics. D E r inuentes.
No cnim T e (6 D o-
s s E
S pij.
Verf. ).
V^m nojfe T E,confitmma- 12.1
M I N e) confummata I v s t i- ta efl lufittia, i^ tuam mtelli-

T I A cft,&: fcire I v s t i ti a m qere pote?itiam , radix immor-
f-c ViRTVTEM tuam , radix talttatis.
cftimmortahcatis.
Propter hanc o r t av i, & S-.p.y.
Ve 1.7-
^haprojtteroptxui^ ^pru- lij
datLKeftmihi Ien(as:&: inde;4tta miht data eji : inuocauty

voc/vi,& venitin mcS p i >-y ifiritics Saptenttx obuenit
RITVS SAPIENTIyE. miht.
: :
46
'^''^'^^^-
114 Sceptris acjoliis tUHW ante- 1 Ec prxpolui illam regnis
pofui,tr£ eaaue dm/tias pro m- & fcdibus & , diuitias nihil
bilo dtjimaui. cdc duxi in comparacionc il-
lius.
-"5 DXif yero ei Lapidem pre- Veil.?. Ncccomparauiillilapide

tioJUm comparaui , quoniam ptetiofum : c|uoni.im omne
aurum cum ea collatum arena aurum,m comparatione II-
pauca : i^ lutum dcjltmabitur lius,arcna eftcxigua, & tan-

argcntum , cum tUa compara- cjuam iutum xftimabiturar-
tum. gcntum m confpectu lllms.
ii6 Supra famtatem ac forme Vccrio Supcr falutcm & (pccicm
pulchritudinem dtlext tUam : dilcxi lllam, & propolui pro
atcpue ea malut quam lucefrui, Lwf^habcre illa -.
quonia in-
ût cutus fjlendof non poteH cxtinG:uibileeftL«/»^«iUius.
fuppnmt. Sap. K.
Facile (equidem) vidctur ab
Veif:}.
li? Vaciie perjjicitur abitsqui his,c]ui diliguntEam, & in-
eam diligunt, t^ tnucmtur ab ucnitur ab his, cjui quxrunt
tUis, qui tUam quxrunt. illam.
ii8 <iAnteuertens,fmJiudtoJisfe Vcifl., Prôccupatqui fe cocupi-

ojfert cognofcendam. rcuntjVtilhsfeprioroftedat.
119
ût mane furrexerttadtl- Vcrfi^. Qui de L V c E vigilauerit
lam^nonlahorabtt: ajfidentem adlllam,n6 laborabit: afli-
entmfmsfortbtts eam inueniet. dentcm enmi lUam foribus

fuisinucniet.
130
Diam de tUafufcepta cogt- Vcrf:i«.
COG I T A R E CrcrO dc ll-
tatio ,prudenti£ efi perfeoito la, fcnfus cft conlummatus

t^ qutpropteream yigtiauerit, &:quivigilauerit proptcrll-
continuofcurtts erit. lam, cico iecurus crit.
131
û^taf dtgnos ipfa qu£rtt, Vwf.i;. Quoniam dignos S e , I-
circumeundo , atque tn ytis be~ ps A circuit quarrcns , tc in
neuoie fetUis ojiendtt, in omni- viis oftcndct S e illis hilari-
que cogttattone ets occurrtt. ter,& in omni prouidentia

occurretillis.
Hi Inttium entm ipftis esiye- Vcrf.18. Initmm cnimillius veriC

rijfma erudtttonis cupiditas: fmiacftDisci PLiN,«con-
cura yero erudittonisâmor. cupifccntia.
135
zAmor autem;,obfruaiio ie- Vcrl. 19.
Cura creo D 1 sci.pl i-
gum tpjiiis : rurfum iegum ob- N^jdileCtio cft : «Sc dilcdiio
cuftodia
47
cuftodiaL E G V M illius cft : feruatio cfi mmortahtatis con-
cuftodido autcm legu, con- feruxtto,
fummatio incorruptioiscrt.
»54 Incorruptio autcm facit VetCio Torro mmortalitaifacit vt »M
proximum cfTc D £ o. proxime adDeumaccedamus.
CONCVPlSCBNTIAita- VctCii. Sapientite igttur cupditat »35
que Sapienti^, deducit ad reqnumêrducit.

adREGNVM PERPETV VM.
Intrans (iwquc) in domum Sjp i.
In hac domum meam , in- »3«
\ciC.i6.
mcam,conquicfcam cum II- êffus conqmefiamj nuUam e-
la. Non enimhabctamari- nim acerbitatemhabetconfite-
tudincm conucrfatio illius, tudo tpfiujy nec '-uUa molejitam
ncc t^dium conuiitus illius, etus conuiUus yfedUtitiam (s*
fedlartitiam &:gaudium.^M8. gaudium. Verf.is. Circumeun-

CircuibamquarrenSjVtmihi do quarebam^yteumapudme
EamafTumcrcm. reciperem.
Nc tcmere quid loquaris, Eccl.5. tNiefeJlines ore tuo , nequc ^}7

Nonteme-
Vttfi.
neque cor tuumfitveloxad cortuum acceleret proferre yer- rc apud
DsvMpto-
proferedunl*fcrmonem co- bum ante Dev M:quia D e vs tJUDciaii-
dum.
raDEo:DEVS enim in Cx- (sl tn Cdlo, i^ tufuper Terrayn^
loj &z tu fuperTerra iccirco

j iccircofint '-uerba tuapauca.
fint pauci fermones tui.
VOTVM.
(Et)Si quidvouifti Dbo, Vetfj. Jûm youeris yotu Deo^ ij8
Dcut..},!].
nc morcris redderc \ difpii- ne tardes reddere illud i quia
cct cnimciinfidsiis 5cltulta non esi beneplacttum Deo tn
promiflio fcd ; quodcunque fiultis: qu£ tgmr youeris^red-

voueris,rcddc. de.
Multoque mclius eft non Verf4. f^leliuj efi <-ut non youeaSy »39
V o V E R E, quam poft vo- quam yt youeas^ ^ non red-

TVM promifranonreddcre. das.
Vi(Stima:impiorum abo- Prou.n. Sacrificium impiorum efi ab- 140 EeeL34,ij.

Veri: 8.
minabilcs Domino:vota omtnatto fz hov ^ : Oratio
iuftorum placabiha. aut reclorum benepUcttiieius.
Prou.t*
Eruditus inV r b o rcpc-
e Intelltgens remtnuentetbo- »41
Vetfio.
rict Bona & qui s p e r at in
: num : O" confdens injE h o~
D o M I n Ojbcatus eft. Prou.28. VAH, beatus efi. Trou.js. v.i^.
i>.i;.Qui s p E R A t in D o M I- ût fidit Jehov £., tmptn-

N o,fanabitur. g'4i-fiti4''.
Mi ^mjiduciamfua.r}t tn e? ha-
Vcil.?.
Quî CONFlDVNTin lllo, ^41
bent^ymtatem tntcUiaent (^ : intcllis;enc Veritatem:

fideles in charitate, in eo per- Et fidelcs in dilcciiionc ac-
manehiwt: qmntamgratia t^ quicfcunt Illi ^
quoniam do-
mijericordia erga fancios einSy num & pax cft eledlis eius.
i^ ratto eleciorum eius hahe-
httur.
14? Lonqinqûus eJljEHOVAH Prou 15.

Longeeft Dominvs ab 143
ah imptis : fdorationem lufio- Vcrfti».
impiis, &O RAT 1 oN E s iu-
rum exaudit. * ftorumexaudiet.

144 ^M remouet aurem fuam^ Prou.iS Qui declinet aurcs fuas, i44
Vetr<).
ns audiat leiem , ettam oratto nc audiat L e g e m,0 rat o i
Eius erit ahominatio. eius entexccrabilis.
^45
.^t tegitfelera fita nun- Vci-rij. Qui abfcodit fccleralua, 14)
qunm aget frojpere : qut a,iero non dirigctur qui autc con-
:
cojiftetur, ^ derelinqutt, mi- fefTus fucrit, & relinquit ea,

fertcordiam confquetur. MlSERICORDlAM COnfc-
quetur
i^6 ,Îifericordia (i^ nrritate
Prou. li
Vcri;«.
Mifericordik & veritate 14<?
redimitur tniquitas : t^ tn tt- redimituriniquitas-j&inTi-

more fe h o v M recedttur a moreDomini dcchnatur
malo. a malo.
H7 D^n?te errant coiitantes Prou 14 Errant (igimr) qui operan- H7

Vtif.ii.
malum? mifiricordiaautem l^ tur v[\2\\xm,<îifertcordia au-
njentas cezjtantthfts honum. te & Verttas prarparant Bo/z^;
148
^m feUanturiujlitiam (^ rrou.ii. Qui (ergo) fequitur /»/?/- i4b
Vetfii.
mifencordtam inuemct yitafn, ttam & ^tfiricordtam , inuc-
lufittam f^gleriam. nient vitam , iuftitiam &
trloriam,
o
^49
Eram autem puer, eximii Sip. ig. Puer autcm cram ingc- 24«>
Veti: ij.
mgentt tndole prxdtti^J , bo- niofus, &: fortitus fum ani-
namque animamfortittis. mambonam.
150 Imo vero cum ejfem hontts, Verfi^ Et cum effem maîs bo- ZJO
in corpus tntroim tmPoUutum. nuSjVeni ad corpus incoin-

quinatum.
» .ûmautemtnteUexijfem, VBtf.H. Et vt fciui, quoniam ali- Î
nenonahtcr r.M compotemfo- tcr non poffem eflc conxi-

?, quamji êv s fam daret. nens , nifi D e v s det & lioc j
iplum
ipfi
:
45>
ipfumeratSapientiajfcircc- quod ipflim erat Trudentia: in-

j^
hoc donum adii
ius cllct : s telligere cuiuj hoc ejjet benefi-
D o M N V M & deprccacus
1 ,
|
cmmâdn 'Dominv u eum- S APIINTIA
crgo vcra
fum lllum , &: dixi cx totis que oraut , ac dixi toto corde prccibus &
votisaffi-
prxcordiismcis. meOy duisc^licus
DEV s patrum mcorum, Sap.9. T> E V s patrum ac 1) o- M^ cft accer-

fenda.
Vcri;i.
&D o M I N E mifcricordi.T, MiN E Ûfericordi£ , qm 0- O R ATIO
Salqmonis
<qui tecifti omniaVerbo rnnia creajii Vcrl/o tito, prcS^pien-
tia haben-
tuo, Ja.
Vcrf.i.
MJ Et S A piENTi Atuacon- aAtque hominem tua Sapi- ^53
ftituiftihominem,vcdomi- entia cfjectfii, '-jt rebiis abs te

narcturcreatur(^,quxatcfa- conditis dowmaretur,
daeft,
Vt difponat orbcm Ter- Vetf,. Et adminijlraret mundum ^54
rarum inyEquitatc & lufti- in SanBitate acjuflitia, rcî-
tia , &z in dircdlione cordis tudineque cordis ludicium ex-
iudiciumiudicet: erceret :
^SS Da
mihi fedium tuarum Vcrf^. T>a mthi ajjidentem thro- M5 j.Rcgj.y?.
afllftricemSw^pi entiam,&: nis tuis S AViENiiAUÔ'
noli mc mc rcprobare a pue- neme numero feruorum tuo-

ristuis: rumfummoueas.
25(1
Quonia fcruus tuus fum Verf^. ôntam ego fenttts tuus Mf Pfal.i
V.K,
crro,& ho-
filius ancilla: tua:, fum, ac filtus anctlU tux,ho-
^ ,-
mo nihrmus 5c cxigui tcm- •
mo mbeciUns , ac '-vtta breuis,

poris, &: minor ad intellc- i3mtnor quam yt tudictum uc
ctum ludicii&Lcgum. Legespofjim tntelltgere.
Vcrftf.
!M7 Et fi quis coniummatus CN^m ettamfi quis fuerit M7
inter filios hominum, fi ab perfecluj tnterfilios homintm,
illoabfuerit S a p n t i a i e tamen fi Saptentta abfit tua,
tua,in nihilumcomputabi- ntbtlt xfitmabttur.
tur.
Verf7.
Tu elegifti mc Rcgcm Tu me eleîfiiregem populi Z58 iParal.jg,
populo tuo,&:iudicem fiiio- ttu, i3 tudicem filiorum tuo- 2.Paial.i,7.
^59
rum tuarum, &z fiharum rum, acfiltarum.
Et dixifti me a^dificare Verf 8. Juffifii me adificare Tem- i59
Templum in monte fand:o plum m monte fanclo tuo,^

cuo , & in ciuitate habitatio- m yrbe habttationis tu£ alta-
nis tua:altare,adfnnihtudi- re tnfiar tabernaculi fancii ,
f
quodp-afarajli ab mitw. IncmTabernaculi fandtitui,
Tqaod pra:paraftiabinino.
i6o zAt tecurh eH Sapientiajqttx Verf? Ec tecum S a p i e n t i a, i6a
tuanoiiit opera, quxque tunc quxnouitoperatua,qua:&:
.tjfuit cum Munaum ejjiceres, affuit tunc curti orbem tcr-
qunejcit quidm ocuUs tuisgra- rarura fingeres , & fcjebat
tumjit , ac reftum mpraceptts quodefletplacituoculis tu-
tuis. is , & quid dire(5tum in pr^-
ccptis.
i6i Mitce illam de cxlis fan-
Hanc demitte e CAis fan- Vtd. 10. i6i
His , atque a Jolio glorix ti'<x, £tis tuis, &:afcdc Magnitu-

earn mitte^ '-ut prxjens ?necum dinis tua?i vt mccu fit,& me-
laboret, atque mtellniam quid cum L d R E TjVtfciam
A B
acceptumjit apudte. quid acccptum fitapiid t e.

l6l Uôuit emrn ac mtelligit o~ Veif 11. Scit cnim illa O m n a & i
i6i\
mma, ac me deducet m acliom- intelligit, & deducet mcin

bus meis moderate , atque m operibusmeisiobrie , &:cu-
gioriajita cujlodiet. ftodietmcinfuapotentia,
i6i Et erunt accepta opera mca, Vcil.it. Et crunt accepta opera 105
ac reSie populum tuumdnuch- mca, &difponampopulum

calro, eroque digniisJoho patris tuumiuilie, &erodignusfc-
mei. diumPatrismei.
z«4
1(?4 .ûis enim homo conjihum VerCij. Quis enim hominu pote-
T) £1 mtelligit ? autqiiidveht ritfcireConfiliumD e i?aut
Dev s auimo comprhendet ? quis potcrit cogicare quid

velitD Evs?
i6s
3^m cogitationis morta- Vcrfi Cosicationes enim mor- i6s
hum tmidfifuntâc nojirx opi- calium

rali cimidrc , & inccrtÊ
monesjallaces. piouidencicT noftrx.
x66 IJorptis emm corrupiioni ob- Vcrf u. Corpus cnira, quodcor- i6<
noxium aggrauat amnlam, ac rupicur,aggrauacAnimam;

terrenum domicihum plenum &; ccrrcna inhabicatio depri-
curarum mentem deprimit. micfcnfummulcacoeitancc.
161 Vctfii.
eAcvix qu£ mten'ajiint, Ecdifficilc^ftimamusqu^ i6
comeciura ajpqtumur, f^ qux in ccrris (unt : 6c qua: in con-

in manibus verjantur, cum la- fpectiifunt inuenimus cum
bore tnuemmHSy quis atitem ea labore, cjuaâutem inCxlii
peruejitgauit quxjitnt in Cdshs ? lunt,quisinueftigabit?
Scnium
! : :
yj
Senfum autem tuum quis Vcrf. 17.

(Jonjtlium autem tmim quis x6%
fcicC, NISITVDEDERIS nouit^mftudedemSA pien-
S P I R I TV M S A N C T V M de T I A M, ac de altiljimis Spin-
ALT I S S I M I s tumfinElum tuum miferis ?
Ec fi ccrrccl.rrintrcmirar XeiCiS. C^(am ita iJix eorum qm i6c)
corum cjui runtinTcrris,& TerAxm incolunt, dircEl^ fue-
qUcT tibi placcnc didicerint runt^ acqux tibtflacentj didi-
homincs? ceruntj
Nam per Sapientiam Vcrfij. Etftnt Sapie NTiA con- '70

quicunque pla-
fanati funt feruati.
cucructibiD o MiNEaprin-
cipio.
Dvo(inrLipcr) rogaui T E,
Prou.jo
Verl.7.
nûo pofulaui ate^ nepro- iyi
ne dcneges mihx antcquam htb,easame. ,anteq uam moriar.

moriar,
Vanitatem &: verba men- Vcrf.8. ZJanitatem ^yerbumen- 172
dacialoncrcfacame.
o Mcn- dax remoue a me:paupertatem
dicitatem & diuitias ne dc- iS dtuitias ne dederis mihi : ale
deris mihiitribuc tantum vi- me ciho qui conuentt mihi
(flus mca necelfaria.
Ne forte fatiacus iHiciar Vcrfs.
Nefortefu tier^ t^ abnegemy i73
ad ncgadum, 6: dicam,Quis dtcamq; quis efifEHOVAH?

cll DoM I N V s ? auc egcftate lisr neforte eficiar paitper ^ ay
compulfusjfurcr, &z periu- furer,ajfumamque ifivafiHm no-
rem N o m t n D e mei. Ecce. 1 men IJei mei.
Foft InD VST RI AM(hanc Eccl.io tAt excellentiareSitficatio- ^74

Vcrfio.
verotandcm) lequitur S A P I- niseHSapientia.
E N T 1 A
Vcium, tu Doc T R iK/E fili.qui.lE H o v >« gratia.ficadeptuscs
SA p I E N T I A M Eiusve D o N A qu<cdam fingularia,
Prou.5.
Da(quoque) Sapicnci occa- VerCj.
DaSaptentttncrcfationemy i$ i75
fionem, &addecurci S api- ftpienttor erit : doce lufum, ^

ENTi A : doce iullum, Scfe- addct doSirinam.
ftu-jabicaccipere.
In auribus(aurem) infipi- PiO'J 15 In auribiis fulti ne loqua- i7<J
VcrLj.
cncium ne Ioquaiis:quia deris : quia condemnet pruden-
fpicicnc Dodtrinam eloquii tiam eloquiorum tuorum.
cui.
, ,
Ji
^ ^
Vrrfz4.
177
Uxultmdo exultaht patcr Exulrat gaudio pater iii-
mfti : (T ênerans fapientemy lli : cjui Sapicntcm gcnuit,

Utabiturmeo. Ixrabiturineo.
tAuris ynu£ audttincrepa- Auris qux auditincrepa-
17» Vcifii.
tionem t7/^<€, m medio Sapien- tioncs vitc,in medioSapicn-
tum commorabitur. tum commorabitur
i79
^m negligit Di/ciplinam Verfji. Qui abiicic T)ijcipitnam
jlerntt animamfuam: fedqui dcfpicit animam fuam qui :
audit mcrepationem , pojjidet autc actquiefcit incrcpatio-

cor. nibus,poflcirorefl: cordis.
180 Vaupcrtas e^* ignominia, e- riou.M.

Vcrf ig.
Ei:;e(las & ignominia ei,
rit deferenti correBio?iem : fed qui deferit 'Dijcipltnam : qui
qui cujlodtt mcrepationemjjo- autcm acquiclcit arguenti,
noreajfcietur. glorificabitur.
i8i
Corripiens derifrem , acci- Prou. o Qui enim erudit derifo-
Vcrlly.
pitjibi ignomimam : zjr tncre- rera, ipfe fibiiniuriam hicit:
pans impium, accipit maculam &:qui arguitimpium,macu-

fuam. lamfibiLiienerat.
VcrfS. Noli arguere dcriforcm,
iSi
Ne increpes igitur deriforem,
ne forte odio habeat te : increpa ne oderittc , argue fapicn-

fxpientem^fS diliget te. cem, &:diligette.
^hcrtt dertfor Saptentiam, Prou.T^ Quarrit (quidc)derifor S A-
iSj
Vcjcf<:.
l^non tKHenit : a^Jcientia mtel- piENTi AM,&noninucnic:
ligenti efifaciUs imcnti*. dodtrinaprudctium facilis.
Prou.i7 In facie prudcntis lucet
2S.
In conJheUu tntelligentis ap-
Vcrfi4.
faret SA F I E N T r A ^': OCull S A P I E NT I A j OCuIl ituItO-
Jiultifmtmextremo terne. rum in finibusTcrr.a'.
i8j Etenim openbusfuis coano- Pro. 10. Ex ftudiisfuisintclligitur
fcitur puer, an mundum ^ an Vcrl. II.

puer,fi munda & redla fint
reElumfit opus eim. operaeius.
i8<T ^m ambuLit fraudtilenter, Prou.ii.
Ywf ij.
Qm ambulat fraudulcn-
reuelatfecretum :fidelts atitem ter, reuclat arcana: qui au-
JJintus^celatrem. tem (idclis cfl , celat amici
commiflum.
zSy
.^hureuelatfecretum:, ince- Pro. la. Qui reuelat myftcria, &
ditjr'audulente7' : ^ cnm e» qui
Vfrf,9.
ambulacfraudulentcr, &:di-
alliCit labiisjuis ,ne mtfeas te. latat labia fua , ne commi-
fccaris.
Multi
t88 Mulcihominesmifcricor- VccCt. ^lultitudo hominum prji- l8S
cies vocancur, virum aucem dicAt yniufcumfqHe mifmcor-
fidclcm quis (faalc) inuenicc ? diAm: njtrum autem -veracem

quu tnueniet ?
Prou.
189 Ne (igitur) moliaris amico Vcrlîy.
j.
U^coîtes contra Mmicum xl^
cuo malum cum ille in cc, tuum malum , quum ipfe habi-
habcacfiduciam. tetjecuretecu}/j.
Qui(cnim)retldic mala pro rr6u.i7 Esl coKjl.ttorium drgento ^ 150

Vctfj.
bonis, non recedec malum t^ cami7io,atp-obat cordaj e-
dc domo eius. iiov A n.
VI.
GRADVS PRO'
XOGETICVS
S E X T V S*
Sap
VENER.VNTmihi (Virfa- 7.
VeiC.ii-
zAccefferunt autem mihi ba- iji
picnsactdbtur) ONNIA BONA, na fimul omma cum lUa^ diui-
paricer cum (Sapientia) tixque per manuj lUitu tnnu-
illa,&: innumerabilis honc- merabiles.
ftas pcr manus Illius.
Etl^tacus fum inomni- VctC 1

LxtAtHS autem fum in 0- iOl
bus : quoniam anceccdebac mnibus , quoniam eorum ai*-
me ill:a Sapientia,& thor esl Sapientia : ego êro

ignorabam quoniam ho-
,
tgnorabam eorum tpftm ejfe
rumomniummaccrcft. matret^.
Infinicus enim chcfaurus VctCn. Inexhaufliis enim hommt- -95
cft homimbusi quo qui vfi btis thefiurus efi: quo quifunt
func , participes fad:i func A- njfi amicitiam cum De o cot-
micicijt D e i, propcer Di- eruntypropter dona dtfciphnx

sciPLiNyE dona commcn- commendati.
dati.
g 3
:
t4
Veif. 17.
194 iMthi enim dedit 1) £ v s, I ps E cnimmihi ho-
dcclic
ebrum qucefunt in tN^turd i?e- rum qurc funt S c i e n t i a m

ram co^mtionem , '-vt Mfindi veram vc fciam diipofitio-
:
conjlitutionem , '-vimque Ele- nemorbisTcrrarum, & vir-

mentorum intelhiram tutes Elcmentorum,
Initium , exitum , medium- VeifiS. Initium &conrummatio-
^95
que temporis , felflitiorum yi- ncm &mcdictatemtcmpo-
ciffitudimm , ac temêjiatum lumjVicifTitudinum permu-
yanetatem. tationes , &
confummatio-
ncstcmporum,
ip^ Verf 17. Morum mutationes,& di-
dAnnorum circmtu-s ,ac fi- uifioncs temporu, Anni cur-
tusfellarum: fuSj& ftcUaru difpofitiones,
197 V^turas animalium iraf Naturas AnirnaHum, & i-
Virfj ras bcftiarum , vim venco-
quebefiarum, yentorum yt?n,
t3 cogitationes horninum, dtf- rum, & cogitationcs homi-
ferentiasplantarum/adtcum- num, difFcrcntias virgulco-
quejacultas, rum,& virtutes radicum,
Vcrfi
198 Omnia denique qujc Junt Et qUcTcunc|ue funt abf-
(^ aperta cognoui:
recondita confa&improuifa didici.O-
nam omnium Artifex Sapten- mnium enim Arcifex docuit
tia medocutt. meS APIENTIA.
i99 ,ûm autem runicafty 0- Verfiy. Ec cum (S A P E N T I A)fit
I
mnia toteH : tnftpfaque ma- vna, O MN I A poteft : & in fe

nens innouat omnia, acfiniû- permanens omniainnouat:
loj per £tates in fanclas fe &; per nationes in Animas
transjerens animas , amicos faniStas fc transfcrt, Amicos
D E lyTrophetasque ejjiat. Dei & Prophetas confiituit.
500 [^(emt?je entm dtligtt Dev s, VcrfiS. Nemincm enim diligic
ntfqui cum Sapienttaconjue- D E V s,nifi cumjqui cum S a-
tudtnem haheat. • pi ENTi Ainhabitat. Et,
Cum placuerint Do mi-
301 ^mm tlacuerint Jeho- Piou.ts
Vetf7.
NO vi^ hominis , inimicos
V JE iji£ ûirt, ettam tnimicos quoque cius conucrtct ad
ettispacatos reddit ei. paccm.
302 Efi entm perita Sctentta Dodrix (etiam)cft D I S C I-
T) E I, atque et initiata^ etuf S.ip. 8. PHNit Dei, & cledirix o-
Vctf4.
que operum eleUrix. perumillius.
{5
0}
Ec (1 diuitix appetuntur Vetfj.
ôdji diuittarum e§i m 503
in vitajquid S a p i e n t i a lo- yitapojjelfiq dejiderabilis:qtiid
cupletius, qu.ToperacurO- S A?i Eis!T lAômmaoperan-

MNI A? telocttpleti(0^ ,
=4 autem fenfus operatur;

Si Vctftf. St aute Trudentia agtt, at- 504
quis horum qUcTfunt ma- ; que opera ejficit: quidilla m rc'
gis quam illa eil: artifex ? rum natttyaarfifictofius cH ?
05 . Ecfi I V s T I T I A M quis Vetr?.
Si verojv stixiau quu 505
diligit ; labores huius ma- diliît : labores hiiius <-utrtutes
gnas habcnt virtutes: Sobri- funt : Tempa'antiam enim dj-

ctatcm enim & P r. v d e n- cet^ ^ Vrudenttamifufttiam
TIANldoCCt, &C IVSTITI- ac Fortitudinem , quibus nthil
AM &V1RTVTEM, quibus efi hominibiis in '-uita '-uti-
vtihus nihil eil in vita homi- hus,

nibus.
o6 Etfi multitudinem S c i- Verr 8. Trxterea fi quis multarum 506
E N T I yE dclideratquisrfcit "vfum rerum defideratj}£c an-
prTterita , &:defuturi5;Efti- tiqua noutt , f^ futura conte-
mat: (cicverfitiasfcrmonu, [iat ,frmontmi êrfutias at-
&c diflolutioncs argumento- que anigmatum explicatfones

rum:(iCTr)a&monftrafcican- tntclJigit , figna <(^ prodigia
tequamhant, 8c eucntustc- Wtsnojcit y euentufque tempe-

porum & feculorum. flatum actemporuni^
-7 Propofuiergo H ANcad- Vcf?.
Itaque hanc decreui mthi 3°:
ducere mihi ad conuiuen- ad ijfum '-vitte ac confuetu-
dum quoniam me-
; fciens dtnem adtungere , certo fctens
cumcomunicabicdc bonis, eam honorum conftdtricem- mi-

& erit allocutio t^dii mei. hifore^curarumque ae molefhx
Habebo proprer h a n c Vctf.to.
confolatncem.
clatitatem ad turbas, & ho- Gloriam in "Vulguspropter }c8
tiorcapud fenioresiuuenis: hanc adipijcar 3 (^ honorem a-

Vcrfi
. Et acutus inueniar in iu- pudjentores tuuenis.
dicio, & in cofpcciu poten- <iAcutus intteniar in tudtcio, 509
cium admirabiiis ero, in conjfecluqtte fotentum ero
Et facics principum mi- admirabiUs.

rabuntur mo.
510 me fuftinebunt,
Tacentc Vetfij îe tacentem expeSiabunt,
& loquentem me refpicient, loquetemqiie attentc audient.
: ,
S6
itf-^wf ^«w pluribus dtjjera-friy & lcrmocinantc mc plura,

onjiio manus opponent. maniis oii (uo imponcnr.
3'i Tropter hanc, tmmortali- Vcrf 13.
habcbo pcr Hac
Pr.TCcrea
tatem obttneho , ac reliqtiam immortalitatcmi& memo-
memonam fofierts Jeniptter- riam .xtcrnam his qui poft
nam. mefuturiruntrclinquam.
3'i npopulos gubernabo ,natio- Vcrfi4. Difponam populos & :
nesquemthtjubdtt£ erunt. nationes mihi eruc iubdira:.

313 Tyranntformtdabtles quum Verfiy. Timebunt me audicntes
andiertnt , me extimejcent , tn Rcês horrcndi-, in multitu-
midtttudine bonusytdcbor,tn dinc vidcbor bonus , & m
bellojlrenuus. bcllofortis.
314 tJ£c apud me reputans VcrfiT. Hxc cogitans apud me,
Jummaque antmi curaperpen- & commemorans in corde
dens ejje tmmortalttatem in co- meo, quoniam imrnortahs
gnattone Sapientia . eft in co£ritatioiie S a p 1 e n-
o
Tl/fe.
VeifiS.
315 Et bonam inamicittajlliit^s Et in amicitiallHus delc-
deleBattonem , dtuittasque in- dbatio bona, &:,.in opcribus
exhaujlas in labonbus ma- raanuumilhushoneftasimc
nuum etuSy atquetn concnrjjio -
defedtionc , & in certami-
ne collocutioneque eiufdempru- ne loquelx llhus S a p i e n-
dentiamâtque in communica- T I A , & prarclaritas in com-
ttonefermo7ium glonam. municacione fcrmonum i-
PSI vs.
SAri£NTI-«
laus.
J16 'êatits homo^ qut tnucnit Prou ij. Bcatus homo qui inuenit
Vcrl'. ij.
Sapienttam , t^ homo quipro- S A p I E NT 1 A M,& qui aflûit
ducit in lucem intelltgenttam PRV D 15 NT I A (Legitur &r, ef
.
fluitPrudentiain.)
317 ûia melior efi negotiattb VcrfH. MclioreftacquifitioEius

eius neôtiatione argentt : (s^ nccrotiatione auri& arcênti,
auro melwrefi trouctitus eius. prmii & puriihmi frudlus
cius.
Tretiojior eH marqarttus, Vctf 15.
Pretiofior eft cundiis opi-
f3 ommadifiderabiltatua non bus ; &
omnia qu^ dcilde
^quanturet. rantur, huic novalentcom-
parari.
319 Longitudo dierum in dextC' VcrfiS. Longitudo dieru in dexte-
raEius,
a~
' P :
57
ra Eius,& in finiftra Illius di- ratUiuj: ^ in/imJira.illiMdi-
uitia:5cgloria. u[tt<e (^y^ glorta.
Via: cius pulchrar , & o- Verd^ Vi£ etpuj^-viie deleSiahiles 5ô

mnes rcniitarilliuspacilica:. f^ omnesfemit£ eiujfax.
Lignum vit.e cfthisqui Vetf.iS. Hxc Itgnum '-vit£ ejl appre-
i"
apprchcndcrincEami&qui hendentibtts earrt : O' ^«^ ^^-
tenucric Eamjbeacus. nent enm beati.
S AP I E NT1A (ctenim) apC- Sap.io. ûoniam Sapientia os mt*- Ul
Vcif.il.
ruic os mucorum , & Hnguas torum aperutt Jtnguasqne in-
intanciumlacicdifercas. fantiumfecit di/ertas.
MeCUm (vlteriusinquitSAPi-
Prou.8.
VerL"i4
Penesmefflconftltum t^ Sa-
5^5
E N T A ipfa) ell
t CONS 1 Ll V M ptentiay Egofum IntelligeJitta,
&: JEqv I t a s,mea eft r v- meaenfortttudo.

D E N T I A, mea eft Fo rt i-
TVDO.
Pcr me Rcgcs rcgnanc, &c Veri: ij. Ter me Reges regnant, i^
Lecrum condicores mftadc- Vrinctpes decernuntfujitttam.
cernunr. ^ VerC 1«. Per me Princtpes dominan
Pcr me Principes impe- tur^ t^prtncipes ^ omnes tudi-
ranc,& pocences iufta deccr- ces Terrne.
nunt. VetCiS. T)iuttt£ fS gleria mecufim,
Mecufuntdiuiciar &Îo- fubJiantiaJlabtliSi i^tujtttia.
ria, opesfuperba:&iufticia, Verf.i?.

êltor efiJruEitis metis au-
McHor cft fructus mcus ro <(s* obrt?^ : ((s' ffouentus
auro & lapide prcciofo:&ge- meus argento eleSio.
nimina meaargcnco cIe(iô. Vetf.: Vt dtltgentes me hareditare
Vc dicc dihgcnies mc, & factam ejfe perpetuum 1^ the- ,-
thcfauros corum repleam. Jauros eorum repleam.

Qui me inuencric,inue- VcrCj5. CN^m qutinuentet me,tnue-
nicc vicam, & hauricc lalu- ntfvitam: ii hauntyolunta-
tem a D b M I N o. temajEKOV AH.
Quî aucem in mepecca- VerH)*. ûi aute peccat conti'a me, 330
ucrit, Ixdct animam fuam. Jhernit antmam fuam : omnes

Omnes qui meoderunt,di- aut odto habent me , dtltgunt
li isruncmorccm.
1.
mortem.
Per me(vero)muIcipIica- Prou.9. Terme enim multipltcabun- 35'
Vetfii.
buncur dies cui, &addencur tur dies tui , £^ addentur ttbt
tibiannivicic. annf-utta.
Prou 1.
??i
Flli mi, (itcmmpatcrncadmonct Vetf II.
Ptlimtyne recedant htab 0-
f8
culti tttis : cujlodi Legem (x co- Sipicnsnofter)ne cffluant harc
gttationem. ab oculis tuis, CuftodiLB-

G E M atquc CoNS I L I V M.
J5J Bt erunt '-uita anima tu£, Vetfii. Et erit vita Anima: tuaj,&
O^âtiaguttun tuo. rrratia faucibus tuis.
ii^ Tuncmtelliges Jujlitiamjf^ Prou.i. Tunc intelliges Juflitiam

tudtcium, ^reSittudineSyi!^ d-
Verfj.
S)i.fudicium , & Mcruttatem, &
mnemfemttam bonam. omnem femitam bonam.
JJJ Tunc amlmlabtjt ciim ftdft- Prou.j.
Vetfi^.
Tunc ambulabis fiducia-
cia "viam tuam^ f^ês tuiu non liter in via tua, & pes tuus no
impinget. impingct.
iis Si accubuem, non timebti: Verfx^. Si dormieris, n6 timebis •,
quum qutefces , Jhauis efitfo- quieices, fuauis erit fomnus
rnntuttius. tuus.
337 D^ôn ttmebis a pauore re- Verfi5 Nc paucas repentihoter-

penttno, ^ a defolattone tmvto • rore , & irruerites tibi poten-
rtim qttum ênerit. tias impioriim.
358
Ûta Jehovah erit
f- Vctfi*. Do M I N V f-enimeritin
ducia tua, (& cufodtet pedem laterc tuo, & cuftodiet pe-
tuumacapttone. dem tuum ne capiaris.
339 Qiltoresfuos Saptentia leru- Sap. Te- SAPiENTiAhos,quifcob-
Vetf?.
mniiltberautt. feruarut,a doloirib.liberauit.
Tob.4,7. 546 Honoraji hov au dedi- Ptoil.j. Hondra(ergo) Dominvm,
Luc.i4,i]. Verfy.
uttiis tuisy <isr de pnmitiis 0- de tua fubftatia, & de primi-
mntum prouentuum tuorum. tiis omniuiti frusu tuarum.
J41 Et implebuntur horrea tua Verf i«i. Et implebuntur horrea
faturttate, e^ ytno nouo torcu- tua , & vino torctilaria tua
larta tuafefe rumpent. redundabunt.
Propriis la-
}4i ^tbe aquam de ctjiema tua, Prou.''!. Bibe aqua de cifterha tua,
borib. viilc Vcrf 15.
nos viuere,
eofquealiis
^ fluenta de medtoputet tui. &fluentaputeitui.
impertiri.
545
Dertuettir fotes tutforas, ^ Verf 16. Difpcrgantfefefontcs tui
inplateis t^ aquastuas diuide. foras in plateis,riui aquaru.
:
544 Stnt ttbifolty f^nonaltenis Vctfi7. Habeto eas folus, nec fint
recum. alieniparticipestui.
345 IBonorum entm laborumglo- Sap.5. Bonorum enim (cnim)]a-

Vcrl. I?
riofus eH fruUtu : nec radtx borum gloriofus eft fruvîns,
Trudentix dectdtt. & quac non condidit radix
S A P T E N T I yE.
Vll. GRA-
: :
^9
'^^@@^:
V 11.
G R A D V S P R O L OG E-
T 1 C V S S E P T 1 M V S.
Nc delec^tcris in (emitis Prou.

VcrC
4.
14.
Verpmitam impiomm ni
}4«
impiorum, ncc cibiplaceat iT netngredia.ru
ingrediaris:
ilialorum via. myiamalorum:

Fuge ab ea^ nec tranlcas VcrC 15.
Dejere eam , ne tranjeojper
J47
perilldidcclina&dcrereea. eam dedina ab lUa^
,• f^tranji:
£ft (enim) via, cjua: videcur Piou 14 'EH ôia recla coram ijtro
VcrCii. 348
homini reda &c nouiilima ^ f£ exttnj eiHS , 1?/.« mortu
eius dcducunc ad mortcm. Semita autem tujlorurnye-
34?
Prou. 4
luftoru autc fcmitaquad lutt lux lucifen :progreditur f3
VciCiS.
Lux fplcndens procedit, & tUuminatur "vfqi adperfe^lum
crefcit vfq^ ad perfc(fia diem. dtem.
VetC.19-
Viaimpiorumtcncbrofaj Vta autem imptorufcHt cali- JJ«
nclciunt vbif orruailc. ga:nefctiint tn quidimptngant.
SENECTVS(quicicm)vcncra- $ap4. Honorata entm eJiJeneSiujj J51
bilis cftjnon(umen)diuturnai non dtuturnam adepta yttam ,

neq-, annoru numcro copu- neque numero annorum deji-
lata. Canities autefuntfcn- ntta: verfgSedcanittes homint-
fus hominis. Verr^.Et xtas fc- btij Prudentta ejiy O* atasje-

nedlutis vita immaculata. neSiutis ytta nuUa labe macu-
Piou.kj.t}- 5i.Coronadignitatis lata.Prou.iS.vrrfsi. (oronaglo-
iened:uS;,quxinviis Ivsti- rtit ejl cantttes:tn via tufltttix, tn-
TiyErcperitur. uentetUr.
Proucrbiu eft, Adoleiccns Prou li Imbue puerum iuxta viam J51

VcrCtf.
iuxtaviamfuam,etiamcum fuam : ettam quum Jenuertty
fenucrit,non recedet abea. non recedetab ea.ibid.zy.v.zz. yit
ib.i-j.f.ii. Si contuderis ftultu [i contuderis JluUum tn mor-

inpila quafi ptifanas, ferien- tarto tn medto tnttcorum con-
tc defuperpdo, non auterc- tujorum ptfliUo , non recedet ab
turabeoftultitiaeius. Siqui- eoJlulttttaetUS. SiquiclemEcclefi.
dc Ecclcfi.t.15. Perucrfidifficilc v.ts. peruerjum non potesl di-

corrigantur,&;ftuIcorum in- rigtyds^ deJeSlus nonpotefl nu-
finitusiicnumcrus. merari. (ttonem.

Pron 1).
lllufornoauditeilarguit"'. VcrCi. T>enJor non audtt tncrepa- 55}

Prou.zi<
Reipondc igitur ftulto VcrCj. Rejponde Jlulto Jecundum J54
h X
60
Jiultitiamfiiam, nejorte/itfa- iuxralluliinainfaamjnefibi
piens in ocidisfuis. fapicns cflc videatur.
Occiirrereyrp:orhatx,f;t^Hi Pro M- Expedic (ccrrc'; majns vx^x
55J
\'erC IX.
eftnuiro^quamjlulto iîjlnltitia occurrcre fcetibus raptis,
fiia. quam fatuo confidcnti fibi
in(l:ultitiafua.
35^ 'Vui Jluki reSia eft in oculis Prou. 12.

Viaftulci redu in oculis e-
\
eiuj: ir quiobtemperat conji-
Vcrl". ij.
ius : qui autem fapiens clij
liojapiensen. auditconfllia.
357 ,î inarpat hominem re- Pron i8 v,î (iiiftc)cornpic homi-
Verlij.
I
trocedentemy gratiam tnuemet nem, (mcrit6)gratia(quandoquc)
magis qukm ii qmhlanditur lin' poft-ea inueniet apud efi ma-
gua. giSj quam illequi perlingux

bl^ndimentadecipit.
iS^ ZJir increpatus qui indurat Pron.j.j Viro qui corripicnte du-
,
VcjC.
ceruicem , repente' iofiteretur, ta ceruice contemnit^repen-
nec erit iiiejanitas. tinus ei fuperucnietintcrit%

&eum fanitas^ôfcquctur.
359
J^/ amhulat in reUitndine Prbu.14 Ambulas xc€to itinerc, &
Vcrl.i.
fua tnnet f E u o v a n;fid timens DEVM,dcfp!cicurab
peruertes ytas:f'.as\ dejjicit eu. eo qui intami graditur via,
6o tiAhomiH.ttio lufofu cHyir Pro. 19. Abominanturiuflivnuni
Vcrfi7.
miquiis : 'ahominatid autem impiu &: aboiViinaturimpii
;
impii efi refius ijia. eos,c|ui in rctStafunt via. (Scd)

Pr-iu.u.
?6i Perfeclio reUorum dcducit Vcffj.
Sim.nlicitas iufi:orum di-
eos : peruerftas autem pr£ua- rigeteo.> :&fupplaratioper-
ricatorum perdit eos. uerforumvaftabit illos.
i6i Fortitudo perfefio efl '-via Frou.io Forticudo fimplicis via i6t
Vcifi9.
Jehovje: i^ pauor operan- DoM & pauor if Iis, c|ui
I N 1 :
tihus iniquitatem. opcranturmalum.

<î Timor /jomintj ponit ia- Prou.29 Qui cimcthominem, ci-
Verf 15 i<î
queum.t^ quifditf E n o vyE, to corruet:qui fperac in D o-
cxaltahttur. MiNo, fublcuabicur.
;<J4 Oinnis fenno "7) e ive[utigu'e Pfou 30
Vcrfj.
Omnis (cnim) fermo De i
purgatus, clypeiis esljjêrantt' ignicus clypeus cftlperanci-

hus inje. businfc:
^^5 Dîiddas <-oerhii etus , ne Vcrfi.
Ne addas quicquam ver-
^^5
forte increpet te , zs^ mendax bis iilius, & aivuans . inue- 1
deprehenderis. niansqucmendax.
INTERFRE-
INTERPRETATIONES
ANNOTATIONES
HENRICI KHUNRATH LIPS. THEO^
S0FHIj£ amatorisfiHeliit ^ MediciNjS
utriufque Doctoris.
>
Quibus TextusPrologi prajcedcntis , non folum a Ver

borum, c]uod quidem per alios mfficicnter fadlum verum po
,
tius a Rerum, inTheofophicis lublimioribus , obfcuritate,

guod hadtenus per ncminem i t a prxftjtum, (demonftra, qua;
ro^nafute, contrarium ) veritatis Thcofophica? norma Ca-
!
thoHca triuna, qu*e eft SS". Scriptura Biblica Liber Naturaz

j
macrocofmicusj&tcftimonium Confcienti^ in micro-

cofmo :)Iehovah auxiHante triuno, ieculo de-
mum hoc igneo, & orthodoxe &: fum-
mopere neceftario vmdi-
catur.
I
GRADVS
PROLOGETICVS
PRIMVS
EXPOSITVS.
tileiHjerMturfgurA Gr»dut primA,
I I
A NOVA
D ;
,
GRADVS PRIMI.
I PRO VERBIORVM
NOVA VERSIO
vetus, Icu
exHebrô; vulgaris.
SAPIENTI^
exGrxco
TRALATIO.
SS«.
LOCA
SCRIPTVRiE.
I
I
/\ VD i,fili mi,inquit, Se- Z\ Vd I fliWmi
, , inquit
j
LOMOH,fillUsDAVID, SoLOMON
Prophetcr &Regis IsR A E L, viD, ProphetJi ^ Regis Isra- Sapien-
TI.B DI-
Rex Sapiens, Sapienti^ verf.i. E L injerufalem Rex Sapiens
,
V I .V s o-
raculum.
uETERNif., foliusverx prx- SaP IENTIjE jETERNAL,
,comagnificus,omniuiTique ver^ ^prAco maanifciis VlSjVSVS
folius
Frv-
<S:
longe fpêdabilis, Av D i, fili omniumquCj longeJpeBabilis CTVS ftu-

dij Sati-
mi iiiquit P ara ÔLKs\\,\itm'AF Di,Jili mi ,inquit ,para-
, , E N T I .«
meas,acilciendumSAPiEN-j''"''^'j^(9/<^ meas-y3' ad fciendams, ver«.
tlAM & ERV^blTIONEM,! SAPIENTIAM DISCI- ^

ad intelligendum eloquiaj PLIN A M,admfeUiaenda 'ver-
INTELL1G1:NTI.£, ba P RVDEtiTI^. |
Sequuntur
Prologi
E X P L I CAT I ONE S.
AV Auribus tam rationis , intelledus & mentis , quam fenfum fivd

I
]
corporis: ne innumero rcpcriaris in:orum,qui aiirc$liabent& non_,

audiunt oculos & non vident , quos furdaftros, mutos ac caccos reddidit
,
princeps Mundi hujus immundi malitiofa fuperbia caccus. ////] Filius

prrinde Hebrsis, atqucLatinisH omo, fiv^ viR: hinc, cum Rex fa-
efl:
picns alloquatur omnes vocc hac Catholica utitur. Vocat enim S A p i-

,
ENTi A omnes,Proverb. 8>verf. 4.&9, 4. HaEcincarnatadicit Venite ad\ :
me ormies, qui laberatii onerAti ^

ego reficiam ves. Ka.r eôxSv hoc eft,
ejiis: ,
fecundum prsftantiam, Filius, puta, doctrin.c,&disciplin^,sa

,p N T /t ,€ T E R N /E , hxrcs fidclis dilcdus intelligitur. Pr£co magni-
i F. I
/fw] Quia Rcx,Regisfilius,& ^ Iehovah ipso, sa'pienti^ di-

vinoSfiritv,(j. Reg. j. ) illuminatus , dodus ac dudtus. Cui, ut ex-
SoPHi A s vpercelesti inhuncufum,fapientere-
perto,necnonJk
ledo , conftitutoque , roaxim^ crcdendum... Ad fciendAm s A p e n t i- 1
AM,&c. J Omnia hacc ,quarumhoclocofit enumcratio,Bona & Dona
A 2 funt
!
I NTERPRETATIONES
funtDEi Mifcricordis atqueBcnigni quiex mera Bonitatcfua per S a-
,
Pi ENTi ^ Spiritumfandum, ruisdiverfimode, hocefl:,vcl mediat(i, vel

immcdiate^largitur, protcmpore&loco(fecundum quod viderit con-
ferrc ad gloriam nominis fui divini & prodefle illis proximoque corum,
,
quibusdiftribuitautdonodat)diverfis. Ncc uni dat cunda D E v s j Do-

drinaefilijs, hoceft,fidelioribus&dext«ritate praeditis debita, ccrtifqut-»
quibufdam cledis, ( qui pauciores ) mcliora, fecretiora , certa & felediora
ut conveniunt , ita communicantur. Vnde Lilium, de Lapidc Philm.
verba faciensî"/, inquit j Dev s fclret in homine mentem jidelcm , utiqucei
veritatemintimaret. Sis crgo in Timore D E i ( indutis veftimentis Chri-
ftiano Cabalifticis Decem
Amphit. huius fecunda annotatis ) totus
, figura
rcjiciendoBinarium,&Ternariumper Quaternarium ad Monadis fim-
plicitatem , pro viribus Divinitus conceflTis , reduccndo, quaerens Regnum
Dei &
luftitiameiusextoto corde,toiaanima, toti$viribus,totamente,
autquacrerefaltemTheofophiceftudens, non refpuit Ie hova H tuum
vello: quiainbonis(inftinduoptimi)benc volui(refatcft.£"i7/j//'^///^/'ro-
tamen esl laudanda "joluntas.
dire tentis^ finon datur ultra : Cumof^defint uires,
®Offgcfalfbergeôr|atmt)ol.NecfoletDEvs,tefteD.Paullo,extinguerc
ellychnium candens. Si fcopus tibi gloria D e i, & phy diaboli 3 proderitq;
tibi & proximo tuo, ( cft enim cur , cui quando & quantum ) afcendendo
,
perScalamConiund;ionis& Vnionis, necnon defccndendo perGradus

Decem Cognitionis ,alEHOVAH quod petis , Orando & Laborando , fe-
liciterimpetrabisiim6adcognitionemoMNiVM,quae1mt verej,autfen-
fu,autfcientia,aut fidc,abimdadfummumafcendcrepoteris. Faciet e-
nim D o M I N V s ( nihil ccrtius ) voluntatem tuam , qui times eum , Pfal.
14^, i9.videver(r.i69.&534«ScccJdi igitur a tcdubitatio( conceptus dia-
omnis Sapienter adlaborans crede DEO&inDEVM, fiducia
boli in te) :
firma haefitans fide, invcnies quod quaeris ^dabitur tibi j accipies fiet.
non , s
O bcftiam incredulitatem! OraDE vM,utaugcattibifidem. FidesDEi

Donum. Hanc a mc ne auferas , obfccro Dominc-.
10" Et rurcipiendam E-'^''''^*

verf,}.
Ad fijcipiendnm Er vdi-
rvditionemDo- TIONEM InTELLJGEN-
CT R iNiE, Iv STITIAM, TIM,JVSTIT IAM,^JV-
& IVDICIVM & y€, Q^V I- DICIVM ^ ReCTITVDI'
tatem: NES:
Etfiifcipiendam] Eruditio, quatDivinitus contingit, magnafolertia,
cxlefti & fandlo defidcrioampledenda vcnit. Notanda etiam hiccft cru-
ditalntcUigcntia j nonvulgaris illa , communis & cuivis obvia j fed quat
caeleftcm eruditionemfapiat,Theologicam, macro & microcofmicanij.

Hancdiftribuitin /«/?/>/<?»«, quacanimam hominisconccrniti mludicium.,
quod corpus j in /?f^/>/<^/»fw,quaefpiritum,mores, &cujufqueofficium
acvocationemconformat ut fandcagatindivinis, juftdinhumanis^re-
:
de in proprijs , crga Dcum , homincs , ac fcipfutnj.

;:
GRADVS PRIMI. 51
3 TP' Vt detur parvulis '"'•*• A^ dandnm Jimplicibus

]jtJaf{:utia,adolercenti sct- caUiditatem ,
puero scjen-
ENTIA 6C INTELLE- TIAM ^COGITATJO-
C TVS. NEM.
Vtdeturparvulis.'] Parvulos hic vocat(qucmadmodum & verf. 59.)
fimpliccs, qui fe confili j$ fuis cxpcdire non poffunt proinde auxilium ex-
,
pcdant a DoM I No &; Adjutrice DeiSapientiaj qui non apud fe-

metipfos funtprudentes, Proverb. 3, /.ut funt fapicnteshuius feculi, Ro-
man. 11, 16. his enim abfcondit D e v s Sapientiam fuam quo nomine : Sal-
vatornofterPatrifuocatlefti agitgratias.Matth.il, i^. Parvulii ^fn.i\\xn^re-
vclaftihcc, AftuttA\ Aftutia hic fignificat circumfpedioncm & cautioncm,
ne dolis mundi capiamur & feducamur : fcd ut fimus prudentes , ficut fer-
pcntes, & hoccft, ( qucmadmo
fimplicesficutcolumbac. Matth. 10, 16.
dum interpretatur D. PauUusRoman. 16,19, )fapientes inbono ,fimpHcesin
malo. Intelligite igitur, oparvuli Aftutiam, & infipientcs animadvcr-
,
tite. Scicntiam,&LC.'\ Scientia &cogitationes hic conjunguntur,utdifca-
mus meditari , meditando inveftigarc fcientiam inveftigando precari ,
Devm, &precandolaboraro.
verf,
Audiet Sapiens, &:addet j.
Audiens Saptens ,Wjap'u
'len-
I
Dodrinam, Si intelligens, Uior erit : ^ intelligens gub

uber-
conliliapofsidebit. nacula poJTtdebit.
Sapientior erit] Vt cnim dicspoftcrior,pracccptoreft prioris •, fic fa-

picns fapientis. Suntgradusinter Dodrinae filiosiunusprxcellitalium..
nullustamenhorumcontcmncndus. Laudatomgentiarura jexiguacolito
rcdQmonuitVirgilius. Quafi diceret SoVomon ; Intelligentia praeditus,
fcrvans mandata mea, artes nonfolum vulgares, fed &fecretioresacre-
conditiores artes acquiret, ficque fapientior erit :& tum, judicio, fapicntia
experientiaqucconfirmatus,pollens,ingeniofadedieindicmconniiafub-
tiliaqueinventai in quovis fcibili, Theofophic^ confequetur. Qui au-
tem Sa PiENT IjE operam dant, accipere ejm oportct,aSapichtio
n ,i S .4 P i E N T I s s I M
D E Orando Theofophice,& PhyficoChc
:,
mice Laborando. ConfiUum] Eft ratio rerum agendarum refpiciens fem- ,
peradD£rA/,adHominem, ad fcipfum. Hoc divinitus Orando accipi-

tur,utfalutaris exitus fcquatur.
AnimadvertetllFparabo- ^"'•'^*
Ad intelligendum paraho-
las &-ijS'interpretationem, lam ^ elocutionem ^verha^
, ,
verba Sapientum & xnx- Sapientum ^ migmata eo- ,
gmata eorum. rmn-a.
ParaboLts ] Sermones occultos plenos myfteriorum & rcrum abf-

conditarum ncmo intclligct , nifi Sapientia D e i rcvclantc-»»
3
Tali-
INTERPRETATIONES
TalibustentafreRcgihaSabaeaSolomoncm legitur. Hasdivinitus edodi
fuerunt lofeph Patriarcha, & Regius Prophcta Dauid Talia multa Jiabent :
Prophetac &
Apocalypfis lohannis hifce celebres fueruntYEgyptij,qui
:
myfteriafuahieroglyphicisnotisoccultarunt. Hinc imagines illxmyfti-

quibus Magi Mylleria Divina, Thcologica Politica Naturaha , & rc-
cae, , ,
conditamrerumnaturam, admirando artificio,depinxerunt. Hincilla,

Tabuls Smaragdinae Hcrmeticac, 3enigmata,& infignes lapidis Philofo-
phorum pi(flurae. Difce hic (qui fitis vcritatis ncdar , cx Sapientum invo-
lucris)viam ac mcthodum pervenicndi ad intelleftumjenigmatum^pa
rabolarum , allegoriarum , myfticorumquc fcrmonum , vcterum Sapien-
tum, in Cabalifticis, Magicis, Chemicis jomnibvs. SiSapientiam
fororcmiiabes j&Prvdentiam, amicam , f ut eft verf ic<5. )
Theofo-
phiceintelligcsacdifces OM Ni A. Interpretationem. ] Mcnluram,utlo
quunturHebra:i,&pondusvcrbi. Huc pertinetCabaliftarumGimetria
Teuos rafihe i ScNfoteriken. Sivc, (utloannesaDeeLondinenfiscNprimii,
in fuis adParifienfcs Aphorifmis,& in l'raefatione ad Regem Maximilia-
numMonadi Hieroglyphicaepr3cfixa)Geometria, Notariacen ScTzyrtipb,
Et hancquidemcxfignatura vocat Cabalam Realem , fivc 3" oiT@-;ilIamj
autcm vulgarcm, Cabahfticam Grammaticam, fi vd §* Af;^ Sjjif ; quae notifsi-
misliteris , ab hominc fcriptibilibus infiftit. Huc apponerc lubct verfus
quos antc annos viginti feptem , vir Clarifsimuslohannes OleariusThco-
logiae Dodor, & Linguac Hebraicae in Illuftri Academia Julia Profcflbr , in
laudcmCabaIae,adPaulumaPragafcripfit: •
^,
NuUus apex, mllum de lcgeperibit lot/Li ,

Nulla Propbetali Uterafcriptaftylo,
ul/jforidajprutt C^rifius. .îis credffepojjic
Exiguts tanttimpondus in ejfe notis :
Jft>ice Chriftigen£ Rabbi , cfe nominej ESV
Fontibtu HebrAts eruta ;certtu eris.
Nil equidem teta repcriri crede Cabala^
Pulchrtus : aut animis hoc mage dulcepiis.
Erghfavefan6ioftudio^ (f myfteriapluro-»
Offerat ut Chrtfto Paulliis bic , addepreces.
Aucli,filimi,&rurcipe'P^7- Audi jfili mi, ^Jufcipe ver^ '
eloquia mea , &: IJ? multi- ha mea , ttt mtiltiplicentur tibi
plicabancurtibi anni vicic. | \amii'vit&.
{JMultiplicabuntur, ] Mcdiante P H T s I c o C H E M l A, (quac S A p i e N-

Ti-€vcrac,inhocfeculo,pcdiflrequaen: fidelis, & virgo quafi cubicularis
afccrctisnaturalibus)fiIioDifcipIinaeinduftrio, Domi n a bcnign^ lar-
gitur Vcgctabiliiim. Animalium partiumquc eorundem Mineralium,
,
,
Lapidum,Gemmarum,Margaritarum, & Metallorum efTentiasprctio-

fas fubtilitatcfqi falutariter efficacifsimas imo &LAi'lDEMPHiLOSO-
, :
PHORVM reftaurationis ac confervationis noftrac verifsimam Mcdici-

namCatholicanijicx quorum ufu lcgitim^Mcdico longitudodierum.,.
Proverb. }, i. Et cap. 9. v. 11. .i;'J_
'
__ ^..
. ,
TO-Viam
m ,:
GRADVS PRIMt. 7
Vj' Viam Sa p i e nt i .€
V«rf.ii
Per viam Sapientia
moftrabo tibi,ducam cc per docui te incedere : calcdvefeci te
femitas i£QViTATis. (emitas reBas^.
Viam SAPiENTiit. ] Via S A P I F N T ^ Regia eft T i M o R D o M l- i
Nt, quaitur ad adra Divinicatij. Semitx y£quitaris funt Lhg e^ atquc^

MANDATA VERBl DiViN.. H«c lux & lucerna Mcnti , Spirttui ac
Corpori,ad BO N V M hominis(Dei don v m) tertriunum,catho
licon,s V M MVM, dcquoin Amphitlicatroagitur hoc^feliciteradipirccn-
dum. Fclix, tcrcjuequatcrquctclix, rcdainccdens.
Verf.i2|
QuumambuIaveris,non û/is cuingrejfusfuerii-,non
artabicur grelTus tuus : &fij ârtabuturgrejfus tut,(^W cur-
cncurreris , non impmges. j
[resTlffno habebtt of^ndiculum.
In ftadio fi vc curriculo totius vitae tuae j tam a<fli va: , quittu

Currrni. ]
contcmplativat. Nonhaiel>*Sy&cc ]Necrcduc6ris,perphilorophiam& in-
anemfallaciam,4 veritatis Theofophiczcentro, ad lubricam fophifma-
tum m'mdanorum mendatiorumvi diabolicorum circurnferentiam. In
centro^ veritas in circumfcrentia meodaciuHU. Centralis ede ftudeto
:
j
nam Medio tMtipmits ibti.
Quandofiliusfui patn I^^; Nam^ Egoflitufuipatris 9

meotencr,&unicusmtern-' mei-,'\fS' tenelltis ^ unigenitus
lios matris mca?. |
coram matre mea :
Etiam pueros, tenelloj ,iuvenes , ab ineunte ftatim «tatc^,

Tenellu4, ]
inftitucndos educanJorque inSHPiENTi/E VERitDisciPLiN-»,
,
excmplum atquc mandatum huius loci dard docent. Omnerne? Vtinam

fcdnonexquovislignoMcrcuriusfingirur: & ^t/A»» a.yKuKw is^'i7itl' ep%vy
hoc z^ ^Lignum pravum yhaud unquMmreSium : quod hemiftichium apud
Galenumlegitur. Quofnam igiturquxlo? Eximij ingcnij indolc pracdi-
tos, ficuti eft vcrf z^^.bonamqucanimamfortitos. Noncxpeclandacum
ijsfene(f}u$annorum. Nam, utvcreinquit Hont. ^ô/eme/eli imiuta re-
censfervabtt odorem Tejl* diu. A dco 4 tenerii affuefiere multum. Pro vcrbi u
cft, mquit fapiens, Proverb. ii 6. Adolefeens juxtaviam fitam ,ettam<umfi'
nuertt, non recedet abea. Poftunt enim nifi in tcmpore adhibeatur inftitu-
,
tio,etiamdepravari& feduci indolei bonac. Admonctur quoque juven-

tu$,utexemplo Rcgis,cumtcncIlifint,obacdienrc$atqucmorigcrifintpa-
rentibus & parentum loco pracceptoribus fidclibus.
,
^
^Sumquide&Egomor- JfP-7' Sumquidem ^ ego mor- ^
10 iEaJrmia
tam in-
talishomOjT^fimilisomni-' tal^ homo fmilis
, omnibtis rroicus Sc
exirus o-
bus,&ex gencreterrenoilli- atque ab homincj ,qui primus mrilG ho-
us qui prior fa(fluscft,&in ex terraformatus eflyprocrea- minutio

coudicio»
vctrc raatris figurat' fu caro. tus.
Sum
i
8 I NTER P R E T A TIO N E S
Sum ûiêm & Ego morfa/^ Somo.]Dicerct 3VK]u'is;(]u'\d D £u s reve-
laret myitcria fua j quidconimunicaret
Naturae fecreta mibi ? Mihine?
Quiscgo fum ? nonnc peccator, atque ob id mortalis ? & per confequcns, ,
tantis Dei bonis atquc Uonis, hoc cll, thefauris Sa pient iîtterna:
[
infinitis, quorum in hoc Prologo fit mentio, indignus. Fateor quidcm, re-
j
fpondieo, tahbus quod fim indignus , attamen indigus. Audi Rcgcm Sa-
,
!
pientem qui nondum perfedleambulans in praeceptis Davidis patris fui,
,
(immolabat cnim in cxcelfis,& acccndebat thymiama)tamen in unius no-

ftis fomnio, omniumfupcriorij&inferioruSapientia repletusefliaDEO.
3. Reg. j. Simul atque rcrum gerendarum prudentia , adeo, ut nullus ei par
extiterit:Sum,inquit ilic,&cgo mortalishomo, fimilisomnibus,&c.Ta-

lisetiam(dicerepergo) fuitBezelceliimpletusnihilominusSpirituDEi,
Sapientia,rnrelligentia,& Scicntiainomni opcre, adexcogitandumquic-
quidfdbrefieriponetexauro&argento,acre,marmore,gemmis, &diver-
fitatelignorum:cuidatusfocius Achaliab: & in corde omniseruditipofi-
taaDoMiNoSAPiENTiA,ut cunda qux pratcepit Mof6h,
faccrent ,
Exod. 31. 3. Talis quoque David , qui cum literas non didicerat , tamcn un-
dtione Spiritus Dei, ex partorecfFeftus eft Vatcs,& Divinarum rerum Do-
(ftorpraccipuus , quibusadeofuoscomplevit Pfa!mos,utomnes,quamvis
exquifitifiimiPoetae, ipfilongo cedant intervallo, Pcccacorerat,fcorta
homicida attamen jufti nomen non amirtebat,quones per poeniten-
tor, :
tiam fcmpcr rcfurgebar. Heiias , inquit lacob. 5. 17. ( objedioni pracfenti

tempefti vd occurrcns) homo erat similis nobis (fei,nfum,quani vis A-
poftolus,minimêximenscoetui communi)afFedionibusobnoxius:&o-
rationc oravit,L t non plueret fuper terram,& non pluit annos tres,& mcn
fesfcx Etrurfumoravit, &C3clumdeditpluvium, &terfafrudumfuumj.
HjEcille. InftaresobjiciendorNoli.amicctecompararehiftCjadfingula-
riaorginis iftis fingularibus fingulariter D E u 8 cft ufus Vocationcs confi* :
deranshorum&tuamdiverfasjdivcrfum ipfe judicabis. Eftaliquid,rc-

fpondeo , bonc vir , quod dicis & rc vcra mc deterruiftet , nifi tam Sapien
;
Ti^ ipfius,quam Sapientis obftarenttot ,talcs ac tanta: vocationes, invita-

tiones,admonitioncs, adhortarionesCatholicacjitn6comminationcs,et
iamfubpcenairac Divinaegraviftima, paffiminhoc Prologo>me rcvoca-
rent:vERiTATisQuiE^ternacobftaretrcfocillaretqiPromiflioCatholicaj
invitansomne$,cxcludensneminem,totiesrepctita,pauli6poftannota-
ta_.. Huic uni plus credo foli veraci, quam dubitationum tuarum plauftro
fallaci, SapiSntiam igitur & Sapicntcm fapienter fequar vocantcs,
Divinitusme ad Divina patienda ftimulantcs. Cur mcmetipfum cxclu

dcrem,finone.\cludar^DEO?Iterumquisdubitaret:Iuvenisfum, diccns,
nondum incanui. Oppono Deus non eft acceptor perfonarum, &c.
:
verfT j8»'84-,i99.nccinfolamuItitudineannorum De ograta confiftit&

do(fba fcncdun fed &c. ut vcrf. 3^1. Sit quoquc folatio tibi atquc cxemplo
, ,
iuvcntusIofcph,Davidis,SaIomonis, Danielis, Hiercmiac,Timothei,&c.

aliorumqj(etiamnoftrofecu!o) innumerorum, non infipientium,thc-
faurorum S A P £ n t ^ inexhauftorum ( Dei gratia pofieftbrum. Idem
i i
)
(itrefponfumadobje<flionemdefc(!tus velcarentiaclinguarum variarum,
puta, Hebraicat , Graccac , Latinac , &c. SoIctenimDEU s cxcitarcquoquo
Sapicntcs'
&
\
GRADVS PRIMI.
Sapienres & Doctorcs cx iis , qui folam & vnicam callent hnguam mater-
nam. Exemplain piomptufuntinnumcra,exomnigcnte. 1 E H o v A H
cll.qui dat os & S aîekt a M,Exod. 4,11. Matth. 10,19. Marc. 13,11.
i
Dauidj i.Sam.ij,!.
L\iC.ii,ii,Scii. SfintufD0mirtt/ocutuieifp(rme,inq\iit
Sc(ermo euis per Imguam mea. Spiritu S. inipirati locuti funt fandi D E i
homines. z.Pet.i.ii. Noneft, iginir,curdiffidasdegratiaD E i,cuiusmi-
eum, Pfalm.103,17. Ex-
(ericordia ab arcerno in artcrnum,lupcr timenres
ccptioncs iflxtam caluxnon polluntpatrocinaripigritiseacdiffidentia?
tux,vcrir.2i6.&524. Bone Dt v s.quam prohxum pollcm abantiquis
rcccnlcri catalogum (ctiam Echnicis noncxclulis)Scicntiarum&' Ar
riiim inuentorum, intcr quos pars maximahnguarumcxpcrs vanarum;
noftroquc feculo Earum inftauratorum & exciilcorum omnium Diuini- ,
tus rxciCAtorum Thcolophicfq-, doctorum & dudorum.nifi inhiberet ca-

iamu Lcx prxtationis. Hi omnes, inqua,t'crc mort.ilcSjlicuf cgo,tu,nos i
funiu.Mquin & peccatores.DEvM nos hodie habcmus eundem,quem tum

iUi: Vniusciuidemque E l o h im Creaton^^fadcuiusimaginem &fimi-
htudinein toimatiomncs^("umus tabrica: Eorundem.quorum illi,Spiri-

ruumbonorumvtimur(mitcenceco$ D E o) mini(>crio,con(olationc,dc-
firniinnc.cufbodia & direftione viarum noftrarum Eadem in Mundo co-
:
dcmtruiniurNatura: Eademqua:c2teri",vniusciufdemque S a p i E N-
ri/tATERNit inplenitudinetemporisincarnata;p R o Mi s si o ve
racilllma.Cathohca.&Nobisdata. Quxnam,dices,eftilla,dcquatanto
peregloriaris?suitantumfid s?Probcrefpondeo: S a P i E N r i A,quam
incarnandamaudifti&audiesinProbgohoc;eademincarnata,ipfilTima
Vekit ASjinquitIohan.14,11. Amen.Ame udnovohis, hoce(^,Oivn\h\is,
cundis, Cino^\.i\is,acvn\u(:di'i qu!cr(ditrnme,optra,eiu<eegofac.'o-,cîp/efaciet,
fjr miiora ht>ficiei quia (go ad Patrem v*do. E t^cjuictjitidpeti-.rins Fatrtm irt no-
:
mini meOfh^cfacitm.^vtglortficeftr Pjter infilio. St quidpetieriti/ me in nomincJ

(verf.i74.)'Wfp,^(?'-j'\iffMw.M.itth.i7,i9.acceflcruntdifcipuliadlHEsvM
tccrec6,& dixer jnt Qu'! i e nos non potuimus eiiccre daemoniu illud? di-
:
Xltlihs Ih S v H, Pr O P T E R l N C R E D V L l T A T E M VESTRAM.
( Reuera hodic!) yimc» quitpedt vobis,(i habueriisfidem [icut granufiuapis,
dtcetis monti httic,travji hinc,iUuc: (jr trarifibit , Et Nihil impoSSIEILE
£R I T V o B I <,.H9cauttrngnttir3qniitcitur,niJiperor*tionem(irie!HniMm.\-.\i-
cx 17 (f.dixit DoM I NV s: Sihîbueritisfidem,ficut granum Cinapis diceretuhutt
arhon moro:er idi&re Q^tratisiUtntare in mare:^ obedtrtt vobis.En habc<«.C la-

mcmusigicurcum Ch r i s t idifcipulis(exeodemcap.v.^.)6D o m i
N E,ad Juge ncbis fidem.Modo tu,qui Chrifto dcdifti nomcn,Theofophi-
cocxerciciodidiceris.rogarePatrcinnominc IhsvhCh r ist i c r v
ciFixijf*: CREDER E,poteri$ o M N 1 a. Vitcrius inftas.dubitatorjin-
quiens: DixitharcChriftus Apoftolistantum,ficut&iilud,Marc.i6,i7.
Signa ios,qui in me crediderint, h^cfequentur.innomine meo ddmonta eiicient ,&ic.
NoigiturvniuerfalirerpertinentadomnesEcclefisCaihohcxmimftros
(nedum Chriftianos)nec om ni vel tcmporc,vei loco.Quzro Paminc mi,
'<x
nonnchxc (\\joc[uc kpo(kols> {_yiccrpite Spiritum/anûm,quorumrfmiJnitis
peccata remittenlureis:c-rqvorumretintteritfs,retenllafunt.loh,io,xi.£t,Euntes
in mundum vniuerfum prxdtcate Euangeltum omni creaturx.Sî (redidertt & ba
B
lO INTERPRET ATION ES
pttz,it(i'ifterit,Scc.Miic.i6,i^.M!iXin'.e. Siigiturilkuntum ApoftolisjCur
non & hxc i C\ illa vos excluduncxur h^c potms (
queniadmodum dicitis)
includunt ? Midatum (eparatorium cxhibete. Si promilHoncs de fidei vir-
tucenonlmt Cathohcx, curconfolatoriciisvtiminiproconrionead vni
uerfos.-linautem.curnedicamdurius^fabukmini ?6capitaliniftra jCap.
ii.Epil^.adHebr, mecumeftcontravos. Vcreor, lirediretomnium Chn-
ftianorum magifter ne increduhtatem &: duritic cordis egregie vobis ex-
,
probraret; qaia iis, qua; (''Contcientia; teftimonioconuidti ventacis ) fcitis
cumvobisquoqidixiftcnoncredidiftis.Non igirurdclperef^quifquamjde
Bonisac Donis SapientivE ^tcrnxTheo-Sophiceadipilccndis noeft :
abbrc uiata manus D o m i N i omnibus in rtdeac veritatc inuocantibus eu.

Hiftoriam claudi fanati pcr rtdem, Ad.j.tibi commcndo. Ocuhs nunc,mi
fratcr, & Mente contemplate Amphitheatrum hoc noftrum cotij.in lucc
jeternatcinueniredocebitLuccm vericatis oM n is. AtSpirituSAPiEN-
T I jt illuminatijefreoportet rpedacorcm ,qui vultpertingereadcetrum.
AWas,h£cDiuinituspernosTheo(ophics,i.oxcrunt.Hocaddo:Blaij->hc-
mumeft,primitiuaruampigritiarn^vcrr.<)5.)8cdiffidenciamnonChriftia-
nam.giganticevelleexcuCireEccIefia^muaculisconfirmanda.VE k i t a-
Tis habemuspromiffionemCathoIicam/emeldatam profemper,/4:ter-
naj,qua? non deficit in xternum : incredulit.is tua eft /telie Chnfto Matth.
i7,io.)quaEBonisacDonisDEimiri.'7cisobftair.DEi Opt.Max conftans,
firma ac rata femper fuit,eft,&r eric promilliojfigillo De i (|quod eft E m e s
Verit AS,figura Amphitheatrihuiusprima)roborataat«j;firmata:vide-

asmodo tu,ne malitiadiffidentiaq; tua illiiis leuitcr excutiss auc impedias
operationem atque cfFedum. Multi Theologorum (fic dictorum) mulca e
fuggeftis hiftorice blaterantdeFide;qui neacomo virtutisfideioperofa;
pr<rf'entiam eftedu demonftrant.Negant ifti(de bonis non loquor)vita &
fa£tis,quod oreaiunt. Contrarium patrum,& noftra memoriafadum a
Theoiogisnocontemncndisfciojfcitisipfijfciuntacceftabunturalii. Mi-
raac raraperFidemoperariacimpetrare debes,nonproRehgionis Do-
drina confirmanda,quam ( etia abf q; tuo monitu ) fatis fuperq; confirma-
camefrefcio:fed(noteshocvcl!m)proFideivircute(vtdecetFidelcm,aFi-
de fic didum) Charicatisq; officio in pi oximum egenum Chriftiane cxcr
cendo. Idcirco velim credatomniutn neino, quodiifintvcrcThcologi,
quantumcunq;fenes,quantumcunq;pr^diticontentiofaloquacitate,qui
vitiorumquolibetgcnerefa'dati, fuperb!a,hypocrifi,auaritia,od!o, inui-
& fxpe ( teda religione ) luxuria, neglefto Fideidono o
dia,inebriatione,
^'
perof2,mentifq, lumine,afteCtionesrequunturanimaIes. Axioma ^â- :
tnm (juijque patitur Diuini, Santum habet (jr f'dei : qumtumfidei, taKtum minficA
vtrtutu. Fidem intclligo non mortuam illam, lacob.i. (
qua; non magis
I- ides cft, quam diabolus fandus, aut homo mortuus, homo ) ie:A viuam &
opcrofam.qualisdefcribitur i.Pcc.i.SvMMA:Chriflianecrede;Theo So-
phice viuc; ieiunans Ora in Spiritu ac Vcritarc,iuxta Leges arque Dociri-
nam Amphirheatri huius.Dt v m teftor, Sapicntcr coUaborando, fict.
quod alEHovAHfin honorem fui, Ptoximi cgeni,Tuiq; iplius vtilitatcm
honeftam,&:phydiaboli)Chrifliane petis. Videvcrf.jjy. Similisomni-
!"//.] ExAd.im protoplafto.hocefl. primumformato.quicomcditmahim,
propagatus
N
GRADVS PRIMI. II
propagatus tcrrigena,eadcm conditionc ac Lege, qua cxtcri Quapro- :
pter, Hodie Rtxcras cadauer. CMor$fceptrAtigen bw tquat.

Verfi
v^ iycccmmcnlmtem-
v^^Dc ifiu In '-otero matm caro decem II
lobio.
VciCio.
porc coagulatus fum in fan- mejtum tempore formattisJUr»,
guine ex feminc hominis,& infangmne cagnlattisêxfimi-
delcdamento fomni con- ne ruin ac n;olu^tate fomnum
uenientc. comitante.
Decem u,erfiumytLQ. ] Vt plebeius,in vtero materno, cuius fitus inter ve-

(icam& incclbina. Hincexciamatio Rcaldi Columbi anatomici Romani:
homo qHtditiantfaJlu/uperhii^ inter vrinam (^prcora nattts /Confidera,qux-
ro,mit-'rarer,quicifis,&ruperbircde(ines;nonnefcecorinexortu,bullain
omnivita,efcavermiuminrnorte ? Aliaseti.irr, inracrishomovocatur/*-
^'/w7,Gen.z,7. lob. 10,9. puluis, Gen.jji^âw, Gcn. 18,27. £)uiderg6fuper-
bisterra(^cinii?Ecc\ciii{i.io,p.
CumfiTnsii (jr l:mt*s, cumfexturptfpmafmus:
£>uarefupethtmiii,nefcimu6 ouayidopinmtu. ,
Quin ctiam natus commu- vmCj. lEtego na>tit.t accepi commu- u

nem haufi aerem atq^ inter-
, nemaerem^cînfiymUter fa-
ram iiidcm iftcommodis ma- ciam deciditerram,^^ ^' pn-
lisquc obnoxiam decidi, ac mamyoceynfimilemotnnibns^
mam vocem eandem quam emif^lorans.
omnes,plorans emifi.
Primam 'vocem. ] Quje illa ? fortaflis A mafculorum E ffmellarum: j
quemadmodumannotauitNobilisabEib, I. V. D. dcconiugioagens; &r

affirmantquxcbferuarunr.obftetriccs. P/orans.'] Eftquefic,(vtinquit
Aiiguftinus)[nopheta fuarcalamitatis futnr^. Vndc lob 15,1. //<?»;* »<i/«*
demulifrr,breHiviuenstempore,repletttrmultismiferiis. RationemadditSyra-
cidc.<i cap;4o.Eftenim,tefte Scncc7i,Vnius malifinisparafceue altcriM . Quod
cerecîe cy.^c^x.\is\oh 'w.c^vAk c^^.y .\cr(.^, Sc ^. HabHimi-nfes vactm, & no£tes
UboTir.fas e^tumeraui Mthi. Si dor}aicro,dicam :
quando conjurgam ? (^rmfumex-
pechho vfjpcram,(^replrbordoloribus vfqueadvcfferam. fJMeliortrgeeHdies
moriis,dienaiiiiitatis. Ecclci.^.z. •
VetC^.
In inuohimentis nutritus Infafcitj curifquefum edu-
fum, 6c in curis magnis. cattt4.
^Ncmo cnim cx Regi- Verfj. 9iuUusenim Rex aliudna-' 14
bus ahud habuit <^Natiui- fcenditnttium hahutt.

tatisinitium.
T^moex /f<-_g/^«,< J&c.Quare Petroniu? Arbitcr: Heu ! Heu'.quamtott*sho
3
:
li I NTE RPRETATIONES
munciomleUx Initium habuit ] Ne vllam fuperbiendi caulam haberet; Ex
vnacorruptamafTaomnesfumusconflati.
VerC*. yitam
lob.l.il, Vnus ergo introicus efl: Sfd yntis in tntroi-
IJ
.Timoth.
omnibus advitam, &<^fi- tui eH omniurny O^ idem ext-
6,7.
milisexitus. ttti.
^/««/J^fAf^^fjLexCatholicaomnibusporitajfemel mori. Hebr. i>,i7.
Calctnds omnibus via Uthi Horat. i. Carrti. Recte Cornclius Gallus:

Omnibtti eji eadem lethi 'via , non tamen •vnm
Ejl vit^ cun£iis exitii^ modm.
Pcrpendepropterea, mifrater, quamfithaEcvitafumofugaciorj vmbra
inanior. Siquidemdiesvititnoftrttceuvmbrafugiunt.i. Paral. 25J, ij.Iob. 8,9.
&:i4, 1. Pfalm. io5),2.5.&i44>4- Ecclef 7,1. Sap. ijj.&r ^,9. Sicutfitmm
deficiunt. Pfalm. 10 z, 4. velocirtstran/eunt,quamatexentete/a/ucciditur. lob.
y,6.c$trforevelocioresfunt.\oh.o,t<j.medite.ntur,(icutaranea.VL\\.90,<^.cu(io-
diafuntinno^le. Pfalm 90,4.&6. Fitano/lrarftventus,lob. j,j. vapor ad
modicumparcnsj^fofteaexterminatur. lacob. ^,i^.fcutnub£spertranftt. Pfal.
7,9. Omnif carofwmm,^ omniigloria eita quafiflos agri manejiorens (^ ve(pe-
, ,
6 Sc y .loh. 14,2. Pfalm. po, 4&:(j.Ecclefi4,i8. Hanc

re decidens. EQi. 'ô,
vita: humanxfragiiitatemexvna parte, exalteravero infiniram Diuinx
maieltatis ampUtudihem,cbnfiderans Propheta Regius, ad ftiiporem ra-

pitur, &qiiafiattonitusinhanc crumpit vocemr .îdefhomo, quodt/ie
«^r «««*.'' Piklm. 8, ^.QuodidemetiamXerxi&duciHrrcnuo&pocentii

fimo Regi, cumaliquando de fubhmi celfoq; loco infinitam hominum
multitudincm&innunieirabilemvidiiretexerciturii, lachryrhasextorfir,
eo quodnuUuseorum, quostunccernebat, poftcentumannosluperfu-
turus efTef. Hanc ergo vita; breuitatem bonitate &:integritate compensa,
tu, qui Chriftianum teprofiteris nec quam diu,fed quam bene viuas ,co-
;
gita. Et cum nihil certms fit morte at nihil hora mortis incertius , fantte
,
inTimore De i viuendQ,benembridifcito.
Ec docebat Me (Paterineus,)
Pcou. 4.
16
l()je docebat me , diceldtque
Vetf4-
atque dicebac^Sufcipiac vcr- mihi : Teneat eloquia mea. cor
ba mea cor tuum, cuftodi nutm: cufiodtt''i',tccpta mea, ^
pra:cepta mea, If & viues '-viues.
Et vtues JLongxuus erisfoperterram, vltaquefruciispofthacinjEter-

num,inIobilajo vltimo. Ex verbovitJE,vitapromanat. Verbum Dei cft
Spiritus & vita: Ergb cuftos verbiviuifici,mcrcedem habcbit vicam.
Sapientiam
ciufqueftu-
irtam& vi-
^
pofTide
PofTidc Sapientiam,
PavDENTtAMrne
Vetf 5.
ComparaSA pientiam,
copdralN rnttiGEN. tiam:
ara qucrcn-
il.im ptxci-
obliuilcaris; <^"nequedc- ne obliuifcaris , neque decltnes
pit. clines a verbis oris mei. ab eloquiis orts mei.
PofftdeSAvit N T.] Nemiricm enimdiligit De v s,nifiquicum Sa-
P I E N-
:
^
GRADVS PRIMI. 15
p I E NT I A confuctudinem cuui ca habet, inquit Sapi-

inhabit.it, aut ]
cn>;, verfjoo. Qui ab eloquiis D E i difcedir, nunquam ad
T\edeclines.']
DEVM ip(um,ad tontem S a p i e n t i jt acccdcrcpoteft.
i^Ne dimitras Eam & ,

vcrC«.
CKldimittoJ Eamy f3 m- 18
curtodicc tc : ly dilige Eam, fiodiette : diltge Eam^ t^ con-

&:confcriiabittc. pruabitte:
JNamquidimittit S A p E N T i AM.ipfumSAPiEN-
iVfi!/;>w///*f£4w. i
T A uirc viciihm dimittit qui Ipcrnit earti.dignus cft,vt ab cadem rurfus

I :
Ipcrnatur. DiligeitUm.'] Dilige,& diligcris.Sapiens,quod obleruatione di-

gnum,filiuminftirucnsadS A pientiam veram,rantum opera: fumit
(palUminhocprologo)in hortandoad Sapie n t lyE amorcm,quan-
tumindoccndorqualiS a p i e n t A m amhire,propemodumpr.xparaf- i
ic lit. O vim magham amoris! Amor in vera fidc viuentis poteft Orania.vi-
deverl'230.
Ti^,
Principiurh
acquireigitur Sapi-
S a p i e n- Yctf7.
T
^
jE
Principium Savien-
SA P E N-
19
i fojfide I
^
3
E Nt I A M, & omni fub- riAM, O* i^ omni jôfiejjione

ll.-^.ntia tua acquire I nt e l- tua acquire T r v d e n-
L IGEN TI A.^j. TIAM.
PnncrpramS APiEl^ri a.] ProraJe: puppisconfilif , ih omni aftione
rua.thjoictica &: piatbca, fit Spiritus SAPiENTijtDEl, Rvach
H H o c H m A H E L, magiiiconlilii Angclus. AIove,hoceft, Ie h o v a,
SapienTia IpsissiMA, MuiaMuiarum,Principium Muf^jCtiam
Ethnicalapienterdixitantiq-jitas. 0/w«/7«^<j«//^.]BonisCorporis,Ani-
mi^cquc Fortuna^diftiSjprsvmuCifisqua^poflides: totocorde,totaani-
m;nomnibusviiibus,totaMtnte, De o eaminfpiranteacdante. Vnde
Sapicnsvcrflzji. «_^W/< D o m i n v M.,eum^ oraut-,acdtxiex toto cordemeo.
Exalta eam , &: cxalta- '

^"'^^*-
eArripe ilJam, <^ •^ exal- 20
bit tcrglorificabit te quum tabit te : qlortficaberis ab ea,
amplexatus tucris eam cum eamfuerts amplexatus.
Exaliabit le.] Yt prxils.thc(aur.irius,gazophylaciocius:conftituerise-
nim theiauroium ipliiis (qui qualcs fint,ex iequcniibLis latius patebit ) in-
exhauflorum hirrcs in hac vita,&: pollidebis Regnum perpetuum,Sabba-

liio Sabbathorumjinvltimolobilxo.
Dabitcapitituo,;âu- '^"^'-
"Dabttcami tuo augmentum U Piouerb./.j
gmeniugratiaru, & /^co- qrati£ , coronam decorts tradet
ronainclytaproteget tc. ttbi.
ûgmtntiigrattarum.lScnum gratii clegans. I.aurea coronaberis gra-

tix diuinx,non tantiim coram populo.red &: crcatura vniucrfaÎcies enim
pra;multis aliismulta. VideVerrij. &3c8. cumaliquotfequentibus.
B
, :
14 INTERPRETATIONES
Ornamentumgraciaj.Dodrinac&Difciplinsefiliis.S a p i e nt lAfuihae-
rcdibus fidelibus dileftis, no folum fanfte in prologo hoc promittit, fed &
realiter in vica vtraque pra:ftac. Cerotta tmfyta.] Honoas propter timo-
rcm D E i,qui fons eftomnium virtutum. Scncc2i:7{unquamjiygiiimergitur

vndu Imlyta Virtm.
D 1 1 e s. 11 O^ fili mi,ne obliuifca- ProH.}.

Veri: 1.
,fili mtyiEGis mea ne
ris LEmeaj,& Pra^cepca
GI s oblimfi:arts :, ^ Prxcepta mea
mca cor tuum/Fcuftodiat cufiodiat cor tuHrn.
////] Suauiffimi filii nomen,paternum fideliter inftituentisaftedum

indicat. CuftoJiai ] Ne loco Legis mcx, Ipiritus malignus, impoftor, fal-
lax,occupercortuum,&:redemibifigat.
Quia iongicudinem die- ^"^ * Lonaitudinem etiim dierum,

Sapibntia ij
verajeiufq;
Audiumin-
rum, & annos vicx, & pa- e^ annos yitte ^ IJpacem ap-
defelTuni ccmapponentcibi. ponent tibi.
annos vitx
&paccni af- P^ffw^Vcramque.externam^tcmporalem &mandanam; vadeSapies,
) cum placuerinc D o M i n o vi^ hominis,inimicos quoque
ferut.Deut.
(Prou.1^,7.
S,i. Etjjo,
16.
eiusconuercecadpacem:Ec,incernam,animi3a:cernamacfuperc(glefterB,
quam Sapientia incarnaca vna & fola,dono dac , mundus dare non
,
poteft inmundus. Ad hanc perueniedi vera ratio cft,fi cu^ji nobifmetipfis

bellumgeramus,tara corporale, quam ipiricuale, externum & iiiternum:
fi BiN AR I VM(vceftfiguraAmphitheacrihuiuslecunda)Cbriftiancrc-
iicimus,quode'l,cumvitiisnofti"isacriccrdcpugnen,us, caqucin S a p i-
ENTi A vincamus. Cumergomilitiafitomnis vita noftralupi-rfcrram,
Iob.7, 1. miltta, bon&m militiamyhabcnsfidem Cf bonam confcitntiam. i .Tim. i, 1 8.
ikip. Pugnxhuius fpiricualisarma dt fcribit Paulus Ephcf <?, 15. & feqq.
Vincccinhoccertamincqaifeipfumprius viccrit:ncmoautevincet,nifi
quieftlfraelita.Videverf jio.lE ho v a M cnm D a v i d £^ Pfalm. 144,1.
inuoccmus,q'ji doceat rnanus noftras ad prxlium hoc i: digic^s ad bellii ,
crudiacnobilqucadvincendum viresiupped!tet,noxiam Dvalitatis

beftiam.VerapaxanimiinfoIo IhsvhChristo, pacenoftraconfi-
ftit,acin vcrafidcquLznititurmcriro Chrifti.Rom.^î.Pax D e i, quxex
uperat omncm fenlum , cuftodiat corda noftra &: iniclligentias noftras in
Chriftolcfu.
Miferieor-
dix&Veri-
i4 ^^Mifericordia & Veri- Vcrf^.
îfiericordia tsr Ventas ne
inue-
tatis
tastcnondefcrec : /Fcircu- defirant te^ liga eas ad guttur
niendi ra-
tio. da eas gucturi tuo, & defcri -
tuum^ ficnbe eas tn tabuU cordis
be in /f tabulis cordis tui tUl'.
O
homincm beiatum,circumfurumMifericordia&
tJ^{iJcricordii,&Lc. ]
Ventate diuina, omnibus.nctionibus&hibonbusfuis hicquxcunque
in .'
vultjtehcitciriuipetrat^ Orando ^
Laborando^Wh ho v a H. Irihifcevtfi-
tiscoci,m6neovos,quiqua:ricis svmmvm BoNvm. Circunda easj&cc.']
fint Leges mcx fempcr in ore, corde,gutture,& liiigua: prxfigc eas oculis.
rum
;
^
GRADVS PRIMI. 15
cuin.iniitii CLin)coiporis,inquecismedicare,lcge,fi;ude,dieacnocle,rota
vic.i. Eruclctcorcuumveibum D o m n i.nondiaboli. i IntahHlismdis
lui ] (îbus Lex Diuinicus mlcripta nobis.
^ Et inucnies gradam ac
Difciplinam coram Deo «Sc
Verf^,
Et
telleSium
tnuenies gratiam
honum tn ocuUs
^
Dei
in- i5
Gritii 4e
rucccflus
mteoculos
Dsi &ho-
hommibus. iS bominum. minu.quo-
moiioiuuc»
lfr<eni(s gyaî/tmyicc.^lYt vircus magna, placere magnis.hnccft.bonis nicadtu.
n.im roIu'n vcic mjgnum quod bonum
, ficmaxima, placuiireopr. max.:
Vox auditi de ca-Io, M.fcch.j, 17. Hrc eit fliM mcM diteHn^,in quo mtht bme
complintttmeit. HHncaudite. HuacIiaudicris,Chriftiancquc(tanquam Ar
cbccypum ) imicatus tuens, eti.im tu filius eris e i adopciuus in filio ge D
nuino;c]ilcclusindilcclo;Sjpicns,in S a p i e n t A.pl.icebis De o.quo i
niaminhabicascum S a p i e n t A.verf joo.erisamK us De i. v^^rl.zo^.

i
&: ii)9.inucniesq;gratiani, iicc. vcclhn cexcu. Vidc veii2i.& j»8. cumali

quoclcc]aciicibus.
if> Nc rcccdanc ab oculis Prou

Veil. Ji.
4-
Dinêcedant ab oculis tuis^ l6 Adhortatio
.>d cuflodia
taiS^red cuftodi Ca(cIoquiaraca; Clljiodt ea {<liifi*i.imea-\ .f^ 171 ie. coiiceni.
pUtioncm
inmcdiocoruis tui: msdio cordis tui. iUius Do-
«flrinx, Lc-
i 'i medio ( 9rd:s tui^\n cxtxtmîic. (oWriiiXvx MetiS;arcn{ibilib.fepararx,in gisvelPri-
Devm rerradioneînprotuiliiKiiajrublimationisautexaltationis reccllu, crptorum.
ojforueruranrioculosc bi. Si.n.exinnmjscndiscuire^êrfcricmeaioria
&: rcucrentia De i: fuccedct phantafixdiabolics.carnales atq; mundan^.
Verf»
i/ Vitacnimfuncinuenien- /^ yita enimfunt inuemen-
tiLus ca, &: vniuerfx carni tihus eayO" "vniuerfg, '^ carnt
ruxfanitaSi finitas.
Vitafuut'] Verba vitJEfunr,proc cnntia e vitx fonte,dantia vitany Sciiint
hocnonni(iexperti.TurbaLeuitarumdulcedincmvita;nonguftauir,nec
guftabitvnquam.OrecDE v Momnishomojvcfuimifereatur/cquercci-
piatinnumcrum Sapienti>e filiorum; fruaturqucvjta,DEo. Carm
fanitxs. ] Caro noftra, aftcdibus, defidcriis & concupifcentiis carnalibus
(eu putidis, ac purulentis vuIneribuslethalitcr(proh dolor!)vulncrat3,
non nifi per viuum D Ei vci bum cunfta viuificans fanari potcft. Quod fit,
rcicdioneBinarii.vteftinfigura Amphithcatrihuiusfecunda.
18 <^ Cum ambulaueris, X^°îx \ «^«^« deambuLiHeris y dedu- z8
•
gradiantUr teCUm , CUm cetiiliaDonrina Legi^vel Preceftorum)
dormieris,cuftodiantte, dormieru,cuJiodtet te,^

I
'
te: ij-uum
&c^ eujgilans loqucre quum expergefafitis fueris , tpfa

I cumeis. coUoqueturtecum.
CMOT4w^X(^/i«frtf,&:c.]Vbiuislocorum;omnitcporc,dic,adLampadem
Solarem.node etiamadLunarcm,autartificio$cardcntcm,in Leg e &
V ER B o D(> M iNi.Biblicc, Macro&MicroCofmicetradita&rfcripro
meditare, S A pi e n t i a M folius S a p ien t i s alIoquerc;orcaccordc
coUoquiaculE h o v a HThcofophicecxcrcc: Votisfidelib. prccibusq;
:l piis RvAcH Hhochmah-el, hoc eft, Spiritum S a p 1 1 n t a i
/
T l6 I N 1 E RPR h T. AT 1 ON h. S
De I inuita.vc fit familiaris tibi.audor & pra:ceptor omniumconriiio

um laborum tociusque vkx conlule in Oratorio Sapientiam
i , , -,
D E qux optime tibt confultum vult eirc inque Laboratono, fipienter

I ,
;
lequei"econiJliaeius,vtroque,publicoatq;kcreto: tenonptrnitebit. Af-

flari enim Numine Diuinitus affici ; ; rapi ; transfiguran ; doceri te, Spiri
tusfan£tivnftionc,experieris: prwniim &:antcomnia(vtdiximus)reli-

li
giosc,ficumvcnerationedebira, li mcditationibus & foliloquiis I E H o-

v A M Theofophice adieris. Rcmouebuntur lignacula, aperieturquc tibi
L I B E R SS^. Scripturx,Naturs, &c Tuiiplius, ter triunus, Catholicus, fi
gillis feptem(de quibus aLasjligillatus: oculis Mencis & Corporis videbis
lf>onfa:beata:delitias:habebisex S A p e n t i ;/t LabonbusChriftiano i
Caballifticis, Phylico-Magcis & Phylico Chemicis opes ditiflimi Solo-

monis: polfidebisque Phylice Phyfico-MedicejPhyfico-Chcmicej&c.vt
;.ftHguris Amphitheatnhuiusfccunda, tcrtia, &quarta,infinitos S a p i-
E N T 1 i€ verxThefauros.Difsenimenidabicdiei verbum; Libcrlibrum
aperier,&:noxnodiindicab.'tfcientiatn. Hicverephilofophandimodus
Sapientum. HacmechodoSapicnti.fetibi videndumexh.bebitin Libro
D E iCatho!ico,tertriuno,Omnipotentia, M'f r!Cordia,inrinicaq;Boni
tasfupremi; cuinomen Ie h ov ah, cuius GIoriJEMaieftaceplenillinc
Cseli.plenaeftTcrra.plenum Mare, plena om n i A,Ha/ltlu jah: HalLlu-
jah:Hallelit-jah.O vifionem beatam.o m N i a videntem. Euigi/ans.] Pri-
mo a fomno fenlibili.fummo mane,eciamnum ledo decumbens dcinde, :
afoporepeccatorum,no£tetenebrarummentispcenitenr:aIiter difcufla,
vtcxoriaturinte SoL vericacis omnis. Videverf idô.
Verri}.
2.9 Quia vtlucerna cft m a n-
D AT VM,&LEXvtlux:&via lucerna, eH ^ i^ Lex lux^ ^
vitas funtincrepationes eru- njia, ijit<z mcrepatio 'Disci-
ditionis. pL I N iE.
j^MM an D a vM iacernaef/.^lSitquxCoiOl^ Hovah,Verbvm
cuuui,B.!blice,Macro&:Microcofuiicelcriptumjlucerna,noiitanrumpc-
dibus meis,fed & Menti,Intelledui,rationi ac fenfibus, in omnibus actio-
nibus meis vtque ex eo folo triuno, omnium rerum rencr ventacem be
: ,
nigne largire mi\\\,6 Hhochmah el^- Q^ i EsviA, Veritas 6<:Vit a

Amen.
it AcquirereSapientiam, ProH.itf.
VcrC 16.
^TofideSAPi^N-
multo pr^ftantius eft quam , T I A M, quia auro mtlior
acquircrc autum pretiofum : & eBi i^ acquire Prv den-
acquircre intelligentiammul- TiAM, quta pretiojior eli
:6 prijftantius eft quam acquiretc ar^nto.
cledlum argentum.
PoJfideSx v.j Hucquadratvecushoc:
Kûroquidmelifn ? lafpis: qutdlafpide^Virtus;
J^< i virtute ?D Evs:qitidD l ir AT Z? nihil.
De V M;
&
^.
GRADVS PRIMI. 17
De V M; virtutem;LapidemPhilm.perIafpidcm (ob viriditatem

langumcum cius colorem) aptiffima ratione.myftcrio non carcnte,philo-
fophicedcfignatumjAurum o M N i a datin Oratorio&Laboratorio,
; ;
SAPitNTiA DEi.Vidcverr.45. Vcncruntmihi omnia bona paritercii

illa,verl' 191.S a p i e N t i a m igitur,quant6 mclior Auro;& P r. v d e n-
T I A jvi quanto pretiodor Argento;tant6 ardcotius qua:rito. Nil prode-

,
runtdiuitixpecuniarix^quzvmbra & rcscaduca: fumo(imiles)impio,

nilprodcruntthefauriiniquitatisjindievltionis: Sapientia lignumvi-
ri-efti&Iufticiai^quamS A p ie n ti a ^TERNAincarnatajCuiusihefau-
ri infjniti,quare & inexhaufti,nobis dono dat^fola hberat a morte. Prbu.
io,2.ii,4.Plal.4p.Eccleruft.5,io. Sophon.1,13. 2ach.5>.
jy Nunc crgOjfili mi , au- Frou. j.

^^Q^nc, igituryfiluiparete 51
di m,c , & nc reccdas a vcrbis miht j (s' ne recedatu ab etd-
orismeiinegemas innouif- qitits oris met : Ne rugias in no~

fimis : & (niniis fcro)dicaS , Tah) UlJjimtS tuis ,• 6^ (nimU fero ) ^l-
curdcccftatus (um D i s c i- casâh.) .ômodo cdt E r v-
pLiiÂM, & incrcpationi- h I T I o N E M. 3 t^ increpa-
bus non acquieuit cor meui tionemjhreuit cor meumy
3^wf ] Toties admonitus prxmiis inuiratus.fic blandimentis quafi al-

,
!c6latus. Qucmad!nodumSapienti2acquifitio,Gloria,Vit3&gaudium:
ita Sapicntia: co»Uemtus,ignominia, mors & ludus rugitufq; perpetuus. ,
VetC
Et non obtempcraui xj.
IJ ^{ec audtuivocem docen- 3^
vociinftruentiumme, &:
docentibiisme non incli-
tiumme, f^ 3ia^firis non ^
tncJinaui aurem meam?{'^»'*» > <*-
men,dieotii>i.J
naui auirem meani?(Amcn,a-
mcn,clicc tibi.)
Necaudiui vocemyicc.] Non obferuaui D E

loqucnrcm atc^ docen- v m
tem,inNatura,SS.' Scnptura.&Confcicntiamca. c3/rfg//?w.]Hoc cft,
Iis,qui vcre Magiftri funt, docentibus Scicntias & Artes bonas ,
myftcrio-
rum De ijfecretorumqj Natuta: Bonis ac Donis inftruaiflimas Opus,in- :
quam,deBcrefith,&de Mercaua^vcrfi^z. ad Legem & Tcftimonium

SS.« Scriptur2,Libri Naturz magni, Confcicntix redx, Chriftiano-Ca-
balifticc , Phyftco-Magioe & Phyfico-Chemicc: non Ethnicc,fophifticc,
fabulosc. DoccmurautcmaSAPiENTiASpiritu, tam pcr Magiftros vi-
uos, Sapientes atque peritos , Diuinitus nobis concclTos;
mutos.qui ii- &
apcricnte; quaminfpirationenu-
bri Sapientum, daue Spiritus fanftieos
daac lola;aut,rcuelationefecrera. Scicntias bonas , Arces fecretas,Lapi'
dem Philm.eiufq„quo apud vulgus nominatur,proprium nomcn neono ,
pr.Tparandi modum, quxduo Attis fecrcta, o m N a

ficdifcerepoteft 1 ,
Thco-Sophus. QuaproptcrfiucPrinccps.fme Nobilis, ne

infipicnsfis
Sapicnturo &aliquandoinfipi-
ftultuiq-, dicaris in confpedu Dei vcreq; ,
cntia:hums te poenitcatôbtcmpcrabenc moneti; r«>$^' 'Sry,»i(rUktf

corrigcre,
W
i^/o«,vt inqtiit Homer.lliad.^.) PraEccptori.rcThco-Sophicc
& a vitiis erroribufq; quafiregenerarcftudcnti.Iuucnal.Satyr./.
C
/
i8 INTERPRETATIONES
Dli fraceptortmfAnclt voluere Paremii
-
Bffe loco.
. Laude dignus Alcxander Magnus,egrcgie dicens ,/eAri(loteliPrdcef>tori
Twrt minm debere,ûam Patri : queda Patre •viuendi , a Pr<tceptore hene vtuendi ini-
/«iw4ffj^^/.TotumtameHhocavoluntateDE idcpendet. 'HonemmeU
huviAnitm vokntii AUtferfe curremis/ed rrtifcrentu (i)iîx.c\xxxcnt\%))Lyi.l.VeUi:,
iiiquitPûliisKoxn.^ti^.&CjiiS.adiacetmfhi-.perfcereautembonumnoninue-
nio(Cooperatore igiturD e o opuseft.)Etpaull6 pt)ft vcxC.zt.Conde/ecior
enim JLegi D ^\,fecundum interiorem hominem Video autem altam legem in mern-
:
brii meis,repugnantem Legi (Jl€entis me*-^ cafttiuantem me tn Lcgepeccati,qu* efi

in membris meis,(P exdciexitcigitvLX De o opuseft:)SicDE v s afcculoco-
operatuseft,Ecclefiaft. 51.11. SicChrjftus Appftolisjinvniuerfummun-
dumjVtprajdicarentEuarigeIiumomnicreatut3e,miflis,cooperatuseft,&
fermonem eorum fcqucntibus fignis confirmauit.Marc.KJ.verf.vIt.Vt er-
gotuimirereatur De
v s , Mxsericordiam Mifericordisanimofideh
implora.
Prca.2}.
53 Fili mi <^ fi (apicns fu
Verfi5.
Ftli mi , fiftpiens fuerit cor
animus tuus,gaudebit
erit tuum^^LetabitHrcor meumêtiAm
tectimcormeum. egoUtaber:
St/apiensfiteriti&ccl Verrz^/.refteinquitSapicnsnofter.-QuiSapic-
tem genuit.l^tabitur in eo. Idera &: hoc loco: Exultant prx gaudio paren-
tes,exultantpr3Eceptores,vid entes fe do6tnnamhjonan>benecollocafle,

margaritasqjboumcalcibuspon conculcari. Dico hasc&egoomni bus,
quibus Amphithcatrumhoc noftrumvidere contmgit.
txultabilnt etiam re- ^"^" Et exuttabunt renes mei,

54
ncs mei , quum labia tua ff cumreSia ioquutafuerintla-
loqucnturquxredtafunt. biatua.
Cutnreffaloquut^fuerintjdcc.^jHoccdjCxixn faflus ftieris veritatem.dc vti

li & fideli inftitutione mea.Quod fi aftutia malitiofa rcticueris verum.me
nonenecatreticentiatuaifta,ieddicocumCicerone; Vbirerumteftirnonia
adftnt,quidopt*sefverbis>Con/ciamensreîfarn£mendaciartdet.So\o mea pla-
ceantbono.ConfoIatoriumTertuUiani hoc : Cum dam»*mur itmundo,ab-
filuimura.T>ouitiO.
Sedage!
Prou.
Sapihntia Nonne(ma^T> Choch- I.
Nunqmdno{x\xi^\\ Hho c h-
feipfam c6-
mcndat, &
ad fcfe vo-
5T
mah) Sapientia clamat,&:
Intelligentia dat vo-
mah) ^ Sapientia clamaty
O* Qni''^ BiN ah)Prvden-
cjc omncs.
ccm fuam ? TiA I^ datyocemftam?{f»,iUai-

pfaefi\vel,illaipf*funt\)
SAp I E i^ TIA clamat.'] Vbinam? intqto Vniuerfoj puta,in Libris Na-

tura:atqueCrcaturjE,SS.*Scriptura:, & Cpnicientiarpropria:, quinimo
inomnibusfefeoftertconfpiciendani: clamant Aftraluccndo,&:adLu-
cem Tttcrnam nos inuitant clamant Venti, & Spiritum
; o m i N 1 D
annuntiaDt,qui inomnibushabitat; cIamantAqua:,6:adCryftalIinum
flumen
GRADVS PRIMI. 19
fiumcn Paradyfi nos vocant, & ad occulcas illas Philofophorum lymphasi

c!aniat tcrra, mille vocibus, &: floribus &: frudibus, & tot colorcs Naturx
&:Philolophicosdepingic;clamattcrra,quandotremit,&concutitur,vt
ruinamincelhgamusmundi. Dat vocem fuam] Quzmmim^Triuniim-.Nz-
turx SS.^ ScripturcE
; ; & Legis confcicntia:, quar (cintillxluftitia; Diuinx.
Voccm hanc Catholicam auribus haurimus fenfuum,rationis,Intellertus
ac Mentis: in Oratorio, Orando;
Laboratorio Laborando,Micro&
in
Macro Cofmice,Phylice,PhyficoMedice, PhyficoChemice,&c. Vtefl:
figuris Amphitheacn huius fccunda & quarca. Vox D e i,in Omnibus,per
Omnia,de Omnibus,ad Omnes. Vide expoficionem verf i8y.
Inriimmiscxcelfisq;ver- ^"''"
In fummitate locorum excet- 5^
ncibus^fupraviam,/fin Jorum , luxta îam, m loco fe-
mediis lemicis ftans. mitarumflat:

Supra 'uinm ] Tocius Vftiuerfijhoc efl, pcr Omnia,qucE funt in toto Vni-
uerfo, qucmadmodum annotauimus inquartahuius Amphithearrifigu-
ra. Coramomnibu^jCunttis, fingulisac vniuerfls; vbi-
In ;w^/i^ytf>«//^]
uis locorum coram Deo Angehs ;Hominibus Mundo.
: ; ;
s^ luxtaportas ciuicatis Vcrf}.

In loco portarum in ojlio ci- ?7
in ip(isforibus<^^loquicurj mtatisy tn mgrejfu ofliorum cla-
dicens: ^ mat:
/«x/.«^flr/<«]Tanquam in pubhco.omniumque confpcdu, palam o-
mnibus,pertotum Vniuerfumcreatum.vtnemofepoflitcxcufire.Inpor-
cis enim ciuicacum veteres ius dicebanc. verf 49. Z,o^«//«r]Qiiavoce?
cercemirabilirnec mirum, fi, vcinquitHugo, MirabilU mirabilia operetur.
VoccsSap ie n t iithas,linguasvevarias,videannotatas,figuraAmphi
theatn huius quarta &, prxfacione m Zebelem ykmc publicacum. Notatu
: m
dignum, quod S A pie N t i a Altifllmi.amore noftriamoris, vtfenos a
memus, e throno Celficudinis fuê ad profundum humilicatis noftr^, fefc
tamaltedemittat,coniungatacvniatlumenimmortahtacisfua:,cumIimo
mortalitatisnoftra:. Videcxpoficionem verf ij/. Hsecfermentatiomira
bilis,mortalemredditimmorcalem. Lapis PhilmhichyperphyficoMa-
gicus,& vere Diuinus.folis Chnft.ano Cabaliftis cognicus. O S a p i e n-
T I A,mentismea;aperiocuIos,vccevidea;aures,vcteaudiam;fenfuspur-
ga,Rationem & Intelledtum, vt tc incelIigam;cordis cangc Imguam, vt
teguftem!deniquefac,quarfo, Magnccis ruitradtuleuer, Spiricuscuiigne
fubUmcr,coniungar & vniar tecum.
Ad clamo, &|V«C4.
vos, 6 viri ^^ yiri^ advos clamito, 58
vox meaadfilioshominu. ^ yox mea adfllios hominum.
Ow>/,&c.]Viri,hoccft,fccundumHebrajos,genere&DnftrinaNobi-
lcs.-&filiihominum,ideft,humiles,obfcuriatqueplebei. NoneftDE v s
acceptotperfonarum,fedinomnigenere,ordine,2tateacftatu,quitimct
D E V M, & operatur Iuftitiam,accepcus cft illi. Adtor.io,^ j. Quapropcer
: •
2.0 INTERPRETATIONES
Sapientia fmedifcrimine vocat omnes vcrf i.In confpedu D e i,ru-
fticus aequipollet Nobili ratio eft, quod vno eodemque prctio cx diaboli
:
fmt poteftate ambo redemti.Tanti hic,quanti ille. Im6^>;i£ yp^hoc eft.,ne

gry lolo gcnere Nobdis mehor plebcio probo atque honefto etiam in hac :
vita.Humilitas nobilitat virtus, Scis quas vera fit Nobihtas ? Audi luuenal.
Sa.ty t.y.?iohilit^foUesiatquevnicitwrt(ff. Virtute decet,non fanguineniti.Con-
temptsrese^ homo,niftvirtutem curet. Proptergenus,diuitias,officia,hono-
res,fuperior quidem autmaior eft&dicitur homo:mehor,obfolamvir
tutem. Hac etiam ex plebe infimusprardituseircpoteftjcarere, gcneris
Nobihtate fummus. De nomine folo Nobihbusltalus quidam non in-
concinnedicit GentiliseHheftiayfidens/upcr beftiam,habensbeftiam juprama'
:
num; be(liiis circumcirca ft/e curfitantes ^perftcjuens (jrin/e£fambefttam. pro- O

priam iftorum nobihum defcriptionem Et Regemindo&um, Rex Alphon-
!
fus dixit ajinume/fe coronatum. Etahuscontraiadtantiamexdiuitiis.ftem-

matc,nobilitateac prolc venientcra, (ic cccmit
Sis licet ingenumy clarisqueparenttbtu ortt^y
B/fe tamen vel/ic beftia magnnpotes.

^ddi decttspatrif, claros tibi fime pT0pinqt4»S)
E/fe tamen vclfic hejiia magnapotts.
Sinf ttbi diuitix ,/t longa cr mutidafupellex,
Ejfe tamen velfic beftia magnapotes.
Demque quicquideris, nt/ifttprudentia tecum,
cJJ Ugna quidem dico, bejlia/emper erii. î
Audinuncquem De v s.parens&audlornobilitatis.velitnobiUtare, i.
Rcg.i,3o. Proptereaait DominvsDevs J/rael: Loquens locuttts/um,vt do

mtis tua^CJ" domuspatris tui miniflraret tn con(êclu meo,vJg, infcmptternum.Nunc
autem dicit Deminus i^h/t hoc a me ./edquicunqtiehenort/catiertt me^glorificabt
:
eum,qui autemcontemnunt me.erunt ignobiles.
Verfj.
5P Intelligite fimplices aftu Intelligite f^paruuli (^ a-
tiam, & ftolidi intelligite Jlutiam, ^ tn/iptentes ammad-
corde. uertite.
Paruuli] Simplices,qui facilehuc&:i!Iucimpelluntur,maleperfuafiat-

quefedudi. Ita&rverf^.OremusS ap i e n x i am veram.vtquxparuu-
los & vcre humilcs m.irifica veritatisdulcedinereficere.inenarrabilique
gaudio ac lumine exhilararc confueuit, nos totos noftroiquc in Oratorio
&: Laboratorio labores, cxlefti bcncdidionc gratiaque fua Diuina rcplere
dignetur. Oblcruandum: Cum fucccffus continuxfelicitatis totusavo-
luntate deriueturDiuina,videat ne defcftiue peccct in pundolmpctra-
tionis hocCabalam, Magiam & Alchimiam excrccns. Vt tibi faucat I E
H o V A H, folis fupercxleftis radius tibi,laboribusquc tuis aftulgear.ftude-
remcmcnto. tJ<f/?«//4»»] fubinteIligitur,bona.CaIhditas,folertia. In
bonam namque partem hoc Prologo vocabula hxc accipiuntur.
Vetf ^.
40 Audite,quoniam hono- ,^ nAudite^quontam <^ de
rabilia loquar , & apertio rebuj maqnis loquutiira fum.
lab 10-
GRADVS PRIMI. 11
labiorum mcorum erit red:i- t^ aperientur Ubia meciilfyt

tudines: reciatrxdicent.
iîtditc] AV
D I T Ejvidete, obferiiate S a p i e n t i ê lermoncs, cum
attennoneaccurata, nonofcitanter. Denbusm.i^nD^ Reueramagnis,&:
5 A p lE N T lA Maximi maxima dignisjqua: expiato apcrturbationihus
animodiligenterfuntaufcultada, expurgatoqueThcorophiccIntelledu,
6 veritativeluticlauis(iiluminationis Diuinxrnanu^cumferacoaptato, > *"
rmianda,percontanda&obfcruanda. Quodfifcceris,frudusS a p ibn-

T I Jf. nancifceris, theorice &: praftice infignes. Vtncliprddu^nt] Quic-
quidigiturcum S a p i e n t i >e yiiterna: Ve r b o,Bib!ice,Macro&:Mi-
cro-Cofmicc fcripto, de Phyiicis, Hiperphyficis, atque Diuinis, harmo
nica ratione non concordar, redtumaatverumeflenonpotcfr fucetdc :
fcndatquc mundus immundus diaboli fophifmata, vtut ponit ac velit.
^ Veritatem medi- Verfy.

c^/4 Ve rjt at e m loque- 41
meu, &: labia

tabicur gutcur turpalatumeU: & abommatio
meadeteftabuncurimpium. labiorum meorum eji tmptctAS.
Veritatem] Vcritas'ipfj, non nifi meram proferrc vult acpoteftverita- Iohan.14.
tcm. Hxc incarnata :Ego svM,ViA,VERiTAS&ViTA.In Vcrf.tf.
huiusore non inuentusdolus. Adimitationem S a p i e n t i ^ veri,

omnci alumnieiusmcditabunturveritatcmj&labiaillorumdetertabun-
tur impium, dcriforem, ftultum, quancumuis etiam fme generis, fiue do-
clriniE mundana: nobihtarc pr,-tcel!entem. Ego, D
e v m teftor, pauci &
nihiliffftimoiftosCentauros.Thrafonesjfibifuiquefimilibustantumnc-
biles; De o &:fapienci,ignobiles. Abomin.^tio(uuiiacijnfpeclumeota-
les. Vcrx nobilitati ne gry dccradum volo. Scisipfcquodoilsconcrita:,
reperiantur vbique.
Inluftitiafuncomniaelo-
quia oris mei : non eft in eis
^'"^-^-
^ Jupfmtomtiesfermo- 4i
nes met, non eB in eispramm
prauum nec peruerfum. quid,nequeperu?r/itm.
luftifhTttyZic.] S AP lE NT litfermones.vtomnes.ita&holceoracula
mera (licuti funt) efle putato,de Diuinae mentis adyto Sapienter profcdla,
veracia, iufta, reda. A fontc enim Tuftitia:, Bonitatis,Sapientia?, Vitx, ni
hil aliud quam iuftum,bonum,Sapicntiaplcnum,viuificum,dimanarc
poteft.
Vniuerfa ipfa re6ba funt Verrj.

^^ '^cit funt intelligentt- 45
intelligenti, & rectainueni- bus y c^ xqut inuementtbtis
cntibuslcienciam. Sctenttam^
&c.] Plani, obuii, intelleaiu faciles. At quibus ? Intelligentibus,

Ke£ii,
hoccft, Sapientibus,fiuefedantibus Sapientiam veramjaqua fola

inrclligcndimodus nobis ineft,&: fruendi pofleflio.Non nominat Sapiens
hoc loco Intelligentes eos,qui Etymologi, fecundum idiomata lingua
rum,Hebraice,Gra:ce,Latine,&c. ad literam aliquid intcUigunt, fed
il INTERPRETATIONES
qui nucleum mentis percipiunt , &: aflequuntur meduUam. Intelligcntes
ablntelligentia, qua:S a p i£N t a i dicitur,vocantur. Dehisloquuntur
Philofophi Phyfico-Chemici.dicentes Jôs fcrthmtu intelligenttbtu fci :
^
entibtts,nonignorantibm. Addo Cui SapientivB luminis radius ( Mi-
:
crojVelMacro Cormice^nonaffuirit,autinOlatorio,autLaboratorio,aut
per Magiftrum Sapientem.ignorans eft, ca;cus,5i: nihil veri dc S a p i E n-
T i^ verx laboribus fciens;nihilinielligcns;opinansomnia. Quapro-
ptervanxomnestheoria;,vaniquclaboreseius.
44 ,Âccipite D I s c I p L i~
Vcrfio.
cAccipite Emdtttonem me-
N A M meam, & non pecuniam ^(S' non argentum : (^r Sct-
am DocTRiNAM magis enttam fotitts i qitdm aumm
uamaummeligice: elecium.
t^ccipitedifiiplinant,^non,&cc.]Sdi]^'\tn%hort:xt\xr,\x. vencmur S A p i-
E NT i A M.non pecuniam ;Regnum D e i&Iuffcitiameius, nonopulen-
tiam. Quam artem calluit & exercuit Regius Propheta Dauid : quemad-
moduminquitPfalm. 119, i^Jn^viittfimoniorumtuorumdeltifitttsfum^ficut
Aulim ego fanfte affirmare, cpiha.^yjôu aut •5J^£9»gf mw,
tn omnibtu dtuitiis.
hoccft,auaritiam, non minimum effe obftaculum,cur tam pauci ( inhian-
tas toti diuitiistantum pecunianis)adipi(caniurLapidcmPhiIm. ^quafi
principalisPhilofophikop'>sfit,auroatqLieargentoabundare !Erras,er-
res ; Tertia quarta huius Amphitheatn figura;,de altior^bus teadraone
&
bunt S A p I E NT i A, per Cabalam, Mageiam, & Phyfico Chemicam v
fuum frudibus. Aurum & ArgentuminterLapidis Philm. fru6lus infi-
mumoccupantlocum:atnortrilaborantesqu.Trunt S a p ie N t lit the-

mundi honorcsjhic fcopusillo-
fauros propter folas diuitias,vanosque
rum cum tamen nihil minus,quam hocdcberentcogitare. Si qu.xrerent
,
primum Regnum De i & Iuiiitiameius,cartcraomnia(interqus&au-

rum&argentum)adiicercnruriIli<..Cumigiturfacianti/'«Tfoi''Z9©'n{ei'»t>fl^
flC bic Ovoff, înDcr Dcn '2Bajjcn fpanncn, & legitimum iibi non proponant fi-
nem, deuiant a veritatis Imea ixdj, longeque errantes,mifere euanefcunt
invanitatibusfuis. RcdeigiturPhilolophusiSi Devs inuCniretcorfi-
dcle,vtique reuelaret ei Scientiam & artem.
v«f. n.
Sapuntia 4J Qu,iameIioreft: S a p i en- j
j^ êlior eB enimS avi-
auro przfe-
iCQda. T I A marcraritis
o : & omnia I E N" T / ^ cunFips optbtis pretio-
defiderabilia non ^quabun- ftjjimis : fômne defiderahiLe ei
turei. nonpoteH comparan.
cJWip//<?rf^,5,rc.]Quiadat omn i A.Vteftverfl^^cji^^&jiy. Quare&
auroatqueargento.negotiationemundana»quantumuisetiampfcuniofa,
totiufque mundi imipundi gloria vana, lopge pretiofior,eligi bilior opta- ;
bilior;quodminiroecreduntmundaniimmtindi;,©iCrCic^cn<Scînt)§Un&
3(aubcnfoJc^C6nicfjt^.^t*qui femotiturum effefcriocogitat, facileomnia
contcmnit mundana immunda. Vt fantte olim moriaris, bene viuercdi-
fce;Vtq;picpofIisviuere;difccmori.Videverfl!3i4,5i7,5iS,&i27.
Nunc
;
GRADVS PRIMI.
Nunc igitur filii obtcmpe- ibid.

s^ V^nc ergofiln audtte 4&
rate iTlihi:& bcati qui vias me, beatt <^ qut cuflodiHnt
mcas cuftodient. '-viitsrneas.
J^nc] Pofteaqiiatnaudiftis.qus.qualis&quantafimE go,Sa t>iE n-

T I A. J^/c«/?W/«w^x'/rff wf<ftf. jHoccft, quireruancaucfaciunrmanda-
tamea. Vos.inquirChriftusjS a p ie n t i a incarnaraJohan.ij,i4.ami-
cimeieftiSjliF e c e r i t i s ca^quxcgoprscipiovohis.Eribidemcap.ij.
17. Beati critis, fiFECERiTis ca. Luc.8, zi. miater mtA, (^fiitrcs
met Tjtjunt, qui virhum DE 1 audiunt ^tacivNt. Facerc qux prjcce-
pitSAPiENT iADEi,eft ambulare in viis eius. Quare emendet
vitam,vt induatur vita,qui vultacquirere vitam.Chriftus, ArchctypUs
hunc ,qui nouit, induit &: imttatur,& Sapicns,Beatus,vercque Chi:i-
il:ianus. Notandum Qârtiuis dum in cute hac ha:remus, nos opor-
:
teat eflc ac viucrein Mundo, dcbemu.*; tameb fiigere quotidie & dere-
hnqucre mundum immundum. Quomodo hoc
inquam, corde, ? Si,
vcrbis ac factis.mundanis noh adhxremus immundis.hoc eft,munda-
nc cum mundo immundo non viuimus:tunCinduimurChrifto,&imi-
tamur,vitaThco-Sophica,Archctypum. Hoc,appro5cimare cft De d.
Qui approximauit, illuminatur, iungitur atque vnitur. Spijritualis, bo-
nus & mcnte fubhmis fiat in Spiritu Opt. Max. neceiTe eft, qui fpirituum
bonorum confcJrtium, fublimiores contempIationcs,D e i F i c a ivi-
que optat vnionem. Simihum cnim fitcdniundio & vnio, non dilTi
mihum. In circumfcrcntia tnundana fe ita amittere,eft in Cenrro,hoc
eft, De o fc inuenjre,D. Ev Mquc ihfe repcrire. Videvcrfiji. Hac S a-
p I E N T it via, cum Chnftofecediscmundo.quamuis viuas& con

I
«crfcris quotidie in Mundo, etiam ih medio inter mundane viucntes :
Tu nonmUndancjicdTheofophicc in & cum Chrifto. Cum peccatd-

ribus, pubhcanis; Phaniiis, h2reticis,&c. conuerfabatur ac comcde-
bat Chriftus ; poteris & tu, mbdo non vt peccator enormis , Publica-
nus,Phari(ius,haereticus, &c. Inccntro maneto:hoc fibi vult Cabah-
fticum illud, Nunquam tam bonum eft exircquinfit intusmanere rac-
lius. OIehovah manc inmc,vc maneam in re, Chnftophorum-
quc mc confticue, vt e vadis mundi huius immundi emcrgam, & fcopulos
pra?tcrgreflus,in portu ftem pcde la:to ac firmofalutistutu$,cuftodicns
viastuas. Amen. '
Audit CERVDITIONEM»
& (apicntcs eftotc,&ncrc-
Verfj,.
^
N AMÔ*
tAudite DiscifLi- 47
efioteSaptentes, O*
Difciplina
audicntes,
fuac Sapi-
cntct.
pcllatis eam. nolite aVucereeam.
tâdite dis c iPLtNAM] Quam fit S a p i e N t 1 /E Diuinae ftu-

dium Neftare quouis atquc Ambrofia dulcius.nonnifi intelliguht, qui
iamindc apuerisSapicntumparcrcmonicisdidiccrunt,acqueitaD isc i
: : )
i4 INTERPRETATiONES
p LiNit amarituciinem prius degu ftarunt. Hinctantoftudio, tantaquc
fidelitatc nos admonet Sapicns, vt propria voluntatc Diuinx (ubiettA,
quidSpiritusDEiR V ach Hhochmae l prxceptornoftcrfidelif-
fimus,inauresMentisnoftra:ruauiterinrufurret,diligentL'raulcultemus.
O fanfta D I s c I p L I N A.
48 Beatushomo qui aufcukat Vetf5+.

'êatiis homo , qm audit
mihi, excubando iuxtaforcs me , ^^ qm <-vtg}Ut aafores

mcas quotidie , obferuando meas quotidie : <^ obpruat
poftes oftiorum mcorum, adfojiesojinmei.
ûivigiUt adforesTntasl^ Fores & poftes SAPiENTXit jtTERN>«,

func numero trcs, puta Biblia SS^. Creatura atq; Natura,
, hoc eft, Macro-
Cofmus cu tota cazlcftis cxercitus Spiricualis militia, tptus; & Micro- Cof
mus fccundnm corpus ac Spiritum
, : deniq; , Mens fiue anuna in horpinc
Diuina. Ofclixterq-, quaterq, felix , &taminvitahac, quamtûturabea-
tusjqui adfores Sa PiENTiiC hafcc mane (vccft vcrf 170.) vigilat, I
quotidie vcrf 28,158.) audit , Theo-Sophice videt , per totam vitam ad

(
pofteseius lapienter obferuatfapicntiam veram mirabilitcrloquentem,
refpondentcm,atquc doccntem. Hic, ficrefcifcet,fi vehc, Omn i a. verf
y Vide fig. Amph, huius.

.
Prou.
ConqUeri- 49 ^J^ S A P I E N TI A ( infupcr
vetf.io.
I.
Sa?1'E,NTIA (jnfnferet-
turS APi- ctiam,iterum inquit Rex Sapicntiiri- tk , ittTHm inejHtt ^^.ex Safitntt(fimtt4
E N T I / fe a
Sophiftis
mus) <^ foris pra^dicat , in foris clamitatjtn^latsu ifpfdat
conceroni: platcis dat vocem fuam '-vocemjifdm
& cxicium I
coterapto- Sapien.t I a ] Hcbraice ad verbum, S A pientiae, Legicurcnim
tum pixJi-
cit.
quod illa fic Spiricus muItiplex,Sap.
Hhochmoth,c^\io6. eft plurale: racio eft,
^jiz.&âroAfwwx/A^^jhoceft^muItiformisÊphefj,!©, VidecerciamAm-
phichcairi huius parcem, Quacft. quarca. Fori^pritdicat. ] Publice, '^ pa-
lam omnibus,inMacro & Micro-Cofmo,(verf57.)vtnonfincexca.fabi-
les,in die iudicii, mortales. Rom.i,io.Nonrantum SS.*Scripcura, Ve
rumquoquctocaCreacuraacqueNatura,(pra'fentemqucDE v Mqujeli
bcc herba docet, redle cecinic Poeta Chriftianus ) Hominisqueconfcicn
"KtiaCrcatorcm&Conditorem omnium rnirificc loquicur Triunum; Sc-
metipfam,hoceft,S afientia M,Bonitatcm &Potenciamciusinfini-
tam,Thco-Sophice, Phyfice,Phyfico-Medice, Phyfico-Chcmice.Phy-
fico-Mageice, Hyperphyfico-Magcice atquc Cabalice nobis ob oculos
ponic in cocoVniucrfo,canquaminIoc6ediciore,cxquopofticabomni-
bus,omni cempore & loco, audiri,videri, obfcruari atque agnofci.
^"^- "•
yo In capite turbaru clamitat In ckpite tumultuantium
^m
,
foribus portaru vrbis <lamatjtn ofiiis fortarim ^ in

profcrt vcrba fua, dicens yrlpe iftfo» eloqmafitadictt.
iudicum, qui apqd vcceres ius diccbantin
JnferilfM ptrtar(tm.}M.ovc
porcis vrbium, canquam in loco publico,in omnium confpcdu, & incer
curbas hominum. IbiS ap ient i Adiftinguitperfonas,ordinatiudicia,
I :
GRADVS PRIMI. ij
Hpit lcgcs, adminjftrat lulHtiam , exercet vincli(flam ; vt admiranda De i
iudicia apparcanc &: manifcfti fiant

iufti oculis patefcat, ; omniumquc
humanajfcd Diuina Prouidcntia &: Sapientia,Mundum rcgi. Quan-
noii
do enimiuftusiudcx,d Thronoruo, iudiciiicmictit, & fcntentjam fuam,
iuftiirnna&inopinacavindi<^ta,piumulgat;concremircictcrra,&riilet.
^"^*^-
JI
Vfqucquofimpliccsdili- Vjquequo If farmli diligi' 51
Efa, (fj, I».
Ec 66,^.
gctis nmpJicitacem : & dcri- tis [fmftntitimy i^ I^fiultt ea lere.7,1}.
iorcs denfionem dcfidcra- qu£/ibi funtnoxiacupient y &

bunc , &: ftuki odio liabc- imprudentes odtbunt Scten-
buncScicntiam? tiam ?
Parun/i] Parunlihoclocofuncquiverf j. /«/Sr»/M»;]Impcriciam,fto-

liditaccm«.Vignauiam. .S/*///] VcvcriT. 201 &: loj.mahciam^fuperbija
nimicianoncm,DE i Proximiqueconremptum: detradores,detra£tio-
ncm. Eft(]iicrela S a pieNt iit,cx iufta condolentia profccfta. Oinfi
pichtcs &: ilulci, quo ruitis ?
y* Conucrtimini ad incrc- Verfij.

«(r" (onttertimim adcorre- n
pationem meam, cn depro- pttonem meam: en [fproferam
mam vobis Spiricum me- ijobts 5"
P f X T V M meum, ^
um,
mea.
lcirc \os faciam verba ^
mea.
ofiendam '-i/obts 'uerba
Coisuertimm'] Refipifcitc, 6 ftulti , quorum plena omnia, male fani. &

Froferamvobu Spiritummeum] EfFundam,aut effljboiupervosSpiritum
meum , qui vena cft Intellcftus iSAPiENxi/E fons , Sdcnti2B flumen,
diuiciarumque cam CorporaliumquamSpiricualiumthefaurusinexhau-
ftusjomnem longe fuperans Pcrfarum gazam.VerfTio 6^. 81:215. often-
dam} Quomodo r Biblice,Macro & Micro-Cofmice fcircquc vos faciam :
deOmnibus(qua:proderuncvobis)mentem,voluntatem fententiam &

mcam,pcr Chriftiano CabaIam,Diuino Mageiam, & Phy fico Chemiam
quod ftudium Triunum vera Theosophia Cathohca. Vcrll 142.
,
u Quia vocaui & renui- ,

VerCi4-
Tropterea quod ri;ocaui , i^ 55
ftis :•^^ extcndi manum renutfiis : extendi manur^ me-
meam, & non fuit qui a- am , <!^ non fuit qut attende^
fpicerct. ret.
Extendi manum'] Morc indicantis filentium &artcntionem,autdigico

vocancis. ManusSapientis.myftico quoque fenfufiincomncscrcacura?,
quibus adCreacJrem trahimur. PorrigitnobisS ap ien t i a manum,
quocunque nos vertimus, & ambit amicitiam noftram,monftrando &: of-
terendo nobis Bonicatis ac Beneuolencia: fux riuulos.
D
: !
l6 INTERPRETATIONES
Vetfij.
54 «^Dcfpcxiftis omne con- Et cejjare fecijii ornne conji- 54
(ilium mcum, &:increpa- Imm meuniy O^ increbatmiem
tioncs mcas neglexiftis. meamnolmfiis.
Dfjpextftts coyifU. ] Amore & ilJecebris Mundi huius immundi capti &
exczcan, dcludendo Legcm atque Duftrinam meam Meiplam, hoceft, ;
D E V M deluliftis, & Spintus Luidi dudum neglexiftis. vefani cordt O

Certe quemadmodummalumconfilium conlultori peftimum; ita dcri-
(iojdcnfori.
^<=^^*
yj Etiam esoincontritio- J^ Ego quoque in interitu ye- 55
ne veftri ridebo fubfan- : Jiro rtdebo, i^sr fubfafmabo , cum
nabo, cum venerit timor '-vobts td, quo,dtimebatis, adue-

vefter. nerit.
Egoquocfue, &cc. ] Horrcndum profcdo, a Deo irrideri : nihil miferius

homineaDE o dclcrto ^quodexeiTjplai-^haraoniSjSauhs.Fuincifci Spie-
rac.ahorumq-, quamplurimorum teft-intur. Qucmadmodum fama,ociilus
& confcientia,ita nec D e v s potcft ferrc iocum. Inuiolabile Numen.
5^^ Quum inquam vcncrit fic- Verfi7.
^m irruerit repentina ca- 5«
utdclolatiojtimorvefter: & UmitaSy C^ tnterttm quafitem-
contritio veftri veluti turbo vejlas ingruertt : quando yene-
vcnerit,quum venerit fuper rttjuper <-uos ^ tribulatio O*
vos tribulatio &: anCTuftiia. angujiia.
Tribulatio cr aKgf//Iia] Tribulationcs &:anguftias patiunturetiam fidc-

les;atexituautfinelongediuerfo:quiaD o m iN v m habent,quiliberat
eos a.malo,amicum cuius auxilio prorfus deftituunturimpii, dcrifores &C
:
ftulti, non cognofccntes diem vificationis fua:: ideo mifere pereunt, &
portio fiunt tartaro,turiis vltricibus deftinati.
VetCiS.
57 Tunc inuocabiat me,&: Tunc inuocabunt m e,^ c^
non exaudiam:mane qus- non exaudiam : mane confurget,
rctme,&n6inuenientme: l^ iS non inuenient m£
Noaexaudiam\ Quia poftteftum veniunt. In tcporevcnireeftpmnium
optimum. Admonemini,qux(o,fimilicudinc de virginibus dece,quinque
prudentibus,& quinquefacuis, Matth.iy. Oleum Spiritusfandiprolu-
cernis mentium veftrarum, Dodrinam pro animabus, gratix tempore
gratis comparate vt nutrimentum h.ibeat, vobisque fruihio.^ê lucc.it
:
lampasMentis vcftra: Diuinitus acccnfa,a luccPatris luminumluccnte

in tenebris mundi,&: tugante tencbraruni poteftates, a quo omneBo-
num ac Donum perfeclum. Manc,igitur,cum audieritis ve\x S a p i e n-
T lyE vocem, noliteobturareauresveftras. T^ntmeait/it] Quianouin-
fiftentesviaivnicajacfoliadS A pient i a m Regix,(qu2 Ti morDo-
M I N I ) non re^Se quarrunt nec inueniunt eam in fopfiifmatibus am-:
bulant tanaticisque fapicntix mundana; infipientis deliriis; quarc per

,
vias
GRADV S P R 1 M I. 2-7
viastcncbricoU.s lialce, IcducenccsavciiratcdcuiaiiCiilincartchiad lini

flram,nihilqiic prodeftiis.quamuis lummorurrcxerincmanc. Difcamus
:gicur,impoIlibilecIIc, De vM lincDE o quxrere, inuenirc&noircjauc,
loquideD EO finc D EO. Vndciikid ?\onloquitruAeD E o ahfqtielumini^.
;
Nam fine eius Numine, fine cius Luininc, nihil cll in homme, nihil eft in-
noxium, vt canic Ecclcfia.
vcrCio. Caufa cur
,;^ Eoquodcxofam ha-
,
Etf quododerunt Scientiam., J8 dcuicinior.
biicrint DisciPLiNAM, & t^ T I M O R E M Je HOVjE cales averi.

tntis l;nca
T I M o R E M D o M N I non 1 non elegemnt. rcifla , in

quouis Cci-
fufceperint. bili.
Nec acquieuerint C o n- vcrCô. 5\V.c acquieuermt conjilio

J9
s [ L I o M E o, & detraxerint rneOyfhreuerunt ajniuerfkm m-
vniuerfa: corrcptioni mex. crepationem meam.
Eoquod, 6.C. ]
Qu.ipropcer, qui aiircs hsbctau auJiendum, audiar.quid
Spiricus vcricatisdicacfihishominum.
Verfji.i
Comedcnt icriturdefru- <^ (Zmedent igitur frufiM
63
6lu vix fucT, &confiliis fuis -vi£ fuia^fuisque confihis fatu-
faturabuntur. rabuntur.
Comcdent 5Jc.]Frnantur igitur ludiorum laborumque fiiorum
tgttur,
truAibus, pugnantibus e di.imctro cumfrudlribusThco-Sophi.T. Atqiii-

namfiintiil:i? Egrcgiifcilicct^puta.vanitas.dolofitasjiyphilmata.auaricia,
(radixomniummalorum)lupctbia, (cui rcfiftitD Evs)confidcnrianicn-
dax,ftultitia,dcfperacio,ignominia, triftitia, confcienci.x malxftimulus,
^cuius vcrmis no moritur) cotufio,^: mors zterna,qua; infcrnus. Ad fatu
ntatem, imo ad naufeam vfquevranturconfiliisfuispcruerlis. Cumno-
luerincobcedire S a Pi e n t i a ver2:,dantur(iuftoD e iiudicio)in fcn-
fum reprobum, vt oboediant Ipirituitenebrarum,mendacii,errorum at-
quc fedudionis,abeunrquc toti in pus corruprum. Nec fit volcnti iniuria:
dcicrucrunr De v M,qu.ipropter&r,contra,D e vs iuredcfcruitilIos,vc
luo fe confilio perucrfo , peruerle regan: ac pcrdanc. Pcrditio illorum cx-
ipfis. Volueruntjhabeanr.
VerCji.
Qj.iiarequiesfimplicium <^<iAuerfioparuulorum in- 6i
interficiet eos: &: profperi- terficiet eoSy f3 [f projêritoj

tas ftultorum. perdet eos. fultorum perdet eos.
Kâetfit j-aruuiorumt &:c] Defcclus fiuerebelliohxcdeduciccosadin-
reritum: njm,malumconliliuni,cnnfiiltori peflimum. PreJperitasftuU.'^
Rcbus mundanis coram mundobeneiuccedentibus, exczcanturcorda
impiorum.quominuspoflintadmitterecorredionemfalutarem. Crux&
tribulatio.vox De i ad pcrnitentiam.
K^ Quîautem m e audie- VetCn- ûiautem oboedit mihiyha- 61

rit, abfq-, terrore quiefcet, &: bitabit confidenter, ^ requie-
^ abundantia pcrfructur,
timore malorum fublato.
fetatimoremali.
D
i8 INTERPRETATIONES
îme audterit.&cc.'] Vide vcifr.j 3^. & 337. cum alio,uot cam prxcedcn-
tibus,quamlubrequentibus. Pietasnullumpoteftafterre tiinoicm m:^li,
fed fpem &: pra^mium vitx.-cft enimarboi-vit^, cuiustruduspax&rgau
dium Spiritus. i^hunditntta perfruetur ] Dominus paupcres miplcrbo-
nis,&diuites dimittitinanes. Gloria&diuitia:indomo timcntiumDo-
minuni.
Quipropter,rc(n:e ac fapientcr
vir fapiens concludic
8iadmonet:
Prou.T<,5i.
Ecclef9,i8.
Ecclefiaft.
<?3
T I
^quam
A,
Melior cft S
vires :
ap
&c virpru-
i e n- iif.6.
Veri: I.
/» Graco non extat Codicc^.
7,to.
dcns quam fortis.
(jMelior eHS avi-etst \ a,8l'c.] Eft enim fons omnisBoni^qucmadmo-

dum a Sapiente fapienter paflim in Prologo hoc docemur. Vide verfli^ 5.
&3Z7. Et certe S ap ie n t i A Diuinaprxftatomnirobore:nam vnica
nepe feria piaque prccatione magna frangiturpotcntia. SicMofcs,cle-
uatismanibus,fregitpotcnnam Amaltrk,Exod.i4, 11. lofaphat vnicohy-
mno fregit robur filiorum Ammon & Moab difllpauitquc exercitum co- ,
rum, z.Paralip. zo.ii. Quoties Dauid fxuitiamSaulis.aliorumque ho-

ftium,hymnis fuis,fregit?Qui occultam rcrum Naturam intelligunt,mul -
tapofllintcdcietal!adocumenta,qua:vulguspiomiraculichaber. Etna-
turalibus viribus multos adiutos eire heroas, teftantur hiftoria:. Quoties
veroinfigniprudcntiaobrineturvidoriaautcaufaaliqua.autieruaturpo
pulus ? nonne loiephi Sapientia feruata ^tgyptus Danielis, Perlia Mo- : i
fis, populus Ifraeliticus Hic certe Sapientia melior fuit, quam vires.
?
Magnates
adiufticiam
& Sapicn-
^4
&
^ AuditeigiturReges,
atrenditc,& difciteiudi-
^"^^-
^ aAnditeerô (^<fuo^He)Re-
ges,<!^ mtelligitejdijcitetudices
ciam ad-
hoitaiur ces finiumterrar. ftmum Terr^.
Safieas.
iûdrteergoEegeslQî omnia veftraprarfidiacollocatisinarma &mi-

lites cur non potius conducitis milites Sapientise, qui Diuinx Cabalx 5^
;
Cxleiti Mageix incumbunt qui armis Sapientia? & Prudefitix pugnent,

,
& regiones veftras fofpitent?Iofephos&:Daniclesconquiritc,qui prxfi-

dia firnnflima,8£ arma habent in virrute,Diuina & Naturali Sapienna.In-
telligithic quoqueSapiens perRegcs,Magiftratus omncs; Redores ac
gubernatores Ecclefiafticos, Politicos atque Scholafticos, e quorum nu-
tu ac gubernationc adminiftratio pendct totius Orbis Terrarum.
Verfj.
^^ Pr^bete aures vos, /f qui <t/4ures prxhete moderatores
continctis /l^multitudines, fopuliyquique V^Mionum mul-
& placetis vobis in turbis titudtneglonamim.
Nationum.
î
GRADVS
PRIMI. i?
jîconiift'tis,&:c.2 Tam in ftacu Ecclefiaftico & Scholaftico.qiiam Po-

lirico. VosS A. p i E n x i j€ vcrx, Bonorum &: I)onoriimciL's,quigaude-
tis appcUari interpreces Sc pondlorcs, in Vniueriitatibus, Acadcmiis, &c.
Vos,MU|iiam,qui continetis.hoc ed, rcgitis ac gubernatis multitudines iu-
ucntutis,vos(dico,&:ipii,officiorum nomintbusatte(lan[ibus,dicitis)Re-
gcsquoque,idefb,Rcdorcs populorum cRis: &: vos, inquitSapienSjdifci-
te atquc docetc Sapientiam: non tantum ex Echnicotum quorun-
dam male (anorum ( inter quos tencbrio i!le Ariftotclcs princeps & ante-
(ignanus ) fanaticis dehramenns; vetum potius cx fontibus librorum SS.*
Sc ripcurxatque Natura',& cx D E o ip(o,loqucnte in vobiimctipfis Theo
fophice purgatis Diuinitusque illuaiinatis. Ad legeni igicurS.: teftimo
nium didlorum librorum probetac ludicer S a p e N t i it verxamator i
D
omniajIgnis profeflbr e i Phyiicus Phy(ico Chcmice Veritati rfsO>--'
teiHmonium perhibebit; Experientia,qua; rcfutatfyilogifmum, Praxeoi

fuo (igillo Veritatem confirmabit. Non igitur hominis mendacis in Scho-
hs rcgnet audoritas, fed fola Diuina: voluntatis.iuxta SS "> Scripturam,
Naturam&ConfcientiasvedrasredaSjVE r i t a s. Multitudir.ei^lNon
gloriandum eft dc multitudinc popuIi,fed deprudentiadminidratione,
qua: iit ope Sapientum viroium,qui ahimos hominum fle6tere, vobis con-
ciliare, &in officiocontinerepoilunt.quivtiliaproipiccrcdamnaprxui-
derc,adueifaprofl:garepofl'unc,pietate,virtute,oracionejprudentia.
Quoniaiti a Dom i no Verf 4.

ûoniam data eH a Do- 66
Roni.13,1.
vobis dominatio data eft, MiNO fotejlas 'vobis, ^ [f vir-

& poteftas ab Altillimo , g. tus ab (tAiTissiMO, ff qut
in opera inquirct veftra, &: tnterrogabtt opera êjlra^ t^ co-
confilia perfcrutabitur. gitationesjcrutabittir.
Virtus tf^ ALT &c. ] Nec enim fuffici t habere reg!ones,popuIorum

i s s .
multicudines,in eo(demquepotefl:atem,fed neceflccflSapicntiamquo-

qae &c prudentiam rcgendi populum,a D o M i n o pcterc,petcndo inqui-
rere, inquircndoapprehendcrc.apprehendendoexcqui. ASummocnim
rerum omnium gjbernacore poteltas inpopulos, &Sapientiarccteeav-
cendi, dimanat. Non igitur veftris & folis humanis coniiliis populum rc-
gite, fcd coniiliis diuinis, qux pcr Sapienciam Th;*o-Sophicam inquiren-
da&apprehendendaeft. .îintencgabit, &:c.] VideteergoTyranni, vt
habeatis quod refpondeatis pro tyrannide,taui erga pcr-.grinos,quam
fubditos veftros;Theofophift2,defanatico,impio,bla(j hvmo&iniana-
bili,quo infolentcf laboratis, difputandi cacoechc : iureperuei fi, pro iniu
fticia,qua.m ftrenue excrcctis : Picudo-Mcdici & Acadcmici ronnulli (re-
penunrurenimOrthodoxij proinNaturas cxcis&ciaudicanri- fccretis
bus, Anteflgnanis patronisve vcftris quibufdam, quorum audoritares pe-
ftilentiffimx (malitiosca vobis poftpoflcis SS.»:ScripcurxatqueNacurx
libri5; Deo ipfo, Sapientx.€ fua: Spiritum non audicntes, Igne,
!)'
NacursarnficiofiirimoacfagaciirimoinrerpretCiEx p e r i ent lA, de-
nique,Veritatitcftimoniumacclamantc")peruerscimpr2gnantacregunc
_ __
INTERPRETATIONES
cn(us,r.iC!ones,mentcsqucveftras:quil">usimbutiatqueftdudi,inDod:ri
r\x (alutaiis capitibus fammc necedariis &: vos (reclamantibns in tcrdum
conlcicntiis nonnulloriim propriisj (inirtrc imbutiSjperiiiriodlliunc fcdu
cicis, ac dclirare facicis blandillimum iuucntucis florem. V<?-,vx,in die iu
diciivobis quitalia &: tantaperpetratis. Nonfingohxc; antcme,fuper
malo ifto diabolico,cx animo conqueiti lunr nniltt (anfti Pattes conque- ,
runtur niccum viri antenoiis nofl:ra:qi:e .rtatis Doftiflimi, intcr quos

Reuchlinu!,Erafniiis, Lutheru;, H. C. Agrifiya, Phtlippm ihcophraftm Paractlfm,
>
Cin.tt.n"i
r/^f/7//^,aliique ftudio S A p i E Nt i A veras inclyti, feie innumeri imo ; o-
mnesqui verirarcm ex animo fartam teclam volunt. Refipifeite ergo ali-
quando toties admoniti, &conucrtimini ad melius,emendateque peruer-

(um & docendi & difccndi mechodum vcft:ram,ac veriratipalmamtan-
dcm concedite. Sedvereor,vtcancsrabidifcrantlorum. O tcmpora.'d
mores .'
Veif/.
6y Quoniamcumc(retismi- .^Hontam quum ejjetis mi-
niftri Re^norum,;^nore- niftn Regni /f eitiSy nonreSln
d"e iudicaftis , nec cullodi- tudicajits , neque legem conjer-
ftiSs^ I.EGEMlvSTlTIyt, uaflis,nec confiltum 1) e i ejlis
ncquc fccudum ^volun- pqiiutt.
tatcm D E I ambulaftis.
/l/ «//?'/ i?'"^«/«/^]Hincpatccclare,RegnacftêDEi,&rjfrincipibOsper-
foms jd tcmpus folummodoconcefla. Cumerg6,6Rcges &: Pnncipcs
omnes,mmiftrifolum(icis De Regnorumque cius ;noiiretxveftra, (cd
i
D E x,D o M I N I veftrijVoluntatcRegnum adminiftrare. luftitia D E i,eft

voluntas D e i, qua pcr SaPientia Spiritum inquirite (i fecus,non :
dum redc ludicaredidiciftis. Nonreiie iud'tca(lu\ Non refte docaiftis,vos

qui cftis mancipia Gra:corum quorundam mcndacium fuiftis &: eftis fe- :
ductores & deprauatores tenerx iuucntutis. O

audaciam peftilenteml
QuocircaadmonitiaSapientenoftroS A pi e N t ii«quetotactantisin
Ethnicorum quorudam non illuminarot um
terpreribu'; fidelibus dilcdis,
fa.iitatum luminis dcrelidis, &: vlrra montes Cafpios in cxilium relegatis
advcritatem tand(:mconuertimini,&:ad S o p H i^t fuperciÎeftis Fontem
anhelantes Theo Sophice,Chriftiano Cabaliftice, Diuino-Magicc, &:
Phyiico Chcmice,fccundum LegesatqucDo»:tfinam Amphithcatrihu-
ius,Or.mdoacLaborando properate catholicon,triunum,ad libros, in-
quam,SS.«Scripcura;,Natur2,&: volmctiplospcenitenti^methodorege-
iicraros,Thcofophiarque radio illuftratos: illlc laticernhauritc a?thercum,
& bibite pro (aturitate mcntium veftrarum. Huius vcnas noii Scphiftice,
fcdTheo(bphice icrutemini:reperietisibi S a p i e n x i yt Mincfam;&:
exhacaquasviuasfjlientesinveritatem Phy(icam,Phy(ico-Medica,Phy
fico-Chcmicam,Phy(ico Mageicam, Hyperphyfico M;igeic a,Ethicam,
Politiram,CsbaIifticam,Theofophicam; o M N E M. Phyfice &: Ethice
Chriftiana: Danxi, ( vt taceam aborum in hoc argumento labores &: fcri
pta)pudelacient Vcriratisantagoniftas. Legem (ujlitu^ Dminx In SS^. :
Scf ipcura, Natura & Confcientiis veftris Diuinitus coUocatam, triunam.
fo/untater»
T»-
&
GRADV S P R I M I. 51
VolmtMem De i
] Reuelatam &: traditam 111 prxdiclis Biblice,Macro &:
Microcofmicc.
'^'"'^*
Horrendc&citovâp- Fforrihiliter fuêrueniet njo- 68
parebic vobis quoniam : his i£ repente,qHomarn ludiamn
^ iudicium durillimum in proceres feuenjfimum exerce-
in his,qui pra;funt,fiet. httur.
yf/>p4rf^r']Vcniensenimvcniet,&:nontardabitDoMiNvs.Habac.2,3.
luduium dunlpmuM] Qucmadmodum timcnt faciem Regisminilbi ita :
\os timece Regeu\ lummumjcuius mmiftri cftis. Nam vis illatapopulo,

jniuria,qua l.-editur luflitia, magnam vim contrafc excitat & luftitia :
ibiiigit gladium aducrfus cum; qui eam iniuftc admiiiiftrat.
<^ Exiguo enim cocedctur Vcrf^.

Nam injimihomiKadignifmt 6i,
Mifcricordiaj^^ pocetcs au- mtpncordui : in potentes njero

tcpotetertormctapatiecur. inquiretur acnter.
Exiguo concedcttir-, &:c. ] Nam, cui datum eft, plusab en rcquiretur.

plus
Pi)te.>tttsauter/i,&.c.] Queinadmodumproceraarborcxfa,auttulmineifta,
magnum cdit ftrcpitum ita tiagicos
: ^ horrendos cxicus habent,qui abu-
li lunt magna potentia. Igitur Spiritulapientiasopuseft, quiconfiliagu-
bernetâuxiliajjrscnictieuentumdirigar.
Vctfg. Deut.10,17.
Nec cnim perfona; cuiuf- !?{on enimfuhtrahet Iffer- 70
i.Par.19,7.
quamparcet omnium Do- fonxm cuiufquam D£ vs , nec Iob.54,ij.

Ecc!.55,i«.
M I N V s,nec magnicudinem "verehitur magnitudine?n cuiuf A(fbor.io,}4
Roin.1,11.
verebicur, quoniam tam inquam,lj quoniampufillum i^ Gabt.i.C.
Ephefi,?.
fimum quam fummu i p s e magnum ifse fecit, IfOâ- Coloffj zj.
creauit, & pariter prouidcn- qualtter cura eH lUi de omni- i.Pct.i,i7.
tiam habec ommum. hus.
Per/onam] Nemo D e o placer,quantumuis magnus & illuftris,qui non

eft cultor SAPiENTiit,in quoTimor Ie hov ^t fcdcmiuamnonha-
bet. A quo rccclfit Spiritus 1e H o v j€, ille cum Saule ruit in cxitium. In
quonihilcftDiuini,liuncdererit De Confultrix S a P e N t a. Pu-
I i i
Jilliim ^ magnnm, 2cc.] Paupercm tc diuitem, vthabetSapicnsinProuer

biis. >£^«i///?rf/'i'//iic«r^,&c.]H.^ccftvcraSapietia,intelligere, Devm,
curam agcre omnium hominum, 6c radios beneuolcntix iax in omncs
fpargere: Bonitatcmomnibuscommunicare,inuidercnemini. Ergonc
mo contemnendus, ncmo opprimendus, nemo abominandus. Magnum
Devs non plus curat quam pufillum :nec nauci prxferctnobilcm (vt
magis ei parcerct tempore computationis , tfCll <t bciffct / rcddc rarioncm
villicationistux)plebeio. (Srfcrjfncffe6fcincm/crta(?ctcincmfotvo(auffîc
fc(jiuartcnalet)cmanDcrn. Vide verfl'.38.&: 41.
: , ,
n INTERPRETATIONES
VcrCj. 0" Fortioribiis antem
Potcncibus vero vehe- fortior 71
mensinllatinquilitio. injlatcrucmtio.
Fertiorihits, &:c.]¥oi:tem DEv s fortiusprofternit.quicumqneforritu-

dinc fua contraD e v M& hominL's abutitur. Quia magna foititudinc
fortes proiternendi, & pufiUi erigcndi vetiiunr. Non audiarur illud : Dat
veniam coruis,vexacccnfuracolunibas. (£'r^j-aUcljCt»ll&adminiftriret&a6
I
Prou.n
7i Non (cnim ) eft Sapicntia, Verfô.
!?{on eH Sapientiay neque
no eft prudentia,non cft c6- mtelhgentia , neqne confilmm
filiu if contra D o m n v m. i contra Je hov au.
Contrs D
o M I N V M ] Cum omnis vera Sapientia fic a E o contra D ;
lu I"."!"-
D EV M, vcra Sapientia milicare non poteft Sapientiaautem,qua: contra :
D
D E v M efi:, non eft e i Sapienria, fed mundi, nec habet e v m audo- D
rem,feddiabolum.StuItitiaigicurefl:,litencbrarmiIicantaduerfusLucem,
ficutmufcxconcraelephantem.S APrENxiADEi Luxcrt.quamnul-
la humana Philofophia obfufcare potcfi:; Lucidior cft omni humana &
ferpentinacalliditate ideo penetrabit, perrumpet,&;palmamobiinebit

:
contraomnemfophiftiicam. Quandoillucefcethora&diesverxSapien-
ti£,euanefcent omneslarua;vmbr.itilisphiloiophiaJ. Qnemadmodum,
orto Sole luftiti^ lefu Chnfto,omnes vmbrx &: laru(j protanarum religio-
num euanuerunt; & adhuc Soleniillum fplendencemexcinguerefruftra
nicuncurccnebra: falfarum religionum; (Quodenim D e vs decreuic,non
poceft ab hominibus mucari.) EciIcucIudxifruftiaconancurexcruere&
inftaurare templum Hierofolymitanum itaveniet propcdiem tempus, :
quo emcrgit nova lvxTheosophica, quam Sapientuli noftri,

!
fruftra extinguere conabuncur.
(Nam) (Ndm)
EtiaCREA- 73 Tuam vero manum vt
Sap iS.
VcrC ij.
Tuam^ DoMiNE, ma^ J
T vftA vin- quis effugiat, ficri non po- num effiigere impofjibde eH
diftam cx- VerCi/.
ercet iufta tcft: quippe Mujidus/ipfejiu- ettam njindexeH o r b r s /«/?o-
in malos.
Sjp.f. -j^.lS. ftorumvindexeft. rttm.
&vrquein
fincm.
Sccap.19.
7«4?»Wif»«w, &rc.]Manus Dei
inomnibuscrcaturis. Eftqueduplex:
AuxiliacriXj&^lrrix. Auxilium manus D
e i fenrimus,quando Sol nobis
fulgec quando nobis fpirat Aer quando vernacTcrra; quando humc(âc
; ;
aqua. Vicricem vero D

e i manum fentimus,quando Sol negat influxum;
violehtia vcntorum ingruir terra fterilefcir; aqu.r inundanr; omncs crca-
;
turxVindiftam in nos excrcenr; & quando totum Macro Cofmum De vs

innosconcitat,vtCxlumfundatfulgura,peftes, famcs. Etquja De v s
manu fuaCaMum &Terram concludir, idco cffugere ipfius manum.im-
pofiibile cft. Si Microcolmum refpicias quam facile eft E o ,aufcrre
,
D
I
menrem.
GRADVS PRIMI. 53
mentcm,immitr5re,huiusIoco,infaniamacfiirorcm;auferreSapicnciam,
i\:inbriuumconuercerc, vri tcftarurcxemplumNcbucadnezaris. Auxi-
iiatrix ergo D
e i manus i N o Ai n i b v s Agnolcenda Vltiix vero iN :
o M N I B V s Timenda.
Sap. <.
Advosigitur fpedantler- zAd^-vos er^ Reges ( mn ah re 74
Vttliio.
moncs mci, s^ o cyranm, Sophui mficr (ternm Mc/amtt )junt hl
vc diicatis Sapientiam, firmones mei, /^ yt dijciitis S a-

nequcotTenfetis. piENTiAMjO' non excidatis.
0T;r4«»z]Tvrannos appcllat Rcges acPrincipcSjin bonam partem.
Titôu)t(^, Doffiintu, vel Rex Sic cnim Trogus, Jtegts, inqn\t,ad hiitit/r/iod/fa
:
jhguim tnaiejlatiiyjp ciita interbonos rnoderaiione proucUt, Tyranm obfortttudi

nem 'vocabantur. ivoa^nu.regno, Hinc Euripidis illud, 2e<ê« rj^viet r ob-
cpjSy jucfiijici, Iioc eil, Sjp:entcsfai7it R ges Sapienttim confuetkdine^. Et iic no-
mcn illudapud vetcrcs concumelioiumnon tuit, nec magisinuidiofum,
quam Rcgum. Poll:eavcr6,tnalitiacrefcente,cumfupcrbiregnarecoepif-
f:;ac Rcgcs.Tyranni nomen aJ illos tantum translacumcll:, quinon.ure
ocJcîbusxquis.fcdvi &:animilibid'ne dominabancur, tecitque crudcli

cascorum.vcnomenilludmaicaudicric.vcri. (J4. Gra:cuscexcuscos/3a(7i-
/iiV.hocell, /ff^wappellauic. Incclligic auccm non cantum Magiftracum
Polcicum, ve^m quoque(vc ance didumîncluliucEcclcfiallicum ac-
que SchoL.fticum. Vt difcatis Sapientiam^^xi^ icc,qucmadmodum dctcC
PhilofophosgcnuinosjS apientiamver AM:na(ccrcumeft)ma-
ior pars vcftruminvcftibulis poriusha:rec&:corcicibus, viisquc vcrfatur
labyrintheisScicnciarum &: Arcium carum.qux riuuli funt Bonorum &
l^Jônorum S A pi e n x i^,qu:imScientiis &: Artibus ipiis; ncdumcirca
S A I' I E N T I vi nucleum auc
, Sapientiam ipsam: cum Sophix
pcdillequas&Virgines quali cubicularcs ne vix e limincfaluteciscxcre
mo.ncdumlabiaearum, oIculocheoriajaucpraxeos,ThcofophiccofcuIe-
niini mtllica: imo, pedibus conculcecis, anachcmatis fulminc diabolice
percuciacis ob lolum, quod dolendura abuium ) &: adamatores illarum
; , .'
Chriftianos,nonChriftiane damnetis: Videverf 115. Hoc maioresno-

ftri quamplunmi qucfti func.hoc nos querimur,hoc pofterinoftrique-
rcncur, cu-rfum efte vecuftinimorum Cabalistarvm&:Mago-

R v M,hoc eft:,S a p ie n t v M,phiIofophandi modum Sapicntem rc- :
gnarc fophiimata, in dctcrius &: in omne nefas lapfos fapicntes mundi hu-
lus immundi infipientes omnes, fccumque trahcre ( 6 D E v s ) ad inceri !
tum,quifequuntureos. Vide verfiu.cuinaliquocfcquentibus. Icem

28.&1S7.
vcrf
'J Quicnimiuraofnciaque n,
^y ^^^^ cufiodiertnt Iflv- 75
Sanclitatis fand:e conferua- STiT lAM y lujie liulicabm-
uerint <^ fandi cenfebun- t:tr, O* IS ^^^f didicerint ih-

tur; hilque inftituti, habc- fl.i , tmmicnt qntd rejônde-
bunt quod rerpondeant. ant.
H INTERPRETATIONES
1 X I T I am] Diuinam:in SS^ Scriptura,N.uiira &: Confcientiis
V s
nolbi.sDiuinitustiadicamaclcnptam. Qui hanclurtitiam cuftudieiinr,

lufte iudicabuntur quia Sapientia ipfa,coram parrc /uo teftimo
:
rtuim perhibebit iUis ,ipIos fuille ac elle Dodrinx ac Difciplinic tilios,

S A P I E N T I /E fidclcs diledos. Sxnllt cenfcbuntur ] Non qui vmbram
iuftitia:& fanctitatis (c<fl:ati (unt.ê^^î.xnrt^ôvTjjT^f eJof €««5 , iiDtC nurdtl.tl
f"cfjcmâbcn&cr@Ott|"c(i^ffJt: fedqui fueruutvera iuftitix,pietatis & landi

/
tatis, organa, per qux Hdes viua, & Spiritus (andus, vera exercuit iuftiri-r
&: pietacis iudicabuntur,hac eft, habebunt viua pieratis 6: fi
opera : fancti
deifaluificarTeftimonia.quxproipfisrefpondcbunt. Didicerint iu/Ia^ Qii*
vera.tefta&riuliafuntjinoM ni s c i b i l i. At vnde?ExhbroD e Ca- i
thohco,triuno,videhcet, SS.xScriptura',N.itur*,Mentisqucnoftr^pur
gatxDiuinitusilluminatx. Eftenim McnsmentislE HO v a h. Etquo-
m()do?TheoSophyfice,Phyfice,Phy(ico Mcdice,Phyfico ChemiceA'c.
vtdocetAmphitheatrumhoc: Orando acLaborando. val.iSy.
vcrfu.
76 Concupifcite ergo fer- Expefite ttanue Jennones
mones meos , diligite illos, meos ac dejtderatej ^ Emdi-
^^ & habebitis D i s c i- Xtonem confeqtmntnt.
P L I N A M.
Eth/thebitisYyi s c ip.] Er,perconfequens,omnesDifciplina:vtilitates
atque frudus,pa(rim in hoc Prologo a Sapicnte noftro cniêratos.
Ibidem
77 Si delcd:amini fedibus &:
Verfii.
Si itaquefoltisfceptmq; de-
Num.i7,iis lceptrisoRegcs populi, di- leEiamint , Reges ôpulorum,
i.RcgH,»
ligite S AP I E NTIAM <^ vt honorate S ap i e nt lAMyVt
inperpetuum regnetis. perpetuum regnetts.
Vt in pe^^petuumfegnetii'^ Vt fitis hxredes SAPiENTiit a^terna?, Solius
:^v^!l».o>'' cnimpietatisatquevirtutisflos(quiS A pie nt iit)perpctuus.
7^ Diligite, (6 diligite) j^ L v- '^"'^^J
menSapienti.e omnes, /» Graco non habetur.
quipriEeltispopuIis.
Lutnen S A p .] Omnes qui ( fiue Politice, Ecclefiaftice aut Scholaftice)
prxcftis populis,LvMENS A p i e n t i it ./Eterna; diligite: Lumen.in
quam, Veritatis Diuinx Diuinum, Diuinitus ortum & lucens in Stî^ Scn-
pturaXibro Natur2,&: Anima aut Mentchominis Theolophice nurgati,
mundata.[ Mundus noclua ad Lucem hanc. O Lumen de Lumine xterno
^ternum, illumina (qux(o)mente mcam radio Lucis tus Diuinar, luceas,
oro, in Minerua; templo Micro-Colmico mco, vt cognofcam te in mc , &
meintcin SapientiAj^t e r n A,folavera,Amen,verfi7o. Intuo
enim Lumine vidcbo Lumcn trtunum, SS.==Scripturas, Natura:Mentis-
quemearignorantixacfuperfluitatumtenebrisCahturpitcrljobfcuratum.
Vidc verf ii^".
Sapien-
,
?
GRADVS PRIMI. 55
vcrf is.
Sapientiim aurcm mul- ^nltitudo cmm Sapientum 79
titudo eft Mundi falus,&; /^fctnitas efi orbis Terramm
Rex prudens ftabilimen- e^ Rex Sapiens
<(p^ Jlai?ilimen-
tumpopuli: tnm populi Jltt.
Santtas erhis Terraruw^ Qusrunrmulti,ciirmundusrotu.sin malignita-

tepofitus? Refpondco, loci hiuusdodiinamonitus Quiaftulcorum plc- :
na ("unt omnia : al as,mundusnon tliLtimmundus. NammultitudoSa-

picntumjfanitaseftorbis terrarum. Vndeaurcm totinlipientesrPropter
ea quod non obo^diunt monicis Sapienti.i m, vcrf.3 z. Curnon obo^diunt
Propria malitia, qua; ctiam arauet eos, lerem.i 19. Voluerunt, habeanr.
EexfjpienSy&cc^ VarpopulojexclimacSolomonÊccIel.io,!*?. Va'populo
cuiusRex, (Politicus, Eccltliafticus auc Scho]afticus)pucr cft: (hoceft,
infipiens.vcrfzo^.&cuius Principesmanecomedunt. BeataTerra.cuius
Rex(virtutc)Nobilis eft, 8>:cuiusPrincipcsvercunturintemporefiiO,ad
rcficicndum.nonadluxjiriam. Firmuseniro popnliftafusconurntin Sa
pientia &
Prudentia Reg's: debilis,in luxuria helluonum, quos pcrdit
crapuia. Eft cerrc anima ilcca, prudentillima. Notatehocvos.quieftis
amphorx Bacchi; &: emcndare (iniftrum huiic viuendi ac bibendi mo
dum : ©cnfic» fauffct )^r oic^ ju ^lamnl francf / arm/uiiD cotsdc^ jum tcuffcl
garininc/pcKc» Vcy.joj.
Verfiy.
Ergo accipitc d i s ci p l i- nâpropterprmombtts meis 80
80
M A M /^ pcr fermoncs meos, erudmini, O^ ytditatemperci-
&;proderirvobis. pietis.
Perfermones meos] Per Legem atquc Dodrinam mcam,quam vobis tra-

do:qu2in Amphithcatro hoc, extontccatholico triuno, dextre propo
nuntur. Qui S ap i e n x x frudus deliderat,arborem cius,quaj eft
it
Vcrbum & Eloquium D e i , plantet in cordQCUo, &c tunc vefcetur fru£li-

buscius. ^^
D ifcite igitur, 6 mortales,

S APIENTIAM/
Et,
Reg-5.?-
81
DiligitC ÎVSTITIAM, Sap.i. rDiligitefv s Ti r ia m, 81 5
^ quiiudicatisTerram.
Verfi.
qtu tudicatiis Terram.
luflitiam] Id quod iuftum & xquum cft, in SS.a Scriptura, Libro Natu-
ry.&Confcicntiis vcftrisreftis. .î<W/f4/ftf]Eccleliaftice,PoIiticeat-
qucScholaftice.
Utc inJeroftirJigura/icHndi^raiifU,
)^ INTERPRETATIONES
1 L
GRADVS
PROLOGETICVS
SECVNDVS
E X P O S I T V S.
Sapicntism 81 Difciplinam \^2i^

Audite filii ^^ aAudite flii Di sc 1-
j
eiufcjuetra-
Patris & artcndicc ad icicn-
: PLiN AM patris, O" attendi-
ftum & via
quztcdam; dam Intclligcntiam. te^VtfcmtlS T^RVDENTI AM.
iaque illa
conftanccc
perfeucran- x^nditefilii\ Viam legitimam ad S .'M' i e nt i a m ciusque fruftum fe-
dum docct liciter aclipifcendum,monfl:rathicSapiensdircipIinamncmpePatnsau-
ac admonec ,
dire,quavitiofiinprimisconigunturaflidas,vtluminisdiuinifiantc3pa-
SapicQS.
ccs. Quo enim magis car« domatur.eo plus Spiritus illuminatur. A udi-
re do(5brmam,& audicndo oboedue,& obcediendo gubernationem a De o
petere, cfl iniiium verae illvminationis.
^"^^" <^ N 7 M boniitribuam
S3 Quia do6trinam bonam 'T) o
do vobis Lcsem mcam nc
: njobisy Lege M meam nede-
dcrclmquatis. relinqHatis.
Do N v M^(?»«w]Bonum,idqucDonum. Quodnam?Summum,quo
h o v ii.Creaturxat-
nihilmaius, Catholicon,Tcrtriunum,videlicct, Ie
qucNaturXj&veftriipfius Agnitionem,Cognitionem,Cognationem,V-
nionematqucFruitionemrdequofclicitcradipifcendo.agit Amphithea-
trumhocnoilrum. SedquomodohocrRefpondet S A p i e n t a ipfa: i
Lcgcm meam, inquicns, ncdcrelinquatis. Quafi diccret, ah,rogo,vos filii

charilfimi,nederelinquatisLegcmmeam:ecce,iiHdeliteradhxl'eritismi-
hi, fi permanfcritis in Legemea,rribuam vobis meaBona 6c Donainfini-
ta, abfconditain v e R b o mco, Biblice,Macro &: Micro-Cofmicc tradito
acfcripto.
Corrc£lio 84 DlSCIPLINAM Do-- Prou.

Vcri:
5.
II.
Ô R R E C T I O N E m/jE H O- 84
Dei cum
licicia fc-
M NI, I fili mi ne
, abiicias, V jE,filimi, n^ abiia^s, t^ ne ta-
rcnda.
/fncc
GRADVS PRIMI. 57
(^ nec deficias cum ab co dio a^ciaris propter increpatio- Hebr.11,5.

Apoc.3,17.
corriperis. nemeim:
Necdfficiitf-.f^.c.'] Omnis cnim afflidlio vox D e ad pcenirentiam. Hinc i
Pfal 115) 7 1 Bonuw mthhquia hmKtUajii i?ie,i't difceremiuftificttUones tuas. Con-

. . .
folacone inquic Ie H o v ah Pfal.îOjij. InHOcsmeindtetribuUtioniSiêgo

eriptam te^. Oracc igiti'.r,iciundnccs,ljncira Sc hacficationc: rmeira, nc
ir.ifcimini, exiftimantcs vosaudiiif Dt- 1 coni"!lio,,iut iniufteaffligi: (6
cjuamLxpeiicccniantureti.impii! experciscrcdc)(inehae(icationc,firmi-
cercredcntcs.D K v m vobis opitulaturum. Dilciphiiamigituraccipite,
tanquambenefic:umpaccrnuni,quovoccmini;idpctniientiam,&cogni
tioiicmmirericordiaiDiuiux. Afll:ctioncfidcsconrirmatur,cum expcri-
mur nos a De oiuuari. Non tcncatus quaha lcitt 1'ribnlatioeflSchola
praclica, &; paric cxpcrienciam.
i^ Qucm cnim <iili.ît

V"c:I:ti,
Û€.'n ettim dtligit Je h o- 8j
DoM I N vs,corripic:&qua- v AH, increpaty 0" '-velutipa-
G pater in filio,CGpIaceciibi. tei filtttm

•
efwm yalde amat.
£luem aV/^« Do MiNv Sj&c.j Hucpeitinct Pfal./j. cotus: qui eft

K^japh. Hunc lcgc.
96 Apprchandc corrciSbio-
Vcrfi)
Tene^D iScitltnam, 8ff
nem, ne ciimiccas : cuftodi ne dimittas eam : cujlodiiUam:,

ca,quiaipfaefl<^vicatua. qma ipja efi ^zria tita.
Li N AM.]Doi5trinam&pict.-item, qusead omn i a vtiles:
Dis ciP
hoccft.TimoremDoMiN i, r/>if.]Emendetigiturviram,&ambulet
inSAP lENT lit viis, qui vult acquirerevitam. Impoiribilcefl:,finevita
acquirere vitam. Dirciplinje frudus.efl: vita; ferocix,exitium.
Verit AT EM eme, & Prou.ij

Vcrfij.
/^VEKITATEMeme, O* 87
nc vendas emc Sapienciam : nolt 'uendere S af ihNTiAMy
&: eruclicionem,&;intclli- ^DOCTRIN AHÎnTEL-
genciam LIGE NTIAM.
Veritate M^»i;c]Daopcram,vthauriendoaDo mi n
ovolunta-
tem, tibi compares Veritatem nec poftponas Sapientiam veram,
:
Ethnicorum quorundam,Diuinitus non illuminatorum,nugis falfitatum.

Hocfigaificat,nonvendereSAP ie n r i a M,\idcverC.ioi.c^fHndusvult
decipi ; zetistufapientererudiri. Quomodo autcm emitur Veritas ? nullo fa-
neargento: fedpiainueftigationcaffiduisprccibus, S^laboribus indefef-

fis in Oratorio & Laboratorio.
Jf âne (e]Hoi]Me)Jeminafe-
Eccl.
88 Mane femina fcme cuum, VcrCfi.
II.
88
& vefperi nc quiefcerc facias mentem tuam^ O* yejêre ne
manumcuam. cejfet manmtua.
E 3
;
:
58 INTERPRETATIONES
LMdnefefntna, &c. Qucmadmodum caelum Macro-Colmi,matutino
]
5c vcfpercino roie tenam tircandat, & Micro Cofmum quoquc rccrcat
:ra remen fparge piarum prccationum, & vcfpen Laudum Diui
tu mane
narum. Et quemadmodum auroram Muiis amicam vetcrcs dixcrunt ita ;
cuauroram Angelis bonis amicam ftatuuo. Fcrcundillimum crtfcmcn,

oratio ad De v m fruduofiHimum femcneft,libcralitas,beneficentia&
:
eleemo(yna: Operachantatisfcminafuntlxtifllmaêmcndatio toiius vi-

tx eft femenopcimum. Hanc {ementeminflorciuuentutis,vfqucadvc-
Iperum fenectutis,feminabis,doncc fequatur meflis vita; xtern».
%9 DuIce(cnim)<^L V M E N,
Vctf 7.
T>ulcis qmdem efiLv x, ^
& (icIe6Vabilc ell oculis vi- lucundumeHoculis mtuen So-
derc S o L E M. lcm.
N,&c. ] Summa, puriflTimajimmacuIata L v x

Lv M E D
e v s cft, L v x 8p
veraChnftuseft,&:SoLluftitix:Lv x&LvmenSapienti
j€,Spi-
ritus fandlus eft L v x eft Angelus L v x eft, veritas,via,lxtitia L v x cft
Pral.ie.4.1
: : :
amiftus , eft veftimentum D e i. O

quam iucundum eft Lucem illam x-
tetnam.infinitam.oculisMentis intueri, &:Menteattingere; Incrcatam
&incarnatamLy c EM fideamplediinSaluatorercreatamL v c e m in
Angelis contcmplari: fulgentcm in Macro Cofmico L v m n e Natura?, i
in Luminaribus Cxli admitari Lucentem in anima Jvlicro-Cofmiexcita-

;
re ;& admirabilc iUud V r 1 M in Lapide BcnedidojSolL Philofophorum

^: ccrnerc. Dulcc enim hoc Lumen & deledtabile.ciarius Aurora,pulchrius
Vll»"''
Luna, fplendidius Sole. Effigies cnim cft fulgcntis, rcfplcndenns & clari-
ficata: faciei, & Lucis Candoiff albicantium veftium Saluatoris. Dilcdtus
enim mcus candidus &: rubicundus, cui corpora noftra rcgencrata & glo-
nficata crunt perquam fimillima, quando tulgcbunc inftar luminanum
cxli, O dulce Lumcn,5c oculis delc6tabile /
Piou.«. 5>o
Excitatut 90 Vade ad formicam pi-
Vcif«.
ff Vade adformicam,o pi-
pigct ad la-
botem &
gcr, vide vias cius, & fapi- ger, i^ confidera ijia4 eiHSy <^
Sapicncix ensefto: difce 5>!Pi£Nri.4M.

Audiumat-
queinuefti-
gationem. Vadeadfirmfcam]Non ad formicam tantum,(ed ctiam ad animaiia qux-
uis:in vnoquoque cnim horum SapentijEautPrudentia;cxpcricnsrcla-
cerc fcintiUara. Aucntinus.in annalibus Boiorum,prolixaprobathifto-
Slri'i- ria, I c o N i A m coniugalis caftitatis eflc ftudiofiflimam,ade6,vt fociam
C
propriam,adulteram fi fortc deprehcnderit(quodoreporeft)vna cum
pullis madultcrioa matrc conceptislanietacdifccrpat. De C a n v m
fideUcate phalccion extat non inelegans lacobi Mycilli, cuius initium eft
Interquadrupides, caniifidelusy
Inter tjuadrupedes, canidvolupt/u,
Inter quadruptdcs, canii Vatronum
:iniv^ I
Cogno/citjveneratur ^tuetur, &cc.
,1
Canum exempla cgtcgia multa vide apud Plutarchum lib. de

fidclitatis
induftria animalium. Ideam hdei,conftantix,ferocia', venuftatis,Icnitatis,
inAda-
, :
GRADVS SECVNDI. 39
.
in Adamancib, lcpidillimo Iiilii drans Scaligcri cacello, doccc cuniulus
illius, parte pocinacum Doininiluiprima. Necdelnitcxemplaaliorum,
vbiuis Fere locorum. E l e p H a s animalium cerreftrmm maximum,

,
docile , clemens, prudcns , memoria valens (pi\eu$JU->roy, luxca Plinium,

lib.8. Natural.hillor.&///////wZ.'^//«?/<mEpilh)lis, tcftcquoquecxpcrien
cia hodierna: lciunc enim hde digni, qux piasftiteric ma
ceftes ocularcs &;
gnanimicacisdocumentaAncucrpi.r Vlyxcponi,acqiie
, Vicnna:,noftro
tempore. Al a v d a nomen habctapuddodos.alaudcquodmirclau-
d;t D E V M.eiqiie graciasagacpro DonisacBonisfuis: ic£cicsetiamob-
itruacurfieft.ipjam volarcinaltum, fcJcquedimitcere,pnu('quamairumac
deccrra granulum vnum pro viftu. Hoccine eft racionale quid laudare
De V M,eiquegraciasagere:SapiencioresinhifceruntabundemuItisho-
minibus inhumanis. Q_uis docuit hirundinemdomumiibitam artificio-
lam cxcruere Quacuor, inquit Agur,filius lacc, ( Prou. 30, i^. &:c.) (unt
?
minima terrx,&ripfaTuncfap enciorafapiencibus: Formic.T,popnIus in

hnnus.qui prxparac in meife cibum (ibi:lcpufculus, plebsiiiualida,qiii
collocac in petra cubile fuumrregem locufta non habct,^'cgrcditur v-
uerfa pcr curmas fjas: fteIliomanibusnicitur,& moraturinardibusrcgis.
M.ignus hicdevefbgiisSapicntix, Prudenti.xqueinanimalibus diflercn
di apentur campusifufficiant tamcn in prxfentia(Ioco qi)amplurimo
rum ) hxc pauca. Hoc addam Senfit Plutarchus hxc qtsx dicuntui
: ,
(âi"««Ao;w,ideft, bûta animalia.elfe Ac^ôca, hoc eft, racione prxdica: (ii
non tocalijfalam rationis acque virrutum fcintillis vclacoiliisaliquibus

dixifTc pocuiirec)quod &: Lactancius ftacuic, &: noftro cempore Guiliel
mus Onciacus demyftcriis numerorum dcfendic.
fcripco pcc jliari agcn<:, j
Ec bene hi omnes(meo quoque iudicio)fenferunt:dum enim fcintilla

SapiennxDiuinielucecin ammalibusomnibusjputaterreftnbus, aqueis
& volatihbus, non illa prorfus irrationalia f unc, icd tantum in prudcntix
gradu hominibus infenora:in hominibus enim relucccSapientia longe
vbcrior. Vercor,fiquibufdam Animalibus(nec homines omnes func x-
ciualigraduvelfapientes^velprudentesjacreacoreeflêcconceflum bene-
ficium lingux , ne illa ipfa quodammcdo fatisfacerenc reclamancibus.
Loquel.x linguxdefeclumrefarcietloquelaoperum atque faaorum. lu-
diciumeftopencscxpercos. IngemifcentiaCvea urxadRom.8, ii. non
iibi vulc nihil. ObiicisPfalmiftx iWvid: îbm non eri tniellcclM. Debilc
ceric. Nonncidemdehominibusvehemencibus,iracundis acque feroci-

bus dici fo'et, alias ranone non dcfticucis MirabiUs D e v s? operi- m
bus fuis cuius Bonicatem Omnipotenciam &
; , Sapienciam ( tam particu-
laricer quam vniuerfaUcer) loouitur, fatetur,ac profitecur cotii vniuerfum
modo cnênc, qui obferuacencD e VM macrocofmice loquemem.eumque
intelhgerent.
M Verf 91
Cui cum non fit dux, nec 7.
,Û£ cum nonhal/eat-(^'du-
prxfettus,nec dominus. ce,nec prxceptore^nec principe.
Duccm] Vifibilcmaut externum internum habecNaturam videlicct,

:
prxccpcticcm (qux cam non infipicncer inftuuic ) fideUflTimam ac fapien-

ccm.
— «-
: :
\o I NTERP R E TAT ON I t-
S
pi Tamen parat in xllatc ci- ff Tarat in acjlate cihumji- 92-
bum rLUim,c6gregatinmef- bi, t^ congregat m mejfe quod
(e elcam. luam. comedat.
Parat ia &c.] Laborandum e(re,etiam .i formica fipientcrdoce-

ic/lafe,
mur. ThcolophiceOrandiim &iapicncerL3borandu!ncuiuis nollrum.

Ideo Paulus Ephcl.^, 28. prxcipir, vc lahorcc vnusquifque manibus Itus
quod bonum efl:,vc habeatVnde tribuat ncceHitatem paticndi. Ha:c D 1 1,
quiotiumcxccraturjVolunt.is c[md.otia dant 'vitia. Otmmpulimiar SathaM.

:
Apud Ezech.incer peccaca Sodom3:,etiam otium numeratur.vbi c.16,49.

(ic lcgitur Hacfattmiqiutas Sodoma,fup(rlna,faiuritaspanis,âhuni{.iatia , (^
:
uliurn ipfim ^ filiorum eiiis : ^ marium ege>io ^pauptri nonporrigchant. Et tlcux -
ij!lttni,(j;'fecer(tntabomin.itiGnes: Otium hocloco

âhjlulieas ficutvtd'[ii.
intelligaur manCjCciratioScvacatio turpisjquod lucundum malum &r ,
vita: caiics hecticaquea:gtitudoomnuim bonorum: nonhonefiumillud

acliberale.dequoinfraverr.ioj. CumM\neruamanummouendamefrc, \
redtevcneranda prxcipit Anc!q'iita> &: quid.m in xftatc, hocen-,in tem :
poreopportuno.Vldevcrf.iyo.Studiumigitur &:laboresS a p i e n t i ^
ver.TnoUdifterreincraftmumXculongum^hodichodieOrajdifce.obler-
uajannota,qmcquidTheofophice fuggerit tibiSpiritusveritatis :hodie,
hodicLabora, &: cibum S a p e n t i .* corpori,Spirituiac Animspara,
i
tuChrifliano Cabalx,Phylico-Mag!Xj&: Phylico Chemjrlfudiole. Ra-

cionistrutinadiligenterpcrpcnde, cxncgotio negotium lcri, donccna-
fcatur labyrinihus, ex quonunquamextriceris. Sequcreigiturbenemo-
nentem,bonosque labores(meiita!es&manuales)dediein dicm ncqua-
quam diffcr. âs DuÛtW t§un vilDlabonren tvilt/ Dvii5 t6uc &cl(DC. Nam vi-
-4 tabreuisjarslonga.
9i Vfquequo .->iger dormi- VerC?.

{" VfqiieqtM ptger dormies f
cs quando conlurges
?
fomnotuo ? -
a ^
quandofurges afomno tuo f
K^fomno ] Non tantum pigritix, fed quoque malitia», dcrifionis incre- ,
duliiatis,ignorantia:acncgligcntis;tam famx,quam vitx,animse&:cor-

pori.pernicioliliimo. Prou. 2.0,13. ^îidiitêrefomnum^^mteegeftas opprimat
apenociilos, crfaturarepanihus.
VcrCio.
9A Paululum dormies,pau-" Tarum fhmnormn , panm ?4
luliiv^ dormitabis, pau- dormttationum capiendo , parttm
lulum conicrcs manus Vc compltcattonis mantium ad dor-
dormias. mtendum
Pau/flnm dormitahid, Scc.]l\l\id paululum folcc crefccrc in immcnfum-
iuxcailluii, Paruitserrerininitio, magnusinfnc^. Pigermorando, ftgit lci
pfum,^donaDt I.
S>5
Ec veniectanquam viacor j
Etyeniet tanquamn/iator p)
j
eo"c!âs
GRADVS SECVNDI. 41
Ota & La-
cgcftas tu'a , &: paupertas (êgejias tna, f^p aupertes,qua- bora iDevs
tua taiiquam vir clypeoar- liyirarmatiu. ^ Siyero impi- dabit finc

mora.
matus. gerfueru, ôeniet njtfons mejTis
tua^CS^ egeflas longefugtet a te.
Eg.'/las cr ff/iupcrief] Non panis tantum, verum etiam S a p i e n t i ii,
PrudencJx ac Intelligencia", tam in Naturalibus, Artificialibus Mechani- ,
cis, &:c. qiKimin Mccaphviicis atque Diuinis. HucquadrantProuerbia :
Labores rcctifa?:s,henoresnciifat. Honos O" ontti concurrunt. ^jti 'uultfentirecom-

mod%, fentiat croNcra. Sic Pvoii.io, 4. Eêjiatem operata elirnanturemi(fa ; ma-
HusautenyfariiumcitHitiaspcirat. Ex,\hid.i 4yi^.Inommoperel>onocritahuncian-
NulUis fiquidsm fruftus
tia,vbt attterniierba ftmt pli!r<f/ja,ikt frcquenter egfftits.
proucnir,ex fcrnionc prolaro- Germani infcriores dicunt '^^ i(i mit ff^? :
^cnmV^tfliCtrvin. ManusfuncinnomineDominiadmouendx;&tuncie-
quitur piotcdlus aut emolumencuni. Sii/npiger, &c.] Hincillud: 3(llff^
rccfH l>llD V>U»frDroffc»/ ât |'c^r Offt gcnojfcn. Frtmits /mgat toro Paterfamtlias,
'vhtrnnscubct.
Qu_i cogrcgat in cTftate, PlOU.IO

Vcif5.
.^m congregat [f in Me s- 96
filiusintclligenseil: quiveio s E,filtiis Sapiens efl : ctui autem
dormit in mciTe, films ell: flertit JEST AT Eyfiliiis coyifufio-
confundens. • nis.
Inmeff?_j'^ Occaflonisauctemporisopporcuni. N:im, rrontecapiffataeli

poflhjec occa/ioca/ua. Notctui:\oxFerdin3.nQilmiperzwi:is; Sttpeditvnusdies,
quhdaliasintegerno»d€dttannu4.Ttm^\jisigitviV,\ocm-n,pc\:(oms,?i.occz(\o-
ncm in rebus gercndis obferua : vrgeacque vnufquifque oblaram fibi a
De o occaiioncmbenegerendxrej. Paulusineandemfenteatiamiubet
feruirerempori.Ephcf 5,i(f. yEftaseft,nonannitantum,fed &iuuentutis,
cotius vicxjOCcaUonis temporis amicorum pra:ceptorum promotio-
, , , ,
num, bonorurr» Corporis, Animss atque Fortuux didorum Genius aut :
Spiritus tuus bonusporeftac vulc^Poceftaucem&vulc, cumceimpeliic,

quando motum in ce percipis bonum. Mocus ille, illa impuKio a:tcrna &
externa,eft vocacio Diuina, m qua, iuxca Apoftoli dodrinam , Orando &:
Laborando,fidelicerpermanendum.i,Cor.7,zo.Videverflj7o,i77.
^ Mulier ftulta
mola,plenaqueillccebri5,&
& cla- Prou.
Vcrf.
9.
13.
,SVluli:r flulta
tur^fimplex eH, O* nefcit quic-

tumultua- 97
nihil omnino fcicns. quam.
C^DiIierJIultayScc.] Sapientia mundana eft mulierilla ftulca,qua: pro-

vocacur,quu non eft radio aliquo Sapiencix Cacleftis illuftra-
pzci-ca.f u/ta
:a. Summa ftultitia eft, quicquid humanum ingenium parturit abfque il
luminatione Spiritus f"anfti;ex qua ftulticia deinde fequuncur clamofs,

ftreperaj, & cumulcuofje contenciones, quac-ftiones,fubciUcaces,fophi-
linara qua; tandem in ventos & fumum abeunt. Nihilominus tamen
,
1 4i INTERPRETATIONES
hicc facuamerctrix, fucopida&purpuratavefteinduta,fiaudibus lliisil-
lcc.brisque inefcat multos, &: fpcciofis titulis palliat fLiamllultitiam;&

peromncs gradus ftultitia: ducit alumnos fuos.vfque ad fupremamlar-
uam.Dchac videpluravcrll.107. &117.
verCi^-
98 Etfedetadoftiumdomus Sedet [f in foribus donms 5J8
fua: fupcr fedem , in locis ex- fux fttper feliam j^ in exceljo
celfisciuitatis. yrbis loco.
Inforibm,?i:c.^ Qucmadmodumoftium Sapicntiaeverccft timor De i
& aifidus preces: jta oftium domus ftultitix eft D E i ignorantia,&: propria
phantafia,qua?in ludicris verborum tricis hsrct.lefcque faftuose oftentat-
Et quemadmodum veftibula domus folcnteflepulchra&fplcndida: fic
oftium ftultitiz magnis vcrborum ampuUis eft adornatum. In excel/ojbcc^

Etiamfi prstcr fucum&lenociniavcrboruminanium.raundanafapien-
tia nihil habeat: tamen fedem in locoexccllbciuitatisfibiextruxit,hoc
eft opinionem Sapicntix fibi conciliar, homincs in admirationcm lui ra

,
pit.Si: quafi numen quoddam ab omnibus colitur,vcra Sapientiaopprcfsa

& cxplofa : quemadmodum Scribx &: Pharifa:i & fummi PontiHccs in lo-
coexccllo fedebant,id cft, in magna auihoritateerantjChtiftoSaluato-
rc noftrojqui eft vera Sapi^ntiaj profligato.
Verf
99 Vt vocct tranfcuntcs pcr ij.
Vt ôcuret '(p^ tranfeuntes
viam , qui dirigunt femitas per njiAm , O^pergentes itmere
fuas,diccns. fuo.
7ranfeuntes prmimYÂv^xS. alliciunturadftultitixlimites, vanistitulis,

honoribus,ft pcndiis,laudccruditionis, &acquiefcuntin vmbratiliilla&
verbofa philolophia, ignari vcrx Sapicntis, qua: longc aha via inucftigan-
da & acquirenda eft. Qâm viam fapientiflimus Rcx nobis monftrat in
libro Sapientia?. Ah tranfeunres per viam breuiflfimx&miferrimaevitaj
huius-prudenter & pie difcite dirigere femitas veftras,vt ad portam & por.
tam SapientiiE^rernjEperducamini.
VerfiS.
100 Quis cftparuuIuSjdecli- .^Mfcjuis efijtmplex, declt-
nct ad
quutacft.
me,& ^ vecordi lo- net huc
Xtty
, ^ carenti corde dt-
f(frWi/(7^«»rtf f/?]Infipicns & vccors &amens cft.qui patitur fibi impo-

ni a mundana fapientia.qux incfcat fimpliccs hononbus,voluptatibus, o
pibus, qua: fumi inftar diftugiunt&cuancfcunt. FiliiSapicntisequarrunt
honores pcr humiIiratem,voiuptatcs pcr fobrietatem,opes pcr bcnignita-
rem,gaudium pcrlachrymas, fcientiam pcr cxperieniiamin Oratorio &
Laboratorio.
lOI K^ Aqua: furtiua: dulcio- VerCi7.

tAquit furat^ dulces funt:
res funtj&^panis abfcon- O* panij abjcondttus fuauis
ditusfuauior. eH.
-
GRADVS SECVNDI. 43
y^tûiifiirtiud, &c. ] Omnes Scicncias non diuinitus, aut Diuino-Magi-
cc,& Cbriltiano-Cabalice acquificar pcrprcccs 6c lachrymas funt aqux
tu rtiu2, no Diuinitus dacx ; ideo non luncdona pcrfcdta a patre luminum
profcda; igitur dcceptoria,fucata,nulUus cmolumenti. Dulccs l"unt,quia
acquiruntur finc carnis mortificatiQnc, fine vcra pccniccncia, flne vero ci-
morcDEijideocarnifuncdulces. Finis Ahfionjiitus^ Furcimacquilicus,
non eft panisSapiencix&vicar, quo animaalicur.fcdcftpanis volupcacis
mundanx, opum &: honorum futilm ideo fuauis carni,atla;th ali&a nimg.
;
Etnc{cit{implcx,quod V"*^'*-
'Et tgnorauit quodtbijint gt- lot Exhoitatio
a(lS.APIiN-
morcui func ibi, i'^^ protun- ganteSy<[jr^ tnprofundtj tnfer- TIAM.,&ob'
feruatioDe
disinfcrnirunc inuicati ab ni conuiux ett^s. Pixcepto-
rum.
ca. E:t Se- .^t entm applicabttur tUt,
pcuagm
ta. defcendet ad tnferos : nam qut
abfcejfertt ab ea^faluabitur.
/»^rc/^w<^/«/^r»/,&c.]HiccftfinisSapientia;mundaneimmunda:,huc
quoque omnesdiucrtunteaimbuci,inflati,cuigidi. Hicfplendoreorum
in tenebras, luxus inmiferiam,voluprates incruciacu5,gaudiuminciula-
cum,honores ignominiam.opesinfcedicacemabominabilcmconuer-
in
cuncur. Quienim inhacvitanonelldomicilium SAPiENxiyE yEter-
nx.Lucis Diu^x, & Spiritus fandi habitaculum eric tcnebraruro,& hor-
;
roris infernalis,fpirituum malorumreo quod Luccmaccnebris, Vcrita-

cem a mendacio peciic. JEterm Veritasjocer.os JEtana. via.dirigensiS JEter
-, -,
terniFita viuificAnos Mterrn Lux,illumina. nos\ JEtirna SdM,fa.lu:i

\ rsos: ne in
-^«J^
profitndii inferni epuU noflr/tifed in altijfimis adSaîertti^ JEternA menfam ajfidea,-
mtUifatiati afêSlu Dtuino in mternum.
Prou. 7.
,oj (OfilimijCuftodifer- VerCi.
( ) [ffli fnij cufiodt fermo- ZOJ
moncs meos,& Prjccepta nes meoSi^fracepta meaffre-
mcarcconde apud te. condetihi.

ExSc-
ptu3gin
Ftlijhonora Dominv m,6^
gint». '-ualebu : frater eum yero^ ne tt-
mueris alienum.
FiSmi] Conucrtatte D
e v s inmclius,qui fupcrcilioignobih&rmun-
dano fpcrnis admonitiones Sapiencis,tam paccrnas fracernasquc mcas.
Pfdcepta mea reconde tihi. ] Mulca & fcrc innumcrabilia,obiiciuncfpiricus
maligni&impoftores;humanisingeniisimpcdimcnta,quibusviamadSa-
lucarem conuerfionem is: illuminationcm intcrcludunt. Quot cnimôb-
fccrc, func Mundi illccebia: quot voluptatcs, quibus quafi vifco rctinen-
?
tur corda mortalium,quemadmodum c2.n\t'?octz: Vifiw mertis,veftrae!i

blsnditia. Et qucmadmodum opio conucrtuntur in fbmnum,eo quiv-
tuntur:itaftygio&infernaliopio,animijmortalium conucrtunturinfo-
mnumlcthaEum,'& profundam obliuionem rcrum Cxleftium. Ideo mo
+ 4 INTERPRETATIONtS
let hic Sapicns, vt Hlius Thcofophioe, prarceptaeius in intimos cordis pt-
ictralibus rccondar, &: fidcii iiigiquememoriacuftodiat. Obliteratise-
'limviuisDE ifcrmonibusinpedorchumano.receditSpiritusIllumina-
& Sapientix,&: luccedic fpiritus tencbrarum & ftultitix.
cionis
AtJhortatur 104 SeruaM an d a t a mea, Verfi

Qiflodi l^rxcepta. mea,^
ad concem-
pUtioncni
VsRBi Dei,
^
am
& viucs & L E G E M me-
:
quafi pupillam oculi tui.

viues: f^ Lege meamtanquam
pHpil/am oculorum tuorum.
quo rctra
himur i
fcottatione Etvfues] Quiavitafuntinuenientibusca.Videvcrf.zy. praxiaram O
Mentis & fcntentiam,plenamSapientix! Quemadmodum enim pupilia fcdeseft
Corporis.
radiorum vifiuorum & luminis viflui ita prsccpta e 1 iiinc iux & radii ; D
luminoiiin mentibus hominum.
Verfj.
105 Alliga ca digitis ruisi fcri- ^Liga Eam in digitis tuisy
be ea in tabula cordis tui. fcriheillam in tahulis cordistm.
Ligaeamindigitis] Tanquam m annuio recordationis.Hic A n n v lvs

afTiftentixSpiritUs boni.Theoiophorum. Liga prtecfpiarrêa m corde tuo iu-
giter,(^circumdigutturituoProu. 6, 11. Eruntojue-uerbahjeCtqniecgoprxctptotibi
hodte,in corde tuo : cjr narrabii ea filii^ tuii,^rnedi(abiri6fedtm tn domo ttta,cr am-
bulani in ittnere. dormiens atque cotifurgens : e^ i'gabis ea quafifignum in manu tua,
eruntqtte (r mottehunfur inter oculos tuos,/crtbesqtte ea in limineôfltis domtis tux,
Deut. Omnia, fcito, nobis ad dottrinam cflc fcripra. Quamobrem,
6., 6.
hicdifce. Intabu/iscordisJ Hoc P E N t a c v v m Soiomonis virtuo- i,

^vTîln
fum non iiiud Nigromanticorum feu Cacomagorum phantafticumat-
:
queblafphemum: ecolioMentiscua:fufpendendum. Videhguram Am-

phicheatri huius quartam.
io<r
Dic S A p I E M T I ^, foror Vctr4.
^ DicSa p I e n t I jEyJoror
mea es tu: & propinquam, mea es i ^ Trvdentiam
Intelligentiam voca: njoca amicam tuam.
Dic Sap ien t ii€,8«:c.] De v s boncquidhocefljdicereS ap ie n-

T JEternx, Soror MfcAes,&PRVDENTiAMDEi vocarc A-
I Ji.
micam mcam Ego ne ! mortalis hoc audcbo Quid iaciam

? ? Sapienci fa-
picntfr obcemperabo: optansquccx totis pra:cordiismeis,flimulo Sa-

p I E NT I /E ipfiusimpullus,lachrymasquepccnitentiaies, priiliordialem
Regenerationis i/A^, prasgaudio mtt rno eftundens, dico dicamque fem
perSA Pi ENTiitlEHOV
it,fisamicamea,formofamca,columba
mea.'Tecligo,cuidico,rumihifolaplaGes.' Veniinhortum Mentis mex.'
Veni,veni,veni,6 corculum mcum dclitia: mex O Hhochmahello Benahel\! !
6 fi uduofiflimum in nos S a p i e n t i jt vcrâduentum Perplacet mihi !
voXyquam Socrates Aclienienfi^ Piiiiofophus figilio fua gcrcbat infcul-

ptam, ha:c K^rtticu^ horr.inii, Sapientiaeiu6 : IntmicmfiuUttta. Quid, qiiarfo,
:
congfucnttus S jpientis noftri, loci citati,verbis,fi deSAPiENTiA JL-

terna , fota vera pie ac Chriftiane , hoc intelligamus Amicus ? , I h s v H
C H R STV I S
;
GRADVSSECVNDI. 4^
CHR I s T V s , &ict*di)Ci>7r^, (Sapientia Dei, no(lri caufa ciio fa-
cta)ccicus,im6fia:erruauillimiis,quiinrcincerraccinitur. Amicusnon-
ncmagnus,qui moricur hoftis amore? In hoc Archcivpum fidelitcrimi-
pollimusacimpctramus o m n a, Chrifti.inoCabalifti-
rantes, fapimus, i
cc, Phyficomagice, &:Phy(icoChemice,Theofophicc. PerSAPiE n-

T A M conferuaci func, quicunque placucrunc Do m i n o aprincipio,
I
verf.iô. Vidccap.io.hb.Sapien.totum. Porro: Dixiltioptimefracer,

Matth. 8, z o. Vulpesfiiteas habent, (^ zv/ucm calt nidos, atfilins hominis mn ht-
betvhicaputrecit7ztt. Inme, ohrecro,capucreclina: tocus, tibipaceo: totus
fum cuus non vc cu conquiL-fcas, fcd mihi, Corporc, Spiricu &: Anima, ex
:
te fit quies xterna.Concordat cum hifce noltris D. Auguftinus,

Coî e s )
Medir.cap./.&r 8.inquiens:«_^w^/r, D e V s mcHsâmoremagruiymagisquc te

arnare citpio mtht vt amcm tcfimper quarftum voby quanttwt d<. bfO, vt tujoliu
, cia
tota intentio mea,cômnis mcdiiattorNea,temedtterperd!esjmec(Jfitione,tefin-

tiitmper foporem in nocJe, te alloquatur Spiritus mcM., t ciirnfabulftur Clltns mea
lumi -le fancU vifionis tuA tUuflr' tur cor meum, vt te duce^ te rcxiore,ambiiUm di^
vtrtutetn vif t utem tdndcmqê videam /f D evm Drornmin Sion,nunc qutdem
,
per Speculum tn <triigmate,tunc auiemficieadfaciem,<^men. Efuc,Do^rin*flii

(jux volo.
Vc cuftodiatteamulie- Vcrn^.
Vt cufiodiat te jj a muliere 107
rc aliena, ab e^ranea a\ix exfranea, c^ ab aiie»a,quayer-
fcrmones flJbs lenit. bafua dulciafactt.
<_xf/w»//f''f<'x/r4»<?4]Dequaverf ii7.Fornicatiocumea,adajrernumdu-
citperniciem : mel enim habecinore,fclai"Ienicale(rodensinteriora)in
cordc.
Ibidem
Ne declinct ad vias eius
Verfi^. If 5V> ahfrahatur in yiis il- 108
cor tuum nequc , oberres liiif mens tua, neque deciptaris
infemitiscius. fernitis ettu.
?(eabfrahatur,&zc.] Mundana fipientia meretrix eft.iilecebris fuis car-

nalibus, vtpote faftu, arrogantia, fupcrbia, voiupracibus, hononbus,diui-
ciis,menres hominum allicicns ; quibus tamen Mens humana non illumi-
natur,fcdtenebrisobfcuratur,corrumpitur,ta:datur. Semitxctiam ipiius
dcccptorix, non pcrduccntcsadverum finen» hominis ,adveram&a:ter-
lum Sapicntiam, fcdad mottem & confufioncm. Piuina Sapiejitia virgo
cft,qu2noniungitur,de(pon(aturaurcopularurcum!mpurisanimis,(ed
DE I Timore imbutis.quos puritate (u.nllaminat, & ad fontern S a p i-
E N T i it ,& ad prima:uam Kicem Chriftam klam perdUwit,&: cum eodem

coniungit. Videinfravcrfiij.
Verfz*.
0,9 ^^Multos enim vulnc- îuhos enim 'uulneratos de- lop
ratos dciecit, & forciilimi iecit, O" forttjjimi quique inter-
quiq-, interfedtiruntabca. feciiftnt ab ea.
F ?
4^ INTERPRETATIONKS
Multi qui concubucre cum mercctice hac, vi
(^tnltos Tjulntratos deiecit'^
ri (quidam)ingenii alia> non admodum praui.veneno eiusfubtilijtan-
quamepidcmicalue^grauitcnnfcdi, vixtandem,inmortisagone,aliquid
lcuaminis lcnfcrunt: multi,fortillimi,hor efl:,do6ti fapientiirimi (a fui fl &
milibus ] habici, (cum tamen erantftulciHimiîn Sapiencix tam infipientis
caliginc,lethaliterraucir.ti,decumbentes, mifere cxpirarunt( exempla
funt in promptu innumcra)&- pi.*rieruntin vanitacibusfuis.inquc cene-
brarum abyfTo fepulti iacentes mapent. Alccriusigiturexemplojfili, di-
fci co . Na mfelix, qitemfaaunt alienapericitU cautu-n.
IIO M^Vix infcri domus c- Verri/. I
I
Vix tnferm , domns etttf , de-
ius, pcnctrantcs inceriora \ Jcendentes adcubictiU mortis.

mortis.
Duccnceseo, vndevenerunr. SapiencixDiuinjc vixrc-
Fixinfefîiicc.']
Hx func ad csElcftia scernaque perduccnces,penctrantesintcriaravicx:
advi^ infcrnifuncvia:impietatis,adinreriorcsmortisaccrbitaces pcrdu-
centcs. FinisSapicntixveracacDiun.i', vicacfl: talfxacmundanarmorb.
Serpentina cnim illa aflutia morccm in mundum incroduxic : Diuinave-
ro Sapicntia (incarnata.fihus De i ) vicaiii mundo dcdic.
Sapientia
abimpioru
III Quado intrauerit S a p i- Prou.'i.
Vcri:;.
If Si Sapien-
intrauerit III
via & fcor- E N T i A cor tuum ; & cocrni- Ti A cortHtim,ix SCIENTIA

tatioas cii
i$ophil>is tio anim^ tua: dulcis fucrit»: dnma^ tu^ Ifplacuent^

hberat &
dirigitin
Sinedar Sapi enti>e guflaueritcorcuum. Placue-
Si intraturit]
riambo-
nam. rit] Ica,vc decernas ad vfumvicx acconfuctudinemcibiadiQngereeam,
veri.507. eiqueexcoco cordediccrc, Soror mcaes, ScPrvdentiam

vocare amicam tuam,ver(.io6^. SponfameamtibiafTumcrcvcrf 146". &
conquiefccre cum illa, verf. 25 6, O
quanca multicudo dulcedinis diligen-
tibusceDomine?
^'''^"-
lU Cogitancia cuflodict cc, 1 1
/f Con/iiium cujiodiet te,^
& incclligecia coferuabic tc. I I IPrudentiaferuabttte.
Non humanum fed Diuinum,quod I e h o v a h

Confiliumcuflodiette]
mificde alcifTimis. Ncindeccptionum &crrorumlapidcm impingacpes
mencis tusc. Ecfjccorrigunturvia;hommuraincerra,&:difcuncfaiucaria
vica: & adionum confilia.
"5 Vt cruat te a via mala, VcrCij

Vt eruaris /^d ^ta mala, i^ "3
aviroloqucntcperucrfita- ab homine ff qui peruerja lo-
tcs: quttur.
t^viamaW] Hoccft,a.dogmaceSapicncia:mundanzaut fccularis^qu^

Philofophia vc prorfus deftituca luce Vericacis, itatoca fophiflica&rinfi
piens.flultitiaqjcoramDE o,teftePauloi.Cor.i,2o.VndeadColofI*.i,8.
Videte
GRADVS SECVNDI.
Vtdcte^niquu vos decipiatperI'h:loJ(>phiam,&inanemfaUaciam,Jecundumtradi
tionimhoniinum-ficundumelewuttimundiyCrftonJecuttdumChtJlum.ldc^j^cr
Philofophiam.quar carct fpiraculo D
e l & illuftrationc Diuina .inniten- :
tcm prudcntix iuxphantafticx atque mundana:, non luci vcritatis, in Li-

bris SS.* Scriptura?, Natura: &: Confcientia: Diuinitus Tcriptx, tradita: a€
manitcftatx. û^piruerfnlosûitur]^ \n quocunquevisfcibih.Diabologus
illcllr,autJurcpcrucr(iis,Cacomedicus,P(cnidophyficus,Sophifta,autqui-
Adeo in quouis
uis aliusjpro rectis falfa fubftituens,ipccie veritatis fucata.
ftatusgcncre((uperquoconqucrituromnisluftitiamamans)rcrumgcre-
darumiftigubernaculapailimhodietencnt,vtintcrSapicntcs, hocfecu
lofereminimctutum (it,S a p e n t i jt Doftrinam pureprofitcri.Tan-
i
tuminualuitmalitia:fumus!Nam,(iquifunt,fDiisgeniti;qui Ve R ita-
T I totos fe dedicajit, infani ignari , irrcligioli, interdum hxrctici vocan-
,
tur,odiohabcntur,ct!am pcriculumcapitale in cosconftituitur, contu

mcliisafticiuntur,fa:peljcishuius vlurapriuantur. Hjrc pucmia S a p i
E N T I j€ amatorum, apudmundumimmundum; hifcciniurioseaftcfta
ipfa Sapientia incarna acaput.-fimdiapatientcr feramusmcirbra.
Eft cnim (umma fclicitas,prcpter Optimum pati a pcllim is. O tempor..
,
1
omorcs! D tus, detiftisfuncm &linem. Amcn,dicatomn.sThco So-

phiajamator.
Qui relinquunt itfer re-

VcrCij.
î ^ derelinquuntjemi- 114
d:um, & aq^^bttlant pervias toAreHas^fS ambtdatper ytas
ccnebrofas. tenebrofki.
Ouidere/tnqitwtt.Sccl
'^" Nimirurh , fertiitas SApientije veras." quos
propterca S a p lE nt i a viciirimrclinquir^&iureoptimo tradit(Rom.
i,i8.&feqq.)in reprobum f'enfum,vtambulentpervias tenebrofas,&fa-
ciant ea,qux non coueniuntirepleti omni iniuftitiaj^pcrptnditc h^c,qu^-
fo,quiEcclc(iaftice,Politiceatq;Scholaftice,Tcrramiudicatis, vern6j.&
fcqq.Xcortatione,vcrfutia,auantia,malitiS,plcniinuidia,c2:dc,contcnti-
one,dolo,malispra:ditimoribus,(ufurroncs, obtrcdatores.D ei oforcs,
contumeliofi,clati,glorio(i,cxcogitatorcs malorum parcntibus immori- ,
gcri-.expcrtcsintelligerix.paftorum haudquaquam tenaces,alicniacha-

ritatis aftedu,ncfciifcederis,imtnifencordes. Lapidi Lydohuicaftricct
vnufquifquc (cuiuscunque (it ordinis,ftatus ac facultatis ) Conlcicntiam,
cxaminctque ada &: fada fua qui vult ac gaudet SAPiENTiit vcrx fi
liuscfrc&nominari. Si gn a T v r j€hxccrrocertiusdcmonftrant,talcs
qui f int.nihil hrmi,folidi au: rcde fcircopinari tantum dum opinantur, :
funt fcmper difccntesacdifpurantcs,adveritatisfinem nunquamperuc-

nientcs. Nimium enimaltercAndo iitiXtiiP. Clodii atque Varronisprouer-
biam,veritaf dmittiiur.
VerCi4.
QuîLTtanturfaccrc ma- ûi Utantur [f cutn mAle- 115
lum , cxultant in pcrucrfi- fecertnty O' exultant {f in rebu<t

tacibus mali. pejjimij:
.
48 I NTERPR E TAT ON I L S
Cum malefecerint ] Cum falfum pro vero, iniqunm pi o accjucJ, netas pro
iurcfraudulcniiilmiifiibdolcfubftituerintatquedefiMiderint: apudquos
lus &: luftitia, Vcritas 5c Conlcientia, nihil eil, nifi publica merces vansc-
que, apud vulgum im pericum & profanum qui ex veritate pauca ex opi-
, ,
nionemultaxftimat.glorixaucupium. Pereanr,quicandjdum vercuntin

nigriim. Inrebtapejjimis^ V;rautciT»iilis: quiacommittunr,quodhaudfa-
cileremittctur,peccacum contra Confcicntiam.
116 Quorum ^vLTpemer- VerC ij.

.ôrum femitt& pcruerfz
(x funt 3 6c infames greflus funt ^tS' V^Ti^tierJi funt m ym

eorum. fuii.
Vi£peruerfe\ Ah,cur non peruerfxjCum laruas ruperbi.T.fophifmatum,

mendaciorum,litigiofarum rationum conclu/iuncularumve, deceptio-
numSvrtahiitatumpernitiofiirimaSjfupcrcifoaltomahriofeprjfcrantior-
mofxvericacisfaciei. Obquodvereintamesgreirus eorum.
Stottatio- 117 Vt eruaris k^ a muliere Ver[:i«.

Vt ernat temftamamuliere
, nem ta ra-
aliena, & ^ ab exrranea, extranea, ah aliena^ qu£ elo-
tionis ac
mentis.qua
corporisvi-
tandam.
^ q mollit fermones fuos. quiafa cmGllit, \
{^ mu/iere al/em^Sapiens hic nonfimpUcicerdefî-wrracioneagiccar-

nalijverum quoque lenlbum,rationis ac mentis.quemadmodum verfu ap-
parecioS. Vcenim corrumpunt bonosmorescoiloquiaprauajllcbonas
mentcsdogmatafalia. Sapicntiamuiu)ana,vulpccularis, tumida, fuper-
ba, litigiose dilputacoria,ampul!ofa,verborum inanium garrulicate fine
mence fonos blacerans,& dialedicis prxftigiis (diftinguo.amice Ledor, v-
fum verum ab abufu) pcrfophifmatum ambages, (bdudionum reciaten
des,eft illex,blada
illa &
alicna 6c mulier ( Prou.7. ) extranea, ihilta cla. &
mofa,qua: mendacillimoticuIo,pro S a p i e N x i a vera, fe diabolice ven-
ditatilultis:cu,iuxtaPaulum,nullaveriorlitftultitiaapud De v M.quam
terrena fapientia dcdifcenda
; ei, qui vcrc cupiat fapere. In Philofophicis
Ludouicum ViuesauditePhilofophum(cui,vtarcificiinfuaaitecreden-
dum)ienem,doctrina&expericntiavalcncem:Qux,inquir,iniuuencuce
elaco fupercilio pucabam elle chef;iurosinPhilofophia,iara conuerfus&:
fcnex, video vixftercora eire, £c cancumremorasvita^piar, ftudioruraquc
neceirariorum fuifle. Ha:c illc. Sandos etiam Pacres, Hieronymum,
Ambrofiii, Auguftinum, Cyprianum, Hilarium, Bafilium,Cyrillum^Tcr-
tulIianum,Bernhardum,Prudentium, Ifidorum,multosquc alios viros
pios & dodlos (quorum pofTem, fi ferrent tempus & locus, prolixum infti-
tuere catalogum.fcriptis illorumidabundeceftantibus)nonparumpfe-
nicuit infumpta: opcr.x quam locarunt in tradanda Philofophia feculari,
,
femper difputatoria,Ethnica,teri:ena:omnesquepoft rnultos lin illacx-

anthlatos Iabores,in eotandem conueniunt, iftampeftemen'everitatis,
fcicntixfolid;r,LegisqueDEi,&:ReligionisChrifti. Fugiteergo.fugitc,
6 adolefcentes,mcrctricem £c, exemplo Imperatoris Maximfliani I.
:
Eihnice
GRADVS TERTII. 49
Ethnicc aut 'protane philofophantcs, audite vt ranas, non vt philomclus.
Qui ( diabolo non impcdientc^potcft capere.capiat &: fe cmcnder. {^b
^v/rrf«^4]percgrina, Grarca, mendaci,qua:non comprobatur tcflimonio
Spiritus fanfti interno. Ratio eft,quia Sapicntia non acquintur tucatis &:
phaleratis Rhctorica: vcrbis,ncc lyllogiimorum tortuoritaribus,quibus
Extranca harcparuulos &: incautos inlui(heuturpem & merctricmm !)
amorem pcHicic: fed Lumine mcntis Diumitus illuftratx ( Enthufiaftice )
cadentc fuper intelled:um,&: mouente liberam credendi voluntatcm:qux
nobili/Iima cft omniumrcrumfciendarum via. îixmolltt fetmonesjuos'^
Dialcfticc, Rhetorice. Seneca 'JMeUitum 'venenumi hlanda orotio. J^^/i-
:
cirecredttjfacile dccipitur. Proinde Cicero rcdte dixit: Vires (^ neruifunt Sa-

penttA^nonfacilecredere. EtEuripides: Prudenti diffidentia nihilmclii4s(^vti
LiushomirUhus. Difcite ergo nunc, 6mortaIcs,tot rantorumqucmonitis,
hanccauerc, non ipforum iniuucntutis ignorantix teruorcerractum imi-
tari errorcm potuis, quam jetace deinde plus (apientium pitniceatiam.
Et relinquic <^ duccm VerCi?.

^£ defent ducem adole- 118
pubercatis
Dei
fua:, &
fuioblicaeft.
^
padi fcentix.
obltta
fix ^ pacit T>ei fut
eH.
,
Ducempiibertatii] Hoc cft , D

£ v M iprum qui pcr : Sapientiam
fuamîn Libro Naturx magno,Lcge(in Micro &: Macrocofmo)Diuinitus
tradita, Vcrbo^ûcfuofcnptcabvlqucinitioMundijamalitiaadRcgiam
V E R I T A T is viam,auocauir, inuitauir;hodieijnuitat,vocar. PailiD e i
/ut,&cc. ] Exemplo Parentis, hoc cft,diaboli,qui in veritate non permanfir.
iohan. 8, 44.cuius illa filia obccdientiflima. Omnes quiiungunt&con-
iunguntfecumhancmatrimonio, perditcobliuifcunturp^di Dei fui,&
gencrifiuntdiabolijfocrumquehabenthoftem D e i,CreaturxatqueNa-
turar.totiusquc genens humani. (înt c^rdc^f ©cfdlfcfâlft. Vt caueas,mo-
nitor tibi fum,amicus.
<^ Inclinata eftcnim ad verfij. f

.îainchnauit ad mortem iip
mortem domus cius,&; ad domtis eiiis , ^ ad mortuosfe-

inferos femica: ipfius. mitx eifis diiCHnt.
/»f//»jr4<'/7]DucitadinteritumCorporis,Spirirus&Animsp,invitahac
& ia xtcrnum,do(ftrina lilius : at,Lcx Sapientis.fons Wtz,vc declincs a rui-
namortis. Prou.13,14.
Omncs ingrcdicntcs ad Vcrfij.

bmnes ^ quiingrediuntur ito
camjnon reucrc(:cur,ncc ajp- adeam, no reuertentur, necav-
prshenduncfcmicas vica^. prehendent ^femitas yitx.
.^M ingrediuntf(r,&cc ]Qui docendo &: txcrce.^do tradanteam,dele-
danturca, aflocianturillijampleclunturfv fcquunturcam.-quibibuntex
craterc illius,repetc cx hominibus, tanqu.i aliq uo Circa' poculo inebriati,
incantatur,trasformaturinbeluas&fucsimmudas.5<?w//<«5-«/^]DECEM:
)0 INTERPRETATIONhS
quasvideFigura Amphitheacrihuiusfecunda. Quivcftimercis Regene
âcionis dcccmTheolophicc veftitus ambulacin ilHs, Vn i t v r De o:
idvitxfoncem,S a pi e n x i jt Oceanum.feHcicerdeducuntMagosCa
bahftarum ab Onenre( vcelt verf.i/o.) venientes, prxlucente S a p i e n-
T I A ftclla,Micro bc Miicrocofmice orta.
ICum
ambula.
boni^ 121 Vc ambulesinquampervi- Verfi
^ Vt ambtiles in ôia, bo-
cambonorumj&femicasiu- na : <ijr l^ calles iujiorum cu-

ftorumcuftodias. Jiodjoj,
Vtamlulest-tvia hona'^ Via bona cft via l.ipicntia?, iuftitix , rhndificatio-

nts,redemptionis,verit.it)s,vitx, i.Cor.1,50. Et vniuerl.cvixDcjmini mi-
fericordiaS^vcritas, Plal.25,10. Viabonacft viahumilitatis,man('uecudi-
nis,confta,nci*e, cacicurnicacis,fidei,charitatis,fpei,patiencia:. Iohan.8,51.
dicebac S A p ie nt ai incarnacaadcos,qui crcdidcruntei.IudaroSjJ/TW
manfcritii infermone meo^vcre difcipuli mei eriiis^cy- cognofc(tii z'crita'eM,^ 'ven-
tast'bcribttvoi. Qjjaproptennancas,f(jadco,in S a p i E N t lA fermone,
vt d fcipulus fis S A p I E N T ivE, pr.xvcptricis fideliluma:, & f.illete nc-
fcia:: cogno.^cas Veritatem omnem hyper , tam in Phyiicis &:
phyiicis, quam diuinis ambules, Cabalilla.Magus, PhyficoChemicus,in
viabona: &:vcricarisdogmatcIibcrcrisaberroie &deuiat!one. Calkstu-
(lornm'^ Sunt exemplavirtucum,piecaris,&inprimisimicaciovica:Chrifti
Saluatoris noftri, VnJe Apoftolus i. Cor.ii,.i. Imitatojêsmeiejlote -^ficut ego
Chîflt. Hacv incedL-ndum cft in Orarorio & Laborator^.-^. Imoharcipla
a
via tibi monftratur in hoc Amphirheatro lynoptice,^: in PTologo per/ il-
Iosgradus,quiadpenetraIiaSapiencia:a;terna:foliusvera:nospcrducunc.
121
li
^ Qu.are teduceris,
mi,ab aliena, &: foueris
fi-
Prou.
Verf 10.
5.
Bt ôt quid deleclabem ,fili
mt,cHm aliena^f^ ampleSlcrisfi-
infinualterius? num extrane^?
ârefedtecerU, &:c.] DiuinaSapientia,tanquam fponfa amanda com-
ple6tcndaque eft-. Sapientiftimus enim Rex dccieuerat fibi eandem de-
fponfire. Etlane libentiflimcllla coniugium«nitcummentibus noftris.
Et hoc quoque fine SapientiaDei Incarnata, perincarnationem,
cum gcncre humanocontraxitmatrimonium. Videquam intimcletibi
conunxit SapienciaDE i.fibiqueexnacurahumanaparauitdomicilium,
in q locotapIcnitLido Deitatishabitarct. Ahcur tu teingeris in finum me
rctriC's,(f)picnria'mundana:immundx)cumc.xlcftistevirgoiamdudum
deperire coeperit, pura, cafta, illibata, plena gratiarum, donorum, bcneh
ciorum immortalium. Amore igiturDiuino opus eftadcapiendam&
defponfandam hanc virginem. Amormundimcrctriccm ilUmambit&r
iambit, mundanam & facuam fapienciam qux indulgct , focdiftimis affe-
dibus.
VerCii.
•ij Quando coram oculis llcjjicit "DoMi Nv s/f vtas
TE H oV A H (lint vio: viri, & o- ho)ntnts , <^ omnes ^^ grejjiitts
mnes femitas eius poderac. ettts confiderat.
V'a.s
GRADVS SfCVNDI, 51
VtaihominUfScc. ] Cum animus tuus inhiac rcbus mundanis,honoribus,

voluptatibus.opibus ; peruerfx lunt vix tux, &: deuias ajs v m m o B o N o.
C/rf,^«/*ff<Jw/ii/^r4/jStudia,CGnrilia,tcchnx,inridia:,calliditate5,ftuUade-
quos Dominus confiderat contuentur Ange-
fideria tua, funt grcirus tui, ;
li;accufa£&obferuatconlcientia; numeiantdiaboli. e v squifcruta- D

turomniumcorda&rcnes,&:vniucr{asmcntiumcogitationesintelligit,
i.Paral.28,5;.abom.maturcordisprauitatem,&:puniendamtradit,(nircfi-
pifca$)creaturis vltricibus, qux vindidbam cxcrcent erga omnes, quos
DEV s abominatur. Maximaautem eft miferia,im6infernusipfe, aD e o
rclinqui.
VerCii.
U4 Iniquitatcs fua^capient I^ Imqmtatesfute eapisn.t im- 1^4
ipfum impium & funibus pmm, If (^ fmibmpeccatorum

peccati fui tenebitur. fuomm coHfinngitur.
laiqnitates] Omnis iniquitas fibiipfi ptrnas & plagas infligit nulluro eft :
vitium, quod non pcculiarem fuum morburn paiiar. Quemadraodum e-

nim ipfa quidem virtus fibimct pulcherrima mcrces: ita,omnequidem
vitiumfibimctdeterrimamerces. Omncenim femenfrudumfuumpro-
prium profert. Mifericordixfru£lusefl:,miferico.rdia:benignitatismer-
ces eft, benignitas : &e conuerfo; immifcricordix hudus eftimmifcri-
cordia &: crudeli«8s. FuHJhuspeccatorttm conflnngitur ] Pcccatum certc eft
maxima atque captiuitas,impmm ita conftiingens.vt nequcat
feruii.lis
pcenas eftugere. Sapientia Diuina, ingenua cft libcrtas^qux animum ho-

minis liberat a ftultitis vinculis,atciicbrarumerroribus,aviiiorumpla-
gis.a dcfperationum laqueis.
M Ipfe morietur,quia non Verfij.

hfemoriePur,eoqtiodnonai*- I2J
habuic D i s c i pl i na m,& diuit eruditionem : c3^ propter
in multitudinc ftuUitia^ multitudinemfiultitufux -(êr-

fua: decipictur. rahit.
Animus humanus non illuminaciis lucc Sapientiaj Diuinx,

'Errahit'^
plcnus eft crroribus.ita vt neqqidem minim^ eius acliones errore carc;»nt.

SiD EVM afpicitêrrat :Si NA?uram,delirac:fifeipfum,fallitur:fiproxi-
mum,decipitur.Summa: nec minjmam Cxli ftellulam,nccherbulam ter-
rx ablque errore poteft intueri; quia omnescogitationesciusfuntcrro-
res.Hxc fane eft muhicudo ftultiti2,q'jx nihil aUud nifi mortcm & interi-
tum fecum aflerre poteft. Delapfus enim eft homo a fonte Lucis.in tcnc-
brarum abyiram, ex qua eluft^ri minimc poceft,nifiSapicntiK Spiritum
diuinicus fucricadeptus.
16 Pf ou.
Omni (igiturjcuftodiafer- /i
*T*rx. omni cufiodia {ergo)fer- ii<^
ua ^
C o R tuum, quia ex
ipfovitaprocedit.
Ycrfij.
ua (fo R tuum
funt eêffti-s <-cita.
: qma ex tpfo
COR.
52- INTERPRETATION ES
C o R /««w] In Corde S a p i e n t i a fedemhabct: caueigirur, nefe

dem hanc occiipet &: implcac fatua fapicntia. Serpcns enim illc antiquus
excaecatmentem.&inlliHatvirusfuummultisinlidiis: Ubidinecorinqui-
narjfuperbiainflat,iraincendit,odiovafl:ar,quasomniafuntoperadiiiboli.
Tuvidc.vtabhocvencno Co r tuum cuftodias lcruesautcm
:
ilii:d &:a
perias Cxlcfti Sapienti2,timori e i, D fidei incorrupta:, (qua: purificat
cor)charitateinfucacaf,fpeiimmota;, patientiseinfrafta^.humilitatiama
bihllimx. C o R tuum officina fit orationis &: precum, inftrumentum
fandiffimorum gemituum, & domicilmm pietatis.
^«1:14 '^moue d te (Ôs prautm^

117 Rcmoue a tc peruerfita-
os. tem OR I s j & prauitatem & detrahentia labiajint bro-
labiorum elongaate. culd te.
Osprauum] Ad conftantiam Sfgrauitatem in didis&faftistcaflliefa-

cito. Angch enim vigilcstui llint Spiritus conftantcs &graues,ofores
omnis leuitatis: funt Spiritus vcraccs,&: veritatis arrvantes. Spiritus autem
apoftatx funt medaces,deceptores, illufores,leucs, inconftantes, quando
loquuntur mendacia, de proprio loquuntur,&: proprium aperiunt the-
faurum,quiadiaboluscalumniatoreftpatermendacii. De v s eftverax;
Chriftusveritas;Spiritusfan6tus,fpintusvericatis.Sol4'CaîentiaDiuina
^.
eft verajverior,venflima.
OCVLl izS OcVL I tui ad redlum a- Vcrfzj.

^ OcvLi tui reSia yide-
fpiciant,&: palpebrê tu«E di- ant, t3palpehrx. tH£ praccedant
rigant vum tuam coram te. grejfus tuos.
Oc v Li ?/«,&€. jOculi mentistua; intetiti fintfempcr&indefinen-

teradDEi mifericordiam,iuftitiam,fapientiam,omnipotentiam,verita
tem, benignitatem &: ad imitationem exemph vitx Chrifti ita redc diri
, ;
-
Solcm Iuftiriar,in ftellis eledos infloribus,

pitur vita tua. In Sole.intuere ;
Paradyfum;in homine, miferiam tuam: in De o Patre gratiam infini- ,
tam;in Chrifto,fratcrnitatem amabilem;inSpiritu landio,charitatem

communicabilem in Angeiis glonficationem; in Macrocoimo Diuinam
;
prouidentiam in Microcolmo, Diuinam Sapicntiam.

;
PEDES, Dirigefemitam^PE- v«Ci6. Tondera Jemitam Tebvm

12.9
vcllaccirus
D I B V s tuis , & omnes \ix tuorum,(^ omnes '-uu tnjndt-
tUcxftabilientur. ngantur.
P E D I B v s tHis\ PE D E s fignificant officia vocationis Icgitima?. Vide

primum habeas legicimam ad res gerendas vocationem : deinde, ne extra
vocationem quicqiiam tentes ; inleliciflTimum enim habcbis fuccefliim.
Angeli,
. y
GRADVS SECVNDI. 55
Angeli,Spiritiis adminiftratorii ad ccrtum genus vocationis noftrx Di-

uinitus funt dL-lHnati./« zîis enim tuis tecuJhiiiau.zitPfihes, Pfalm. 91,11.
Ergo exrra vocationis vias te delerent, &: tu ad lapidcs ruinxallidespe-
destuos. ,
Vcrfiy.
Ne declines -jâd dexte- D^dechnes ad dexteram ii'o
ram, ncqiie ad linifl:ram,a- ?iequ€ Adji?njtram : remoue pe-

uercepcdem cuumamalo. demtHHmdmalo.
i^ddexteram, &c. ] Ad dexteram inclinant, qui profpcris rcbus infole-

(cuntjad linilham, qui aduerlis franguntur. Addexteramdeclinant,qui
promillis ad {iniftram,qui minis a redo deflcftunt. Non iis nimuim ani-
;
mofus, ncc nimium deiedus (medw tuttjpmns ibis) nec lis auarus,,nec
:
prodigus: (cd Iiberalis,ita vt ncc protundas tua bona.nec thelaurum tuum

ttnacitate abfcondas: vtrumque enim malum cfl:, a quorcniouepedem
tuum. Diabolus enim &: mundus cafTcs,^' retia tamaddextram>quam
ad finiftram expandunt, vt (i non laqueo luxurix poceris capi, capiarit
funibus & vinculis auariti£e,quibus corhominisdemergiturinperditio-
nem.
Ptou. 9.
Si fapiens-ilftris, fapicns I^ Sienimfapie?isjtteris, ti- 131
Verfii.
eris tibi : (1 vero illurorjfolus himetipfieris : Ji autem iUufor^
iuespoenas. foltts fortabis malum.
Sifipiensfueris, &cc. ] Satius igitur c(t obtemperare SAPiENxijtve-

rx, & fuo fapere commodo, quam illuforibus & fuo delirare dctrimento.,
Fruftra fapit,qui fibi non capi t. Impietas feiplam vlcifcitur
S V M M A:
Nam qui SapientiaJvi Sap.
Veifii.
?.
^^S A P I £ N TIAM^ 13^
DlSCIPLINAM QJ E pro T> I s c 1 F L INAM quiab-

nihilo ducit, mifer cft, C^cs- eH^ {f O* vacua
iictt ,i?jfelix
quccaliumvana: &:labores eHfi:es iUorum , i^ laboresfine

infrud:uofi,atque opera eo- frufiu , ^ inuttha opera iUo-
ruminutilia. rum.
Sapientiam &Disc ip.]Tu, quiexcutis,refpuis,pedibuscon-

culcas ac deferis Sapientiam&DominiTimor EM,quifelix
eife potcris. Vacua estjêsillorum'^ Sunt femper quxrentes,in omni myfte-
rio,fcibili fecretojad Veritatis finem nunqua peruenientes: miferrimccjue
cuancfcentesinvanicatibuscogitationum,opmioniiatq;Iaboriifuorum:
G 3
f
S4 I NT E RP RETAT O N 1
'
: S
6cquia Sapientiam vcram eiusquc initium Tunorcm

, oMiNi , D
abiiciunt,Theofopbice Orare non polVunt,ncc fapienter & cumfrudu
Laborarc. Cumque coatra Do
m i n v m nonvaleatConiil;um,etiamfi
omnes mundi huius immundi fapientes infipientes manus conferret , ori
tur Babcl.id cfl:, confufio, in fcnfibus, ratione & mentibus eorum, dantur-
que in reprobum fenfum,vt(quid pro quofumentesautoperanrcs)ca
dant dc errore in errorem. Norace hoc, vos, qui qusritis Lapidcm Philm.
quiqueaffcftatisCabahil::ce, Magice, Chemice,TheofQphicc,&c. intel
hgcre,fcirc poflidcrc & pra^ftareca, qux quarta huius Amphitheatrifigu
ra fapicnter iunt annotata Vofmetiplbs inquam piius Thcolophice fic
: , ,
tradare difcitote,vt(DE o mifetcnte,dante &: operante)cnodcmini,e

pcccatorum fordibus cxtiahamini,fuperfluitatibusq, impuritatumhbc-
remini, foluamini, fcparemini .depurQmini, coniungamini, (6 abyfliim
myfteriiDEi! non cft ir. hocvnicnisDiuina:punfto,volentis,perfeaut
curremis, {cd.n:iiferentis D e i. En(oph V Bnfo^hl)z.d, plufquam pcrfedionis
gradum ( DiuinoDiuini ignis artihcio) liibUmemini , hoc eft exaltemini, ,
& cum D E o ipfo in Spiritu & Veritate mcatalitcr fermentemini prius- ;
quam dico, Lapidera Philm. & rxtcros S a p i E N, t i-^t thefauros, e S A

p i E N T I ^ Mioera, qua: vera M
a g n e & i a eft CathoUca Theofopho
rum,eflx»dereaggtcdimini alias (creditc vcridico) jEthyopem
: & laterem
lauabitis. Bona6cDonaD e ifunt,fijerunt,eruntqucfcniperhajc,dequi-
bus agitAmpliithcritrum hocnoftrLvm,a foIoOE o penden.tia: qui,cui
vult, largitur aut fubtrahit , fublimis gloriofus , omni iilfij^xiaac Bonitate
,
repletus., NotaiHo m o,Latcrdealbandus,&Corpus,quodftat;DEYs,

Anima quae viuificat i r i x v s fandus, vinculum; cuius virtute fit
: Sp
VN lo; quitingit &datingrefl'umadRegnumperpetuum. Oharmo-
niam mirandam Macro & MicroCofmi Regeneratoriam Non nifi rege- !
ncraiionis ftudiofus , & quidem fingulari D e i dudu, Regenera-

'"
tionesintelligethafce:Cstcris(untfyluxBo.
hcmicas, erratic^ ac tene-
brofe..
W*^yA ten'ttîUtt4 hic infirtOHr.,
r GRADVS
III
—
GRADVS TERTII
I I I.
GRADVS
PROLOGETICVS
TERT VS I
EXPOSITVS.
'53 Qjy I D S I T S APIEN- Sap.«.
Veift4.
^' ID ESTSaP lENTIA, 13?
T I A,&: quomodo orratue- ^ quemadmodum [f fafia /it,
ritjicferam, ncjêlabo vos. referam, ^ non ahfcondam a

Myltcna: fca a primaori- vohis [f Sacramcnta TJei ,fed
iîne inuefti<rabo coeni- l^ ah tnitio natimtatu tnuefli-
cionem ciu3,acc}ue in aper- gaho, ^ ponam in Lucem fcien-

tum profcram, nequc Ve- ttamiUius, ^ non prxtenho <-i;e-
ritatcm prajteribo. rttatem.
Taciifti'^ Hocefl:,extitcrit: quomodogenitaficxternaabxterno,ex V

tero(Plal. Jio,5.)niuinitatisimper(crutabiliarquea:terno. Sacramenta
DE I
J
Hoc eft, myftcria D E i. Non modo illud, quod gratix fignum pra-
cticumcn:,quxeftpra;cipuaSacramentifignificatio:i'edomneillud,quod
cogaituncccfl'arium,pulchrum&vtileefl:, dcD E o, a x v r A &: o- N H
Mi N E,.?4fr4Wf»r«wdicitur. Eftenimvera SapientiaTertriv-
N A,complectensTheologiam,Medicinam,Afl:runomiam:feu,vtcap.7.
&:8.Sap.traditur;Diuinorummyfl:eriorumcognitionem; politicseadmi-
niflrationi-s&gubcrnationisprudentiam; totiufqucNaturx rerumordi-
nem,cauras,atiedus,ca:lefl:iumvirtutc$, «Sc terreftrium vires ex quibus :
mirificc emicat Creatoris Omnipotentia, Sapientia, Mifericordia, Veri-

tas, luftitia &: ludicium.
34
T
^
I
Eft (etenim)
A Spiritus Intelligcntiê,
In S A P I E N-
$ap.7.
Vcrfi2.
EBenimSpi RiTVsinEA
Jntelligens ,SanSiu4 , Simplex,
ij4
SPIRITTS
S
T
A
I
P
*.
I £ N-
SandluSjVnicuSjMultiplcXj :3iulttplex , Suhtilu, ôhtlis,
<^ Subcilis , Difercus , Mo- l^tllufirts, ImpoUtitHSy Verfî-
I
1 :-
^6 INTERPRETATIONES
bilis, s^ Incoinquinacus, CHHS , InnoxiHs^^BomfiudioJksy
Ccrcus, Suauis, amans Bo- aAcutniy/jÊxpeditmi^êne-
num, Acutus,qui nihil vctac ficMy
Bencfacere,
EshnS A p A Spirit(u,&cc. ] Eft &dicitur mivna, fitvayinf n^ m-

I E N T t
A«/jUifw,Vnigenus fiue Vnigenitus,& Multiplcx,quod ab illa fimplici Vni-

caquc De Naturaortiis&profcdus, fc per hasMundi partes innumc-
i
ras,quafi pcr ramos dilTundat. Multiplicitas huic Spiritui e i etiam tri- D

buiturobvanctatem virtutumacvirium Rebusmfufarurn,inquibus vcr-
facur. Vidcvcrfzz^. Scfigura Amphitheatrihums^.Quxfl.^.&fi'. Grata
De o,rc£le inquit Augufliinus, /«^/«r/ii/Af i>»//<tf & ( addo ego ) /« a/«//tf /o»
:
plura/itas, Subttlis'^ Tenuis,nullamolecrainticquecorporeagrauatus,fed

leuis atquc expeditus : &: propterea, iJx/i >it©^, id eft , Mobilis, in quo fum
macfbceleritas. Splcndidus ac lucidus. verfl.157.158.
7/7«/?r«] Iricoin-
^«/«^//«^lncontaminatuSjhoc eft, purus,omni labc maculaque vacuus.

NamcumNaturafitluodus&fplendiduSjfplcfidorem habccpurum :fic-
utloh.Epifl:. i.cap.1,5. De v s luxcfl, inconullsfunttenebrar. Expedi-

tui] Prohiberi nefcius;aut,quinonpotncprohiberi : nam vifuaperuadic
omnia,impcdimcntaquepcrrumpit.
Verfxj.
135
Humanus, Scabilis, Cer- I/it/nan^f^^j Benigntis^ Sta-
tus, Securus, omnia perfpi- bdiSjlf QrtuSy^Securtis, [f 0-
cicns, atque pcr omnes Spi- mnem habens virtutem, om-aia,

ritus incciligences , puros êrjjiciem , ^ qui capiat o-
fubtiliflimosquc permcans. mnes Spintus , InteUtgtbtlts ^
ûndus^ SubtiliJ.
CerttiSiSecurus] Tutus,rollicitudine vacuus quictus
; & tranquillus. 0-
mnem hahens zîrttitem] Qui omniapotcftjfiueomnipotentiaprasditus. Eft
cnim Spiritus D e i Omnipotentis. Qui, nifi D 1 eflet.Omnipotcns cffe
nonpoflet.
i}6 •^ NuIIus cnimcflmo- VciCn.

Omnibtts enim mobtltbiis
tus, quem agiUtate fua non mobiltorefi S a p i e n t i a:
fuperet S a p i e nt1a ,
qua: attmgtt autem '-vbique vropter
propter fuam puritatcm pcr fuam mmdittiam.
omnia pertinctacpcrmeat.
iV^«^////ff//OT(j//*f, &c.]OmnimotumobiIiorSAP ie Nti A,id cft, cele-
ritate motus fui omncm motum Tincit,vaditque pcr o m n A,propter i
f lam puritatem &: fubcilicatem. Hic,fili,mcditare,quid fibi voluerint Sa-

picnccs.dcMo Tv per.petv o Philofophantcs. Hic M ot v s (lo
quarcumHcrmcte,excabula,av ir 1 d i t a t i s Bcncdidx foecundita-
te,qua; V e n v s Philofophorum.ob cuius craftationcm confcriprio ilhus
infticuca, ficappcllata Smafqgeima ) c^ cotius tortitudinis fortitudo forcis
Qu la
GRADVS TERTII. 57
Quiavincicomncm remrubtilem,&:omncmremfolidampenctrabic. O-
MN I A animat, viuificar, fapicnter mouet, potenter conferuat. N a t v-
R A M ( quam rctercs omnes & orthodoxi Patres veriflimc &: picntiiTime
affirmarunt ')fS <:puyluj,hoc cd, vocem De i)fiThcofophicenoucris,&in
abll:radl:o,&: in concrcto, vniucrfalitcr &: particulariter nofti ( crede veri-
;
dico)MoT VMPERPETVYM Sapientum. Adverfumterelego 154,

&: 178. Tertiaquc Amphitheatri huius figuram Lapidis Philm. dcfinitio-
nemac expofitionem. Ibi ftudere memento; Devm
orans.vtThcofo-
phice coopcrans,veritatem tibi infpiret atque oftendat. Multosnouiin
AulisDominantium,Motum perpetuum hgneum,ChaIybcumve,&c.
mcchanice(ah fruftrajquxrentes: il SS."» Sc R i p x v r a M, N A t v-
RAM,&:sEMETiPSos indagailent Thcofophicc,Phyficc, Phyfico-
Medicc, &c.vt eft 1. &:5. Amphitheatri huiusfiguiis,rcuera inuenifrent
M o T V M non folum perpctuum,v erum quoque ^ternum,Diuinum &:
Naturalem.in Mundo vtroque Sapientum. Hunc C a t h o e i c o n, fo-
lumverum,vanusnonpercipitvulgu5,fpiritufeduftionisimpeditus. Cz-
cus ca;cum ducic,quaproprer vani laboreseorum.Motum mouendum ex-
hibent Sophiftx, nonmoucncem.
^VAPOR.n.cft^Vir- VcrfM.
Efi enim Vapor yirtutis 157
Sapien-
157
tutis DE I ,
quardam eft^*^
&: ^ Em an at
Claritatis
I
O-
o D E I , ^ defluxtis glori^
Ommpotetisjyncerus: qua-
TIA quid.
mnipotcntis fyncera: & idco propter mhii poUuti. m eum

nihilinquinatuin caincurrit. cadit^
f>/)tfr]Spiricus:jff«4f/'.vtvocantHebrzi.r/>/«/*fDEi.]EircntiaDivinus.
OMNiA iN o M N iB v s.Vcrfjoj.EnfopbiEnfophiprofundaiprofun-
daiObmutcfco. HocnonrcAcebo: CumS a p ie N t i Ahacincarnata
tvpice confer Lapidcm Philm.quis,qualis &: quantus fit ille ; &: contra: re-
pcncsharmonia mirabili hac Seruatoris Mundi maioris cum Saluatore
Mundi minoris myfteriumi^v Aporis virtvtis Dei emanan-
Tis IN V Niv E R s V m; mirandum.-dequoprzrftatfilercquammun-
'loimmundo margaritas proiiccre pedibus conculcandas. KetTtpexlwy-
T E R QÊficnominatur. Nam,vtfcimusaliasexPauIoadColofl'i.2o.
D £ V M pcr Fi L 1 V M(3-€«*'5^&)OTf )reconciliarecunda,&:pacificare per
(anguincmcruciscius(eftenimCriixSand:a Chriftus ipfecrucifixus, fi
gura Amphithcatrihuiusprima, Crvciformiter vincensdiaboli
regnum,inquo veterumMagorum chara6tere &nosTheo-Sophicevin-
cemus)qu5funcinccrris,&qucinC3Elis.EcadEphefi,io./»/?d«r4r^tfw«w,
t«<e/«Crf/?iy«/z/,(^^*'^/»/fmV,hoceft,nonlbIum AngeIos,Solem,Lunam,
Scellas,aercm,led &rcrreftres bcftias,arbores,herbas,Terram ipfam.Ma-
rc,fluvios,fonce'j,&:qu2;inaquisviuunc:MaIedidaenimcerrapropccrho-
minem, Gcntf^.iy. QuamobremcciamingemifcicCRE a tvr a pro
liberacione,fimulquenobifcumparcuricinhoccempus,&:c.Roman.8,2 2.
clamans voce Cuz:Lther£ nos a malo: fSanguis Chrifti reucra,haud finc my-
,
ftcrio profufus in cerramîcaExperiencia conftat, Filivm Mvndi

MAioRis Catholicon Ofonso-fiov) ctiam mirificeexcendcre
H
J8 INTERPRETATION ES
vires , & opcrari in genus humanum. Vtmam Theologi nonnulli, hodicr-
no die parum Chriftianc dirputanics , in hoc(vetuftiorcs imitantes Patri-
archas CabaUftas , Magos aut Sapicntes j operam quoque collocarcnt fu-
,
am,vtdirccrentlegere, viderctangerejcognofccrc sc hiam typo Ma

rcaUin LibroNatura; Catholico; vcracius certef^lumine fic limul dudi
Naturxj SpiritvsS apient i^manujquamverbofadifpuratione,'
cognofcerent & deprehcnderent Dodtrinam de e o Chrifti perfona D ,
ofticio,omnibufq;ChriftianajRehgionisarticulis.LiberenimNatura:ex-
plicatlibrum SS^Scripturic: Etcontra. Difcireergonoftc: S a l S a p i-
EN TIi« An T IQ^ I S S l TRIOLVM NaTVRaCatHO-
M V M,V 1
L I c o N , quod Catholice rcperitur in fola Sapientia Minzra:

&OMNiAinOMNiBvs Thco-Sophice noucritis. Et quamuis Se- ,
cundum Seculum nihilignominius fere, defpedius.inhonorarius Mme-

rahac; tamen, quam mundus inique contemnit, hanc digne glorificat
Theo-Sophus. Videverff. Amphitheatrumhocpafllm
i<jy. i6t. 187. &:
totum, Largiremihi, oIe hov a H,intusnepaueam, forisneformidem
Thco Sophiftarumfulmen. Ameo. Scis,quodfJtiam veritatem. Ema-
natio\ Emanationes De Cabahftxex Sacris lontibus numeiant D e c e m,
i
quasappellantS e p hir v t H,fiue,(vrHcbr,rorummultihodiepronun-

tiant) S p H iR V s hoceft^NumerationesautEroanationcs, interquas
,
Sapientiam loco numerant lecundo. Dequibus partem confulc

Amphithcatrihuius primam, &:paflim Cabaliftarum/cripta. vide verf
174. Ex D E o Emanans certc Diuinum ;Sapientia, aTJeiEmana-
T loeft; quareDiuina,a:terna.EmanationcsDE i,lcintill2&radiiDiui-
Obferuanda:phrafes:EgocxDE oproccfti,Iohan. 8. 42. Mififti
nitatis.
me.Exiui apatre,Iohan. 17.8. ExhocEmanationisloco firmaturdcfi-
nitioPhilofophiacverx, verf x^y. Claritatii Omnipotentis ,&cc,) HincS A-
p I E N T I A incarnatalohan. 17.4. Fater.,egotecUrifir.auifuferterram\ optts
confttmmaui, quoddedijli mthi, %'tfaciam (jr nunc clarifica me tupater, apudtemet-
:
ipfiim,cUritate,c[uamhabui,priu/quamA'lundtiieJJct,apudte.^l^z\i\6ôii:,ûia
a teexfui,hoc eft,emanaui. Vide cap. 17. libr. i. Capnionis dc vcrbo Mirifi-
co. mquinatum^ Antccedentia cum confcquentibus, Prologum
JSljhil
cum Amphitheatri figuris huius, & contra, Sapicnteri^vt fapias ) confcrrc

difcito:ex hoc fundamento quoq; intelliges, cur L A p i s Phil. Catholicus
Phyfico Chemicus diabolicis refiftat poteftatibus aliaq; non minus prx- ;
ftantia mitificc opcretur innumera. Vide figuram Amphiiheatri huius

quartam.
Etenim lucis stcrna: (plc- VetfK.

158 JJ (andorjiqutclent ejl L v-
dor eft atquc Spcculum Vir- c 1 s £ternx,t^ If Speculumjt-
tutis D E j nulia macula a-
I nemacuU D eiâie sta-
fpcrfum,ciufque imago Bo- TiSjOÎf imago "ÔN iTA-
NIT ATIS. T I s tUttfS.
Candarlucisaternd]Ly xd\um3i,xteYna,3.bxccr:no(ccrte ) nonfuitfine

candore : crit igitur Sapient iA(dc qua agitur hic ) xtcrna. Hxc iVa
lux in tenebris lucens
,
quam tencbrs non comprehenderunt, lohan.i, j.
Speculum
GRADVS TERTII. 59
Specu/um//f/e macu/a.Scc.] Siiper hoc S p E c v l o eiusquc rypo reali in Ma-

cro iic MicroCoimo,ramparticiilari,qaai"nvnuicrralijSE c r e t is s i-
M Oj Harpocraticemedicare. Vide verf 2ia.Fari(quamuis vellcm)non
omnia licec,propter Munduni immundum. Mancac igicur Myfterium
hocalramencerepoftum. Quîd tucrmt Vrim&Thvmmi
M,F,xod.
18,30. ChriftianoCabalicc, DiuinoMagice, ScPhyficoChemiccpercon-
carcrDE v s Carli, qui reueiacmvfteria, Dan.z, z8. dare poceft, cui vulc.
Imago boiiitatis t//iui\ Hac imagincThcolophice vcicur ChriftianoCabali-
fta.-abfintimaginescacomagorumjHcbr.i.i.&feqq. Multihiriammultis-
quemodisohmDE v s loquenspatnbusinProphetis: nouiflTimediebus
iftis locutus cft nobis in F i l i o, quem conftituit ha:redem vniuerforum,
per quem fccit &: reculum. Qjji.cu (it fplendorglorix &: figura (^âg^xi^^j
fi(hJ}antix(^\j:z:jo?Kinui:,fuhJiJ/eTittx ) cius, P o R T a N s Q^ E omniaver-
Bo vlRTVTis s V >E, (;verl!i5.4;purgationempeccatorumfaciens, fe-

dens ad dexteram maieftatis dus, m cxcelfis: tanto melior Angelis effe
dus, quanto difterentius pra: illisnomenhsrcditauit. Quieft Im a g o
De I, i.Corinth.4, 4.
Eft(quoquc)SAPlENTIA f^^^ Efi (etiam ) iT SA JJ?ecio/ior ^59
(hxc) <^ fpeciofior S o l e, So L Eyjupraque omnem afiro-
& luper omnem dilporicio- rumfttii collocata, c^ luci com-
nefl:ellarum..di^Lucicom- taratapnorinuemtur.
pa
T^ff/^yforSoLE.] Curnon?EftcnimSoLluftiti2C,MaIach.4,2.a?rernus,
fuperOmnialucenSj&nosvilitansOrienscxaltOjLuc.ijjS. VndeSalo-
monin.Sf^/>^.7/?^/>/>w,hoceft,CanticoCanticorum,cap.(5^,9.Quxeftilla,
qux' progreditur quafi auroraconfurgens, pulchravtLuna,eledavcSol,
terribilis vt caftrorum acics ordmata \ Lucicomparata, &C. ] De L v c e
videverl.z()i.
Verfjo.
[40 Hanc cnim nox exxipit, Illi enim fuccedit nox^S a- 140
Sapientiam autem non p I £ NT I .4 M autem f^ non

vincicmalicia. '-umcit malitia.
l/lt,&ic.'\ S o L ijLumini,inFirmamento,maioriquodpr2eftdiei. Gc-

ncf i,i(j.Nonvincttma/ttia] F v i T enim, est &:eb.it Sapientia
h*BC PT R a veritatis folida, fixi 6c firma, contra quam non pra:ualue-
E
runt nec prxualebunt vnquam port2:interni:fluminadcventreeiusflu-
encaqua:viua?,Iohan.7,38. Cuius typusrealisLapisPhilm.in libroNa-
curas magno. Felix cui indicans, &: indicacum rice cognica. Ihsvh
C H R I s T I Perfona, Paflio & Refurredio :LapidisPhil. Maceria,
Prxparacio&rincorporeglorificacoplufquamperfedio: Tuiquc ad ima-
ginem & flmilicudincm D e formaci , fecundum Corpus , Spiritum &c A-
i
nimam Regeneracio: Plurima, harmonia Cacholica, tibi manifeftabunt

fecrcta.HarmoniamIibrorumSS.^ScripturxatqucNaturxobferua:Li-
brum vnum ex alio Sapienter legere ac in telligere difce Bibha, in Natura :
5o INTERPRETATIONf. S
6c Temetipfo Naturam, in Bibliis, ac Temcipfo Te,in
: : Bibliis atquc Na
cura:&:tuncSapienscris. Iehovam&: quem milit Ihsvm Chri-
s T V M rcperics, & in SS*Scriptura atque Natura; vniuer(jhter,in La-
pid-Ph Iin.Particularitcr.intotoVniuerfocrcato.perrmgulascrcaturas;
in Tcmetipfo, modo vtroquc. N A t v r a m, catholice cx & in V E R n o
'-"^t**,1
("cripto,necnonincarnato;ex&infcmctipfa,inLapidePhil.atqueTcip(o;
ParcicularircrinSS.^ScriptursEacMundipartibusvtriufqucTEiP s vm
ex&:inTcipfo;NaturaacCrcatura;&:DEO,inCH ristoVerbo-
que fcripto Vniucrfalitcr & Particulariter, vr antea Theolophicc, Phy-
; :
(icc, PhyficoMedice, PhylicoChemice PhyilcoMagice, Hyperphylico- ,
Magice,Cabalice,iuxtaLeges atque Dodi inam Amphitheatn huius In- :
flucntia,Lumine & Motu Diuino. Hoc,0 mnia inomnxbvs&in

o M N A Catholice, typice. Hic Sapientia.
1
Perfcuerat
in laudibus
141 s^ Attingic ergo a fine Sapg
VeiC I.
Tertingit autem aI extre-
Sjpicatiz vfque ad finem fortitcr, & mo adextremtimfortiterâtque
/f difponit omniafuauiter. omma ijtiliter moderatiir.
x^ttingit afine,^c.'\ Spiritus illc S A p i e n t i /F,quoMundicotius ma-
chinaiegitur,omniaquirC2lumconcludit,occupat,pcnetrat,replet.At-
quelicctis vnicus fit & fimplcx,tamen innumerabilibus, incomprehenii-
bilibus,inelTabilibusproprietaribus>donis,ideis,fcientiis>virtutibus,femi-
nariis rcrum rarionibus,ipiritualibus & viuidis viribusp?Ji»ditus cft^tam
mirifice diftindis, vt varietatem eius Mens humanaadmirari & aflcqui fa-
tis nequcat. Hi Spiritus funtauthores &r origincsgcnerationum & corru-
ptionum, fpecificarum virtutum omnium rerum &: ab his dcpcndet to-
, ,
ciusNaturarcognitio. Atqueitaeft&pocefthicSpiritusS a p ient i^t,

OM N i A in Omnibus acin o mni a. Dijfonit omnta'^ Quia t v s Mo
perpetuus catholicus. Dicopauca,ac(ccrte)pluia meditationi Sapicn
tis lubens relinquo. Ora, vc I e h o v a H tibi a confihis & tunc dcmum ,
intelliges. Sapienti;* iilium, id efl, attentumjftimulo radii Solis Di-

uinz illuftracionis impulfum, humilcm animo acque manfuecum volo,
non fciolum prxcocem auc arrogincom, hoc eft:,fophiftam.
I4' Prgclara eft, & qu? nu n- S.ip 6.
Verliij.
/|" (^ qux
Clara (ettam) efl ,
c|uainmarcefcit S a p i e n- If nunquam maifefat S avi-
1 1 a. ENTIA.
Claraeft] Reueraadmodumclara :eftcnimEmanatioclaricatisOmni-
potentis De i (incera, & candor lucis a?ccrna:,illuminans Mundum Intel-
ligibilcm,Maiorem & Minorcm:Ec Sol fupcroMNiA luccns. Vide
verfl^^S.ijj. Nurquammarcefcit S A P.] Raciocft: quiaxccrna. Solum
y£cerniim,fub corrupcionemnoncadicina:ccrnum. Noca: Quod nun-
quam marccfcic, a:cernum eft:SAPiBNTiAeft talis, ergo A.tcrna &, :
pcrconloqucns.DE V s. Verf.ijtf.
Nobilita-
GRADVS TERTII. 6i
Sap.
^^ \
NobilititcniEius hocil- 8.
/^ Generojitiitem iUitts glo- H?
VcrCj.
luftrar,qu6dvnacum Deo rificatj contuhermvim habens
viuitjD o M I iNvsq^ omnium T)e i,/ed i^ (f' omnmm 1) o-
illam dilexic. MJ NV s dilexit lUam.
Gcnerofitttem magnificc illu-

illius glorificat^S^cc.'^ Gcnerofirarem illius
D
cum e o^^tcerno conui(flum atcernum. Diuinitus
ftrar.habens ^£rerna
ortum,curnontamiliarircrvuicieccum D e oPEcconfequencur^ fuomo-
clo)quoq;ii,quibusfamiliaritasintercediccumilla.' Aiccndo,inquicha;c
incarnaca.ad Patrem meum,&: Pacrcm veftrum.D e v m meum,& E v M D
vcft:rum,Ioh.2o,i7. Vc vbirumego,& vosflcis. Ibid.14,5. Hmceft,quod
Amicifianc D e i, confticuanturquePropheca:,quibus De v s (vcamicus
amico) mcdiace velimmcdiatc reuclataicanaluaînfpiracatquecommu-
nicac Bona & Dona S a p e n t yt thciaurorum inexhauftorum innu-
i i
mera. Tu igicur,adimaginem &:(imilirudinem De homof.idus, imica- i
rc Crcacorcm , Sapientiam eius quoqiK; dilige vc ( Theofophice

(icretormarusjinpundtohoccoiiformisviuas Archctypo,invitama:tcr
nam. Omnium D o M i N v s dilexit illim\ Sic S a p i E n T i a incarnata.Io
han. 17, 24. ?ater dtUxtfii me,ante con/fitu:ionemfJlfitftdi;5)CihidcmvciCi6
vt atUciio^ûi, dilextjii mtyin ip/isjity^^cgo in eis.
(H2c)^pr^ccupar,c]ui Ânteuertens fm Jludiojis p 144

Sapientia
fe concupifcmit, vt illis fe ojjert coiiiojcendam. fe oiFert
qusFieDti-
prioroftendat. busfe.
TrAoccujiaty^c.'^ Antictpat cupidosfui,vt prajnofcacurjvtpriusfeillis

cofjnofcendam exhibeat &: vltro offerac adeo in dcliciis haber clle cum fi
:
liishominum,quemadmodumeftverir.i45.i57. Eftenim<^5*»'«v(quavo-
cehicvciturSapiens)occuparc partes priores inrcaliqua, vtiamutuoa-
morc &beneficiis,ita!nftudioS a p i e n r i A cognofcenda:offertfepri-
orem S a p ient i a illis: Quibufnam? IUisquiconcupilcuntcam: qui
diliguntcam,verf.i8.Qjiioptant,quiinuocant,verff.i4i.&:t2j.
verf 17.
Quia fe dignos Ipfaqua:- ôniam If dignosp,!fI- HJ
ritcircumcundo,arqiin viis tja circuit quxrens , (s^ /jîn
bcneuole fe illis oftendic. "viis ojlenditje illis hilanter, i^
m omnique cogicacio- tn omni prouidentta occurret
neeisoccurrit. illis.
&c.] Qui vere.hoc eft,ex toto cordo(verf 251.) rota anima,to-

Dignosje,
tamcnte, tocis viribus, Bib!icc,Macro & Microcofmice amant qujErunt, ,
audiunt.vident.obfcruant eam inquc L E c e ; e i die nofteq; Thcofo- D

phice meditantur plcrunquc etiam (nam deridctur lufti (implicitas,Iob.
:
ii,4.)cumirrifionccorammundoimmundo. Vxautem mundo,S a p i

cntiam veram malitiosc fperncnti; fpernccur vicilfim ab Ea, vt quidcm
cum damno luojecerno. vcrf. 198. ^jtt perfeuerabit vjque ad finem, corona-
hitur. Affidua cnim mcdicatione cxcrcctur , ftabilitur & fixa rcdditur
42. INTERPRETATlONtS
Mens noft:raiiifupens:nonell:(credcmihi)labordiei yniiis. - Amalisad
Bona;a.corporalibusadSpincualia; afenilbilibusadMctaliajacerrenisad
Diuinanospedccencimmigrare oporcet, fiBonorum.fiSpiricualium, fi
Diuinorum velimuscilecjpaces.Suncgradusafcenfionum.Videverf ii8.
Hoccft, Circumquaq5quxric,vbiuis terrarum,omnitem-
Ipfa.ctrcuit,^c.~[
porc&:Ioco,numrepcriaturcuiverccordifitS a p i e nt i Avera>vcfuam 9%
iolicicudinem &: beneuolcntiam erga fui amatores fideles dilcdos, reipfa,
hoceft.communicando eithefauros fuos infinitos, fignificccacqjdccla-
rec.Videverl. 14^.144. 16^0. Sicuquxfieris Sapientiam, quxicris &:
magneciceaccraheris viciftlmabea: invenics &:invenicris. <l}jcniattficf}

gc^cnficcrjcigf vnDt>crhcft/aSfofieatJclj fcnmiDcrumb. ]
Qiix lunr in vih.
iftxvixr Nonalia:,quam LibriSS.=^Scripcuix,Nacura: &:Mentisnoftrx
pcenicenciaChriftianepurgaca\(verfu î.)Inhifcc,inqua, S a p lE n t liE
viis Sapienterambulancibusnobis, fiTheoSophicc Oramus fi Sapicn- ,
terLaboramus.mirabilicer mirificeq; oftcndit IcSapientia Divi

NA. Videverf^S. I/tomni cogitattoKe.Scc.J Ipforumopinione, fentcntia
acmenteconcepta,comprehcn{a acq; irifonnacabenigne. Eftenim^^cLv
Tu^t^ctf^c^nxvoxhoclocoltgiturîrnaginariy^cogttationeacTncnte^ttqmdin
formare. IcaS A p ie n t i a dicit.feineorummencibusaccogitacionibus
fitverfari,vtfeamiceiIlisoftendacatq;communicer.Vidcc De vm homo,
cni apparet Dev s cui videndum (c exhibet ;cuiSAPiENTiA Dei.
;
icfereprxfentat: quod non vulginccr fienfoletin SS.^Scripcura.Natura }
& Mencis fpeculo Theofophicelotx atque mundarx.vwfj>6^. Ingens cft,

& fitis xftimari nequit Numen, quod in homiue vjget qui racione pra?- ;
ftans,ica(DE voluntate ac iuftli)dominatur Creacuris,vt non tantum

i
prxfencibus indigens vtacur, fed eciam remotiora & arcana pcruagans,

Genio &: ingenio (D e i duclu) vratur atque fruatur.Et quidcm miracu di-
gium cft, quid non experta & erudicns xtas produt imo, quid non illa !
Ratio&o Xoy^^y in hoc mortali vermiculocondat lcuideditomnem x-

cern tjtem totiusquc machinx mundanx latum, altum & profundum co-
gnofcere: vccreatis cognitis Creaiorem obferuet, hoc faftigium Mcta-
phyficum vigens principium raticnalismentis, audiat&intelligat. Hoc
fui totum ratione cnpiatjmcnte colat,& fcnfibilivigoreidipfum fpirct:
huicficquicquidcft. Et dcmum,figaci reliitahumanaPhiloiophia, ftu-

deat patrizarc. Cundaenimquxfeccrat,erantvaldebona. Dcc De y s,
dicatomnis Sapientiam amans, Amen.
i4<j Hanc ego dilexi,& a iu- Sap.S.

Veri:2_ IJ I-fanc (S AViE^TiA jvi) i4<
uencute mea quxfiui ac , amaut, e^ exqutfttn Bam, a iu-

rponfani mihi ftudui ad- uentute mea _, [^ & quncfiui
iungere , amoreque pul- [f Sponfam mthi Eam ajjumere,

chritudinis eius captus C^ /^ amator faSitts fumform<£.
fum. tlllHS.
///jvc^wii*/]Curnon?CumD o m i n vs i p s e (vtfequitur)ameteam.
Hanc.iuadeo, & tu,mi fratcr, ama non Nigromantiam vcl Cacomagiam,
:
aut So-
GRA DVS T, E RT 1 1. <55
aut Sophjn-icâm, (veif ii8. )diaboli filiam genuinam; amo S a p i e n-

T I A M (iullu Sapicnti,s,veif. lod. inuicationeque S a p i ent lyE ipllus)
&: egn vtque
: i p s A mevicillimamct,cgoque nunquam deficiamabA-
morecias,bcnignclargire,6I e h o v a H,mihi, Amen. O Artem Amo-
ris DiLiinimirabileni,mundoincognitamimmundo! Fclix, quipoculum
guftatamatorium S A p I E n t iit,fclicirtimus,e6quiincbriatur. EtauA-
fiiticam,f)Cc.^ Manc ^ftarc u prima xtatula abadoicfccntia mea, in qua
; : ;
a norS a p i e n t i /E &:ft:udiieiusinanimomeoexarrit. Scdquomodo?

Thcofi-)phice,iuxtaLegesatqueDodrinam Amphitheatrihuius. Confi-
lium fcquereTheorophij" amatoris fidcle- In iciunio pieorando;medi-
tando^loliloquiaexcrcendo^tfW/jtvî-jO^yfrîi.-SapientcrqueadLaboran-
do,S A p lE N t I iE fiditopromiflis.NcfcitfidentcmdcferuiireD Evs.Et,
qui fic inquirunt D
o m i n v m ,animaduertant ([intclIigunt)o M N i a.
Prou. z8,j. Vidc vcrfl^^.pij. & 170. Sponfa/n ftithi ajfnm.~^ Vt (ponlocum
fponfaconiundio intercedit ardiilimefumma, ita (opto}& mihivcfitin
iempitcrnu(dctD e v s)cii Sapicntiaxtcrna; qu.Tcolumbulimc.i, pul
chramca.formofamea. Incipc,obfccro,rumyfticaconcubma Abyiag Su-
namitcscubarcinfinu mco- cu fando fcruorecalctaciasmentcmmcam,
tuisamplcxibusfrigentiamembraconfcve,Animula! Corculum! <_^-
mator fiiciuifHmformx illms^ Amaui forma cius,quia tota pulchra cft Amica
mea.vcrf jio.Qux^vtrcdcdc^ ap ie N t a icripiitCiceioEthnicuscx i
Platone Diuinicus illuminati) )fi oculi$cerncictiircarnaKbus,mirabiles

omnibus excicpnwamores. Solomoni (oculis Mentis qui eam afpexitjfic-
uti &r Nos Theofi)phixamatorcs dccet, quales ac quantas cxcitauerit, cx
prarfentibus lufficicntcr patet. Omniil rcrum totmas SAPiENTiADi
uinacomplecliturpulchritud.necertantes. Quisenimquxfopulchritu-
D
dinem £ i Patris cogitare fatis poteft Quis ipcciofum lUum forma prx
?
filiishominumfatisdemirari? QJiisSpiritus iancti la:tam flammuIam,o-

mnia viuificintem fatis amare poterit Pulchntudo Sapienti^ in Angelis
f
iplcndor eft, in Aftris fulgor ,in Cxlis candor, in Acre lux,i n Terra viridi -
tas,in Aqualimpiditas,inFloribuscolor,in AnimalibusproportiOjinHo-

mine dccor fic figura,in Anima ratio,in Fidelibus fides.Quis crgo fibi hanc
non eligeret iponiam.nifi ftultiflimus omnium quis non caperctur huius •
pulchricudine Quocumque te vcrtis, faciem tibi fuam oftendir, fiuccse-

?
leftia, fiue tcrreftria contemplcrc. Atvcrointcrnamrcrumpulchritudi-
nem & formam intucri hocdcmum Sapientia: cubiculumeft,hoc Spon-

:
fa:huiusofculumcftintimum. Aperiigiturmihiforormea, fpeciofamea,

oftcnde mihi facicm tuam gcnuinam , non extcrnam duntaxat formam &:
pulchritudincm rerum,fedintcrnam&intimara;neccnimamasme,nifi
cor tuum mihi aperias.
Eam flnefraudcpcrcepi, l/anc l^ fine ficiione didi- 147 ..Regij.
rinc inuidia communico, f^h t^ l^ftne inuidix cornmmi-

diuiciasqicius non abfcon- co j O" honeflatem lUius non
do. abjcondo.
Sirteficiione diJici] Sinc fruflirationc ; aut non male non cnim fuitfru- :
ftratus Sapics fua opinione,qua deSAPiENXlA habuit,quia Doftrinam

64 INTERPRETATIONES
cius veiam, vtilein huduofamque eft expcrtus. Sine inuiducommumco ]
Vidcvcrf.^07.
Nuncde fe(c,
fic inquit
S A P I E NT I A.
Sap.y.j. 148 I E H o V A H pofledit Prou.

VerCii
8.
/^DoMiNVS fojfedit m e ,
me principio \ix fua:,an- Ifm initio njicLrumfu.arumân-

te opera fua exeo cempo- tequAm qmcquamfaceret dprin-
re. cipio.
DoM I NV s ppfftdlt M E ] Hoc eft, acquifiuit fiue genuit mc. Vcrbum

C4«4/7;quodacquircrefignificac,prapoffiderefeugigncreponitur Gen.4,
I. PofledivirumdlE HO v
a H.Contraveritaremnonnullilegunt,^-?»?/
tfie. (hocefVjEireDo min i )iEterna:^tcrni
Ininitio viarumfiiaru7n^ Viae,
ab2terno;a:ternaigitureft S a pie n t i a eius. Initium,zternitasipfa.
Dicas mihi ( calumniator) inittum viarum D e i, dicam tibi micium S A-
p lE N T lit eius. Nonergo ( vtpatctextotocontexcu) S^ p i E n ti a
creatura eft,fed crcacurx omnis crcatrix..
EccIeC i4j
«4-
149 ^^ Ab ^terno ordinata I
verf ij-
nA feculii, f^ frincipatum
fiim , & cx antiquis ante- hahm, d principOy ante Ter-
quainTerrafieret. ram.
t_^^<«/frw] Apagefis.diabole, S a pientijI Dei xrernitatemma

litiose negans. Increpcc te I E H o v a h. Principitum hahui] itqualem
cum D E o poteftatem habui , antcquam Mundus crearetur. Na/ac enim
(quodhicleri;;ur)Hebr2isflf<iw/'»d«fignificat. VideSap.ii,v.i8.&feqq.
150 Nondum erant Abyflj,& Vcrfi4.

ûum nondum ejfenta/o-
E G o iam {y' concepta eram, ragmes j formataftm ,
quum
necdumfontesAquarume- nondum effent fontes abun-
ruperant. dantes Aquts.
Owr^/^frrfw] Aquo?afoloD E o. Aliudenim,pra:terD e v M,eratni-

hil.Vbinam?InvterovelfinuDiuiDitatis inperfcrutabih. Pial. 110,5. ex
vcero anre luciferum gcnui
te. Tcrra.noli nimis altuxn fapere,fed fifte gra-
dum,ne percontancem opprimat Maieftas.
M'
ui
Necdum ^ montes gra-
molc conrtiterant, ante
VerCi^.
zAntequam montes funda-
ti ejfent , ante coUes formata
\ collcs ^ E G o parturiebar. fum.
CMontes graui, &:c.] Advcrbum,immerfieft*ent Aquis,&inTerram dc*
fixi
:
GRADVS TERTII. dj .
fixi feu coUocat. Pdr/ww^rfrJConceptionevcDiuinaconceptajitaScpar-

tu cnixa fcu genita.nobis impeiccptibili, quare incnarrando; Di uinitus &
genita.F,nfopb,inrinitudojabyllLs,noXjinlipienterpcrcontanti; Lux, Sol,
hdeli.fimplicem SS.«^Scriptura: veritatemfapicntercredenti. Crcdunt
thechnographi&rartificescuiuisinliiaarteperito: AcquicueruntPytha-
gorei in fuo ewns iâ,ipfe dixit : CMeckahlimy h.e. Cabaliflx in fuo emoru Ha-
cbdmim, dixevum Sapicntes: fcquerc tu, qui Chriftianum te profiteris,
Chriftianorum 7n^vmy,cvcde cui iUi.in quem crcdis. Conceptum ge-
: ?
&
nitum a D E o, nonnc D e i fihus iurc efle ac dicimerecur i Quidni ?
Ji Nondum feccratTcrram, VciCi6.

eAdhucTenam nonfeceraty iji
^ &c platcas
tempulucrum Orbis.
, & fummita- (S^ flumina , <i^ cardmes orbu
Terroe.
Et pUteas^ Etquaiextrafunt. PeridintcIIigiturportioTerrzhabitabi-

lis, aquam apparet quam mox lummitatem fiue caput^w/-
quaz cxtra ,
uerum 0/^«-,appe)lat ac ll diceret.nondum difcooperuerat faciem Terrje,

:
necdum fcccrateam habitabilcm.
verfiy.
53
Quandopr^parabatCx- .ândo prieparabat (jeloSy iJi,
loSjillic cram: quando de- aderam quando

: ^ certa lege
fcribcbat cir «?ulum in f uper- ^ gyro yalJabat <iAbyJfos:
ficicAbylli:
CertaLege.^c. ] Cum difponeret Ccntrum Terrar,quod eft puriffimum

inmcdio eius,&: redigeret Abyfl"um,hoc cft, Aquam & Tcrfam,in figuram
fpha:ricam aut circularem, hoc eft, globum Mundi infcriorem conftituc-
retjcertamciindidit E l o him CreacorLegemarqueprasfcripfitjquam

prxtergredi, cicra ipfius voIuntatem,nec audet, necpoteft. S a p i e n-
TiitlEHov^ immenfaz infinitxquc Paticntiae argumentum luculen-
riflimum. Nota Terram puriflimam repcriri in centro Terrae, vox eft vfi-
:
tacaPhilofophis vtrisquc, hoc eft, tam caecutientibus &: claudicantibus,

quam videntibus, necnon via Regia incedentibus jSAPiENXiit ver«
Dodrinxfiliis. Cen tr v m Terra:Phyficum,vbifit, mifcriiftiignorant
monoculi valeat iftorum iraaginatio. Cupis realicer difcere dicam. Adi
; ?
Vulcanum is ex quouis corpore cerreno,obftecricance Nepcuni limpidif-

;
fima manu,cencrum eius candidifllmum PhyficoChemice manifeftando,

ad fcnfus omnes cibi demonftrabic videhis illud; tanges^guftaiii audies
: ; ; otfa
cies^ Vifnequidamplius ? Philofophus meincelligec;nonfophifta. Ma-
gnurahocquoddixi. Vide figuram Amphitheatrihuiustcrciam.
Quando .^ a^thcra fir- VerCzS.

.ândo firmabat Calos de- 154
mabat furfum & libi:abat
, fuper, quando roborabat fon-
fontcs Aquarum tesAbyjji.
I
J
,
ea INTERPRETATIONES
jEtherafrmahat/urfum] QuandoSpiricuma;thcrcum,hoccn: jCjelum,
Gcn.i.i.Creatum,firmabat,Fi rmAmenTvmqveverb ofuofoli-
dando iic conititueret, Gen i 6. De Cxlo quid fit confule tcrtiam Am
. . , ,
phitheatri huius partcm, Quxft. j. & verf. i6i. Euanefcantiîtur vanita

tes fciolorum quorundam, fabulantium totam totius machinx Mundana;
N A T V R A M,noft:ristemporibusnoncfretamvegetam,fanam,incolu-
mematquevalentem,vterat3Etatemaiorumautpatrumnon:rorum: Car-
lumcadendodemififlefcad miliariaSooo: Solcm, Lunam, Stellasmul
tum amilifte de lumine priftino fuo: Hci bas flores, frudus, &:c. Animalfa,
tcrreftna, Aquatica & volatilia,hodie non cfle rantx virtutis, cfficacia:aut

opcrationis,quantiE annis abhinc centum.vcl millc: imo Naturam adhuc
dcdicindiemtotaliterfeniodebilitari,viribufqj,obnoftrapeccata,frangi:
Magnumverbum,ficfletvcrum.Siintell!geretis,Dominimci,N atvrve
N A T v R A M , hoc eft quid Gr, quod eius Eflê, quse, quanta &r qualis Lex
,
eius, aquo indita Crcatura:,in qucm vl"um,aliter loqueremini. Ad Cjelum

quod attinet,dicatis mihi qu^fo.obferuaftis vnquam circumferentiam fir-
matam circularitcrcccidilfeadcentrum? Nonnelegitis, Ve r b o Do-
M I N I CttlifirmatijHnt: ^jy»itu0riieiHs,emr,u virtm eorum. P{al. 35. 6. Et,fi-
at FirmAmetttur» : 'vocmit^ D E v s firmamentnmy atlum-, Gen. \. 8. Siceci-
diflct qualc eflTet firmamentum ? egregium, fcflicet. Hxcce tam pracclara
j
Ver Bo DoMiMicaelorumfirmatioiofcioloslDixifprxtereaDE V s,
fiantluminaria in firmamento Cxli, & diuidant diem ac nodem & fintin :
figna& tcmpora & dics & annos vt luceant & illumirf6;.^r terram. Et fa-
, : ,
\ 6tum eft ita: Fecitqj De v s duoluminaria magna: luminare maius, vt

prxeflêt diei : & luminare minus vt praseflet no6ti & ftellas. Ibid. verf 14.
, :
feqq.Nonnehxc,virtusC2lorum,SpirituorislE h o vA firmata?Quis
mcnte fanus ncgabit Solcm Lunam Scellas diuidere dicm ac nodcm
, , , ,
efle in figna & tempora dics & annos luccrc & illuminare cerram pras-
; ; ,
efle dici ac nofti tam bene etiamnum hodie, acante annos mille ? Vbi res
,
quid opus cft probationc prolixiorc ?VoxDei;GERMI-

ipfa loquitur ,
NET TERRA
hcrbam virentcm & facientcm fcmen , & lignum pomi-
,
fcrum facicns frutSum iuxtagcnusfuum, euiusfemenin femetipfofit fu-

per terram :Prodvcant Aqua: reptile Animas viuencis , & volacile
fuperTerramfiabfirmamentoCa;li:P R o d vc a t Tcrraanimamviuen-
tem in gcncre fuo, iumenta & reptilia & beftias Tcrrx fecundum fpecies
,
fiias: Voxjinquam, D Prodvcta,

E i hacGcnef i. impleta; Be-
ncdidtione Diuioa , Crescite&Mvltiplicamini,
animata roboracaque , creuerunc & muIcipHcaca funt ab vfque initio ,
Mundi: crclcunt&mulciplicantur, hodiernodic:crefcent(vigotc L e-

G 1 s fcmelprofempcr Diuinitusindita:)&multiplicabuntur, vfquead
Mundi totius per I g n E M renouationem.
, , VerbvmDomini
manet in a:tcrnum,Efaix cap. 4o,vcrf 8. Siccrit Ve r b v m mcum, in-
quit Ikhov A H, EfaiiEcap.5j.vcrf II. quod egrediturdeoremco: non
reuertecur ad mc vacuum, fcd faciet qua:cunquc volui & profperabitur ,
in his» adqu« mifi illud. 2^gc« noc^ glcic^

^ccljfl Dcrcntwfjjcn ^cuttgce
j
<x\\ii gut @rap alg »or
/ faufcn&t 3a^rcn. D^îc qu«Bfo quid hoc Cs ?
lum lcdes mea,Terra auterh fcabcllum pcdummeorum.Efa. cap.^6^.v.i.
Matth.j.
:
GRADVS TERTII. 67
Matth.f.j^. A(ôr./.49.Jo vis omniaplena. OralEHovAM,

vt tibi a condliis. Nihil.boncfoci, tcuuiatlocus,quem obiicis, Pauliad
Rom. 8, 2i. Fic ibidcm mcntio duncaxac ingemifccntia: Creacurx; non
dcfcdus Nacuraf. O benedicta viriditas,faciensres
CTNCTA3 6ERMINARE. ConCCmplarc VIRIDITATEM, figU-
ris Amphitheatri huius prima, fecunda, &: tertia, reperics tu TheoSophe,
Rv AM El OHiM.-Cabalifta, Lin£am viridem,girantem
vniveRsvm: Mage,N a t v r a m PhvricoChemift:a,LE o n e m .-
viridem;Dveneghviride;Adrop;Essentiam Qxi><-
t AM.Sac. Quis enim reuocante &: recepcui canence Harpocrace, pro- t/
perarcc frangcre Ccelefte Tacicurnitatis figiUum ? Vnicum addam fi ngu-

larc.Obferuacionibus auc Dcmonftrationibus Mathematicis veftiis re-
fpondcns Terrx globus potuit accrefccre, virtute centn ku viuidi Mo
:
cusquc perpecui vegecaciua,propinquiorque ficriCxIo,crefcendo;non

CxlumTcrrXjCadcndo. Sed de his in prasfcntialatis. Doftrinamhanc
loco refcruo commodiori.
Vctfij.
in Quando ponebacmari îuindo circumdabat [f ma- 155
flatutum fuum , & aquis, n tcrminumfuum^ f^ legempo-
ne tranfirent litus fuum nebat <iAquts^ netranjirentfines
quando dcfîbcbat fun- fiios: quando appendebatfunda-
damentaT-<^r*c: menta Terr^,
mim
terminum] Vnius D
e i decrcrum caufaeft, curfeincrafuos cer-
cosque hmites aut cerminosraareconcineac,iniisludac,fluac,refluacque.
Quod Pfal. 104,5). & lob.i^, 10. confirmarur. Hoc perpecuum li\x Po-
ccncia: acBonicacis erganos ceftimonium miraculofum proponic nobis
DoM i NV s : alicer erac, vc vniuerfam Terram irerum &
enim fucurum
ftacim opcrirenc aquz. Animoigicurgracoouancesexclamemus:Miferi-
cordiac De i Omnipocentis cft,quod non abforpci fumus.
IJ6 Cum E o 4^ E R A M cun- Yetfjo.

E K A M apud E V M vtlHti IS6
«Stacomponens: &:delc6ta- alumnus , e3^ eram in Utitiii
barperlmgulos dics, /f lu- O* lt*do coramtUoo-

quotidie,
descoram eo omnitepore. mmtempore:

EramjEhieh. Nocandum: Exod.5,i4.dixic De v sadMofeh:
Ehieh eserehieHjEro qjvi e r o. Dixitpr£terea,ficdtcesfiltU If-
raeL-EHis h,er o,mtfitmeadvos.Lx x*&vulgacaeditiohocinpra:fcn-
cicranftulcrunc:svM Qî sv M,pro,ER o (vvi er o.Frequcnsenim'
cftHebrxis fucurum pro prarfcnci poni. ScribuncaucemHebrxi;iftalo-
cucionexcernicacemfignificari: aflcruncquecainnuifummam,omnimo-
dam&fcmpicernamDE i ftabilitatem,quifemperfuic,eft&:crit. De v s
folusdiccrepoccft: s vm &E Ro.Namomniacempora,cumdcD e olo-
quimur,confunduncur.Nomenhoc Dei Grzce cxpreflic lohartnes A-
pocal.i.4.diccns:>OT5ê«r,>W6iJ.j;;t6^(^,i.e.abeoQjri E s t,&qxi
k
1 68 INTERPRETATIONES
Ek A T, fiiQî ErSicquoquein OrationcDomioica: Paternofter,
I T.
Qj I E s /w cxlu. Ita alibi S a p i e n t i a incarnata , I h s v h C h r i
stvSjEgosvm, Vta,l"eritiU (jrVita. Et, Antequam Abraham E R A M ,
Ec o. Ciibahfticumhoc, ha^^dlpcrnendum, fuo, DEovolcnte, tufius

tra6t.ib!turloco,in Amphichâî^JS A pie n t liC ^.terna;,foHus vers,
&c. explicato, in expodtione nominis D E i , E h i e h, figura prima. De
lu1e,nunc,calumniator,apern)tiofiirnnisdehriistuis,negans S a p ie n
t i je (qujeintemporcincarnata)tam Diuinitatem, quamasternitatem.
ERAM,EHiEH,idcft,DEvs,DEiSAPiENT I A cundacompo ,
nens. Notandum Qux hic (apicns nolter dc S a p i E N t a , eadem lo-

: i
han.cap. I. deV er B o.Ve r b v M,igitur,carofa6tum,&:S ap ie n t i a

DEiinfeculoincarnata, Idem.Devs.Dei Filivs,erat,est,
ER IT, abaeternoinxtcrnum. Quid,inipie,dicisadhoc? Quicquidcft,
ante Mundum creatum ,DEvseft: SAPiENTiAcft, ante Mundum
creatum, ergo SAPiENTiAcftDEvs. Hinclohannes Euangeiifta,
cumcx Sapicntcdidiciiret, Verbvm
Principioiam tum fuille, fta-
in
timinfert,fuifl'eapudD E v M,quifoIuseftantcPrincipium.Etquia.,qaic-
quideftantePrincipium,neccirari6 De vs cft, redcintertetiam, D e-
VM ipIiimclTe Ve r b v m: ncquisdiiosD e o s fufpicaretur. Initiumfi-
ue Pnncipium crcationis.excludit omne prius CTeatum. Eft enim creati,
Principium. De v s autetn, cuius cft Verbvm, Verbvm
fuum ,
('pcrquodin Principiocreauitomn.ia ) noncreauit, alioquinnon tuiflet
aiuePrincipium.Quidigitur?exfeipfogcnuicDE v s D en"' MdeDE o,

actcrnum abaeterno: nihil enimiamcogitaripotcftaliud. Eilet&euane-
fcat,nunc, rcdcatqjinnihilum, qaac fuitantenihil, fanatica, hasrctica,
blafphema peftilcntilTimaqj vox Arianorum hacc: Fuit aliquando( ie.I.
tcmpus fiue aetetnitas aat quicquid Arius lubintelligere vcl volet vel po-
, ,
tueritJquo( hlius De i )nondumerar. Adamantinum hoccontta Anti-

trinitarios omnes, exLibro NaturjE,Macro-& Micro-Cofmice,defum-
tii:CREATOREMTRivNVM IcN is, omniafublunaria probantis
& iudicantis,D E i hoc Mundoinuidiffimi,dod"tiina
Profelforis phyfici in
tibi oftendit; Phyfico Chemice explicandoLibtum Naturarmagnum;
ita,Yt Creatvram triunam fentias vniuerfalitcr & paniculariter con-
fireri,rcpriEfentare,doccrcE L o him (quiinPrincipiocrcauicCalum&
Terram,&:c. Gen.i.) Tr Deindc:CoR pvj, Spiritvs,
i v n v m.
An i M A, exquibu^conftat Ho m o,fimihtudinem fariscxprimunt Di-
uinam triunam ad quam , Homo triunus fa(5tus. InCer fimihtudinem & I
magincmdiftinguo. Svmma:Trivn a omnia jquiaaTR iv n o fa-
da. Vox D E I mirabilis,in Natura pcr Crcacuram,hacc. Vide figuram Am-
phitheatnhuius tcfciam, propof. i.diftinft. 7. Df/f^-i^//r]Dele»3:abacur &
deleftacurviciilimlEHO v AH E A.hoc cft,fiho; cuil p s EfHvîdcft,
I D E M,I p s E quod inccmomina D E i rcccnfecCapniolib. 2, deverbo
;
Mirifico , cap. 16. ) ab jccerno in aECernum in deliciis. Dc hac incarnaca cx-

tacPatrisceftimonium,Matth.i7. 5. Hic e s t Ftlittsmeuidilccim, inquc
mihi bene complacui,ipfum audite. Audiamus igitur D E i FiIium,quid(voIun-
tatc &: m.Tndato Patris, qui noftri cau ffa mifit cum ) dicat de ieiplo in vcr-
bo fuo Biblice ,Macro ac Micro Cofmicc fcripto; non Arium, non S%rcr-
mcros,
GRADVSTERTII. 69
fquamas. Si ergo S a p 1 1 n x a ance iccula; (i Filius D E i;
tTieroSjdiaboli i
iiPatri Mundiim
crcanri prxito tuiC fi &: nuncrociecacehominumdele-
;
ctacur, &manct inaJtcrnum qiiisrcligioneianusdubicetiUamxcernam

;
.(re & pronunciare ? Ludt>is^ Ludo (ab arccrno) Diuino; quare metiâbili
&:inenarrando. Quiddicamr InDiumishumana tragilitasignoranciaac-
qucnoxeft :im6,merum n i h i l. Habeacergo locumChriTlianoruinil-
lud,C R E D E Cui ci, m qucm credis. Credendo fubiugaris
;
r
b Oi D
fubingatus, times De vm; quem timens, rcdtc viuiSi rcile vi-
uendojCor mundas ; mundo corde,c|uod crcdis,vidcbis.
Veifji.
Ludo in orbe Terrx c- If L udens in orhe Terrarum: i )'
7
ius, & delediationes mex (T delitiA mexj^ ejfe mm filiis
cumfiliishominum. hominum.
Voccfuamirifica.Cquemadmodumquarta Amphi-
Ltfdensinorl>e,&:c.]
thearri huius hguraannotacum ) mirificisq; opcracionibus Macro & Mi- ,
croCofmicc:varia vircutc&cflicacia, Donis .icBonis.tam Spiritualibus

quam corporaIibus,Seip(am,& Patris InHniti Omnipotenti.i Bonitatem-
que inexhaufla, innumerabiliter nobis cxponcs mirabilicer dicendoatq; :
doccdo in Libris Natura:,SS.* Scripcura?,Mentibusq; noflris ptrnitencia-

litcr lotis atq; mundatis. Ipfa ludit quoq; in orbeTerrarii quiarcgit, ier- ;
uat,tcrrct,con{okfur,viuiticat,adfertVitama;ternam, defcnditadueribs
&
Sathanam partas infcrni. Ejje cumflit! hommum\ Adeo ctiam.vt illa ipfa
inplcnitudinetcmporisfadtalichomo.habitarit&verf^.taiitinrerhonii-
nes corporaliter atqueita (uam erga homines beneuolcntiam dcclarauic.
:
Quiddicam JGaudio&admirationem.ignitudinismiracuh perfufus.ob-

mutefco. Obferuandum Filium D E r, proptcr immenfum &incfFabi-
:
lem (uum ergagenus humanum amorem.incarnandum Ixiifle, etiamfi

peccatum non introiuifTet ui Mundum, Alexander de Ales lohannes ,
ScotuscumaliisScholafticisTheologisaffirmaucrunt; deamoreSAP i
E N T Diuini crga Hominem ad imaginem & flmilitudincm D e i

I jt ,
formatam.tam benefperantc";. Thomasdc Aquino.etfidiucrfumfcntit,

nihil tamen certi fchaberefatisconfitetur, cumdicit, hocfefolumfcire,
quod oblatus fit,quia voluit. Quinctiam Gabriel Biclintcrreccntiores
Sententiarios facile dexterrimus.clarcdlcir, hac dcrc probabilicerinv-
tramqucpartcmdifputati.donccalterareueletur.IudicetdehocEccIcfia.
Dcnique.fandashominum mentcs(confirmauitcxperientiacrebra) fic
S A p lE N T I A >ttcrnaintcrdchtiashabct,vteasinfcipfamtransformet;
ita.vtHomomentalicctmigratinconlbrtium&fanduarium Angclorum
Dei bonorum;im6,inDE v m ;criaminhacvita)ipfum,& De v s ha-
bitet in homine fedcns Rex in throno (uo Microcofmico,triuno,renato,
;
vere catholico. Vidc vcrf.ij i. O Diviiniirimum in D e v m tranficum huncl

Qui fit, non nifi reiedidne Binani. Phy DiaboIo,qui diflenfionem aut dif
fimilitudincm introduxit D E i & Hominis voluntatcm. Hoc V n v m
(D E V s )quod nunquam afedifcordauir,vuU v N v m cftquc omnibus bi ;
nis difrentientibuscontrarium-VtquemcadMonadisfimplicitatcmplc-
narie perducat,dics nocftefque Chriftiana humilitate fufpiro, inuoco,oro,
70 INTERPRETATIONES
ploro. Nec fruftra. Mcntiverj fi negarem aliquid Numinis Diuini ( abfic
t.;men glorier)mihi v(-l vigilanti.vel dormienti,aliquandononadtuifre
aut adeflcmodoipfcThcoiophicevoIuerim. HallcUijah. Redudlioad
MonadisSimplicitJtem (dc qua infi;cunda Amphithcatrihuiusfigura)
el\ H
Mc thodus fiue via,qua debeat ac poflct o m o regencrari; in integrii
refl:irui ;ad De v M,aquodiirenfioncpropriadetccit, Diumitusrcuetti;
fieri nouus homo;coniungi, illuminari,atquevniriDE c&quafiDE i-
F i c AR I. Sumusenim/ccundum AnimamadeoDiuinitatiscapaces.vt
iplasetiam Angelicasmcntcsliceatprateruolarc&vnumcumD E o fie
ri. Hfflc redire ab omnidiiridcncchoccfl:, Binariô,in v N v M,Theofi3.
phiccpotefl:atqueoportct fierianiiirionetantumeius^quod v n i contra
rium non cfl:: alioquin non potffl. Si lapis, Rcgcnerationem Lapidis
Philni. Catholici harmonice indc dilces: compenesque in veritatehar-
raoniamirandamMacro&: Microcofiiiircgeneratoriam,SA p lE nt ii«
dud'j,PhyficoChemicclaborando. HscTh e o l o g i a triuna,Biblica,
Macro &: MicroCofiriica, Catholicaplusquampertetta. Hic & fic ftudeat
omnishomoîntelligctBibliccjMacro&MicrocolmicejSS.n^Scriptuia;
cognolcct Naturam &: (emetiplum agnofctt D E v M,vt Creatorem,
;
Redcmptorem,San£tificarorcm :(omnia inomnibv sjquema-

gnofi;cre,& notum imitari, S a p i e n t i a. F.t fichomointhronum
fuum reponitur,quicftipraME n s,aquaHomoDE v s dicitur,iuxtaO-
iiicu\um,D\x\,Ditefitj,c-rfiitiExeti/Iomnes. Plal.8z.6. HQcrcriflrimeverum
eft. Sunt quidam Theolophiftir, nafiituli,mundani imlvundi,locutulei,
orationis huius noftrx vim auc nuclcum conlequi nelcientcs &: propter- ,
ea calumniantes nec mirum carcnt cnim S a p e n t i ^ Spiritus illu-

: ; i
minatione; cuiusipfi Dodrinxmediilla(diaboliobrelIionerpirituali ex-

cxciti & impeditijncc percipere ncve dcguftarc queunt.Sit iftis relpofio-
nisloco D.Pauli i.Corinth.i.hoc: lcvipium cA , Pertiam Sapientiamfapien-
tum,(^pruderitiamprudcntiumreprobabo.Nh\iz^'\cns Vbi dilpu ? Vbi fcriba?
tatores leculi huius?nonne ftultam fecit D e v s Sapientiam huius muudi?
Côd ftultum eft D E I fapientius eft hominibus &c quod infirmum cft
, ;
De i.tortiusefthominibus. Quxftultafiintmundi,clegitDE v s.vtcon-

fundatSapientes: &:Infirmamundielegit De r s,vtconfundatforria;&:
Ignobilin &: contemptibilia mundi elogit D e v s , &: ea qu.x noti funt, vt ea
quarfiinr, dcftruerct:vtnonglorietHromniscaroinconlpeftucius. Hic
eftTheofophiavera,germana,triuna,cfticax,quaJolim&:Philorophorum
rupcrciliaj&Principuminuidlafceptravcritatilubegit^hodicquc fubigc-
re potens eft de qua caro iudicare ncquir. Verum, cum nufquam in facris
:
legamus,Chriftum fquamuis multa cus fintannotata miracula j ex ftulto

feciire fapientem, ârumbfoftcicIjmiclj&flnnDcllcn »nl>cr|?c§cn^
lyS -E Go (n^"2n HHoc H- Ibidem

Vetfii.
Eg o (n^n^n) Choch-
M A c h)S a p I e nt 1 a habito MAC}{)S ATiti^TiA hahito
in Confilio , &: .(jr erudicis in ajiutia:(;rjcientia, cogttatio-
intcrfum cogitationibus. ntmi tnuemo.
£r«rf//«</Wr/«wfe7g/V4/ww/^«if.]N6cogitationibu3autfermonibusfcur'
rilibus,
GRADVS TERTII. 71
nlibus, obrcGcniSjimpitSjbUlphemis, turpibus, ftultiloquio, aut fcurnlita-

ti,qui ad remnon pcrtinct, Ephef.),^. nec vcrbis malcdicis, rabiose ac
fcabioseinproximildcbacchantibus. Sapientiam quiqua?ritvcram, harc
higiat, (itque ab ng prorfus alienus. lacct, inquit, pia mcnte.dottus Era-
(mus.infcpulchropcdorisputrccadaucr, vndc eiufmodi exhalant foeto-
rcs, &C proximum quemq; mhciunt. Nihil ipirant de Sophix Cxleftis bal-
famo. Piorum corpora templa funt beneolcntia £>c benedocentiaSpiri-

tusS A E NT I yE fandi;impiorum,(epulchracadauerum.Nequcvllum
i> I
corpus mortuum tam eft dcltitutum anima, quam mortua eft animareli-
daa De 05 cuius(lgnatura,phy,tantifcetores. Ncq; vllum corporeum
cadauer (lc obolct naribus hominum vt fcetor anima: fcpultseiam quatri
,
duum offenditnaresDiuinosomniumqiCslitum.hoccft.Spirituunibo-
porura. Viuaverba De i loqueretur Imgua, liillic adefletvita, De v s.
TernarivMj reicdionc Binarii, per Quatcrnanum, vteftfecunda
Amphitheatrihuius figura, ad Monadis (implicitatem, innominc S A-
p lENT I Amanifcft.at;Eincarnejhoccft,lH svhChristi crucifixi,
pro viribus Diuinitustibi conccins, Thco-Sophicc rcducereftudc; (iq;

iiccorpus,Spiritus&Animatua(tutotusJcongrcgatafucrintinnomine
I H s V H iam dcSAPiENTiA Chtiftiano ieiunio in Oratoiio medita-
;
rc; foliloquiainfpiritu &veritatc religiose exercc;tuisprofefto, o Hh

c H M A-EL (quoddcHebrasoDEi s a p lE n ti am (onat.Jintereritco
gitationibus,orationibus,foliloquiis,meditationibus;mundum in te crea-
cor Spiritum innouabit rcilum in vifceribus tuis San
bit &c conferu?j*i'c ; ;
dos, fapientcs&iartificiofos, in teinucnietcogitatus; prudfcntizfpititu

tereplebit(Exod.z8.j.;5*''^''"^^'*'^5'^''o^^^'^''^'"''^^^''^0'^'^^"'^°'^^''^^*
tuetdeducetqueinveritatem Agnitionis,Cognitionis,Cognationis,V-
nionis atqueFruitionis(quemadmodum habet opetishaius infcriptio)
lEHOT>E,CREATVRiE atqUcN AT V R>E,nccnon T V I l P SI VS ;
erisqucDE o optimoid, quod homini bonofuaeftmanusrmeiuuatcfle

D E o, quod iubet eflc Devs. Svmma: Theofophicc ( Crcde, Viuc,
Ora, &: Labora, certo certius.qux dixi, vt alii, (ic &c tu experieris. Qui au-
tcm hxfitat fide, non xftimet fe quicquam impctraturum a D e o.atte-
ftante lacobo,in ("ua Canonica priraa,c.i. v.^.& 7. Quemadmodum con-
tra negantcm Principianon eft difputandum, nifi de Principiis; ita caren-
ti Fide, de nullo alio incumbit Orandum & Laborandum, nifi dc Fidc ve-
ra vt, nimirum, Fides ( qua: D e i Donum)Diuinitus fibi infpiretur, in fe

:
oriatur,augeatur ac conferuetur. Qualiabita, o m n i a tibineceflaria

vriliaque Theofophice irapetrabis a D^ o, pro("pereque &: Orando & La-
boraBdo tibifucccdeDL
55, :^ TlMOR DOMINI VctC.iy

Timoi^Jehovm cfi odio
odit malum,arroganciain, haberemalum,f»perhiam ^ ar-

& fuperbiam i
6c viam pra- rogantiamif^nfiamrfMlam, i3
ua, &; os bilingiuc detcitor. os lo^ntfn terucrfitateSj odt.
7^ INTERPRETATIONES
riMORDoMiNi odtt malum,S^c.] Quare,quia D o m n v s qucm^^vt i ,
DoM 1 N V M )timec,B o n v s; oditarrogantiam & fuperbiam; quia timet

Maximum,yEternum,Terribilem,Fortcm:oditviamprauam;quiatimet
omnia videntem.Z clotem, luftum os bilinguc detcftatur quia timet O-
: ;
ptimum,rolumSapientem,Veracem;&:ficTiM orDominiIniti-
VM Sap lEN T J-A, quodeft, trui Ie h o v a HLonganimi,Mifcricor-
di, multoq; Benignitate. Vide figuram Amphitheatri huius fecunda. Ha:c
noftraad Archetypiexemplar,ad cuius imaginem dc fimilirudinem(Gen.
X.) ibmusformati, reformatio. Benehomini, quitimet D o min v m.
Huic enim credenti nihil impoflibile,quia D o M i N v s facit voluntatem
timcntiumeum, Pfalm. 14 j. ij?.
i6o Ego diligentcs me dili-

^"^-'7
Ego <^ diUgentes Me dt- , 1$.
go; & quxrentesmeinue- ligo ? i^ qm K^ mane yigiUnt

niuntmc. adME^mnement Me.
Diligentesme^diligo] Lege talionis; qui amat , eft dignus amari ; Vide verf
14^. .îmtmevigtUnt] Quiaprimaiuuentute,dieacno(5tu,temporean-
telucano , priufquam cubicu furgat, meditando in Lege mca triuna, vide-
licetNaturaj,SS*Scriptur2&confcientiac,vigilantermequa:rit,mein
ueniet. vcrf. z8. ficElcanacumvxoribusfuis furrexcrunc manc, &:ado-
raucrunt Dominum , i. Reg. 1. 1^?.
Vetfio.
16^1 Pcr femitas I v s t 1 t i .«, <^ In ûiisjv STiTiJE am- 16
dcduco , in mcdio femita- htilo 3 O' tn medio femitamm

rumiudicii. tudtcii.
Inviiily s T iT liEJQuamprimumanimafidelisfibidefponfauitSa-
pientiam Diuinam, &iUamentcmpiamfibicopulauit cjelefti mattimo-
nio, ornat Sapicntia fponfam fuamamore luftitix, &:impletillam odio
iniuftitix, hoccft,iniuriaruminD e v m &:proximum;donatq;animam
illuminacam; iudicio dexcro,rf £to, fuicero, incorrupco, de omnibus, qui-
busaut De iGIoriailluftracur.aucfalusproximipromouetur. Inluftitia
cnim & iudicio Gloria De i &: falus populi confiftic.
Audiamus iterum
Sapientem.
162. K^T> ominvsSapien- Prou.j.

vcrf. 19.
Iehovah tn Savii^n- 16
T I A fundauit Tcrram,^^ T I Afundautt Terram ,flabilt-

ftabiliuit caclos P rv d e n- uit Qelos tn Intelligen-
T I A. T lA.
i<n^
DoMiNvs Sapienti Afundauit Quapropcer fi redte cu- , &:c. ] ,
dc Mundi crcacione; de Chaojde T A H primordiali,fiue Mate-

pis infticui
riaprima: deMundi Anima,dida Natura: de Medio, hoc eft, Spiritu
i£therco,(qui ca:lum)duo excrema , Materiam puca & Formam; Corpus
ac Ani-
GRADVS TERTII. 73
ac Aniinam,inglobo fublunari nutu) copubnte &: vnientc dc Cx

(D e i :
Firmamerum dcPrin-
lo,hoceft,Spirituatchcreo, (uperius firmato,vncie ;
cipiis,Elementis,eorumqucFiu(ftibUs: dcomnibusquxa fupremoCa:-

loadinfimurrtTerrxCentrumconcincntur:dequetotoornacuMacroac
MicrocofmirC quod Cabaliftis cft OpusdeBercfith^hoceft.S a p ien-
T I A N AT V R j€,)ricupis,inquam,inBerefith,(vtcert6fcias,nonopi-
ncris ) crudiri , inftitui ac inforinari ;SapieNtiamIehovA(D£i
Ve R B V M,pcr quod omnia eofadumeftnihil,quod
ficla funt,&: finc
hiflumeftÎoh.i.jOiu^^t^Leges acque Doclrinam Amphitheatri huius,
Theofophicc adiro hanc audi, vidc,obfcrua in SS.* Scriptura, Libro Na-
;
turx.&rMenteruaDiuinitus illuminata, mirabiliterdoccntem; inuenies

cam folarn&vnicampra;ceprriccmvcracem,rcquc ducentcm in verita-
temNaturalem,hyperphyficamatqucDiuinam;6M n £M. Tu Chriftia-
noCabalifta, Phyfico-Mage, &: Phyfico-Chemifta, Orando & Laboran-
do (qucmadmodum docct Amphithcatrumhoc)(apienteringrediendo
per quinquaginca Intelligentix porcas ,circaquasftudiatantoperede(u-
danc Cabaliftarum, Diuinicus a Mofah D E i fcruo recepcas,& Gcn.i. or-
dinemiroannocacas,olciSpiricuslandivn6tioncimbucus,afccndes(vel-
uciper fcalam Iacob)adOpusde Me r c a v 'A,quodeft,S a p ie n t i a
Diuinicacis,defublimioribuscontemplationibus,fcientiavcrefpirituaiis;
vtfruaris Deo Patcrno, Fracernoatq; Amico,qUodeftSabbachum Sab-
bachorum;Iohylvlcimus,xcernus. Hxcviaad L a p i d e M(quemanxii
multi finiftre qua;fiuerunt,&: adhuc qu.Trunc inucniendum Philofopho-
)
rum Regia, eaque Catholica .alEHovAH Sacurnine collocarum in

CcntrumMundi. Ca:tercT,ambages Labyrinthea:,omnes. Tu,qui fcis
SalSatvrni Catholicon, cuius myfterium in Dcnario Philofophi-
ccfulgens.file. Dandumcftfa:numboui,pfittacofaccharumtantum. 6
ftultiC<:impii,quipofthabcntesvn6tionemSpiritusfandi,hboratisapcr-
fidisnonnullis Ethnicorum Philofophis (fpiritibus maIignis,crrotiim-
que magiftris) difccre ca, qux aSAPiENTiA ^terna,in leculo incarna-
ta,foIa vera,Spirirus fandi afflatu in verbis ipfis fandoîngrefli, (du£tu ma-
nu D E i) in vofmetipfos.fufcipcrc poftetis,cognofcercque debgretis. S a-
piE^fTiA Iehova vnica &: fola nos fapienter docere dcbet, poteft
ac vult in^LibrQ^fuotriunQ,videlicet, SS.^Scriptura, Natura,&fpeculo
Mentis tuar. Vide veff. iô. Stabiliuit Calos] Id eft, Spiritum a:thcreum,
quiCa:lumcft&dicitur,firmauit. HincFirinamcntum, Gen.i. Ve r bo
D o m i N I Cxli firmati funt, & Spiritu orls cius omnis ornatus eorum.
Pfal.5 5,<j. Vide verf. 2.61.SC figuram Amphitheatri huius cerciam. Qua;ft.
quinta.
16^
^s APIENTIAllllUSe
\ Ili
Verfio.
Jn ScjENTiA emsauyjji 163
rupcrunt<Âbyiri,&: nu- rubemnt pfe y (sr C<zli jliUant
bes rore concrercunc. rorem.
Sapitntia Caiu5i lEHCVit. SIDe i,qui2t6rnus,cuTnon &il

iUitis'^
laxtcrna. »^^y//?]Notandahic venit Doftrinainfignisde Ab y ssis.

AbyifuseftrerumNaturalium, fupernaturalium,SpiiituaIium, Diuina
K...
,
n 74
rum, i€tcinarum,
INTEHPRETATIONES
&r Inrcrnalium, profondiirima, abftrufiffimajoccul
fillima, imperfcrutabilis ?v iueffabilis, Cav s a, Origo, Scdes, Fons,
ReccfTus, produccns effcdusadniirandos, nuUo humanxrationis accu-
minc compriehcnfibilis. £ft autem Abyflus Creationis, dequa Mofes,
Gen. I. z. Ettcncbrxerantfopcrfaciem AbyfllrEfl; AhyfTus Scriptura; fa-
cras, dequaEzechielcap. 47. Ecclcfiaftic. i. t.&c i^. 8. Eft AbyflusPro-
uidcntise, dequaPfalmus 139. totus. Eft Abyffus Omnipotcntix&r Sapi-
cntiacDiuin;E,dequaEfaiascap. 40. Eft Abyfrusprcxdeftinationis,dcqua
Diuus Paulus,Ephef. i. 4. & Rom. 9. Eft Abyflus Dilcdionis, Redemptio-
nis &;mcriChrifti,dequaIoh.5.Rom. j.Eft Abyfliusiudiciorum D e i ,de
qua Pfalm. }«>. 7. iudicia tua abyffus multa. Eccl. 38. Confllia eius m aby f-
fo. Eftabyffushumanxmiferi;E &:pcccat%&prauicordis, ler. 17. 9. E-
zcch. 16. ip. Eftabyfrusinferni, Apoc.^.i&ri. EftdeniqucabyfrusvKaJ&

gaudii xtetni vbi omnia carent finc & termino. Ezech. 3 1. 4. Exaltauit il
,
lum Exhis, quantum

abyflus, idcft, infinita beatitudo&profperitas.
adpra:fens inftitutum attinet cxplicabimus tantum AbyfTum Creatio-
,
nis & ProuidcntiaF. Abyfliis Creationis &: rerum Naturalium funt Fon- ,
rcs, Origincs Thefauri Scaturigincs inuilibiles, puriflimi, perpctui

, ,
Reconditifllmi in Elemcntorum puriflimorum fimpliciflimorum Ccn-

, ,
tris: Terrxfcilicet, Aquaj, Acris&Firmamenti inquibusoccultiflimis ^
thcfauris, feminariacrcrum Rationes, conferuatricesfpccierum, perpe

tuo, vfqueadMundi Refblutionemcuftodiuntur: vtpote, Animahum,
Vegctabilium, Mineralium, fluminum, ventorum,terf^p.i"ftatum, fere-
nitatum , temporum xtatum rcrumque omnium , figur.t , proportio &
, ,
habitus, quibusinhanc Mundi fcenam vifibilem, ftatistemporibuspro-

deunt totius vitx humanas Rempublicam totiufq; Natur.Tcurfum flu--
; , ,
xum&refluxum adminifhaturaj. Hanc Abyflumnaturalemvocat Or-

pheusNodem, Tencbras, Nebulam, Dianaminconfpicuam,anemine
mortaliumvifam,nudam fcilicet, in hymnoquificincipit,No'|^'6(nf iroi'
ra». AbyirusProuidctixeftotdo ConciIioriiDiuinorumabftrufiflimus.-
totius Natura: & humana: vitxadminiftrator, qui tcmpora, xtates, muta-
tiones,annos,menfes,dics,horas,minuta. RcrumNaturaliij&humanarii
a£tionum, ofKciorum , vocationum fludiorum, pericuiorum, calami- ,
tatum, afilidionum, Libcrationum vita:&Mortis Humanxeftaudor, ,
moderator&difpenfator. AbyfrusSapicntiaedelincaturlib. Sap,^.
^'°"'*'
1^4 Quis
^ afcenditin Crelum 1
vcrl. 4.
.^y I s apendtt in C^tlum i<f4
I
atque dcfcendit ? Quis con- 'ii defcendit ? >j^v i s coUegit

tinuit Spiritum innianibus -ventum inpugillisfiiu ? .^ i s
i fuis Quis colligauit Aquas
? cogregauit Aquas in yejiimen-
quafi in veftimento? Quis to ? .^ i sfiabtliuit Gm?iester-
(ufcitauit omnes tcrminos ? minos Terrx. ? Jôd D^men

'^^QuodNoMEN EST E- eiHSj f£ quod CNio uen F i-
V s & quod N o M E N F i-
1 , 1 LiieiMi/inoJii?
Ilii cius nt, nofti ?
ûod
: , :
GRADVS TERTII. 7y
j
Qv oD NoMEN EST, tcc. )De Sapientia incamata vacicinatur
Sapicns; &:deNo min e ineft^;ibi!i&:admirabili Ie hot a. Quomodo
rapicnterNominibus Dfii vtidcbenmusin Oratorio, docctnosPfaltes,
Pialmo xS. z&Tj. Domine firtttudewea, rupesmca, propugn.uf{lum,ltberator
mem D E V s meui.petra mea .prtteilor mci*s, cornufatutts mc£, refuqtiim meum.
,
Er, MofesExod.j^.ff. Domine.Devs noft:cr,Bonc,Bcnignc, Mifc-

licors Clemcns Longanimis multi Mifcricordia: & Bonitatis.Nomen
, , ,
vero Ih E s V s cllnomcniupraomncnomen,intjuoomncgcnu flcditur

jllorum,qiixruntinca:lo&terra, &inhaterram. Hoc NoM E Nomni-
um diuinorum miraculorumcauiracffcdrixeft, firitc Theo-Sophicc &
Myfticc Mcns fit orxpar.Tta hde &: inuocacione. Huic fidci qucc fcfecon- ,
iunxir, co£ulauit, ficiedc Vni vi x , cum NominelH s v h, cedunto-

mnes virtutes Ca-lorum, omncs vircs tcrrenx, omnis vfs diabolica, omniA
qux cx rcgno pcccati &: diaboli , hominum corpora & animos infeftanc.
Pro!i.i4
Comcde, filimi, mel Vcrf. \y.
Q)?il€dc(itag,)filimi J^Me L, 165
quiabonumclb&tauumj qutabomm eji , (^fauum duL

qui dulcis cft palaco tuo aljlmum guttun tuo
c^fJ] Mcllcfolo dies aliquot vixifTe Democritum jcgrocantcm, quo

cum caruillct,mortuum, lcribit Athensus: odorep^nis calidi, raorti pro-
pinquum virarjper triduum cxtraxiire, Diogcnes Laerttus. Mellita S a-
;
p E N T I >€ /ETcrn:cfqua:panis vits, lohan. ^.jj.^doflriiia.te, pcccato-

I
rummorbolcthaliterdecumbentera,cordisorcpuiiacmundipiecome-
fta rcficict non tancum fed & a morte prajferaabir jeccrna. Qnemadmo-
, ,
dumenim apiculxexrorc &:floribusmclc'>nficiunc: itaexRorcCÎcfti,

Spiriruali,Diuino,videlicet, Spiritv sancto;
&exfloreMentis
tux, hoc cft fidc amorc fpe & inuocatione paratur mel Sapicntis Diui-
, , ,
na"i cuius vclminimus guftulusab animapia&fidcli pcrceptus omnem

rorius mundi dulcedincm, deIe6tationcm& voiuptatcm fuperat. Hinc
Plalces, E'o(ûiatua-, incinit, fufitmihimel/ecjrfauodiiiciora: Pfal.19.verf. ii.
SC119. loi.Tua.oD o M iN E,duIccdo,&mihiduIciafaciatamaraomnia

Mundi.ComcdcigiturME LdcPETRA, Christ o,vtBaIfamocius
("liubcrrimo, corporc, Spiritu& Anima, acorruptionclibercrisannihi-
latiua : ( Deut. 3 i. 15. ) cuius carcntia, tc mori finet. Latct in mellehoc fua-
uiiTimo Sal S a p ie n t lit.afapientibusfapienterficnominatum.Mi-
rum,certc, Diuina:Bcn'gnitatisdocumcntum,phrafinhancadnbftram
vfquc statcm pcrmanfiftc fuperftitcm, etiam inter prophanc philofij-
,
phantes; cummiferiifti homuncioncs (pcr De v M^ nonintellcxerinc,

quiddixcrint. Secreta vis locutionis huius. Difce fili.
/fSic&DoCTRlNA YerCi4.
Sic <^ cogmtio SAfiEN- 166
SA M E N T ^ Anima: tuê I
,
T I j^fuautseru animx tua yfi in-
quam cum inueneris, ^ ha- ueneriieam:(sr eritmerces: ^
bebis in nouiflimis fpem ^ & expe£iatto tua non exctdetur.
fp cstuanonperi bic.
K
7<J INTERPRETATIONES
&c.] Eft enim Flos Mellis Diuini Mannaque Roris fu-
Sic(^Do5îrinay ;
perca:lefl:is Mel in orc, Mel in corde IhsvhSapientia Patris fa-

:
dacaro,PE t r A,i.Corinth.io,4.rupraquamcEdificataEccIelia,Matth.
1(3,1 8. Cognitio Sapienti-/e, &c. ] Cognitio S a p i E N t i Ê verae efl
L X in Mente, difpellens tencbras ignoranticX, &: omnes opiniones fal-
V
fas ac inccrtas. EthjccCognitiodiftertabopinione&incertisconieftu-
ris.tanquam lux a tenebris,& corpus ab vmbra. e v s.vtmcntcsno- D
ftras illuminet, exorandus eft. Cauc,igicur,cauc,ne Lucem a tenebris
petas , Caue ne Lu-

a fpiricibus malis, qui lunc apoftata: &: mendaces. ,
cem veram petas ab vmbra, hoc eft, ab hominibus,vera Luce non il-
luminatis , qui propria fapientia tumenc, & phantaiias fpe-

culatiuas, atqucfomnia fua tibi pro Sapientia ob-
trudunt & vendunt. UabebUin nt-
nijjimiiy&ic.^ Vide infra
vcrfzj4.
JnferatHr hlcJiûrH t^Hton grndpti.
IV. GRA-
GRADVS (^VARTI. 77
I V.
GRADVS
PROLOGETICVS
QVARTVS
EXPOSITVS.
Prou.i.
I E H o V A H dac S A P I E N- Verfe.
/^DouiTîV s dat S Avi- i<j8
T I A M,CX ore eius cgredimr CO- E K T I AMjf^ ex ore Eiuj P R v-

gnitio &:Intcj^'igcntia. DENTIAO^ScIE NTI A.
Sapientia,
D o Mi N V s (5?.!?, &:c.]HincD.IacobusfnruaEpiftola ap.i.verC^.Si Scientia &z
atiis veflrum indiget Sapientia, poflulct a D EO,qttt dat omKibn^ afjiutn- iiitellii^ciia
Dona D
te?;Cr 'iWi iwsroperat (exp robrat,) & dabitur ei. Pcjittlei autem i ifide, nthilhxfi- fuut.
i i
tans. J^/ e-airri hsfitat, fimills esi fiticlui Aiaris , qtii a 'vento mouetur ^ arcumfer-
ttir. Non hoino illc, (fummusille(]t,vel minmiu5,nobuis
erCTo irftimcc
auc plcbcius, @rof? oDcr f (cu; i}an^)quod accipietaliquid(quicquam)a

Do .MiN o.Vir duplex aniino, eft inconftans inomnibus viisfuis. Vidc
vcrir.iu^. iji. Siigicur, quod vcrum,lE hov ah dat Sapientiam,
fruftra innitimurprudencixnofl:ra:foli,laborandoarteaIiquahumanicus
cam addifcere. Liber, fine claue Spiritus fandli, nonprodeftquicquam,
Rcctc crgo I.C. Scaligcr Exercic.3 <)$, i. inquic Nofirahacinltterarumfludiis
:
Apud Ie H o v AM
percgrinatio,fineftipernaluci,tniftrabilisqu£diimerratioest.
THEOsoPHicE,hoceft,Chriftiano-Cabalicc,Diuino M2gice,&Phy(i-
co-Cheraicc in Oracorio ac Laboratorio.Micro & Macrocofmice quje-
; ,
rcnda eft a D o M I N o qui eam infpirat atque largitur impetranda.

: , ,
DonumDE VndedoCliilfimusCapniofcuiusobCabalifticxcxerci-
i eft.
tationisd:uinam peritiammemorialltfcmpiterna)lib. de vcrbomirifico

i,cap.7. Philofophiam ( qua: aS.\PiENTiyE amorc nomen habct) rcftc
dcnnicSpiraculum D e i,&: Ilhiftrationcm Diuinam. Vtautcm Sapientia
vcraSpiracukim D e i &:Illuftratio Diuina: itafapicntiamundiimmundi
( reueraftulta &: infipiens ) fpiraculum diaboli, Cqui> tefte Apoftolo, prin-
cc^srr\\inA\\\w\\is:cuiitsadexempUrtotmcomponitttrorbis)?ZC\cxczt\omtn.
Quarc & ftultitia coram D eo, hominibusquc D e Spiritu illuftratis
tis. i
ExOceanoS AP ient yE,petLibriciustertriuniusCathoIicifiphones,

i
:
'8 INTERPRETATIONES
gratix diuina: dudtujdciiuandum eft, inParadyfummcntis noftrae^Yera:
Sapient flumen non ex putidis principis mundi huius immundJ,

lyt ;
rquamarumquci(lius,pci(ophilmatum crrorumque canales , ftrtidis la-

cunis. Ille, rerum Diuinarum & humanarum dat Scientiam veram & fa-
lutarem: hic,vitioram,turgercentcm,vulpccularem,fophiflicam,fl:crilcm
&mundanamfapientiamimmundam. Videverf.187.
I«58 Cuftodict ^
falutcm,& proteget gradi-
reddrum vcrf 7. I
fcutum
'^condet reBis ejfentidm ,
ent ambulantibHi t/er-
cntes fimpliciter. feê.
ReciorumfAlutem'^ FructusDiuinacSapicntixfuntinfiniti: Summusau-

tcm eft animsE Salus j
qua: diuinitus cuftôdita,& tanquam thefaurus a:ter-
nus rcpofita efl: iufl:o. Er, vt Hebr.-cus tcxtus innuit,ipfum cflc rci,feu
quod omnibus rebus dat clfc, cfl: thefaurus iulh : quod nihil aliud efl: niii
De V E,quieflo MNiAinoMNiBvs. Iehova Higituri pse
s I p s
Salusiufti: ip s E cftclypcusiufti,aducrfustcladiaboli, hominuminimi-

corum,aduerfusmalignas imprefllones MacroCofmi. Ha^c cft vmbra
Akiflimii £c protedio Omniporentis aduerfus horrores nodlis , aduerfus
,
volantia tcla interdiu, aducrfus dacmonium meridianum, aducrfus pc-

ftem ambulantem in tenebris. Pfal. 91. Hxc mala omnia,non tangunt
illos,quiambulantinintcgritatc;hoecft,inDEo i p s Oi^&filio cius la-
svhChristo.
VerfS.
i6p Vt cuftodiant femitas iu- Seruans femitas JV s t i-
dicii;&viam mifcricordium T I >£ j /^ e!f* njias fanUorum

eius cuftodict. cuflodiens,
* Tunc intclligcs iuftitiam V«f«>. Tmic intelliges Juflitiam^

& iudiciu, & Rc6titudincs, ^ iudicmmyt^ icqmtatemy Cr
&: omnem fcmitam bonam. omnemfemttam bondm.
Vi4sfanBorumcufieditm'\ Egrcgius hiceft Diuinx Sapicntise frudus. Fa-

uorc namquc &r gratia De i cuftodiunturpii, nealuftitia: fcmitis aber-
rcnt. Sapientia Diuinacft Lux perpctua,monftrans viam in tenebris.ani-
mum ab erroribus reuocans,a conliliis ftultis libcrans,acogitationibus
vaniscohcrccns; Eoo tedocebo,inquitS apie n ti A,quxfuntvtilia:
Intelle6tum tibidabo,&inftruamteinviahac,quagradicris:firmabofu-
pertcoculosmcos.Pfal. 51,8.0 Sa p ien t i A^ternadocenos.xtcrna
norma dirigc nos asterna rcgula informa nos
,
^JMe DEVs
ittformty quxfit tuitfkn&4 veluntM,
CMorigeraiquemanui prxjla grejfwque fiquaces :
T^mtfuc eris tcit D Ev s femper mihi, trnmite re£it

Spiritus iUt tuiU diuindqUe vtrgu/a ducat.
Vtno-
GRADVS THRTII. 79
Vt notum omnibus cf-

$jp. i<
VtdilS.
^£7 notum ejfet , 5o/f;» ad \
'
"
°
rer,c}uoniaoporccc^^pra:- âtias tibi agefuias prxuene-

uenirc SoLEMadBENEDi- mendum ejfe, atque tefub lucu
C T O N E M T V A M, & .^'^ ad
I ortumfaluandum.
Orientc l v c s t e adorarc. i
Frxuinire Solem~\ AnteiiertercSolcm joculum (iuxra Hcrmetcm ) non

tancum vifibilcm illum, hoc eft.lumen m Firmamrtito maius,verum quo-
qr.e D I V I NV M ; &: ad ortuni lucis eius.in nobis.tibi, I e h o v a h, obaiam
procedcre,occurrere,teadire,c6uenire,rupplicationibu5ji.Tmiotii.i,i.)
orationibus, portulationibus : &:gratiarumaftionibus (iiquidem gratia-
rum a^lio cft ad plL's dandum inuitatio ad benedict:onis \.wx radios, tam
)
mcntibus quam adionibus labonbusvc nolhis,bcnigne uifluendos, loco-

queactcporcopportunis.teprûenireraut.fuperncgoriisomnibusThcro
iophice tc conluicictecumque agere. Hinc Prouerb.io,!!. Ex ftudus fuis
intelligiturpuer,iimunda&rcd:afintoperaeius. N ot a Qucmadmo-
:
dumManna cibu'; populi Iudaici,inde(crto,antc Solis ortmn colligen-

dii crac,ne radiis Solis liquefadum d'fHuerct : ita Diuin.r Sapientiie Man
precumva(cul'scoliigendum
na, tnatutinarum yigdanduineftmane ; &^,
^
adforesS a i j€.Solnon:er,qui mnobiseft.pi\rueniatSolem Ma-
p i e nt
croCoimicum: oriaturque ciciusCxli inrern' Mi.cro, qu.im cxterni Ma-
croCofmi.Narryiîgilesxtheru, qui (untvehi£.ulaLucis&Sapictia:,ad(unt
(imul depulfuri tenebrasinteriores. Solcminnobisexoiicnremdifcribir
Canticum: f^fl <s?;/r«/(?,c^r<?r wf«w:y/^//<?/. Non immcrito Pial. 7 8, ij.man-
na vocatur panis Angslorum. Mannaliqu den (iipernaturalitcrgenera-
tCiperSapientiamDiuina, Diuin2:Sapieiui.ti:fuftuseft TgiturSapientia,
quarcxoreD E i procedit.eft veruspanis Angelorum,quoip(ialunturfua-
uiter. Etquia leliis Chnftus, verbum Patris cft, bc Sapicntia Patris igirur :
verum mannaeft Chriftianorum credecium. Hoc, iugi corde, animo per-

uig li eft fufcipiendum antequam mens noftra, affl dionibus qu ilFctur &
-,
ditBuatcuris, quasiinguliiecum vehuntdiesnoftri. y^doritntimLucU'^

hoc eft,fum mo manc.in crcpuiculo matutmo (nam bene confurgit dilu- ,
culo.qui quacrit bona.Prou. ii, i7.)('ub exortum Solis,in aurora,quxgrata

Mufis,& vere aurea hora,non duntaxat diei naturalis.fed & astatis tuê, pix
dcuotionis.conceptuum mcntis bonorum, &c.conteftimjCumtalequid
in te exoritur, qui cxortu.s in fchola Cabalxorum Aurora dicitur ) quan-
(
do impuKuSpintus boni bonuminteientismotum.dumcorinflamma-
tutjdiiatatur ac glifcic,ad opus tale perficiendumjtuncmicro&rtiacro-
cofmice ingredcrc Oratorium, &: Ora, meditare, foliloquia Theofophice
exerce Chnftiana: ( fcias iam tibi fauercSc inferuire Tempus Locum, ,
CxIum,Sidera,Genium,Cxleftiscxercitusmil!tiam, De v M,hoccft,0-
M N i A:") audi, vide, oblerua, luxta Leges arquc Doctnnam Amphitheatri
huius.quidnaml ehovah, in Teips o, inNATVRA,in SS». Scri-
p TvRA,fuggeritrefpondctq;tibi,Ingrederequoq;Laboratorium,fccun-
dumq; Cabalifticam,i.c.Rcceptoria inftitution prqdidam Diuina,verc m
Sapientibusantiquitusv(itatij,5<f/i/>»/frZ jôrrf^SicDEvs d.Tbitfincmora.
&,
8o INTERPRETATIONES
Exercitia hxe , quando S pirirus fandi vel boni flimulum fentiSjnoli ditfei-
]:c-.N.in\frofitecapi!ia(a,(juxpdJhcca/iocalua,Otnniicmm,SQ\omoncS)CEx-
pcrientiateftibus,tcnipiishabentfuum.Quapropter,quando5cqu6Fata
crahunt,obffidientcrlcquendo,eundum. HodicfuadctPfalmographus
Regius,cumaudicrixisvocemlE h o v i€,nohtefierificutmuIus&equus,
quibusnoneftintellcdtus. Plnlm. 31. verf ^. Inuocaigitur Dfi v M, fole
Q macro 6i microcofmicc ) oriente, non occidente. Vide verf <p6.
/71 Tu(DoMiNE)'es,^|t:P Veri;

j6.
8.
Tu{IejjovaiO docuijii ho
qui libcras ab omni ma- fles nojlros , te eum ejje , qui omm
lo. ex malo ertpis.
^f
liheraf Scc.^^MmRceD e v s Opt.Max. Sapicntixfuxradiosdif
,
pofuit,illofq)infalutem&:auxihumhominum,variedifpcnfat. Eftnamq;
Diuina Sapientia, non inanis & vanafcientia, fcd virtus auxiliatrix infini- ,
tas polfidcns vircsauxiliairiccs.quasinfaUitemhominumconucrtit. Et

cumgcnushumanumvariis(prohdo!or}im6innumcrabilibus(ôbcom-
miHum peccatum)obnoxium (ItcaLimitatibus totidemSapientiaD 1 1, ;
tam Spirituales, qiiam Naturalcs, continet mcdelas; quas per famulas

fuasridaspedifrequas,exabyfrofua,fidcliternobisdiftribuit.
17 i Tu (Iehovah) vitx Vci-f. 13.

Tues,D \^M I N £, qui yiU
mortis poteftatem habcs ij) mortiij babes potejiatem , O^
ad portafque inferorum de-
ducis&reducis.
^ deducis adportas mortis
atquereducU.
Deducisadportasmortis, &:c.] Eccehsceft DiuinxSapientix Schola'&

Itamortificat cultoresfuos, vteofdemviuificet; itaadportas
e|ap<xf7?g/av.
mortisdeducit, vt,eadcmvia, adportasCaelieuehat. Corcontritum&

humile poftulat S a p i e n T i a inhocipfomagnificumfibi extruit do-
:
micilium.Dumigiturhominemfrangit,eundemaedificat;dumdeftruit,
rcnouat; dum humiliat, cxalrat; dum obtencbrat, nouam luccm infundit;
dum hominem , abhominum confbrcio auertit,in Cxlcftium comraerci-
umintroducit.
175 Benedidiio Ieho ViE di-

Prou.io
vcrf li.
^ BenediSlio 1^0Mii:Ji
tat, nec apponitl e h ovah diuttesfaciti nec fociabttur eis
doiorem eibenedivîoni. afjliUio.
Bfnediîo D Q m i n i &:c.] Frudus Diuinx Sapicntixfuntomnisgene-

,
risDona&iBonaCorporis, Animi&Mcntis: Omnes enimcreaturx vl-

tr6 fcruiunt, &r vbertim afHuunt illis tantum,quorum mentibus, tanquam
RegioSolio(JRcgina&:Dominacreaturarum)S A p ie n t i Ainhabitat.
Quandoquidemhxceftcrcaturarumlibertas,&:prxcipuusacpropciusfi-
fcruireClorix De i&hominibusDE o dileftis,vitxxternxhxrcdi
nis,
bus. Qui-
GRADVS C^VARTI. 8i
bus. Qu.ibus cum vltro fcruiant, adminilhatorii Spiritus Angcli , ex DE i
ordinationc: cur non dc reliqux crc.uurx, Angclorum minifteno fubicdx

idem prxltarenr.-Etquemadmodummaledidionjscauiracll Protoplafti
iiiobu^dientia quas lccum tulit omnis gcneris calamitates Elementorum
, ,
ftcnlitatcs, 8crcrum pcnuriam ita Bcnedidlionis cauftaeft Pi e x a s,

:
&:Ti M OR De j. Hxc Bcnedidiionihilaliudcft, quam virtusquidam,

progrediensexore D e l, viuifica, mulcipl;cans&:fa-cundansrerumNa
turam,vtfequafiinagminavbertimdiftundat. Accedunthucexcmpla
Patriarcharum, Rcgumalioruinq; Sandorum. InfuperhxdiuitiaEr, qux
fontem habent veram Sapientiam non afterunt fecum dolorem cum af
, ,
fluunt; necpariunt dolorem, cum rccedunt: Fontem enini diuitiarum

poffidenc pu, & fideles D
e i dilefti, Sapicntiam ipfam. Hxc melior cft
auro, vcrf 50. cundis opibus pretiofiirimis: verf j. auro & lapidc prctiofo,
verf ji7.Ratiocft,quiadat Om
n i A,verf.2î.
"
74 ^TurrisforcilTimaNo-
^4r ^T
verl. 10.
Ft turm fortis efl ô- 174
MEN DoMiNi ad iplum : Ai E N l£ jf o v Jt:adtpjHmcur-
curritiurtus, &;cxaltabicur. ret luflm , e^ exaltabitur.
NoMEN DoM.] Pfal. 14. Protcgam eum. Qua

Tunis forttjflma 91.
re?Quiaccgnouit No M e n mcum. No M e n De eftOmnipotcntia, i
Sapientia &: rnjrcricordu De i. Huicmagno&mirificonomini quifelc

commictic, &abeo folo pendcc, nx illemunitiffimo propugnaculo cir-
cumfcptus eft. Nomen De omnes i virtutes& potencias compleditur.

Qviiigitur NominiIehov^&Ihsvh conHdit,isomnibusvirtu
tibusacpotentiis munituseft. Prxfcnccdiuinohoc praefidio, caftrifque
Ang-Iicis ;omnishumanapocentia,qu2aducrfuspiosmilitat, diflipatur,
&: in vmbram foluitur quo recedente, corruunt & vaftantur fortiflima
:
qu;-.que mccni.i &: regna. Rex Dauid in fuga & auxilio nuUo vifibili pra;- ,
fidioinftruAus, non caftris aut propugnaculiscxccrnismunicuserar :in-

erim fub prxfidio, proccdionc & vmbra Alriflimi, cucior crar,ac fi vrbem
municiflimam, occupaflcc.Difcitoergo N
o ME.N Dei inuocare cura
Scth, Gcn.4. verf vlr. cum Abram, Gen.12, 8. 15,4. &: ( Abraham ) 21,3}.
cum Mofch.Fxod 54, j. cum Aaron & fihis eius,Num.6^.v.vlc. cum popu-
loIiraelicico,Deut.2<j,i. 28,10. &: 52,5. cumDauid&'tocolfraef,i.Paralip.
i3.^.&i^, 2.&8. Pfar.ii-j,4. cumSoIomonej3.Reg.S,23,&4j. z.Paral.^,
i0.cumElia,5.Rcg.i8,24.cumEltfeo,4.Reg.j,ii. cumRege Afa.i.Paral.
H.ii.cumrofaphaciudicca.Paral.io^^^.&^.cumlcfiiSyrach^jiî^.cum
Icrem .T,Thren.3,^^. camAzaria,inmcdioflamm2,Dan. 3,2(5. cum cribus
viris, Sidrach.Mifach, Abednago, incamino ignisardencis,ibid.vcrf 52.
ciim Sjcerdot:bus,r.Maccab.7,37. cum difcipulis Chrifti &:omnibus fan-
clis ac piis, Oi ationcDomiuica, Marth. <?,<;. Icem Iohan.14, 13. &' i j,i6. &
16^.23. OD o M I N E DE v s,quam Admuabile Nomen cuum cft
in VniuctfaTcrra, Pfd. 8,v.i.&: vlc. PfallamNomini D o M iN i Altiffi-

mi, Pfal.7. v.vlc. Laecabor & exalcabo in ce, pfallam Nomini cuo Alciftime,
PfaI.p,3.lEH ov AH eft Nomen illi,IudithiJ,io. &:i(>,3. Ieh o v ah
8i INTERPRETATIONES
2ebaoth,Dominvs EXERciTVvMeft Nomenmeum, Efa.
n,xj. Ow/;^f j»/f««^^«;^^^^„f,/^;\r^;«^;y Do^^ I jjj (mamfcftatum homini
busmS A p I E N Ti A ^cemaincarnata, Ihsvh Christo,Io-
^y^^**^ ''''' 'loel. 2,5z.
Aaor.2, zi.Rom.io, ij.Hucrcferenda
a r!Â^'
eit Dodnna
D e i , & Decc^m S p H i r o s
Cabaliftarum de nominibijs
CyciCisj.) fiue Emanationib vs aut
Numeracionibus(vtvocanO
D e i quibus cotus ELOHiMTRivNVsin
, vniuerficatcm rerum pro-
grcflusell, quafi ornamentis& veflibus
tanra maieftatcdignis, circum-
datus; quarumfimbriasquotics ipiaMens
beatorumTheo-Sophiccatti-
gcnt^totiesrefpondetDE V s; tctigicmeahquis: nam
&E(rolenfi virtu-
temdemcexiifre.verf:î..&2jz.EgimusdehifceprimaAmphitheatri
huiushgura:&, De o concedentcincxpHcationeillius,
fuotempore,
tufiustradlaturifumus. Qua^rataliquis,curmtroduxcriminAmphithea.
trum hoc E B R H ^
A ? A t ccrte fi fibi eflec cognita vis Sacerdotii Decre-
tiZoroaftri(facrorum Principis) huius,
InSacmsnominabar-
B A R A (Hcbrsa inrelhgens)
Nvnqvam MVTAVERiSiid finiftre
naud intcrpretarctur.
Hoino '75 Multa^ cogirationes Prou. 15

proponit,
funt
vcrfii. <^c?W«/f<c cogitattones m
D t V 3 dif. in cordeviri; confiliumau-
pooic cordeyiriy yoluntas aute D o~
tem I E Ho v^ permanet. M / N / fermanebit.
j
^<dUeogimwnes,!Uc.]Sic, Hominis eft animam

N
prê^.arc&D M i-
I gubernarehnguam,Prou. 1^,1. Sortesmmmturtnftnumjeda-Doui.
No tempcr^ntur.lbid.vctC^^. Homoprsparatanimam, hoccft, fibipro-
ponit,ordmatinfuocercbeIlodehberatqueanimo; D e v s autcmdifpo-
nit datq; confihorum &:laborum
, euentum. Cum igitur I e h o v a h fo-
lus(ic.quitortunetacregatthcorias&:praxes,aaionesatquelaboresno-
itroslenluum rationis,mentismanuumque
debemusmcnte fupplici(in
lpir,tuacvencate)implorareauxihumipfius,vtinomnibusdetatq;infpi.
ret bcne velle nofTe, eflb &pofl'e. Quo volente, omnia dcxtre fuccedunt:
nolentc, finiftre. Non
eftenimmfludio S api e n t i^ Uboribufq; il-
r.<^-->'->-a
husvolcntisautcurrentisperfcfcdmifcrentis&pr2currentisDEi,cu-
ms nomen fit benediaum ,n fecula. Amen.
Reucla 6 D o M i n e oculos , ,
mentis,mrclIeaus,rationisacfenfuummeos;&confiderabomirabilia
deIegetua(PfaI.ii^,i8.)tnuna.CathoIica,vidclicet,Natur^.SS-Scri-
pturâtque confcicntia: mea^. Beatushomo.
Pfal.p^, iz. qucmtueru-
d.ens D o M I N E & de L E G E
tua(triuna, Cathohcapr^dida) docuc-
.
ns eum. 2^„ nobu D o m i n E «.« nohii.fed Nomim tuo

danda eH <>lori».
,
i Cuftod, ergo cogicationes tuas,

lal. 11^,1.
lcruent: ne hngua tibi pr.xcurrat

& Difciphnam labia tua con-
, ,
mentcm.iuxta Chilonis confilium, ,'

yAt.ar«î,^,^ê;t;irap y r«,inquientis. Lingua quafi flabellum cftfe-
du.on.s:
quareomnibusquamdiligcritifllmccontinenda. HincZeron,
fingua ,n mentem intinfta,difl-crerc luiric. Scmpcrcogita,hnguaqu6.>
r o t, n
Audicitus.diclentusatquecautus. ,
Muiti
&
GR ADVS Q^VA RTI. «5
'6 rrou.ii.
,Êc]|uus paraturaddi- Vcrf ji.
Eqttus paratiij efi ad dtcm 176
em bclli, D o m i nv s aucem bclli : fed Je II o V Atfl ipja
ialuccmtnbuic. fdi
IHS.
E.pus pdrjtur.^c.'^ SapientiaDiuina victrixeftmundi, &:omnismun-

ilan.c Cedunt enim Diuinx Sapientix
potcntix,t]uin etiam diabolica:.
manutn dant omnes creatuix. Huic etiam mmirtrant ftcllxCiEli, qux
aduerfushofircsmilitant. Huicmilitarxcher,&rconiurati veniuntadpix-
liaventi.QuisquisigiturlcgitimcvtiicirSapientiaDiuina, is hoftespotc-
tllTimos ligare,&: vmcire compedibus porcll:, P/al.149,8. Hancartemfi
quik]uam aiius, certe Dauid tortiilimus ille bellator cgregie calluir. Is m-
quic : Hi in CHrrtb.tts,^^ hiin ecjuii : nos autem in noniine Domini DE i nojiriinuo-
cnbimtis, Plal. 10,8. Domintts conjringit potintias arcuumjcutum.,gladium(^bil-
lum. Plal.7 5,4. Hic quotits folis precibus exercitui fuo robur addidit,
infigncsobtinuit victoriasrlolaphac hvmno fudic cxercitum innumcra-
bilem i.ParaI.:o,2 2.&feqq. AngelusDominicxoratusabEzechia.vnica
noclcpercullir m
caftris Ailvtiorum centura oillogmta cininque millia,
HxvidonjE omnes funt Diuinx Sapientix, qux Reium&:
.^.P^.cg.i9,jj.
hnpcriorumtociusMundffolagubernatrix efl:. Licet etiammulcxruinx

&:confufiones regnorum,vrbium,principatuum, Imperiorum accidant,
tamcn S.ipicntia Diuina omnia fecundum xternam D ei Opt. Max.iu-
ftitiam prudtnrrXime difpcnfac.
prou.19
Multi quorruntfacieDo-
VerCii.
<^ ûlti reqmrtintfaciem ^77
minantis &: aj e h o v a pio-

: TrtnciptSj^ ludicium d Do-
ficircituriudiciu vniulcuiufq;. MiNO egredittirJi)iquloru/n.
ijittthirefiiruntfa. lem ?r':nc'pii\ Hoc cft, ambiunc familiaritarem &r gra
riamPrincipis. At confihum audi Prophct.cRegii,eriam AuIici,2\[tf///0'
confidcrc inVitnc pib.u,in filttshominum,inc^\ibusnonesi falns. Pfal. 146,5. Et,
Bo!:umtsiconfhretnV)o M i s' o. qukm confidere irihomine : BonumeHJperare in
D o .Mi N o,qitsminPnicipbits, Pfal.ii8.v.8,& 9. Quia voluncas humana
ci^ mutabihs D e i vero voluncas firma,conftans ac perpecua. Efai. 54,10.
:
Mc)nccscnimcommouebuntur,&:coIIescontremifccnt:mifericordiaau-
ccmmeanoivrecedctate, & tccJuspacis mexnonmouebicur,dixicmife-
latorcuus Doininus. DoniinusDEvs eft, qui dedicDanieli graciam &
mifcricoidiam,inconfpcd:uPrincipisEunuchorum;potcfteciam,fivuIt,
dare tibi. Qj.iarc,
Tulitu esiprAfiatqiie DEo confidere folty
,ûamji Prmaptbui credere miile vtris^
Prou.ii
Uelut aquarum 178
Sicut tliuidones aquaru, riuuli efl
ica
DoM
^ I
cor Rcgis in
N I : cjuocuncjue vo-
manu
Verfi.
cor 'êgtj in nianufE
ad omne quod ^>ult tnclinat il-
hov /E:
lueritinclinabicillud. lud.
)
84 INTERPRETATIONES
Itac0rJiegu,Sic.] Devm promouerc&annihilarecogitationes.adio-
nes atque labores hominum,pro lubitu fuo, quotidiana teftatur experien-
tia. Verumigiturillud:
Ludit in humanif Diuina potentia rebiu.
Ie h o v am tambenedidioncm,quammaledi(3:ioncm,&opc-
infpirat
ri&hominijcuiacquartdovult. Ip s e conltituitRcges,atqucdeponit;
exaltat.humiliatjxdificat, deftruit; Benedicit, maledicit; Omnia in
manu fua omnipotente. Si ergo habes quod agas coram Principibus per-
,
fonis, in honorem D e i, Proximi aut Tuiipdus vtilitatem vergens,Theo

fophice Ora atque Labora, vt fis in Amore Dei (oartem amoris ,
DiviNiDiviNAM hancqoam docct Amphitheatrum hoc noftrum)

De I amicus amicus
; & Princeps D e o placuerit, quod quatris
erit ( fi
clemerts.gratiofusatquebenignus. D o min v s enimquocunquevolcr,

defledet cos. Semper addendum: Fixt DoM i n e •volufttMtua, Nota eft
hiftoria de Alexandro Magno, Tyrum oppugnante, cumque excrcitu,

HierofoIymam,obnegatafubfidia,conredcntc,quomodoipfiusanimum
flexeritladduslummusPoncifex, obuiam ipfi procedens cum habitu fa
cerdotali. Idem dc Attilaquoquelcgitur, Romampetcnte. Ahafuerus
ab Efther flcctitur , nc vno die Iud.Eos dcleret. Vide igitur,difce,iudica, an
quemadmodum Sapiens aftris dominatur , ita etiam poffit animis & men-
tibus hominum dominari? TMiitur iratus,voce rogante, D e v s Cur non :
homo Sedquomodo, quaarre, qua induftt ia, quo Radiv ? Sapientix Di-
?
winx. Noli cfle tamfimplicianimo,vf putes,finearte,&fi'iiefinguIaiiSa-

pientia Diuina faftum, quod Laban in fomniis audiucrit vocem illam: Ca-
ue, ne altter loquare cumlacoho, quamhumaniter. An putas cafu fa£tum, quod
AlexanderMagnus fomnis videritfummumSaccrdotemfibiobuiam,
in
in habitu fuo,procedere? Arrige aures,& inquirc hanc Sapicntia. Si enim
poteftatcm Chriftiani accepcrunt a D e o fupra omnem vim, hoftis no-
ftri infenfiflimijdubolijcur non fupra animos hominum, qui a diabolo
reguntur.
'7S Ompis via red:a eft in o- Verfi.

/^ Omntsijia '•virt reSiaJi-
culis cius: ponderatautem biruidetur: appendtt autem cor-
corda Ieho va. daTôMiNVs.
Omnifviaviri,&cc.] Tam profundaE animos hominum occupanttene-
hrx, vt prx illis iritimos cordis fui rcccfliis intueri examinare nequeant. &
&
'â intentione quifpiam adiones corifilia fua cxequatur.folus e v s D
pirituum ponderator nouit, etiamfi ab oculis hominumillam abfcondat.
DoM I N V scnim ip s E,quiomniumcordafcrutatur,&vniuerlasmen
numcogitationesintelligirî.Paral.iS^^.Pfal./îo.xa^t/ôj^vfcW.foluscor
ianouitomnium,A(aor.i,i4. Multxadioneshuman.-cfucoadeofubtili
pida; funtjvtquis redascflciuraret, &exfontere»Sbitudinisaciuftitia:,a
& caritatis cmartafle, quorum tamert finis eft amor proprius, honor
moris
propriusjcommodum proprium.Lumen autem veix Sapientia:,has nebu-
las diabolicas omncs difpelHt, & Diuinae luftitia: ftateraapp. ndit, casquc
inLuminc
::
GRADV S Q^V A R T I. Sj
in Luminc coram fjcie D £ i ilftit & manifcftac.Etiamfi enim aftiones no-

ftra:adLumen racinnis human.E adhibica',videancurbon2, Jegicima:, iu-
fta;-. tamcnDiuinxSapiencixLuminiadmocx,inepciflimaE,falliffima;,in-
iuftiflima:appaj.enc.
-^ S o R T E
>* s mittuntnr Prou.ifi
Verrjj.
In Jinum froiicitur Sors^ i8c
n finum , fed a Dom i n o <!!S' aJehov Aii efiomne u^
tempcrantur. dicium eius.
Sortesmittunturinfinum) &:c. ] Si forccsmiccancurdercbus recrctis, abf-

urufis,nobisabfbondicis,dubiis atque arcanisincerimcamenvcihbus, fa-
Jucaribus , & ( in fummis anguftiis ac neceflitacibus ) maximc neceflTariis
lunc , cancum abeft , vc linc acque in facra pagina prohibica: vt cx-
ilhcitiE ,
demctiama D o m i n o temperentur, hoceft,DiuinaProuidcntiare

iântur, fintqjveraDiuinarcfponfa. Cuiusreiluculcntiflimainfacrarum
liccrarumcodice, tummandata.cum teftimonia&rcxcmplaexpreflaha-
bcniustereinnurncra. Teftimoniaha:cl'unt: El'a.34.17. Ips£(Domi-
N vs ^ »>//i",ff/'«/(indiuidenda populoIfraehticoterraCanaany^r/m, cr
manuieittsdtitifiteamilliiinmenfuram. Et, Prou. 1 8. verf iS. inquitSapiens
ContradicJwnescomprimitfors , (jr mterpotentes quof^, diiudicat. Redeergo Di-
uinus illc Vates fortes fuas Domino commendat, dicens bimanibt/stuls , :
Do M I N E yfortcsmejt, Pfalm. 31. i <?. Excmpla in facris paflim reperiuncur

multa: Aaron Moyils fracer iubecur a e o fupcr duos hircos coram Do- D
minoin cabcrnacuh ceftimonii fortes mittcre, vnam
oftio o m INO, D
& altcram capro emiflTario cuius cxierit fors o m i n o , offcret illum
: D
pro pcccato &c. Leuic. \6. 8. cum Ifrael padum
; e i ptiEuaricacus efler, D
culiflccque deanachemace, vc propcerea ab hoftibusfuis, virisvrbisHai
percuflTus , cerga vercere cogeretur lofua peccatum anathcmatis forte ex-
:
plorauit; primo tribum, ex tnbu cognationem, ex cognacionc domum,ex

domo virumfeu ipfum anachematisaudoreminueftigando, lofu./vcrf
H&feqq. Samuel Propheta cum inchgendo&: perforcem Ifraelicis de-
fignando Rege occuparecur apphcuic omnes cribus Ifrael , &: cccidic fors
,
fuperTribum Beniamin: &apphcuic TribumBcniamin&cognaciones

eius & cccidit fupra cognationcm Mctn, & perucnit vfqiie ad Saul filium
,
Cis.i.Reg 10. io. Ecpaulopoftvcrf i^.aicSamueladomnempjpulum.

Certevidttii, quem (legit (V^k Sortem)Dominvs, quoniam nonfit
fimilistUtinomnipopulo. VcRegius ProphecaDauid Leuicas(quomodo fc-
cundum miniftcria fua Dominidomum ingredideberent)fortibusdiui-
feric , ipfe poteris lcgerc i. Paral. 24. Sic lonas per forcem depra:henfus eft
caufaefretancaeccmpeftacis, vtcciamnauispcrichcarccur. lon. verf 7. i.
Sors coram Haman in vrnam mifl!a , prodic duodecimo mcnfe, qui voca- ,
cury4i«r,gcncemIudarorumdebcreincerfici.Efther. j. 7- Ec fane.nififac-
cisinduci, cinercs capici infpcrgcnces , alcavocead e v m clamanccs; D
ardcntcrquc eum oranccs, iciuniis , vlulacu , flecuque poenicenciam agen-
ccs ludzi (vt eft cap. 4. vcrf i.& 1. ) gratiam acque mifericordiam a £ o D
impccrafTent procul omni dubio fentencia(de interficiendo Iudacos)foi-
;
cis ( voluncacis Diuinxinterprecis) nunquam mucacavelrecradata fuifTet.

_
:
^6 INTERPRETATIONES
Si quoque noui Tettamenti exempla intueri libet Nonne Matthis locus :
niaifteni & Apollolatus, ,dcquopta;uaiicatuseftIudas, vtabirecinlo-

cum fuum ,) (oi ce contigic Kt\. i. veif. vlt. Hunc in hncm E v s rcfpi D
ciens j iufTic ccriam Canaan Ifraelicis forte diftribui. Ica, enim, inquic,
Num. itf.vcrl. )6. .îcqmdjoriecontigent , hocielpl nes accipiant ^vttfiau-
ciores. Ec 33. cap.verf 5 4. Diuulccis vobis Tertam(quam dcdi vobis in pol-
feirionem)force; pluribus dabicislaciorem, &paucionbusanguftioicm ;
fingulis, vc fors cecidcric, ica tribuetur harcdiias, pcr cribus&familias^

polleiTiodiuidecur. Echicforciendiricusin vrulempcrfuic. IcaenimRo
mani oHm per ccirerarum forcesDidacores fuos,Cpnfules, SenacorcS;
Tnbunosplebis clegerunc. Icacciamnum hodie plctifqueinlocisScfcrc
vbique officia in quouis ftacu dona haEredicaccs &:c. pcr lorces diftnbu
, , ,
uncur. Vndc Ecclefiaftic.14.verf 15. dicicur -.ISlo^nnedmreiiHcûtsdoloicscj

Uhorestmsin Sed hxc dixiflc fufficiac. Omniaenimhicn-.
diuifior.c fortis^
medium aftcrre, qu2 ad arcem hanc diuinundi diuinam Geomancicann

confirmandam & ftabiliendam faciunc non eft noftri mfticuci. Ex his ica-
,
qucqux a nobis lam difta func,Iuce meridiana clarius euadic,forcium Mo-

deracorem, Reftorem, Audorem, Faucoiciii,Defenforem &:promoco-
remefteipfum D E v M.
Prou.
D{ocon&-
dcndum.
i8i Fide I E H o VyC toto cor-
VerCj.
5.
(Quocirca) <^ Irfabe fiducicim i8i
de tuoj&intclligenti^ mx in H) o u i Nô ex toto corde ,

neinnitaris. e3?* <^ ne inmtarhpmdettte titx.
HabefidHciiim,Szc.Y^\h\ ipfi diftidas cemctipfum derelinqnas, ac D e o
;
tenegociaquecua commitcas. laitacuramcuamin DoMi n o &:ipfece ,
enucriec Pfal. 5 y. verf. z j. Ipfc diredorium tuum eric. Sic cjbi Symboli lo
,
co: Kûxilmmmeum a D o M i N o, quifecit cdlum cjr tenamtt^fzl.i zi.i. Qui

fperac in Dom
n o,fubleuabicur, feu('vcHcbraicefonacj/w^/«^«4^//»r,
i
corpore, Spiricu & Anima: ica, vc fic mens fana in corpore fano Macro & :
Micro-Cofmicejincerne&excerne. Infummafummarum: Ie h o v A H
in omnibus aftionibus Jaboribufque tuis , fic prora 6c puppis Alpha &: O- ;
mega. Videverl.jic). Tu, abiq; Dei infpiracione, auxilio&dudu, noli

alcumfapere. Inlolo De o, qui Om
n i a in Omnibus, Theo Sophice
poceris o m n i a. lS(einn]taris prudf»tidtU(£~\ Quiinnicicur Prudcnciar
fiix; imaginacionibus, confiliis laboribufque fanacicisfuis, fuperciliose
poftpofita L E G E SSa:Scriptura',Nacur3econfcienci£Eq;fu2re£li'ftuIcus
quarcftulteambufabitinomnibusviisfuis. MundusEthnicciudicat,
eft:
quodlortunafemperficcomes prudenctxnoftrx. Vndeprouerbia; Sut
cui^j. mores fortu}!am fingunt. Et, vntfquiftj, (ex fua ^xudentiî) fttxfortuti^f.ber.
VndeSencca. Sccfitcrerationem, (^fercafum. \u\icaA\is : Nullurn Numen abejl,
At fapiens nofter concrarium docec, quod 1 e h o v a h (au
fiftprudentia.
doi& D o M I n vs forcuna;)forcunammiccac, &prudenciamacquefuc
ceftumveldecrahacvellargiacur. Obferuandumhocquoqueeftin labo-
ribusPhyficoChcmicis, qui, niiiorandoimpecremusa D o m i n o bene
noire, efleScpofle, nonqueuncfecundum vericacisin N.icma lineam re-
ftam,
:
GRADVS Q^VARTI. 87
dam, inftirui & abiolui. In Oratorio igitur TheoSophicc ludandum, vt
De vs nos mformet;ne Spintum fuum lanfturaauteratanobisjvtno-
bis laboribusque noftris benedicat; mentcm.renfus &: rationem cufto-
diat, ne diabolicis ludibriis & phantafiis fcducantur manus &: pedes nc
; ,
dcftruantopus. CiceroEthnicusprudens.confihismultis ruispartim,&:

rationibus Fruftratuseft,partim vero Hduciaifiiar, infapicntiamatquein-
duftriamfiiam,poenasdeditgrauiflimas:Quidqueeft'cceritcumprudcn-
tia mundana, tnftes & tragica: nuiha; ab cxiho luo voces refcripta: teftan-
tur, qux in Epiftohs hbri tertii ad Atticum infunt, & vltimx fijxad Oda-
uium. Ideo interficiendus exclamat,6menunquamSapientcm. Rede
igit\itP{ilmus ^},iy.Fa/Iaxequtisadfa/utem. Ni/i o M 1 1; v S
EtPCA.iij . D
f//y7oi//frra/ir/;j/fw,&c. Ecclef.ir,^Quomodoignorasqi!a?iitviaSpiritus,
6:quarationccompinganturofla in ventre prxgnantisrfic nefcis opera
DEi.qui fabricator eit omnium. Nonigiturrauonoftra,aut temeritas
ingeniiarrogetfibiprudentiamtantam,vtfe(folifibicomparansfeipfim)
lingulari&fpecificaBenedidioneDiuinapoflegubernarevitam ,a-
fir.e
dioncsjlaboresqueexiftimct, autfortunam&fijcceflumfibiipfi fabrica-

II
re,fuaque cfle in voluntate ac poteftatehonialiquidefficerc: Verumin
manu D Omnipotentis ac Mifcricordis Chriftiane collocct atque
e i
conftituato m n i A,habeatqucinDo m inv m (vtSapiensfapienterfua-

det ) fiduciam fuam, ex toto corde, ab initio vfque ad finem viarum fua-
rum, hoc eft, adjpnum atque laborum omnium,in Orarorio atque Labo
ratorio. Si inh »c non delinqucndum Theoiopho multo minus fophiftx
;
in fuo Labyrintho. J e h o v ^t volunras dux certior eft fiio Ariadnx, no-

bispalpitantibusinlabyrinthomundihuiusimmundimagno. Obtem
pcraigiturTuCabalx, Magei:E& Alchimix ftudiofc, & ad LapidemLv-
diumhuncteexamina:ficritinD o M i n o fiduciat'.!a,haurics voluntatis
falutem a D o m i n o, & omnia profperc tibi fuccedcnt; terq; quatcrq;
fclix tam in praxi quam theoriaens nequc in xternum (quemadmodum
;
cumSS.^ScriptuiaacteftaturExpericntiaip(a)c6fandcris.Hinc2.Mac-
chab. 8,j(?^. prxdicabatNicanorprotcctorcm De v m habcreIud2os,&:
obipfum INVVLNER.ABILES eflc,c6qu6d (cquerentur Lcgcsabipfo
conftitutas. Hocidemfibivultverfus(cqucns,lcriptusinaul20veten,in
quo depida fuit mulicr fila ducens, in arce quadam Gallica, de cuius fcn-
rentia fxpc difputauit Rex Gallis Francifcus
^^ntifiU D
E v s mtntem conimigit olympo.
Id eft,DEV s adiuuatlaboremvocationis,5-ugcf£>cr<Sptnncrmt>cnfabci1l
oUfjtnitlcn/ Et auxilium illud etiam,quod laborantibus nobis.iubet a fc pe-

ti.coniungit mentem 01ympo,^cifJt vm
|inauff gcjhn /)immcl t)cncfcn/
vnbbcfCn.NonfruftraadduxilocumHermctis^rcrf.ji^. ^taniM^fudnen
Secretum ibi latet conivnctionis &vNioNis,in
pe/fercit,icc.
LapidsfuoPhyficoChemico Cathohco, Diuinx,dc quaplurapalamlo-

qui,nonomnin6confulturo. Videverfiji.
82 ^
pcra tua,
Reuela Dom t
& dirigcntur cogi-

n o 6- l\°l-:'
nêuolueadj E n o v a
ope}*a tua, t^ firmabantur co-
u 182 prai.57. T.5.
i.Pet.5. T.7.
tationcs tua:. gitationes tu£.
\
,
88 INTERPRETATION £S
Ra4eU D
o M I N o opera, &cc. ] Noret hoc diligentiffime TheoSophiae
ftudofus omnis; &tuqui Oras, quique Laborasin ScibiU quouis. Ino-
mnibus, priufquam incipis, Thcoôphice confule Dominym,&i-
p 3 E cricdiredoriumtibi. veifl. iSijjz^,
183 ^
talisjviis
In omnibusiîginuomor-
tuis recognofce Do-
^'^'^j-
gnojce
7« omnibpis
Eum,
'-viis tuis reco-^
i^jrlvsE diriget
minvm:&:Ipse diriget fe- jemitastuas.
mitastuas.
Inomnibus<viu, &!c. ] In omnibus negotiisac laboribus tuis, cogira, pro

prxceptoretibiproponcj&fequerelp s v M,qui S a p lE N x i A Patris,
nobis fadus SAPiENTiA.in quof tanquam in Minera)funt omnes the-
fauri Sapientij* &Scientia reconditi. Colofl.1,5. Etibiden^,
cap. 5,17. prcEcipit Apofl:olus;omnequodcunq; tacitisinverboautm b-
pere,omniainnomineDomininoflri Ihsvh Christ ifacire. Apud
Ie H o V A MigiturpcrS a p ie nt a m eu]sjncarnatam,S a p i e N t lit
i
DonaacBonaTheo Sophicequxratomnishomo: folus I p s e(H v;di

rigatgreflus cogitationumlaborumq,manuum mearum:Ratiotfl:, quia
folus ipfe feliccm largitur fuccefllim. O Hhochmahel, S a p i E N t i a
DE I ! 6 Binahel Prudentia D e i I h s_vh_Saj> i e NTiAlEHoVii
, !
incarnata, miferere mei &r doce nos veritatem .-in Orat^rio & Laborato-
,
rio, Amen. Videfigurani Amphitheatnhuiusfccundao, 6cveii.io6.
^184
tuis:
Ne
timc
fis fapicns in oculis
Iehovam, &
Verfy.
^
metipfum :
D^fisfaftens apud te-
.(^Time "DevMj
Rerg'oCa-
(holica,
recedeamalo. i^recededmalo.
hoc cft, V-
niucrfalis.
2\(f//.f/4^/w]vrfolentf.icerefapientes mundaniacademici,qui tument
prxfcicntia, ©icficcfen roUcrtiun|?(rn&fun|!c. Time Devm.]Hoc
! eftomnis homo , Ecckf. 2, n. Hxc rel-gio vcre catholica aut vniuerfalis
1
Sap.T I. Ador. io,3y. videverfl. 2,^jP,3.oi.&54^. Hocpcenitenciaraage

jreChriflijne.
•85 ^MihideditDEVS^^ Sap.7.

Veri: ij.
T) hv s mihi dedit exfen-
diccre ex fentecia,K^&prx- tentia dicere, ac pro dignitate
fumeredignahoru quxmi- eorum qute dantur^ cogitare:

hidantur: cjuoniam ^l- quoniam Ipfe i^ Sapientix. dux
PS eS APIENTI.Eduxeft,& efly i^ Saptentummoderator.
Sapientum emendator.
miihiautemdedit D
E v s.] Noridiabolus. Donum Dei efl:, verf 187.
Dac Ipfe vs a^quehodie acantednnos millc, mihi, tibi, aliis: videamus
modo, ne impcdiamusnos ipfos, &
defimus nobisjpiis. De vs fcmper
promptioreftaddandum Sapientxam, quamnosadaccipiendum.
Dicere
GRA D V SQVAR T I . »9
Du«reex{eMenti*\ Hoceft, commoditatem ac t-dcultatem orationis, qua
concepeaanimiac cogitata tacillimc exprimuntur. Hxc vis orationis, Fa-
cundiaaut Eloquentiaappellatur. Pra/umere,&cc.] Cogitarcdigncdciis,
Iquxdancura De o.Ellenimrmgulare D-E l Donum,audirc, vidcrc,ob
'leruarcqux D e v s fapicnccrruggent S A p i E n t lit amatori,refpon-
detquefludioiofidclidilcdo. Multosalloquitur Dx v s quitameneum .
alloquentcm vel rcfpondentcm ncc intelligunc, neq-, obferuanc:im6(ma-

lum!) admoniciptxceptorumpcrucrforum propriaque malitia feducli,
Thco-Sophiccoblcruare^:inteliigcrcnokincacrefpuunt. D e v s vbiuis
locorum , & omni tcmporc nos alluquitur in Cxlo , Aerc, Terra, imo in ,
nobisipfis proponitclara fpeculanoscommoncfacicntia. Atperpauci

(dolendum)vocem audiunr D e i Cacholice loqucnccm. Ncc eft mulcicu
dinis, Dej audirefermones quapiopterclamabancadMoyfcn:(Exod.
:
io,i9.)loqueretunobis,&:audiemus: nonloquacurnobisD o M i N v s :
neforcc moriamur. Hmc cciii fluUorumploiaftntowaia. Vidc verlf 55 ,57.&

i90,&i97. Porro: neccogitaretatum, verumctialoquir (untenimaliqui,
qui rc£te {cntiunt,&: tamen illudquodlcntmnt, non pon'uncperitediftm-
dcque diccre. Vnde videmus etiam ca qux per fe bona funt fi non bene , i
quoquctraclentur,boni,gratiamamircere. Ipse s ay lEti t i /tduxejf]

:)^ H V i;P E, D o M I N V s(verf i5(S/)cnbuenshominibusS a p i e n t i
, .s
AM, eloqucntiam &: modcrationcm orationis; Sapiencum eftdiredor,

gubernator,proj-a&:puppis. Nam ftatimfubiungit, quodinmanuiplius
fumus &c nos Si lermoncs noftri.
i86
Nam in manu Ipfius fu- verC 16.
1
^j^j mam illins O^nos^^ \%6
mustumnoS;, tumfermo- fmmnes noflri^ (sr {fomnis SA-

nesnoftri, omnisctiapru- pjENTr A, ôpemwSc i £ n-
dentia , fcientiaque opifi- TlyE 'DiseiPHN A.
ciorum.
Ittmirtuillitis ,icc.
]
Quamobrem etiam afflidiones ac tribulationcs no-
ftras,quaspatimur,ccri:o Dei condlionobisacciderefapientcr&pati
enter ftatucndum.Vnde Paulus i.Corinth. 11,51. D»miudicamurA DoM i-
N o (non temerc , cafu) corripimur ^ne cum hoe mund^ dimnemur Et Chriftus .
Match. I o. z9. Luc. negat pafceres mori fine voluntatc Patris: quan-
12, ,<i.
tominushomines, adimaginem&fimilitudinem Dei (Archctypi)for-

mati. Magnum folatium hoc Chriftiano afilicto
, tcntato ac tribulato. Vi-
deverf 84. Omnit fapientit ^

oferum ,?iLc.'\ OmnisPrudentia; theoria
-,
& praxis actiones omnes atque labores noftri , ,in Oratorio & Laborato-
: ,
rio,im6inrotavita, pro SapientiA verafrudibufqjilliusadipifcen

dis, Theo-Sophiceinftituti: Erg6&LapisPhilm. SummumNatur.x&
Artis BoN vM, De I Altinimi Donv m. Vnde Audot coniugii maffa;
Solis &Lung: Hanc fcientiam neceirarium eft haberc mentcs purificatas
:
D E orcumfitDonum&fccretorum fecretum D e i,& fororPhilofophix

& PhiIofoj>horum Quia habet efi!ea D e o per infpirationem. Htc & fic,
:
Alchemifta, difce Lapidem quxrcre Sapientum Bencdidtum, Catholi-
M
:
INTERPRETATIONES
con; Catholice, Theo-Sophicc; nonparciculariter, Sophifticc: inCa-
tholicifmo, Bonparticularifmo, quiroloecifmus. IdcmdeCabalaveraq;
Magiaiudiciumcfto. Om?ie datHm optimum emne dinumpcrfciium ,dejur'
,
^
fumefi,defcend(nsa.?(itreluminum , lacob. i, 17.
1S7
187 ^fhf autem dedtt 'Devs,
horum qux funt If S c i- eomm quajtinttn Natura ye-
E NT I A M veram. ram cogmtionem.
Ip ^mihidedft.^^Qm^^T^-Ey s .•nondiaboliis,nonfpiritusmalignus,
s
nigromanticisfamilians. Omne enimdttum opttmum, (ômne donum perfe

iium, defurfumeft, defcei:densa.Patreluminum,\zc. i. verf 17. non a principe
tcnebrarum. Obtcnebrat nebuloiftc mentem, nonilluminatrexccecat,
& viderc non facit Veritatcm quia pater eft mendacii , & fpiritus diuifio-
:
nis, nonVnionis.videverf i67.&i85.//tf/«w5'«;eyft!«/] Entium, qua^re-

ucra funt&extant, hoceft, Rcrum Diuinarum&humanarum Opcris :
deMercava, &:deBerefith,vtloquuntiirHebr2orum Mecubalim, ideft,

qui acccperuntaD E o. Scientiamveram. ] Non opinionem fcd fcier.ti- ,
am a mendacio crrorcq; omni longe remotam. E(k enim omnium rcrum

;
(vtftatuunt viri dodijfub C2I0 commorantium, non humanitus (verf

141.) quam vere Scientiam vocamus, fedopinio potius. Quaproptera-
pudfolum Dev M fLegeatqucDoarina Amphitheatrj^huius) quxren-
da , ab co folo expedanda. Opinantur pleriq; fciuntpauci^.imi. Non fcic, ;
quiopinatur.
Hxc , porro , quam dat D e v s
Prou. 9.
188 S API ENTI A a^dificauit S Av lEi^TiA ttdtjicauit
Saf ISN- Verfi.
TIA Do. domum fuam , excidit colu- fiht ^domum^ excidit^co-
Kvs,
mnas {uas feptcm: lumnasfeptem y
Domum] Qua-nameftillajTRiv n a, videlicet. Primo, Nat vr a
atqucCR E AT v R A,hoceft,Mundusmaiortotus,cumcreaturisSpiri-
tualibus & Corpus ac Spiritus Hominis id eft, Mundi minoris Secun
; , :
do, Me N s jfiue An im AhominiDiuinitusinfpirata:Terti6SS.'Scri

ptura; quodeft VerbvmDei Biblice fcriptum. Columnoifeptem.'] Su-
pcr quas fundauic atque exftruxic Sapientia domum fuam triunam
quaelnnc
CORPVS
SPIRITVS
ANIMA Columnx Cofmo. £n cbltimnas > S e x
. crcs,ia
CORPVS
SPIRITVS
ANIMA
LiTER.«,quibus VfiRBVMinBiB Liis rcriptum, columna vna
&; fcptima. Eccc , Septenarivs faccr.
,Îmmo-
,
GRAD V S Q^V A R T I. 91
ih ^^lmmolauit viclimas Veifi

hnmoUuit yi5iimamjham , 189
Co j«yi-
fuas , mifcuic V i n v m , 6c mifciat ymHmfuum , ettam ap- VIVM.
propofuicmenfam fuam. parauit menfmfuam.
ImmoUuitfi^tmas. ] Id eft , fponrc fuA & ex racrx Libernliratis iv\x gra- s

ria,inuirarisornnibiis obrulir&ofrcrr, c!emcnrcrlargirigaudcr;porcftac
vulr, Bona & Dona fua inexhaufla ram fpirirualia quam corporaliti tcm- , ,
poraliaatquexrcrna: Vc, nimirum, repicri Ncdare Diuino, &farurari

MannaSophia:C2:lcftis,rhefaurorum S a p lE n x i^ incxhaultorumfi-
anrparticipcsTheo Sophiieamatores verijfidelcsdileftiomncs; inquo-
rum numero(laus D E o)& mceflc vere fcio.Halleluiah; Hullcluiah: Hal-
leluiah. Phydiabolo.
Vcrf
'^'"''-
190 Mificpuellasfuas, voca- \
If Mift AncillasfuaSy !f yt ipo Ancil-

uitfuper fummicates excel- yocarent ad Arcem, i^ ad moe- L>E.
lorum ciuitatiSjdicendo, niaciuxtatis.

^/-i ^'
Mfit mciUas?^ Ancillar S a i' i e n x i .€ ver.-e func SciENTijE,&Ar-
tes bon£ omnes , cxpencH tiamc|; probitê
pcr excrcirarioncm cogniro; ,
ad flnemhoner^« vtilemvicxhumanx. Inbonisenim Artibusbonamde

Deo &Sai/ientia euislparfameilcfamamdodarcdleccnfuit An-
tiquitas; perillasenimnobifcumagirdemylleriis, fecrecis arque arcanis
fuis. vcrf 74.5czc<i. Annumcrandxluncaurcm Sapien r i^t veraran-
cillis vlcra maximc viiracas mulcis pallim cognicas atque vulgarcs , adhuc
,
alixexquc lecreciorcs, &:quafivirgines cubiculares quxdam, (quatnuis

prohdolor.'fcre vrperoriginispeccacuminhomine De i imago, fccdif
(lmofophiftica:cccnoa diabolo&organiseius iincafperfc acliimmcdc-
Fccdaro: jhx videlicer C a b a L a (non lireralis illa, vulgaris ludîs, puca
, ,
NotaruL-en,Gimetria., Teuofrafehe iVîC j.qua:infcr:or; fcdrecondiriorilla

& longe fupcrior, iolis Diuini cancum Influcncia, Lumine& Mocu co-
gniraTheo Sophis)MAG e i a, &:huiccognarjE, Physio gnomia,
Meto poscopiAjCheiromantia, arque Dodrina dc S i-
GNARTVRA Rcrum Nacuraliii omnis :Alchemia;Astk.olo-

G i a quoquc cumiilia fuaGEOMANTiA,&ALiyE nonnullx, Do-
MiNi€ fuxmirificxmirabiliccr&quaiimiraculosefabulanrcsacadmini-
ftrances. Caue camcn oro mi fratcr, mcndacia principis Mundi huiusim-
,
mundi,vitiaq;fiueerroi-cspfcudoartificum,qua:(ltoribusVER i t a t i s
mundanis nond um Thco Sophice atquc purgatis , hoc cft, fatuellis, lotis
iufluacvoluntateS a ? i e n t ii€ vera?, pro Ve r it a t e (inpcenamiu-

O.amac dignam) felc libenter proftiruenres , Scienriis &: Artibus ipfis pcr ,
renon immundis, falsoimputes. Sicenimproviriovirtus crimina fa:pc

tulit. Sacra, verc dicitur, prophanancur quoniam .1 prophanis prophane ,
vfurpancur. Eciam bonum conuerfum inabufum rtc malum. At mmdii 0-

, ,
mnii mitnda Tic. 1,15. Rom. 14,10. Etfcimtts qtiod diligentibus D E v M 0-

, , ,
mmacoopcranturtnbonum, Rom. 8, 28. verf 2(?i. Omniabonafuncacmala^
M 1
'J2, INTEIIPRETATIONES
rcfpeftuvruqjdiuerfo. Nominetmihijqua-fcaliquisvnicafiuefcicnriam
liue Artem,in r-^ta rerum Natura.qux non tam abufum habeat fuii,quam
vfumlegirimumacprohu. Etquo,ob(ecro vo$,priuilcgiocxempt2Efuif
fcnt prxfara;? Fiarcrg61ufcicia;vnicuiq;quod luumeft.tribuatur.ncmo
Ixdatur. D
v s homineni ex peccato defcedatum refor-
Reformat e ;
manda: funt quoqueScientiae &: Artesfecretiores confpurcara:: \t s A,

tanquamMediaTheofophic3,rctincnda:,iisquein Dei Tnrorefapien-
ter vtendum fophiftica&mipiarciicscndj. 0)?<,m mufj J)ae k)uDeltC f inDf
;
a\ifcr)cn/t)nDiuc^tmitDcm\>iircincnI)a&cfM'nivfi5ri:5}ii«cn. Nectu,Ca]umnia-
tor,fiquid nefcis, rehquis id fcire ncgarum elh Scio plauftra obicdionum
proferri poffe ex facris, exiurecanonicoarqueciuih, cxpatribus: fiddi
ilindione vfusvc^ri atquelegitimi ab abufu ,fufficicntcr refpondcbimus ad
obiediones garrulorum omnino omnium omnes. Milcns ignorantibus
peccatum cftcondonandi!m,refipifcentiaopranda. Videverir.ij7,i87,
&Z94. Fcvocarenty&cc.JWz dcducerent;vt mediantibus ilHs peru.:ni-
rentThcoSophia;amatoresfidelcsdilefti,in Agnitionem,Cognitionem,
Vnioncm ac Fruitionem Dom i Ni£ fuxDiuma?, fiercnt^cjiarticipes
thefaurorum S a p ien t inexhauil:orum, indomusfuactriunius (Bi
1 jE
bhca^, Macro & MicroCofmicx ) arce , mccniis ignorantia: acjuêrfiuita
tum,proptcr hominum pcccataalrifHmis fortitermunirorum&abfcon
ditorum. Affirmant Sapicntcs, vix vnqtiam extitiflein operibus de Mcr
caua & de Berefith Sapientcm, qui non obfcruauerit t v m coUoqucn D
tcm fecum refpondentem flbi fiuc docentem medio ali jjf»o fecjcto, cu-
, ,
ius interuemumcthodoThcoS^phica humanitus fcnfifFct Diuina.
Verr4.
SAHEHriA I5>I Quifquiscft fimplex,de- Si qups efi </" parttulus, ye-
sd fc inui-
catOmaes. clinct huc. Carenci corde mat ad Me: (^ mjtpientihm
dixitquoque loquutaeHy
Paruulus] Simplcx,vt eft verf j.

s
Veif^.
151 Vcnitc comcditc panem /^ Venite, comeditepanem
vl/ meum , &c bibite de vino meum O* bihite V i n v M,
,
quod mifcui. quodmijcui ijobis.
ye»fte,&cc.] Sic S ap ient iKinczn\;iX.z:Vemteadmeomties,qutlabord-

tU 'go refciam vos. Macth.ir, verf. 2 8. Si
, qttis fitit, veniat ad i»e, (^ bihat, lo
'
han.7,vcrf.J7. •
\exl.6.
'^5
ReIinquite(crgo)infan- l^linquitefmpUces viamvc-
tiam,& viuite, & ambula- flramfO' njiuetis '
O' tnceditc
tc<^ per vias P r v d e n- per '-vtam InteUigentia^
T I i€» (Quas Egofidclirermonftra-
ui & patcrnc commendo vobis.
Per vias
GRADVS QJVARTl. i>5
Ver vias VrudentW^ Vias PRVDENTii€&:lNTEX.LiGENTijt,

hoc eft, Gradiis Cog nitionis acScALAM cum D e o V n o- i
N is,per quain lEHoVvtSAPiENTi A^cuideliciaeirecumriliisho-

minum )bcnignx voluntaris fuje clcmentia defcendentc, Nobis contra
veftitu Regcneiationis Dcnario (perfcdionis Signatvra) pa-ni-
tentiaHterami(5tis,Theofophicea(cendentibus, Spiritusfandiinteruen-
tu approximamus, coniungimur, & vnimur D e o,vt hic & in xtcr-
num Ie H o V a II fruamur; vias,inquam, hasvi-
de figura Amphitheatri huius
lecunda.
Hk inferaturfigurttgradns ûhiii.
M
9A INTERPRETATIONES
V.
GRADVS
PROLOGETICVS
03^ N T V S I
EXPOSITVS.
Proi! II
194 Boiius hauriet benepla- i?+!
Verfi.
cituma Iehova, &:virum netgratiam a Domino: qui
malaium cofjitationum con- aute confidit in cogitationibus
demnabit De vs. fiiis , infipiens eU.
Hauriet gratiam i &:c. ] Qucmadmodum Gratia Dei homines efficit

bonos ; ita illos qui pictatis &
timoris diuini funt domicilia, gratia Ei D
touct , multifq; gratix Donis adornat. Sunt enim Donorum varii gradus.
Sicut radii folares vitrum obfcurum obfcurc etiam illuminant; fi vero
paulo fucrit clarius, plus illuminant; (i clariirimum & pellucidum, clarilfi-
meilluminantrficanimushumrinus, fialiquomodopurgatuscfl:,illumi-
naturquidemradioxterna:Sapicntiar,fed fubobfcure;ii magisavitiispur-
gacuseft.cb.riusiliuminatur; &:lipurgatiilimuse(l, oblitusfcrmcomni-
um rerum , vilionequadam intima D e i, rcfle Sal-
clariflime illuminatur ,
uatore, Matth. f. verf 8. D z v m vidcbunt:
Beatimundocorde, quotiiarn ip/i
EcHehr:. 11, 14. Seqttimir>i/anc?irr)ontam,finequa»emozidel>itD E v M. Qua-
lis autem hxc vifio ?Cognitio fcilicet my fteiiorum Diuinorum, quam vo
catPfaltesoccuItam De i Sapientiam, Pfal.ji, 8. Hancnullusmalarum

cogitationum vir haurietaDE o; fed tenebris intenoribus&rextcriori-
bus replebitur id quod vcra eft condemnatio.
;
Prou.18
1^5 Viri mali non cogitant verf 5.
yiri mali [fnon inteUigunt 1^5
iudicium qui autem inqui-
: mdicium: /^ quxrentes autem
runt DoMiNVM, animad- IehovaMj intelligunt o~
uertunt Omnia. mnia.
Non ifi -
:
GRADVS CtVARTI. 95
Miiltainvitacommuniaccidunt,qua:vererunt
Noninttlligtmt itiduium\
iudicia Do M
Ni :at impii hzc non intclligunt,fcd cafu quodam fieti
i
putant, nonaducrtcntesadmirandamD I Prudcntiam. QuiautemSa- li
pienti.T Diuinx Spiritu pra^dici funt, eriam illa diiudicant, quae homi-
num aut lalutem autperniciem portendunt quin omnes omnino homi :
numaftionesiudicant.quemcxitumfeufinemillxfmthabiturJB. ludicia
D E abyilus multa. ûxrcntes mtem I E H o v A M, &:c. ] Magna (proh
I ,
dolorJ human.-crationiscaligoeftjquxiineDiuinis Reuelationibusnul-

)
lius operis D e i rationem caufim & rinem perfpicere poteft. Quo mc-
,
'"diovero, quaque via ad ifliufmodi reuelationes llcperuenicndum,lucu-

lenter Sapicns nofter aureo axiomate docct Qua-rentes o m i n v M, : D
intelligent om n i a. ExempIocftlofephPatriarcha.DaniclProphcta,
&:aliipcrmulti. Memorabileeftilludlobicap.jz.verfl.^. & 8, Sperabam,
quod a:tas prolixiorloquererur, & annorum multitudo docerct Sapicn-
tiam, Sedvtvidco,Spiriiuscftinhominibus,&:InfipiratioOmnipotentis,
dat Intelligentiam.
Benedidioncs funt fupcr Prou.io

Vcri:«.
If "ênediSiio Domini 19«;
capuciuftiiosaucemimpio- /ttper caput ihJIi : os mtem im-

rum operic iniquicacem. piorHm opent tmqmtas
BenediSlioT) ('j^min i,&c.] OlimBalfamoinungebanturRcgeSi&film

mi Sacerdotes, & conuiugE amabiles: imponcbatur etiam manus capiti
bencdiccndo ita Sapientia Diuina Baliamo Spiritus inungit cultores
:
fuosjornat conuiuas donis, & manus imponit falutarcs capitiiuftorum.

Quemadmodum enim caputornamcntum2»:decusefthominis: itaDi-
uina Sapientia (qua: efl corona capitis auguftifnma)ornatumho-
mini addit longe pulcherrimum. Afllfte igitiir ad thronum S a p i e n-
T I it,flexis genibus, &:BcnedidionemSpiricualcm ore &r mentchumili
V-
indefmenter & conftanter efHagita & defcendct luper capuc tuum bene-
:
diftio, inftar Balfarni^ftillantis. Sed os impiorum,quod nilniflarrogan-

tiam fupcrbiam , contumehas & immunditicm /purnac, opcrict eon-
,
fufio.
Abominatio t e k o vje Prou.j.

Verfji.
tAhominatio ômin lefi 197 Impiis ma-
ledicctur,
efl: peruerfus : & cum Rc- omnis [f tUufor, f£ {fcum S i Af- Pii5,bcne.
diisfecretumEius. VLiciBVS '(p^fermocinatio ettis.
Illufor'^ & bilinguis, dcclinans uDe o , dcfercns Ti-

Pcrucrfus cordc
morcm De
Propterea quidam vertcrunt,abominatur I e H o v a h dc-
i.
fbrtore, hoccft, qui abaltitudineDiuinarucontcmpIationu adionumq;

auerfus, vcrgit addccliuamundihuius immundi,quantumuis cum Spi
ritus Sapientiê bonus crexcrit in altum. Cum fmplicibu-s ]
Cumrc£tis, intcgtis , incontaminatis, probis, nihilfimulatiautdiflimu
96 INTERPRETATIONES
habcnnbus cum bi', inquit Sapicns, Thco-Sophicc loquitur I E h o-
lati ,
VAH.VERBO fuoBibliccMacio&Micro-CofmiccDiuinituslcripto,
vfqucin Oratorio&: Laboratono,Cabahfl:ice, PhyficoMagicc&Phyfi-
co Chemicc reuclat atquc communicat myllcria & fecrcta fua. Hinc Phi
lofophus: Si DEV s reperirctcorfldele,vtiquercuelarcteiveritatcmfc
cretorumfuorum.FcliXcuific I e h o v a HaConfiiiis. Confulequartam
Amphitheatri huiusfiguiam. Serrrocinatioeiui^ mirabilcm E)e i mi- O
rabilis fermocinationem vox De inomnibiis,per Omnia, de Omni-
! 1
bus, ad Omnes. Loquitur De v s nobifcum femper & vbique. Placuit

De oBiblicc,Macro&:Micro-Co(miccfari.- incumbit nobis,adima(ri
nem &fimilitudinem D e i rormatis,lE H o v A M (nefurdocanatîn SS^
Scriptura. Natura, & Nob;fmetiplis audire videte, obferuare lonantcm, ,
tonantem, Ioquentem&: refpondcntcm, vtcftfigura Amphithcatrihu-

ius quartaordineannotatum. Videvcrir. 35,37. &: j4z.
Verfj4-
198 Ipse ^deludet illiifo- Trofefio illuJonhHS Tpse
rcs, & <^ manfueds dabic lUiidity ^ humilibiu ddt gra-
gratiam. ttam.
Ccrte fanniones ipfe ridiculos reddit Lcge talionis par

Dclndetillufores]
pari cis refcrens.'Dirident ifti Sapientiam; dendentur viciflim ab
E A. LExhxc SAPiENTiiii iucarnata: arquiiTima: tâdem menfura,
quamenfurabitis,metienturvobis. Cumfanctisfjnclusdjfl Ie h o v a h,
& cum viro immaculato innoccnsjcu m clefto,ele£taS) cum perucrfo, per-
uerfus,vteftPfai. 18,25. c^/»»/*f/M]IIumilibus:hoscnitTiexaItat;fuper-
bos deponir. Humilitas fiuc manfuctndo , &:fui in Timorc D (coram e. i
D e o)abi(£l:io, eftfui, cum fru^tibus SAPiENTi/EinDEo gloriola

inuentio,exaltatio&fublimatio.NamhumilescordeD E v s cxakatfub-
limefquc reddit. Vide vcrf zoi.
Abominabile I e h o v ^ Piou.
Vcif:o.
11.
^bominabtle T) o min o
funtperuerficordc:&perfe- Ifcorpratfum, ^volitNtafeitts
dii via beneplacitum eius. in tis qm [fjimpliciter ambulat.
Corprauum] Hoccft,ftultus, vcverfT. 51, ioi. &: zoj, Simpliciter awhu
Unt] Immaculatc innoccnter in integricate, probitatc> incorrupte, non
, ,
vitiose;fcdiuxcabcneplacitumD o mini,Sapientia incarnatain-

duti, Archctypum ad.cuius imagincm & fimilitudinem formati imitan-
, ,
tcs. Dc qui bus Pfalmus 147, 1. BenepUcitum «y?

1 o M i N o Jtifer timentes D
etim ,^tneii qutjperartt fitper mi/ericordu eius. Hisbonumvclle^nolTcefte
&: pofle, in omnibus adion.bus fuis inlpiratura Ie h o v a H; non pel-
ledualitatistcdis. Simpliciterigicurambulatuqui Oras, quiq; Laboras.
'?5> t^ Qui pcrucrfi cordis

frou.iy
Vcrl.io.
Teruerfks corde non inue-
jcft , non inueniet Bonvm ,
nit bonum : i^ qut vertttur tn
&qui
?
-
GRADV Q^V I N T
1
S I. 91
& qui vertitlinguam, inci- UnqHafiia, , cadet m nialum.

detinmalum.
£)niperucrficordistsi\ Peruerlb cordi coniuntfta cft quoque peruerfalin-

gua.quaccordis thefaurum apcrit, &: cxitii toucam iibi parat. Lingua cnim
peruerfi , patratrix cll propni cxitii , ita pent impius lingua fua. Yx hinc c
ruditiilltpcruerfijdequibusnatum proucrbium,&icgc(f^rtcn/ DicverfcttCtl/
h. c. qui mcirctdcem illam fatuam flolidam , de qua lupra nobis fermo hi-
,
it, ccu idolum etiamnum adorant. Qui vero Re-

deperditc amauerunt, &:
dtifuntcorde&SimpliceshiSpor (jmiibiairumuntS A p ie nti a m Di-
uiaam, Arcanam, ThroniD e laflilhicem.MyftcriorumDE i,SS*Scri-
ptun, Naturx, &: Artis Om niv m veram fidcmque Dcdiiccm, &: ita
hauriuntBonaacDona S a p i e n ti >e itterna?. ViJcvltIL 187, 194.
ambulas
^ Melior cft paupcr
in {miplicitate iua,
Prou.»S
Vcil.s.
ambuUt
Trxfantior efpauper , qui
in perfcclione fua ,
100
,^^quam diuciin prauis iti- quatn perucrfiis ^m ^ , ipfe
ncribusfuis. diues.
(JiitlierefpauperjScc.] Paupcradhxretfoli Deo&Sapienti^,^

delimplici, &ii;»limplicitatc fua fapiennflime ambulat, quia E o pla D
cet: placerea'|temDE o,fummaellfclic tas,&vera:diuitix. Contentum
efle fua fortc nabere menrem alicnam ab auaritia a fuperbia a vanis ho-
, , ,
noribus, a voluptatibus: in fimplicit.itc &integritateambulare, magna

fapientix pars. âr» dmcs, &:c.] Mundus immundus auaruseftiterre-
narum opum, qua: funt irritamenta malorum, corruptel» animoium, fol
les arrogantix, &: vanarglorix, puluillivoluptaturo, &: tandem pr^mii ,
loco m exitium sternum prxcipitant oraaes ,qui adhêrcnc illis.

,
Prou.17 101 Odiuitem

lOl
Vt quidpretium ineft
v€rr 16.
îdprodefl j^flulto ha-
ftulcuin/
manuftulti, vtematS api- bere diuitias ff curn 5 ^ P i £ N-
E NTIAM &; cor non eft ei. T i AM emerenonpojjit

Stultum vocat hoc loco Sapiens non tantum vacuuro timo-
SiultOyilc.']
re Dei, ytverfioj. Verumetiamfupcrbtira, arrogantera, &{inecaura

iracundum , (^mn |tarrfdpfT{}cn ctjjcnfmni^cit 'pânfa|Jcn/ »n6 tjnbilligcn
poltcrcr / quantumuis etiam opibus valentcm *si:6 if? Doc^ Cin târr »ni)
,
1 wcnn cr nocfj fo rcic^ »n& ôcfj von feinceglctc^cn gcacfjtct ttJcrc. Paulus inquit
Gal. ^, j. Si quis estftmat ,fe dliqutdijje , cum nthdftt , tpfe/efeducit. Hocfaciunt
flulti, (inquic Cato) quosgloria, vexat inams. Prasterea qui cogitat malum fa
cetcftultusvocabitur, Prou.i4,8. Vt&reueraftultifunt, inconfpeftu
D ei, impuirrifores,quibiisnec De v s ipfe, nec Le g is Diuinx, nec
V ER Bi DEi(fcripti&incarnatOmyfteria,necNatur2kcreta,veteGor
di funt.Ifti , quantumuis eraincntes aut Nobiles exiftant coram mundo
imraundo,iniudiciitamcndienonconfiftent, fedfquiaftultiîgnominia
afficientm-xtema. Videveif. 20^. Cum Sapientiam fw^yf ,&c.]S a-
o!5 INTERPRETATIONES
p I A nonvenditui pccunjajnechsEreditatecranfitadhbcros.-pre-
E N T I
I e h o v a m fufis oportct nos caro a Benignitate

cibus ex toto cordc ad
Benigni(Benigncvtmittaf)pctcreacimpet:are. S v m M a InSpiritu& :
VcritatepioEaefl: Orandum; proqjtheiaurisIpCus felicicercoofcquen-

di$, fapicnter Laborandum. Oratorivm igitur &Laborato-
Kiv M, iuxtaLegesatqueDodrinam Amphithcatrihuius, fapienterin-
gredienda. Vidc verf 87. Nota: fhiltus hoc loco potcfl: ctiam intelHgi pro-
phancdodus Etdiuiti.T,ingeniidotcs,iincTimoreD e 1: CJin <5^rac^«
:
v^clf^rtcr ârr/CS'm itdrrifcljer ©pracfjijclclMtcr hteratus aultus.nondo-

/
ttus.
lei ^TiMORDoMiNiDi- l^°lt

TiMOK IehoVjE , era-
fciplina SAPiENTii£:& ditio SapientijE: (jr an~

gloria pra^cedic
LIT AS.
^H v m i- teglortam humihtas.
Timer D
o M r N i , &c. ] Vc vcrf 179 210. Humilitas.] Anuni. Manfue-
,
tade, qux lenitasSc faciUtas morum: quemadmodum iuperbia cafum.

Contritionem prxcedit fupcrbia, Prou. i<f 18. Hinc in Cantico Beata vir-
,
go: D
o M I N V s difpeifitfupcrbos,mcntecordisfui.Depofuicpotentes
defede,&exaltauithuraile5.Luc. i.veri. ji. &: 52.
Prou.ii.
10-3 C^mim venic fupcrbia, vc-
Vcrf.i.
Jfybi fueriVfHperyU, thi
nic & ifrnominia : & cum fuerit i(^^contumelia: ybi au-
humilibus Sapientia. tem efi

Humilitas , ilit^ S a-
Prou.itf.verf j.Abominacio 1 1?- FIENTI A.ProH.id.verfs.JÂb-
H o V iî cft omnis clacus cor- ommatio enim Domini efi
dc. omnis airoffans.
Vbifueritfuperl/id, &c.] Ie H o v a h abominatur fupcrbos; fupcrbi e-

nimrefiftuncmaieftati Diuinar; ideo Devs fuperbisquoquerefiflit, i.
Pec. j, y. Quiahumilescancum pendencaGratiaDiuina.-ideohumilibus

De V s datgratiam.SupcrbiquiaafFcdantfoIium De i,ideo D e v s pu
nit eos aut crrore confitiorum, auc infelicitatc euencuum , ita vt omnia
confilia corum &c cucntus conuertancur
ipforum ignominiam confu-
in ,
fionem&rruinam.- econtra vcro humiles ornac Luce, & Dono Spiricus

Incclligencia: , confilii , forcicudinis , roboris , cognicionis , quar dona func
fonccsfeliciumfuccefruumingubcrnacione&aftionibus humanis. Abo-
minatio D
o m iN i , &:c.] Vulc D
E v s vc nofcamus & conficeamur ore &
corde, efTe De i Bona&: Dona, quibus fruimurinvicaomni; necquic-
quamadfcribamusprudencixaucviribusnoftris. 2{ottnobisDomirte, non
nobis ;fidNomim tuo dagUriam. Pf alm.n j, i. UMelior eJlpAtiens arrogante. Ec-
clcf.7,^.
^\n
,,
GRADVS Q^VINTI. 99
Prou.14
<^\n corde Prudentis VcrC 55.
In corde mtelhoentis requie- Z04
requiefcit S a p i e n t i a : jcit SA pIE NT i A : at m medto

&; indottos quofque cru- fiultorHm 'pfi cognojcitur.
dict.
Intorde.'^ Animo: quiap^flt5>;'g/5irvclSan(5luarium S A p i E n t i j€ ; Mi-

nerux cemplum MicroColmicon. IciiPiou. ly.verf. 24. Sapicnsmquit:
Infaciepri{d<:ntii lucet Sapientta. Ec, Ecclell 8. vcrl! i. Sapientia hoininis lucec
in vulcus eius ; videlicet phyliognomonice , metapolcopice.
,^Qui cum fapientibus Prou.13.

veil. 11).
ûi gradittir cum ftpientt- 205
graditur, fapiens erit :
<^ a- bus j japisns erit : fed qut ejl a-
micus ftultorum hmilis efli- miciisflultis , conteretur.
cietur.
ûicumfipientibns, &:c.] Hoc cll: , cum iis , qui fcquuntur doftrinam Li-
brorumNacur.r, &:SS'^Scnpturs, confcicnciarqueteilimoniumpropiix:
qui hoc facit, is fidcliter Orando, (apicnterq-, Laborando, reda & cernr-
(imaviaalccnditadfummam Diuinarumatquehumanarumrcrumfcien-
tiam vercqucfapic. Adlegcs&icc.limoniahorum, O M n A;(ine quib-.is i
erubefcimus loqui Ve r i t A t 1 s ftudioii. Quodfianimus tuus, 6 fih,

Sapienti.€ ^terna; radio fic CabaUce fueiit illuminatus (eft enim
, ;
fecundumMercuriumTrifroegiftum, De v s ip s E noftra:oculusMen-
tis, fine cuius luminc (dico) manet ca"ca tam in Phyficis quam hyperphy-
ficis atquc Diuinis nec vnquam videbimus liuc Si* Scriptur^r, fiue Natu
;
IX Noftriqucipfiuscognitionislumen(tunchuiustamineftabilisluminis
dudu.peromneserrorumtenebrasfccurcambulabis: tunccicralxfionem
liberc omniadifciplinarum genera, bona &: mala (fuomodo) fiuduose
penctrare potcris tunc Vlyllis inftar ( H. C. Agrippx vtar verbis , quem
:
ex (criptis fuis genuinis, noui bonum&: Euangehftam philofophicum,

quia verba prxiupponunc mentem Theo-Sophicam, non nigromanti-
cam) h Cyclopum fpecus ingrediamini, &adinferos defcenderitis, rc-
migrabicis illxfi fi ad Locophagos, ad Syrces acceirericis, regrediemini fc-
:
curi: fi Circespoculum bibcricis, non permucabimini fi Scyllam prx- :
ccrnauigauericis,nonpericlicabimini:fi Sirencsaudiericis,nonobdormie-
cis fed eritis de omnibus iudicantes , vt ait Apoftolus , & anullo iudicati.
,
K^micuiflul orum.^ Exomniomnium vitiorumgcnere contra£tacolluui-

cs,aSapicnte noftto &: Stoicis,grauiflimis afiêrtoribusyirtutis.ftultitia
vocatur in facris liccris Malicia &: Sculcicia dicicur icidem, vc omnibus fu-
; :
is numeris abfoluca Probicas, vcrifque S a p i e n t i a nominacur. Sculco-
rum, jd eft, virioforum auc malorum (vc cft verf 2,01. quorum, proh dolor,
pleni ftarys, fciencix &: arcesfere omnfs) conforcia luge: nullum cnim
venenum, nullapeftisperinde nocec, acquciftiufmodiftulcorum diabo-
licorum familiariras. In Cabalx & Magix ftudio , nigromanticos , (tan-
quam Diabolum ipfum , cuius \^v organa) deuita in Alchemix , Sophifti- ;
N 2
;
I oo INTEKPRETATIONES
cc & difTerentes & laborantes : quiaftulti funt.Noli dicerc cis,auej nedum
tamiliaiesfmttibi. Contrahitpeftemvicinusavicino,
Ttde D E o fidft^ytnortaltfidito cattte
Et helle ante vide ,d!gnus an ille fdc^.
Nam fideremultum,&vidineparum,maximadamnftparat. ^^#4, inquit

luuenahs, confpicU Ituorem dtscitiih njua. Magna vis coniuctudinis aut con-
ucrfationum in partcm vtramque. Cum paucisiisque bonis ambulan-
dum. Talisvnusquifqueefi:, qualiumconuerlationedeledatur. Nam k^-
ex comiie,qHt non cognofiiur exjc^. Socms locii vmbra.
fcitiir Malitiam
autcm(Sapient.7.verf.jo.) vincitS a PiENTiA:inSAPiENTi Aigi-
'•'•'*'
tur De i,caro
fada,dc malitia triumphum refcrrequeamus,(imod6in
cafapucrimus.inqua&vincemus. Vnvs igitureltotecum,atnonfo-
'.
ll'.K<^^ff^
yy lus i quia Jn V N o Triunus inTRivNo. DicitSAPiENTiA incar-

:
nata,vbifuntduoveltrescongTegatiinnominemeo, ego svm in me-

dio illorum. Mas & fcrmina, Dv o Corpus,Spiritus&: Anima.TR e s
:
r efTentix diftindta: , in perfona TheoSophix fludiofi vna congregatx in

nominc Ihsvh Christi SAPiENTiit Patris incarna-
crucifixi,
tSE, VN V M funt: inmediohuiushoram c^v er A r ,ciy i e s t, q^ i i
ERITjDeVS; Dei SaP IE N,TIA; SpiRITVS SAPIENTIiE

D i N iE. Tunc rcdius&verius(quamScipio)dices,nunquamte
V I
minus qtiofum.ûam cum otioAis: nec minus (olum,quam cumfolus.

Et: Otiofum, teplurafacere. 6 otiumbeatum, haudquaquamignauum;
quodmundusnoncapit immundus. Hocotiofruicurlolusamicus De i,
non ftultorum,qui mundane &: prophanc fapientes. Hxc non capiet ho-
mo perfriftx frontis.
20(>
Etiam abfque Scicnda, Proa.ij
Veri:^.
^ Vbi non efi S c i i n~
defiderium non eft bo- T i A A N j M.JE3 non cH B o-
num. iV V M.
yhimneH\Sc lE N t i a,&c. ] Vbinonfuntmoderataconfiliajibicau-

fa malc agendo corrumpitur. Docet igiturSapientia amatorcm &cul-
torcm fui hdclcm, omniaconfiderate, prudcnter.pie&moderateagerc,
& fincm femper rcfpiccre. Econtra Vulgus Sapicnti^ expers, ruit m nc-
:
gotia,fine omni timorc De i De o non confulto, &: rapiuntur ftulti

,
ftultis confiIiis,tanquam a torren<:e&: rapido flumine.Feftinatio cnim im-
prouida eft & cxca, quam luale rcgit &i ad peftimum exitum dcducit D E i
obliuio.
Malitiosi
inuidus, ioy Nequc vero cum co qui %3f.6.
VerC »5.
CN^que (ctiam) cum inuidia
SophixDi' inuidiacontabefcic, iter ha- tahefcente iter habebo ( tmûtt
oinz Don
parciccps. bebo : quoniam huiufmo- Sapiens: ) quoniam talis homo
di non critSapientiiE parti- non efl parttceps Sa p i e n-
ceps. T I je.
l
7{eque
,
GRADVS (^VINTI. lOI
Heciuecumwuteiutabefccntc, &:c.] Noncommunic.ibo; nihilcommunc

h.ibciH) ; non vcir.ibor cum iiniido. Nam mos Philofophorum cft non in- ,
uidciw Ideo .ipcrcas cflc dcbcre Mufaium ianuas, voluir pi.x vccuftus. Non
tamcnfincdKcrimine omnibus: Atquibus? Solis Dod:rinx &: Difcipli-
x\z hliis. D E enimDonacaudidcaclibcraliter, nonniiicandidisaclibc-
I
ralib.is mgcniis (ncmargaiicE proiiciancur porcis diabolo obfcflls, vcrf.
J44.) func cominunicanda. Redc doftiirinuis Z^w^ngcrus in cabulis Hip-

pc»craticis, pjg. j/. Vetus \\xc arcium, inquit, fuit maienas, vt non nifi ini-
C:atiscommun.carcntur,vcI viua voce, qaosaxflsttTa'? dixere, vndeCaba
Ii Hcbricorum nomcnhabtt; velfcripto. iedeoobfcuro,quoprofanum
vulgusarccrecur, &:folis intclligencibus (verf. 43.) arcanumcommuni-
carctur. Ipfanimirum profticucio Arcibus & audtoricarem, &:propcer
concempcum efficaciamquoquc liiflîirari videcur. Fl.igris perinde digni
func, quiartium.ircanacxtcr'sccmcrepacchiciunr: vti proptcrinuidiam
mcrico rcpr.xhcndcndi , qui ne iniciatis quidem communicare volunc.
Marcillc. Adhuncfl-nfum prudenterincerprecandafuntverbaSapicntis
nof^ri citara, &: ea, qua: verf 147. Obiicics forrafiis, n.ifutc, inuidiam Phy-
V.co Chcniicc Philofophanc.um fuperlummoin Nacura &: Arce Bono.
,
A.uiiiRo(inum Philofophum D E i iudiciumeft.hancrcmlcicncibusin-

:
uidiam inuenire, non propcer mundi auariciam fcd ne mali percipiences ,
hoc, adprophanaagendaiiantprompciores, &d_"corum peccacis rcd-

dituri linc Philofophiracioncs. En,habcs quoque verbis Zwipgeri iam
cicads, rcfponfuin lacis honeflum fufficicns^ iuftum & aquum. ,
Dcriforcm cffidt vinum Prouio

Veri:i. If Luxuriofa, res eH V i- 208
cumultuante efficit Scchar: x v M , (jT tumultuofa, ebrie-
&: omnis c|ui fe oblcdac in tas: quicunque hts deleciatur 3

ea,noncritfapiens. non entfapiens:
Luxuriofarcs f/? V i N v M,&:c.] Hcraclitus di\it:JIu/titiam etlare diffcile

'(l; tn 'vmo i'cro impo\Jtb le. Cato: Vr.o excepto, mmo 'vncûam adeiêrtendam
f.empub, fobrtus acccjpt. Plato.- In lita parum fihrta Saptetjsnemo effcittiri-n-
qitam, modcr.tttfiveromnhb mirMS.Seneca; Confuetud.ne inftnijt duratfuitia
Sapicntia igitur haurienda non eflex
ziinoconcept/t, etiimfinexiiiio valent.
poculis. ExpocuIoveroIofephiPatriarcho:, Gen. 44. vcrf^ j. argentco,

inquoproph'.tabac&: vaticinabaturdefuturis, vtbibcrctibiliccat, per-
opcabis. Sanc, fummoarciHcioDiuinoMagico, cx EIc£tro philofophi-
CQ, Aftronomice conflacum fuiirc hoc poculum , quis ibic inficias ? Excant
qu.r Aurcoius ab Hohenhcim Mvftcriarcha, de Eledtro illo pofteritati re-
liquir. Talc poculum propinat Sapientia in Cantico cap. 8 2. fuisamaco- ,
nbus , & inebriac eos Ncdare Ca^rclli. Influencix illx: Cxleflcs & thclau- ,
:i yderci ,
qui funccuftodes omnis nacuralis Sapiencix, libentiflime in-
fiuunc&dimitcunc fefe in animas fobrias, fapicntix fitientes. 5)lf t)o(^
\i\\ yitD totlcn Oârwn at>cr (cflct t>cr ûiimcl rtiflctcr »n!) 2^p(pc( Hcitcn.
N
lOZ INTERPRETATIONES
lOv CorSapicntisquxrit Do- ^'^°"j'>- /or tntelli«iens quxrit Sci-
c TRIN A M : &: os llulcorum ENT TA }.i:i^ 0sjliiltontmfa-
<^palciturimpcritia. fceturjiultttta.
Pa/c!turimpmtia] Vcrc Eihnicus; HomineimperitomfûantquicquAmin-

tujlim, (£-r Hnt^f cin 'D7ajr/ iinc cr gcjvrtcfjfcn i^.
TlMOR ZIO <^ Timor D o M I N I prin- 1 ^^°^-

'
Timor JE H ov .£ prin
Do MI N
Eccl.i, 16.
I
cipium Sapienti^: Sa-i cipium SciENT ia: S at i-,
Pfal.iio.
P I E NT I A M atqj DoCTR I- E N T I A M e^ Ertidittonem
NAM ^ftulcidcfpiciunt. fiiilttdejjiciunt.
Timor DoM i N i ] Non efi: hic is T MoR

i , quo nocenres cruciatum
formidancTheologis didiis s E r v i l is, qui fluor & noccnris confci-
encia: vermiSjrodcns qviocidie.acqtic: vrens maiam menccm ânuTiumve
maliiibiconrcium: lcddiuinus&lalutaris aDE oipfoproueniens,di6tus
F I Li A L I s, fuperior&excellcncioramore.vcloqijarcumCabaliftis. Sic
quoque verff. iii. & ijz. Stultt dij]}'uiiint]Si\i\u Igitur funt,qui dcfpi-
ciunt Amphitheatrvm hoc no(l:rum;ratiocft, quodextontibus
S A p I EN T I A (res ipfa loquitur) DocTRiNAEius emanauic.
III TlMOR IeHOV^ velut Prou.l4

VcrCiy.
Ti morD (Jm iNi^fons
velut vena vitq, vt recedatur '-vtt£y '-vt decltnet a rutna mor-
aUqucismortis. tts.
Fons vitx'^ Quemadmodum i.amor inobccdicntia & contcmtus D e

proprius&fuperbia.initium&fonseftmortiSjOmniumquecalamitacum,
& rere ruina & laqueus mortis atque inferni ita Timor I e h o v ^ , con- :
iunrtus cum fidc &:amorediuino, quidiciturfiUalisverceft fons &:vcna

viraf; proptereaquodSpiritusfanftusSpiricuseftTimorisDE i,hoccft,
authorTimorisDE l,inquofand:oTimore,D E v s fingularemfuam tJ-

ôKeicw & bcneplacitum habet, ita vc dcledetur illo, ranquam pater fiho v-
nico: reueletque arcana Sapientix: requiefcente luper iplo Spiritu
ipfi
Scicntia;,InteUigcntix & Cognitionis.
Prou.9. A-
211 Principium S a p i e n t i .e, Verf.io.
If T^RINCIVIVM. S
Timor I e h o v ê : & fcien- pientijE Timor T> o-
tia San6torum , intelligen- MiNi: t^Jctentia Sanciorum
tia. PRVDENT I A.
Pr iN cip ivM S a p.] VidevcrfTzio. &2?i.Iob.z8, 28. Ecce Ti-
M o R D o M N ipfa cftSAPiENTiA,& reccderc a malo, I n t e L-
I i
L iGENT A. TimorDEifihahsipfiirimuscftAMOR:TimereDE VM
I
amarc cft. O fruftuofirfimam Artem amandi hanc : quam fidcliter
docec
GRADVS Q^VINTI. 103
docct Amphirhcatrumhocnoftrum. D i v in Ah2C}mundana,illaOui-

dianaimmunda.
lU? s^ Non ; igitur)a:muletur

Prou.i;
Vcil.17.
Â(V_ dtmuletur cor tuum pec- zij
cor cuum peccatorcs , (ed in catores ^ mopotiuim Timo-
TimoreDomini cfto RE Iehov^ ejiotottt die.
l"cotadie.
Nonxmnktur, &c.] Kaxgi^jjA/rt&flultaimitatiomorum prophanorum,

Tcurrilium,voIupratum,libidinum,delitiarum,ruperbix,ambitionis,lu-
xus, vrurarum.iracundia:, dominationis, &c. multisattraxitextremum
exitium. Noli transtormari in eiufmodimundanam laruam, led indue
lefum Chrillum, & transtormarcin ipliusimagincm. ToiaMe^ Tota vi-
ra: omnibusdicbusvica:tux: &:Tvn c (nonprius)S a p ie n t i a dcfu-
per rorancem mannam, (vt efl: fecunda huius Amphitheatri figura)lu-
pcrc.xlc!li(qaencd.u-cam &:ac-]U3: (mentis vellerc) 6v:ignis (cordisardo-
rc)pluuiam concipies, gud.ibiitjuc Anima;, iiticntis veritatem, lingua,
cjuani kiauis&iucunduslit D o m i n v s erifque totus (Corpore,Spiri-
:
tu, &. Anima) tanquam lignum quod plantatum eft iccus decurfusaqua-
,
rum quod fiudum fuum dat in temporc fuo cuius folium non defluit &:
,
, :
Om N I A quxcunqucf.icies(orabiccni!T»&:LaborabitlE hov./«Sapi-
ent I A tecum,verf i^r.) profperabunrur. (3<:ficperuenics quoque ad
LapidemPhiItAophorum)Pfal. I, j. Expericris quoquc verillin-iumelle,
quod Pictas ad omnia fic vtilis. i. Tira. 4, 8.
^"'^'^-
«41 Quiarcucraeftmcrccs: ûia [f habebu jpem in no- zi-
<^ & fpes tua non fucci- mjfimo , f^ frxjlolatio tua non
detur. auferetur.
Habebumnouilf.'^ Qvtia habitasinadiutorioaltiflimi, &:inprotectionc

DEiCcclicommoraris. DicisDoMiN o, fufccptormeusestu,(afylum
mcun)6:rcfugiummeum,D E v s meus, fperaboin eum. Videpfiil.î.
totum. Pfilmus hic quemadmodum alii panitcntiales; Benedidtorii;
Maledidorii; Libenatorii; Vindic"torii,&c. ita,hic,dico, Antidotarius
&defcnl"oriuscontraaduerfitatcsomncs. ObferuarunchocHcbraiii pro-
bauerunt Chriftiani; expericristuipfc, fi Pfalmos Dauidis, fingulisdic-
bus, Dauidiccoraucns. Atmagnum &iarum, Dauidiccorare.' Non in-
telliguntnifiin fcholacrucis actribulationum probecxercitati.-hisfolis
PsALTERivMefl prompcuarium precationum inllrudillimum , Ca-
tholicon. Laus De o, quodaliquantulum didicerim. Dc hoc lcGrcto,
lococommodiorcplura. Spes tuAnott/uccidetur'^ Nondecipiettc S a p i-
e N T I A caretcnimomni fraudc: fedveriHlmos, dulciflimos, zternos
;
frudusabillapercipics. Econucrfo, mundanafapientia, quiaeft fraudi-

bus,erronbus &
inccrtitudinibus plena; nu!lum falutarcm frudum poft fc
rcIinquir;fedmiferiam,doIorcsanimi,erroreS)Cruciatus,defpcrationem
•&mortcm.
, : o ,
:'.
I04 I NT E RPR E T ATION E S
l\\
lU
Sentite (o morralcs) ,^(le ^'^P^'- Sentite i^homines) deDo Ml~
DoM I N o in bonitate ^^ & No m bomtate^ atque mjim-
in limplicuatc coidis qux- p/icitate cordis eum quterite
riccillum.
DeDoMi^ 0] Etv.c Operibus, Bonisac Donis eius, iuxta volunra-

temvcntacis ru.rinSS.aScriptura,LibroNacur.e, teftimoniirqucconfci-
entiavum veftrarum. Jnlimpltciiati\ In rimplicicatecolumbx, boceft, in
integritare, imicando Archetypum: noiun aftutiaaut callidicatediabo-
Ji
liciferpentis. SimplicitasSanda Vcricatis SAPitNxi^ yE.ternxami
ca. NunquamfimuIa,necmalacemalumen'ecogant. SisBonus,auxilio
Optimi in te etiamii omnia mala cn cumcirca te. Elto prudens , ne fal
, .*
Uns, &rimplcx, ncFallas, Mattb.10,16. Confiuummdum conJuLlon pefft-

muRi.
lU;!i
Deut.4, 19, 2.\6
^"^^-
i.Paral. 15, Quoniam inuenitur ab .ôniam muenitur ab iis
4-
Quomodo his ,,;^qui nontcntant il- qut non tentant eum , <^ iUis
De vs quz-
renilus,&
aquibus
lum ^ apparet autem ns
,;^c|uifidemhabentiniliu
patefit, qm ei non dijjidunt.
ioucuiacur.
î nOK tent/tnt f//.'im^H!Lud fruftra monet Lex Diuina: Kdntentabl-s D o

minvmDevm /««»»> Dcur. 6,16. Matth. 4, 7 Luc. 4,12. Non potcft .
terre iocumI e h o v A h , quiZelotcs. Huc refer canonem dccimum.,

partis Amphicheatri huius quarca: , in Mageia: retormatione inftauracoria
acrenouatoria; fccontra, Nigromantia: excirpationeeradicatoria. Vbi
dePR-OPOsiT lONE a.ptm, Tummeintetliges. VideverfT. 141,217. &Z5I.
Nonrencac De v m quiTheo Sophiceconfulitjfed qui cemeie, iocose
arrogancer. Jpparet autemj 'Eft(p*W(^67a/>pacefic: quod verbum cognitionem
fignilicat qua D e v s piis fe pacehicit ac declarat aut cognolcendum ex
, ,
hibcc, quocunq; id fiat modo, mediacc vcl immediace, Macro vel Micro-
,
Cofrnice. Sic S A p i e n x i a xcerna, manifeftata incarne, I h s v h

C H R I s T v s apud Iohan._ 14, ii.dicit, t^âwVa ifjt.et,vrov,fnanifeJiabo ac
,
dtclarabo meipfum.Yidcvctil.iî.^ i95.Eftoqueintciligens..^/}fi<'«z^4-

bentt&Cc^ Docct Sapiens, tIuu a.TTi<ûut incredulitatcm , impcduriento efle
,
quo minuscognofcatur vcritas, & D e i Donanancifcamur. Increduli

cas (experientia edodus conftancer affirmo) cft quafi finiftra manus , qua
De I D o N A qux fponcc fua nobis bcnigne ofterc , peruerse excurimus.
,
Quêmadmodum enim ianua miraculorum impecrandique a o M i N , D

Bona&DonamirabiliamanuSjcftFides; iradiffidenciafiucincredulicas,
miraculorumamiffioaucexpulfio,acadmagna&:mirabiliaalE h o v a h
impecranda, &r pernos (eftenimThco Sophus DEoid,quod homini
fuamanus)perptcranda, impedimencum. Rcdeigicurvicnunquamfacis
laudacusCapniolib. deverbomirifico z.cap. (?. Toed.m cumhomine y'\ni^\t,
D' E V s fercutit , non quocunque ,fcdcum eo qui Sanfiimonia , Pietate , Religiont^
,
tmum
potiffu
i
GRADVS Q^VINTI. loy
ppttjpmHmvero credvlitatis fiiuciacUrefcAt. Ecalius dc v n i o ne

cum D E o mentali Non D
e v s hanc nobis,crimina noftra ncgant. Cri<
:
menintcrca'tcra,noninhnnimjincreduIitas. Vt iuftus viuitluafidcjita

videns videt hde. Nefcit hdcntcmdcrctuilTe e v Sjcanit poetaChri- D
ftianus.Moricnus Philofophus: Omnis (juttimneritJnTerttiitenonesiftrfe-
^/^/.-Etmaximoperc Sapientcmaliquidtimcrenondccet. Namfitimue-
rit, cito defperabit. Quod (1 delperaucrit.eius animus vacillabit,nec vlla-
tenus fua: intentionis conl"ci|uctur cftcctum. Vide vcrf! \6j. Hic mentem
cxerce. Clamemus igitur cum Chnfti difcipuhs, omnes: D o M i n Ej4«-
genobiiYw) E M. Fidas,vcvideas. Satdixi.
117 Vcrf;.
^Peruerfa: eniin cogi- Q^rjtationes namque per- 2.1;
tationcs fcparant a D e o: nerfkjeparant a.\DEO3lfe-

probata autemvirtuscorri- lufqtie potentia dum tentatHr^
pitmfipientcs. infiîentes arqutt.
Perucrfec»gititionesfeparant-,$<ic.^ Cafla D E v $tJ\ênsefi)Caftavuhmentt^

(Corpoie, Spiritu, Anima^xêm/, quxri,inueniri ac retineri. Nonpote-
ihSjdicitPauluSjfimulcfrcmembralcorti&Spiritus fandii. OraDE v m,
vt, (ua gratia, cum odio vitioium.amot mteoriacurac confirmerur vir-
cutum : hoc eft, T M
i o r De i. Eiufcâe potentta ,ii.c. ] De i vidclicct;
cuiusPotcntiafine maximo periculo Corporis,Spiritus lc Animje, ten-
tari non potci. Sunt autem hxc duo vitia(& fignatur^ quafi indican
Vnum diffidentix, alrerum audacis ac temeritatis in
tes) infidelium;
De v AJ,fictentandocum. Hincdifcito,lE hov a Mnetentesquieftio-
nibus friuolis; petitionibus fuperbis, tibi aut proximo nocennbus,&:c. Vi-
dcvcrfzKJ.
Verr^.
zi8 Quôniam in animam ûoniam JJ tn maleuo- 218
raalitioiam non introibit lam ammam non introibtt Sa-
Sapientia , ncc in corpore p I E N r 1 A nec hal/itat in
:
peccatisobnoxio habitabit. corpore Iffiipdttopeccatis.
In mdtuoLim animam non, &c. ] Ratio eft, quod diflimilium nuHafit V-

Ni Quid conucniret Luci cuni teaebris: beneuolo cum makuolo;
o.
ventati cum mendacio bono cum malo Non fit ad MoDadisiimplicita-
; ?
tem redudio,nifi reiiciatur Binarius: non cum Ie h o v ah vnio,njfi

priusaTcipfo deuiatio, & tuiabncgatio. Diuertc amalo&facbonum,
Pfal.J4,vcrf 15. Difcede a temct:pfb d<:formato,&,iuxta Leges acque
Dodlrinam Amphithcatri huius rcformare ad Exemplar Archctypi; ,
paiienter fequerc&TheolophiccimitareS a p i e n t a Mincarna- i
tam; tunc habitabit in te Spiritus SAPiENTiiE Hhochmah^! Tunc :
I E H o V A H Pater: Ihsvh Christvs

crucifixus, Frater;Spi-
K. iT v s s ANc T V s Amicus introibit in te , habitabit atque (cdc-
,
bic, R E Xj in palacio auc chrono fuo MicroCoftnico t e m e t i p s o,cri- ,
O
: : :
lo6^ INTERPRETATIONES
uno,renato, vere catholico,vc cft figura Amphitheatn huius (ecunda.
Lotionc pcenitentiaU, Efaiae i,i6. in mehus tran(mutatus, coniungeris ac-
que vnieris D
E o radio Solis fupcrcarleftis illuminabeiis. Videbisque,
:
mundus cordc, E v m in te, &: te D mD

e o o m n i a in o m n i. Tetre- ;
napacitur,tcrrcnus: mundana,a Principemundi immundi,mundanus;

SpirituaUa,aSpiritibusbonis,(ubmododelcgatiea De o adminiftraiio-
nis, Ivtacro & MicroCofmicc, Spiritualis Diuina, a D e o ipfo Diuinus. : ,
Qui minus purus eft quomodo audet ille purum atcingere De Spiritua
,
.-
libus atquc Diuinis,tu tcrrcne &:mundane,cenfere abftine. ludicas de

iis,quorum dulcedincm nunquamguftafti, vccxcusdecoloribus. Vidc
vcr(l'.4(?. &157. Cenfuifti mc & librum hunc mundanum immundum;
Videnenimismundanc. Quzrevcrf 4^. Subditopeccatis'^ Neigicurpcc

ccs, ofiliSAPiENTiiE, nam D £ v s ipfe vidcc (in omni enim loco ocu-
li DoM I N I concemplanturBonos&maIos,Proucrb.ij,5.)curnonvi-
derec qui (inxic oculum cur non audiret ? qui plancauit aurem, Pfal. 94,
? :
verf ^. AngeIuscuftostuus,Pfal.5)i.vcrfn.DEiminifter,Pfal.io4.vcr(.4.
adftat:Confcientia(milIeteftes)recIamac:diabolusChoftisgenerishu-
mani acerrimus accufac. Proponito tibi, quxfo, mi fracer, quiad pccca-
)
tum foUicicaris ance oculos Angelum cui cuftodem, omnium,qUdB vel ta-
,
afliduum fpcftacorcm ac ceftcm

cis vel cogicas, e v m infpcctorera.cu- ; D
ius oculis omnia paccnc, qui fcdcc fupra ca;los, & incuecur abylfos Ec rem :
adeo fccdam,vchomuncionc tefte palam faccrc pudcac.non vcrcberis co

ram Angelo tibi proximo,D EO.totoque czhcum Choro (pedantc & exe-
crancefacere?Phyqu61aberis? v
119
Imo, (1 adintelligentiam Frou.
Verf^.
i.
Si enim S a p i entiaU
clamaucris, & intclligentix ljinuocauerts,0' inclinaueris
dederis voccm tuam cortuum TRVDiNriiE,
ImocMerii] Vt pium cftMifericordiamimplorareDiuinam.auxilium-
quc OmnipocencixDEi:ficip(iflimaChriftianitas,pro Sa pie n t i a
ThcoSophice impetranda, inuocare Sapientiam Iehov^
(Hhochmahel) ip(an),in vltimo fcculo incarnatam: quam Sapieas
nofterinuocauitincarnandam.
Jf Si quxjierts Eam quaji

Verf4.
zzo Si qusefieris camtaquam
argentum , & ficut thelau- fecuniam,^ j^ ficutthefauros
ros fcrutatus fueris cam eôderis lUam
SiquaJierU] SiSAPiENriA Chriftiane poftpofucris mundi immun-

di vanitates quantumuis ctiam fplendidas atquc pecuniofas & quzfieris
,
,
Sapientiam. At, dices, Vbi,quibus Auxiliis, Cur.Quomodo,

Quando Audi : pulfato fores S o p H i A fupcrcxlcftis verf 4S. annota
: ,
tas,in Oratorio & Laboratorio, iuxca Lcges atque DoiHirinam Amphi-

thcatri huius, & eam, D e o annuentc, inucnics. Stcut thefauros,&cc. ] E
terra
!
GRADVS Q^VINTI. 107
I
tcna Mundana, monciumquc n-ixoforum piofunditatibus etiodiuntur
opcs, initamciira bonorum. S a p i e N t jT. tcrra cil L i b e r tiiunus, 1
Cacholicus, pura, SS.x ScKiPXVRiE atque a x v r it &r Me n- N ,
r s nollia; Diuinitus illuminatx: huiusditillima: venas, fccundumLe-

I
gcs atqucDodrinam Amphithcatri pr2;fentis,rimarc, S a p r e nti a m,

I E H o V A H largicnte.inucnies: hancinde, licutthe(aurum,Chri(liano-
CabalilHcc, Diuino-Magice,&: Phyfico Chemice,cftodc, inque pcdo

ris recondc:aulim tibi polUceri,qui haxrcdefcnbo,
fcrinio prudencer
quod placcbis De o,haunes voluntatem a Dom n o, impecrabisque 1
ab Eo per Eam, in ncgotiis conliliis ac laboribus tuis, bcnc velle, noife,

, ,
eire&: polTccorporisqucSpiritus & Anima? (ic chciesfalucem. Nulla,

crcdeveridico,vnqnamcalamitasaduerlitatumvehvems,licextinguitfi-
ducix,adha:rcntis De o,h'uctuo(eimpetrantcmardorem,quin,ex S a-
p I EN T lit Lapide,qucm reprobauerunt a:dificances,Pl'al. uS.verfzi.
pofletrcllitui. Pecra,S a p 1 E n x i A carotada. Chri- Ihsvh
s T v s,(eminarium habcns ignis ca;leftis,&:venasaqua:viu2,fahentes
m vicam;ccernam. A D o M NO tadumeiliftud,& cft miraculum in i
oculis nollns, dico cum Pialmifta.
Tunc intclliges T m o- i
VerCs.
IJ TuncinteUiges Timo- zii
S'icntia
REM jEHOViE, &

(rnitionem
CO-
De i
^
inucnics.
REM T)o MiN I y
tiam De 1 inuenies.
^ Scien-
Dei.
o
Pofteaquam methodo prxfataTheofophice qux(ieris, &fcru-
T//«f]
tatus fueris Sa pientiam. Mcnces & manus fapientcr admoucntes,
Dii (E L o h I m) adiuuanc. l^n datur ad Mufas currere Uta "jia,\-toc eft,mun-
dane: nam laca via mundi via eft, Academica. Cogmiionem D e 1] Tu
fciole,qui parum Chriftiane negas, De v m
ancbis cognofci nonpofte,
liciga (uper verbis hi(ce cum Sapience noftro, 6 capica diabolica
Nam nofTe t e , con- Veifj.

<^ 'Mojê enim te (0 ^Do- ill
fummaca eft luftitia & : MiNE ) confummata J\ sti-

tuam intelligere potenti- TiA efi, (isr/cirejv stiti am
am , radix mimortalica- (^ ZJiRTVTEM tuam radix
tis. eH immortahtatis.
'N^ffe tc^, &c.] Agnitio D

e i, folida, incegra, vera & perfedlia cft iufti-
ti3,quiinfcfevircutescomplc<ftituromncs. Eftautem nosseDevm,
non folum de Natura Diuina liccac mihi cum Petro Epift.i.cap.i.vcrf 4.
(
nacuram Diuinam dicere)fapienter diirercrc, vcrum quoque volunca

tem eius, qux in L E g E vocc luftitix Diuinx) & Verboipsivs
(
fictKôHg^ fiiKâ ^sa-^ttKus fcripco, eft declaraca, incelligerc ac faccrc, hoc

cft, ciraere D e v M & credere milbricordix cius. Sic cnim Hiere-
,
miascap.^.verf 24. In hoc gloriecur vir,no(re mcjquod (im D O m i-

N V s faciens Iudicium&:Iu(ticiam,& mifericordiam,hoc efcpuniens
pcccacorcs, &:ignofccns(propcerS A p ient am i incarnaCam,hoceft,
&
io8 INTERPRETATIONES
IhsvmChristv M.crucifixum ) agentibus poenitcntiaiii ; & mifeii-
_ordiampia:ftanscrgacos,quimetimeat,mihiquccredunt. i.Iohan.ijj.
ic^. Iiihocicimus, quoniamcognouimuscum^^D e v m)!! mandatae-
iasobicru.imus. Quidicit fenoiicD e vM,£cmandataeiusnoncuftodir,
mcndaxell^&inhocvcrirasnoneft. Sic complcxus cfirummamDoftri-
nx huius Pialmus 147, 11. BemplaciiumcU D o m i n o/iipeTttmcntcseHm,
fuperhiiyqinjfcrantfupermr/crhordiaeiiis. EtChnftus apud lohannem 17,3. I
Hm esi vita x.efna, vt tognofiinl tefclum DEvm 'verum, (y qh m nnfifi , I H i
svmChristvm. irliciohisunmortalicatisradix. Sa r. N i /E re- 1» i 1
ucra pars magna , nollc Creaturam atquc Naturam maior, icipium ma-
j ;
xima&(umma,DE v m. Reftci*3nc,vcrcacr.)pienccrdidumab Augufti

no: Da,D o mi n E,noiTcmc&nouerimte. S.tquoqucamcrepctitum.
61 E H o v AH,adiuua&:pecficcmeumvelle! Amen. Addo:TE p s v m i
autem cognofces, quando coUucenteluce D e i fi c A.infpeculomaic

ftaris D X v I N A trmnius triuno ( quod cil, v n i v e r s v m creacum ,
Verb V M icriptum&incarnatum, An i m Aque Diuinitiisnobisinfpi

r^ta oculis & corporis &: mcntis ThcoSophicc, Phyiice, PhyllcoMcdi-
) ;
ce, PhyiicoChemice, PhvficoMjgicc, HvpcrphyficoMagice Cabaii ,
ce confpicis,intueris,contemplarisTeipium. Tunc videbis qualis iies.

f videbis n.Tuos,menda &
maculas coipons^fpiritus Scanimar: Habcbis
cur cum PialmographoRegio Plal.n.î. poenitcncialicer clamcs adln
H o V A M CMtftrere met D E v s fcciinciHrn magna?» mifricetdiam tuam , (^
•-
fecundum multitudinem mifirationum tuarHm dele tniquttates meoi. ^mpliui U

UA me ah iniquttate mea, cr pecc.tto meo rniindame &qu£fc4juncur. Laua,
a -,
6 D o M iN E,quodcft (ordidum: riga, quodertaridum: fana.quod ell

faucium: rege,quod cft dcuium, Tunc lauabcris &: mundaberis: tunc>
TheoSophice fic lotus atquc purgatus , nofces D e v m quia beati mun :
di cordcshi enim vidcbunt D

t v m. Matth. ),verf 8. Tuncquxfiuiiti
inueniftique Regnum D
e i, & iuftitiam cius cunc ca:tera o M n a ( Bo
: i
naacDonaSpintusS a p ie n t i.<€,vcrfu fcquenti annotaca.fiThcofo-

phice Oraucris & fapicntcr Laboraucris ) adiicicntur tibi {iA,a,Kâ n^ fti-
, :
x^fl «oiTftiicJf Bcatus ergo&fapiens, qui fercdecognouic.

) QuiScatquc
D E V MNoucritjhuic o m n a i notacircpoirunt. Videfiguram Amphi-
thcatri huius fccundam. Scirej Vndcnam Ex Libris SS.^ Scripcura:,
i
Natura:, &Temctipfo,Diuinitatis radio iliuminaco.
ii?
Quaproptcr optaui , & Sip.7-
Vcrf/.
Tropter hoc ^ opta v i,
prudcnda mihi data eft in- : ^ eH mihtjenfns :

datfts ^
uocaui, &: Spiritus Sapien- JNVOC AVi 3 O* -(^ njemt
tia:obuenitmihi. inme (/' Sfiritv s Sapi-
ENTIJS.
Op t a A^îjNon dedit opcramliccrisin Academiis,nccaudiuitGrac-

cos,DuUcdicos,Rhetoricos,&c.necvfuseftmcchodoftudcndi,hodierno
dic vficatiilima. Qui philofophandi roodusab ApoftoloPauloreiicitur,
i.Corinch.i. v.19, &c. Coloitz. v.8. Sed Optauit & inuocauit, qui S o-
&
p HI a M
: :,-
GRADVS QJVÎNTI. 109

P H A M iuper Ci^lcftcm omnibus
I prxtulic Mundihuius folcnnitatibus
atquethcfauris. Sapuitcertc. AîMilhnus triayiiîfre fihi r) pr,Tiiir Pdullum.
in ore , Romam i»fIore, Chrj/lum in cetpore. ]rgp nprn mihi (Mlii)tî7- 1 npirlf
p m
PhiloibpliQr um 1 eoque h u; pcrfcctc per aiwo& vjgintirciiammnihus fru-
Ctibus atque vti litat[bus fuis tunc vcic fortuimusjxqiiicarus-dlcm
: ^xam
lofutura. hac vita Thc_o-Sophicc eq fi vterer.
q»_am_in Oblcruandum
.
Animiprimumin eooriturderidcriumardcns, quamobrcm (verf 144.) :
demde fequiturinuocatio, fiucpreccs. Tufac iimihtcr; rccurrein Tci-

jpUim, nihilfupponas (ex&: inD e o ) inte(auxiliaturi atqueauxihantis
De ipromiflloneshabes, vcrf. io.)impoflibiIc: Confidasin o m i n o, D
'dChrilliano Cabahfticeoblcruando) intelhges; vehsTheo-Sophicc, &
confequeris. Exhoc fundamcnro exccudum Oratorivm Amphi
thcatri huius noflrum conhrmatum Match. 6, 6. Vigilantixacconfiden-
;
tiie efl hoc Chnftianx, non rcmcritatis audacis. Firmiter credc in Timo- ;
rc Dei viuf inSpiricu^: Vcritarcieiunans Ora, fapienterqucLabora;

;
dabiturtibilIncmora:amicus De i conllitucris, &Sapi£Nti^ fru-

duumque iUius particcps fies. Mcns incbriata De o videt,canquamin
Ipcculo, D E v Minie, & fein De o ;im6,qux vultautopcat n a. Om i
verf 138. HcEc Luna Cab.iliftarum Micro-Cofmicacrefccns, plena, de

crcfccns;accellu,CLppolitioncdiamecraIi, declinatione S o 1 s Diuini. 1
Lunacrefccnte, iuffuDE i ,aderuntSpincusboni;TemporePleniIunii,

De V s ipf"e:dccrcfcentc,oraDh V M, netenebrarum potcftatibustenea
ris ac feducaris^ femita Veritatis recta. Vetiittnme. ] Qjjando ? Non nifi
prius optaueritc & inuocauerat. Non labor hic noclis a,tque diei vnius. Su
dandum pro prxmio (D e i gratiaadipifcendo. vcrfT 141. & 14 j. Hic fifte
gradum , & fuper hoc Harpocratice meditare : eft vnum cx illis, quac filen-
tio pocius quam fermone alTequuntur , laudantur , comniendantur. S A
,
p I e NT
A vera, nonex hbrisperfe&chumanitusverf iî.difciturchar-
I
taceis, fed Diuinirus illabitur nobis, &: vcnit in nos a noftris ftudiis non, :
vtca:ter2Scientiz,lucemrccipit,fedfccumaffert,£-:quafidefuo Ip s a
promptuarioinviros nonindignos (verf^ 145.) radiat arquc lucct. Litcra
per f"e non prodeft quicquam : Spiritvs sophiê fupcrCaileftis
Diuinitus innosveniens, eftquiinftruit, quidocet, quiviuificat, quiil-
luminat, quiUbrum cxplicat, interpretatur, exponit. Dignus I h s v a
Ch R i s T V s,hoceft,S A p ie nt i APattis,foIusaccipereLiBR v m,
(puta SS-"^ Scripturae, Naturx & Mentis Diuinitus nobis infufx) & foluerc
fignaculaeius. Halleluiah. Recfte dicitur : vbi SpiritMfan&i grattaoperAtur,
ihimhd pr4)derit occultatto PhilofophorHm : rtecmantfejiatio eorupt , vbieademde-
efl. Verifllmumhocefl'e,Experientiaedo(ftus, non femel comperi. Memi-
ni me , iudicio adhibito, ponderantem fingula verba cmphales locutio- &
num, aliquotiesIegiflePhilofophos fecretiores, autorctenus contuUfl~c
cumquibufdam, &:tamcnnonpercepifrementcmeorumvcram, quam-
uisdixiflentveritatcm: pofteaautem, fuotempore,dei£aiiamihi(Mifc-
ricordia Diuina procul dubio omni) per-SiiL bifnti^ Spt ritvm
igjiQrantixvelaminr
q indr '»n|-f.|iQr^ tla;. imoin momrnrn , ) fufpicor
in
inftitutionc Gcnii mci boni gratia

""
D
e i mihi adfiftentis) jnjc-plutimel-
tip_aiinitatiu*,^piritus enim, Vbi & Quando vult,
"
IIO INTERPRETATIONES
ipirat. Oinnemfuperatrationcm humanam, quod Dona De i humili-
bus &: obedicncibus (captiuato nitcUedu, verf, 507. ) pcr Spiritum S a p i-
EN T I ^ conferantuf ; dctrahantur &c abfcondantur argutis atque fubti-

libusmundanisimmundis. ^êiiljamhnc&vivtirk^yiami^mkfyni^wolk.
Hauritaquam cribro, qui (inc Spikitvs SAPiENTijt referacione
(mediata vcl immedtata , verfl' 3 1 , 7 4.
ibro. & ieqq. 187.) vult dilcerc ex ]
Liber eft indcx duntaxat oitendens pro quibus fundenda- {int nobis prc-
,
ces ad I E H o V A M , vt (iuxta hberrimam fuam voluncatem) reuelft my-

fteria, communicec Nacurx arcana^ doceat fecrcta, iii(pirct vcritntcm
Om N E M Manetigiturfirmumacratumhocverf i67.pofitum,(Jj.re-
vctitum, quod Phi/ejophiafit fpiracu/um D
E i , (îllujhattoDiuina: Q_uia o- D
MiN v s dac Sapientiam. Quapropternemovnquam(quodetiam
Ciccroobferuauit&annotauithb. i.deNat. Deorum) virMagnus, fine
afflatuDiuino. Fehxigitur.tcrquequaterquefehx, qui Ie h o v a m ha-
betaconfihis,quemadmodum eft in Oratono noftro: ishauriet volun
tatem,hoc eft,benevel!e, noire,pofie&: eflein omnibus aftionibus ac
que laboribus fuis aD o m i N o. verf 5 2.5?- Precor (cum lohannc Chryfo-
,
ftomoj ardcntcr & cx imo pedore, vc mifcricors & bcnignus D e v s ex-

,
audiac preces&rgemitusmeos, aperiataurescordis, &obiignetin mcfi-

dem det mentem myfteriorum diuinorum capacem fobnam ratiocina
, ,
tionem, &; vitam plenam ofhciorum &: virtutis, mihi, & omnibus verx Sa-
piencisftudiofisfcdlatoribus, vtlempct cogitemus, meditemur& cure-
mus ea qux D , E i funt , & nobis in omni vi ta falutaria, Amp n, dicat omnis
Sapicntia;amans, Amen. Spiritvs Sapient.] Hhfcchmacl,verir
ji.&: 106. QuiMirabilis & vere Diuinus. Nam crcac, lob. jj, 4. Spiricus
,
D O m i N I fecicmc. Plal.104,30. Bmittts Spiritumtuum ,(^ creabmtur. Suf

tinet,vegecat,viuificac&perficitomniavbiq; diftufus ,PfaI. 158,7, Rom,
8,ii,i.Cor, i,4.Sap,i,7, SpiritusDominirepleuitorbemterrarum. lo-
vis oMNiA p L ENA, verf, 1^4, Sapicntiam & loqucndi facultatcm
largitur, Matth. 10, 20, Hinc Cyprianus 2ipndifficileeJiD-E o, cenfejjori/uo
:
infpirare conftantiam ^ loquendtftductam , cjut , in Numeris , adtierfia B.leam etiam
afinamloqKifecit. Miraculafacit, Rom. ly. In virtucc fignorum &prodigio-

rum, invirtutc Spiricusfandi. Inueftigatprofunda Dei, i.Corinth. 2,
10. Spiritui omniafcrittatur etiamprvfunda D E i, Bona diftnbuit, i. Corinth.
,
li, II, Vnde, omnium Bonorum atqueDonorum diffnbutorcumfitbe.

nignus, apudhunc vnuin&folum quxramusca, nonapudfpiritumma-
lignum.verfliiS^jioy.iji. &ii)8, Phyfitdiabolo, Amen, Filios DEifu-
cit,Kom.8,i4, QuicunquefpirituDEiaguncur,iifuncfiIiiDEi,Sand:i-
ficat, Rom,i,4. Ecclefiamregitacminiftrosdefignat, Ador, 15,4. Efa.
48,i(?. DoMiNVS Dev smifitme, &Spirituseius. Gratiam&paccm
largitur, Apocal.i;4. luftificat.i, Cor, 6,\\. luftificationcs in nomine D o -
Mi Ni noftri Ihsvh CHR.isTi,&in Spiritu De inoftri. Libcrosfa-
cic, i.Connth. 3,17. Vbi Spiritus Do m Ni, ibilibertas. Rcgenerat, i
Mouct cordaad bonaopcra & inuocationem, Hinc& Spiritus precum

dicitur Zach, li 10. Eduxit populum ex T^gypto Efa. 65 j & 14. Spiri-
, , , , i
tus D o M I N I duxitcumquafiiumemum. Remittitpeccata, lohan. io,

z^. i^ccipite Spititum fanciurn ,
quorumcuncjue remiferiti^ , quafidicac, Spiri-
I
cusrcmic-
4
GRADVS QVINTI III
cus remutec, non vos. Reuclac myftcria. lohan. i6, ij. Ytuie omnis fandx
rcuelacionis ac viiionis cft &: dicitur au£t'>r
ablcoditdrumcjue rcrum ma-
;
giftcr. Fidemlargitur,!. Cormth.(5,ii. Pios motusexcicat Rom.8, i6. ,
Docet fidcles lohan. id", ij. S v m m a Virtute & afhftent.a S f j r i r v s

, :
huiuspoterisOM nia. ScruiastuciTheo-Sophicc;&I p s e prjrentiiln

cuirque Cacholice; m Oratorio&Laboratokio. Spiri-
rvs SAPiENTiit curMultiplexautMulciformisdicacurjverf, 4*?, &:
154. ex iam didis facis fuperqne probari potcft. Quare P-uIus i. Cormth.
12,4. &:c. DiuiJJoaes.inqwt Gnttarumfwtt , tdem Autem Sp:rittis. Ecdiuifio
,
nesminiftrationumfunc.idemaucem D o m iK v s.Ecdiuifionesopera
tionumfunCjidemvcro De v s ,quioperacur OMNiAinoMNiBvs.
Vnicuique aucem dacur manifeftacio Spiricus ad vciUtacem. Alii quidem ,
per Spiricum dacur fcrmo Sapiencix.-ahiaurcm fcrmo Scicnciae, iecun-

dumcundem Spiricum: alccriFidesineodem Spiricu: ala gr^cia fanita
tum, in vnoSpaitu, aliioperacio vircucum, alii Prophctia, aUidifcretio
Spirituum, aliigeneraIinguarum,aUiintciprctacio(crmonum. Hxcau
cem omnia operacur vnus acq; idcm Spiricus , diuidcns fingulis prouc vulr.
Ec I. Corinch. "j ,-/ .ynuJqHifque pioprimn JohHm h.;0(t exY)l oâlituqutdemfic
Aitus veiofic : Sit Nemen I E h o v a bfmdiciHin(efuifechlorHm,Amen. Addo.-
Hic DeiSpiritvs fapiencibus tripiicicer Familiaris.i. Diui-
nicus,immcdiacc;Influcncia, L<imine&Mocu:Mcdiatc,B!bIice,necnon
incarnehumanaairumpca. i.Macro CoimiceNaCura(qu2 R v a c he-
Lo H I M, Gen. i.aut AnimaMundOCacholicc,hoccft, vniuerfalivirtute
ac operationc;in Lapide Philoft.)phorum; Parciculariccr.in fing. ilis Crea
turis, tam fpiritualibus quam corpcralibus , & quacex hifcefuiit, perto-
tumvniucribmcrcatumjj.Micro Coimice.in Homine, &quidem 0-«^«*-
ItKUii, hoccft, corporal.ter fiue inconcrtto, in corporc ac Spiritu, rationc
,
EilcntixquintaE, fimpliccer, Animafiuemence quarparciculaaurz Di-

,
uinz.Accurareperluftra Amph.chearrumh()CCocum,rcperies(mordPhi
lafophico) dchifceplura huic inde. Phy d abdo, cumfua familiaricace
pernitiofiinma fedilimjque. Icerum Pny In Deo viuimus, mouemur
& fumus, vt docec Paulusex Arato, Aftor. 17 , v. 28. cuius&: gcnusTu-
mus:nonigiturprofanemusTempIa De i, qua? Christys (anguine
fuofibiconfeccauit, ledSpiritus De i habitctinnobis. i. Corinth. 3,16.
Veri:8.
Et <^ prxpofui illam re- Sceftris ac foltu tllamante- 2t4 Qi'*nfope-
rc'abo>an
gnis & ledibus, & diuitias pofitt , prje eaque dtttttioJPro li' mpro
S p encia.
nihil efle duxi in compara- mhiloafitmaut. I..b. 18,1«
tionelUius.
Pr-f/ic/i/ j/Ziw? if^^«*f, ^,517,^18. &r 327. Sa pie n t i a

&c.] Videvcrir
vcra rebus atque negotiis mundanis lare cftanrcponenda; quippc qâr
vnafoIaNaturzfectccapandat;thcl"iuroslargiaturincxhauftos: Angelis
focietbcatis; Deo
coniungac, vciciu^r fclicescfficutacqucbcatos. Dat
O M N I a Bonis bona malis (quia digni j mala.
: -,
iti INTERPRETATIONES
"5 Nec vero ci Lapidem prc- Verf?.
CN^c comparamiUi {flapi-
tiofu m comparaui. quo ni- dempretiojHm : quoniam omne
am aurum cumeacoliatum awrum , in comparatione IlJms,
arcna pauca: &lutum a:fti- arenaejlextûay e^ tanquam
mabiturargcntum, cumil- If lutum iefimabitur argen-
lacomparatum. tum in conJheBu lUius.
Lapidem pretiofum'] Poflet hic aliquisnon incptefurpicari, Sapientem

noftrum loqui de Lapide Philm.propterea quod fequitur coniundio cau-
(^lis^ .ôniam omite aurumy&ic. Cuius Lapidis rite apphcati virtus intcr
alias multas quoquecft, transmutarc metallainfcriorainfuperiora, hoc

eft:, Argentum & Aurum. LuiumJ Proprie quid enim (fublato hominum :
crrore)aliudcftargentum,quamlimus.exterra&:aqua,albus:&aurum,
ex aqua Sc terra ruber congelatus j fixu fque reddir us. Sapiens fapientis di
dum hoc : Odit virtutis indolcm , odit honeftas artes quifquis admirator ,
ellauri.
21^ "^"^^^-
Supra fanitatem ac for- Super falutem i^ jjeciem
mx pulchritudmcm dilexi dilextillam, tTpropQfui tfpro
illam : atque ea malui quam LvcE habere tUam : quom-
luce frui, vtcuius fplcndor am tnexttngutbileefl Lv men
non poilit fupprimi. illitts.
Prolucehabere illam, !icc. ] Eft cnim Lux luccnsin tenebris, veniens in

Mundum, quam mundus non cognouit, lohan.i. Sapit cum Sapientc, qui
proluce proponit habereillam.- VndeSyrachcap. vlrimo: Manusmeas
extendi in altum , & in fapientia eius luxit anima mea, 8c ignorantias me-
as illuminauit. Sis oro Hhochmacl ,SapientiaDei lux & lucerna
menti manibus ac pedibus meis in Oratoriojvtroque, (Microac Macro-
, ;
Cofmico)&Laboratorio, meis. Tuoluxgentium, lumen cordium, ra-

dio illuminationis tuxdignare illuftrare cor mcu , tenebras abigcreigno
rantiarum mentis mc-c; difponere aftioncs atquclabores meos, influere
iis benedidtionem telicis fucceflus, atquein omnibus oftenderc mihi&
impertiri vericatefn j Amcn. Vide verf. 7 8.
"7 Sap. tf.

qui
/f Facile (cquidtm) vide- VcrC 13.
Facile perjîciturab iis 217
tur ab his, /^ qui diligunt eam diltûnt . ^ tnuemtur ab

Ea, & ^ inucnitur ab his, il/iSj qut iUam quarunt.
/f quiqua:runtillam.
FacifevitfeturyScc.] O Vifioncn hcatiflimam,im6 De ificam,hanc,vi-
deie SAPiENTiAMin Libio SS-"^ Scripturrc; inNatura; mentalitcrin
fcmetipfo .'
Quid iucundius qaid ? beatius ? Non tamen hoc nifi -mundis
cordecontingit. SoliDiisgcnitiporucre. Videverf jzîpj, 118. îdi-
~~
ligunt
:
GRADVS Q^VINTl. 113
/igunteam]Nam D E v s currentem trahit. Videverir. 14^ ,160. 1»Henftur]

Ideo Solomon Ecclef. 7 , 2 5. ingcmifcens ait Alta profunditas , fcu , pro
:
funda,profLmda,(itaenimHtbraicelegitur)quisinucnietcam?quafidi-
ceret, oquamdifficile eftinuenire S a p ie n x i am, intcrtotac tantas
mundi huius immundi, a vcritatis vix linea rctSta, leduccntes. In-
ftulf itias
uenitur Sapientia: quia Diuinitus magis illabitur, quam qnod hu

manitus,(hocefl:, humanaprudcntia,ratiocirâtione,phantafla,aiitrpc-
ci.ilationc)acquiratur. Dom i Nv s dat Sapientiam, Prou. i,6M,
Bcati qut inHeniunt eam , Prou.5, 15. Paucorum eft igicur inuenire illam.
^Quorumnam, dic qua:fo? Sequitur Sapicns fapicntis icrponfum. ^t
qttArimt ilUm] Quomodo? In Timorc D E i ieiunantes Orando,Theo-So
phice viucndo rapicnterquc Laborando, fccundum Legcs atque Dodri
,
nam Amphichcacnhuius.Inuenicurab hisquimane vigilantadeam, vcrf

u<o. &qui nontentant cam vprf 21^. D e v s enim Omn i a (vthabet
,
.•- ^
Prouerbium) vendit laboribus, ManusTheo-Sophice admouentcs,Dii
(Elohim)adiuuanc, verf pi. cum ilu]uotfcquentibus. Nectamen fuper
nos noftris mencis auc noftra fanditate, fed D o n o D e i Mifencordis
corufcat tam venerandi Numinis & Luminisîplendor. Hucrcfercaput
lefu Syrach vltimum totum, quod cibi dc mclion nota commcndo.
Vcrf 14.
11% Antcnerrens fmsftudio /fTraoccttpat qm feconcu- 228
fis fc offcrc cognorcen- ptjcunt, yt tUts fe ^rtor ojlen-

dam. i dat.
Pr4:âK/>/i/,&:c.]Huiuscxplicationemvidefupi-a,verf 144.
Verf i29
Jio
IJ Qui deL V c E vigila- 15.
ûi manefurrexerit ad il-
uerit ad illam non labora- lam^ non laborabtt : afjidentem
bit, /yairidcntcm enim II- emm fuis foribtis eam mueni-
lam foribus fuis inueniet. et.
îdeiucevigtUnerit] Vteft verfT 96'. & 170. &alibi paflimin Prologo

hocannotatum. i^yijftdinHmfunhus, &:c.] Quibusnam Senfuum ? tuo-
rum, Rationis, JntellcdusdcMt ntis. Pra-ftoeftenimMcdiate&immc
diateomnibiis, qui optant ac ftudent camaudire, videre, obfcruare lo-
quencemacqucdoccnrcm.in L.brisSS==Scripturx,Naturaj&femctipfis,
lcge Amphicheatrihuius. Vtindm omnes fapientiam fibi aflldentem» fe-
que eis oftere ntem fcntirent ac nofleuc , 6 quam bcnc eflec eis i
Vcrfis. 230
»30 /^Cogitare ergo de ilia, VXam de illafufcepta cogi-
J\
fenfuseftconfummatus : & tatto y prudenti.-e efi peifeSiio
qui vigijauerit propter ilia, i^ qut proper eam <-uigtlaue-
cit6recuruserit. rit, continuofccHriu erit.
Cogitaredeilla, &c.] Videverfl". i^ 5: 141. Qi_ic:T,ad;vodumquiconiu-

114 INTERPRETATIONBS
gium inire volunt, acoUoquio amico inicium faciunt: itaquifapientia;
if.ternieconiugiumambiunt,pias,fandas,pulcherrimas,amabilifluTas
deeafufcipiunt cogitationes, &anteoculos mcntis proponuntfibi ima-
gincm illam (apientiz formofiflimam, qualem fapientiflîmus Regum,
inprioribusProuerbiorumcapitibusdepingit, &inlib. Sap.7. Ha:cogi-
tationes de fapientia: plenitudine fufcepta: , funt vinculum & copula, vir-
tucemagnetjca cxleiii prxdita: funt feminaria alloquiorum &c foliloquio-
rum Diuina: Sapicntia: vfque adco cnim blanda familians & humana eft
: ,
vcrafapientia, vt nunquam finjjuauiflj mo re fponfo amatoremdimittat:

fed voc e intern a. j>cculta intelleduali&meatali refpondeat; interdum:
,
etiam ofculo iucunditatis , ic motu diuiniflimo vt eft: Cant. i. verf i. ofcu

,
letur me ofculo oris fui nam frudus cius dulcis gutturi meo.
:
Verfi/.
iji Quîafcdignos ipfa qux- j^ .êniam dignos Se,I-
rit circumcundo, atcjuc in p/a circmt quarens , t^ tn yiij
viis bcncuolc fe illis often- ojlendet Se tUis htlariter, (^
ditjin omnique cogitatione tn omni proutdentia occurret
cis occurrit. tllis.
ôtiiamdtgnosji, &c.] Huius cxplicationcm vide fupra vcrf 14 j
YctCi».
t}i Initium enim ipfius cft Inttium enin tUtus yerijji-
vcriflima cruditionis cupi- maeHlfl) i sc i p l i n^

ditas: curavcro cruditionis concupijcentta.
/f amor.
Dis c IP Liv JEconcupi/centia.]Quienimdihg[tdiCcip\inzm,hoce{\:,
admonitionem, corrcctionem, reprshenfionem &: dehortationem a ,
viamala, a vita vitiofa diligit fcientiam; quiautem oditinerepationes,

,
infipiensefl:.Prou.ii,i.Taliscfl:quoqueDisc ip lin a D Ei.pertribu-

lationcm & crucem: quasideonobisDiuinitus immittit acpermittit, vt
vocentnosadpoenitentiam:experimurinhisconfolationemDiuinam,cx
qua videmus nos alEHovAH diligi, doceri atquedefendi , Datvexatto
intelleiium. Efa. 18,19. Vnde Paulus : Trtbulatiofatientiame-^cit^patientiafiro-
bationem,id. efl:,agnitionem De i erga nos voluntatis.Non tentatus,pia rc-
de dixit Antiquitas,qualia fcit? Exules Oratorio &:Laboratorio noftro,
annuntio tibi quod nunquam euades in
tu qui rcfpuis caftigarionem, ,
ChriftianoCabaliftam,PhyficoMagum,autPhyficoChemiftam,manebis
fophifta. Cruccm patienter ferensfuam,baiulat&:Chrifti;quoindutus,
eundcm imitatur : huic ianua aperitur virtutum , hic intromittitur ad
RegnvmSapientia perpetvvm: Difciplinam fugicns, cx-
cluditur. Adaugufta.per angufta. Oporret nos prius elTe cum C h r i-
s T o in Orco, antequam cum co afcendimus in Cxlum. <_//wtfr. ]Non
poteft fieri coniun£bio &copulatio,nifi interucnicnteamorc,fandoque
defiderio.
GRADV S Q^V 1 NT I. iM
defiderio. Nam quimcrccricioamorefuncimbuci,hocefl,mundano, &
vano, indigni Tunc coniugiocslcftisSapicncia:. Crede mihi qui cerrctta
volunr.cxlcftia nolunr. Ec.quilquisamac, fitdignusamari. Iftcvero fan-
clus amor Sapicncix cft fidainiula Spiricus fandi,incenfa precibus afli-
duis. Hac in cordibus noflris micanccparcfic adicus ad Sapienciam ca;lc-
ftem primus. Nam Sapienci.im amaflc, propc paraflc cfl. Adeo fidelis cfl
in amore Sap:encia Diuina vc fandum fui amorcm fcrre nequcac, quin a-
,
manccm redamec, &: fan£lum amoris dcfidcrium implcac.
^35 Amor aurem obierua- Vcrflj.

IfCuraergo D i s c iv l i- ^}3
tiolegum ipfius rurfum : N i£ , dileSito eB : <tsr dileSlw cu-
leûm obferuatio eft im- flodia. Legv M lUiuseH: cuflo-
mortalitatis conieriiatio. ditio autem legum, conjummatto
incorruftionts efl.
Cu/-aerghD i s c i p.] Hincapparcc,qux,qualcs&quancacfincTiM o-

R I s DoM I N I Vcilicaces fruduofiffimx.
Verfio.
IJ4 Porro immortalitas facit
/f Incorruptio autemfacit ^34
vtproximc ad D e v m acce- proxtmum cjje Deo.
damus.
Incorruptio^dt,&cc.^ D E o, qui E N s aeccrnum & immorcale,Homo rc-
icttioneBinarii(vcrf ii8.)rcgeneracus,fit proximus acquc amicus, (verf.
299.) iungicur acque vnicur cam in vica hac,qu.am fntaj:z. Beatiquipt>e muh-
;
docorde ^tûonidmipflD E v M vtdehuttt. Macch. j,l>.
^55
CoNCVPiscENTiA ita- Veri::
Saptenttx tgitur ciitiditasad
^35
quc S A p I EN T I yE deducit rc<![numperducit.
âdREGNVMPERPETVVM.
K^dK EGNVMPERP.] Hocefl,DE I. Quod(cuiusiniciumin vita
hac,c«mplcmentum in fucura) fi primum qua:ficricis,& lufticiam eius,cx-
ceraOMN 1 A,hoceft,S a p lENTiyE thefauriimmcnfi&fruftusinfini-
ti, adiicientur vobis. Regnum hoc Sabbathum eft Sabbathorum lobel ,
vltimus, (dc qaibus ex Cabaliftarum do6trina,nos in fecunda Amphi-

theatri huiusfigura) &:Tcrra viucntium.hoc
immortalitas,qnzvica cft,
xternajvbidulcifTimis&fuauiflimisperfruamurgaudiiSjVidendodefacie
ad faciem gloriam E i, fruendovc D
e o ab xtcrno in zcernum. SumD
ma: Cacholicc quzrc primum CacholiconTriunura(vc docccAmphi
chcatrum hoc noftrum ) hoc eft, Agnofcere D E v m, cognofccrcTcmcr-
ipfum,fummumquc in Natura&Arte bonum, hoc eft, Lapidcm Phi-
lofophicum aufim affirmare, quod tunc, fi Chriftiane oraucris, fapicntcr-
quc(prodiucrfisdiucrfimode)Labqraueris, fpcciaUa & particularia o-
D
m Ni A,in fcibili quouis,(fi eo placuerit,verf i.Jadiicienturtibi. Ac-
cipics Regnum dccoris; & diadcma fpccici de manuDomini : quoniam
116 INTERPRETATIONES
dextra iua teget te,& in brachio ran£to iuo (i|/) defendet te. Sap.5,17. H*- Il
bitAhisinaeliutorisAltifpmi,inprot(clione D
Ei cAlicommornhtrU. Pfalm.cji,i
regeris De
manu, vifurus mirabilia
i De i. Sap.i^, 8. In omni tempore,
&inoninilocoDE vs ad s is t et tibi. Ibid.v.zo.
256
grclTus
In hac domum meam in-
conquiefcam : nul-
Sap. 8.
Vcrfitf. ^
mum
Intrans (ttaûe) in
meam yconquiejcam cum

do- Z}<S
lam cnim acerbitate habct llla. 5^(on enim hahet amari-
cofuetuclo ipfius , nec vllam tudinem conuerfatio lUitu , nec

moleftiam eius conuidtus, tccdium îSiiis iUiu-s^.Jed
jjf
U-
fcd lartitiam & gaudium. titiam f^ gaudium. (Verf.ig.)
Circumeundo qus-
(Verf 18.) J^ Cireuiham quarenSy^t mt-
rebam, vt eam apud mc re- ht Eam ajfumerem»
ciperem.
&
Danicl ingreflus cftdomuin fuam,
Intransindomurtfmearrt,&:c.] Sic
Dan.Zjiy.&cap. ff, 10. Sapienti^ adiumenta,
Nocandum:Omnia
aut funtpublica aut priuata;de publicisegithadenus,nuncdepriuatis:
indicans priuatam dele6tationem , quam habet domi cum S A p i e n-
T I A,cxerccndoMeditationes fuas & foliloquia,TheoSophiceinOra-
torii domo,tam externi aut vifibilis,quod SacellumMonafl:icum,a Mona-
dejh.e.Vnitateficdid:um,quaminterniacinui(ibilis, quodcftcordispce-
nitcntialiterdepurati,mencisqueDiuinitusilluminata:.vdi."fizj.Intrans
quoquein domum Laboratorii PhyficoChemici. Monemur hic, quo pa-
6to mes Hoftra,a terrenarum rerum contagio fecreta, per arcanas contcm-
plationes De o penitusadhserefcat, itavtintracubiculifuipenetraliafu-
perCajlcftibus,Macro&MicroCofmicisdelitiis:ChriftianoCabaliftice,
DiuinoMagicc, &c PhyficoChcmicc, perfrucns,fecrecum meum mihi, fe-
cretum meummihi cumEfaia 24,16. oreaccorde(ouans)clamitarepof
fit. Gaudium incernum,gaudium arcanum,gau-
Latitiam dr gaudtum^
dium folis iis cognitum.quibus contingit: quod dcniquc cum Mundi gau
diisneceuancfcit,necaufercur,fedcumularuringaudiumxternum. Cir-
cuiham qu/eretis,&cc.]YhmamHn Le ge Do
mi n i,LibroNatur2&Me-
metipfo. Ac quomodo.qusfo? Diligendo eam.vetff.iS.iîf&C 146. Ti-
mendo D e v m, verf zio. vigilando ad fores eius, &obferuando ad poftcs
oftiiillius,vcrf48.Fidemhabendoinillam,verfzi6^.Concupifcendocam,
verf z6o.de Lucevigilandoadillam,vcrfzz9. Opcando,inuocando,verf
Z25.& Proponendomihi,prolucehabereillam,verf zz6.&adduce-
zji.
re eam mihi ad conuiuendum,verf jo/. Idem, Idem Nobis facicntibus.fe
cundum Legcs atque Do£trinam Amphitheatri huius.quoque aderit S a-
p I E N T I A vera. Quairamus modo TheoSophice Hanc prxoccupabit ;
quieamconcupifcunt. verfi44.
Nonteme
ii. apud
m Nc fcftines ore tuo, nc- Ecclef^
Verfi.
JfNetemere qutd loquaris , . m
D EVMpro- quc cortuu acccleretpro- nequecor tuumjit yelox ad fro-
nunciandu.
ferre
:
GRADVS Q^VINTI. 117 .
fcrre verbum ante Devm : ferendumfermonem cora Deo:

quia D
V s cftin Cxlo &c
E "Dev s enim tn (fklo , (fr Tu
tu fuperTcrramjiccirco finc fltper Terram ,•
tccircofintpait-
verbatuapauca. cifermonesttii.
2{etem(reqnidloquAris'] Alloquiumpuriintimi&finccricordis, fcruta-

torcorJiumamat, vteflPral.ii;;!^. Etcrunt,vtcomplaceanttibiEloquia
orjs mei, &: meditatio cordis mei in confpetlu tuo fempcr, Domine adiu-
tormeus&redemptormeus. Nafcaturigiturfermotuus^quoDE v M al-
,
loqueris, in intimo corde, non in labiis & fatius eft te fufpiriis loqui cum
:
D E o ex intimo corde profcdis, quam vcrbis tcmerdriis. Sufpiria enim

piorum ex Spiritu findo proccdunt,quando ille in nobis gemit verba, vt ;
plurimum ex humana phantaila: & magnum eft difcrimen iatcr verba

Spiritus & verba oris.
Quum voueris votum |

^"'^- (Et) Si quid youijli Dô, ij8 VoTTM.
Deiltcr.13.
D Eo, ne tardcs rcddere il- ne moreris reddere i dtfplicete- VerCii.
lud: quia non eft bencpla- nim ei infidelu ^ fiulta pro-

citum D E o in ftultis a^nx: mijfio : fed quodcunque <-voue-
imturvouerisredde.
o nsrcdde.
Si quidvouiî De
o,&c.] LoquiturSapiensmorcVeterisTeftaraenti.
Solebant enirn pii in anguftiis conftituti, D e o Sacrificia d6';^<xg/<n»trt pro-
mittere. Sieut Hannai.Sam.i.verf 11. cum filium a D e o rogaret,vouet &
promittit, fe illum ipfum Domino redditurum ficut &: lephthe. ludic. :
11,50. Vouete & rcddite Domino D e o veftro, inquit Pfalmographus,

Pfal.jtfjiz. Et,quodfemelegrefirumeftdelabiistuis,obferuabis,Deut.25.
V.Z5. Talia vota ex fummo D
e i amore,fan6tiflimodcfiderio,&f(ncera
animi gratitudine proficifcuntur: &reddendafuntD e o finecundatio-
ne. SicPatriarchalacobcCiinfomnisvidiflet fcalam cxleftem, cuigilans
vouetDEO, feinillolococonftruduruDomum De i,hoceft,feibidem
propagarurum agnitionem & verum cultum E i & doftrinara de Mef D :
fiah.Gen.2?,2o. NosinNouoTeftamenfo,vouimus Deo votumobce-

dientix filialis in Baptifmo & reddimus hoc votum D e o in fanditate
, ,
& iuftitia, fide, patientia, humilitate. Definimus igitur, votum Noui Te-
ftamenti fic : Votum eft obligatio ad prjeftandos cultus primar tabulz , qui
funtTimorDE i, fidcs,diIcftio,patientia,inuocatio,gratiarumad:io,con-
fefllo, prxdicatio Norainis Diuini. Hxc votaomninoabomnibusChri-
ftianis De o reddenda funt. Specialiaautem votafunt.curapraeterfoli-
tacrga pauperes liberalitatem , obligamus nos ad pcculiarealiquod fin- &
gulare bcneficium, quo aut honor D
E i aut falus horainum promouetur
idque fine omni hy pocrifi, nec temere, fed ex intima & fincera animi gra-
titudine in hunc fincm,vtacceptum a D
e o beneficium, quodprecibus
impetrauimus, redundet quoque in proximura.
,
.lii INTERPRETATlONhS
Verf4.
139 Mclius cft vt non vouc- Multoque melius ejl non Vo-
as, quam vt voueas, & non V £ R £ , qua.mfoJl Vo r \ m.
rcddas. Ifpromijfa non reddere.
Promijfmonreddere] Quo aflFcdu votarinr tacicnda, in vc rfu prarcedenti

diftumcft. lamhocaddo: (ivoucris De o aliquid, iiue fitculrusprima:
tabular,vrpfaI.ii.vcrf.i5.NarrabonomcrituumlTatribusmeis.ItcmPr.d.
51,15. doccboiniquos vias tuas fiue iint opera Mircricordi.T fccundse Ta-
:
bul2,itavoucndum&reddendumranquam reftimonium tuzgratitudi-

niscrgaDE v m, 8^1igiIlumorationistiia:,quofidem&:gratitudinemtu-'
am DEo obftringis. Hoc
fidem non fcruaueris ; nae
fi frcgeris &c e v xM D
adretradandamiuamcrgare Beneficcntiam&rlibcralitatcm, &adrepo-
fccnda fua bona , commouebis.
Prou.15.
Ecclef J4. £40 Sacrificium impiorum Vcrfg.
tfVicitmnz impurum abo-
raCi}.
cftabominatio I e h o v ^: minabdes Iômino.^vota
O RAT I o autem rcdiorum lujlorumplacabilia.
bcneplacitum Eius.
Viîmaimpiorumahominab.^^HotztVithicdi^cnmcnvcxomm &falforum
cultuum. Hypocrirac oiferunr D
e o exrernos fuos cultus , vcrbi auditum
cclebrationcm feftorum,facramentorum vfum, preces prcrlixas fuperbas ,
& putatitias elcemofynas,(inc omni fide &: intcgritate bonje confcicntiaj.

Igitur omnia ipforum opera coram D
e o abominabilia quia ex corde :
peruerfb&nonpurificatoproficifcuntur. Vcriautem Dei cultores,qui

cx fidc finccra faciunt opcra fua vfque adeo in omnibus & minimis ope-
,
ribus De o placent, vthauftusaquasfrigidic, cxcharitatcporrcdus, in-

gcntis thcfauri locoa D e o habcatur, & fcrinio ac gazophylacio De i
reponatur.
141
/f Eruditusin Ve r b o l'^^''^-^^
Intelligens rem, inueniet bo-
reperiet Bona: &qui S p e- num (^ confidens m Ie h o-

RAT in DoMiNO, beatus V A, beattU eji. Prou. 2S. verf.^y.
eft.Prou.ig.vcrfij./y Quî S P E- «^/ Jidit Iehov JEy tmjin-

RAT in DoMiNo^nabi- I guabitur.
tur.
I
EruditufinVuK B 0] Doftrina Sapicntiz, quomodo perTi-

Scilicct
morem D e. r inucftiganda.-quomodo precibus afliduis comparandarquo
modoAmorc&dcfideriocopulanda&rvnienda- Opra?clarado6brina, &
verbum Sanftum, plcnum beatitudine, plenum pingucdinc & adipc o-
mniumbonorumtcmporalium&aitcrnorum. î/peratinDemino] Hu-
frudus cftpcrpctua fclicitas, Pfal. 14«?, ?. Beatus cuius
ius fpci e v s la- D
cobadiutorcius fpcscius,in Domino
, D
e o ipfius: qui fidcm fcruatin
xtcrnum
, ,
GRADVS Q^VINTI. 119
jEtcrnum. Stultiflimus & infeliciflimus eft qui tumet fiducia propnx la-
,
picntia;, induftria:, dotum&opum: reccdcnte enim Spiritufapicntix a

rcbus mortalibus, ruunt in interitum & fiunt peftcs poflidentiura.
»41
QuifiJuciam fuaminco Sap.
VcrCji.
J.
.ûi CoNtiDVNT inil- Mi
habent , vcdtatem intclli- lo ,
If tnteUigent Ve r j r j-
gcnt : & fidclcs in charitate T£ M ; lis^ fideles in ddeElione
in co perm^cbunt quoni- : acqmefiunt Ilh : quontam do-

am gratia & mifcricordia er- num t^pax efi eleBU em.
ga SaniStos eius , & ratio elc-
(Storum cius habcbitur.
IntelligentN Y. m] Sic S A p i E N t i A harcincarnata, lohan.

RiTAT E
8. verf. 51. Si vos manfcritis in lermone meo.vere Difcipuli mci eftis, &: co-
gnofcctis Vcritatcm. Veriiatem, inquam, O M n E m m Theo Sophicis ;
luridicis,Phyficis,Phyfico-Mcdicis,Phyrico-Chemicis,Phyfico-Magi-
cis, Hypcrphyfico-Magicis &: ChriftianoCabahfticis; cx&in SS.'Scri
ptura, LibroNatura:,acTemetipfo, oleoSpiritusS a pien t lii Diui
nitus vndo Orando&rLiborando.
: OraDo MiNVM,vraDoMiNo
rorct defijpcr atqucdcftilletin receptaculum Mcntistuz, pccnitentiah-
atque mundata;, guttulas Spiritvs SoPHi./t fijper-Cxle-
tcr lota:
ftis:quoinebr.i|tus,obhtusTv i, (hoceft^prudcntisEtusinfipientis^fa-
pientcr fcquaris ca, qu2 1 p s E fuggcrit tibi; Vt , co adfiftcnre tibi , maneas
invcritate, & Vcritasmaneatinte. Namfinevcritatis duftuartcrna:, ve-
ritatem rerum Humanarum& Diuinarum nunquamguftabis, necfapi-
cns cris.
/^Longe cfl: DoMiNvs Prou.15.

Vcrfi?.
Longinquris efilEHOVAH Hj
abimpiis, &:Orationes abimpits :fed orationem luflo-
iuflorumcxaudict. rum exaudit.
Longeefi Do minys, &:c.]Summa miferiaeft, De i prxfcntia non

frui : fumma beatitudo , D e v m habcre przfcntem atque propitium. Im-
pii fruftrantur exauditione precum fuarum quo nihil , eft miferius &: infe-
licius. Quemadmodum fubditorum extremus cft defpcdus &pcrditio,
quando a facie Regis rcpelluntur cum fuis fuppHcationibus : ita extre-
mumeft cxitiuma De o non audiri. Econuerfo fumraa eft confolatio,
quod Sapicns nofterhiccum Pfalmo ij^ iS.cantat: propceft Do m , i
N V s omnibusinuocancibuseum, omnibusinuocantibuscuminverira
cc. Voluntarcm timentiumfefaciet, &deprccationemeorumcxaudict,
&faluosfacicceos.
Qui rcmouct aurcm fua, Proa.iS

Yerfj. ^ ûi declinat auresfias, ^44
nc audiat legcm , ctiam ora- neaudiat Lege m,JÔra-
tio Eius critabominabihs. T 10 eitu erit execrabilii.
, ,
IIO INTERPRETATIONES
ûi vero declmat &C.] Qui aures habec ad audicndum audiai;, quid di-
, ,
cat hiiishominum Spintus V E r i t a t i s decltnet kmalo (^rfmat bo- ; ,
nur»; Timcac D E v M ficopcfrecur iuftitiam; obtemperetque benc mo-

,
nenci, aliis nihilimpetrabicaut efficictboni, fiuein Or a t or 10 fiue

in L ABOR A t oR I o. Qui cnim dechnaucritaures fuas neaudiac S a- ,
p I E N T I A M loquentem,docenccm & admonentem in SS/ S c r i p t v-

R a, Libro NATVRit, &:Semetipso. OratioetM, &c.] Oratio
qux De oacceptumdebeceflcficnricium, proficifcacurexcordepceni I
tcnte,concrico&:humih;ahas D e oefb aboriiinabiUs. Sienimarbor dif

phcec, quomodo h-udus placere poflec. Quin vita (andaimmaculata to- ,
taertapud Dev Moratio, iacrihciuiTiacccpt;ibile,cultus D E o gratilli-

mus. Opere ipfo coram D e o loqui dtbes, noii verbis fi fecus, oratio no- :
ftrahc in peccatum Pfahno 109 , 7. ,
H5 Qm tegic fcelera fLia

Verf 15.
.ûi abfcondit pelera. fia
nunqua ager profpere : cjui nondingetur: qmautem con-
veroconficecur, &:derehn- fejjiis fuerit^ j^ (^ relinqutt
quic, mircncordiamconie- ea,M I SERICORVI A MCO-

c]uetur. \feqketur.
OmninonfcefTeeft, inconucrfione, &rverxSapientix

Etre/ifiquite.i.'j
inueftigatione, dcponere dcl.dacontiaconfcientiam,purificarecrr, a-

nimam, fpiritum corpus ii dcbeat iieri vas Mifericordict*Sc Gratia: D e i,
, :
habitaculum Spintus fandi, Organum falurjre D E i. L av amini;

mundieftote; proculeite prophani; nemopoL'utusintroeat;nemocon
caminatus ad monrem D e i propinquet: fanft.ificate vos, cras videbicis
gloriam Domini. Sic Efausnon iinecaufaincip cfuampropheriam cap.
1,16^. Lauamini,mundieftote,aufercemalumco;aicationumveftrarumab
oculismcis, quiefcic-agcreperuersc&difcicebenefacercjCunccandem
veiiice adme: fi fuermcpeccata veftravtcoccinvjm, quafinix&Ianade
albabuntur. re cAsxAjjô» uxMvît Apoftolus,Te aruua,^ xpi/zîyK^ T07n^fA.a, ri
oLyia,. i. Thefl! 5. ver(. 25. & ircrum, flom. i.?. vei f k. ohfecro vosper D E mi-
i
fericordtim y zitexhibextis cofpora fejlra hojliam viutnterrifanctam, D E 0^/«-

centtm , &c.
146 iJ^Mirericorclia & vcrita- Prou. ic

Veifs.
Mifericordia ^veritatere-
tcredimicuriniquitasi &:in dimitur iniquitas: întima-
TiMORE DoMiNi decli- re I^MOV/E recedttur ama-
'
nacuramalo. b.
mtifertco^dta. ^ver'-tat('^ Mirericordia figmfl^-ac, cum Dei mifericor

diamerganos>cumalib nofrram,crg;iproximuiti, Chariratem. El1q;ve-
ricashocloco corverax, de D E o redlcfenricns:, veritatislaudemei foli
tnbuens, quodiuxtapromiPiioncs lîas nobi.s, irjifpuiru6c vericateinuo-
cantjbuseum,ignofcat,adfjr,opeirifer.ir;fecretal.communicet;myfteri3
reiclcr;
GRADV S Q^V I NT I. III
reuelet: Buna&: Dona largiatur innumera & inrinita. Declinareamalo

docetSolomonilloSjquitimcntD e v m (timorefiliali, quiipfiflimusa- ;
mor, verf 1 o.)qui crcdunt ci & in eum qui ex corde diligunt proximum.
1 :
Sis ergo mifcricors & verax erga proximura vt Mifericordia unplearis ac ,
veritatc a D E o diuina.
Prou.14
»47 Nonne crrant cogitan- Vctfii.
Brrant [igttKr ) ff qm operan- M?
tcsmalu ? mircricordiaau- turmalum,Mi sericordi^
tcm & veritas cogitatibus autem ^ Ve ritas praparat
bonum. bona.
^îopermturmalum.^ Fru£tus nonpotcft enTe prasftantior fuo fcmine.'

Quicquid fcminauerit homo hoc etiam mcter. Archelaus Rex Macedo-
,.
nicusj cum tres iegitimos hxredcs interfeciiret, &: regnum inualiirer, tan-
deminterfeclus cflabadolefcente, quigladiumipfiusepati intixit: ideo
verfus de eo factus ert: Struens alteri malura, ftruit fuo cpati malum. Mife-
:
ricordia &; veritas du:E funt pediirequx&: comitesfidcles, omnibus qui

pietatem &: Timorem D
e i colunt.
Prou.ii.
m8 /^Qui(«-ô){equitur Iv-
VctCii.
ûi feSlatur tuftitiam ((S"
248
STITIAM&MlSERlCOR mifiricordiam, mueniet yiiam,
D I A M, inik^niet vitam , iu luftitiam «ijrgloriam.
ftitiam & ocrloriam.

îfequitur iujlitiam, &c.] Qui feminat luflitiam, iuflitia: frudus metet;
qui funt, gloria honor , felicitas , gaudium boncc confcientiie,
, &: vita : Ex
miuflif ia vcro & impietatc , nihil nifi ignominia , intelicitas morfus con-
,
fcientix, &fccda morsnafcipoflunt. Idquod&Comicus Ethnicus fcri-

ptumreliquit.- Virtusprarmiumcftoptimum: Virtus omnibusrebusan-
teit ^profedto Virtus omniainfehabetbona.
Sap.8.
i!l49 Pucr autem eram/în- Vetf.l?.
Eram autempuer, eximia iii- 249
genioiuSj&fortuusfuma- genii indoleprxditHS^ bonamque
nimambonam. animamjbrtittu.
&c.] Bonaindolenatus, fiueNaturanonmalaprzditus,

Ingettiojus, &
vocatione intern.iad S a p i e n t i te ftudium vocatus , <^(pvta fquje vox
hocloco legitur) naturalem ingeniiaDimiquebonitatem, qux
lignificac
indoIesaLatinisfoIetappellari. NoncnimexquouislignofitMercurius,
fedconuenienteaptoquenato. Obcedienriiruiicfcquatur,fuadeo,quific
Diuinitusvocatur, quoFatatrahunt, ne, repugnandoordinationiDiui-
na: ,excitec contra fe furorem D o m i n i Vide vcrfT. 9 6. & 1 7 0.
Inio vero cum cfTem bo- V"^*-"- Et cum ejfem magis bowtf,
250' 1
j
_
I lll INTERPRETATIONES
nus, m corpus introiui im- /^ yem ad corbus incomqmna-
polliutum. tunt.
Vemadcorpuie0ittqmnatum^StuAmQoxôxis,Sip'\nt\iszckmn\x}^m'\t^-
ti>quxnosmaximefacitfamiliares Angeliss&fpiiitusSantticapaces.Et-
enim a nullo prorfus vitio lic refiftit Spiritus illc Hhochmael, puritatis ama-
tor vt impudicitiie nufquam xque conquiefcit ac delitiatur , vt in menti-
, :
busjlotioneThco-Sophica,virgineis.EftenimIpsE S apie N xi^Spi-

ritus incoinquinatus. verf 15 4. Vidc verft". 1 5 8. & 11 8. Mane veftiti faciem
abluimus nc quid fordidum hxreat quanto maiore eft cura abluendus a-
, :
nimusjvthuncamabilem&formofumofteramus Do m iNo.
Quum autcm intcllexif- ^"^"- Bt vt fciui , quoniam atiter
Sapientic, ^V
fcire cuius fcm, ^;^mc non alitcrdus non fojjem ejfe contmens , ni/i
(ionumfic
Sapiin- compotcm forc , quam fi 7) £ V O' hoc ip/im If e-
s deti
TIA.
DEVScamdarct,quoclipfum rat Sapientia, Jcire cmuj ejjet
Sapiencia
erat Prudcntia^, intclligerc hoc donum: tfadit 'Dom.i-
ergb vera
precibus Sc
cuius hoccfletbencficium, Nv My IfO* deprecatus fum
votis afli- adii DoM I N V M cumq-, o- lUumy jjdsr dtxi extotisprx,-
duisc^litus
cft acccifi- raui,ac dixi toco corde meo^ cordiiimeis.
tus.
(Jiienon aliter eius compotemfore &c.] Quod non alitcr potircr S a p i-

y
E N Ti A quod viis, mcdiis modis aliis (cumfcunque nominis)confeque-

;
,
rer,adipifcererautpoflidcremcamnullis. NonexlibrisEthnicephilofo
phantium , ncc Nigromanticorum coniuratoriis non a diabolico fpiritu ;
famihari; ncchumanitus, ingeniiacumine, ratiocinationcfuperciliofa,

autab vUo aliquohominemundana fapientia infipientc turgcnte: feda
pud vnicum Devm opt.max. qui folus (vtdocet Amphitheatrum
hoc totum) Theo-Sophice , quando &: cui vult dat SAPiENTiAM;a ,
quoomnedonumpcrfc£l;um,Iacob.i.verf i7.Notatchocquifinill:requ2-
ritisLapsdemPhilm. Motvm
perpetvvm, cxterofq,- S a pie N-
T I i€ verx thcfauros &:Ctotics moniti) rcfipifcite aliquando, Fraterne in-
;
feruiam filiis Dodrinx Amphithcatro hoc mco fit viciffim apud eos me- :
moria mci femper in benedidione. Erat Sapienti-* ,fiirecuius,i>Lc?\

Rcuera SAPiENTiitcft, fcirc vbinam qusercnda Sapientia, apud
quem quibus auxiliis cur , qua methodo aut via Quod tamcn (D e i du
, , :
du)anobis(abfitvancgloricr)in Amphitheatro hocnoftro(rumpantur

ilia Momis)Theo-Sophiccatquc fufficientcr cft dcmonftratum. Sitno
mcn Ie H v>E bcncdidumin fcculorum fccula, quipoft longas innu-

mcras , laboriofas fumptuofasquc vanitatum & txdiorum ambagcs, ) verf
187. )afalfitatum& crrorum tcnebris tandem inportum mc aliquantu-
lum deduxic cognitionis De i, Naturx, Mciqueipfius; normavcritatis
SS*Scripturar,LibriNatura!,&tcftimoniiconfcicntixpropriaere£bx,fc-
cundum Corpus , Spiritum & Animam in Oratorio , Thco-Sophice O-
;
randoj inLaboratorio, fapientcr Laborando Diuinitus, Macro&Mi- :
croCo-
GRADV S QJV 1 NT I. 'ij
cro Colmicc. Helleluiali, HallcKii.;h,Halleliiiah. Phvciiabo!o,&fqua-

mis eius. Sapicns nihili tacitnumduminimundum. Spirirum landuir)
tuum neautcras.ime,6 Do
M i n h ;reddcmihilii;titiamfalutaris tui;&
SpintuPrincipaliconfirmame, Cabalifticc, Miigice&Phyllcochemicc,
vtlcmpervidcamlumcn vcritatismlununetuo, P/al. 51,^.13. i.^di'i Do-
M I N V M.j Non homincs non Pkudophilofophantium lchohis, nec
,
Spiritus malignos.quantumuis C[ua(i in Angclos lucisfefctranshguran-

tcs,non diabolum \ilnm,^^/Iar.?t.h,Bcrtth,F/oron, (phy) Af^pho/hjphi/os,Bar-
ro,Remi[ps,non forores ta-cid.x Fccdx fccdas bcflias pcftilentiilimas, ciuf
;
dcmquc tarinx ncquiilinia: omnino omnes, non (per fc &: limplicitcr)

'
Creaturamvllam,fiuccorporeaeafit, velSpiruualis,ledvnicum&:lblum
E N s illud Spiritvale,j€ter.>«vm,sapientissimvm,o-
P T I M V M P O T E N T I S S
: M V M N F I N I T V M I E H O V A M E-
1 , I ,
LOHiM ZebaoTh .Creatorcm Spiricuum^Cxh Terr.r, Maris, o ,
M N I V M,c]'.ja:cunqucin fcconcinct Vmueriumcrcacum.HiiiusS p i R i

T v s vnici arque foliusabinitioMundi F v i t ,nunc&:fe.mp£r e s t ac
E R I T dai e S A p E N T I A M nullius alteriu<; nid (ub modo deicgatsE a
( , ;
p R i^ o adminillrationis. Gloriamenim fuamalrennondat ipSE,Efai.
41, 8. quia Eortis ,Zelot!S nonp.;tL'fl: fcrre parcm.

: Etdfprecatttsfumil-
/«/wjConuernt D o m i N v m Thcolbphixamatorftudiofiirmius: D evm,
inquam, Alc!llimum,tonus Vniuc-rhCreacorem Omnipotentemacceflic
vnicum i5cfoKim,ahum ncminem. Arq'i'imoJo,dices,quamethodo,qua
viaf Orando; nonnigromanticc,hoccIl,diabolicc&fuperflicioseconie-
crando.cxorcifandoâdautconiurandOiVtpfcudocabalift.-efaciunt. Ora-
tio in Spiritu ac Veritate fufficiebat fola. Abear in malam rcm, cum fuo
magiftro.dilcipulis, totaque lchola pcftilcntiflima.Nigrotr.iintia: cuius
abolitionem extirpatoriam veraiquc Mageior milerrimx dctormatz re-
formationem ac inftaurationcraduratoriam, Amphicheatri huiusfigura
quarcapofui ChriftianoCabalifticam quamaccuracecontcmplare. No-
;
ta: Spirit vm quidemopcat,citat,vocatad(iftentiajatquefamiliarem

S APiE NT i^ verxftudiolus:fcdquemautqualem?Reuerahaudalium,
quam Hhochmahcl,hoceft, S a piENiiiiDEilEHO v.«ipfiusverf
12.5. Tu fili, {i.c fimilitcr, &:fapienscris,vidcvcr(T!iS. &:io6^. Etdixiex
pr£cordiis mets^ Non non tranfcurfoneautofcitanter, (ore
fuperhcialiter,
folo, corde longe remoto,vc folet blaterare niundusimmundus)verum
in Spincu ac Veritate(totus,hoc eft,Cor^re,Spiritu&Anima rcfor-
matus ad cxemplar Archctypi fermone ac vita eum rcpra;fentans ) corde
;
toto, mente eleuataacfublimarain D E v M.aliud nihil cogitans,pr2:ter

Devm &:Sa piENTiA.M eius.Modumhic&ritumobfcruaThcofo-
phicum Orandi Sapienti noftro aliisque (ui fimilibus
, (vt poftum probarc
exfacris )inma£nis&arduisvfitaturn;quoin Ihsvh Christo cru-
cifigendo, &: crucifixo non fruftra adoriabatur I e h ovA m pia vetu-
ftas:is innotelcet tibi,(i acute intueberis &: pifturas&fcripturasfigura-
rum Amphithcatri huius prima:,fccund2 & quartar. C L A v E hic opus
clTetfecretiftlma. Dicam tamcnquid: cap.19. &: lo.lib. ^.dc vcrboMiri-
fico doftillimi Capnionis mente cqntempIareTheofophice purgata,te
non pccnitebit. Noluit vir pius Scdoctus (obderilorum&ftultorumle-
(^
" ,
1Z4 INTERPRETATIONES
uitates)arcan.'ivelamenta& recrctifllma fymbolain anramrpargere, fcd
inagisdoftrinacfiliis inaurem infufurrare. SuntcerteadumbrAtcefupero-
rum imagines , figna notx ac fymbola quibus mouemur ad cogitandum
,
,
deruperCaeleftib. &rSpintL)alibusfubftantiis,virtucibus&: operationibui

quodam tramite abftraftionis, velaflimilationis via, velalia quadam ra-
.-..^J* tioncac modis , nobis carne indutis , pofllbili. Sufficiant hxc Sapienti.
Orati» iji D E V Patmm meorum

s
Sap.
Verr
9.
I.
D E V s Patmm ac D o- ^5^
Salomonis
proSapien
& K^ D o M N E Mifericor- I MiNE ^lijericordKc j qut o-
tiahaben- dia: qui fecifti O m n a
,
i mniA creajii yerbo tuoy
daaDio.
Verbo tuo.
DoM I N E MffirUerdix^ DevM Mifericordiaeimplorat Mifcricordia

egens ; luftitia, luftum Pccenna, Omnipotentem. Vos igitur , quibus eft
;
ea follicitudo, eacura, &:qui mirabilium conficiendorumauidicftis, o-

culis&animo perluftrate Nomi n a Dei, fig. Amphitheatrihuiuspri-
maameannotata, (pofruntexSacriscolligiplura)eligitcqueexhoccon-
uentu.de tali exercitu, ex hac fermc Nominum Sacrorum legione, quo fit
potiftimum in eiufcemodi operationibus, quibus operam datis pic vten- ,
dum: Theo-Sophiccenim poteftilla Diuinitatis fymbola Casleftiumin-

gens chorus fequi. Quia nullus Deorum aufit >iuxta Homeri verfus, in fu-
is fedibuspermanere.moto I o v e. DiuinaNomina,quanquamHebrai-
ca, &proptereanonnulIisparumcogtilta, tamenmultun>j)rodefle, cre-

dendumeft, aquibus fimplici&fincerafidepuroque aftetluveldicuntur
velaudiuntur: Angelofquequiadfunt atqucinrelligunt, adopem fcrcn
dam iis inuitari. Videverf 174. Pluradehiicc(DE oannuente) lococt-
iamfuo.
Verfi
M3 Atqi hominem tua Sa- Et Safientia tua con- MJ'
pientia effecifti, vt rebus Jlitmjii. hommem, If^^t domt-

abs teconditis dominare- nareturcrcaturfi, qu<e atefaSia
tur, efi.
Vt dominaretur creatura , &:c.] Etiam Elcmentis vt redc & Phyfice lo-

,
quuntur Chemici. Itaenim fieri oportuit, vtquiad De i imaginem(in

iuftitia&:fanditatcvera,Ephef 4, 24.) &fimilitudinem(vnus,perfona;
trinus,Eft'entiis, Corpore.Spintu, Anima,tribusdiftindis_) Homofor-
matus, multipotentia dominatioriis fux reprxfentaret Archctypum O
mnipotentem.
Verf
^54 Etadminiftraret Mundu i
If Vt dijjfonat orhem Ter- i;4
inSanditateac luftitia, rc- rarum tn j^quitate i^ tujittiay

^bitudineque cordis ludici- O* tn dtreElione cordis tudici-
um exerceret. um tudicet.
Vtdt/pomt
,
GRAOV S Q^V I NT I. lif
Vt iifj)or: !tt orbcm terr nr .

] Non rantum iuxta Lcgem D£ c a Log i fcri-
pram vcriimqnoqucConlcientia; quAlcintillaluftitix Diuinx)homi-
,
(
nis Diuiniuisindicam,ab Ji l o h i M conditorclufto.Tcdimoniumlma-

ginis De I.
1'^^ Da v\-\\\\\^ fedium tua- Verf4.

n)a, mihi ajfidentem thronu »5; j.Reg.j.
Vm£j.
rum aililhiccm S a p i e n- tuisS A P I E N T I A Myt^ne
T I A M,&nolimereproba- . me numero feruorum tuorum
rc âpueriscuis: \fummoueas:
SediumtuarumajpllrtcemS A P.J Siquishabetlaboribusfuisadfiftentem

fedium De i airiftricemS a p i e n t i a M,quomodo,quxfo,poteritiser-
rarcrEft autem fcdes Ie hov ^ ab xterno,quare&loliiglorixeiusalIi-
ftrix,hoceft, S a p E n t i A,(dcquain PrologohocSjpicnsnofter)a:ter-
i
na alias,(vt redundatur,il(.- loqui cogor) D e v s ,queni (diabolc)non ne-

:
gas a:ternum,ab .ecerno tuillct iniipicns,ftultus,6c malc lanus. Si hoc,quo-

modopotuitinlipiensaliquandocreareS A pie N t i AM?IncrepettelE-
H o V A H,quiAnfimpra:besh.Tccogitandi,nedumIoquendi. K^puerii
/«ifjCupit numeraii inrer De i pueros, Regis filiusjleruos, S a p ie N-
TlA amans;miniftros, Rcx, vrinomnibusfapienterfeiuiatDE o :qu3-
rc&Sp iR t V MpoItulatS A p ien t i^.
1
Qjjonia ftruus tuus fum ^'"^^

^mniam eô ferims tuus 156 Pfal.Ti.115.
VerfiS
cgo» & filius ancillx tua:, fum , acfilius ancill<e tu£ , ho-
homo infirmus, &: exiuui mo imbeciUus , acyits. breuis
tcmporis, &:K^niinor ad t^ minor quamyt tudicium ac
intclled;u iuiiicii &: Lceum. Leiespojfim mtelligere.
Mimr ad i>itc//ecf/im,icc.'\Omnis homo ftultus nifi S a p e N t a prx- , i r
fit ei. Oinnis homo mendax.niii vcntas Diuinailluftrct ac regat eum;

quanrumuis ctiam magnus corani mundo immundo. Cura, vc Ie h o-
V A H libiaconfiiiis.
Nam. ctiam fi quis fucrit

Vcrf (f.
^ Etfqius con/ummatuj ip
pcrfc6lus intcr filios homi- tnter filtos hominum, fiab lUo
num, tamcn fi Sapicncia ab- abfuertt Savientia tua ,
fit tua, nihili xftimabitur. in nihtlcomputabitur.
Quafi dicat.-quamuisficaliquis (fiucin

Etfiquii eritcovfiimmatuf, &:c.]
aula liucin caubnacus)mundana fapientia fummc prxditus, vulpccula
aulica aftuta &i fallax, aut fophifta fallacibus contentiofisque conclufiun-
culis, fciens &:contraconfcientiamludens; attamen ftultus&nulius cf
fet, im6(r«t)iSaAoy,inconfpeduDE T;cumabficabeoS a p i e n t i o- aD
MiN i. Videquxfupradcmuliereextranca&aliena.
,
\t6 INTERPRETATIONES
I Paral.iS,;.
Z58 Tu me elcgilli regem po- Vctf 7.
If TMêlegtjlinie Reêmpo-
z.Paral.i,?.
puli tui,&: uidiccm hliorum piilo tuo 5 (y iudice:-n filiorum
tuorum, ac filiarum. tuorum, ^filiATum.
Jf<f^tfw,^c.]AdimicationeOracionishuius,quiuisTHEo-
T«^/(?2//?/«?(f
S o p H .* amans &: ftudio(u>-,mucatis tamen (pro vocationis vniuscu-

I
lufque diccifirate) inutandis, fortnarrquoqîcpoceftacdebetluasprcca-

tioncs : V.g. Tu,D o m N
i E,tonlbti)iili mcTheologum,lurecon(ultum,
Medicum,Phyiicum,Gubcrnatorcm,,Sch()l,iil:iciin!,Mechanicum,&;c. Sc
iulifti me xdificare Eccleiiam ruam doccic iuda; fanare

; aegrotos ;
per-
contari Natura? librum ius -. & iuftitiam adminiftrare ; inFormarc iuuentu'
temjpra;pararehocvelillud,&:c. damihiS a p i e n x i a M,vt,&c.
vcrf
^59 Ec dixifti me a:dificare Te- 8.
Jujfifii me adificare tern-
plu If in monte lan6to cuo, plum in montefanUo tuo, & in
& in ciuicace habiracionis -urbe habitationij tua altare

CUctr alcareâd iimilicudincm infiar tabernaculi fimcii, quod
cabernaculi iandti cui, quod pvicparafii ab imtioi
prseparafti ab inicio.
In monte fknflo ttio'^ Olim non

myfterioinmontcnunc inSpiriculine
vulc adorari Pater Spirituum. Surium corda,in t e vtl[,ibeamus,beni-
gnclargirenobiso D o M N e vccjujpcr V e R b v m tuum Biblice, Ma-
i ;
cro &: MicroCoimice fcnpcum, ramjuam per fcalam lacob ad & in te

mentaliterafcendercqueamus. Amcn.
^"^'^^-
\6o Ec cccu S A p I E NT I A cua^ eAttecum efl Sapientia,qua
Ifqux nouit opera cua tua nouit opera, quaque tunc
Prou.
qu^ &: affuic cunc cum or- ajfiuit cum ^lundum ejficeres^
8, XI.
Ioh.1,5. bem terrarum fingeres , & qu£ ficit quidm oculis tuisgra-
fciebac /^ quid ellcc placitum fit, ac reElum in prxcepti^
cum oculis cuis,& quid di- tuis.
ic6tum in pnxccpcis.
^ji£ mttit opera tu.z] O

m n i a enim per VERBVMf^SAPiENxrs-
s I M V M, vcrir.i5(j. &:i6^z. )fadafunt: & iine ipio fa(ûmeflnihil,quod
faitumeft.Iohan.i,^. Nota: Cumcuiuisartificifircredcnduminfuaar-

te;OMNi autemperS a p i e nti a m fadîafinc.-Quapropccreampro
A
prarcepcricein o m n i l'cibiIibono,tibieligitO;huius vnius ac foIiusD o-
c T R iN i£ fidem adhibeto. Hxc, Lcgc&rDodrina Amphithcacnhu-
iusjtedcducet invcritatemPhylicoChemicam,Magicam,Cab,iliflicam,
OMN£M. .îd efiet placitum] Curnon? Ertcnim Sa pien T i aPa-
T R I s.fediumeiufdcmalliftriXj&confiliariayliterniaba^terno.
\ Hanc
, ;
GRADVS Q^VINTI. 1^7

VcrCi
Hanc dcmitte e fandtis If mitte iUam {f de (alis
Carlis, acquc a folio gloria: ftnSiis tuis^ er jûfede Ma-
tux cam mittc, vc pra:fcns gmtudinis tu£y "ut (f mecum

mccum laborct, atquc in- Si T t£ mecum LABORt. T,vt
tclligam quid acccptumfit fciam quid acce^tum Jit apud
apud te. Te.
CMitteiBami^ Dat & mittit SapientiamDevs; non homo, aut
liberf^humanitus^vllusrinueniturapudDE v m ,nonhomines, velcrca-
taramaHamvllam. verfT. i6-/. &187. Influcntia, Luminc& MotuSohs
Dmininobiscommunicatur. Clamcmusigiturextotocordcomnes:Ro-
rate Casli Diuini dcfuper , & nubes Sapientissimi pluant S a p i-
EN T I A M aperiatur tcrra Mentis mca:, &: germinct homincm nouum
:
quircformatusadexempIarArchetypiviuatinicternum.
De Cxliifnciis tuif.] Mo
s E H, VeiacilTimustotius Naturaihiftoricus:
afoloenim V e r a c E , influencia, Jumine&rmotu Solis verita

T 1 s duftus & d'j&.\is inquit Gen. i, i. Inprtncipfocreauit E l o H i m c a
,
L V M. H
o c , a Narura&: fubftantia fua, Hebraice appellationem pro-
i prie habct S c h a m A i m quafi EschVaMaimÎgnis&Aqjva;
,
Ignis Aqueus vel Aquaignea: Grzce Ai©HP,quafiflu9a»!/),cxai'fl4), ardeo&

I
ar,p fpiritus ;Spiritvs ardens: (Jin ©ciflfwrtgf 6 iraffcr , <î!i waf

fcrigcr fctrcrigcr ^cif!;^*in fctrcri^ce @ci|?tt)a(fcr; LATExytTHEREvs:
quicquid Anll^êles incpcillime reprxhendens ahos vt fuas de mundi x ,
ternitateftabiliretfalfitates, contragarriac. i v e r Hoc intotum Vn

s V m Mundanum E l o r m.
h
tripliciter diftribuit
Primo, 1n F ER i V s, indidic Te r Rit & AqîC, vtibi efTet non
tantum fcdes & vehiculii A n m ^t Mundi vcrum quoq;i E d v m con , M i
iungcns&: Vi n c vl v m copuIansacqucvnicnsduoextrema,qusfunt,
M a T E R A prima & F o r m a hoc eft H y l e nec non A n m a
I , , , i
MvndijNatvra, RvACHELOHiMrvt latius vidcrc eft vc-rfT

161. & 187. &: hgura: Amphitheatrihiiius tcrtix Quxftionibus j. Srd. To
tusglobusinferiorpienuseftS c h A M A i M,CxIo,SpiritUi£ihcreo.o-
mnia enim corpora penctrauic maftie lublunaris , voluntatc e i diffu- D
fumper&inOM N i A;neequicquam(Experientiatcfte)reperiturinto-
toorbe Tcrrarum ambituque Oceani totius, quod ciusfcintilla careat.
Mixtumhichabitat,reperituratqucverfaturcuraElcmcntisfrud;ibufque
corundcm coagulatum&congelatumjinnonnullisetiamfixum.
; Hoc,
Ignis G'gas Naturxiudicans fingula, avinculis coagulationum fixario
numqiiePhyfico-Chemice relaxatatqucrefoluitin SpiRiTVMad
fpcdabilcm fenfibufque obuium omntbus; feparando, a fuperfluitati-
ci admixtis depurat & pnmordiali fic reftituit libertati. H o c,
bus , ,
C.«LVMiNFERiv s.PRiMvM: cuiusfcintillay^/ftffj/ww/jquod

Spiritus, Aqua&Ignis. Exreomni, quamdarepotes,LaboratoriaPhy-
fico-Chemicorum manifeftanr & exhibent S c h a m a i m fiue Cje-
L V M, artificio Phyficofophiftis haudquaquam cognito. Frcnum, fo-
phifta, qui legis velaudis ha:c, lingux iniicito tux petulanti, & Phyfi-
co Chemice (priufquamrcpra:hcndasquid,ftudercmemento;ne(quod
,
ii8 INTERPRETATION ES
non eft Sapientis) dicasaliquando, nmputaram. Non pudeat te carbo-
num.Neccnim Devmipsvm pudebit Ignis, temporevltimiiudicii;
m quo C.rli magno impecu tranficnt, Elemenra vero calore foluentur,
Terra autem, iic qux in illa lunc opcra, exurentur. 2. Per.5, 10. v n d v s M
Ph Y s I c o-Ch e MicEhodiei v d ic at vRaphilo(ophis,&'.THE o-
SopHicE ivDicABiTVR iGNE dicvltimo, aDE O I P s o.
Secundo, S v p e r i v s non niixtum E!ementis corundcmquc fu-
, .
perfluitatibus, fedper&infe(animatumtamenNAT vr A)congclauit, '
folidauit, corpusdurumacfolidumconftituitatque efFecit, hoc cft,fir-
mauit. Nam VERBoDoMiNiCitLi rirmati funt, 6,: S p i R i t v oris

eius (iJ«4f/;£/^î/w,EmanationeDiuina, verf. 137.) omnisvirtuscorum',
Pfai. II , 6. Spirituseiuscrnaui'. Ca;los, lob. 16,13. Dixirenim v s, De
Gen.1,6'. FiarRAc iii a (hoccll, cxteniio{iueexpanfiofoIida,rirma&:
compafta;) Vnde Latini F i r m a m e N t v m Germani cillC 95c(lcrecle
,
dixerunt : nam quouis xre &: adamante cft durior & durabilior Ca^li foli- ;
diirimi , quaii a:re , fu fi funt , lob. 37,18. quare nec Lucis aut ignis fui calo
re,necmotuspernicitateimminutionempatitur,nedum,antediemno-
uifllnium Dom n i, confumatur. Extcndit Ie ho v AH Caslos folus
i
Efa.44,24.&:4j.i2. ^î extendtt vtltit nihilum ealos , ^ expi>nait eosficut ta-

bernaculumadirihibitandum.ÊCô, zi. ProprieEfaias 34,4. Ettabelcet,
inquicns,omMismilitia(ornatus)Cc-clorum,& complicabvntvr,
JPCrDcn oU{»immcn gcrofkt / ficut L i b e r hoc
, eft, cortex interior ligno ad-
hzrens.CE Li:&omnismilitiaeorumdcfluet, (ficutdefjiiicfoliumdevi-
nea&:deficu)inmedioaquarum,(quoddaminterflitium& difcrimcnin-
teraquas)&:diaidacaquasabaquis.EtfecitDE v s Firmamcntum,(vtfit
tanquamiirmiirimafornix,quam Dev s fubiecitaquis, &perquamrc-
tineretcas in fublimi) diuifitqueaquas, qua:erant lub Firmamento, ab
hisqua:erantfuperFirmamentuin.Etfadumeftita. VocauitqucDE v s
Firmamentum ( R ACHi A, Exceniioncm , Expanfionem) Cj€ l v m.
(hoceft, SchiTKAim; aNatura&fubftantiaaquarumignearum: ricutRa-
chia, aquantitate&qualitate extcrna, hoceil, extcnfione& firmatione
materia:.) Dubicetnuncergo omniumnemo, Aquas veraseflefupraFir-
mamentum. Bcnedicitencûnot^nes cjuxfiiper Qaxo s firnt, Do m iN o.
,
Dan.3,(Jo. Extendens Ca l v m (Schamaim,di(!:lumFirmamcnrura)fi-

cutpellcm:quitegisaquisfuperiora(fuperficicm extimam)eius, Plalm.
104,5. LaudateD o m i n v m Caslicalorum: & Aqux,qua:l"untfupcrcar-
losCvidelicetprimum&ilcundam) Uudent Nom
e n Do mini, Pial.
148,4. Qjjalesfintautem Aqx>e svpercj^lestesj cuius ge-
neriSjfubftantix atque naruracnobis Theofophicc percor.tandum. Influ.
entia, igitur,Lumine&Motu Solis Divin idoftusacdcdus.iiiNo-
mine D oMi n dico, A Qâ s svpercjElestes cfle vnius ciuf
i
dcmque generis &rubftantia:,cuius erac La t e ;: illexthcrcusincom-

buftibiliter ardetis, repertus, patrum noftrorum memoria, Pacauii in Ita-
liaînmonumentovetufliffimo.intravrnulamfiftiiemjiijtradujjjaltcraex
auro, alcera cx argenro ampul!as,cuius liquori-^ puriflimi virrute pc-r pluri-
mosannosluccrnaharcaidt, vrannotaruntinJuisanriquaruminicriptio-
numcoUtdaneisPetrusApianus&Barcholomsus Amantius. Mcmmir
huius
;
-V
GRADVS
Q^VINTI. 119
huius rei etiam Hcimolaus Barbarus in corollario in Diofcoridem , vbi de

Aquisincommuncagit: Ell&rCxleftisaqua, inquit, fiuepotius Diuina
Chemiftarum quam &C Dcmocritus & Mercurius Trifmcgiftus uoucre,
,
modo Diuinam/tqHam, tnodoScythicum/aiicem^^pcWanteSimodo TTv^fia,,

hoc eft, Spiritum cx a:theris Natura, &: Eflentia rerum Quinra: Vnde Au-
rum potulentum, &iad:atus illcnecdam inuentus(aChemia:-Sophiftis
puta, quorum prohdolor, plena terc funt omnia, nccin perpctuum ab
iftisinucnietur: deTheo-Sophiscontranum fufficientcr demonftratum
eft in Amphitheatro hoc)Philofophorum Lapis,&: fabulum conftat. Hoc
genus laticis vc arbicror ( ioquit idem ) fignificat Epigramma nuperrimc
,
in agro Fatauino.iuxta oppidulum Atefteinuentum, opcrelatericioac

perinde fr.igili, per imprudentiam manus rufticx profcindenris ibi tcr-
ram, corrupto. H.xcille. Conradus Gefnerus Medicus Tigurimispag. y.
de Lunariis herbis & rebusôclu lucentibus Epigramma prarfatum , Eth-
niciffimum vetuftiffunum rcdolens licrefcrt: ,
PlHtoniJacrum munut neatlingttefurts,

(
Quatuor IgnotHmefl 'uohis hoc qnodin vrna latet.
,
Elcmct^-
Namqite Elementagraut claujit digefta. Uhore
riusqua-
} 'afefuh hoc rnodtco Maxitnm Ohhitti.
tuorcle-
mcntarie {^dfitfceciindo ciifioifthi copia cornii,
loquitur^ T^pretium tanti depcreat taticis,
Intrahancvrnamakeravrnularcpercafuiccuminfcriptioneverfuum
horum: de qijibusvide quoque prxtationem Libri dclecretis Remediis
Euonymi Gefheri Philiairi
t^htte himpeffimifures.
Vos quid voltis cum vojlris oculis emijjitiis ?
t^bitehtnc voftro cum Mercuriopetafato cadncratoque,

UMaxftmfts Aiaxumo denum Plutoni hocfacriimfectt.
Ha?c ibidem. Grauiter huius aquas vcritatem confirmac Audor vctu
ftusm ApocalypfiS piritvsMvndi secret i.fanfteintcraliaaf-
• .mans, fpiritumhuncC-^f^'*'»'»''». Cdiim,) zthereumincorporeaquo-
foplufquamperfefte glorificatoexiftentcm, fenfibiliterardereinlampa-
dcartificiofo,finediminutioneautconfumptionefui, inperpecuum. No-
ll:ra quoquextate huiufhrodi lampades, fine aftufione nutrimenci noui
perpetuo ardentes laticexthcreo tragrantifllmo refertas, in monumentis

&:antris vctuftifTimis Germanixlnferiorisac GrxcixfuifTerepertas, {c\-
mus teftari hiftorias &: viros fide dignos. Tanta: 6^ tam mirabilis, imo qua -
fi fuperNaturalis conditionis eft Ignis laticis huius fuperCxleftis, vt arde-

at vafe ardiffime claufo , extinguatu r flamma eius ab & in aere noftro va
,
fcaperro. (^•(;if?garcm(itil)fnv»a(]er vnbfewcr/ aldrnfcrc gcmcincwflffcrvnD

Hinc Philofbphi Phyfico Chcmici: Aquanoftraigniseft; (Efte-
fctrcr.
nim Schamaim dcaquaigncafupcr-CxIefti) corpora magiscomburens,
,
qua.mignisvuIgi.Hancaquamvercmirabilem&:mirificamC re a t o r
E L oH I M Omniporensordinauitatq;Concefnt(cui foliSapicnci;haud ?
quaquam Phyficof"ophiftis)inuenire, etiam in regione haq Eleraentari. V-

binam vero In Vnica certe folaq; Sapienti^ Miaera, qux Magnefia
?
Sapicncii,&:MaceriaLapidisPhiI.debicaacgenuina;inquamlEHovAH
R
IjO INTERPRETATIONES
DEV s noncantum poruir,(apientcrquereferuauitCa:lum,verumetiani
Tcrram&: Aquam,hylinnimuumautreminaMundihuiustotius,infl:atu
primordialicatholicoadhuchodieexiftcntia.animata A^' m it n i Mv
D I lcintillaCatholica;(fig. Amphit.huius5.Qusft.7.)vcinde,tanq arr,
in & ex fubicdo MacroColmico Catholice fynoptico PhyficoChcnnce ,
prxparando.necnon ChriftianoCabaliftice tradando eam,Caihol cc in

dagareterucretq;cognic;onemCreacoris,&quem mific IhsvhChri
s T I crucifixi;Nacura:& Crcacureomnis,acperconfequens(eftenim ve
ritati confentaneum, eorum quoq; qux funt fupra Cxlos ( primum videl.
atqifecundum)hoceft, AquarumfupcrCxlcftium,Schamaim;Aquarum
igncarum vel C.eIi tertii.tabernaculi D
e i &: Sanftuarii Angelorum nec ;
non fuiipfius innotefceretque lic,ex Libro Naturac fynoptice Catholico,

:
TheoSopho,quxnafitmiraCreatorisSapicntia,Poteria,Bonitas.Caulas
Vsvs Lapidis Philofophici ChriftianoCabalifticeDiviNi (fig.Amphir.
huiusquarta.vbide Vrim &Thvm i M)exhilcefacillimeoftenderep(/f-
fem lutficientes.fi f is c ftet figillij frangere Cxlefte & occuhz reucbtionis,
myfteriaque diuulgare D
E i. Sufficiant filio Dodnr jercuius mcditationi
Theofophica;etiaaliquidind.igandi4relinquerecefui)!npr^fenriaea qu^
paftim fuppeditat Amphiiheatrum hoc,&:,quod oftenderim (do enim de
Cxlorum tanrum v s v,vefum etiam Subftantia,Eirent!a,&; Natura philo-
fophari Theofophum decet, Aqâs svpERCi€LESTES elTejfrepcnriq-,
aSapicnteinrerumNaturainfcMorijjpunflimas, fubtiliflimas, igneas,lu-
quare incorruptibiles,perpetuo in fe fixas,
.r-cidillimas , plufquamperfcftas,
hoc eft,permanetcs,liquidas tamen & fluidas, inflamabilcs.minime com-
buftilcs: in v s V M hunc,vtinregionekiperfupremafintatq;confticuarjt
Schamaim,fiue Cxlum Tertiij; quod in fupcriiciecitimaaqueum cft;exti-
ma,igneum,ignis fl.igrans,aqua ardens. Quid Hicce, in hifce putainfe- r
rioribus (quauis in lolo MacroCofmico fynopticc Catholico ) Aqua con

tracommunem ftylumacrationem excaccam nobiliflima, ignisveaqueus
tammirandus,fuperCxleftislubftantia;atq;Naturx,rcperiturq;afoloSa-
piente fapicnter quaio magis in reg one (uperfuprema,hoc eft.fupra Fir
;
mamentum.inMundofobvlumfiGdiftoDiuinum^hyperphyfico.Nihoc;
Minera SAPiENTiit typo reali haud rcprxfentarct Catholicon Ma-
croCofmicon. Abfit, inter PhylicoChemice Sapienres contrarium cogi-
tare,nedum ftjtucre vel loqui. P e r g o In Ca l i, Ve r b i I e hg v j€ viriu
:
tetanqua prxheiifione qu.idam &C cochlea, in altia lubleuatione F i r M a

M E N T iqsf^vt di6tum;conftitutionc,confeftim,mox & e vcftigio atq; fimul
extitit fpatium quoddam magnumaltumve interuallum inter Cxlum & ,
Terram,quod e(t & dicitur L o c v s vt enim nec mons line valle ; auc ma-
:
nus primum iun£tx, poftea vero difiundx & feparacXifine fpacio incer eas
medio ica nec Cxlum & Terra, fatta hac fcpararionis, deductionis, 6c fe
;
crecionis a fe inuicem fublimacioncabfq; incerfticio & diftantia efTc pocu-

erunc. Ez?ch.S,j. Eleuauic me Spiricus inccr Terram &: Cxlum. Locum
V Ac V VM
quidem primumcxcitifleoportuit ,poftcaver6humoribusa-
queis, &: vaporibus exhalationibusq; continuis (meteororQ variorum ma-
teriisjeregioneinterioredietim euaporant bus furfumquetcndentibus,
necnon terrenis corporibus innumeris, vtibieflent.inlongum Silatum
crefccrent,
\ G RADV S Q^V I NT I. 13»
cieJceienCj Ipirjienc &moueientur, impleri. MjrabilcDEi Mirabilis

LaboracoriumMacro Cofmicon,Natuiapr2iiJenreaucLaboraJue,per-
pccimm, Catholicon. D i x x pr.rccrea. D e v s ytwt LumtnîriainFir-^
i :
mamtnto Cslty ^hocelt) Eachta Scham.iirft,in expandone Cxh ilue fpiricus ,
aschereiaquei hxiY\iiX.\) & diutdi?H iitmacHQciem: &fint infigni c^ Temportty

^dtes (^ Anms : Vi luceant Ftrrnamento Cdi ^ ilLitmtncnt Terram. Etfaîum
irt ,
cflita. Fecttque DEv s duo Uminirta rnagn.i :(uminarc mains vtpne jjet , diei: CT
lumtnare mtnni -.vtfrxejftt nodi,^fielitts .Hi paftitt (?<//; FirmamentoC/E-
L i(hoce{t,mRachia,excenlione,Iii.i£cxpanfioneSchamaimrirmaca)vt
UicerentfupcrTerram, &pra;eircncdiciacuofti, &:tiiuiJerencluci;mac
tcnebras. Nox a: Quomodo, As x k a fincinlignajf^Hcb. Ao x) hoc
eftj fignaindicancia, &:AlphabccumquallincomoLibri M.undi maioris
CxlelH quibus D E v s (noftti curam pacernc hab,ens)de variis *c magnii
,
nobifcum loquicur tucura qua.' func C>c imminenc ancequam cuemanr, o-

; ,
ftendic,pra;aunciac,prdEdiCit;alibi(DE o conccdeute)latius dcchrabo.

Videveril' ^j.&r^jj. Hyc, C^lvm secvndvm;
(ublime; Regio
purca;therea.H o c 5SoIem,Lun>vni&SceUashabec;rcueractiamP r \
M VM & Intcrius(luomodo)aftralua: idquodfciuncatque ccftancurSa
piences. Mocu harmonicofiuc rynipathjco(ei"galcinuicem) mouccurv
crunque: idquodintcrius.iicucidquodcftruperius, iicconcra. Quimo
cus,cercicudinemruadcc(quamdixi)indicationum. s Mirabrlisin Dev
operibusfuis. Siima;Confluxibilia,con(pirabilia,conlencieiici.^jOM N i a,
Micro&:Mai.l-o-Cofmice. Deniq, FamamencumCa:li, ccftcEfaiaîjtf.
(refolucis Ic ne coagulacionum vinculis)iicucFumusliquelccc. Reduce
cur enim in id quod erac ance fui congelacioncm , fohdationem ac firma
,
cionem hoc eft,ficSpiRiTvs Lber.

,
Tcrcio , SV Mm E , fupra RachiaSchamaim. hoc eft Firma ,
mencumCa;li,Sc h a m Aim nonElemencis(vtPrimum)raifcuic, mulco

minusfupcrliuicacibuseorundemcxcremenciciisinquinauiC; ncqiincor-
pus (olidum (vc Secundum) ac durum congclauic acque firmauit verum ;
(vircutcfua Omnipoccnce) per&: infeplufquam perhciendo, Aqjâs

svPERc^LESTES conllicuic calcs quales pauloance docuimus, & ,
inpcrpecuum Permanentes;
manifeftandoque j^nem eargm, in
fuperhcieexcimacicraconfumpcionemfuifempcrardences, &rincfumo
luce candidillima fplcndences: Hoc,CitLVM Empyreum, lucidilFi-
mum imo, L v x, quam(canquam rcm Diuinicaci confencaneam)D e v s

;
inhabicacinacceftibilis.i.Timoth. 6,\6.Qy t MidcircoinigneaeftcEf-

fentiaDiuinicusPlacoablndorijBrachmanjsdidicic, Quincamq;Eiren-
ciamDiumicacisftacuicmanfionem. Eodem, torcaftis, fenfuThomasde
Aquino, quamuis Audor Aurorx Philofophorum concrarium cenfeac r
cap. 19. abfque blafphcmiadixic.D E v m &: Angclos fuos carere non polle
igneaquasatdencis, fedeoindicsvti. Carercnonpoceft,quianoluic; Vo-
luit Summe , Supcrius , Inferius ea vci pro fcdcac chrono Maieftacis fu;c,
,
Medioq; in vfus varios conuenience. Placuic fic D o m N o ; placeat idcm ,1
cibi.HoCjCitL vMvelCit Li (Schamaim)CA lorvm, Deut. 10,

14, Reg. 8, 2,7. Pfal. iiy, 1 6. Nehem. 9, 6. refpcftu duorum ,inferioris &
3 .
mfimi, TEK.TIVM, adquod Paulus i. Corinth.ii, 2.. tradu M^Tgnens

——
;
IJl INTERPRETATIONES
Diuini Mente raptus , in quo arcana audiuic verba , qiio: non licet homini
loqui ImmenfHm ,fummuni Deur. 4 j 5 z. Vltimnm non enim vltcrioris aut
, -,
(uperiorismcminitSS." Scriptura. Kytctpi îovh. e. SaQftuanum Angclo-

rum noftrorum, faciem D P a t R i s noftri femper videntium, Matth.
K i
18, 10. Paradyfus fummsej f"edes& Thronus beararum menti-

fclicitatis
um. Oprxclarumdiem(Chnftianc vtarverbisCiceronisdeSencd.jcum
ad illudanimarum conciHum ca;tumquc proficilcar Quid ? D o m i !
nvsDevs ipse(h v)mC2elorurfum,Deur.4,39. Adquod&fuper

quod D.N. IhsvhChristvs cruciHxu^quadragefjmo a Refurre-
(5lionedi6afccndit,iJ;|/i)Ao'7e^(^ iiîuyyfhblimior Caliifaitui, Hcbr.7,v. i6.
f^fiendens /uprx omnes Ca/os,Ephci.4,\.io.Sedensad(lexitram DE i Patris,
indeventuritseH, A6"bor.i,io. M.itth.z6,64. luduare viuos dr mortuos. Matth.

1^,51. Aftor.io,4i. & Seculum per I g n e m. Efaix 66,i<j. i.Pet.^. 7. De
hilceCjE Lis sANCTi s,Pfalm.ioi,2o.inquibusDoM i N y s Devs
ip s E furfum, Deuter.4,39. Iofu£B2,ir. Ecclef j.i. dehocSanduariolbo,
deexceliohocCa:lorumhabitaculo,Deutcr.z6,i5. z.Paralip.jo.i^.San-
fto,Solio glorias fu2,Efaix 6^5, 15.de Domo fanda fua,Baruch. x,i6^.df
Tcmplo fando gloria: fux, deThrono regni fui, Danicl.^.^j.petit al e-
H o V A H fibi mitti Sapientiam Thcofophus nofter Regius Peta- :
niusab e o &
nos, inOR.ATOR.ioTHEosoPHico noftro, in Spi-
ritu ac Veritate,mittctur reuera modo TheoSophico.etiam nobis. C o-
,
rollamvm: Schamai M,hoc eft, C a l v M,Dcdrinahacno-

ftra gcnuinc expofitum,faluberrimc te docebic,vnde quid f.t Lv x (He ,
braice, Ao R)Gen.i,3. Authrixlplendorisatqueilluminationis.necnon

(di("politionismodo)DiF r. vcrf 159. (ômodo.iTE ne b r i s,2.Cor
4,<J. (eratcnim,Sf/i4W»4;w, (luc C2:lum,&:, perconfequcns, C h a os vni
uerfum, ob Luccm fuam igneam intcrnam Diuinitus nondum mani ftft.i-

tam,tcncbrofum & non confpicuum) vi iuili Diuini rati ac firmi,fplendu-
crit^^nonfccusatqueintcnebrofolocoexSpirituviniraanifcftaturignis)
DiEsqueexorcus; obcuius Lv c i s abfcntiam vclcarcntiamignotum&:
obfcurum nobis futurij crat Vniuerfum De i opus hoc immenfum: Quo
modoquotidienaturalitcrfiat&artemanifeftctur Vr fiuelGNis ;Qui,
cum abique calore efle nequcat,Elfedum f uum femper exhibet arquc de-
moftrat C a l o r e m hic certe, in Omnibus (extat enim in Omnibus
: ,
SchamaimanimatumN AT v RA)totiusFormxacSpecieicftcuftos,Na-
turaliumque in Rcbus adionum &Rcrum gerendarumacproduccnda-
rum ftuTiulus, i^yavtnstqne (tam extcrnc quam intcrne) Naturale & Artifi-
cialePrincipiii, 5cimpul(iuum,fcux»j)Z(>(9K,autc*{|C;4jZ<x9va De o conftitu
tum,ac A N M yE,qux fic (mediantc Schamaim)dotes (liaî^vt infint)mul-
i
tiformitcrlargiturRebus,inftarobftetriciscuiufdamfidcli(fima:Micro&:
MacroCofmice attributum Cur, vel quo refpcdu
: Calor (it atque di-
catur DiuinusjC^lcftis; Elemcntaris Naturp.lis, iniitus (iue innatus, pro-
;
portione quadam foli fiderumquecalorirefpondens; Vndeadioncsho-

rum(;i p s i V s)tamdiucrfaj;Quofenfu(minimevulgari,attribucndov
nicuiquc|fuum) interpretanda: phrafes Philofophorum hx C ^ l v m
, :
ertanimatum;Infiuentia,Lumine & Motu agit in inferiora;Ca:lum cft po-

tifrimacaufa,curElcmcnta,quamuisfuapteNaturac6rraria, permiiccan-
turatque
q h;
_\.
GRADV S Q^V I NT I. '55
tur arque inuicem coniungantui; Adprimammateriamcandem, quam

vir ad diledam coniugem, obtinetrationem Res adamat inferiores
libi ;
inTerram nonlecusacMasin tocminalemcntransfundit (uum.Corpor..

gignitinferibia; Omniumcllparcns;InIl:rumcntumefl:,quo D E v s agit
nobifcum; Eft caufaomnium, ejuiE gignuntur; ConfertFormam&Spe-
ciem in materiam apparatam immutit; Regit omnia, qux hiccontiuet
Mundus ;fcccundat femina; Omnista'cunditasa C >€ l o fpaigitut; A-
Li i€ quehilcc limiles: recte philosophak.ipote-
TVN c
RiSDE NATvRjtsECRETis. Bene doccc & difcit, qui bene diftin-
guit. x^ (edemagmtudinistiu. ] Dicic D o M N v s Efa.66, Ca:lum fe- i i.
des mea. Pfal. 103,11?. Dom i nv s in C:elo parauit fedem (uam. Pialm.
D o M i N v s,in
\2.i,i.K^d$eleHabooculos?Meos,quihtbitastncxlu. Pfil.io, 4.
Cdofcdeseiui. Matth. 6->S). qmesin
Pater nofter
cxlit. Notandiim A throno :
ccltitudinisDiuinx. nilnifiDiuinum igternum; S a p i e n t i A(Emana-

tioDiuina,v.i57.;igiturnoncreata,non formara.noortaauttadavtcrea-
tur2:,ledgenita ab ^tcrno Patrc Diuino Diuinaytterna; modonobis
mente fideli potius Chriftiane credcndo, quam fanatica imaginatione
comprehendcndo. cJJ/fcwwy/V.&c.] VtmihilltprarftoS p ir itv s fa-
O
M i Li A Ri s ;V.ii5.0raD E V M PT.M A X. vc Tu qui ad cxopcatum ,
operistuiPhylicoChemici finemperuemrecupis, vt tibiairiftat S p i R i

Tvs AssisTENTijt bonus, qui opus non tantum ab infcnfilhmo
hoftcdiabolo.omnisconfufionisauftore, -am hdthirjmecuftodiati ve-
rumquoquea ilapienterLaborandum te adhorteturj S:,neinaliquode
linquas,vnde operi nocumentum accidere polht dehortctur. Noii ccrte
fcurrileexiftimari debet, prseflb Laboratorio Sapientum fcd illud, vchir ;
ciyiaL9)(/ii rcucrenter ingrcdicndum .mqueeoitalaborandum eft.ncge
nium tuumbonum,Tc,& OpuscuiicuftodieiitemoiTcndas.Sues munda

nihoc minime incelligunt Ph:lo(ophi mente meam & fen (uni percipict
;
foli,eumquefequcntur. Vt&mihilit S piritvs ASSiSTENTiitmecum

Orct.meciiLaboret: Mente, Intelleclu,Ratione,Cogirationcs&:fcnfus,
Adionesatq; Laborcs omncs (apictcr inftituat, dirigat, difponar, adiuuet,
promoueat,fortunet,bcct, vcrlV. 18,145. ijS. 181. &:i9i. Myfteriuhocma-
gnum.a perpaucis ob(eruatu,(ine quo Lapidcm Philofophorum ad fincm
optatii(quamuisin&:cxPrincipiis Naturalibus,iuxtaNa'ur^methodum,
artificiahter rede progrediaris ( tu qui Chriftianii te profiteris nunquam ,
pcrduccs.vcrfiji.EftojVita&fadis.quivisvidcrijdiciaccflcPhilofophus
Chriftianus. Donum Dei cft ; cuius fccretum Hermes &: alii habuerijt ex
infpirationcDiuina; MacroCoimicecoftans Corpore,Spiritu&: Anima:
(uper quo ctiaNobis MicroCofmice.feGundii Lcges atque Doclrina Am
phithcatrihuius,Corpore,Spintu &:Anima,ThcofophiceOrandum,Ca
balice.Magice^PhyiicoChejTiice fudandii vei laborandum. V 1 1 e h o v a
Triunus,coopcrando Tibijcriuni tuisqj Laboribus,in Opere PhyiicoChe-
micoCatholico triuno confcquendo,infpirare,dareatq; largiridignctur
bcnc vclIe,no(re, cfTe & poflre, Thôfophicc gpcrarimemcto. Qui potcft
capere,capiat,fatdixi. 0^r«i;Scienti2:&: Artesqaxdabonxintcrdiifunt
&:vocanturiN c e r t i€,nonqu6d per&:exfeinccrtxill£Efint,autnon-
niiqua male nofTent eas tradare flbi hoc prxfumetes; Vetiltn quod d e s i t
34 INTERPRETATIONES
artifici operanti volvhtas Dei. 2ln@ottf6@c^cni|?eallcegclC3cn.
Oae (^liuf won ©ott âbuu Cuicnim,obkcrotc,I e h o-
\))lan niuf; «uclj
V A H Oninipocenj, li vcllet nialcdidione lua diuina te puni re aut detra- ,
hcre ( ob pcccata ) donum iUud liium, vcl thcfauris trudibus Sapienti^ &
cepriuarc,cur, inqu. m, non } oHct Illc, quiOrnnia crcauit, qui cciam in-
ucrtir, cum vulr, ordmcm Nacura; qucmadmodum advoluncatcm lofua" ;
SoUIeticinmedioCsli.&nontclhnauitoccumberefpatiwvniusdici. lol.
10,15. AdpecicionemEzschix, Devs reduxitvn-.bramperhneas,quibu.s
lamdelrenderat in horologio Achaz, rctrordimdecemgradibus. 4. Rcg.
zo.ii. Viri tres Hebrxi, Sadrach, Kierech 6c Abcdnego, mifli in mediunt
Fornacis(Baby!onic.'c)ignisardenti<;,igncnpntd(3:il-uerunt.Danicl.5,2i.&.'
feqq.EchxcfiuntperOmnipotencianiDE i,quihabetNaturaminmanu
l"uaomnipotentc,camquercgit<îcucvu!r. Velle igitur DEinobiseft
impetrandum. Idc iib; voluic magnus ille Picus Miradulx Comcs,^quam
uisproprerhancvoceminiquelac-ercturaviroquodammaguxajelorica
tis j cum dixerat Fnejl/a Naturamadit,qut P A n A fhoc cR, D E v M totiu,'-
:
NAt\iXx)non attraxern Quodlecundam Legcs atque Dodlrinam Amphi

:
thcatnhuius.D e o annuence,in OracorioTheoSophiccfieripoteft^vcrf.

190. SV MM A : Inccrta.' f.irit &: manentScientije ac Art;;s iecretiores,
fubdclcgace a s v
nili mmo iundanobiliorisoperationisvirtuce;ni{iin
quam, V I RT V T E D n a ammenrurautroborentur. Hocidemcfl:
i v i
quod dixit Soloroon, (v^} 1.9.) haurire voluntatem a D o M l N o & mhabi- ,
care cura S a p i e n x i a , verf 300. <r
Vetfu.
2^1 Nouit cnim ac intcllifrit
o Jf Sck enim illaoM.i^ i a,
omnia, ac me dcduccc ina- C^ intelhgit, <^ deducet mein
d:ionibus mcis modcrate, openbus meis If fibjne, t^ cu-
accî in gloriafuacuftodict. Jiodtet me infHA Totentia.
'
ScitemmilUouti i a] Quare, fa£taamica, fororS: fponfatua.deomni

bui cc fapienter inlbtuctcpotcftacvult quiapromiluv. 187. Cuiusiufti :
(ermones omnes: non c(i 111 eisprauumquid,nequeperuer(um, vcrfî.

Sobite'^ Non folum fine cbrietate; (edetiam dcxtre fapienrer (upcr li ; ;
ncaveritatisrccia.
'êtZit
161 Et crunt acccpta opcra If Et emnt accepta opera
mca,ac rcdle populu tuum mea., & dijponampopulum tu~
diiudicabo, eroque dignus um lujie, ^ ero dignmpdmm
folioPatrismei. 'Tatrij mci.
Et erunt accepta, &c. ] Q

uando, Non nifi S a p i e n x i a (ir, Orauerir,
Laboraueritfecum. SicS:nosinDE oiapienrcspoffiimus omnia qu5B
Volumus;volumusautem,ThcoSophia:(I:udion,qua;DE V s ip s E.Qua-
—— — ^
proptcr, quxcunquc, iuxt i Legcs atque Dodtrinam Amphitheatri huius,
faciemus, profpcrabuntur, vt eft Pial.i.
l^, - — — I
" ! - — III — -
|
,
1 GRADVS Q^VINTI. iJT
<54 /^Quisenim hominum verfij.

c^w enif/j homo ionfilium 1(J4 Efa.4o,ij.
potcrit lcire Colilium De i ? T) E I mtelligit ? aut qutdyelit

Roin.11,54.
i-Cor. 1,1«.
auc quis potcrit cogitare T) EV s animo compr£hendet ?

quidvclicD evs?
Jîs homhum , Szc.'\ Obiei5biocadem,quxinfravcri^ ip/. Adquamvi-

dc verii 2<r8.relpon(loncm.
«^5 ,^Cogitationes enim Ve[fi4.

D^m coîtationes mortali- 1^5
mortalium cimiclx,&: incer- um timidx junt , ac nojira opi-

ta: prouidentia; nofl:ra:. nionesfaUaces.
Cogitat!enesnojlr£y &:c.] Quatenusnofi:ra;pcrle,6cabrol'jre, exnobis,

quoadnoIlriEdunraxatinnitimurPiudcncix, opinaiiiur,non fcimus.Co
girationes, fpcculationes, ratiocinationes, inucnrioncs & operationes
noftrsomncsincertxliint, mli veriratisatqucv;rturisDiuina:in(piratio-
neaiiimcnturacrobotentur. ©onllfipnDcepliant.iila.'.
Vcrf
'.6C Corpus enim corruptio- 15
If fprpiis enim , cûod cor- 1£<J
ni obnoxium ag^rauatani- rumjitur, aggrauat Animam ,

mam , ac terrcnum domici- )^f O" terrena inhabitatio de-
iium plcnuni curarum me- primit pnfum multa cogitan-
temdeprimit. tem.
Corf>usqugdcorrumpitur,&cc.] Sicctiam Pauluscxternumhomincmfp^

âê/dicit,qaicumdc(ideriisfuiscorrumpit&corrumpirur. Bi n a r i
V s ergoreiicienJus. Vidciig. Amphicheatrihuius (t*cundam. Ttrrena
inh bnatto df^primt, &:c.] Mcns noftra incorpore holpitans proptcr pec
catum corruptib h atque mortaU quad in catcere quodam tenebrofo te
,
necurreclula, ita, vcnec De v m rede agnofcere, Naturam &: fcipfum

cognc fcere queatex &:perlb homo. Quamobrem orandus Devs, vt
exercitioin D e i amoreTheo-Snphico (pcenitential;t-.'r victisacfupc-
ratisafF.ctibuscarnis)adDiuinarum, Spuitualium &: Naturaliumrapia-
rurGontemplationcmatque tradacionem, &:qua(idcprotundo carccris
Diuinicus extracia furfum, in cacumine domicili collocetur: hincqux .r. W.:
prius in imo pofica vidcre non poceiac , ccrnere iam incpiac & (uo modo ,
coHoquio fecrcce fruacur dulcidimo I e h o v a (piriruumque boiiorum

aDE o fubdelegacorumjinebricturNcdarcDiuino, ficqiicperuenidcad
cognicioncm&:fruitionemrotius Vn iv er s i.vcif 145. Hoc, nonnifi
(ludiofus Amoris Diuini fidelis intelligit.
Vetfitf. Zo7
/f Et difficile a^ftimamus, tAc yix quit in terra funt ,
cûx in Tcrrisfunt: &: qux conieclura ajfequtmur , ^ qu£
m confpedu funt inueni- in rnxntbus ojerfanfur , cum
,
'3^ INTERPRETATiON ES
mus cum laborc, qux au- lahore mueninms : qms autem

cem in Ca;Iis funt quis inue- ea pemejltgabit qu,z junt m
ftigabit ? CAis?
DifficikttJlimAmui y^c.] Vide verf. 187.

iCl
Spiritvs
S AP lE N- 16§ Scnfum autcmTuu quis ^^'^'^'
Conjilmm autem tuum quis
TiA mitti-
fcict,-^"Nl SI TV DEDE- nouit, niji tu dederis S av 1-
tur.
risSpiritvmsanctvm E N T I A M , ac de altijjimis
dealtissimis; IfSpintum/ancium tuum Jt

miferis ?
JV//?/«c/d'^^r» Spi.] AdobieftionemverfT. 1(^4. &25)7.fapientisipfius
lapicns lefponilo. SoUis enim D

x v s , & cui I p s e patcfacit
e i S p i R 1
fiuereuclat,nouitarcanaD e i.inquitPaulus i. Corinrh.z.ii. e v s in D

Cxloeftrcuelansniyfteria^profijnda&rabfcondita, Dan.2., 2S.S vm m a:
InSAPiENTiADEi fcimus , intelligimus & poflumus fl e h o v A h
vobntc)0 MNi A. Et, cum vnufqui(quc flt optimus verborum fuorum
interpres, vnde qu^fo certius & verius Naturae, SStc Scripturic, & Tuiipfi
us cognitionem verifllmam haurics , quam ab ipfa ventate. Quomodo au-
tem D E vs(quiipfiflimacfl: Veritas)fiatnobisaConfiliiy,, Theo-Sophi-
ce docet Amphitheatrum hoc noflrum, Ibi Pythagorice fluderc memen-
to ne fis fihus ante patrem fraterne moneo.
; : c^/.y?m.] Huc refer vcrba
figurae Amphitheatri huius fecundserdeccbit vos igitur prius pie lotos.&c.
& quajfequuntur. Spiritum tmmfmdnm?^ Spiritvm SAPiENTiit,
verfl'. 2 25. & 2<ji. Non diabolicum malum dcaltifllmis, non inferni pro-
, ;
fundis M E D A T E ctiam & quidem vel pcr Angelum lucis non bcfti
; I , ,
am tenebrarum vel per ; O

R g a N A Naturalia aut Artificialia, (agit e-
nimD E V s petvaria Me
b i a nobifcum,eaquemirabiIia, quiaipfeMi
rabiHs) S A p i e n t i€ veric in fccna Mundana hac fidcliter ancillantia
i
quocommodius Di vina humanitus percipiamus,norcamus&intel

ligamus. Sunt enim Scientix&: Artes bona: minifliras aut Apoflola? (Ii-
ceat mihi docendi caufTa (xo. loqui)qua:dam Sapientij*, quas mifit in
Mundum, vtprxdicarentde D o min .« fua;miriHccthef.iurisinfxhau-
ftis Euungclium id eft, nuntium Kxtum ac bonum filiis Difciplinxatque
, ,
Dodtf ina: ,Sapxbntia ha^rcdibus fidehbus diledis.
Verf
i6^ Et fi corred.r fint fcmita? i8.
/^ ^Xam ita yi£ eorum qm
corum qui funt in Terri s , & Terram mcolunt, dtreSi^ fue-
quiE Tibi placent, didice- runt y acqute tthi placent y dtdi-

rinthomincs: cenmt.
Namitavixeorum'] VideverfTzS, 74, 1^7,15^,187. &294. Quodcum

ita fit vt I T A, hoc eft hac mcthodo hac \\3. didiccrint alii, V. G. Sapiens
, , ,
nofter.
,
\
GRADVS QJINTI. 157
noftcr , imo vcro Sapientcs omncs , ( ncmo cnim vntjuam vir magnus llne
affljtuDiuino) etiam Nobis critinliftendum vcftigiiseorundcm, vteo-
dciii modo fapientcr difcamus ab eodcm SAP!ENTijtSi>iRiTy,a
quoilli, lapientefquefiamus. Q^xcunquecnim runtfcripta, adDodri-
nam lcripta funt nobis.
Nam pcr Sapientiam Verf 19.

EtfmtSA TiENTiA con- 170
fanati fuuc/jTquicunqi pli- feruati.
cuerunc tibi Do m i n e a
Principio.
ûicunquepUcuerur.ttibi, &c.]Cum autem nemo placeat D e o , nifiqui
cum A p I E N T I A mhabitat. Vcrf 500. Theo-Sophice nohis ftudcn-
S
dum, vtcum Ea inhabitemus: Et tuncplacebimus D E o, dihgcmur ab
E o ,impetrabimulque,recundum LcgesatqueDoclrinam Amphirheatii
huius, Oiando & Laborando, infidc vera, Omn i a. liffic.icilhma res
mcntc pura Fides firma.
Prou 30
i7i Duo poilulaui ate, pro-
Vcd". 7-
jtDvo (infHfer) rogaui TEj 171
hibcasame,ancequammo- ne deneges mihi antequam mo-
V^ riar. Vanitacem6c verbum yanttatem i7i

VctfS. riar : ff c?"/^ ver-
mendaxrcr.ioueame: Pau- ba mendacia longe fac d me.
pertaccm & diuicias ne de- •^lendicitatem (^ dimtias ne
deris mihi: aleme ciboqui dederis mihi: tnbue tantHm yt-
conuenitmihi: 5lui meo necejjaria.

Dv o rcgauiT 'E.'^ Interiorem&exteriorcm hominem &vitamconfi
derans Rcx lapientilhmus, vtriurqucgubernationema DEopetit. Ani
mx, cuftodiam a vanicate&: mcndacio corpori, vero, mediocritatem :
fortunarumoptat&precatur. Sibienim foUrehdus homo, labiturintc-

nebras&crroresmcntis, & exrernam quoque fehcitatem &fucceftusa-
mittit. £xpictateenim&timoreDomini,quifonseftSapientiar,fluitto-
tius corpons & cxternK vitx incolumitas. Hinc fit homo hgnum illud
quod plantatum eft fecusdecurfus aquarum, quod frudum fuum dabit
in temporefuo, cuius fohum non defluet, & omniaquarcunque faciet,
profperabuntur, Pfahn. i, 3. Panitatem.] Quideft vanitas, nififapientia
mundana immunda, qux eft fatua, cccca. temcraria.fuperba, ignara De i,
fuperftitiofa , idololatrica, contemptrix D

E i , fcditiofa,crudehs, fangui-
nolenta, audax, inhumana, epichxrccaca, inquieta, hypocritica, phi
lonica, impudcns, incontinens, truculent.i,auara,calumniatrix,men-
dax deceptrix fallax arrogans , bdinguis dolofa & in fumma nihil ni-
, , , , ; ,
fi ferpentina illa aftutia &: mahtiahomini naturah congcnita &: lapfus il- :
le protoplafti deplorandus &:rm'nahorribihs adcxitiumzternum fem-

,
pervergcns&pergens. Ferbamendacia.] Mcndaciumopponitvera: e i D

Agnitioni & Inuocationi Agnitio enim &: Inuocatio
: B i funt fontes x- D
ternicbenedtdionis&^beatitudinis; mendaciumvero, idcft, ignorantia
.j8 INTERPRETATIONES
DEi.idololatria, fupeiftitiojContetusDEi &:inuocationis,abyfruseftma-
ledi£tionis , teporalis&: aetei nx. Diuitias &c paupertatem non optat : nam
Luxurtmt animi rchmflerunqttefecnndtf :
Futgida lux MundipaHper leftu erat.
173 If Nc forte fatiatus illici-

"^"^'
VXl,fortefAtier, ^ abne-
ar ad nco-andum, & dicam, gemydicamque quis efiJÊ ho-
quis cft D o M I N V s ? aut c- V AH? ^ neforte ejfctarpau-
gcftatc compulfus, furer, & pet; O^ jurer,affumamque m va.-
pcriure Nom enDe i mei. Mnm nomen T)ei mei.
T^firte fatiatf^^diCc.] Mediocria commoda vita: Sapienti optanda funt-

Diuitias SzopcSyirritamentamaierum, vocntPocis.. Pharao in fummafua
opulentia & potentia imprudenter &
anoganter hac voccm edidit , Quis
Ie H o V A ? Diuitiajigiturnimiiciprumpefrumdederejquiafuperiorem,
& porentiorcm Dominum in mart rubro expertus eft quem totprodigi >
isfupernaturalibus & planediuinis, induratus mentejreuereri,timere&:

agoofcere noluit. Errant igitur, qui in philofophianoftraiecretioritan-
tumaureos montes quarrunt Infipientis, non Sapientis, hoc eft. Sapien-
;
tia enim D
e i cultrix & amatrix eft,non auri. Expers hxc Sponfa Caeleftis
eftomnisauaritia;,luxurix, ruperbia?,tartus,&incedithabitufimphc],vili,
honefto tamcn & mundo, vtiturque rebus fecundis modefte, & prarparat
fe ad ferenda aduerfa:im6, vtthefaiiruin colligatMyfteriiiLrumDiuino-
rum&Naturalium;paupeitatem,onera, laborcs fuftinet, ncc facile ad-
uerfiscedit:
2(amque honos nec hUnda inflant,ncc afperafangunt ;
Sedfideiinuicix gittdiA ucra tuttant.
Eccl.io.
i74 At If excellentia redifi- VcrCio.
. Tofil NDVSTRIAM(hM>c
cationis cft Sapicntia. vahtadem}JeqUttUrSAFIENTIA!
Excellentia recIificationif,S<.c.] Qûam diftorta & deprauata fit Natura hu

mana ; quotidiana; infirmitates, hallucinationcs,tencbrar,errorcs,iatis te-
ftanturrideo redificatio&rcmendationaturaipcruerfse^fingulismomcn-
tis,inftituenda:cuiuse77a:v5,oSw'(7rw«&rcftificationisnoftra;finis eftSapien-
tia. Omnium malorum Ibmmum noj3)ifcum nafcitur, cui omnes vcniam
dant,nec eius emendationem defideranr;philautia(cilicet&amorpro-
prius, quo vnufquifquc fibi amicus eft natura, & fuis opinionibus dclecla-
tur. Sed reuera hic morbus, quo finguli nimium fibi placcnt, fons cft o-
mnium errorum & deliftoruminvita. ProindGrexdificationaturê&a-
moris proprii fummc eft neceflaria, fiadSAPiENxi/t vera: L v m e n
afpirare cupis,Sapientia; cultor.
Verum, tuDocTRiNjt fili, qui I E h o'v /e gratia,
ficadcptuses Sapientiam Eiufve D o-

if A qusedam fingularia.
Da
GRADV S QJV I NT I. 139
^75 Da(quoquc)Sapientiocca- Prou. 9.

VcrCp.
'Da Sapientt morpiuwnem, ^ i75
fionem &:addcturciS a p i-
, Sapientiorerit : doce tujlum,0'
ENTi a: docc iuftum, /^&: addet DoUrinam.

feftinabic accipcre.
Etiamciimgratiarumaftioncingcntc,._d!ebitaquc
£(fi/lf»ahitacciîre.]
Signatura
lahorumreiiiuneratione. Hx Si c n a t v r. j€h.xredum S a p.ie N tia SapicDtis.
fideliumdilcctorum. Quiautemobliuifcunturbencfadorum,autfiliime
pte volunt cflc ante patrcm, t>a(; 0.16 (£'9 wHl f lu^cr fcpn Dfltn tU b(m\( / ii in-
grati funt , a quorum domo non reccdct malum •
Prou.15 Vbi&cur
1-6 In auribus ftulci ne loqua- 276
VerC?. ff In auribus ( autem ) injipt- Sapienci
non loque-
ris : quia contcmnct Pru- enttum ne loquarts : quta dejji-
dum.
dcntiam eloquiorum tuo- ctent T)oBnnam eloqmi tm.
rum.
nc obIiui(caris fratcrne mo-

Jn aurtbi*! injipitniium, &c.] Prajcepti huius ,
neo. Nonenimapudomnes, nccomnitemporc, necomnia, dcDE i, Ho-

minis, Spirituum, Naturzquc Myfteriis, arcanis atquc fccretis fariacphi-
lofophari conuenit ac par eft nec omnmo tutum fed eft (quemadmo-
, ;
dum iamfarpius di(5tum)quibus, quando, & quantum. Loquendumin-

tcrdum vt multi, ftatuendum vtpauci. Inferuicndum tempori, loco &
perfonis. Cauc quoquc vt bcne monuit vir quidam Religiofus Saturnus
, ,
aliquis adfpiciat librostuos arcanorum tcftes; nc boum calcibus (quod

plenfque prxcepti huius immcmoribuscontigit )ignominiosefubiicia-
ris& conculceris. Vtmamipfefempermemorhuuis.'Margaritas, porcis
diabolo obfcffis non obiicito. In temporc &: loco tacuifte frpe profuit.
Vetri4.
i;7 Exultac gaudio Patcr iu- Exuitando exultabit Pater *77
fti: /^^quiSapientemgenu- lujlt: ^ generans Saptentem,
it,la:tabiturinco. Utabiturtneo.
ûî Sapiefttemgenuit , &c.] Nonfolum exfemincfuofilium genuinum

corporalitcr, veriim etiam Dot^rina, inftitutione, prasccptis falutati
bus , Docliina: & DifciplinjB fiUum , Sapientcr Vide verfl!^ 34.
, Hinc phr»
fis , apud Sapicn tes vfitatiftima , hxc : 6 fili mi mi fih.
,
*78 ^ Auris qua: auditinerc- yrou.ij.

VetC ji.
zAuris qua audit increpa- I7t
pationesvitx, inmedioSa- tionemvttte y inmedto Sapien-
pientum commorabitur. tum commorabttur.
tûrU qH£ audit &rc.]Sicut per oftiumaurium

, intrauit inobcedientia
& malitiam cor hominis: itaaudicndo voccm admonitionis & caftigatio-
mentcm. Et ficut audiendo voccm diaboli, totum
nis, Sapientia intrat in ,
corhominiscorruptum&inquinatumcft, itaaudicndovoccm De i, in
,: :
,
1
140 INTERPRETATIONES /
Libro S^ Scripcura:, Natura: , & femctipfo , cor hpminis a corruptione,

toeditatc diabolica &c ignorantia liberatur. D e v s cnim ornat & compen-
fac ftudmm fapicntiac, in hac vita, maiori luce,intcUigenria, ftientia.co-
i^nitionc rcrum fpirituali & naturali , confilio, robore Hdei confolationc,
,
fuccefTuîngubernationcpublica &c domcftica,& pofb hanc vjtam prx-

miisimmortalibus.
i75>
Qui ncgligit Difcipli- Verfji.
î ahitcit JfDiscjTii-
nam, fpernit animam fu- N A M, dejpicu Amma,m fuAm
am: fedquiaudit increpa- quiautem acqitiejctt tncrepatio-
tioncm,pofIicletcor. mbiiSyJ^pjfeJfor efl cordis.

Z)//?/^//»4«;,&c.]Qucmadmodum qui negligitmedicinam.odit & fper-
nitfanitatemcorporis, &hoftiscftvitae huiuscorporalis: itaquincgligit
difciplinam, qujBeftracdicinaanimx, cfthoftis & homicidaanimz lux.
Ec,qucmadmodum fanitas vmbilico, & irrigatio offium, cis qui timct Do-
minum & a malo dcclinant Prou. 5 8. ita in contrario inuetcratio lan-
, , , , ,
guor & talcs, vcrmis confcicntiscrodens, eis qui Timorem Domini & di-
fciplinam defpiciunt. Pfal.ji, 3. P<iy^//([>rf/?for<s!H.]hoceft,dominus cft fuo-
rum afFcduum , metu j, voluptatis quos affcdus
ira^, odii, gaudii, triftitiar, :
fi regere &moderari rede ille inomnibus rebus aget

quisdidicerit; na:
prudentius, &cunipoifeflionc&moderationccordisfui, gloriam&ho-
norcm poffidcbit. «i
iSc
Paupcrtas &ignominia c- Prou. ij
VerfiJ. ^ Egefas fS ignomima ei ,
rit dcfcrenti corred:ionem qHideJeritD isciPLiN am:

fcdquicuftodit incrcpatio- qtttantem acqitiejcit argttentt
ncm,honorc afficietur. glonficahttur.
C"^^«<"»''»^4,&c.]Hominem naturalem, qui a vera? Sapicntia: vi-

£^7?/«^
is plane exorbicauit , innumcris corredionibus corrigit indefmenter Ipfa
Sapientia vc in viam eum reducac, & ab innaca & congenita ftultitialibe

,
ret. Si corrcdioncm hanc admittithomoSapiens, ornaturacorrednce

Sapicntia piulcis prarmiis , in ter qua: ctiam funt opcs honefbe aclegitimar,
itemhonores:fiver6refpuithomofatuusDifciplinam,reccditabilloSa-
picncia , & fuccedic paupctcas & ignominia i filia: impiccacis.
zSi
^ Qui cnim crudit
riforcm, ipfc fibi
dc-
iniuriam
Prou.
Verf.7.
9.
Corripiens denjorem y acct-
Pttfibt tpfiignomimam : ^ in-
facit : & qui arguit impium crepans tmpittm acciptt mactt-

maculam fibi gcncrat. lamjitam.
^îerudit tUrfJcrem,t)Cc.]Ciute igicurcircumfpiciendum, quales fint ii,

quibus concredimus myfteria, arcana, fecreca: ncdiabolus fufbicec cu
culumingracum.
^NoIi
,
GRADV S Q^V 1 NT I. 141
^"'•'-
iSi ^^Noliargueredcriforc, Vîncrepes ign^y deriforem iSz
ne odcrit te; arguc Sapien- nefini odio habeat te : mcrepa

Sie.ir.rt
ccm,&diligeccc. Saptentem, <isr diliget te. c •
S^lîlCUU...
7{»li argttere Jeuferem , &:c.] Latercm enm rcl y€thiopemIauabis. Co-

gita Gerinanorum lilud: /jatmtcfj &cn l»cr;Xcuffc(mit7?arrcn tcfcîflfcn. C:^
mufleauc^cincrDicfûtûnhabcn/ Dcrallc??arrcnfoltcf(ugmac[jcn. Hos de-
uita. Nolite fiifidumdarecanibus. Epicurei &.'athciiiunt funofioresin-
ciepando: atpii dociles & limcntes De v M, pioficiuntin Sapicntia &:
multis aliis cxcellcntibus donis.
Prou.14
1S5 Quajritdcriror Sapicnti- vctr.<. Jf .îtrit (qmdem) derifor
am, & non inucnit: at Scientia 5*
j p I E N Ti u^^noninue-
j1
intclligcntieftfacilis inucncu. nu: D oSirinaprudenttiifacilu.

^turittlerifiry &:c.] Ingenium fcopticum & nafutulum, nequaquam vc-
vx Sapientia; capax eft. Simplicem enim, &dil'ccndi cupidum animum
Sapientia amat, fauo &: mcile cibat,&r ncilare Sapicntiaeinebriat. A-
nima ad cognitionem apta, ait Ptolomxus, veri plus aflcquitur, quam qui,
fupremumin modum, feinScientlacxercet. Aptitudo ver6ha:c ingenii
cxlcrtcdonumcft,&:Orandoacquiritur.
i?4 Prou.17
In con{pcd:ii intclligcntis Iflnfacte prudentu lucet 18.
Verfi4.
apparct SaP1ENTIA;& OCuIi SAPiENTiAi ocuUfiultorHm
ftultiruntin cxtremo tcrrar. infnthiis Terra.
InfmepruientU', &c.]Hoceft, vultus Sapientisefl modc(ius,atoculi

ftuJtorumcircumuagantur inconftantcs, &iantleuitatisind!ces: vultus
cnimeftanimipitbura. Quoinodoinaquis rcfplcndetvultusprorpicien-
tium,cordahominummanifeftaC ntprudcntibus, Prou.17, i9.Et,dili-
gcnteragnofcevultumpccoristui^tuofq;grcgciccnfidera. Ibid. ver''. 25.
Sapicntia hominis lucet in vultu eius,&:potcntilfimu5 faciem illius comu-
tabit.Ecclcf Sji.Ergo, Metopofcopice, Phyllognonaonice,Cheiroman-
tice,explorahomines,difcipulos,vtiPythagoras,perdiesaliq>iot. Quem-
admodumcnimomnesrescondit£E, ccrtis aK-'turaiiotis&:fignis, pifti-
&exornatz funr, diainifque Naturxcharafteiilmis infignirar certa nimi ;
rum proportionc, figura&habitu- vndcde inteino&latcntefpirituoc-

cultifquc rerum proprictatibusmdicium fieri po:cft.* imo ipla proprie-
tas rcrum occulta&fpiritus latens ieipfum proditccrtis quibuidam no-
tis & fignis cxternisj& pro natura ac indolc fua,talem tffir.git figoatu-
ram,figuram, proportionem & habirum,
Sapicnfbus vult co-
qualis a
gnofci : qua: Signatura Magije Naturalis quafi alphabetum
inirmm, &
primumquc elementum cft. Iri prascipue hxc piftura in hominis vultu
&: habitu cognofccnda cft. Concurrit enim toiius Naturx fignatura in
Micro Cofmo. Hic,hara(SbcrcsNaturaE,&rnora:hicroglvphicaf, certum
141 I NTERPRETAT ONE I S /
cfficiuntrenfum&fcntcnciam, quxaSapientibus&huiusfcripturxacli-
tcratur.-EnaturaIis gn;irisprobeintclliguntur. Nccenimmentitur Natu-
ra,autfalfumdefeipfapracbectcfl:imonium:non(lecipitindagatoresfui,
modo Scripturam hanc probe dilcant inteUigere. C.^lum habet fua figna.
Ignis, Aer, Aqua,Terra; Vegetabilia, Animalia,Mineralia,Metalla,fu-
as habent fignaturas A ngeli habent fuas notas omnes Prophetx, omnes
: :
Apoftoli, omnefqueSandi: imQSaluatoripfehabetfignuiil FiliiHomi-

nis Crucis rigurara.
Prou 10
z85 Etcnim operibus fuis co- Yerf. II. If Ex ftudiis fUii intelliqi-
gnofcitur puer,an mundum tur^HeryJimmda, (^ reciajtnt
& an redtumfic opus eius^ oferagifts.
Ex adionibus, tanquam charaderifmo naturali, vel fi-

Exfiudiiiftiii']
gnatura. Nota; Tribus modis virim3gni&: pra:clari cxcitantur. I. infiti
funtprxclaris ingeniis igniculi Diuinitus quibus impellunturadfes pra;-
,
claras agendas, quifubinde fefeexerunt &:emicancab incuntearrate, vt

in lofepho Patnarcha apparet, in Dauide, Sclomonc, Daniele, lofia,
&c. Hiab vteromatcrno felefti funt prouidentia: Diuinaeinftrumenta,
D
& opcrum E I organa. 1 1. Naturalis aflrrorum influentia , & aftrorum
frudus,qu3ndocunquead maturitatem perucnerunt, mundo benc/ici-
umaliquodnaturale exhibituri, &exthefaurisfuisproduduri, (efl:enim
omnis naturalis fapicntia in aftris) tale ingenium a prima dbnceptione in-
clinant, vnde varii, variis in rebus & faculcatibus, prodeunt artifices.
HinccanitPoeta:
Ingeninm cxUftefuis vebciits dnnis
Surgit , (^ ingrattfert mde damn* mor*.
TcrtioCxlum aliquodeft internuminHominc, quodilluminaturS.
San6to,&DonisSpiritusfan£tifingulatibus,Fi DE&ORAxioNEac-
quifitis. Hic latct Spiritus Cabahfticus & fchola philofophia: fagacis
Theophrafticx.
186 Quiambulat fraudulcn- Prou.ii.

Verf. 13.
^/ ambulatfraudulenter ,
i%6
tcr, rcuelatarcana: ^qui reuelatfecretum : fidelis autem
autera fidelis cJfl:, celat amici JîntUyCelatrem.

commiffum.
J^tfidelii eft , &c.] Fidc, orationc&: taciturnitate multa acquiruntur

myfteriacxlcftia&arcananaturalia.ProptcreaEfaiasPropheracanitcap.
1 4. verf. 1 6. Secretum meum mihi,fecretHm meum mihi.
E t Dauid Pfalm. y i, 8.
inccrta & occulta Sapientix tux manifcftafti mihi. Hincetiam Apoftolus
Paulus In Chrtfla ihefuomnesthefauri Safientitz^ ScientiAfunt ahfconditi. Co-
,
lolT. i,5.Igiturpetite, qujEticcpulfate.Hxcfuntverbaillaaio^^jjajmefli.

bilia paradyfi & tertii CasH , de quibus Apoftolus , 1. Cor. u , 4.
Eximia efl viriiu,frfjiareftlentta rehm
At contragrauisejlculfa , tacenda loqui.
Qui reue-
:
GRAD.VS QJVINTI. H5
Proaio
:S-' Quî reuclac fecretum, in- If ûi reuelat rnyfleriA,<(s* 187
cedit traudulcnter: &:ciimco ambulat fraudulenter : ^ di-

quiallicic labiisfuis, ncmi- latat labiafua^ ne commifcea-
fceaste. ris.
Jî rciielat myferia &c.] Quicunquead

, (ecretioraiuie diuina,fiue na-
turaliaafpirat, nccefTeeft, vcadConltantiani,
Grauitatem &Taciturni-
tatem feailuelcac. Talescumlint Mvllcriorum reuelatores Ani^cliboni,
procul fugiunt omnes inconftantes, leues&: garrulos: extrcme inimici
lunt omnis inconftantix , leuitatis & garrulitatis. Igitur tu quoque , fili Sa-
pientix tugias eiufmodi homincs lcues&garrulos, ne tibi ipii cxitium
acccrfas.
VerC
:lS8 ^^Multi hominesmi- 6.
<5^lultitudo homjnum pradi- 1S8
fericordes vocatur,virum cat yniufcuiufji mifencordiam

autem fidclcm quis_(tacile) virum autem yeracem quus tnue-
inueniccf' met?
CMultiheminesmifericordes &c.] Hoceftmultihomines &habentur&
,
vocancur iandi.led vere bonum & hdelcm quis inuenietrSolus enim Deus
intuetur corda hominum&: difccrnic omnia tucata&fimulataafinceris
acqueveris. C.uitinimc igiturcum hominibusverfandum. Nullactiam
maior,quam adulatio.bbnditia: &: afVcntatio. Quam
in amicitia pc')is cft
uisenimmultis nominibus, hocvitiumeftnotandum: leuiumhominum
atque fallacium, advoluptatem loqucntium omnia, nihilad veritatem.
Cic.inLxlio.
185) If Nc (iginu ) m oliaris ami- Prou.t.

Vcrl'!?.
D^ cozjtes contra amicum 189
co tuo malum, cum illc in tuummAhim , quum tpje habt-

tchabeacfiduciam. tetficure tecum.
Nemoliaris, &:c.]McnsvcraimbutaSapientia, &SophiarfiIius,Medi-

cuseflhumanxfocietatis, non eucrfor. AnimuscnimgenerofacSapien-
tiascapax, amans veritatis&iuflitixefl, inimicus veroomnis fophiflicz
& iniuftitix. Jnprimis autem vtituromni S^hkho. in tegendis & emen-
dandis arcanis deliclis proximi tantum abefl: vt nouis inlidiis , noua ma-
, ,
la eidem flruat. NuIIum efl crudelius vulnus, inquit Sophoclcs , quam fal-
li ab amico :
-Offt fcpoD Dicnccl^ftcn DtC fcâDhcfjfrctt-
jjo Eftconflacoriumargenco, & Prou.17

VcrH:. If -î {enim)reddit mala 200
caminus auro, /âcprobac probonis, non recedet malum
cordalEKOV AH. dedomoeiMj.
£)uireiditmAh, &c.] Sicutgratitudocomplectiturveritatcm&iuftiti

am,quasDEvs amat; itaingratitudo confiatacflexmcndacio&iniu-
flitia. Haspefles cum Dev s acerrime oderit, maximequedeteflctur,
nondubiumeft,ingrarosa D Eopuniri. Eft&iUavoxXcnophontisme-
moria digna. :Homifjes nm ajfuefa&t adgrxtitndmem ergx bene merttos,pofteA
ftmt ingratiaduerjiii D EvM . y_y{t probatcordA IehovahJIgne quo-
que crucis ac cnbulationum lcrutatur corda &: rcnes. Nam l c N s pro
i
-
batoMNiA. EtfiDEVs reperiretcorfidelc,vtiquereueIarccci

fecrctafua,aclatgireturei Donaacbonafua:^rttJfJpWO(/
tvcnn »n6 m cr foQ fcgnm o&cr
funDcrcn.
Hic inferiitHrfgurafixti^xdus.
VI. GRA-
TR I A funt,qurE pritnordiriitconftituunt M v n D v m,
VtdX
Mo seh: Her M E SjRantiquiflJmi Phi PHYSieOCHE- Hifce accommodari poffunt

Terraet Aqxa: Sapientes: M IC I.
QjatvorElemen-
I.
Tena vnftuo('i,lcnta,tcnax I. CoR p V s :

I. ]
1. Sv H v r&Sal
i p
tistarvm
& gliitinofa, Aquacircum didum,liifetius. ta N A T V Rj€: I. Terra& aqj:v
duMbus h.e.
& (upertu& 1 vc tx
lic diftis,,
Terrnfinûii, <^quaficeii,t)oif
hi(ce Elcmenti'. (
Aquca ill. >
quali HylcDitmW)
HicEns pvimum,creatum,triunura,catholicoi i»o- •vriBuoJa. tnadifMitns
manui,
niolei.vnnm tanrum C OR-
Sot dr Luni Htrmelis.
r V s tunccxtarct.
2. CiII.VM. 2. Spirit V S; 2. Mercvrivs. 2. AlR&IcNIS."

h.c.
Mundi, aithereus , qui cft Quodcft.qa incorpus, xthereus opcrans pro
Spiritiis ,
fhit.lmiultnti.j corpiis Spiritualc, &: Spiri- kd quafi la re Sima, Liue Natura fcinciUarum A t v r. iE N
tuscorpora]is,omnia per- quali non Al Bi & qu.iii quibus coniunpirur:ad (imilitu-
mcans.Superius. iamcprpus, mensduo dinem Planet^ ^rii in firmamen-
extrcma. Hu icoPrinci- to , qui Nacuram habet variam &
pii pofuit A iles (pri- omninoverlatilem; cumcalidis,
uatus luminebatis ) fua calidus, cum frigidis etiam fngi-
friuAtiomm. slum pio dus cftifequitur cnimNaturi e-
caufa. ius,cuiconiungiiuri
) RvACH Elo HTMj h.i 3. Anima; 3- Fo 11.

3- N A T VR A. E S S E N T l A
SpiricusD e mcubans A-
i Mundi:quxviridirasbene- Mc^cpitqiit t usi rti: Elfcntia. QJÎNTA.
quis , Gen.i. ( vide Verf 161. dida , res cundas faciens
&Qu.Tft.quattam,figutjni gerniinare.LeoviridisiDv-
Amph.huius tcriii.) enechvitide.
C O R O L I l R I V M.
j» hmm trium p R i m o R v m conditionn iiiitrfo Phyfict Phyjie lt<

iie, PhyfieoChe-nick
&c. eonfiiernulrit rtljieeitt, e/uijem frimi ^
wlfcrfc, MimHtctmmixtn 2. /« iih/!ii[io,wti>>un^
; 3,f«'f,/».^«rf;(HftenimSulphuriexcremcncum
pingue,fulig'nofum:Sdli.tcrrafuida iiin; ihlcRm.i.) 4. Injolttio, vo/itt/t, nutjiif
Xlll ; m tOiguUto, fiHtfxi: tun: '":'liootie£limumfelieiterfoteri4te^
txlrunri Sui
'' uh.
'"laprjfenliiifilio
INiE.
GRADVS SEXTI.
VI.
GRADVS
PROLOGETICVS
SEXT VS
EXPOSITVS.
i^ Venervnt mihi Sap.7.
Vcrfii.
<iAccejfermt autem mihi 29
CVirfapicnsatteftatur ) O MN I A bonii jimul omnia cum lUa^ di-
B o N A parirpr cum ( S ap i- uitix(jueper manus ilhus innu-
E NT I a) illa,& innumerabi- merubdes.

lis|honell:as
lllius.
^ per manus
Fermanmil
fcnerunt atttem w/'^/, &c.] Vide verfr5i4.315.554. Srj^S.
liui\ Per labores Sapienti^
manualcs Theofophicos in Oratorio &;
Laboratono fecundum Leges atqi Doclrinam Amphitheatri huius non
, :
negotiationemundanaimmunda.verf.î/. VndeP(almus 128, z.Lahres

mamumtuarummanducabis. Torrcnsredundans vena,reufons S a p i E n-
Ti7E,Prou.i4,4.
Ec larcatus fum in omni- ^"^' LdetatHs autemfum m omni- 292
bus : & quoniam ancecede- biis^ quoniam eorum authoreB

bac me illa S a p i e nt i a, & Sapientia : ego vero ignorabam
ignorabam quoniam /^ ho- eorum ipfam ejfe matrem.

rum omnium macer ell.
ônivn antccedehat ?wf,&:c.] Quafi diceret,Quoniam mecu erat theo-
rice & praclice: mecum Orabat,mecum Laborabar,verfr.!26i,&5oi. Ho-
rum onmium mater esi.^ Summa fummarum: Quifilius Disciplin/e
non eft,hoc cft,T imoris Domini, isSapient iam veram (ma-

tremomniumBonorumatqueDonorum D e i)nonhabetfororem,non
fponfam: Cui harc nonamica,fruftra Orat.fruftra Laborat quia non hau- ;
(itfalutem&voluntatema D o MiNbjVcrfîp.&jpcrccnfequens.non
I
14^ INTERPRETATIONES
crithjeresThcfauirorumS a p ie n xiit infinitorum. Quareinreduftio-
aead Monadis fimphcitarem efto totus tunc confcqueris. Vidc VerfT.
:
i)7.ijB.&2ij.&recundamhums Amphitheatrifiguram.
VerfH.
i95 Inexhanftus enim homi- Iflnfimtus emm thefiurnj
Ainicitia
nibus thelaunis eft: quo qui eH hemmihHs : quo qui ijfi
cumDEO. funt vfi amicitiam cumDeo fintyiArticivesfaciifunt [f A-
coierunt, proptcr Dona Di- miatu 1)^1, Ifpropter D 1-
lciplina: commendati. sciFLiN ^ dona comendati.
/w/f«//w?/-'<'/S«r«=fj&c.]Quiaipraxtcrna,Immenfa,Omnipotens,Infi-
nita cuius propterca
; thefaun inexhaufti & infiniti. Ab initio Mundi iem-
per dedir, dathodie, nec deficit ei vndcmomnexuumlargcdare vultac
poteft. côt/V/V/WDe 1] Ita,vt fruiti fint, Deo Paterno,Fratcrno, A-
mico;BoN o Summo.Videfccundam Amphitheatrihuiusfiguram. Ad
hoc enim creati fumus, vt fummum illud B o n v M,exfacro!andaScri-
prura, Libro Natura; Confcientixque propria: teftimonio cognofcamus,
contcmptemur, amemus &
veneremur: in hoc rcdempti fumus, vc co
femper truamur. Hoc vnicum hominis animum alias infatiabilem, ab-
,
unde explcre poteft. O amicitiam fruftuofiffiraam hanc! Nota: Ami-

corum omniaeum fint corcmunia, quid non impetraret a l5 e o homo fa-
dlus D Ei amicus? Thcofophice annitere, vt De i fias amicus; tunc in
SpirituSLVeriratcieiunansOra, tunc lapicnter iniis qucxdocct Amphi-
cheatrum hoc Labora ;&:Iehovah aderit tibi,dabitque fine mora.
Haufifti enim falutem & voluntatem ab amieo, D e o : ab amica, S a p i-
E N T I A. Eft Sapxentia conciliatrix amicitia; cum D E o inftituen-
Jx:quia homincminTimore De i iungit De o quofacto.impctratin :
inyfteriis Diuinis Natursque fecretis(Diuinitus, influentia, lumine &:

.notu;aut per Magiftrum Sapienrem,quemtibimittit De v s,auttcci,
vcrf 5 2.) bcnc vellc,nGflc,circ & pofl"e a D E o. Vide verf Z95. PropterDifci-
/.v/.c.&c.] Propter TimoremDei: quiinitium S a p E n t iiE,vcrf 1
.'.lo.commendansnos Deo.
Vcrr
•-94
Mihi enim dedic Devs, 17.
7p s £ enim dedtt mihi ho-
corum, qua: func in Nacu- rum, quiefunt Scienti au
la veram cognicionem, vc njeram /^ njt fctam ff dif
,-
Vlundi cofticutionem,vim- pofitiommOrhis Terrarum,0^

quc Elcmcncorum incclli- [fyirtutes Elementorum.
âm.
I p j E dedit fnihi] Vide fupra verf 187. Vt fctdm'] Qui", Qualia, &r
Quant.1 ? Non Diuinorum duntaxac myfteria, verum etiam o Mn i a,
ficuti
;
GRADVS SEXTI. J47
(icuticxrequcntibuspatcbic. Atquoniodo?iterumqua:rcs. Imnicdiate,

relpondco, &: mcdiate, iuxta D e i liberrimam volunratcm Et quidcm ;
TheoSophice Phyiicc; PhyllcoMedicc PhyilcoChemice PhylicoMa-

; ; ;
gcice; HyperphyficoMagicc Cabahce; Lcgc atque Dodrma Amphi-

;
thearri huius totius. Sunt vocabula, qux reccnfui.pauca.attamen corum

fcnfus latillime lcfeditfundit. Definiciones petis rcfte do. T H e o s O- : :
P H I A efi Theol(>g:a, in ternario, ^hoc cilyîhUcCyMacTO EiC MicroCiimice )

Catholica,\z no\ Jf. inOmnibus,
Uîrahi/iimiri/ica,(vc\:C.i^j.YoxDL i
pcrOmnia,deOmnibjs, adOiTines. f Mundi

(verfjj.) Ph y s i c B /"/
vtrfu/que,hoc esf.Cîaioris (otii^.cr Olii»orti,(iec\ind\im Corpus & Spiritum,

qux habec cx Macrocoirno j Traditwncy NaturadrArte, Vrttuerfaliter,ex<în
LapideFhilm.^ Nohiiipfis Particulariter ex di-inpartihiti
/acrojaniia Scriptura, ,
vtrorum cognitto dr tractatio. V H y s i c o ws. t) i c i tt K eti ars cognejcendi

;
Lthrum 2{aturx ( Macro & MicroCofmice ) magnum ica, vc lcgcie poflis :

Huc perti
(ca vniucrlahcer.quam parcicularicer) Temetipfum in Mundo maiore &: ;
net Sigaa-
contra Mundum maiore in Teipfo ad humani corporis fanitatc tuenda,:
[ura.
morbosqueprofligandos(v.297.) Physicochemia ef/ars,methodo

2^tur£ chemicejolutndi,defurandt(^rite reuniendi Res Phyficas^VniuerfaleiÂTi-
croCofmice,Lapide Philm.MicroCofmicc corpoiis humani partcs:abfit
tamccalumni3depfiftinafigurarcddcnda)e^/><jr//c«/ir<^/,^/i?^/w/'r,<?mjO-
mnes. Mageia Vetuftilfimorii SiptentH (C[\i\ Perfis Magi,Gr^cis Vhilofo^hi,
Latinis Saptentes\n6\% Gyitinofophtflje, Gra:ce & Brachmanes, ^gy ptii- S cer
dotes & Mekubaks, Hebrarii Prophetic &: Cabaliftx, Babyloniis,ncc po Aflyrii!)

C/&i/<^.«jGalli »Ccltis Druid<e,Si Bardi &:5fw»/7/^«appellabatur^VNivt-R
S A L I T e k fumta.idem quodjludium apud Hebr£cs CabaUfimmeperfcium &
abfolutum cum in Diuinorum cultu, Spintualium traciatione atque cum iii conher
,
fAttone,<^Katuraliuminue(ltgat'one ^pCeacfafienterco^.fiflcret: Quamuis hi, m

vno eodemque ftadib, Duccbenig siorc, longr pra:ci'rrcrentillos. Ar,
Physicomageia (opustancumdeBercluh.hoccft, SapicntiaNa
curaf.verf i î .
) cft Naturah artiticio ( Macro &: MicroCofmice ) minfica
prafticandi ratio. Hyperphysicomaceia (refpedu Naturalis
&:Doftrinaj caufa,fic dida) cft cum Angehsbonis,flammeis De rrani- i
ftrisjfub modo dclegatac a D e o ndminiftrationis,tam vigilado qnam dor-

miendo,mediace&immediace,pia&vcilisconuerfatio. C A e a L A cft Diuinurri
Diuinx reuelationis, ad falutiferam e i, & Mafthiah agnitionem For- D ;

Cabji?Au
dium.
marum fv paratarum, Naturx in Macro &: MicroCofmo ) noftriq; ipfius
(
cognitioncm,vnionem, &: fruitioncm^necnon SS.^Scripturx intcllc-

dum verum;vcl immediate,autmedioconuenientcjquoDiuinahuma-
nitus fcntire poffimns^tam Vniucrfalitcr quamParticulariter.TheoSo-
phicefortita.SymbohcaR e c e p tio. Enhabes. Expofitioncsnecef
farias &: fufhc.cnt^s,fyp^DE aiuuante) tcmpore, fihisDodrina: abun
danccrexhibet Ampin.nocnoffrum Philofophicccxplicatum. Hilce.in
prxfencia, concencus efto nec calamniare, quxnefcis. Dc Mageia, AI
:
chemia,Cabala,Vira!iasinDifcipliniscommunioribusfacisdocl:us, (no
mcn reticeo,vt honori ipfiusconfulam)admodumieiuncccnfuicinfuis
pocmacibus.^-in)et)<r iudicircronfttiemDmgCWUCrWPCrflchCt. Talesmi-
icricordiampotiusmercntur,quam rcprehenfionem. Nihilenimfcom
,
1^6 INTERPRETATIONES
,Tiata illorum derogant vcntati ; cum potius tangant abufum (qui non tol-
,if lubfl:antiam)qijam v(um lcgitmiumac verum, quafi opificis dcfe-
rci
clus fcndere debeat m

artis indignitatem. Eodem modo poflct ctiam (fed
quonam iure ?)inuri notahxre(lumSS=^Scriptur.T. o: Quxrata- Add

iiquis Vndenam habes , qux in Amphitheatro hoc tuo
: nobis proponis ?
Cum Sapienre noftro ingenuc rclpondeo , (& quidem eo lubentius , vt
fa-
cisfaciam Ariftarchisquibufdam, nec tamenquicquamame arroganter

ditlum volo de quo in optima &: folenniori iuris forma protefl:or)M i H i
,
(omnium Philofophorumminimo)D ditDevs:aDomino ac- e

c E p i:tamimmcdiate,quammediate. Atquomodoquxfo, iterummqui-
es? Dicam. Audiftiantea, nimirum, Theo Sophice.Phyfice, Phyfico-
Medice, &rc. vt fupra. Nam Ego, adfcrutandas resaltifllmas ardore in-
gentc,igneDiuinoinfiammatus,PhilofophorumvariorumpopuIorum,
tam vctuftifrimorum &c vctcrum,quam Neotcricorum monumenra.Sym
bolice aut myfticc hieroglyphicc , figurate aznigmatice
, paraboUce , al , ,
legorice, arcanc, fecretevel manifefte, fculpta, pida, fcripta(domi &;

foris) ego ipfc & pcr alios(cmptionc commurationc,)&rc. prout fieri po ,
tuifle tempus &r occafio conccdcbant, conquifjui, pcrluffraui ; Libros

Theo-Sophorum,Cabaliftarum,Magorum,PhyfIco Chemicorum,hoc
eft, vcreSapientum,necnonEthnicePhilofophantiumnonilluminato-
rura aut Sophillarum cuolui relcgi & iteruni leî.-fufpiriis vorifque Chri-
,
ftiano atquc conccflis optaui , inuocaui, oraui aperuit res ipfa lo-
licitis , f
quitur) quifolusdignus Ihsvh SapientiaPatris, nonloliim

i .-'
;
hofce quos dixi verixm etiam Librum D e i in ternario C^holicon qui
,
, ,
eft, SS." Scriptura, & Mundus vrcrque maior & minor ,remouitq; (igna- ,
culaeius, (verf.zzj. Sc figura Amphicheatri huius fccund.r)ita, vt Liber Li-

brum adhuc de die in diem exphcct atque interpretetur. In officina Vul-
cani, abannoindcvfque a-tatismezdecimoquinto, indefcfse laboraui,
fumptibus(certe)non exiguis, tamcn (gratia D e o) propriis, iolus & cum
fociis, fidelibus mihi ac infidelibus iam dcxtre iam finiltrc quomodo e- , , :
nimbene,quinunquammale? Docuerunt.qujenocucrunt. Obfcruaui,

v qu3E Natura (obftetricante Arte) doccbat 6 fruduoflflimam Cabalam :
Phvfico-Chemicam hanc fermones, labores, cum meos rum aliorum

.'
mentifquc pra:faga:conceptus, fedulo annotaui. Quando vos pigri patres

itertiftis , cgo laborans vigilaui. Mcditatus fum gnauiter die ac node fuper
hifce qujE vidcram , legeram audieram didiccram ftans fedcns , deam-

, , ; ,
bulans.rccumbens, adSolem, adLunam, ad ripas, flumina, inpratis,

montibus fVluis , nemoribus etiam ad lampadem fiuc candclam cercam,
, ,
in cjur era ( ad recreandum fpiritus animales cercbri fLffumigata pathc ) ,
tice mc mouentem vixi ac contuli (a quouts enim difcendum non inepte

:
rebar) cum fcnibus , iuucnibus Rcligiofis &c laicis (non loquor pucrili ; ;
ier aut aniliter fed fcientihce cum Pnncipibus & alto ftemmate natis;
, , ) ,
.Io£lisatquc indodis; fimplicibus, &pclle vulpinatcdis; prudentibus ;
infipicntibus rufticisacidiotis, cumdiuitibus, pauperibus,cumThto-

;
Sophis atq; Thco-Sophiftis bonis malis albis, nigris: (obfcientiam fal-

; , ;
tem cogniîonis non approbationis non cnim fcientia mali fed vfus da-
, : ,
mnat ( cum theoncis aut con tcmplatiuis exercitatis pradicifque exper- ,
r tis;cum
!
GRADVS SEXXr. 147

tiSiCumfncclianicis,i|uorumofficinasfrcqucntervificaui;(Sott)o|JllitDCt1
ivdt rnD tic|ifiJClc[>rtCn,hoc ed.nautis atque montanis. (credendum enim v-
n!cuiqucinlu(nircepcrito)sl(6hoc^j3Clcl)rtcn.cumIudans,Cluifbanis,fe-
ftaiiis.imoachcis audiui omnes,(perncba;n nullum
; Bonum tcci vulturn :
(luxta Rai(nundi conlihum vrilillimum) iis.qui vadunt per miindum; nam

non pauca bona rcperi apudnonnullos: liibpurpura.fcrico, &hoIoreii-
co ( Fatear vcritatem ) interdum latuifê fl:ultitiam,contra,fub pallio fordi-
do nonnunquam Sapientiam.non lemcl iuna cxpertus. Non pudeattc
pauperisSapientis,autmalcveftiti,fuadeo: Succurreegeno,tenonpceni-
tcbit. TheSophiceconfului D
e v m , &: obleruaui eum loquentern ac re- 5^
fpondcntem in SS^* Scriptura,N.uura,Memetipfo. cuius S p i R i t v s
fandi monitis ac duftu habeb am donu m difcrccionis Spirituum, Q.Co-
rinth.i2,io.)&fenfumaGdifct"etionem boniacmali,(Hebr.j,i4.)vcBo-
num ( quod propono ) retinueram maium fquod expurgaui ) rcieceram.
,
Sum dui pcregnnacus;inuill alios.quos expericncia aliq uid fc ire ac iudi

cio valcrc conhrmato aucumabam,nec^tcni2er frullra nam I e h o v a h, :
mihi benigno,corda ec^rum fic moucjue,di(ponente ac inclinante,de

myfticis, arcaniSjJecretiorjbusCouantes nonnulli lc natbos Dodrina; fi-
lium,attentum, & vcritatem fitientem)abfquc velamine mecumamice
difputarunc ac contulerunt: Mafxa&Bibliochecasperluftrare, Labora-
toriacontemplari,laboresafpicere,noninuiciconccfferunt;qua:fumpti-
bus magnis laboribusqueHerculcisplutimosperannosindjgaflent,tra
tcrnc manifeftarunt Prxparata, ('intcr qu^
: e i, D D
E v j\i teltor,ordina
ab vno habui
tione mirabiî , Leonem viridem Caiholicon , &
Sangvinem Leoni s,hoc eft, Avr v m non vulgi.fed P hilo-
so H OR v MiOculisvidimeis,manibustetigi,linguaguftaui,naribusoI-
p
feci 6 quam mirabilis D e v s in operibus fuis ) prsparata inquam do-
: , ,
no dedcrunc. quibus apud proximum meum egenum, in caiibus de(pera-

tiirimis,fryctuolillimefum vtus;&modospra:pirandi^lE h o v Ainftin-
ftu mifericordis)fincere reuclarunt. Itaoportuit,iuxtaPauli. i.Theflj,
zi. dodrinam, omnitprobare ;
qu,ebom tenere, Ica oportuit me difcere,addi
fcere, philofophari-. nam pars minima horum in Vniuerfitatibus Acade-
micorum docetur & difcitur. In Vniuerfitate
Peripathctice,hoc Dei
cftjcircumambulatorie nobis ftudendumatquc difcendum. Hxc me-
thodus mirabilis; qua, dedit Mihi Dev s Mirabilis; hxcvia,qua,(vc
tcirem,nonopinarer)ambulaui. (verfT. i8,&i57.)Qui5dcdit? Solus,in-
quam,DE v s.immcdiate &: mediatc: fubdclegate tamen Natura,Ignis,
Ars,Magiftri tam viui, quam muti corporalcs &: fpiritualcs boni,vigiIan-
;
do ac dormiendo.(verir. j 1.8: i j/.) Quaproptet in humilitate Chriftiana,

cum Virgine beata animo graro iure cano.* FecitmihimagniyquipetenseHy
Luc.i, 4^. Dicoque cum Propheta Regio MiferAtor Mifertcors D o m i-
: ^
N V s, Longanimt! (jr multum Mifencors. Non inperpetuumiraf:ctur,necinater-
numcommtnabitur.NonfecundumpeccatAnoflrafecttnohis^nequefecundumtnic^n-
tates noftras retrtbuit nobts. .ûoniam/ecundicm altttlidtnem Cdlia Terra,corrobo-
rauit Mi(ericordiamfuam,Juperttmentesfe.ântHm difat orttttab occidi nte,lon -
gefecit anobisiniquitates nofiras. ^hiomodomifereturpaterfiltorum, mifericors esi
DoM I NVs ttmentibttffe: quoniarnipfe cognouttfigmtntuTnnofirum. Rero^dattti
r B
•
eff,quoniampt{ims/(tmus.P(z\.io$.v.9,S)Cfeq(\. Verum& ccrtumeflehocfir-
mitercrede.quodtimentcs D £ i nomennonamittatis,qui perpcenitcn-
ctam Chriftianam ( quz eft.timere D
e v m,& rcccdere a malo,verf i j^.)^
peccato femper rcfurgit. Si quem, forte,oftcndunr,qux hic fcribo doceo-
que,is fe conferrc potcrit ad Laboratoria Philofophice inftruda, ac vide-
re labores Artis atque Naturar,& inde f ormas,efl~entias ac proprictates re-
rum intuerijpriufquam.inuidia crepanSjineptiflTimaquzquecontraAr-
cana D e & Lucem veritatis.fcribat.
i,
CoROL larivm: RexGeber(vt videre eftexciushbroDiuinita-

tis)poftmultos&variosin Alchimiafruftraacvarieexanthlatos laborcs,
tandem Lapidis Philofophici Catholici vnici(poflunt quidem efle tot La-
pides, quod Rcs,attamen particulares; ex fpeciali,non nifi fpeciale ex ;
particulari,non nifi particularc; Vniuerfale ex vniuerfali: particularifmus

eft matena vnica, in triunitatecatholica, vera,Pra:pftrandi-
folcecilmus :
)
quc modo legitimo, vifionc fomniivnius fquod facere D e o facillimum,

&c impetrare credentiTheofophicequc Oranti&Laborantinonimpof-
fibile) Diuinitusfuitinftitutus. K_y4uc7or Ro/arum3>ga\de[>inxittotumo-
pus vlque ad complementum,licet tum temporis vlterius non viderit, nifi
vfqueadL e oN e m :fcio,inquir.fInfluentiadoftus Diuina, Lumincquc
dudus Naturx)quia de neceflltatc Opus ad talem perueniet Naturam. Et
impoflibiIeefthocfciri,nifiaDEofciatur,autaMagiftro,quieamdoceac.
Bernhardi*! Comes Treuifanus vfus eadem diicendi methodo, qua ego,artem
callebat biennio antequam laboribus ablolueret eam. Bonits Lomhardns
Margaritam fcripfit pretio(.jmnoueIlam,priufqi'amLapidem
Ferrariaijis
CathoIiconBenedidumplenaricpra:paraflet,dicenscap.i^.operiscitati:
Sapientum plurium Iibros vidimus,& iuxta pofle noftrum & modicum in •
genium ftudaimus, quamuis operationi & laborifuimusrar6dediti,&c.

Vide ipfum. Sic, Dionyfius Zacharius,aliique plures in eodem ftadio cur-
rentes,/3g^£floy,(DiuinafauenrcClemcntia)acceperunt. Oportetenim,
vt in hoc ftudio dodrina cxpcrime ntum praccedat.non contra Exeropla :
Rhafis,Auicennas&aliorumphilofophorumfequamur,quifcriptonobis
ptodiderunt, harc ipfis cognita fuifle,ante experimentura,cum cogitatio-
nc fubtiU vehemen ti & longa. Methodo qua dixi ( ventacem abfquc glo
rianonecur non fatcrer?)deditmihi,qua:fcio &fcribo, Dev s:Ille,
quiopcraturOM n i A.inOmnibus,dcditmihiS a pientiam, vcfci
amaliquid demyfticis, arcanis atqucfccretisSSicScriptura:, Mundique
vtriufquc:&quamuisnoningradufummo, tamcnineo, proquohabeo
curhumilitcrgratiasagam De o.(verf 4.) Vnicuique enim , inquitPaulus,
Rom. 12,7. daturmantfejlatiofpirituiadvtilitatem, &c. Ha^cautcmomnia
opcraturvnusatq,idcmSpiritus, diuidcnsfingulisproutvult: cuiusNo-
M E N fitBenediduminfecuIorum iecuh. Omnia hahent temptis/uHm,Ecclc.
5, i.Tcmpushadenusfuit,mcthodoprxfata,di(cendi:Tempusnunccft,
v: inferuiam memorijc mea:, fcribendi, pingendi, annotandi: Tcmpus
( D e o volentc & dance) in poftcrum erit,OMNiAin Oracorio & Labo-
iatorioadfinemcompIetumpcrduccndi,vfumquctriunum,videIicctDi-
uinum , Macro & Micro-Cofmicum pcrfede transfcrendi. Phy diabolo.
,
FaxicDE v s.Amen.DiJpoJitionemorhisterrarum.^MundiconAitutionem;
quomodo
, •
GRADVS SEXTI. i5'l
qaomodotaduslicMuncius, Videvcrl'. 150. cumaliquotfecjucntibus. Si

K N s Cacholiconcriunumprimum, clcquofig. Amph. huius tertia, rite
cor!lideraicseiu!querchquias,q !is De v s Catholiccpoluitatquccon-
clulitinniadam pccuHarcm, re/cruauitqucinvlus TheoSophicos Sapi-
cnti.Phylico r.hpmirr: frire<i rn.tlare in I ahor.-itfirio âd fcnlus riic cnim
voluit & ordinauic D E v s , cxpcricntia tcrtc^lcjbijppareret M u ndi E l o-
jjLL^t f^^ÂTORi^; irîmiLdico^ creandi)mita.-
ar^îîfîiimron ftîtucndi
i)iLciiiIuia.Hincnofredil"cito, quariicMA g ne s i a Phil.Phyfico-Che-
micorum Cachohcifui Cachohca. Vnum fi pcr cocum noucris,cciam alce-
rum. Tunc incenigcs quz annotaui verlT. iS,i<jy ,i6i.&c quarca Amphi
,
thcatri huius figura, vbi de Lapidis Philolophici egi \iu tt iuno. Hxc vide
rc, cil nonnifiSapientis. Proptct mundi ingratitudinem inuitus cogoc
(D E V M teft:or)digito compclcere labcllura Attamen hhis doclrina: Hgu- .
fis Amph. huius lccunda&tcrciatidehter inferuiuijinreruiamq; iequenti-
bus hilce. Nam ** Virtutes ElementoruTn\ Et fructuum eorum, quos

produxerunt, Gcn, i. HostequoquedoccbicvliisPhyfico-McdicuSjana-
lyfiPhyfico-Cheraicaprsparacoriapramilla.
verfi?. '9r
i?^ Inicium, cxitum, medi- l^lmtmm (s" confumma,-
umque temporis,^^ foKli- tionem (s* medietatem tempo-
tiorum vicillitudinem ac rum, vicijjitudinum permuta-
^
,
tcpeftarîm varietatem tiones,^conjiv/mnationei tem-

porum,
Jmtium (^ confum.] HocexAftris, canquam AlphabccoCa:!efl;i, aMa

giftcoexercicaco Aflromon.&: Aftr.legiaclciriporcil.Sunceniminfigna,
Tempora Dics &: Annos , Gen. i , 14. Soljiiiiorum Tfajjitudiries.] Verfio-
,
num mutaciones, h. c. Sohs conuerfioncs, qua: funt dua? vna hyberna,qua ;
adnosaccedereincipit:altetaxftiua,quanonvla"aprogreditur,rcdadin-
fcriorcs circulos^^docendi caulla cxcogitatos) rccedcre incipit. Solftitia
duo appellantur r.Xia^^^c-Tra^^Solu z'er^Kes,iCtrepuinYincap2.ntur. Tempe-
Commutationes tcmporum. HucreferEphcmcrides
ftatuwvariet.item.']
Acris perpctuas Mizaldi;& Prognofticon Meteorographicon perpetuum
Sculteti Itcm, âuwfrn praclica & obferuaciones. îc ff^lctl rtlC^t a\ii-j<\t.
.
Verfij.
JfMorum mutationes , ^ iS<J
19 ^ j^ Annicurfus, Scftella- diuiJio?ies temporum , Annortm

rumdilpofitiones, circuitiis , acfitii-sjlellarum:
Ullorum mutationes^ &c.] Temperamencorum humanorum corporum,

quxaddirpofitionem &:conflitutionem Carh&conftellationum varian-
tur, mouentur, inclinantur. Imo adiones hominum aut redduntuiiifdem
difticiliores aut facihores: quia omnia, qus fub Sole unt,(uum habent pe- f
culiarc tempus cercis deftinatum aftionibus. Annicur/iis.] Annotum cir-

culos , fiue circuitus , ic fiderum pofitiones. Eam Solis repetit.im conuer-
fionem , qux annos conficit , vulgo annorum reuoiutionem appellant.
hr INTERPRETATIONES
Vcrfio. 197
i97 ^^Naturas animaliu,&: CN^turas Anmalium^ iraf-
[f iras bertiaru,/^ vim ve- & que hejliarum ^'-ventorum yim,

roru , &: /trcogitadones iio- i^ cogitationes hominum , dif-
minij,Ar,difFerentias virtrul- ferentuts plantarum^ radicum-
toru, & /ir virtutes radicum. queficultates.
Naturas avimeliim, ] Confule rcquentia. TrM bcfliarnm, ] Imperus fcra-

rum ir.Tcundos. Quuiam affedus vettunr, accipicnrc; gcnu'; prolpecie.
Nam ^,ue«(5i!f, cft illapars in belliisi^rquchominibus.inquaclHedcs ua-
cundi;s,icaque vim iialcibilern inbcitiis intelligit. yirnvenio^nm^ Ge-
nerationes,proprietatcs,virtutes acoperationcs ventorum: Acris falubri-
tatem, &: inialubriratcm. Hoc etiam nodra xcate
Cog!ta.ttDncs hominim,'^
(tcftor Sapientiam ipfam ^.iSapientia vera, pcr pedillcquas
fuasfidclesdiIcftas,hoce(},Sc!cntias Sc Artesbonasfccrctiores(veifl.74.
& i9o.)Theofophicas,concclIuiii iuiifehominibus nonnullispns & bon.s
interquoscolumnalmp. Rom. mihinonignotis.f-dadmodum tamiha
)
ribus, probarepollem tcltimoniis vcris ac ccrri<,nifi loco releruarentur

commodiori: C LAVifortaflislecietiflima: Amphich.huius. At,inquies,
(vt eciam v.254.) Dt v s folus,qui Kx^êyyu'pif,i2.\u\ liit? Verii elh Sapiens
ipfcfapienrertibirefpondet, verf 160. Dtjferentias virguhO' um,^Ql\ Do-
ftrinadc Si gnatvra Rcrum Naturalium (quie Ars signata)
plurimum hic locum habet: Signis cnim indicantibus Dfuinitus iii;im-
prelfis atquejinnexis cum hominibus colloquuntur, vires faculcatesque
a doclarant, feque quales fint, magnifice exponunt. Hacfcientia dudus

Adam,primusomniura noflrorum parens,impofuitcund:isanimant:bas
Tcrrx & vniuerfis volatihbus Ca:h,nomina fua Ellcntiaha &: propria, Ge-
ncf 2,15». Ancillante hacSalomonf^hice Naturx in fcexorta)difputare
potuit fupcr hgnisaCedro,qua:eftin Libano,vfqueadhy<fopum,qusee-
grcditur dc paricte, &: diflercredeiumcntis& vohicribus&rcptihbus 2c
pifcibus. j.Rcg-4,5j. Hoc Alphabetvm
inNatuta: hbro Ph y s i-
c o M
D ic V M,quodquidifcerertfpuit, monoculusmanebit&claudi-
E
cans in Medicina. HocPhihppusThcophraftus Paracclfus(rcueraOVr-
manicm <^(clfpiades,\t\ veriflime de co teftatur /'(/r«j Ramm) a ccnebns ob -
liuionisinlucemfruduofifhmereuocduit: lohan.BaptiftaPortaNeapo
inPhytognomonicis ahquo modo exphcuit: Ego(poftParacchum
lit.
primusomnium,PhycognomonicisPorts;inGcrmanianondum cxtan
tibus nec vilis(ex confilio & decreto amplifhmi CoIIegii Mcdici in Bafilc-
enfium Acadcmia pro Dodl:oris graduin Medicina confcquendo,! e h o -
V A H fummo iuuant",Thcf]bus affixis viginti odo, pubhcedocuiatque

dcfendi, Anno Chrifti 15-88. die 2..J.. Augufti defendamque pro viribus in
;
gloriam atque honorem D e Mirabilisâuxihoeiufdem)donecvixero.

i
Non funt nuga:, qu=c Phyficus de rcrum Naturalium S 1 c na t v r 1 s

profitetur:nuga: funt, qua: nugiucndulusquidamcontranugatur. Vir-
tutcs radicum'] AnalyfisPhyficoChcrnica multum in hocadiumcntiprar-
]
ftarepoteft.
Omnia
GRADVS SEXTI. 153
Vecfti. Myftica ar-

i5>8 Omniadeniquc(]ua:func If Et qtixcunque fiint abp ipS cana,4cfe-
recondita &: aperta cogno- confa dl improuiftdidici:lf 0- creta reue-
lat$APiiN-
ui nam omnium Artifex
: mntum enim ^rtifex docuit TiaDii
Sapientia me docuic. me Sapjentia.
] Myfticc.arcane.fecrete.in SS* Scriptura,

,^scunc^Hefnnt abfionf^ 5cc.
in Nacura, &deniqueinvitacommuni. Omniummimarttfxdocuit, &c.]
Tam mcdiatequam immcdiate, pcrrpecub; &:dormiendoacvigilando,
ctiam pcr iorccs. At quibus.quxlo auxiliis.vcl quomodo Rcfponfum fuf- ?
ficicns accipis paflimin Prologo hoc,Hguraque Amphit. huius quarta.

DoccmCjobfecro, /f«4f^ ///w/jwa^//, Spiritus SAPitNxijEDEi
vcrfl'.i.&ii5.;atcfoIo(inpollerumjricurhad:enus)erudiri,i!)ftituiacin-
rormaricupio,fitio,opto. myftcriorum Dti pcrcontatores
Vosqui cftis
fecretorumque Natur.t: rcconditoruminue(ligatoies,imooninium quas

funtabfconfa&improuila,vos,uiquam,frateineadmoneojvtnequaquara
acccdatisNigromanticos,Spiritusmalignos, famiharesdiabolicosin An-
geloslucisll' transfigurantes,2.Corinth.n,i4.fjgitc,fugite(iuadeo)irtos:
y cumS A E N T A vetxftudiovenientvobis oM N a Bona(verf 2.91.)
i> 1 I i
Hanc Lege & Doclrina Amphitheatri huius quznte vnicam,hancaudite

(olam:Nigra cum iuo magiftroorcohnquite. Danichccdifcitotererum
abfconditarum reuelationcs quaerere apud D e v m, cuius mechodum re-
perietis Dan.^2,17. & fcquentibus. ltem,Fig.Amphit.huius quarta.
^"'•^^'
ii)5
EcClim(S APIENTIA)fic Jûm autem Vntcajtty o~ i<?i)
/^ vna /^ o M N I A poceft: & mniapoteH: in feiffdque ma~

in fe permanens omnia in- ne?is tnnouat omnta, acfngu-
nouac: &:/^pernacionesin lojperatates infanclajfi traf
Animas Saclas fe If crasferc. ferens animoj , amicos 7) b j,
If & Amicos Dei&c^ Pro- Trophetojque e^ctt.

pherasconfticuic.
Vaa ] Vnius DE i omnipotcntis vnica, vere cathohca,hoc eft, vniucrfa-

hsjquamobrem o mn
a porcftinOM nibvs, &inoMNiA. Resmi-
i
ra, obferuatuque digna,quodproptereapofrit o m n i A.cum fit v n a,
vcl vnica. omirumlupetorani mirum,TR ivnvm omn i Ajverfjoj.

PerNationes, &c.] Non eft D E v s acceptor perfonarum, fcdm omnigen-
te,populoautNationc,quitimetcum &operaturIuftitiam (hoc eft,de-
clinatamalo,&facitbonum,Pfalm. 57,17.) acceptuseftilli. Ador.io,^^.
&55.Ha'C Rcligio Catholica,verf 184. Hocomnishomo,Eccl. 12,15. Huic
qui nomen dederit fuum, etiamfi 'olim non circurocifus, nechodie bapti-
latus(de iis loquor, qui vixerunt & viuunt cxtra coctumEcclcfisvifibi-
lem: non Cnira priuatio Sacramcntorum damrut.fed contemptus eftque :
Baptifmusnontantumfluminis,vetum&flaminis, hoceft, IgnisSpifitus

De iMirabilis,cuiusvia:impcrfcrucabilcs,admirandus :nulllqueadlma-
ginem& fimilitudinem D e fotmato inuidedus) Amicus D e & par-
i fit i ,
iT4 INTERPRET ATIONES
ticeps Sapientia verx -, etficacia SAPiENXiit ^ternXjOmnipo
t :ntis, Mifericordis ( olim & ( in plenitudine teroporis ) m-
) incarnandar,
c.irnata;, hocefl IesvhChristi cruciiigendi & crucifixi,Saluatoris
Catholici in Omnes. Excmplo lunt non Ethnice non impie, quamuis
,
inter Ethnicos feu impios viuentcs innumeri. Qjji,ii D k i amici hon fu-
»rrent.haud quaquam S a n t i it thefaurosinexhauftos^quorum
p i E
pilhm in hoc Prologo fit enumeratio ) ex gratia Diuina poiTediflcnt. Se
transfcrt'] Reftc igitur efl:(vt fupra cx Capnionc allegauimus) Spiracu-
lum D E i &: Illuftratio Diuma datur a D e o mitticur, non difcitur arte ,
quadamhumana,feuhumanitus:quamuisprocaaD e o impetrandace-
remonias qua(damTheoSophicas,non damno, h.e. Diuino-Magicas dc ,
quibus pubhce fari nefas fummum. ^mkos D E i] Amicus cum fit,

quemadmodum redc dixit Ciccro de Amicitia, tanquam alter idem, ve-
rum quoque cft Capnionis, hb. de Verbo Mirifico, hoc, quod homo vni-
tusDE Ojfiatquafi De v s humanus,velquafihomo Diuinus. Videveif
25*3. Potetis,mifrater,amicus fadus De i .Inflaentia.Lumine & Motu
Spiritus S A p lEN T I yt replctus,iliuft:ratus&ductus,fieriatqueeffe(ab
litinuidiadido)tuusipGflimusvelHermcsTrifmcgiftus,autBczelecl,A-
chaliab, Pythagoras, Socratcs, Plato Democritus, Hippocrates, Geber,
,
Calid, Haly, Morienus, Parmenides, Homcrus, Virgilius Ouidius, Ray- ,
mundu";, Arnoldus,Ifaac,Vlraannus,Bernhardus,Paracelfus,Zacharius,
&c. ita,vt haudquaquam cgeas auxiho vel confilioLbrorumchartaceo-
rum eorum,iûos antea, ob ignorantiam tuam, fucras admiratus. Bibis c-
nunexvnoeodemquc Sap i e nt i>e Oceanp,cquoSap<entesomncs;
vndcficuti tuhaftenus fecutus fuiftialios,itapofteritefintfecuturi. A
Pimandrojh.c.McnteDiuinzpotentix^^-tOiJj^rtK&xwsînftitueris^vtdice-
repofftscum Dauideexcap.zj.lib.z.Sam.verf 2,. Spiritut Dommi locutus esi
perme,^Jermoeiuiperlinguam meam. NonfuntPhdofophi audoies,fcd
interprctesduntaxatNatura:,libriqueilliusmagni,^"loa'afiCrâtCf 6cf]cr
f roffcn / i)ann t>cr ant>crc/i^'in ;cDer mdi fcincm dono. Etiam fi amiifl tflen t li
bn charcacei omnium omninoomnes; tamen fciencia: &: artesMerho-

do pofTcnt reftitui hac ThcoSophica. Nam qui primum docuit, is & tc,
amicumfibifactum,amicedocebit;quiavult,promifitenim: femperdc-
dit, neceideficit.vndefemperdarepoteft. Etfi,vtfcri'ptoquodampecu-
liari docuit vir dodus & pius Michacl Neander, iuucnis vel homo fede-
cimannorum,niethodo fua humanitus poteft inftitui, vt euadatinPhi

lofophum perfedtum Acadcmicum:quarlt6 magis hoc prisftarepoterit
ilIe,aquo omne bonum, qui cftdonorumlargitor,mcthodo fua Chriftia-
no CabalifticaiacDiuino-M3giGa,vteuadas(quemadmodumdocentex
emplamulta) inThecfophum perfeftum feuabfolutum. VideverfT.io.
187.342, OIe H o VA Sap je NT I A,///'(7f^w4/.;f7,cuidelicirEcfrccumfi
liishominum.verf i^j.Z-ira^Wifi^verf 2.2.z.)^w««<i<j^(;r;eftomihi;inmolx-
rare mentique te lungc mear,vt amicusfim DEi,la:cerin tc, &:tranfmi-
grem totusin D E v m. Prophetas confiituit] Reuelationes Diuinas pa-
ticntes,earundemquc interpretes futura pr^dicentes, propric Prophera:
aut Vatcs dicuntur. Imbuuntur autem Propheta: ad prophecandum, per
Angelorumapparitiones&inftitutiones;pervifioncs;a:nigmata,figuras;
verbo
SEXTI.GRADVS '55
vcrboclaro 'k cxprefloiintcrno afflatu Spirltus D e i,tam vigilantcs quam

dormientes.immediatc&mediatc, oracula De laccipiendo. Vidccap.
Numcriu. &figuram Amphithcatrihuiusquartam, Diccs: Spir/itu qno-
fnodo dtfcern.im'. Audi :Donum D e left difcretioSpintuum,i.Cor.lo,io.
S p R I T V s Boninetxfunt Ve rit a s quaomniaJuafigillatDE v s.
I ,
(EftcnimE m e s Ve r i t a s,D e i (igillum, fig. Araph.huiusprima^&

,
Pi E TA Sjcumadobferuantiamvnius Dei 5cvcra;pictacis ftudiumquof

uisinducit: Mah,ME NDACivM&SEDvcTioaDEovERo:&
quamuis interdum fuadcat, dicat vcl faciat vera,non tamc pugnent(quod
ad vfum&finem ) cumlcgsDiuimtustraditainSS* Scriptuia, Natuia&
Confcientiis noftris. De hoc vidc & legc eap. 15. Deutcronomii. Quic-
quid agis Theo-Sophicc agc & rcfpice D e v m, Proximi Chjtritatem, &
, ,
confcientiam propriaoj hoc prudenter agere, rclpicerequc Hn;;m. Obii-

:
cis;Bonisfemperfele immiicetnequam illevcrfutus, qu.ilctransformat

inAngelumLucis, &feducicincauros&fimplices. Rclpondeo, Scimus
ex vcrbo D e i officiorum Angelorum D E i Bonorum elfe, dctcndcrc
,
piosfiue De V M timentcs ab hodibus fuis, acctitlodireabomni malo.

Pial.34. verf 8. Immittet AngeUs Domtniin circuitH timeritium eiim (^ erip:et ,
eos. Pfal. ? 5. vciii 4, y. & (?. Confundintur^rctierenntur-, quxrentes ammtim

mcam. Aiterta.nturretrorfum <:;};' corifundxntur , cogitantes mihtmaU. Tiinttm-
q»xm pultiis cmtefictem •venti; (j- Angeltis Bomim coarânseos. Fiat ajia illorum
tenehrd (^ lubricum: (Âifgctns Dominipcrfequenseos. Ec Plal. 91. verf 10. &
feqq. TSlonaccedet adtemalutn-, crjlagelltim uon appropinqtiahtttabernacuhtuo.
,ôniam AnÛsfuis mandauttdete, vtcujlodiantteinommhtisvitituis. Inma-
nibtisportahuntte: neforfeojfendxs adlipidem pedemtuum. Hifce confifusag
grcdiorDE vM orando, obferuans Dev Mmihirefpondentem.
300 VerfiS. 300 Vtdiligat
Neminem enim diligit /r ^Kl^^^^nem enim diligit nosPsv s.
D E V s, nifi qui cum Sapien- 1) EV s, nifeumy qui cum S a- quscrarnus
S API J N-
tia confuetudinem habcat. piENTiA inhabitat. TIAM.
l^minemdiligitD E v s ntft, &c.] Perculfic (D E v M teflor ) animum

,
meum dum Icgcbam, Vox hxc Sapiencis. e v s bone, quid hoc efl ? ne-
, D
mincmdiligereDEVM,nifieum,quicumS a p ie nt i a inhabitct:In-
habitat autem cumSAPiENTiA, non nifi in viis eius qui ambulat qui ;
Devm extoto cordeamat, &Proximum ficutfeipfum; quiprimum&

anteomnia quxritregnum De i; quitiraet Devm, &opcratur iufliti-
am,hocefl,TEOsoPHvs, qui folus veraj SAPiENTiit incola , do-

minx fuxmirifica; obediens, eique foli totus (Corpore, Spiritu & Anima)
deditusac feruiens: autfaltcm itafludens, verf i.Totumrequirithomi-
nem. Non potefl quis dominis inferuire duobus S a p i e N t i j« ittcr- ;
nx, &mundo immundo. (Se^njlinfludio hoctampio tam fando, tam

honefte fruduofb, & proximo , & nobifmetipfis: Mundus $-r(U«&/ e v s D
5oni> / & contra. lacob. 4,4.
JOI
/f Cum placucrint D o- 1
^'°'"*
I
^t* fUcuennt Iehov/e 501
,
^""^^^
MiNO \ix hominis, inimi-' via virij etiam tnmicos eiHs
cos quoquc eius conucrcct pacatosredJetei.
adpacem.
Cumplacuermt, &c.] Vc placeas D o M N o, in viis S a p e n t >E (vcvi
i i i
7.) ambula: ncminem cnimdiligit Dev s, niliquicum Sap ient a i
iiihabitat , vedi 500. Et tunc coget D o M N v s inimicos tuos paccm in-

i
irctecum: auteofdemdifpcrgct perSpiritum virtutisRuT:, vtcftSap. ir.

verf, zi.QuarcAchorduxfiliorura Ammon,Iudith.5,i7.&i9. T^nfitt,
ina\.\\z ,qtii tnfiilt 4retpopulo ijlt nifi qttandoreciffttactdtu
, oMiN e ifni. D 1 D
Quotiefcunqucautem pccnitueruntfercccHiireaeulUiD E liui, dcditeis
D b V s vittutcm reliftendi.
Sap.
/^ T>oUnx { etUm )efl 1^1-
8.
Eft enim pcrita Scientia: Vetf^.
D E I, atq; eiinitiata, ciufq-, sciPLiN a::De iy<isr elecinx

opcrumeledtrix. opentm iUitu.
Docirix, &c.]Doctrix, eleftrix.&inuentixScientixoperum Dei,&

quaii qusdam Sacerdos atque Magiftraartificiofiflima, tam myfteriorum
SS^Scriprurs, Naturarquc fecretorumiiuieftigandorum&inuenicndo-
rum,quamDis c ip)l iN ;t, h. c. Ti M o r i sDei, verfT, 14, j.&ijS.
'^"'^^-
303
Quodfidiuitiarumeftin Etfff^diHitif appetitntuy
vita poflcflio dcfiderabilis: in vitaj qiudS apiehti aIo-
quid S A p I E N T i A , omnia ciipletiitJj ifqtt£ operatur 0-
opcrante , locupletius? MNIA^
Omnia
JatS API-
£MTIA. Sidtuitixappetitntur, &c.] Non tamenvtindefuperbias, sutremfacias
'nundancmundanam;fedvthoncfteviuas, fisque Elcemofynarius D e i;
in holpitiaU hoc magno,fubueniens Proximo tuocgcno.Si m hunc fineni
optas diuitias fapientcr adiSAPiENTiAM vcram dabit ex laboribus
, :
manuum tuarum SAPiENTi.«inLABORATORio Sapicntibus

vndetuquoquedarcpoterisjvicc De i. Videverft'. zpijjij.&îp. Diui-
tix,per S A p lE N T i>Elabores,Donum DEi,verf 32^. âoperatur
O M N I A.] QuiaeftOMNi Ain Omnibus, &inOmnia. vcrf i^p.vcr-
borum horum paucorum fenlus eftlatiffimus imo infinitus. Mentis labo ,
res iuxta Amphitheatrihuius dodrinam hic Thco Sophicc cxerce ex-

, , ;
pericrismirabilia. Vide vcrf 137. Ex cognitione, poflcirione&fruitione

horum Philofophi veri mundum contempferunt immundum. Hinc vrx
,
MorieniRomani;0w«f.f^«/O mNi Kfecumhahentt alicnii atixiiiiincnindi

lent. Et Philippi Theophrafti Paracclfi; AhertM nenfit-, qHifiuiefftpotefl.
Aurcalibertas.
504
<^ Si autem fenfiis opc- j
^"^- * Si autem Vrudentia agit,
ratur:quishorumqua:funt, I atque opiera efficit : qmdiUain
magis
:
GRADVS SEXTI. IT7
magis quam Illa eft 0' arti- remm natura artifaojttts eji ?
Siautewfa:p.is, &:c.] Si fcnfu , rationc, prudentia.intellcdu, artcaliquid

prxftariauceirici potcft.qLiid
I l l a (qua;dar, fcit, intclligit&operatur
I
OMN A)in rcrumNaturaarciricioliu.scft.autreperiripoteft? Arttfex.]
I
Eirenim(comprobantcExpcricntia)eilediixcorum omnium, qua^funt

achuntl3ona,autinNaturj,autvita. Hjnc,igitur,pra:ficiasTibiip(i, nec
non Oratorio ac Laboratorio tuo vt tibi prxlit Spiritus familiaris , tc do-
:
ceac, ducac, cuftodut,beDcquenoire,velle, efle&poirelargiaturinO-

MN I B V s.
]o\ VetC;.
Si vcro luftitiam quis di- Et fW/ilv sr iTiAM. quts
lio;it: laborcshuius virtuncs diligit; labores hiiiiis magnas
funt: Tempcrantiam enim habent yirtiites: ffSobrteta-
Jocct, &: Prudentiam, iutem entm (^Prvdentiam
ftitiam ac tortitudmcm quidocet, i^ Iflv ST ni AM^
bus nihil eft hominibus in FiRTVTEM, If quibus yti-
vitavtihus. lius nthilejl tn ytta hominibus.
&c.] Si amatqtiisid, quodeft iuftumac^qmim

SiIuflitiiTnqHisdtligit,
(verfSi.)mediante Sa pie n t i A poliidcbit; vtver(." docccurjs». Scali-
quotfequentibus. Verfaturcnim II l a inconformandisquoquc homi-
num moribus atquc virtutibus comparandis,DecaIogo cos conformcs vi
usreftudentes tâcicns. Sobrietatem.] Qua: ianuaeftomnium virtutura.
Anima ficca, prudcntilfima. Mcns obccfa tendens deorfui-n non furfum.
,
Grapula ( quam Diabolus concacat in bibulorum ccrcbclla ) focdius quid

omnibuslatrinis. verf 75?. Audi Paulum adEphef j, iJ}. T^lite, inquit,
ir.ebriariûine ,in quo eft luxuria .fidimflemini Spiritufincio ^loquentes vohifmtt-
ipfs inpfalmis, cj- hym?iis, (^ cmticit Spiritualibus in cordibus vejlris DoM i n o

omni hus tn nomine
^ratias agentesfcmperpro D
o M r N i noflri IhsvhChri-
s ti,Deo c^F^m. Hxcille. Iciunium Ghriftiane inftitutumcumabfti-
ncntiaa nimio cibo & potu illicitifquc voluptatibus, cum Iudu& humili-
tatc animi , pcccatorum confcirione &: precatione Diuinam Glemcntiam
(impIicitcrambientc,eftinftarfcoparum,quibuseuerrimur atquepurga-
mur proaducntu SS-'ho(pitisiintcmpIumfuum Gatholicon ('figuraAm-
phithcatrihuiusfccunda, &vcrf ii8.)triunum, Microcofmieon, reno-
uatum. Domat enim I e i v n i v m carnem humilitatem parit fugans te-
; ,
meritatcm; Gaftitatis lumcn accendit Intclledum acuit; cleuat Men-

;
tem falubriaconfiliaadminiftrat; fugatmorbos; &impetrat(cxgfatia)

;
gratiam Diuinam. luftitiam.] Illam qua: virtutes in (^(q complcditut o-

,
mncs. ûibftsnihilvtiliiis , &cc.] Nam ita viucntes amici conftituimur ,
De I; aliasnequaquam: quoniam inmalcuolara animam non introibit

S A p I E N T I A , verf 118. Ncc vllum diligit D
e v s , nifi qui cum S a p i-
E NT A I inhabitat. verf 300,
'S8 INTERPRETATIONES
306 Prajterca (1 quis multa- ^"^*- Et JfJimultitiidmemSc 1- 506
rum vfum rcrum deddcrat, INTIA dcjiderat quis : fcit
\\xc antiqua nouit,&: futura frneterita , c^ de futuris tejh-
coniedtat^fermonum verfu- mat: J^ fcit njerjutias fermo-
tias atque ^nigmatum ex- num, f£ J^ diffolutiones argu-

plicationcs intclligit,figna mentorum [f figna
: mon- ^
& prodigia pr^nofcit, cuen- flra fcit antequam fiant O" ,•
tcmpellatum ac tcm-
tuscj; [feue?itus temporum i^ fecu-
porum. lorum.
Siautcmetiam Scientias reconditas,Aftes

Si mu/titudinem Scien(iit,iic.^
recretas& Experientiam multarum rerum defideret quis,fcit 1 l a prx- 1.
fcrita,pr2fentia & tutura: neque folum Ipfa taha fcire vult.verum quoque
fuxi1:udio(ogermano,ideft,fidcIidilcdlo,mcdiantibusancillisfuisHdelio-
ribusaut virginibusquaficubicularibus, (vertr74.&: z/o.^Scientiisputa
& Artibusfecrctioribusbonis,iuxtaLegesatqucDoctrinam Amphithca-
huiusTheofophiccreuelare, communicare, dare&fortunatoinfpira-
tri
rcfuccertuLabores eius,virtuose potcft, libenter vult,atqueamicegau-

der. Sctt 'verfutiîs firmonum^ Fallacias orationis, & folutiones a:nigma-
tum qus func obfcurx atque implicatx fententia: quales Solomoni pro
; ,
ponebatRcgina Aufi:riautSiiba,3.Reg.io,i.&z.Paralip.p,i. Itcm Para-

boiarum,Allegoriarum,Mecaphoranim & figura?umaliardm,ver(!^.Z)//^
folutiones argumentorum'^ Quia Ve r i t a s eft; cuiadftipulaturExperien
tia,refutans (yllogifmum lophifticum omncm. Signa(^monfira,&Cc.]Non
tantum Ipla lcit,(cd etiam 0't iam dithim) hominibus aperit. Quomodo?
Annuntiationevirginumfuarumcubiculariumj&mihi/^fatearvcritatem)
quoquenonnunquamfamiliariirtn: ChriftianeChrilUano. Euentus tem-
pru7n (jrfecul. ] Proptcrea Prophetas(v. joj.)conftituere poteftarque
conftituit.
Vctfj.
507 <^ Propofui crgo h a n c Itaque hanc decreui mihi ad
j^ adduccrc mihi ad conui- '-ufltm '-vita ac confuctudinem
ucndum <^' lciens quoni-
^ adiungere^ certo fciens eam ho-
am i^mccum communica- norum confultrtcem mihtfore,
bit de bonis,&: erit allocii- curarumque ac molefit£ confo-
tiotardiimei. latncem.
/'/<7/(7/2!/,&c.]Diuinumpropofitumhoc,&:fummebcatum.Propofuifti
idem in me mihi.o Hhochmahel, inque co fitmum &: faxum mc vt teneas,
oio.Amen. i^dduceremihi adco/iu.^Soiorem, Amicam, vcrf 106^. Spon-
(am, vct f I4<?. eam afTumere mihi affociarc niihi , vt veniat in me Spiiitus
:
cius familiaris, verf i zj. In hortum delitiarum vel Paradyfum mctis mea:.
toVw^Ccrrofciens.nonopinans. Diftidcntia,deS A p ie n t i Afibiafti-
ftenda,noncadatinS AP ie n t i ^ftudiofum :aliasfruftrabiturftnepro-
pofiti
5
GRADVS SEXTI. 159
pofitiboniopraco. vcrlL 1. 15>: 116. Alecum temmunicahit de bonis , &:c.] Sci-

cns Sapientiam alliftriccm lediiim De i fverf 25 j :
} iam faclam A-
micam meam, m)hi(D 1 Amico) tuturam in medicationibus &: foliloqui-
1
is (verfT. 28, 1^8,1^2,170, 3<j.&:c.jdc S a p i e nt x it laboribusfapienter

&:tTU(:iluoseinfticuendis,Con(iliariam Sapiencinimam,&:confolatricem
(imul curarum atque molcftiarum: fidcliilimam. Eftcnim in labore requi-
cs, in xllu tempenes, in fletu (olacium.dulcc refrigerium, quemadmodum
rede canit E(?c!cfia. Sciens , quod in dubiis &: confilium bonum datura fic,
& folatium in curis molcftii(quegratum.Intelligent hjcc non nifi fideles bc
experti quibus, fopitisjeniitjus alicduofis & rationc nudc humana L v-
;
,
MENMENTis Diuinitus accenfum cadit iupcr Intclledum.mouens H-

beram credendi voluntatem qux Nobilissima : notitivEviA.
Quoddeliteris icnpiitprxclarc M. Tullius, Orationcjpro Archia, longe
^quiorerationead Sap i e n t 7?Lvera:(ludiumtras(crridcbctacpoceil,
i
vbi (icinquic Hxcjiudn aieUfcentinrn alunt , fencciutem ohlcciant fecundai

: ,
res orntnt , aduerfls perfugium aeJoiatiumpr,the7tt : delefiaKt domi , non impediunt

foris ypernociant nohifium .,pereo}-mwtur , rujlicantur. £luodJiipfih£cnecattirige-
re^neauefenju noftroguflarepoJJcmus , tameneamtrartdebemus , etiimcuminaltii
^'/We/waj. Hxeille. Felici(limus,igicur,quicumS a Pi e nt i Ainhabicat,
&cumquo It l a.
^"'^'°
/f HabcbopropterHANc
J08 Gloriam in njulgiis propter 50
claritatc ad jurbas, &: hono- hanc adtpijcar , e3^ honorem a-

rcm apud feniores iuucnis. pudjemores luuenis.
Hahehopropter hanc cUrititem ,t<.c.^ Ratio cfl: ,

quod 'gnorantia fit matcr
adrmrationis; admiratio autem parit claritatem,gloriam,honorem. Igno-
rantenimilli, quodtu noris. Deinde:cum S a p ie nt 1 a ipfafitclara,
vcrf 142. Prasclaros quoquc rcddit Dodrinx & Difciplinx filios h.-credcs
fuos fideles dilcdos , (quorum initia in vita complcmentum in futura) i\- ,
ue iuuenes ii (int , fiue xtate fenes tam apud plebem quam

; verf 21. &: 2 y. ,
wopulifeniores: obDonaacBonaS a p ient benigneiisconcefla. i.ffi ,
Surit cnim hiin De o ip s o,.Qî erat,est, erit oMNlAin

Omnibus , vera Glor i A & vidoria noftra.
Vtrf n. 500 Sapiinti/s
305) Acutus inueniar in iu- Et If acutus inueniaf in iu-
frudus.
dicio, in confpediuq; po- ^ dicioj t^ inconjêciu potentium
tcntum cro admirabilis. admirabilti ero
i^factesprinci- ,
pum admirahunturme.
KyfcutusinuentAr , &c.] Quis iuftius quis acurius iudicab't quam
, ? is cui
Sapientia Iehov.* aconfiliis. IneonJj)eciupotent.l^Vt\iccsttic\\:t
quaterquc felices Potentcs , fi mircntur audiant ament Sapientcs oIjc- , , ,
diantque eis. 2((^J)an!l |lc§(t C^ U)o( cmb ftc. Nam Sapientes fiunc Reges Sa-
picnturaconfuetudme. verf. 74.
l6o INTLKPRETATIONES
1
^"^•"- 510
510 Mctaccntecxpedabunt, j^ Tacente mefujlmehunt y
loquentemcji attentc audi- ^ loquentem me rejficient , (y
ent, atq-, dum pluribusdif- Jermocinante neplura , ff ma-
fcram , ori fuo manus appo- nus orijlio imponent.
ncnt.
Tacentemme^fujimbimt , fcc.] Cumexpedrationefumma attcndent, vt

egoloqnar^rpedantesaliquidfingulare.Nolicogitare.quidegoproferam
fingulaic cum nihil pollit dici , quod non fit diftum prius 6 te miferuml
, :
diffidentixtuxatquepigritixinfignehoccftargumentum. QuafiSpiri-
tusSAPiENTijt crfet exhauftus , vt non xque in te ac in aliis veteribus
,
etiam hodie poflk aut veUt inuenire noua &: antca inaudita. Quamdiu vis
eire aUerius iogcnii mancipium ? Manworiimponent.'^ Significat hzc ma-
nusadosappofitioatq; admatiofummumftudiumvoluptarcmque, quz
(i^jAjjKgi*} G rxcis appcilatur ; facmnt enim audientiam qui ita filent , & fi^
,
lentuimrummum.
'^"'^'3.
51X Prartcrea^^habebo per Tropter hanc ^ ii^mertali- 511
H ANcimmortalitatem-, &: tatem ohtmeho , ac relmquam

memoriam «tcrna his qui memoriam pojieris femptter-
poft mc futuri funt relin- nam.

quam.
HabebopropterhancimTnortalitatem.'^ Datenim S A
i£ n t i A claritatcm
p
aEternam. Et,(\\cx:nxr\y(]uodd\\\thihn\cm,DtgnumlaudevirumMiifave-
tat mon, quanto magis hoc Sapientis noftn ; Mcmoria «nim ufti cum lau- i
dibus: nomenimpiorum putrefcet. Pro. 10, 7. tJÛmerUSapientiifemper

/>z^^»f<//c7/tf«^.SuntenimHbrivafimemon2, &:famapcrpetua fapicntum.
Amphithcatrohoc(laus D
e o)& cgo Hemir.mKhunrath. Lipf Med.Dofl,
TheoSophi.camarormemoriam pofterisrehnquamhoncftara&: bonam
apudbonosretiamindefpedumdiabohiquamaruaaqueipfius. Etquam-
uis fucum diccndi non fim fecutus fciatis caufx veritatcm potius quam
, , ,
locutionisornatum mequarfiuifTe. Gratiasautemago meo,quod Deo

hoc virtutis fignum voluerim (D £ i gratia) oftenderc. Sap. 5,14.
jii Populos gubernabo , na- Vctfi4.

JfDiJponam populos : ^ 512
tioncfquc mihi fubditx c- Ijnationes mihi erunt fubdi-
runt. t£.
Diônampfpnlos ,^c.'] Tamdodrinahtcr, quam pohtice. Nationesmi-

hieruntfubdttx.] Quia Rex.
^"''^
jij i^Timebuntmcaudicn- j
Tyrani Jormidahiles quum 515
tcs Rcgcs horrendi; <în I audimnt y meextimefent, in
mu Ititu-
GRADVS SEXTI. idi
mulcicijdinc vidcbor bo- multitudine bonus yidel?or, m

nus , 6c in bcllo tortis. bellojlremits.
Timehunt //.r ixTc.] Hollibus &: iniinicis meis Formidabilis ero & terro-
, ;
remeis S a p k^j t 1 a (qu>c mccuin) miiciet a

i i N o pio (ponfa , DoM
mihi concclla. 1» multitudine,?<.c ^h\ viilgus bonusapparebotcmporepa-
cis proptcrl v s T it A M,exqiiavinboniappellantur: &: fortis tem-
1 ,
porcbclli,propterS a p E N t i a Mjquarmeliorquam vircs.vcrf. ^3.

i
^"'•'+-
oH /^f Hxccogitasapudmc, Izfxcnpudmcreputas,fum- 514
&c commemorans in cordc maqueanimicuraperpendenSj

meo,/^quoniamimmorta- ejje immortalitatem mcogna- Fruftus&
Vtilitatcs
lis cft in cogitacione S a p i- tioneSapientite, Sapientja
vcrae.
E NT 1 /E. I
H,er.coiinnsapuJlme, tccP^ Nonobitcr, nonrupcrficialiter,redfl:udiose

ac ful:icitc incoidemcohxc, ide(I, S a p i e n t thclauros, laborcs, i >?;
truftus&r vrilitates, animiLmce perpendens. Mcdicationcm &:ftudium

coniunxitSipiensnofter, cumlaboribusde S a i' i e n t i Afulceptis, in
quoetiam a nobis ftudiose imitjindus Orando &: Laborando fimul. Non
:
laborandamab(qucftudio &:mcditationein Oratorio. .ônidm immor-

taliiej}, &c.]Sv"ioplinhicinflicuicvcilit;atumS a p i e N t i a
"Ij "OAlr"-
dcquibus ,
inpra-ccdcntiDus prolixc.
VcrC
5'J Ec bonam inamicicia il-
j8.
/Êf inamicitia Il/ius de- 51^
lius delcclacionem, diuici- leciatio bona, ^ in operibtts
afquc incxhauftasinlabori- manuum ilhns honejzasjinede-

/
busmanuumeius, acquein feciione,<(sr m certamme loque-
c^grcllione eoUocucioneqi UlUtusSA PiENTi AjO^pra-
eiuidemPrudcnciam,atqiin clantas in commumcattonefer-
communicacione fermonu monumlvsivs^
crloriam.
£//»rf«/ci/«i//;w,&c.]TriahicSapientixfiliocommcndantur. I. Ami-
citia Sapientix i£ternx; deindc Labores eius, demum coUoquium. Labo-
rura veio eius& colloquii nemo poteft ficri particcps, nifi contradaprius
firma & inuiolabili cum cadem amicitia quod non nifi rclidi & repudia-
:
ca mundan a Sapientia immunda ficri poteft. Tum deraum ycra & fincera
djledatioex Amicitia ^ternx Sapientix hauriripotcft. Ex
diA.iQ,j.iXri^
laboribuscms,honeftxdiuiti2:excoIloquio,prudentia&gloria.
Prou. 116 SapientJ/g

516 /yBcacusliomoquiinuc- ;.
Beatus homo , qui inuemt
laus.
nicSAPitNT I AMj&quiaf- Sapienttam, f^ homo qui pro-

fluic P R V D E N T I A.(Lcgitur&:, ducittniucemintelltgentiam.
effttit Pry.dcnuam.
X
BeatM homo ,qui,&cc.]Quid,q\ixlo,hciiUuseo,qui inucnit S apie N-
T AMf CumintocoVniuerfo nihil fic
I prarftancius, cxcellencius,vriUus
Sapiektia. Racio eft, quia dat D e v m ; Semetipram Amicos
; facit
DE Prophctas conftituit; dat longitudinem dierum; honores; diuitias;

I ;
o M N lA. Videverir.ji^.&ijiy.QuisetgOjmortaliumnonquaEreret.tota-
que vif-T. amaiet eam? Occupct vlcimum magna fcabicSjCxuletque e li-
mineMundi.
Sapien P7 Mclior cft acquifitio E- VaC 14. îa melior eH negotiatio

ff negotiacionc auri &
T I (E dona, ius cms negotiatione argenti : ty
'
d frudut.
argenti,/^primi &:puriflimi auro meltore^ prouentus eita.
frudluseius.
7{egotUtione ituri,!:Cc.] Negotiationc mundana, Q^xfiniintiariaifonerato-
&c. omni infticuta, exercicio indetefloj propter fo-
ria.pjtYtiUni deceptoria, ;
las diuitias pecuniarias,aurum &argencum. S a p i e n t i a acquiricur
praxi cancum TheoSophica mcncali, ex infpiracione Diuina, in Oratorio

vcroque; S a p i e n t i a frudus non infimi nancifcuncur negoriacione
laborum manualium Sapienci,in Laboracorio. Hermcs cap.i. Intamlonga
^tate, inquit, ncn defliti etcperiri, nec Animx a Uborepeperci, artern (^ hanc fcien
tiamfiltM DE I 'uiuiinjpirationehayuiyquimihifamulofuopanderedignattti eH.
Et paulopoft: D E o gratiai agtteiC^mhanc [cicntiam vos docutt (mediate & im-
mediate )gratos enim diligit. Primi ^
pnrijf&cc.'\ B o N v j(t enim s v M-
M V m,(Deid on vM)HominiadMonadisfimplicitatemredufto,re-
duciveTheoSophiceftudenti,confert,videlicet,Agnitionem,Cognicio-
nem,Cognationem,Vnionem&FruitionemlE h o wa^Qk e a t v Rit
acqucNAT V RiE,H o M iN I sq;i p s i V s,hoceft,CacholioeoMN ia:
in quo tercriuno plufquaperfeda, vcra, fumma, Catholica, hic &r in arter-
,
numfrudtuoseduratura^confiftic Beatitvdo. Omnianamque Dei

myfteria ( quae nos fcire vult) Natur.rque fecreta,omnis morum &; Lcgum
ratio iuftarunijomnis prarteritorum, fucurorum nocicia cx
prxfencium &: ,
S A p i E N t I A jeteinaE, folius vcra:,fonce inexhaufto, fcacuriuncemanat

&:deriuanturinnos,percloquiaeius Librorum SS.* Scripturaf,Macro&
MicroCofmirairabilia,mirabilircrreuelantur&tradunturnobis,audiun-
tui-,videncur,obieruantur,aDo£l:rin2;& Difciplinxfiliis.Noncuiuis taci-
leadircCorinthum,nedumS a p ie n x litgazamiTheoSophiceOran-
du, fapienter Laborandil ChriftianoCabaliftice, DiuinoMagice,
: & Phy
(icoChcmice,iuxta Leges atq; Dodrinam Amph. huius, currendii fudan-
duminOiacorii&Laboratorii ftadio. Vidtori /S^Cflfo^quodeft^vidoria;
praemium, dccernicur; non fomno vitiorum dormienti auc pigro.
verCi^.
518 Prctiofior cft cundbis o- '^retiofioreflmargarttisyf^
pibusj &;/ômnia quxdc- omnia defiderabtlia tua non
fidcrantur, huic nonvalcnt aquanturei.
comparari.
Omnia ] Mundana ,quorB gloria vana Sapiencia enim propccr fe ipfam
:
cognofcicur atque inucftigatur; quia in ea eft res interna, Aurum & Ar-
gentum,
&
GRADVS SEXTI. 16}
gentum, & nonexterna, &:limulverir:itisinq«i(itio. LabonbiiscnimSa

Duiino-Magicis, &Phyfico-Che-
pientix*, h. c. ChriH:ianoC.ab.il)lucis,
micis acquiritur Lapis Philolophorum, quidat Solcm & Lunampcr&:
exfeicumcxterjE artesomnes addiicanturnonproprcr feipfas, lcdpro-
pter, aurum&:argcntum,extranca.QjjareS A Pi ent i a cxrere,exFon-
tc Bcnignitacis fuxpercnni, largidlmc donat(modo, quo dictum)opes
innumcras thcfaurum inlinitum Bona &i Dona Animi , Corporis atque
, :
Fortunxjdida. Vidcverfl. 4^,114. tcîy.
n? Lonmcudo dicruin dcx- yeiC.16.

,^ Lotigitudo dterum in 515
tera illius: &in (iniftrailli- d.extera EirtSyZ^ infimfira, lUi-
us , diuitiaj & gloria. iis aiuittx, ^ghoria.

Longitudo ditriim , &c.] Mcdianteenim Physico-ChemiA, (qUcT
SAPiENTiit verx, inhocleculo, pediflequaeftfidclis, &virgoquail
Cubicularisalecretis NaturalibusjfilioDifciplinxinduftrio, D o m i N a
benignc Jargitur Vcgetabilium , Animahum partiumque corundcm Mi- ,
neralmm, Lapidum, Gemmarum , Margaritarum , & Metallorum Ellcn-

tias prstiofas , fubtilitatefq; falutariter etficacifTimasumo , &: La p i d e m
Philosophorvm, reftaurationisac conferuationis noftrsvenlll-
mamMedicinam Catholicam cx quorum vfu lcgitime Mcdico longitu
: ,
do dierum. D v i t i .« vero ex Lapidis catholici prxfati benedidi vi mi-

i ,
rifica, qua MAalla inferiora in fuperiora, hoc eft.in Argentum &: Aurum,
reueraconuertuntur, &incfre&:informa fruduofiflime traufmutantur.

G L o Ri A dcnique, exvfuLapidisplufquamperfectiChriftianoCabali-
flice Diuino. Vide figuram Amphitheatri huius quartam. Obferuandum:
quo dextra dignior fini ftra, eo longius prxterendus diuitiis pecuniariis fa-
nus & longaruus vita: ftatus. Vide verfT. 3 2(3.
r-o /^Viaêius pulchrx, & ^"^'^-

Vix eius^ yix deleSiabilesi jio
omncs (cmitic lllius pacifi- 0* omnesfimitte eiusâx.

ca:.
Vi/temspulchr£?^ Totapulchraeft Sapientta, forormea, ob verita-

tem in Dodrina & Laboribus vtilitatemq; ex frudibus PacificA, fiue Pax;
, :
quia animiirrcquietudinema Deo ipfohominiimmiflam, etiamfuper

Phyfico artificialibus (de qua tertia huius Amphitheatri parte fub nume- ,
ro I. Probat. j. ) fruduosc fedat defiderium ardens fufficienter implet &

, ;
hominem totum tranquillum, quietumac verapacc ( verf. 25.) interne

extcrne pacificum reddit.
,
Vetf
511 /^Lignum vitx eft his qui 18.
Hxc Itgnum yttdz efi appre- 5ii
apprachcnderint Eam;& qui hendenttbus eam: i£ aui tenent
tcnucrit Eam , beatus. eamy beatt.
X z
,
i<54 INTERPRETATIONES
X/g«ifOTa'//^.]Secundum corpus, Spiricum & Animam: invicahacat-
que tutura. Poteft etiam hic pcr Lignum virje incelligi cognicio e i , fui- D
ipfius, &Naturz:luntenimhn;trescognitionesfru(StusS A p ie n t i j€.
Ab cftcdu ergo &confcqucnti (tanquam fignaturaindicante) iudican-
dum quoque &c concludendum , quod Theo- Sophi.SAPiENxijt La-
bores(puta, Chriftiano-Cabalifticos,Phyiico-Magicos,&PhyficoChe-
micos)fapienterexercentes, (hienimS A pie nt i am cumfrudihusE-
ius apprxhcndunt tenentquc ) fmt ctiam immatricuiati in album iufto-
,
rum.Nam trudus iufti iignum vitx.Prou.it^ô.Palllue & Adiue.Magnum

folatiumhocCabalx, Magix&: AlchemiasTheo-Sophice operamdanri.
Certiticatiovocationisdminx.
3" Quonia Sapientia os mu- Sap. I».

/fSATltNTIA {£tenim)a- l^^
Vctfii.
torum aperuit, linguafqi ^^- pemitos mutomm, t^ Imgttas
fantium feeit difcrtas. tnfxntmmfacit dijirtas.
S a p. afernhos, &c.] Eloquentiavera cum Sapientiaconiundaeft; &

nafcicurexmultarum rerummfalhbili cognitione. Vbienimresipfa: dc-
ficiunt , ex veris Sapientis theiauris Spiritualibus Diuinis aut Naturali-
, ,
busdepromptx, ibiharc rerum inopia, autobmutefcere facithominem

in rebus arduis , auceftundic fe animus , in ineptam , vanam &: ftultam gar-
ruhtaccm&vaniloquentiam,D e o Angelis&hominibusinuifam. Fal- ,
facloquentianafcitur exfcrpentina lilaaftutia, &opushafcetmultisver-

borum lenociniis , colonbus & pcrfuaGonibus, adfallendos animosho
minum.
3 »5 McCUm (vlteriusinquit S A- Prou.8.

VeiCH JfTenes me efl conjilium i^ 5^3.
P I E NTIA I P S A ) eft C O N- Saptentta^ Ego fum Intelltgen'
siLiVM&;/EctyiTA s,mea tta y mea ^fortttudo.

cft pRVDENTiA, mea eft
FORTIT VDO. i
Penesmeefl Canf. ^ SAp .
] Non pcnes fapientes huius mundi immundi
infipiences , pafllm in ftatu Ecclefiaftico & Politico,diabohcaaftutia, im-
picregnantes:aucinfchoHsquibufdamEchnice,hoceft, contraS a p i-
E N T I A M vcram ( in & ex SS* Scripcura: Nacura: & Mentis purx libris ,
autTheo-Sophice,velPhyfice, Phyfico-Chcmice, Phyfico-Magice,&c.

vtfupra annotatum, fimpliciveritatevcracique fimplicitatedocentem)
fecuhdum Echnicorum quorundam deliria fupcrciIiose&(prohdolor)
impunciuuencutemfeducenccs. Sapienti^ TEternxfoIiuseft Con-
filium > Sapiencia , Prudencia , Fortitudo finc cuius Spiritus afflatu : nemo
vnquam vere Sapiens Philofophus Confiho valcns Pludens
, , , , Fortis : fi-
nc cuius infpiracione , & illuftracione, dodrina nulla vera , folida aut fana.
5*4 Pcr me Regcs regnant, & j

Vcrf 15. I
IfPermeregesregnant, ^ J14
Principcs
L
, ,
:
GRADVS SEXTI. i6s
Principcs decernuntiuftiti- Legum conditores mjia decer-
am. KUUt.
F/rrOT^&rc.JPerLcgcmmcam.quxrcintillaS A p lE n t i it iuftiti.xquc'
mcat: & propterea conformis mihmicc ipfi. Ego ipfa Lcx mea,Iufl:itia,Ve-
ritas, Salus& AnimaRegni. Egoiii(hcuoMagiftratus,&mutoimperia,
promeavoluntate.
Per me Principes domi- vcrf u. cj)gj.

^g f^prlncipes impe- 5iJ
natur,& prmcipes&omnes ranty O* fotentes mjia decer-
iudicesTerr^c. nunt.
PrinsipesimperAnt.'] Ad verbum , principabunt id eft , officio Principum

Doniinorumautlmperatorum funguntur. Hebrari, interGermanosho-
diernoclieviucntes,Germaniccvertnnt, Kexregnauit ,t(tftini^fâtQ<(&nu
gff, AnvcroPrincipesomnesper S a pien t i AMregnantr Non,fcd
n (altem , qui fvt eft verl! iô.; diligunt eam & qui mane ad eam vigilant
,
non qui diligunt comefTationes 6: potationes, quor um E v s ventcr eft: D

qui Deos flmulanc , &J Bacchanalia viuunt.
&
Mecum funt ^
gloria, tpes fuperbs
diuitis
&
^"^ '*•
funt,
'T)miti£ (^
fuhftantia jlahilU ^
gloria mecum
^ m-
^16
iuftitia. jiitta.
D/«//;,«c^"'^/m«,&c.]Subftantia multa & magna: opcs non tantum fem-

pet & inxternum duratura?,verum quoque pceuniarix & tcmporalcs.Vn-
de patet, etiam diuitias non fmipliciter cftTe damnandas cum cx S a p i- ;
E N T i it laboribus , (ingulare S a p i e N t i ^ fint Donum. Contempla-

mini, qu£efo , vnius faltera operis Phyfico Chemici, Catholici, (de Caba-
lifticis & Magicis iam lubenstaceo) vfura fru£l:uravc tranfmutatorium,
tertia 5: quarta Amphitheatri lîus partibus veracitcr annotatum mira- ;
bimini S a p ie nt i>EinNatura(perartem)viresatquefecreta, &con-

firmcmini in veritatcde veritate Thcfaurorum SAPiENTiiE jEternjc.
Naturalium, vosS apie n t i.«ver2theoriceacpra£ticeftudentes. Vi-
deverir.3o,5i4>3iJ«&ii9.
317
Melior frudus mcus
eft
Veri: V.
If êlior eft fruSltu meta
auro &obrizo: &:prouetus auroiis^LapidepretioJo: ^ge-
meus argento elc£ko. nimma mea argento eieSio.
eJMelioreft, Sjc.] Teftiraonio DE i ipfius, Iib. 5. Reg. 5, ri. Vbi ficlegitur:

Di/exit autem Solomon DoM i Nv M , ambulam inprxceptit DauidpatrUftti , ex-
cepto quodinexcelftsimmolabat , ^ accendebatthymiama. {^pparuit autem D o-
M NyI .s Solomoni in GabaOHperfomnium no£ie , dicens , poftula eûodvii , vt dem
tibi. Et ait Soltmon -^Dabis ergoftruo tuo cor docile vtpopulum tuum iudicarepojftt.
,
, ,-
i66 INTERPRETATIONES
(^difcernereiftter bonum(^malum. Pltcuttergo/err/to corum D o M i N o , auod
Solomonj>of}ulii(J'ithuiufmfidirem. EtdixitDo M iNV s Solomoni, quiaftoJinU-
itverbum hoc Q" nonvftnflt tthi dies multos nec diuitias aut^ntmas immirorHm
,
, ,
luorum fedpojlulajii tibiSaMenuim-, ad dijccrnendum tudtcium: ecce,fecitibi/e-

,
cundum fermones tuos-, (^ dedi ttbicorfipiens înt(ll'ge»Sy tnlantum, -vtntdltii

tute tejimilis tuifuerit , necpo[itefurre6}urtt5fit:f:d(jrh^c,c[uxnonpoflulifii de ,
ditibiydiuiti.t^sfcilifet ,
(ôljriam , vt nemofuertt ftmilistuiin Regibu^ , cunciU re-
tro dtehiu. Si iutem ambnlwerii in viis mep< dr cuflodkrisprxcepta, mea, , c^ man-
,
dita mea ,fctst ambu/auit pater tutts , lengjsfac!.im dies ttios. Igitureuigilauit Solo
mon , ey intelltxit quod iffet (omr.ium : cumque veniffet lerufalem , fletit coram arca
D o M I Ni (rohtulit holocaufla, ^fecit victtmaspacificas, ^grande
fiederis ,
comiuium vntuerftsfawfliifuU. Omnis S A p E n T i i« i£cernae fructus bo- I
(lUSiOptimuSjquiDiuinusipeiduransinoirneaEuum.Vidcverf.^y. 5^:214.
,aS
^ Vt ditc diligcnccs mc ,
'^"'^ "•
Vt dtltgentes me h^reditare
&
pleam.
^ thefauros eorum rc- faciam ejpperpettttim, t^ the-
fturos eorHm repleam.
Vt ditem ] Corpore Spiritu & Anima Bonis ac Donis Corporis Ani-

, j ,
FinisSapi-
cncix. mi & Fortun^, communi voce diftis In tcmpore, & in zterniim duratu-
:
ris. Thcfauros'^ Corporis , Spiritus Mentis, didlofque Fortuna^. Internos,

,
8«:extcrnos:corporalesacipirituaIcs.
Ji? Quimcinucncrit, /f in- Verf 5j.

V^m qui inueniet me , in-
ucniet vicam, & [f hauricc uemtvitam: i^hattrttyolttn-
falutcm a DoM I N o. tatemalEHo vah.
cnim fons vita? fi quis fitit vcniet ad cum & bibat

Inueniet vitam ] Eft , , ,
lohan. 4 14. E(a. J5 1. Apoc. zi,6. Ncc xtcrnam folum inucniet verum
, ;
& in hoc mundo temporalcm longiorem ex frudibus S a p i E n t i ^t la- ,
borum Phyiico Chcmicorum. Namlongitudo dicrum, indcxtera eius.

Vidcvcrf.319. Htf«r/f//i/«/f7»,&:c.]GratiiteritDo m 1 n o, vtfauoreeum
profequatur & impleat in omnibus aftionibus labonbufq; fuis benedi-
, , ,
£tione;ita,vcobtineatfiueanequaturvoluntatcmalE h o v a H,hoceft,
Benc velle,nolIc, efre&pbflc iuxcavoluntatcm luanainomnibus, quz
;
Orando&:LaborandoTheo-Sophicevultautoptat.Summa:DoMrNvs
ei crit promptuarium, ex quo accipiet,quicquid fibi placuerit. Vidc v. 181.
VetfjS.
55 o Qui autcm peccat contra ,î mtemfîn me fecea-
me, Ipcrnit animam fuam: uenty Udet antmamfuam. 0-
omncs qui odio habcnt mc, mnes qmmeoderuntf diltgunt
diliguntmortcm. mortem.
Inmepccciuerit.'^ InSAPiENTiAM aEternamgrauitcrpeccat, crimenq;

larf^Maicftatis Diuinx committit, qui Lcgcm, Dodrinam & admoni.
tioncs
,
GRADVS SEXTI. 167
tiones cius tam Hdeles atque amicas , fcurriliter deridet , contraque con-
(cientix teftimonium fecuie fpernit : eftquc (diabolo excoccacusj miurius
fibiipii ; quia cpprimit (e totum , cxpolians Corpus , Spiritum &: Animara
fMacro &: Micro-Cofmice) Benedidione Diuini.
Prou.
551 ,^Permc(vcr6)mulcipli- 9.
Per me entm multwlicabi
mn- 55'
Verfii.
cabuntur dies tui , & addentur dies tuiy t^ addentur tibi
turtibiannivita:. anmyita.
Permcy &:c.]PerBcncdi(n:ionemmcam , frudufquelaborummanuum

(meodudlu) tuarum, in Oratorio&: Laboratorio, dequibus inPrologo
hocpaflim.
Prou.j.
33i Fili mi , ( iterum patemc admo-
Vcrf. II.
Tili mine recedant hdc ab 0- 35^ Sod-jcBtU
busvcrba
nct Sapiens nofter) nc cffluat \\XC cul/j tuu : cujiodi Legem ^ co- Dii.&cius
coiifiliuni,
vâb oculis tuis. Cuftodi gitat,lonem. om;'iapro-
L B G E M atqi CoNS I L I V M.
fpcic poUi-
cecur.
t^becnllitHti.] Ante oculos non tatitum aorporis vcram & Mentis diu ,
no£laq;tibiobuerlcntur. Zf^f.JInquadoiflrinafanavcritafqjipfaquiercit.
Vcrfii.
^^} Et crunt vita anima: tux Et erit ff yita Ânimtz tiae, 553
& gratia gutturi tuo. t^ g7'atiafaucibus tuis.
Vititimm£tax^^ Lege vcrboq; Dei, an;ma:moricnti Chriftiane refti-
tuiturvita, De v s : quammori, infehcicaris extrema?. QuarevtAnima

tuafitfemperviuens,cuftodiLcgemsrqucConfiliumS a p 1 ent lit vi-
ux.Quidahudcfl:vifaanimx,qua.n D E v s fonsvita:,verbumPatris,Lux
&rv!tahominum,&rpatris&fihiSpiricus;fideviuificansanimamnofl:ram.
Quidahud eftmorsanima:, qLiamfeparacioa De o, fontevita;, amifllo
vcrbiviuificanris, priuatioLucis fpiriru?.hs, cuifuccedunttcncbra:fpiri-
tuales, inquibushabitant fpiritus tenebrarum, fecumvehenteserroies,
&: horrores infernales: qui funt carceres animx, &: vincula mortis xterna:.
554 Tunc intelliCTcs iuftici- Prou.

Verfj».
1.
l^Tuncintelliges Ivstiti- 554 Fruîisflc
VtilitasSA-
am, & iudicium, &:red:i- AMÎVDICIV M,t^^QV I-
tudincs, & omnem femi- T ATEMy i^ Jômnemfemitam
tambonam. bonam.
Tunc.] Cum vidclicct Sapientiam Sapienter quajficris quafi pccu-

niam,&:ficutthefaurosioHicite Eamfcrucatus fueris&reffoderis. v. tio.
Solempraûcncris, &:ad Oricntemlucisadoraueris.v.170. Omnemfemi.
ttm henam] Tamincorporahbus, Naturahbus, humanis& fccularibus;
quamlpirituahbus, hypcrphyficis, Diuinis atque astcrnis. Ventruntniihi
Omni A ^tf«(»îir//frf«»>/ii!«,inquitSapiens.vcrf 191.
:
m ^ Tiinc ambulabis
dacialiter in via tua, &
fi-
pes
Prou.j.
Prou.33.
Tunc ambulabts cumfidu-
cta yiam tuamÔ^fes tuus non
l}'>
cuusnonimpinget. mpwget.
THnc amhukbifjiduc. &.'c.] Si D E v s, vita noftra, pro nobis, quis contra

nos? Sililc iiiftinct, quis deiicict? Tumodo vidoriscvotumtotopedore
Chriftiancconcipe.TumodocurajVtmembrumfisS apienti/e Dei

incarnanc viuum, TheoSophice imitans Arciicrvpum iuxra Lcgem ac
Dodrinam Amphitheatri huius: &ricTu in corpore,omnia poteris in
capitc.In teipfo quidemnimisesimbeciUis.in illonihilnonvales. Hsrc
gIoria,hcTcvid;oriano(ira. HxcviaThcoSophicaimpetrandi benevelle,
nofle.eflc&poire, a Ie h o v a H,inCabahfticis, Miigicis, Chemicis, o-
MNIA IN OMNIBVS.
VerCt^.
^l^ 'Sii dormieris, non timc- Si accubueris^ non timebis n&
bis : quiekes ,
critfomnustuus.
&; ^ fuauis quum quiefces 3 fiiauis erit fi~
mnm tutis.
hoc eft, a pcccato-
Suauiscritfmnpts^ Et dormiens, in Mentis virgincse,
rumlordibus,pcenitentia;lotionemundata:, fpeculo, Vifionibus Diuinu
tusadmoncberiSjdocebcris, inftitucris.doiSlrina l.Ttifera^nlcne refertis.
Mens('ecuraquafiiugc(pcrpetuum)conuiuium. Prou.ij,i j. Hinc Augu-
ftinus : Dities inconfittnsia ficuriar doyniti interra,(j^tiamdiuesinpurpura. De Vi-
fionibus hypnoticis, aut Reuelacionibus iomnialibus, fiue infomniis pr.'E-
fagienribus atque Diuinis,hoc tibi Laconice habcto: An im A,acura-

rum vituperandarummolelibera, fobriaacfanaincorporef;ino,vitiorum
DominaalfeduumqueRegina.fui compos ac fi.bi fefe Theofophiccinfi-
nuata,totius Vniucrficreati(quia DiviNii.CREAT oRis Vniuerfi,
particula aura')iureaggrediturafi"equi&exponcrefecretaiiungiSpiriti-
busbonisivetera recenferejNoua contemplarijprarfagire futura^dcni-
que parentcm parentisque (irradiatione parentis) tanquam in fpeculo,
Diuinitusrepr^rfentaremyfteria. Summa: SpiRiTviSAPiENTiit
Dti iunifâMens noftra.prcnitentiahter lotaatquemundata, TheoSo-
phiceelcuataaHs, & fubHmata,igneamorisDiuini,in«5/(«57;'g^(5v, hoceft,
S&ncluarium Sprttm:m boneritm,Ciac DE i Angelorum, (quod fieri poreft
homine tam vigilantC ,
quam dormientc )Spirituaha, Cabahce recipien-
do,patitur;fupcrca£leftia contcmplatur,Phyfica,cx & in hyperphyficis
(non folum per fe,verum etiam fenfibus & fenfibihbus intermedianti-
bus ) videt multa Viribas autera fopitis
: & abforptis inferioxibus , hoc eft,
incxftafijfiueexcelluautraptuinDE v Mfummo, patiturfummahoceft,
Diuinajvidetapprchendirqueincftabilicer o m n i a. •MercuriiTnfme-
gifti (qui Spirituafflatus Diuiaojexordium Pymandri.ob Doftrina excel-
icntiam,hilcc lubuit apponerc: Cum, iQq\.ut,de rerum Natura cogitaremâc

Ahntii tciem adfiperna erigerem,fobitis lam corporis finfih(tf,qnemidv2odum arci-
derefblet tif, qniebjaturitatem, 'veldffatigatigattonem,femno grauati funt fuhita
mihi •vifusfhm cerncre ûcndam immenfa magnitudine corpofis ,
qtti me nornine fo-
cms,in
, : : ,
GllADVS SEXTI. 169
canSf mhunc ynoium cUmtiret : ûidefl^ Mtrcuri tCûed d:fcere (^ intelligere cu-
pii? SumcgoPymandtr, Aieris Diuinx Potetnia, vidc quid^vclii : narntibivhique
adcro. Atcgo , cupio rerum Naturamdifceri, D E v M Q^ E cognofiere. AdhxcPy-
ni uidcr , tua mc Mente complecicre,^ egc in cunclis,qu£ vptarii, erudiam. Cumhcec
dixijjct , mutiuitforrnam (^ vniuerfapibfto reuelattit. D. Cyprianus lib. Epift.
,
9. Epill. 9. y1/<7w/»j, incjuit qutdmihifit ofienfum ,f^ quid mihttnier cxtera re-
uelare dignatuffit DoM i Nv s , «?c riiicuU ilU , cjr vifiones weptxfunt ha bmdx
ficutdc lo/ephfratresfiiidixerunt ycccc fomntator vtnit. Hsc ille. Et tiatrum de

tratre ludicium hoc Sat fcommaticum Non mirum
? ! , fi iudicium fratres
mund.ini de me idem prxpoftere feiant. Vtut (ir, certum tamen manet.in-
tfrvanosfomniatoresnonhabendoSjquibus (fiuc mediate,(iucimmedia-
tc) D E V s reuelat. Cicero EflquiddamtnnobisprsfagienscrDiat/iariS. Quid
:
ilkid Mens pra4"aga boni vel mali. Exempla tam artatis noftra-, c|uarr> ve-
? ;
tiiitatis plura, in locum reiicio commodiorem ; cui mulra, cum Kiiiore de-
duclione, ftudios^rcfcruauimus. Colophonis loco luiii Ca^ratis Scahgeri,
ex hb. Epidorpidum addam hoc de fcmniorum ventate
,
Jûi vera tieg ufomnia ,fomniin<profatur

Namnon femelmuenirnui , (y* nimisfrcquenler.
Per raraque noxpraterit abfque fenfone.
Hxc veritatis lcientiHimus, noa inei , ied Thomiftarum caufla, adduxi.
O quid folutis ell bcatius curis .'
M7 Non tin!ebis a paiiorc re- Verf ij. I

^ Nepatteas rcpentino ter- iU
petino, & a dcfolatione im- rorcy t^ trruentestibipotentias
piorum,quuravenerit. impiorum.
Non tcrreberis &: dormiens & vigilans fpe6trorum laruis

Têptueas^ , ,
quod viriscoram mundo immundomagnis& multis(ctiam nolbotem-

poreâcGidiircrcio.-necConfcienti^malxfuriisftimulaberis. Magnavis
Confcicnciae. Bona, dulcis nutncula fenecitutis; tnala, medullitus vorat
mifellos. NuUa decft voluptas, vbi hxc adeft tranquilla : nulia triftitia , vbi
eamala. AnimartranquilHcatehomininihildulcius; Lege Sap. cap. 17.
verir. io.&:ii.cap.i8.vcrf 17.
558 s^ D o M I N V s enim crit Veri: t<

^ma, Iehovah eritfidu- 558
in laterc tuo, &: cuftodiet cia tua , (^ cufiodietpedem tu~

peclcmtuum,i^necapiaris. um d captione.
Do MiN V Sfr>, &c.]EftenimlE hov a h murus,hoccft,CiR c v-

L v s Theo-Sophorum 'gneus (valeat ille picrudomagorum ficûs & pi
,
6l:us)inclufionedefenfonacircundanstimenteseum;excIudenshoftium
terriculamenta,fuganfqiieproculpartcsadueifisomninoomnes. Angf-
lusD o M INI incircuitutimenci11meum.Pf.tlm.54. verf 8. T^rcaptaris.^^
Aduerfariorum vi, aftutia, autdodrina hlfa: nec (educeris fnphifticis dia-
bolicaptionibusaveritatislineareda. Quapropter Dom 1 N i Dei O-
mnipocentis confilium & auxilium implora.vt te faciat Opera de Berefiih
"^ jftt^
o
INTERPRETATIONES
5c Mercaua ,id efl: , reiuni humanarum & diuinarum cognitionem;( qua:
Philofophia atque Thcologia) in Oratorio & Laboratcrio, fupcr lincam
redam,(cumMorienoloquor)hoccft, viam veritatis linearemabfquc o-
mni deuianoncfeUcitcradipilci. Redtefier;mod6ip(e reftevelis. Prout
ipfe credis Oras & Laboras tibi fiet. Diccs tandem, Mifericordix D e i
, ;
tuit,quod non abforpti fumus.
Sap. lo.
yy^ Culcores fuos Sapicntia S ATiE^ST J A hos quipob-
^ ^rumnis libcrauic.
VerCy.
AinmnU hberauit'^ Primum cnim mukiirum rerum diuinarum & huma-

feruamnt^ a dolonhus hberamt.
narum cognitione Sapientia mcntem imbuit &: ornat, vnde animus fuaui
reficicur gaudio: Quo cnim altius menshominisincognitionem De i,
Naturasque alcendit &: exurgit,e6 maiore laftitia,& fuauitste pcrfunditur.-
vndc & aoiore Crcatoris anuvius magis magilque inflammatur £ oque , D
V N I T V R vnde tranquillitas &: fercnitas oritur confcicntix. Deinde cul
:
torcm fui Sapientia ex jcrumnis ita iiberat,vt lofephum excarcere, cx quo

cum radii Sapientix.per intcrprcrationem & expofitionem fomnii Regii
emicarent &: eftulgefccrcnt, carcerc libcratus, in regiam dignitatcm cre-
dus&cuciluseft.
Tob.4,7.
Luc i4,i}.
J40 ^ Honora (crg6) D
N V M dc tuafubftantia, & dc
m i- ^'®2'- FfonoraÊ
uitips tuis ^
hov am. dedi-
t£ de frimittii o-
primitiis omnium frugum mnmmfrouentucmtuortm.
tuarum.
Honora D
o M r N v M ,&:c.] Non diabolum.mundane viuendo. Animo
grato agnofceefTc De iDonaacBona,qu£tibiproucniunr, qusaccepi
lti,accipis, acccpturus cs. Nam id fignificatum ritu offcrcndarum primi-
tiarum,Deut. id^. Et fic gratiarum adio efl ad plus dandum inuitatio tam ;
in Spiritualibus, quam fecularibus. Hoc cx fundamcnto Corollarium ex

truiturfiguric AmphitheatrihuiustcrtiiEfecundum,de De cima. Ho-
noras Do miN v M,fi,ElecmofynariuscxiftensD e i inhofpitalihocma-
gno, dt Bonis ac Donis, Diuinafauente Clementia tibi conccflis, Opera
cum gratiarum actione hilarique &:vultu&animoexercesMifcricordiz
inProximumegenum. Daomni-. linonChriflianitatiautReIigioni,fal-
tcmhumanitati:inhocimitabcris Archetypum Opt.Max. quitam ma-
lis quam Bonis cxoriri facit Solem datque viftum &: ami£tum o mnibvs,
,
HilaremdatorcmdiligitD e v s,i.Cor.p,7.
cun6tis,fingulisacvniuerfis.
PiosamainChnfto,impiospropterChriftum:quinosadhucinimicosfic
dilexitprior,vtfetotumnobisredimendisimpenderit.Illoscompledcrc,
quod boni fmt hos nihilominus, vt bonos reddas. Vitia odifTc oportet,
;
nonhominem. Quiobturaucritauremfuamadclamorempauperis, &:i-

Quacnimmcnfuramenfu-
pfeclamabit, &:noncxaudietur. Prou. 11,15.
rauericeadem&reimenfurabitur. Matth.y,^.
VerCio.
54' Etimplebuntur/^hor- Etimplebunturhorreatua/a-
rca tua, & vino torcularia turitate, t^^-utno muo torcula-
tuaredundabunt. rta tuafeje rumpent.
Horrea
!
GRADVS SEXTI. 171
Harrutm, i?.:c.] Dcfccndcre faciet D o M i N v s ad te Bcnedidiionis im-

brcm rerotinum, &: rorem matutinum, vt implcantur arex horrcorum tu-
orum Macro & Micro-CoImicc;fecundum corpus,Spiritum & Animami
Externc & Intcrne. Conftituetquc tc D
e v s , ficuti Ilrael, fupcr cxcclfam
tcrram vt cemedas frudtus agrorum v t fugas mel dc petra , oleumque dc
: ,
fax« duriflimo. Butyrum dcarmcnto,& lac de ouibus cum adipc agnorum

& arietum,&: hircos cum mcdulla tritici, & fanguinem vux bibas mcracif-
fimum. Dcut. 5 1 , i j. & 14.
Pron.5. Proprii»I«-
?4i /^Bibcaquamdccifter- Bihe aquam de ctjlerna ttta ,
54»
Verf. 15. boribus
nacua^ 5cf]uentapuceitui. t^flitenta de medto^Htei tut. vult nos vi-
uerecofq,
aliisimptr-
Bil>eaquam, 5cc.] Quafidicat, vtcrc Bonisac Donistuis, nontantum tiri.
cxtcrnis , vcrum ûoque intcrnis , a D

e c benigne tibi concenis nec (is :
raancipium autlimia, opinionumalterius, vtiurarcvehs inverba&fen-

hoc eft infipi-
tcntias alicuius Magiftri , a veritatis femita refta dcuiantis , ,
cntis ; Theologi, lureconfulti , Medici Phyfici Chemici, Magi Cabali-

, , ,
fta:, acc.vtuteciamvcl antiquitatcvelauftoritatecorammundovalentis.

Magni, credc, virij magnoscommittuntcrrores. învu^di^ttâm
ticfithititUt^mrâttl t>i<h9fi^tU^ttml t>icmU^ttm. @o[n(|ft<iuc^2(lferfur
^^Dr^(t(tt}C(2t. Cum cuiuis Diuinitus illuminato , libertatis Philofophica:
potcftate, cjnccfTum fic Theo-Sophicc philofbphari, vtatur & fruatur
quiuisGcnioacingeniofuo:audiat, videat, obfeructvnufquifq; Ie h o-
V AMloqucntcm, docentcm&refpondcntem in SS.* Scriptura, Libro
Naturac, &:femetipfo. VtnemovnquamvcrePythagoricusfuit,teftante
viro quodam doiiilfimo , qui non Deos(E^^/»»){enferit Sic , dico , : nemo
Dauidicus,quinonaudierit D o min vMloquentcminfcPfalm.Sj,?.
ncmovere Chriftianus, quinonguftaucrit infcvndioncm Spiritus S a-
p 1 1 N T i;e San£ti. NonDt v s acceptorcftpcrfonarum, fed(iuxtaRc-
ligionis VniuerfaHs dodrinam vcrf. 184. &: 504.) cx omni gentc acceptus
,
cft illi , qui timet

eum,&: opcratur iuftitiam. Aftor. 10,55:. Non igitur «liffi-
das, fili mi , in fpiricu & veritatc Orans , Thco Sophiccq; viucns dc T v i, ,
hoc cft pcrfbna: tuai, a Spiritu fando vndtionc. verf. 10. Vnufquifquc no-
,
ftrum, Diuina Gratia operantc, infiucntc, dantc, cognofccrc debct ac

potcft (modo Chriftiane ipfc velit , verf 157.) Dodrinam vcritatis , y t ad-
moncrcatqucdoccrccxDE o fcipfum&:aIiospoffic, nec alicnis tantum
videat oculis , auribufqucaudiat. Vtque prodcft VMumqucmque , pro cor-
poris fui &: familii fuftentationc domi habcrc rcpofiturn vi&um, ita con-
,
ducit vnumqucmqucinpenumcntisfua^ Diuinitus illuminarxhaberein

promtu Vcritatis Doftrinam , vndc fibi &: aliis confulcre qucat. Eccc vcl-
lit mihi aurem Genius, dc laccrationibus & vellicationibus me prarmo-
ncns ftultorum nafutorum. Quidfaciam? Rcticcrenedcbcoveritatcm?

abfit: Scioenim, camcflcvcritatisconditioncm, vtfcmpcrhabcatanta-
goniftas , a diabolo fufcitatos, vcritatcmprcmcntcs , at non opprimcnces.
A*A»j3ttttftuIcos magisinfatuabit.
INTERPRETATION ES
vetf.itf.
343 Difperganc ki}^ tontes j^Dermenttir fontes tuifo- 343
tui foras : in plateis , riui a- rai ,

€37* in plateisaquastuas di-
quarum. uide.
Deriticnturfonies, &:c.] DetVudibusIaborumruorumopera Charitatis

inProximumChriftiancexercetoegenum.Lazarineobliuircaris. Dxltf^
dabitur vohis. Jîd ha.betis qucdnon acceptjlis ?
,
544 ff Habeto eas folus , nec "^"^'^-

Sint tihifoh , ^ non alienis H4
Iinc alicni participes tui. tecum.
//ii^f/^^f^.ziT^/w^.] Omnc Bonum quidem communicatiuum j fcd non , fi
nedifcfiminc, cuiuiscommunicabile: quiaomnibus omnianonconuc-

niunt eit quibus , quando &: quantum vt cx Nazianzeno iam.ilrpc &C rc-
, ,
cteallegamus. Oblcruandum Talmudicumhoc: Stnttibiamicorttmpltpci,

arcanum vero tutim xîxenullibut vnireueU. Etiamarecubantc infinu tuo,
oflia cuftodioris tui: necontrifteris in craftinum, quodncfcis.quidve-
hatdies. C h r i s x v m imitare.quidicitdifcipulis^dircipulisdico^ruis:.
Vobis datttm ejl nojfe rnyflerium regnt D
E i , cAtcris autem inparabolis vt 'videntes ,
nonvideant, ^
audientesnoninitllgant Luc. 8, lo. PraEceptihuiusmemor
,
Moricnus Romanus, Philolophus Chriflianus, difccflurusa Rege Ca-

lid,Natura:& ArtisBonum fummum quidcmperfecitperfedumquereli
quit Scientiam vero & Artcm ei non teuelauit. Hinc Alanus (5oI3n/ fcfjC
; :
Dir Cincn [ultc r / DCtllce mun&ce / fur DiC bitfcr. Quapropter fi 5c ego de lecre-
tioribus quibuldam fecreteloquar, noli iraicimihi: non dccet Philofo-
phumprxccpta tranfgredi Sapientum, nevilefcantarcana, neque exci-
tet contra fe malediftionem Diuinam.
Sap.
545 Bonorum enim laborum 5.
Vetf.ij. ff 'ônorum [emm) lahorum

eloriofus eft frudlus nec ra- : gloriofiij efifrufiu^s, qu£ non ^
clix PrudenticE dccidic. codidtt radix, Sapienti^.
Bonortml^ Hominum puta eorum qui ad Monadis fimplicitatem S a
, , ,
piENTiA Iehovj€ ducenteac docente, reduci pro virili fludent. Hi

funttanquam lignumquodplantatumcftfecusdecurfusaquarum quod :
f,uctuml"uumdatintemporef'uo,&:foIiumeiusnondcfluct: n i a, &Om
quaecunque faciet, profperabuntur. VidePfalm.i.totum. Horum (non
ftuItorum)adionibus, laboribus atq; operibus infpiratur bene vcIlcnofTe,
cffc Scpoife, sDeo: quemadmodum (deopcre Phyfico-Chcmico Ca
tholicoagens)paucisinnuitfenior Zadithfilius Hamue!.- nosautemali
quanto clarius explicuimus, paffimin huius Prologi expofitione. Qui po-
teft capere, capiat. Ingcns hic latctarcanum, apaucilllmis
obferuatura.Vtinamadmonitioncmea,tamfideli,
faperentftukr.
H/c infirMtirfigKrafiptimgradiu.
ViL GRA-
GRADVS SEPTIMI. '75
VII.
GRADVS
PROLOGETICVS
SEPTIM VS
EXPOSITVS.
/^Nc dclc6lerisin{emi- Prou.
Verf
4.
14.
Ter femitam impiorum ne 34<J
tis impiorum,nec tibi pla- (& ne mgredtaris

ingrediari^s :
ccacmaiori^mvia. mîamalorum.
T^dcLclerisy &c. ]
Quando tandem ad hunc fcptiraum Sapientiaegra-
dum confcendifti, vide ne rapiaris malorum hommum moribus & afFedti-
busranquam torrente: Conilantiam Angelicamaffe(ftabis,necinclinent
cortuum mundanxillecebnE, qucmadmodum muliercsidololatricJEcor
Reîura ScJomonis inclinanr.
Veri:
Dcfcre cam, ne tranfeas 15.
If Fuge abea,neatranjeai 347
pcrcam^ declina ab illa, & per tliam ,• declma ^ defere
tranfi. eam.
Fftge ah ^4] Fugiebat lofephus, cafl:itatisamorc,merctriculam,reli£l:o

pallio. Fugc tu mundum huncimmundum ncc,proptervanam gloriam, ;
ttedas voluptates & turpcmauaritiam immortalem tuam animam, glo-

ria fua xterna, voluptatibus & dclitiis immortal:bus,&: diuitiis xtcrnis,
(poliatoleuexuito.
P1011.14.
coram vi-
Eft via recba Verf. 11.
Eft (enim) ijia, qu£ ''videtur 548
ro ^ cxitus eius, via mor-
: homim reSia^ O* nomjjima eipu
tis. J^ deducunt admortem.
DeducHnt]S\ enim Sapientiam deferuerisjipra viciflimtedeferet,&in

caliginem profundara tc deiicict,in erroresconfilioruntt.ininfehcitatem
fuccefluum,in prascipitium mortis. Etiamfi enim via voluptatis hono-
_ &
:,
,
»74 INTERPRETATIONES
rum rcfta videatur exitus tamen cft calamitofus ; voluptatcs cnim breucs
;
funt & momentanc2, nec vnquam fjncerar; fcdfempcr commifta?mo-

leftiis & morfibus confcientis:, rclinquuntqucpoftferaocroremanimi8<:
morbos corporis.
Prou.
H9 luftorum autem (emita Verr
4.
18.
Semita autemmjiorttm ye- 349
quafi Lux fplendens proce- luti If Ihx luafen .-progreditur
dit, & crcfcit vfquead per- t^ tUuminatur y/qtte adperfe-
fedum diem. Sium diem.
Lux Lucifert^^ Phofphoros ille in cordibus piorum exoricns cft Chriftus

lefus, lux vera illuminans omncm homincm venietem in hunc mundum
liic caliginem mentis cxpellit accendit lumcn fidci, flammam charitatis
;
fpeiradium, humilitatisfydus, manfuetudinis fulgorem, pietatis fplen-

dorem,timoris diuini igniculum, orationis Luccm.patietixinuidziubar,
mifericordiaj ftellam , iufti tiê fulgur , donec nox illa tenebrofa carnis eua-
ncfcat , & dies fiuc lux noui lerufalcm illuccfcat tota.
5J0 Via autcm impiorum ficut ^"^ '' ^Via impiorum tenehro-
caligo ; nefciuHt in quid im- fa , nefciunt ybi corruant.
pingant.
Viaimpiorum tenebrofa.'^ Sicutigiturlux inpiis crefcit: itainimpiis crc-
fcunttcnebrjB&furores. Totaenimvita impiorumeftnoxplenaignora
tionis D E I & permanentium bonorum , adeoque totius vitx illius noux
qua homo Lux fit in Chrifto Icfu. Ex his igitur tenebris , crroribus & furo-
ribus impiorumnil aifi perpetuz ruinje, & inopmatx quide fequi poffunt,
vfque ad extremum exitium.
S»p.4.
M' Honorata cnimeftfenc- VMfJ.
/fSSNECTV S(<pddem)ye-
dtus,non diuturnam adepta nerabtlis efl^ non(tamen)dtutur-
vitam, neqinumero anno- na\neqi annorum numero com-
rum dcfinita: verf.9. Scd cani- putata. /f (fanities autemfunt
Sene(3us
ties hominibus Prudetia cft, fenfm homtn^.verf.^.Et £tasfe-
quxkono-
ian<ia. &a;tas fcne<Sbutis vitanulla neSiutif ytta tmmaculata. Prou.
iabc maculata. Prou. ic. verCji. 16. verf.31. l^Corona dignttatis
Coronagloriacftcanities:in fineBut, qu£ tn yiu Ivsti-

via iuftitia: inuenietur. Ti.£reperttur,
Seneûs autem venerabilify Uc. ] Dignitas auftoritafque fencftutis diu-

turnitatc vitx aut longo annorum fpatio haudquaquani icftimanda vc-
nit,vcrum potius Sapicnria atquc Prudentia, in quibus illius atatis or-
namcntum conftitutum : & vita criminum nulla cnormium macula de-
formata , hoc cft, pura & intcgra, purc cafteque a£ta. Ita duo funt , qus fc-
ncftutcm veram conftituunt, *: fcncftutis annorum ornamcta, videlicet,
Prvden-
E c
GRADVS SEPTIMI. ^75

PRVDENTiA&ViTiC iNTEGRiTAS, fiue puritas. Ncquc veio
lunioiipfaictas prohibct.quin poircniusx-qucbencvelmcliurculcintcr-
dum,quam Itniores aliqui inepticntes dilccrncrc: fiquidem non xtatc,
fedmgenioinlpiracioncqucDiumaproucnitlntelligentia.Non numerus
annorum &: multitudodicrum dant Scientiam veram,led Ingcnium cx- ,
liiusintufum.iSpirituDoMi n i, pr.rllat Sapientia M.etiampatuu-

Iis:quodin libro lob C.52.V.S. plunbusrationibusatteftatur Hcliufilius
Barachiel Birzytcs. Samuelcumeirctpiifillus,accepitSpiritum DoMi-
TM i,i.Sam.5.HcroicaSapientia,virtusacfclicitasinDauide,crantcffcftus
fpccialis prxfentix Spintus SAPiENTiyE, peculiares opcrationcs Spi-
ritus findi. Non cnim Naturx tantum dona fucrunt; fed crat in mcncc
Lux Filii D I, &: in voluntatc ac corde ardcns motus Spiritus fandi. Qat
necdum annos natus viginti, iullu D E r a Samuelc vngitur,& Spiritu fan-
(fi:oimpIetur;(F.Sam.i6.v.i5.)vbi,(iadfl:iti(rcntSamueIiomncsmundihu-
ius immundi fapicntes, haud dubie maiorcsnatu intcrfilios
iudicaflent,
liai ad gubcrnationem raagisidoncosforc, quemadmodum Samuclipic
cxternafpecicinitiodcccptus fuit.-fedDJE v s necxtatis,nccnarura:, ncc

altcriu$prxrogatiu^carnalisrarionemhabens,Dauidiadolefcetircgnum
tradidit,hunccuexit,muniuit,cun:odiuit,adiuuit,c2tcrisfratribuspoftha-
bitis, quorum armulationcm Dauid patienter Hic de feipio inquit 1.
tulit.
Sam. i5, 1 SpirHtn Domini locutue eUper me, (^fermo eiu^per i.ngmm meam. E
.
Plalm.iip. v. î?. & 100. Super omnes docentts me intetlexi : cfuta teftimoniatuay
medilatiomeaM. Superfines tntellcxi, ûia ma»data tuaquxjiui. Et vci I.150. De-
cUratio (trmonum tuorum illuminat,^ tntelleclum datparuulis. Solomon in m-
ucntuteaccepit S a p i e n t i a M.^.Rcg.^jii.Danielpuerduodeciman- )
norum,SpiricurepIetuscftlandto.Pucrisquatuor, DanieiijAnanix.Mifa-
eli,& Azarix.f^Danicl.ijij.^deditDE vs Scientiam&Difciplinam ino-
mni libro & Sapientia: Danicli autcm incelligcntiam omnium vifionum
&: fomniorum. Et omne vcrbum Sapientii &: inrelledus, quod fcifcitatus
cft: ab eis Rcx, inuenit in eis decuplum fuper cundos ariolos &
magos, qui
crantinvniuerforegnocius. DicicSyrach,cumadhuciunipreram,priuf-
quam aberrarcm, quxfiui Sapientiam palam in oratione mea a iu- ;
ucntuteinueftigabamcam.Eccl.vlt.v.i8. Paulus Apoftolusnon vulcTi-

mothcum ( quia iuucnis ) fperni propter iuucntutcm, 1. Corinth. 1^,11. Ec
Icremias audiuit a D
o m 1 n o , noli dicere, quia puer fum rgo quoniam
:
adomnia,qu6 mittamtc,ibis: &:vniuerfaquacunquemandauerotibi, lo-

qucris, Ierem.i,7.EtEcclef 4,i^dicirur:c;i^fi/<?rf///'fffr/>4«^rc^^/G^wr?-
geftnecir/Itiho^qutnefcitprouidceinpofierum.EthxcqnidcextonteSS.^Scn-
Quod fi ad alia quoque cxpatiare Iiberet, e v s
ptura: pctita lunt exepla. D
bonc, quantus hic fcfe nobis diccndi campus apcriret Sed aliquadunta
?
xat in medium proferamus. In Alcxandro ( rc& nomine ) Magno iuucnc

adhucmirandamNatur^vimfuiircquafapicntiffimosquoquefcncscon-
vinccbat,piopter ingenii fagacitatem.qua
filio &
diiudicarc res prxfcntes
optime poterat,&: profpicere eucntus futuros. Veneti cum ad Imperato
remOricncis imberbes mififTenc, & indignareturTyrannus,quafiin('p
probrium milli elTenr, eorum a!tcr intrcpidc refpondit:Exfolaxtatede
hominibus & corum dodrina iudicium non efTeferendum^hocenimfi
m.
:
\-j6 1 NT£RPR E TAT ONb 1 S
heret,hircorumquamhominumcondicionernrncliorcrnforc.Quemau-
cem virtusexcolliCêoip(aquodeftiuuenis,nonefi:abiiciendus. Qu2&
quanra ecam noftris temporibus magni illi bcllorum ^mqzs y^JAUtmtim
Na(f)H!m,Sirfmtmdni Trmjfj-lunniii-, Donb IohjnaAtt(Iria,&cc. cx fingulari in
rtiicnri.i adid naci.pra-ftitcrint iuuenes contra knes,nemini oblcurum c(-
(cpoceft.niri qui cognirionis hiftoricif prorfus ignarus exiftic. Summuse-

nimMandi Monarcha Devs Opdmus Maximus,quando auc ftabihre
autcranstcrreconft!tuitiTiiindanarcgnn,eiurmodiorgana^XGicat,quibus
audoritatcm îddit hoc eft, Timorcm , lufticiam, Sapientiam,conli!ium,
,
tclicitacem {ucceiiuuiTi: quorum conatusnemomottahum.licctpotcn-

tilIlmus,impedirepoteft. Induuncurenim &:armanturilliherocs,robore
inuifto &: fupernaturali. Horum autemresgefta^&Nominacxlodnnta-
xat cort uptibili infcribuntur vndc periti A ftronomi ( non vuigarcs illos
:
calculacorioscirculacotesputo; fcd quiMagorumcx Orientccallentar-

cem) omnes res vere & pra:claregcftas, petere, & literis dcnuo, multo ma-
iorifide.mandarepofiiint, ctiam(iomneslihrihiftoriciintcriifll;nt,quod
ignaris incredibile videti poteft-. Cotra vcro Nomina res gefta: Heroum &
Eccleii5e,quorumv!rtusiniuuenilia?tate&:corporefefcpotcnter exetcu-
if, vt lofephi; Samuclis, Dauidis Solomonis, IXnielis, non in cx\o corru-
,
ptibili,fcd2terno,fcnbuntur; vbiabomnibus eleftislegi porerunc. Non

crtô rcqairicurnumerus annorum ab indofe bona nec expedarur arcas in :
eo, qui qC virtutibus fulgct , & manibus pollcc.

Hucappofitc quAdrat illud
Valcrii Maxdib.5.cap.i./«.'^«««;f/7f«w homrinonium tefn^ffljitim videri,qtit
ia,m virtttti maturui es/.Et no(i)::i a;tas cxemplis no prorfus dcftituitur. Sunt
enim( D e olaus) &repcriunturetiamnumhodienonnul]i, quibusinge-
nium &L rerum prudencia velox ante pilos venit,vt cecinit Perlius Satvr.4.
Itmenes corporemcnte,ftnes. Econtra Germani dicunt ^\a\\ (tnftCt c\ii 2^bo*
rcn flUClj/ pt2efeftimcumftuItorumplenafintomnia. ltem,:î(fcrftl(|ftfril'
tjiorhvjt lUCljt.Et, bis puerifenes: quare quia creftitcum fenio delirium, vt
f
eftin prouerbio. Cantties Mtem funt fcnfiu, &:c.j Aurea funt vcrba ha'c, 5c
notatu digna,proiiciendaque in barbas fenibus ftultis prolixas iuuentu-

tem TheoSophice Sapiencem &: Prudenccm fcurriliccr defpiciencibus.
Qiiidonisheroicisinftrudlifunc.anteannosanimum&curam virilemge-
runr. Corona dtgmta.tis fine&t^s, &c.] Veriffimumhoc^ctiamapudEchm-
cos:nam,vtmquitOuid.<r. Faftor.
(JMagnafuit qttondam capitif reuerentia cAni,
Inqtiejtf^pretio rttgafcnilif crtt.
Cuiufnam Refpondct Sapiens

? : IUius qua: in viis iuftitia: repcf ituf. Duo
il!i,apudDaniclem in viisiniuftitixreperti,quamuisfenes,dignelapida-
bancuf. Quid commodiaftcrcfenium ?nifiprobifatcm &:coBftantcm vi-
tînccgritatcmaddcrct: ni homines cumprobicace&: Sapienciafenefce-
renr. Eftquidem,f\iccor,raraauis,iuuenis verefapiens;actamenrcperfus
eftitcperiturhodic &; reperietur.
Prou. 11
;j2 Proucrbium cfl <^, A- VciCs.
I
Imhue puemm luxta '~viam iJi
dolefccns iuxta viamruam, Juam,ettam quumfenuerit^non
/ etiam
GRADVS SEPTIMJ. 177
etiam cum fcnLieric, non re- recedet ab ea. lhtd.27.v:22. zAt Ji
ccdec ab ea.ibid.ir.v.ii.Si con- contuderii Jiukum inmortario
ruderis ftulcum in pila c|ua- tn medio triticorum contujo-
fi ptifanaSjferiencc dcfupcr rum pijilloy non recedet ab eo
pilo , non auferetur ab co Jiultltia eif^S. Stcjmdem Ecclef.i.v.if.
llulcitiacius. Siquidem EcdcCi. peruerfum ?ion poteB dirigi,

e^
V. 15. peruerii difticilc corri- defecitu non poteH numeran.
gantur,&: ftulcoruminfini-
tusfitnumcrus.
(_x/^(745^<«//«.v/rf'L'«;w]Spirirusnequitiarum,verruti2ri]m,doIi,peri.ier-
(icacis, mend.icii,riipci"bi.r, Iibiciinis,iracundia;,blaiphemi.c,inuiclia',calu-
mnix,a(lutiar,infcftantpucriliaingcniaabineuntcxtate. Nifi;gicurbona
timoreDomini, educentur, retinent rpirirusilli
diiciplina, inpictate&:
maligniimperium &(cJcmruam inanimo inilpicnti. Imopci" ipfa ("can-
dAlaSc ofl^ciidiculamigrant&tranreunt in animospucroruoi. Vndcbal-
noitcrMatth. 18, ^. dirisdeuouct,qui ofTendiciiIaprabentpu(ilIi5.
iiator
SicutienimcertiirimeviorationisabigunturmaligniSpiritusexobrtflis,
pr.Trertim fi in intimo corde vna orct & (ulpiret obieflus,- (nec cnim talcm
vim & rpiritum precantem diu fcrre potefl (piritus tencbrarum: ) ita rcue-
raexcrcitiopietatis &: timorisdiuini , pucri prxmuniunturah infcflario-
nc hoflili fpirituum malignorum. Igitur obnixc &lolis viribus operam
dant vc fcdem in hominc pt imam occupent fpiritus impoftorc^ &: i'npu-
,
ri, &: in voluntatj,naturali vitio &: labe originali corrupta atque in impu- ,
risaffcdibus radicesagant, antequam visfuperior, cxleflis &piacduca-

tio accedar. Dcindcficutleminainagrisquotidiecrefcunt&radolefcunt,
donec inflorcs &:tru£I:usabeant: itafeminavitiorum naturalium.nico-
hibcancur,dict:imcrcfcunc&:cumxcacecoalefcunt. Eodcmquoquemo-
do, fifcminapietatis&:timorisDE i, refta educatione, animis infcrun-
cur illa quoquc crcfcunc , &: in flores pietacis & fcudus bonorum opcrum
,
abeunt.
5J5
j^lllufor nonaudic cum Prou.13.
Verfi.
T>er'iJornon audit increpa- '55
arguitur. tionem.
Subfannator,fcioIuspra?cox, mundnnusimmundus, qu-

lllufor ,t:c.^
(ecurusTimorcm fpernit De i, De i c^v e amantiumcorrcdlioncsfidc-

Ics, Icuiterpra:ferensiis(contra Leges SchîlxThcw Sophoriim)rnunda
neviucnces.Rario,quiavirimalinoncogitantiudiciumDEi,q'Jodtamen
horrende&ficcit6(quiafatbenc)apparet iIln(or;bus, iufl tiimqjadmi-
nifirat, etiam in hac vica , confcicncix- vcrmecos acritcr rodcnre.
Proii.i*
554
/^Rcfpondc igitur flul-
VcrC
T^Jônde (iulto pcundum 5H
5.
roiuxtaftulcitiam iuam, ne Jlultitiam J lam i nefortcjitja-
fibifapienscfle videacur. ptens in oculisjtus.

: , :
Rtjpondejlulto &c.] Cum probabilcscaufefuadentvcrefpondeaSjmo-
,
dcftc opponi potcft rcfutatio, qux res vtiles, piis leftoribus &: auditoribus
confirmcntur vel fancntur. Conuitiis au-
falutares contineat , vt aliqui vcl
tcmcum aducrfariisnon cftconcertandum, &itanonrefpondeasftulto
de ftultitiacius, nefimilisei vidcaris: necenim vidoriain calumniisfica
eft.fediuveritate.
II
Proa.17
Occurrcre vrfa: orbat^ Verf II. If Expedii (cme) mitqis 'vrft 355
355
fatius eft viro,quam ft ulto in occurrere fotibus raptUy quam
ftultitiafua. fatuo cofideti Jibitnjlultitiafua.
I
Ex/»?<//^«?rf^M,&c.]Contentionisquamveritatiscupidiorcs,fententiam
fuam pertinaciter defcndunt, & diflentientes odioliinme cnminantur.
Memmeris ergo inferuire tempori
Dumfuror in curfit ejl , curnnti cedefurori
DifficiUs aditui impetut emnis habet.
Via ftulti refbacftinocu- Prou n IfViajlulti reSia in oculis

55^
lis cius; & qui obtempcrat
Vcrf J5;
eita : qui autemfatiens ejl , au- m

confiliojfapienscft. ditconfilia.
viifulti reBA , &c.] Q^mettt jcUn gf fcllf fein folbsn tcoi I barumh ifi bk mU
âncnvoU. gcmcîfl/ mu^ fc/?crcp vwb
"^BvJefoIcljcr (cufc t3nvcr|lanDt nicfjt
»tircc^( fcptt. 3^ fcilicct. SapicnsabfqueteftimonioSS^Scripcurz, Libri
NaturXj&confcienti^re6tx,erubefcitloqui.QuifquefuisbIanditurviciis,
& opinioncs fuas animo conccptas , vc fimia caculos fuos , ampledicur.
357 Qui (iufte) corripit homi- 1

^y°ll^
ut increpat hominem re-
557
ncm, (meri:6) gratiam (
quando- trocedentem , grattam tnueniet
qucjpoftcainuenietapudeii magis quttm is qui bUndttur Itn-
magis, quamille/^quipcr gua.

linguie blandimcta decipit.
£)uiperlingu£ blandim. &c.] Alcxandcr Magnus difccrncns adulatorem

a fideii miniftro, dixic Hcphzftionena elle cJ>«A<»Ai|flt* Abk,
: amatorem Alc
xandri; Craterum vcro (îXofitKTiKia amatorem Rcgis. Et quanquam He-
phxftionemdilexic, tamenCraterum inmaiorihonorc&pretio habuit.
Ilic enim propter blanditias diligcbacur:hic vcro propcer vircucem dignus
honore iudicabacur,
358 Viro , <^ qui corripien- 1 Vir increpatus qui tndurat 358
\'°^ll^ j
tcm duraceruicccotemnit, I lcerutcem y repente conteretur,
rcpcntinus
GRADVS SEPTIMI. '79
I
rcpctinus ei fuperucniccin- necerittlufamtMi.
tericus, & cum fanicas non

fequetur.
îicorrtpientem,tcc.^ Liuiusl>b. 2. Decad. j. S^peego nnMui ,in<\\\\t ,eum
briTnum ejp virum , quiipje co7ifulat rem (it •,Jecttndi*m enm qui bcne mo
, qtt:dt,t , ,
ncnti cbadtat q ineciff conftiU e ntcal en pdnrefcit eumixtrerm ingcniicjfc.

: , ,
Nobis quoniam priinaanimi ingcniique ne gata fors eft , fccundam ac mc

diam tcneamus , & dum imperarc difcimus , parcrc prudenter in animum
inducamus.
355» Qui ambulatin rcdbitudi- Pifta.14.

Vcif. i. If tAmbuUns rcHo itinere , 5J9
ne fua,timct I e h o v a m, fccl e^' timem Dev My deJJîcitur
peruertensviasfuas, defpi- abeo qui inf/imtgraditur îa.

citcum.
t^mbttUnsre{loitinere,&ciHoccn:,timens Dominum,re6te &fipien-

viam &: vitam fuam, contemtoi vero D e 1 viam & vitani fuam
ter inft.ituic
pcrdic, &cxtremopericuloobiicir. CumpaterTclamon Aiaci dixiftct,
vtpugnarecquidemftrenue, fcd vidonamaDE opcterct: rcfpondicA-
iax vt homo amens & fupcrbus etiam ignauosadiutore D E o vincercpoff -,/?
, ,
vero velfineD E o icaaucem perucrtic viam, &: cuercic vicamfuam , vcpro-

:
prio incubueric dcfpcrabundus ftudio.
Prou.r? ;6o
jtfo Abominatur iuHi virum Veifiy.
Abomindtio iuflorum ejl yir
/împium: &abominantur imqui4j:abominatio autem im-
impii eos qui in rccta (unt piiejlreSlftjyia*
via.
/?»^/«»».]Impius eft.qui a eognicione De I alicrius eft, contempror Dei

authypocrita, inconftansinfidc. verf zo. Impii quafimarefer-
El'a. ^7.
ucns quod requiefcere non poteft. Impius eft, qui fide, vita & moribus at
,
qucanimoa vcrbo De
Huncabominatur viriuftus &pius,
i altcnuseft.
donatus&illuminatusvcrafide, transformacus inimagincm Chiifti,vi
la, mentc&animo. Quemadmodumenimcxcrcmepugnancfibiquead-
uerfancur Imago D e i & imago diaboli: ica vir iuftus, qui geric Imaginem
,
D E I &: Chnfti , aducrfacur impium , in quo eft imago fachanx & c con- :
ucrfo.
Prou.it.
5<Ji Perfcdio redlorum dcdu- VerCj. J^ Simplicitas iujiorum di- 55.
cit eos: peruerfitas autcpra;- rigeteos: ^ /itpplantatio per-

uaricatorum perdit cos. tterforum yajlablt lUos.
SimplicitM iujiorum , &c.] Huius fcntcntia: explicatio luculenta cft Pfal-

mus 17. qucm lege incegrura.
i8o INTERPRETATIONES
Prou.io
l6t Forticudo perfcdocftvia Vcrl". i>.
Fortitndo/implicts yia Do- i<Ji
Iûovje: &:pauoroperaii- MiNi: (sr If pauor lUts, qui
cibusiniquitatem. operantHrmalum.
Habe.s h ic difcrimen bona: &: malre confcienciar.Cic.

raHnr;!li-fqui,^c.'\
pro Milunc Magna 'visejlconfaentix in 'vtramquepartfm, 'vtnequetimeant, cjui

:
nihilco>rim!f:rint, q- panam /emper ante miUs vtrfiri cuptant , quipeccarint. Vis

confcicnria; & vis K^ltKti, fiuc ija-iuSeii in hominc, nuntjuam exanimo dc-
lciiautpenitusexcinguipoiruuc.
Prou.i9 3<J3
565 /fQui timethominem, Verf. ij.
Timor homiiits ponet laque-
cito corruet : qui fpcrac in um: e^* quifiditlE iiov JEêx-
DoM I N o, fubleuabitur. altabitur.
Jîtimtthominsm , cit(/,&:c.] Lcge Pfalmum i ^^f. totum.
'"
}(J4
ff Omnis(cmm)rcrmo Dei J,'^°;)
Omnis prmo 'De i velutiane 564
ignituscJypeus elHperantr furgatus^ clyêm ejl j/eranti-

businfe. hits infe:
Omni'fcrmo Dei,&.'c.] Hicobferua, difcc&intimo inibrderepone :
Scrmoncm E 1 tibi cifc clypeum & Fidern niti vcvitate & promillis Di-
D ,
uinis. Dilerteautcminquic, fermonem De i igmcumfeu purgatumeirc,

hoc efl: , eife ilnc iconis , fuic dolo , iine talfirate > & certo prxilare vidori-
am credcntibus. Exemplahabes Hebr. i. Hinc Pfalmus 19 iniignedecan-
tat Elogium Verbi Diuinij vevf 9. luflitia. Dominireclx, l^tifcantes corda,
pr,£ceptumDomini lncidum , illnmin:nseculos. lo. Timor Domiîifanclu-s , perma-
nens inftculnm fcnli yiud:cia. Domini vera, lullificata/w/it. verf 11. Deliderabilia
ilipcr aurum multum& lapidem prctioium, &dulciora fupermel &fa-
uum. vcrf 1 z. Etiam Icruus tuus cuftodit ea, in cuilodicndis iUis retributio
multa.
36J Neaddas verbiseius, nc V<i:f<5.

Uâddas quicqua?n yerbis \6^
fortc increpec ce, & mendax lUiuSy (^ arguaris yinueyjiarifqi

depr^rhcndaris. mendax.
7{eaddas qmccfuam, &c.] Ratio eft, qnia omnis homomcndax: foKis

DEV s vcritatistonsillimis.-ideQ LexD e limmaculata, conuertc-nsani-
mas: c^rtimonium Domirtifidclc, Sapicnriampraiilansparuulis. Plalm.
19. veri. 8. rerbumD h. litcrtium, ah£tcr7to,v€rumAVi-riiatei^fa,ir}^pr&hen
fihilc , (y^ recreat animas credertîum. Complefbitur enim.AL^^nitionem DE & i
Saluatoris, quxagniciocilvita.Ttcina, lohan.17,5. Eilqucredteviuendi

Rcgula6«:norma,immacuIata,i)ncci'a,intcgl-a,pcrfc£ta,nihiliniqui,ne-
quevanicontinens,conuertcnsa;uini. •berror'bus,auocansamalo,in-
ftaurans
GRADVS SEPTIMI. i8i
ftaurans Imaginem De i , cft hdele non fallens , quia

, Dev s ftat promif-
fis : rudibiis , indodis , 61:, iiixra mundum , (luitis ( i. Cor. 2. ) pr.i:(l:.u Sapi
cntiam, & conrcientiam tranquill.it: monftratveros D E i cultus,promif-
(ionesintallibiles, cumluis Sacramcntis.fidem, fpcm,dilcd;ionciu, hu-
militatem,patientiam,inuocationcir< &:Nominis Diuini glorilicationem.
Scito:Quotieslcgebam,aprimallatima'tatula,verbaPrologi pra:fati
in libris Rcgii fapientis, fcmpcr animum meum (proculdubio monitu vo-
D
ds E I inmcloquentis) fubiinccogitationem hanc: Sunt quidemma-
gna&fctcnoncredcndaha:c, quxde Sa p i e n t i >€ fruftibusatq; the-
laurishiclegis; minimc ramentaifa, fida, aucemcntita. Ah; quoaodo
ad horum cognitioncm pcruenics? D
e v s fcit, dicere non poirum, quan-
topere fitiuerim vcrit.uem. Inuocaui igitur D E v M , mihi vt oftcnderct
Veritatem: deduxit me RvachHhochmael,Spikitvs
SAPiENTijEDiviNit, methodo, quudixit vcif 294. in vcriratem
O
Eofum M N E M.dequibusagoin Amphithcatrohoc Vniuerfo, Gloria
De o inexcel(is,quodmanifcrtaucrittaliaTheoSophixamatoiibus, S A-
PiE N T I A^terna:,£ohusvcr:E,ha:rcdibusfidvLbusdile£tis.
CoLO PHONE M hifcc pauculis,

cxSapientis dodlri-
na,impono:
Ecc!. u.
EcampliushiSjfilimijCa- VcrC 11.
/:/is ainplim , fih mi , (mqmt
ue quxras : faciendi hbros RexSiipieus) nc reqmras ; faciendi
pluvcs no ell; finis : & dodtri- plnres libros nuUns eflfinis:jre-
na muka, afflidlioeftcarnis. quenfijue meditatio , carnis afi-
fiiclio efi.
Verf 15.
Finis verbitotiusauditus Fmem OîtHr) loquendi pari-
cft : D E V M time , 6c Manda- ter omnes audiamus. êvm
taEiuscuftodi, quiahoccft time , O* Ma i>iii at a Eins
omnis homo. obfirua : hoc enim efi omnis ho-
mo.
Quia omne opus D ev s VcrCM. Btcunciaquxfiunt , addu-

adduccciniudicium, quod cet Devh tniudiciuTP pro omni.
eritfupcr omniocculto, (i- erriitO:,fiue honuni,fiue malum
ue bonum fit, fiue malum. fit.
Quamobrem , 6 mortalis,
Z 3
n ,
iiSz INTERPRETATIONES
Melius eftireaddomum l y'^'| Melms efi ire addomtm lu-
J-
iu(ftus,quam ad domum co- ciits , qpihn ire ad domum con-

uiuii in illa enim finis cun- uittii: eoquodefi fints omnium
diorumadmonemurhomi. hommum , (jr videns ponet tl-
num & viuens homo cogi-
; ludjuper corfitum.
cct , quid futurum (ic.
O
Eccl.j.
Vanitas(igitiu)vanitatum Vanitas yanitatum 3 ijere
Vcri: 1.
EcCLESIASTES
rc(5kcdixit : dixitEcclefiafies: 'Vamtasya-
vanitas vanitatum &Omni a nitas yanitatum , omnia ya-
vanitas-, nitas:
DicojCiim D o c t r N it fidelibus omnibus, cudis & flngulis,ct-

filiis i
iam Ego Henricvs Khvnrath Lipsens.Theosop Hiif

aniarorfidelis, & Me d ic n itvtriufq; Doct or,Ea jnimirum, O-
i
M N A qu.T citra Sapientiam yfiTERNAM, folam veram Eiufq;

I , ,
D o c T R N A M orthodoxam & S t v d v M Thco-ac Philo Sophicu

I , i
H o c ,vrquamgcntiumrunt,reperiuntur,cxtanCj legunn;rautfiunt.
DIXI.
AD D O.
NVnc, igitur, Coron ivis loco jhiCceficprxfatis , Vos^ o
mortales , yos tnquam ohfecro , qui l^nov au colitts , qutbns S a-

e
p lENTiA aliquantulum cordiefi, S apientjjE jE t -r £. ,
foltus
yer£,D octrin a M,in SS^ ScripturaBibIica,Libro Natura; Ma-

croCofmicOj^Legc tn cordibus yiofins Diuinttns fcnpta^fundatam,
cumfanam tumfalutarem, a <^l eTheosothi^ amatore acfilto(ab-
fit inutdia di[lo)fidelt dileclo, tnfitnSiu (ij^^gratta De i (cui huc yfquefut,
t^ Laiis Ie Hov jE, adhucfum, ad Opus prxfins id, quodhomtnt mant*4)
in Amphithe ATRO hoc Catholtcifmo Fe rit atis Simplict
, ^
fimpltcifmo Ve r it ati s Catholtco, Chkistian o-K ab alice ,
D iviN o-AIa g ic E,nec non Pnr sic o-Che mice, tn Scriptura
i^}^\Ckm3.,nonfoi)htfiiceficiaauttmpudenterementita,fidtalibus,quas
fancie , grauiver atque trrefiagabtliter confirmant SS^BiblicaScriptu-
ra,Naturx Itberyntuerfus , ^ Con(cicnuahomtnt Dtutnittis infufii
methodo
GRADVS bEPTlMI. ,85
methodo in\in^tali, qua haSlcfitis ante me a nuUo, (^jine jlonatxone ma~ Cic. pro
mcur Ve ît ate M.faten mihi non liceret ? ) orthodoxe acgraphiceex-

M .'Oiit: f
OlaZ ).[,
hihita, toties moniti haudtemniteifed A D^lNAMrHiTiiEATRVH Salurt,

Magtia cfi
J PSIV S SAPIENTI /£ Ipfum , huiufqUC P O R T Af fCrS CALAM
, il vu confvcK
Graduum feptcm fuam «««r Theoiophice ajcenditc; tnilludy L e-

, lib.5 Cd; /T.
tntta mtU<:
GV u tbidem ajfxarum Se pt e m obfiruautijjimi y deuotionenonhypo- ttJitS.
critica mgredimtm, ^ Eam, oculis tam Mentis quam Kationts ac Corpo-

riscum paenitentialiter tum a ruditatum phantafarumque fhmttisfedu-
Bionisfordihus nte repurgatis, accurate contempiaminti tnquefa-
lutem^vejlram iO" te'^>^ôraUm ^ xternam, Sapientcr
feqmmini ,tAMEN.
D I X I.
BONAM PARTEM
ITINERIS PERPLEXI
€ONFECIT,QJI VIAM RECTAM
*
PROBEDIDICIT.
[84 INTERPRETAT. GRADVS VII.
AD UOM V M & Z O I L V M.
MufAHS-cii facile efi cmuis^ durMmque iJ.ifiiiS-cti,

.^tixquejeqiu nefcit, carpere qtmquepoteB.
Kaniln c^ bcffcv/c\) fo mac^c c^ bc^cv/mt» 5ct)()ecâujf:

(:$o Du c^ tann rcc?;u/n>ol mt> nocf; bcffcv ttcf^
fcn (}aft/ alBhmn ta^ck cvft tasmcu'
mt^nt Dcffcufoffni mtcl^ gc^
gciiDiniocf;Daucfbar
fintcn*
Inciuile eft,cx vna libri alicuius particula iudicare dc

toto,miipriustotoIibrobeneperfpc-<
-t-i
6to, &: rite cognito.
R A T H Llj/f ThEOSO-
VHiJE amator fidelis , ^
^l ED iciN j£ '-i/triufqite
ÔCT OR.
I S AG OGE N I I. A M P H. F I G V R A M. i8y
c^np u^np v)i\^

rnlJK3;^
>"•.•
nln»
>
(^VI ERATi QVI EST;

QVI ERIT.
PLENI SVNT C^LI, PLENA E S T
OMNIS TERRA MAIESTATE
GLOR I-^ E IVS:
I
sj — T —
LAVAMINI, MVNDi
E S T O T E.
ii
nin» V N V M
OMNIVM EFFECTOREM;C^TERAS
P0TESTATES MINISTRAS
H A B E T O T E.
Aa
i8tf ISAGOGE IN I. AMPH. FIGVRAM
III.
AD
RIM VM
P
VOTA PRECES CLY E
AD
I N FE RI O RE S
HYMNI SVNTO.
IV.
QVOD, Sl FORTE,
PETITIO AD INFERIORES,
PROCESSERIT, NISI
SVB MODO DELEGAT^',
a P R MO I
ADMINISTRATIONIS,
INTENTIO NON
ESTO,
I S A G O.
1^7
I S AG OG E,
fiue
INTRODVCTIO
IN FIG VR AM
AMPHITHEATRI
fccundamjbrcuis.
E c E B I T Nos, igitur, prius pie locos atq; poeniten-

tialiccr purgatos , offcrre , fupplicefque, fide fincc-
ra,commcndareDcificn:Luci,&cunc,illam S a-
piENTi^^tern^, defijper rorantcm mannam,
f upercsleftifqi nccStarcam, 8c aqux &: ignis pluuiam
, , ficut ll:il-
licidia ftillantia fupcr tcrram , in corda , animas , vires mencefq-,
noftras, hoc eft in Corpus^, Spiricum &: Animam, fiue Ter-

NARivM MiCROCosMicvM rciiatum defcendcntem, pra:-
t/ clufisjenfibusfeditiofis, mente quictaafFc(5tuqucomnipuro,
fixe durantibus, tamimmediatc quammediate, iuxta&dor-
micntcs ac vigilantcs, patienter expcdrare : & fic, D i v i n i t v s,
accendij illuftrarii illuminari ; fandtificarii niH* D i-
F r u i i
v i N A p A t li immo, in D e v m, incftabiliter, rapi,- & quafi D e i-

F i c A R 1. Laudantes interdum 2c adorantcs (in S o l i l o Q_y 1 1 s
prarfertim , iifquc quotidianis , atque, vt plurimum, matutinis)
idpELAGVsMisERicoRDiiE immenfum,0 c e a n v m qj e
Bonit ati s omnis infinitum.,- cxq^vc, nontantiim Verbi
mirifici T\WTV xpistotC rvci fixi,& facrorum niin* no-
minum atque verborum omnium(qux,quoad nos, manliones
funt fenfibiles Diuinitacis , nec non memoraculanos docentia:
ftimulantiaquoque, adiuuantia&eleuantiaappetitum Ani-
M^jMENTisQjyEinNoBis, operacionemadmirandam,in
Aa z
; : , ' :
i38 ISA^GOGE IN FIGVRAM

nofmctipfos &c cxtia nos,virtuosepromouenda)NvMENde-
(ignantium &z fimul cxhibentium j vemm ctiam mirabilium o-
mnium(facitenim mn' mirabilia(olu£)adnosvfquederiuan-
turradiijdeftillantfluenta, &diuinillimiemanantriui. O felix
tcrquequaterquefelix,inadmirationem,mcditationem,amo-
H
rem Sc pcrceptioncm o r v m , qui rapitur, v m e n , fic, (um- N
mum , rcaliter prxfens fcntiemus , nin* mirabilem , & in N o-
BiSj&:inNATVRA,&inScRiPTVRA, mirifice loquentem,
vcridice audicmus, fufficicntcr vidcbimus , fru6luosc obfcrua-
bimus A N G E L o s bonos , nobis amice afliftcntcs , nos fidcli-
i
termoncntcs , nin' iuffu benigno familiariter docentcs,atque

in viis noftris tutoduccntes, (inefallacia experiemur. Humi,
igitur,procidcntibus N
o b i s,hichymnus, aliiq; huicnonab-
fimiles , lonico modulaminc Sc accentu, facris animi concitan-
di cauila, dcbito , profcrendus cft
1^1 omnis generatorque opifexque,
Superum rex , genii lux , hommumjpesy
Tremor ymbru tenebroJiPhlegethontiSg
zAmor mcredibihs cAicolarum ,
âuorinmncibilistartareorum
Celebru religio temgenarum
DEV s vnus, DEV s idcm, D ev s almc,

Vcniens dcfupcr, illabcrc n o b i s.
TV, TV, TV.

//tic/edeto
Jmmota commoueto}
^mfalja funt m oneto f
J^<« <êrajinti docet»
LEX
AMPH. SECVNDAM. 189
/
LEX INTRODVCTORIA
Ar rEAo T,
A NOBIS, AD nin^
ETINDE.ADNOS, VOLITANTESj
REVERENTIA TREMORQJ/E
S V NT O.
VL
ERGA ILLOS
SECVNDVMNOTAM PROBATIONEM,
JVCVNDA OBOEDIENTIA
ESTO.
•
\
VI I.
SACRA,
Q^VORVM M YSTERIA,
SIC TRACTATVRI
VENITIS.
PALAM DIGNIS
CLAM PROPHANIS
S V NT O.
Porroj
nin» NoscE, '--
S%.* ScRtPTVRA; CrEATTRAj

eii.uncx S E p s o ;&: (jiiiJem,
I
luce fiia, in niencetuajimmcdiire oborta;

Thcolbphice;Natur.ilirer;Cabalice.
TEIPSVM NOSCE,
E X L I B R O
SS.* Scrtp 'urt ; Nitm* to ius Vnntetfi, cjui eii c^ fjtetKjeio ru(^ tdttu,^/jn)ut.
>oa-f*^- fiue tutîfe ^feturtdttm (^tufpu^ (^ Sptnium tuum ;

dentcjue ^MENt i s /*<f. U E o ton'ui.cld
ThcoSophice \?hyftce \ Phyfi tmedice; Phyficfchemtce PkyficotMagtce\ \
Hyperphyfkomagice Cjb ; li e.
Aa ?
I90 ISAGOGE IN FIGVRAM
I S AGOG E,
Uue
INTRODVGTIO
IN FIG VR AM \
AMPHITHEATRI
tcrtiam,breuis.
NATVRAM NOSCE
VNIVERSALITER ,,
&
PARTICVLARITER;
ex LI B Ro
SS.^SCRIPTVR ^: NATVR^ IPSIVS,
quicft,&Mundusmaior,totus &Mundusminor, :
h.e. liomo,puta, fecundum&corpus &

Ipiritum fuum:
denique
aut mediate, ex Angel i s bonis aut immediatc,

,•
in fpeculo mcntis tuac purgata:,
ex
DEO IPSO;
Theofophicc Phyficej Phyficomedice;
•,
Phyficochemicc Phyficomagice;\
Hiperphy ficomagice -,
Cabahce.
•
. L LAPLsl
KMPH. T E R T 1 A M. ici
I.
LAPIS PHILOSOPHDRVM
EST: HVNC,cnim,
S^JS^SSr X p E R E N T A rcru m omnium
I I , , ctiam fola, fuifi-
0,^. eX[^ ciensjmagiftrainfallibilucratteftatur.-cuirefraga-

i^^H-^@i ri,nonnc eflct pJufquam ftultum? Hunc (abaliis
^^$^Tî tamen prarparatum ) virtuose cjfficaccm vidit, &
PoNTiFEX RoMANVS, ScC/EsareaMaiestas: vidc-
runt & R.cges, orbis tcrrarum, non pauci nec non Impcrii Ro- :
mani Eled:orcs nonnulli: viderunt &c Principes aliquot, Co-

mites, Barones, Nobilcs, &:(proptcrvirtutem atquc doclri-
nam) anobilibus proximi, Dodtores immo cx omri êntCj :
ludaica , Ethnica , & Chriftiana , etiam Turcica, ftatuque ac or-

dinc, palhift, multi ; tam Ecclt- fiaftici quam Politici, literari pa-
ritcrarqueilliterati, ocuIis(obftupcrcentesNaturi,pcrartcm,
miraculo) vidcrunt, manibufq-, tctigerunt, fuis. Sciens loquor.
Hos omncscitotcftcs: tu phylicochcmia-maftix, eosinterro-
ga, infubfidium veritatis, veritatis amantes, rcmitahabcre,
teftabunturlubcntcs.
1. R A Tio, vcra &
dux fida Sophorum, srrîuitcr
cerra,
confirmat: quam,anguftialocihuiusaddereimpcditi alius5c
amplior, promtillin:am,admifit.
3. S A pi ENT ES, totac tanti, an6bores grauiftimi, (quo-
rum hac de cxtantmonumenta)vno,harmonice,
rc, paflim
orc,ctiam iurciurandoSandillimo, ncn temcrcaflcucrarunt;
qui omnes veridici^quia viri dodi & boni)tanidiu 6c funt &: ha-
bentur,donec de cis contrarium, fufficicnter, fuerit probatum.
atquando? Cumqiartiticicuiuisin fuaartcfitcredendum, cur
nonpotius, cainie, fidcseritadhibendaillis, quamignoran-
tibus ? om.nium cnim artifices , & optime & verifiimc, dc (ui o-
pcris ratione , diiTcrcrc, loqui & iudicare fciunt.
4. N AT Vr A, DEi,inhuiusmachinaMundi,nunquam
otiofa miniftra, multis , in opcrationibus f uis , ( vt tradiderunt
! ,
19J
I S AG OGE I N F I GVRA M
ThcoSophi & confirmarunt experti ) viis ac modis diu nodlu- ,
quenobisfidehtcrruadct, fidemquc,dceo, facitfirmam. Na

tura parens , de iilio Qttholico ^ cathohce teftatur , fuo.
5. Mens, humanianimifcintillaaltior&lucidior, Diui-
naacimmortalis, quam Devs idgcncris dotaucritconditio-
nc,vtcxinfitofibiNaturiEfu£edefidcrio,quibufcunquepo(rit 1
viribus;,adfumma&:optimatendat,indcfincntcrappetit:quci
appctitus boni(cft enim a D e o) ftimulum quam animi(fciunr
,
nonnifi cxperti) irrequictudinem , quod defiderium ardens,

L A p I D E M P H 1 ^."'habendijfiinrcrumjnaturanoneflet,
DEV s I p s E , etiam iis , ( de vitiofis (ermo hic non cft ) qui pru-
dcntiores , fapientiorcs &: religjofiores aliis funt, aut fucre , fru-
ftra indidiffet. Atqui nihil fruftra
ConsensvsTypxcvs, vcre admirandus (in Natu-
6. ,
ra) L A p I D s huius cum SS.* Triunitatc Diuina cum toto V-

I , \
niuerfo crcato,- nccnon Koya Dei incarnato, h. e. Mafchiah

promilTo & miffo, religionifquc Chriftianre Sacramcntis atque
myftcriis tamaltis&profundis, verumeire, credereacfatcri,
omncs fana: mentis, iuft^ compelUt. SiIoqu.or abfq je veritate,
crubcfcam. ludicent , non nifi icientes. Amcn , amcn, dico vo-
bis i fi vnum , etiam alterum.
7. Dcniquc, (cum C r e a t o r , ctiam cx C r e a t v r a, tc-
ftc D. Paulo, ad Rom. i. vclit cognofci ) D e v s & potuit & vo-
luit(vclletcftaturexpericntia) o^ganisfuis,quibufdam,(non |
cnim vni dat cundaD e v s)indc vûe a Mundi initio, benigne

largiri, & adhuc vult , (quoniam in a^cernum mifericordia cius)
vc nimirum , quxnam fit mira Creatoris Sapicntia , pocen-

tia infinita,bcnignitas immenfa,&c. h.e. qualis fitDEVsiPSE,
typo mirifico, ex C r e a t v r a , non quidem , ex Mundo maio-

rc, pcrfefolumveifimpliciter,&partibuscius, pafTim:, parti-
culari cognitionc, veriim quoquc, cx Mundi maioris F i l i o
(arcis ,h. e. Physicochemi/E interpretamento) in fubie(5to
catholico,catholice, abundantius &.exphcatius,humanoge-
neri, coram, innotcfcant indeq; nin» Triunum, audtorem tan-
:
ti boni ac doni, clarius difcat agnofcere, adrairari & venerari
folum, animocoUaudarcgrato, profundiusmedicari, ipfique

infcparabilitcr coniungi, & rcuniri. Ergo, qucmadmodum
nin' Sapicntiffimi crat, viam hanc, quam iudicauit eflc , ad fc
paterfaci-
9S9V9V
p H
AMPH. TERTIAM. i5>5
patcfacicridum,maxime cornrnodam,eligcrc & inucnirerita

noftrum ell, q uam iple elegit, comprobare, amplcdbi &c fequi,-
arquccx natura:filio,ftyloPhy(icoChemicohoc,DEO fic or-
dmantc,inLibro&Spcculo N a t VRiG(quod, certc,catholi-
con habcmus, in L a p i d e Phil."' ac fplcndidiltrmum nobis a )
D E o propof itis, I p s V M (ficuti &: in Filio fuOjintcrprctamento

SS.,Scripturx) falucariteragnofccrciM vmd VMquoquc,ficu-
ti in fine feculi huius , per ignem renouandum ita & quomo- , ,
do, &:aquo, inprincipio,conftru£tusfit,pcrjgncrn vtilitervi-

derc ac mtcUigere, deniquc &Nosmetipsos fru6luosc co-
snofcere.
II.
QVID EST LAPIS
PHILOSdPHORVM?
LA I s 1* I L." eft aîihi^, rm R V A c H E l o h im,
babataquis,Gcn.i.)C2:lomcdunte(nin'folo,cxmcra.bo-
(
qui incu-
nitate fua, itavolentc) concepnjis,&cocpus, verurnacfubfcn-

fus cadens, fadtus, in vtcro Ttûla-nxn { x a £92. crcati ) Mi^nai iiâ-
ioris virgineo,T e r p. 4, nimirum,vacuaatque inani, &: A qjv a :
natusin lucem/âicêxsxiitif filius,afpe6lu (coram infipientc) vilis,
deformisj&quafiinnouilfimis; confuyiantialis,tamcn,fimi-
lisq; parCnti^Mundus paruus, (dc hominc, aut aliquo fumto,ex
vclab eo, nihil tibi imaginarc) carholicus, triunus, ef*ta^êJ>]@-,
vifibilis, ta6tu, auditu, oltadbu &guftu fenfibilis,localis atquc
finitus:manifcftatus,regcneratorie, afemetipfo, artisphyfico-
chemica: obftetriciamanUjin corpore, fuo,Iemelairamto,glo-
rificato : ad commodum fiue v s v.,s, propcmoduminfinitos, &
microcofmo & macrocofmo, in triunitatc catholica, mirificc
ialutares. Apage fis, fili perditionis,tu, lutCivJ^^ti^yvôvy^ omnia
tecum,qu;c ex tctCyVtut etiam,mangonice,prjvparata.Pcccato-
ris es typus, non Saluatoris : fcruari potcrisac dcbes,non ferua-
re. Figura cs mcdiatoris ad crrorem, intcricum & mortcm, non
boniillius, ad vcricatem, incremencum&vitam. Rc8;n.auic,rc-
gnat & rcgnabit in nacuralibus,nacuraliter &,vniuerla}jfcr,Na-
S
I5>4 ISAGOGE IN FIGVRAM

cura? filius, catholicus, S a l ( fcito ) S a t vrn i j fufibili modo
fuoifempcr & vbiquc,in Natura ex femetipfo,permancns-, &
ortu & virtucCjV niversale. Audi atquc attcndc a i a n- :
tiqvissimvmLapis. Myfterium! Cuius nuclcum,in De-

N A R 1 o, Harpocratice, (ilc. Quî poteft capcrc, capiaf, Dixi.
S AL,non line caufa graui,aSapientibus, cognomine,ornatus
eft, S A p I E N T I ^ : Quo, & S o L E , nihil vtilius dixcrunt cfle in
Mundo. Hicftude.
III.
QVARE PHILOSOPHORVM?
DICITVR LAPIS,
ET CVR
LApi s,curpropriedicatur,quodquenomencius,quoapud
vulgus , ocuhs videntibus cscum, auribusquc audientibus
furdum,nominatur.D E v s i ps E,ob caufas ccrtas,infcriptisSa-
pientis antiftitum tradicas, grauiterprohibuitcuiuisrcuclarc.
Quâmobrem & cund:i philofophi citius mori volucriic, quam
hoc diuulgarc Eft cnim,iufto D e i iudicio,fcmpcr fuit,& (niH*
Ipfo,cuftodeforteatquczclote)crit, ({imul&folutioeius)^?-
cw««; yif R T / 5 y^fW/^v?««;,anathematis fulmine,a Sapicntibus,
ergaindignos,mcrit6inuidis,iurc{igillatum. Adducam,tame,
ipfos philofophice loquentes: quia, inquiunc, vc lapidum,cft
quoquegcneratio &regcneratiocius:exhumido,nimirum,vi-
kofo &c glutinofo , & terrco ficco. Et quod cocStionc fua ( qua:
:
incrailando proccdit) in lapidcm pcrmanentcr fixum ( quique,

vt laprs,tcratur)indurecur. Alphidius.-Silapis proprium nomen
habereCjIapis eftec nomeii eius. Alii; lapi* non lapis. Harc,phi-
lofophice,phiIofophi. Relponfum clarius,maneat,alta mente,
repoftum,nediuinum, contranos, cxciccmusfurorcm. Ph i-
LosoPHORV M,Lapis occuItus,cft, non infipientum & idioca-
rum;nonimpiorum,ac,contraconfcicntiam,virioforum.Phi-
lofophus,autem, h.e. Sapicmiê v«ra: amator, quifieyexparte,
Amphit. huius^fccundaperfedledoceris. Axiomata, duOjhrec,
ribi cofidcradajfratcrne rclinquo Ex fine cuiusqj intecionis re-
:
fultac principiu cius. Et,cum,alicuius rci,Iatcnt cauf?,a fignis &

cfFe6libus, ad caru inucftigationem , itur. Hifce, contetus efto.
________^ IV. QVID

AMPH. TERTIAM. I9J
;K^:â&^SîS^'ctW \J>1 c=3:^'
IV.
QVID ESiTt:D^nS&<nnRVACH
ELOHIM,QVI INCVBABAT
AQJIS? Gcnefi.
D'n7i<nT1 RvACHELOHiMjcft S p iRi T vs, Spiraculum,

anhelitusnirrrandtijlarnStus; Vaporvirtutis Dei omnipotcn-
tis atquc omni tenentis ,&Emanatio quardam, emiiliove,
foscunditatis vitalis, primi fummique motoris, viuifica atque
virtuofa, e profundimmoj Diuinitatis (\ix receifu j I d e a r v m,
videlicct,{iuejExcmplarium,Specierum,Rationumfeminaria-
rum, primordialium & radicalium, voluntatum opificum &:
caufarum ciTed^ricum, inARCHETYP i,opificis fummi,mcnte
(npDn Hhochmah in S a p i e n t i A,Bonitatc cius,caufintc eas)
conceptariatqucpra;cxiftentium,rcrumomnium,inMundo,
pofteafuturo,proaucendarum &fiendarum.Q_v.e E l o h i m, (
crcatorc Sc conditorc,VE r b o fuo,dicente ac prarcipicnte. Gc-

ncfi.)resomnes,quasextarcvoIuit,inhocTheatroMundano,
produxerunt,effcq; feccrunt in globo fublunari, veftit^ T e r-
:
R a Materiaprima,communi & vniucrfalij

& A Q^v A,vA.i iiuc
C iE L I interuentu. Addo: Rvach Elohim ci\ fto^c^n fiuc
F o R m A , rerum omnium, intcrna, Ha-iciliî &z effentialis Mundi :
A N i m A vniucrfalis Virtus fubftantiahs, per fc fubfiftens,cau-

:
(a omni crcatura:,Mundihuiuslubfiftendi: Essenti A(quia

increatus) vere ctv i n ta : & ( vt vocc dicam vfitatillima ) ipfiifi-
mafubftantificaqucrcrumNATVRA. Dei NvMEN,&Diui-

na Ratio,toti Mundo ciufquc partibus,infita,parens rcrumque
harum opifcx. V n v s (elfentia & numero) hic D e i Spiritus eft^
vnaj Vniuerfitatis confpicux & corporeas huius vnius , Anima
catholica,»»At;»»<>oA®- tamcn,h.e.multiformis (Sap.7,iz. Ephef
3,id.)&variac eius radii atque S ciNTiLL/E,pcrtotiusingcn-
tem, matcriei primx maflac, molem, hinc inde difperfac ac difti-
pata: inquc mundi parti(>us,difiua<îs etiam,& loco & corpo-
:
rismolc,necnoncifcumfcriptionc,poftcafcparatis,di{iun6tim
Bb t
—
i9tf 1 S AGOGE I N I. AMPH. FIGVRAM \
& feparatim innumer^,vnius Animx vniucrfalis fcindll^jnunc

etiaminhabitantes.
KS^^
V.
av ID EST CJELVM^
G-/£LVM,eftSpiRiTvsyETKEREVs corporalis, vel cor-
pus a:thereum {pirituaIe,corruptioni non obnoxiu, totius
MundimachinapermeansrfuperiuSjVER b oD OMiNi,firma-
tu,hinc F 1 R M A M E N T V M; infcrius, mafr^ fublunari,totiincor-
poratum Vnius ciufdemque & clTentiJE & iubftantiê C.Tlum
:
vnum,id quod infcrius,&;id,quod fuperius. lIIud,tamen,labo-

v )
re Phy(icochemiag fagaci in vfum hominum, ad fenfum poteft
,
manifeftari atque tradari.
VL
QVOMODOCD^nS&^nnRVACH
ELOHIM^CtELO mediante, conceptvs,
^ corp/fs verum.f acjhb/enjks cadensfaEit^s eB, in <-utero îf J7o7Jxi^
(x A E o i.,puta creati ) Mmdi mkioris virgineoy Tekra

nimirum njacua atquemanijO' ^QJ a ?
EX T Rj M Ajjine medio, eoque conuenientc, coniungi, co-
pulariatq; vnii-inon^jle,eft vnanim.is vcrephilofophan-
tiumvoxatq-, conienfus.R VAC h Elo hi M^Spiritusêffentia)
Diuinus,increatus,fimplicillirnus, omnis corporeaj molisex-
pcrs,fp6te&perfemobilis,wAuOT»)«A@-,h.e.multiformisautfor-
inaruplcnus.immoipfiflimareruFoRMA: Et A b Yssvstenc-
bro{a,triuna,videI.C/EL V MjTeiv^r AjiMnjj &yacua,&: A (vv a,
q'
ENS,aDEO ipso (cuius folius cft proprium x'^^'{«s',creare)cx
nihilo,h.^ê nullo fubftantiali,aut pcr fcexiftencemateriali
principio, primiim C r e a j v m, corporeum, confusc mixtum,
MAT E R 1 A ad motum,per fcjinefficax: rcuera, fi quid, extrcma
'
funt.
, D
AMPH. TERTIAM. I5>7
lunt.CytLijigitLir^M e d i i,cxtremorumamborum,ruomodo
(c]uia corpus Spiritualc £c Spiritus corporalis) parricipis, ( H1H *
folius voluntate bcnisna)mtcrie6tu,Rv ac h ELOHiMfde-

fcendendo dcmittendocjue fe percircumferentias partesq; ab-
ditiflimasomneSj&dirpergendoinimumveImeditulliu,Scin-
tillas radiosve foecunditatis (ax) ad C e n t r v m vfqucpenetra-
bat.in E n s illud C r e a t v M,totum: maffamquc illam feu mo-

lem ingentcm, rudcm (X aos) confufam atquc informcm,
Mundifuturiicminarium,u/i5^fiuemateriamlutofam,Vi rgi-
N E A M, ( nondum enim neque conccpcrat, nequc produxerat
antcajF o k m A((cmetipfo)fic informauit,& A n i m a animabat,
impra:gnabatquepuriffima:pcrmeabat,iepIcbat,caIoreinfun-
debatjViuificabat & faECundabat,quod crat TqIiu vaBohuj va-
cuum atque inanc illununabat,quod crat tenebrofum
: •, dilf in-
guebat, confufum: ornabat, rudcacimpolitum: ordinabatin-

digeftumacincompofitum:m^îcxiiis Vt fb oJi r C fn^r-o
(cuius&totumadhuchodie mouet,fu{lcntatatqjConferuat)
iûimQYa^ Spiritu gtheieQ^£LfcjLaiJîdcLy-t cjidu m. intcrmc-
(^nnrc)rnc|pt^b;^rnr^^nrpnSjfî]CrorporFn<;fi(^n?^^^ at^_£Qn-
crctusêft. MyflcriumiamobferuaScadmirarctypicumi con-
ceptionem,inquam,Seruatoris &. Saluatoris vtriusque &Mun-
di maioris & Mundi minoris,fiue G;encris humani. De hoc,fcri-
ptum, legimus y_E r b v m <:?t(^ f K>nm rtKde illo, Cabala, fci-
:
mns.- Rv_Ar_HF.j_o h m, rnr pns f.iAiis c {\. Et; DEVS manife-

t
flatîncamej S p Rnry s D r i mamfcfV nrns in rorpnre. Hic,

i
fihusMun di maioris , n_^vj_g.'rrparnr.i, c,irhnlicns : illejfiiius
De i,5s«*'^t«^(^,hê^^XViJdiniiia: V n uSyin vrrrnMnndima-

iqrisj ajrerjiivs^gMuJidijiuiioxii: vtcr que V
r g i n e o,co n-
i
ccptus.Enfophl Enfoph profunditas profunditatum &: altitu-

!
dinumaItitudo!Abfq;bIafphemiadico:I HS vh Ch rist icr u-

cifixij^Saluatoris totiusêaeris_hum^ni, Id cft^Mudi minpr[s,in
N A T v RjELiB r Oy6c ccuSj?^-CJLLo^typus eft,LAPj_s_P h I L.'" Lj
SeruatorMundi maioris. Ex lapide, C h r i_s t VMâturaliter

c ocrnofcito & ex Chris t o, La pidem Theqfophic c difcito.
LibroSS.a. S c R 1 p T v R .E hic nihil detraho. Placuit, e o mi-
rabili,mirabilis docendi & difcendi modus^ placeat idem & mi-

hi 8c tibi.Chriftiana,quaefo,iudicct fraternitas.-Et ego Chriftia-
nus fum,Deique gratu,8c effe,&: permanere,volo.
Bb z
: 1
198 ISAGOGE IN FIGVRAM

'.a>-\'S
VII.
QVOMODCET VBINAM
NATVS IN LVCEM, MAKP0K02M0Y
Fi L / V s , aJl?e^tt (
coram injipiente) ijilisy deformis ^^ (luap in nouijfi-
mis : conJi^bflantialisJtmduqtiefarentiyMundus Varutts [non ho-

mo,) catholtcnj, trtuntiSy iîxa<p^B(hT(^, î/il;tlt4ytacluy
auditu, olfaSiuitsr guflufln/ilfilisj localis
atqueflntttts l
VB In tcrra catholica fanda, quam etiam nunc feliciter

I ?
inhabitatjin Saturnio regno. MAKPoKo2MoTFiLivs;e

femine & fanguine parentis formatus, & ex vtero eius in luccm,
naturaUter,exclu{us. A s p e c t v (coram infipicnte) v
d e- i l i s,
FOKMis, &;qvasi iNNOVissi M I s mundoquc ludibrium :
in confped:u tamen Sapientis cft pretiofiirimus.I h s v h C hri-

s Tnon ahum, in Natura, rcquirebat typum. ^C o n s v b-
Vs 1
STANTiALissiMiLis Qv E p A R E N T quia c fcminc & fub- 1 :
Ilantia parentis. Catholicvs: fecundum corpus,Spiritum

& Animam: etiam virtutes ac operationes. C o r p v habet Ca- s
thohcon^quiacft de feminc Mundi, de effentia & fubftatia Ma-

teria: prim^ cathohce, particula de primordiah & vniucriah,
wA>i
tcrra videl. &: aqua,in principio creatarii; in ftatu adhuc vniucr-

fah,non vt ( D e o fic volcnte ) reru ca^terarum globi fublunaris
corpora omnium fpeciah aut particulari,a radiis atquc fcintilhs
Animre Mundi fpcciahbus,h.e.fpcciahs particularisvc propric-
tatis fiucNatura?,fpccificata,&(vtitadicam)particularifata. V-
niucrfalis quoquc conditionis cft eius S p i r i t v s, Vniucrfahs
&AN I M A, qu£E fcintilla Anima: Mundi catholicx , Catholica,
h.e.VniucrfalisNatur^jproprictatis&operationis.Catholici-
fmushicfoluslocii habct,particuIari{muscft{olcEcifmus. Ca-
TH o L I c o N Phy ficoChcmicorum,non nifi cx cathohco. O-
mnc cnim fimile a fuo fimili producitur. Et, Qualc femcn, talc
gcrmen. Valcant igitur & difcedant procul hinc ( vltra montcs
Cafpios vfquc)materi^ fpecialcs fiue particularcs omnes^cuiuf-
cunquc fint ordinisnominis atquc virtutum. Cathohconre-
quiri-
:
AMPH. TERTIAM. 199

quiritur, particularc reiicitur. Frufl:ra,igitur,& falfo quxrimus
in multitudinc particulari id, quod habcmus in triunoVniucr-
(ali.Vcrumcft,quoddicunrjToT lapidesqvot REsrfub-
intclligcndum,PA rticvlares:Ex {olo,Mundimaioris,fi-
lio Vniuerfali, Lapis folusVmucrfalis. L APis,quoqtie,Exo-
MN I R e •, particularis, lcilicet, ex parriculari Vniucrialis, ex V-
:
niuerfali. I n o m n i b v s,(fuomodo)particuIariter;in chao

noftro VNo,C A T HOLico,catholicc\ A d do: Hanc vni-
cam folamque ob caufam^quod videlicet conllat ex iis,nude &
fimpliciter cathoIicis,ex quibus.in prima creationc,totum hoc
confpicuum atq; corporcum V n i v e r s v M,cum partibus fuis j
ideoque pcr 5c ex {e,potens cfl:,& folus fufficiens, (rcgeneratus,

tamcn,poil: naflioncm fuam)in fru(Stus,huius E n t i s creati pri-
mi, fpeciales atq; particulares tanquam in confanguincos ( iuo
modo) fuos, vircs cxcrcere mirificas,cathoIicc,fuas,& numcro,
iimul, omnes. Qua: virtus tam mireetficax,fcintillar, AnimcE
Mundi, Cathohc^r, vniuerfalis, propria & pccuharis, in corpo-
re,non nifi catholico,a verc Sapientibus,bene ccnfetur. Qu.a-
proptcr &Catholici,Lapis nofter, iure meruit nomcn
O MN I A QJ E rite appcllari potcft ac debet. Tr i n vs : Vnv s,
in compofito,{iuc in toto: Et,quod, extravcIcitrahunc,non

fit alius, in virtute mirifica,huic fimilis. 1' rivnv s, in effentiis
& fubfiftentiis cnim Tcrra & Aqua,corpore vno Spi-
: conftat :
ritu xthereQ,quod CÎuin eft,mcdio copulante & Anima, A : -
nims Mudi fcintilla animatus catholica hvpoftafibus iaut fub- :
fiftcntiistribus,diftin6bisatqjdiuerfis. Vnde LapisnoftcrTri-

nus cxiftit&VnuSjh.e. Tiiunus,videlicet, Terrcftris,Ca:Ieftis
arque D iv i nv s. Vegetabilis, quoque, A n m a l i s & i
MiNERALiscft& dicitur quia eft illud idcm, in fubftantia &

;
quo VcgetabiIia,Animalia & Mineralia, h.c.Tcircna,

in effc,ex
Aouatica, & fubrerrcnaomnia, ortumtraxercfuum, qucmad-
modum & paulo ante eft oftenium. Et,quod propterca,in iila,
mirificeopcraripoifit. Et,quodiIIanutiianturacconferucntur
iifdcm,ex quibus Lapis:Lapis,contra, (iuomodo)cxquibus
rpfa.Deniqj,TRiVNVS eft, quodS ale,M ercvrio&S vl-
p H V R E,fubftantiis tribus diuerfis atque diftinc1is,in Lapidem,
fit compofitus,T r i v n v m. Summariter: Vna eft & Trina,La-
pidis huiuSjtam mirabilis, matcria certa & propria-, cxquao-

: ,
roo ISAGOGE IN FIGVRAM

mncsPhilofophijmagifteriumcertum,vcracicerpra:parant:in
trinitate cathohca,(non particulari)fua,non peregrina aut fpe-
cialiriuefpecificata)vnita:invnitate,vniucr{ah,tripartita.Pot-
ro Red:e vcteres cenfuerunt
: & colIeo;erunt,vnum efle D e v m,
quiavnuseftmunaus: contra; vnumeflcmundum, quia vnus
eft D E V s neque SS/ Scripturaalteriu s meminit qui fi eflent,
:
\
ccrtc commcmoraflet. Inde, non abiurdc, colligo (i vnus eft :
MunduSjCtiam vnus eftLapis Phil.^catholicus, catholice re-

pra^fentans Mundi vnias vniuerfum vnum , ciufquc crcato-
rem ac conditorem vnum. Si quarris,cur vnus tantum (it Mun-
dus, & cur vnus tantum Phil.^^catholicusLapis.-Refpondeo-,
QuiaDEVS pluresnoluit. Ratioeftiqu9:cunquevoluit;,fecit-,
Pfal. 115,3. Cur vero noluerit, tu qua:rc ab co, ipfc folus nouit.
Epma<i>poaito2; figuram acure contcmplare prxfentcm , rc-
fponfionemlegcs&:vidcbisfufficientem;Ca:tera^quarfequun-
tur,pcrfefunt fatisclara&manifefta. Decarcerisîndcfiniiio-
ne , verbapra::fupponunt mentem.
VIII.
VARE MANIFESTATVS,
QREGENERATORIE A SEMETfPSO,
0* quomodo artis VhyJicoChemic£ obJletrtcM manu, in
corforefitOjfemelajfumptOyglonficato ?
EsPONSiONEM, dc primo , ex przcedcntibus, pc-

terc poteris, plenariam. Hoc reftat rj^modoârtis Phy/ico-
chemicx, ohfletriciamdnu^m cor^tre^glorijicato f" In Reg i m i n e, fci-
to,TR;rvNo. i. In Pri MO,namque,operisPhyficoChcmici
cathohci R £ gi m in E,diucrfis &:laboribus&:infb.umcntis,
manuumquc AD.ROP,(quodînfuahn-
&: Ignis arte varia,ex
gua,Sacurnum fonat,) h.e. P l v m b o S'A,p i.e n t v m,S a t v r n i
CoR:vincuhscoagulationumdcxtrerclaxacis,D VENEC h vi-
Ri D EjS^Vi TRioLVM V E N E R 1 5 (dcbita, Lapidis Bcncdidii,
matcria)aderitnoftrum. L e'o vi ri d i s,abfconfus &iatens,e
montisfuiSacurninicaucrna,iIlccebrisacblandimencis,nacu-
ra:fua^
AMPH. TERTIAM. i6i
rx (ux conucnicntibus, cliciendo manifcftatur. S a n6 Vi s,c

vulncribus Lconis, lanccaacuta transfollijCrafrus, &c6pios^
cffluens, diligcntcrcolligitur, omnis. tah&Lili, Limvs,
T E R R A,madida, humida, vliginofa & lutofa, A d a m c A,pri- i
ma crcationis Mundi maioris nollri ipfius & Lapidis vigorofi

, ,
noftri,matcria,con{picua rcdditur. V n v m, (quod fanguincmi
ccnx nominarunt Sapicntcs,) cx VnaPhir"Catholica, Ray-

mundi R v b r v m, ob ruborcm(coIorcm virtutis)crafliim, dcn-
fum &c atrum , nigrum nigrius nigro dictum erit prsello. V n- , i
c V L V M,quo Anima cum corpore eft colligata, & in vnam maf-

fam coadunata, rclaxatur & difloluitur. S Fi-i. r t v s & A-n m a i
(fpintusanimatus) acorpore fenfim difccdunt& pedetentim

leparantur hoc dum fit, fixum rcdditur volatile, & corpus im-
;
mundum, dedieindicm, corrumpitur, deftruitur, moritur,

nigrefcitatque incineratur. Cihercmhunc, ofili, ncvilipen-
das, dlenim diadema corporistui; latetfubeopygmjeus no-
fter,vinccnsacvinciensgigantes. II. InREGiMiNE sbcvn-
Do, (quodopuseftmulierura, &Iuduspuerorum) iri Vase
criftalhno,circuIari,& materiei quantitatiiufteapptoportio-
nato, vno, phyficomagico, Hermctice, ncc non a
artificio
ThcofophojCabalicc hgillatoi F v r n o Athanoris vno-, & I g n e

vno. CoRPVSjS piritvs&Anima, diligentia accuratifli-
ma,HercuIeifquc laboribus, externc lota, mundata & purgata,
iterumque compofita,commifcentur,pcr fc putrefcunt, &i finc
manualicoopcratione, foliusNaturarlaboribus,foluuntur, de-
ftillantur, fcparantur, iublimantur, coniuncruntur, remifccn-
tur,copuIantur&:reuniuntur: fixumque,uc,plcnarie,fitvor
latile: per fe quoque coagulantur, diuerfimode coloran tur, cal-
cinantur^figunturjEtîtajVolatilejredditurfixum^fvIunduf^
que renouatus&nouusconftituitur. Inhorum, infupcrficie,
fiuc cxternc,dcpurarorum, iuxtaNaturx & pondera & propor-
tionem mixtione fecrctum Compositionis triplcx, pau-
, ,
notum,'quam diligcntiffime obfcruarc, & adhiberc

ciffimis
memento: ahasfpiritus animatuscorporinopotcftconiungii
nec, contra, corpus fpiritui rcuniri. Quo ritc pcraclro, C h a o s,
Naturx catholicx, Mundinouifuturi, no-
adcrit, expriore,
uum cxplicatur, feparatur feparata cxornantur , h. e. Nacur^,
: :
intcrni & radicalis atque centralis, Diuina manuum labore :
Cc
,
7.01 IS AGOGE IN FIG VRAM

adhibito nullo hanc fatSlam cflcjCum percepcris,motum,ir.
: te,
experierisiuternum, &, oh,gaudio lachrymabis! Quiapccca-

tum originis,igne Diuini AmoriSjin rcgcncratione,&: corporis,
Spiritus & Amma:, diuinitus aufcrri & fcparari,ccrto intelliges,
Non fcnbofabulas. Manibus tradlabis, ocuhsque vidcbis tuis,
AzoT H, h. ^.^^.'"PhilJ^Cathohcon: qui Cum Ignc intcrno&:
ExternOjharmonia tamcn fympathica, cum Igne Olympico,
ob ncccflitatem ineuitabilem,Phy{lcomagice vnito, ad l.api-
dcmnoftrum confequendum^folus tibi fufficit. Qjiod, Vulca-
ni;,fecretum,profundiflime,abfconfum,niiiprobeicmeris-, co-
quc,aut ab artificc,aut vfu crcbro,aut Deo i ps o,more Cabali-
litico,re infl:ruente,in furno triunOj(pherice rotundo,rite vti di-
dicerisjfruftra & in vanu(quamuis in debita matcria)laborabis.
TENEBR/Eapparcbunt, fupcrfaciem abyfll :Nox,Saturnus,
&: AntimoniumaderuntSapicntum; Nigredo, & caput corui,
Alchimifliarum in hora coniundlionis, varia, dc omncs Mun di
,
colorcs, apparcbunt quoquc, D e i nuncia; & cauda pauo-

: Iris
nis. Myflicrianota, quardc iridc, & in vetcri, &:innouoTefta
mento. Dcnique, poifcaquam tran(icrintcolorci,fieritius, ai-

bedo & flaucdo,videbis,L a p i d t m P h i l." R e g e m noftrum,
&: D o M I N V M Dominantium , prodire , cx fepulchri vitrci fui
thalamo ac throno, in fcenam mundanam hanc, in corpore fuo
glorificato,hoc cft, Regeneratvm&Plvsq,vami>erfe-
c TVMjVidcl. CarbunculuIucctemJpIcndorcTempcratiilimu,
& cuius partcs lubtiliilima?,ac dcpuratiflimiE,c6cordi miibonis
pace, in V N V Mj inlcparabilitcr funt lijratXjfummieqj icqualcm;
Diaphanon,vt Criftaflusi compadum & ponderolilfimumi fa-
cillima: f ulionis,in igne,vt rcfina,&: antc hydrargyri fugam^flc-
uti cera,attamcn ablq; fumo, flucntem corpora, lolida & clau-
,-
ingredicntem ac pcncrrantem, ficuti oleum papyrum in li-

fa, :
quorc quouis diffolubilcm & Iiqucfccntcm,ciquc commifcibi-

Icm,f riabilem,vt vitrum in puluere croccum, in maffa vcro in-
:
rcgra,inftar rubini,rubcntcm: ( qux rubcdo, perfccStiE fixionis,

&fixa:pcrfc6tionis, cft Si gn at vr A)permanentcrcoloran-
tem aut tingcntcm in tribulationibus cxaminum quorumuis,
:
ctiam fulphuris aduftiui & aquarum comcdcntium tcntationi-

bus,ignisquc perfccutionc vchemcntiflima, fixum, fempcr du-
rantem, & incremabilem, ac Salamandri inftar permanen- ,
T E M
AMPH. T E R T I A M. 205
T E M,o M N A Q V E ( eft, cnimjfuo modo , o m n i a in omn ibus)

I
iuftc iudicanccm clamantem Ecce^Rcnouabo omnia. 1 1 1. In

; •,
Regi MiNE TERTiOjficL AP Di s Pliil.'' cum Mundo maio-I
re in parcibus eias infcparabilis Vn i o : qux cft & dicitur, F e r-

M ENT ATiOjMyftcriumharmonicumnota Quod,inCaba- :
la,cft hominis ad Monadis fimpUcicaccm redu6li,cum D e o,V-
.Ni o:idinPhyficoChcmiaadLapidisnoftri plusquamperfcd:i
& gloriofijCu Macrocofino, in parcibus cius, F e r m e n t a t o. i
Ec:Sicucihomo, vnitusD EO,racione D Ei,fitqualiDeushu-

manus, auchomoDiuinus, h.e. quafi DEiFicATVRi &pro-
ptcrcapotcft,qua: vult; vult,autcm;,qua: Dev s i p s e: Ita &: La-
p I s PH I L.'" Mundo maiorc, in partibus illius, fcrmentatus, ra-
tioncfcrmenti,transformatfc,inquodcunquevoluerit,opera-
turquc,pro naturis omnium diuerfis,diucrfimode,omnia,in o-
mnia,&:coa:quatfcomnibus,cu6tis,{mguIisacvniuerfis.Hinc,
fili do6brinx,aliquantuIu noflc poteris,curPhilofophi A z o th
fuo,nomen impofucre, M
e r c v r 1 1, qui corporibus adharrct.
Qu.od fi, perfccfle, noris, es ille, dc quo vere potcft dici Dimi- j
diumfad:i,quibenecacpit,habct. Fermentaturautem Lapis

Phii."', non folummodo fimpliciter cum Tcrra vcl Aqua,ve-
rum ctiam cum harum fruîbus, vcgetabihbus, puta Animali-

bus &: Minerahbus, hoc eft, cum Medici nis , cx Vegctabihbus,
Animalibus &: Mineralibus, arte Spagyrica,prccparatis: vt, ni-
mirum,cxaltenturinvirtute, £âDiuino L api dis huius Be-

nedidli ignc CathoIico,ad 6c in a6tum, a potentia fua, etiam
plusquampcrfcde dcducuntur. Fermentatur, quoque, cum
Metallis, vidclicctjL a p i s, in albedine cxiftcnsfumftia,
cumargentopuro, adalbum.-L A pi s,vero,fan-
guineus,cum auro obry zo,ad rubrum.
Eftquc, opus hoc, crium
dierum.
y-l^^^^Â^
Cc
204 ISAGOGEIN FIGVRAM.
IX.
QVOD EST C OMMODVM
ILLVD,ET, QVINAM VS VS,PROPE-
ntodummfiniti, e!7* <SMicrocopno t^ Macrocojmo, m
tnumta,te catholica, minfcefalutares ?
LApi s regeneratus8cplusquamperfe6lus,operaturinTr<.i-
VNiTATE CATHOLI G A,h.e.{ecundum CorpuSjSpiricum
&c Animam,(catholica)inCorpus,Spiritum & Animam(ca-
tholicc ) Mundi & Minoris & Maioris, quemadmodum tradi-
derunt fapientesj& artis huius(qua, in percontandis a t v rê N
fecretis,nonfagaciorvlia)artifices (quibus credendumjexper-
tiHimi tam immediate quam mediate.Vt Virtusîn ad:ione,fic
:
vsvs, Lapidis huius,inPROiEC tione (terminovtar,de

phyficochcmicis, phyficochemicorum confiiHc. )
tflqud
D I ViNVS; MlCROCOSMICVS; MaCROCOSMICVS;

Eft cnim Oni« V- F A X CatholuA N A- Metal L A.ritefer
R I M,perquod,pr«îen- rvR^ LVME Nfe^ mentacus , cranfmurar
tej&THvMMiM.nin' extcrne (^ interne rite id- inferiora in fuperiora,
TER. MAX. dcmaximis hibitHS )in horninU men- &: in forma & in efl'e,fe
&: abftrufis
, Cabalice te , mirifce accendtt. Cur cudum veritacem cum ,
dat TheoSopho refpo non? Cum ipfeipfi/itlux lucroingente. Hincdi-

ra,Ioquicur£ivocem e- Nitura, corufcans in tene- uitia:immcnf<j,paiipcr-
mitcit fuam: Et fimili brii Mundi. ûo in te^ tate fugantcSj&omnia
cudo apcinima Crea- ortOi Cyeatorem ex creatu- qu^ auro atquc argcn to
TlONIS MvNDIjFoR- ra cogn$fces,nec non tJMef- paratur,haberipolfnnc.
MAT oNis quoq; Ho fah promifitmpta ac reli- G E M M A, s exiîlicibus
I
MiNi s,marisacfemi- giojk anfiquitati inttUi- non lophifticas, iz.6. ge- ;
nac L A p s v s q; eorun- ge!-,quid M or vs fitSa- nuinas ac veras faeit:&,

:
dcmmifere dcploradi: pientumv erpetvvs, cxcriftallo, rubinu car-

ExcmplarMATR imo ab bunculumve luccntcm
infpienttbui iamdiu
nii pulchri, pudici , pii, iplendoremagno: Vi-
infipienter qn^fttHt at no-
luculencifllraum : Ty- ditm inuentttSynec in omne R V M malleabile & po-
PVS IN C A R NAT lO- £mm, abei4, autfic, inue tabile reddit:Ex marga-
N is AoroTDi V N I, mendui. S p R T v s
I i i ritis multis vnam artifi-
Redcptoris & Saluaro- malignos , ab obfefis , ex ciosecoftituit. AzoT h
ris tocius humanigenc pellit cr arcet. ^^tdni? Lapidis huius, h. e. ^*
ris,h.e.
:
A M P H. T E R T I A M. ZOJ
risjh.e. Mundi minoris,Sunt in Natura potentix Philm.C o R p oRA in
qui coceptus dc Spi- particuUres quthut ce
ert , primam materiam rc-
ritu iand:G,m vtcro bea -
diint malignx potefhtes ducitsiêft enim mate-
tx Virginis > ifie>ia>rdn- cur non dr iniuerfali ? riaprima formacatho-
</<ePASSiONis inno- 7{ec foleU aucior confa- lica animata ) & m e-
centijpm<e , M oRt i s fionii firre fymmeirinni. T A L L A,(vtipfcvidi)
salvtifer>e,Se- Ingenivm (vfu me- Cristallvm,G£M-
p V I, T V Rit honoran- duo ) dca.l (^ nohilitat: mas,Perlas,Si-
Dk s c E NS V s ad in-
da:; fic c^Memoriam LICES,acLAPIDE S
feros folatii pleniR e- ; ftblim€m,icV Rv d E n- (etiamMicrocofmi)o-

SVRRECTlONISVi- T i am concil.at. H I- mnes,necnonMiN e-
vSloriofx) cum corpore L a R TA t
I E uperpe- RAL I A, vere potabilia
in vtcro virgineointcr- tuam, (âhfente •vieUntit reddit. Animalia^
nis aflumpto , in cxlum externi Jcr A v D A- morbis liberac ; inque
ASCEJJSIONlS glo- c I A m houtfiim ( qu* vjgorevirtutis fua: con
riofe:denique se ssio- K^nimi Fortttndo tsi ) fcruat. Ve getabi-
N ad dextram
1 s e i D mireexcitat.KÊ. s t av- L I A,ferc cmortua,cf-
Omnipotencis. Experi- RATIONlSrfCCON- fentia flmplicium fpe
mtntum I v d i c 1 1 v L- SERVATIONlSWtf- cifica ferraentatus , &
timi , atquE tremendi in
flr£ eH 'verijpma e M -
methodic^ eifdem ap-
viuos & mortuos & in D I c I N A, catholica:
, plicatus , 'viuificat, refo-
Mundum totum, peri- o R B o s que txmex- M cillatque humidum illis
gnem intall},bilejExqm- ternos quam internos.fue ( humido permanentc

plum Rem iss lONis cerporisfntfiuc Spiniui, catholico) cvrrohorande
PECCAT ORVM.&libc- fue Mentis, Di-Ocoye- natiuum,£.rab intcritu
tionis d csnebrarum im- rante, omnes etiam il- (in hac infrautia) vin-
puritatibus, clemctilli- los , qui pfudomedcu dicac imminentc. In
mum. Teftimouiu R e- funt tncurihiUs, virtuose lan^pride conucniente,
SVRRECTIONIS CAR- propcUens, c>~ h o m n e tn
i aqu Acii\s permanemarti-
NIS N OSTRiE,&qui- totum ( pr,fd'ifofittim)
nciose accenfa, in pcr-
dcm cum ma£rnainno- vfq«e advita lerminum petuum pcrmaneierrfr-
uationc ac gloria , vi- <i D e o fpi pr£d'(lina- det. Et(vcpa.ucismulta
uura. Necnon c o N- tum, c^ ingenio ^ ce^po- concludara ) cflficax eft,

ivNctioNis vnius- re vegctum ac valen- in fruftus globi inferio-
cuiufque Anim A, cum cem , confer- risjnecDonSpiritus fub-
fuo&SpisiTvdcCoR- tttns. Iunares,miracuiose,0
p o R E proprio , in a:ter- MNES. Omniacnim
nii indiflolubilis, vera- hxc; L A p iD I huic,
cifllmum.Formula Re - ob caufas fuas graucs,
GENERATIoNIS&lSpi- naturaliterob-
ritualis& corporalis no- aediunc.
fl;raE,pcrfe6iifllmuSpe-
culii SaebathiSab-
B ATHORVM ,qUodcft,
bcacitudinis xtcrnae ,
ciarifllmu : I M a G o myfterii indiuidus vnionis

SS^. TrinitatisDivina viua
Cc 3
zo6 ISAGOGE IN FIGVRAM
SVMMARITER.
P H I L."" Matcria,obied:um & fubic^lum cftmirabi-
LA p
litatis
I s
omnis,cjux in Ca:lis &: in Terris eft, magnificii. Ncc

nonTH E A T V M miraculorum ac fecrctorum,totiu$ Vniuerfi,
R.
ampliflimum atque miraculofumj Libros SS."^ Scriptura: 8c Na-

turxrcaIitercxponens.Excuiuscontcmplatione,accurata,tan-
quam gradum fupinumatquealtum,innwAgnitionemi
per
pronum & obuium inNATVRi«,&:NOSTRi ipsivs cogni-
cioncm penitiorcm,vcram atq; perfc6bam,Tiicofophice con-
fcendimus, &:NaturaliteracScn(ibiIitcr trahimur. Pelasuscft
eftcnim Bonitatis:Etcrna;,Sapicntia:atq; OmnipotentixD ei
immenfum, magnum Benignitatis fua: in
lufti ac Mifcricordis,
nos tcftimonium, En ihabes V s V M,catholiceTriunum,D I V I-

N V M, vidcIicct,Microcofmicum,&: Macrocofmicum qui fub- :
diuidunturinphyficum, phyhcomedicum, nimirum, pro ho-

minibus,Vcgetabilibus,Animalibus,Mincralibus,MctalliS',A-
quaticis atquc Subtcrraneis, omnibus: Phyficomagicum quo-
quc Hypcrphyficomagicum, Thcofophicum
; fic.Cabalifti-
cum.
<ex
POTESTNE LAPIS PHIL."^

(vttradunt)MVLTIPLICARI?
POtest. Et quidcm,in quahtatcacinquantitatc. Eftquc
L APiD isPhil.'» MvL TiPLi cATio,nihil ahud,quam
opcris Phyficochemici, Cathohci, cum lapideglorificato, ante
fcrmen tationem,in fontina fua cathohca, h.e. A z o t H,itcrum
loluto, per regimcn fccundum,rcitcratio. C>uoque f^pius rei-
tcratur Multiplicationis opus, c6 citius quoque &: per-
fcdius opus in virtutc abfoluitur; idquc
ficininfinituiia» ,
^^
f
corOl-
AMPH. TERTIAM. loy
COROLLARIA Q^ V A T V O R.
I I ^Xp e }iJ s /e totius operu huitw^Jque ad fermentationem com-
X-^pleti^^-vicû t^ armSiu exceptisâdjummumnonexcedunf-ualo-
rem 3 talerorum :fciens locûor^ afcientefraterns edoQm. Errantjectis
Jlatuentes.
2 ûemadmodum honorum mundanorum pars decimafolet tmpen-
di 1) E 0:,in caujispiis ,• nouem yero vjui mundano: tta^m contrano:, Theo-
Sophum decet^decimam duntaxat Laptdis huiits partem^vjihiu tmpende-
re mundanisi nou^m yero rehnuasyjolt Deo >, inproximisy eveno. .ûod
eleemoJynarttD Eiîn hojjitah hoc magnoycfi proprtum.
3 Jn sv H CiiRiST I crucijixt, Saluatoris tottus humani generis^,
tdefi,îundt mtmris, m U^turx. lihro f^ ceujjeculo, typuseHferuator
,SMundt matorisy hoc efi, Phtl'". Lapis: ûareicx Laptde hoc^ C 11 r i-
s T V M nati^rAliter agnofctto ;têxCHRiSTO, Lapidem Thtt".
Theojophice difcito: Lta, aAntiquttatpia ^ reltgiojd^^de ^lafhidhptomtf
Joy ettdm ttlr^m têxNattira, eB ccrtior facia. SicEthnicptSy aut Turca,
SS.'" Scrtpturam {'Dnv s!) nihiit xftmans, ex CNâturx Iihro, adjenjitm
e^ rationem poteB conuinct "ventatisy atque (
Dtuina cooperantegratia )
conuerti adChrtJiiantJmtm. Sic i^ fudtsiis.
4 ût myflerta SS. * Scrtpturx prohe dtdicdrit tjuoque legere in Ithro

NaturXy ac Semetipjoi i^ contra: Is S ap i en t r m jEternx thejauro-
rum ertt tnuentor minfictts. Liher e?tim explicat lihrum. Tiacuit Deo
mtrahtit mtrahilis hic c^* dicendt t^ docendi modus :placeat tdem i^ mthi^
O' ttht. Enfiph l Enjoph 1 Enjoph !
N GM
it
fecundo ) ouNiAinoM-NiEvs primum fecundum yt tnde omn ia

I
Ohn lAin omnthusprtmum, o mni tertio tradtdit {exoUNi primo

A.
,
r
tn o M N i B vSy0' M N I a {cathoiicc) dgnojcerety cognofceret âc
pojfderet. .ôdtiomen eiusyjinojit ? Conjiiium audi: zAmbuiatn
'-itits 'DoSirtna. atque Legum Amphttheatn hutus^
i^rtjif o M Ni A paterne
' docehit.
SiettLVM NaTVRjE ET ARTIsSlMI»LICtTAS*

Dixi.
^
)
io8 I S AGOGE I N F 1 GVR A M
I S AG OG E,
fiue
INTRODVGTIO
G VRAM 1 N FI
'
AMPHITHEATRI
Quartamjbreuis.
Homo
,tOTO GORDE, TOTA ANIMA,
OMNIBVS VIRIBVS, ET OMNI MENTE,
DI VINA GRATIA
'
S fIMVL ANTE E T M O V E N T E,
^x V.'- (eftenimDEi mirericordisdonum)
STVDENS
nln' AGNOSCERE,
S E I P S WUicogmtwnefui^K^S^ N E G A R E,
ET MVNDVM
( cogmtione quoque luminis naturje
CONTEMNERE IMMVNDVM.
«
i.
T o L A intcgritatis Chriftian^ c a n d i d Ajhoccft,

{implicitate,rc6to&:probitate,fan'5i:eamidusj ve-
ritatist|i Diuinx Z o N A lumbis fuccmdis A V R E A,
&:SceptroChristian^ hbertatis imperato-

rio,mundo vidchcct, diabolo ac carni* concupiiccntiisatque
aftedibusdominandojinhahciccnamundanamprogrediens:
1. Annv-
!
AMPH. Q^VARTAM. Z09
1. Annvloassistenti/e grati.r Diuina: admonito-

rio,virtuorasvidcliccc,catholica;qucpromi(lionis,ab i p s o, in
cuius orc non inucncus f uit Holus, data?, diccntis, Amcn, amcn
dico vobis, fi quid peticritis PATREMinNoMiNE meo, dabit
vobis,petitc & accipictis : digito annulari dccoratus.
3 Mitr/E, aut L AMiNiC av-
n.vcre cltholici fignatura,
KiM Saceri)otalis, Coron iEvc R E G I >£ loco, homi-
nis intcrioris frontc, diuinitus notatus,& ceu obtc6tUsatquc
ornatus.
4 AcivA lachrymarum pcrnitcntialium&nouiobcedi-
cntijc Benbdicta,Asperso Riojcrucis ac tribulationum
I
vcrehyfropicOjChriftiancarpcrfiis.
I
5 Cuiantcmcntisrua:,DEOConiundaratqucvnitac,ocu-
! los c col!odcpcndet,inTABVLis cordisfuija lethiferispcc-
j
catorumfordibus puriac mundi,vcre AvRBis,flagrantiifimi
amoris Diuini C i n a b r i o, fidei fincera: Penicillo indclc-
bilitcr dcpi(ftus, ncc non Mall e o fpei firmsc fortitcr impref-
fuS ;]^\J^ri^
XpiST0 2,DeVS&H0M0 CmddxUSj mrQiy^^nuic;
rnn| -nl^yîLCfjig ipfifiimus Chahacter, &FiGVRA patcrna:
OawâVewf , fiiie fubfiftcnticC : S i gi ll v m Patris, I m a g o non
tantUjVcl EiKiiN, fcd&aVaJ;^cicr^«,&verusglori*cPatrisfplcn-
dorjDElVERBVM, DElVlRTVS,&DBlSAPIENTIAin-
carnata. En S i g n A c v l v m, vihcens ac fugans partcs aducr-
fas! Pent ACVL VM &quinquelitcrarumacvulncrum,VBR-
B I mirifici mirificum iAlmaldel virtuofum
6 CiRCVLo nin*ignco, Gladio vcrbiDiuiniancipi-
ti, candid^r & viujc fidei in Chriftum ManV D j e o eam mo-
uentc&:regentc,du6to,inclufus-,coquecontraportasinferni,
tutoie Exo H M Z E B a o T H omnipotcntc, inuidiffime mu-
I
nitus.
7 IvRAMENTVMjobFoEDvs&PACTVM conucntio-
nis, cum S p i r i t v SapientiffimoÔpcimo^PotcntiifimOjInfi-
nito,Zelote, quo ei triuni, fetriunum totum,corporc,fpiritu &
anima mincipauit , , in perpctuum indifrolubile , C e r i m o-
Niis fandiffimisîn baptifmatcChriftiano,iuxta & fluminis
L OT o N E facriaquofa,&: flatus v n ct i o n e facrofaniti olcofa,
i
fcmelfan6l:cpra:ftitum,fidchtcrfcruans: datamqueilli ipfi fi-
dem,qui fanguine cum rcdcmit fuo (cui tu, inquam, chiro-

lO I S AGOG E I N F I GVR A M
grapharius debicor fanguine viciflim obligatus cuo) nefarie
nonfoluens.
8 Lampade atqueC ANbELis,luminisdcluminc2!Ccr-
nojfcmper ardcntibus,in mente dia Diumitus accenfis, illumi-
nacus. -
9 HOLOCAVSTVM, quod nin* S P I R I T VM O P T. M A X,

non defpicicCjfpiricum concribulatum videlicet,& cor con-
cricum, eidem, pia: deuocionis oracionisque ardencio, ad
illi
D E V M volancium, Svffymigatione, locis & animi Sc lin-

M
gux A N B V s , pacicncer facrificans.
1.
Propositione dcniquc,noncemerequauis,le-
lo
ui, fcurrili auc inani, verum licica, honefta, & propcerea D o e
non adueria, fibique ipfi, auc proximo fuo , maxime vcili necef^
fariavc,menci fnpplici & a lethiferis peccacorum fordibus pcc-
nicenciaUter defxcac^, qus vera ChartaVirginh A^pu-
(
ra & munda,Theofophorum, non cacomagorum) C a l a-

m o cogicacionum incegrarum imaginacionumque rcdtarum,
ex defiderii fcicndi C i n a b r i o ardenciilimi.firmiccr infcripca,
&:A L T I s s iMo,eIcuacionisin EVMannunciacione,fubmifse
obIaca:in Iei vnio Chriftiano,camaconcupifcenciisafFe6li-
busve viciofis, quam a fuperfluo corporis cibo, Genvbvs&
cordis &: corpoiishumihccr f l e x i s,deque opcaco ( Diuina

clcmencia) beace impecrando,indubicancer Iperans: in S a c e l-
Lo fiuc A D Y t o,0 r a t o r 1 1, monaftico,auc quah cremicico,

ad nin* pro S A p I e N T I a fan6ta, M
a n e vigilans, & ore ac cor-
dc X^^J^poêf, CRVCIFORMITER,hoC cftyin S P I R I T V & V E-
R I T A T E, finc intcrmiflionc.
ORANS
E j D
A M P H. Q^V A R T A M. 2.II
C
O R AN S,
AVDIT, VIDET, OBSERVAT,
nln^MIRABILIS,
voccm mirificam, mirabiliter fonance, tonantem & loquctem,
IN
-vÂ>^
SS.*SCRIPTVRA; NATVRA; SEMETIPS O;
HiJlorichfiHe Maxf >(^ ftiKôoTftiKug ; SecunduTH animam , in
Literaliteri Theofophice mentisy eo luncia: , aut
^loraliteri Phyficei luce Diuina illumtnatie ,
Tropologicei Phyficomedice; [leculo : idque tam dormi-

oAnaôgice; Phyficochcmice; endoyquam ytgilando : '•vt
IPbyficei Phyficomagcice-, tefles quoque confcientix

Tyj)ich Hyeprphyficoma- froprix mille , rueritatem
fabahcei gicc-, terhibentes 3 iuxta Legem
TheoSobhice i Cabahce -,
tn cordibtfs noJlris,Dtutm-
tusfcriptam.
pcr C /E L V M ,
per T e r r a m, pcr A qv a s ,
per A e r e m, ftellas,
ignes,nubes,ventos..raxa,gemmasJapicIes,mineraha:per Ani-
maha, terreftriaâquatica & volatiha: per vegetabiha omnia,
perherbaSjlemina, hngua,virgulta,fru(5biis: pcrnumerosjitc-
ras,pund:a : per Hom i n e m , lccundum C o r p v s & corporis
partes, &: S p i ri tv m, qui ( & in corpore &: fine corpore ) natu-
rahtcr Familiaris,Homvncvlv sque Sophorum eft: per
L A p D E MPhih"" & dum pra^paratum, & quandoregeneratio-
I
ne glorificatus eft. Imo,per Creaivrasomne s,ctiam inuifi-

bileSjhoc eftjnon phyficas, vt funt totx cxlcftis & infernahs ex-
crcituumfpirituahummihtiar,AN GELividehcetboniacmali:
&: per o m n i a, qu^ a vifibihbus,hoc cft, phyficis orta funt crea-
turis, fiue per fe ea funt naturaha, fiue artificis rnanu induftriola
alfabre claborata : tanquam per m e d i a, nobis aptc inleruicn-
tia, quibus Diuina humanitus fentiamus. O quam mirabihs
vox D I inomnibus,pcromnia,adomnes ! In vs vm hunc,vt
nin* voluntatcm,dc prxteritis^prxfentibus atque futuris (iuxta
D Ei voluntatcm) quibufcunque, finc fallacia redlc fciamus,
cognofcamus ac prxuideamus: Et,inNaturaconftituti,fupra
! :
2li ISAGOGE IN FIGVR AM

Naturam (D e o duce ) nosipfi dominemur Resque ipHis haud
:
difticilccfficiamus&:peragamus,quarumcaufe(ra:pifl'imect-
iam naturalcs)aSapientibus mundi huius ignoranturôb idquc
pericilTimis in prophana philofophia viris etiam admirandas,&
non crededas, S ap i e nt i ê ^tcrnx cultoribusatquealumnis
fidelibus diledis,folumcognitas6cdignas. Infumma:poteft
ThcoSophus, qux vuiti vuic autem,ciua: Devsipse. InDEO
poteft omnia. En Secretum,vbi,quibus Auxiliis, cur,quomo-
go,quando C re dent i nii impoliibilc
THEOSOPHVS;
1 I eft M
N s fana,nec negotiorum curarumque mun-
CV E
danarum immundarum mole opprcf]a,in C o r p o r e fano

z CumSophiftisquibufcunquenonambulans,fcdS api-
ENTi/Cy£terna:&:SS.*VERiT ati s catholica: femitas firmi-
tcr inliftens, inque ca, animo conftanti, ad finem vfque impe-
trationisjperleucranSjD e enim zclotis donum hoc. i
5 Curarum temporalium vanitatibus & phantafiis fplen-

didisve mundi huius immundi fapientias mifer^ mifcriisj & ve-
re nugis ac fabuhs cito cranfitoriis, haud implicitus,vcrumin
S APiENTiiEa;tern;^meditationibus & laboribus diu nodu-
quetotus.
4 Amicus T\VV, fa£tus :abhocqi folo pra^ceptore omnium
fapicntumcaiholico^dierumAntiquilhmo^candjdifTimOjnec
non fideliilimoj iuxta voluntatem fuam liberrimam, rcd:e cdo-
dlus, idqj vcl inimcdiate,vei mediace, quod cft.per Magiftrum,
fpiritualem aut corporcum, nuntium nin^ bonum :Et,pcrii-
bros,puta, SS.^^ScriptursCjatque Naturjc,ctiam Natura: incer-
pretum chartaceoSjquorum,quinam authentici iint,foius,cum
Ignis cxamine,D e i Spiritus,in co,dextrc iudicans, fit ccnfor o-
mnium arquifTimus.
5 Mancipium aiiorum, pr^fertim hifccbonisacdonisin-
•dignorum,arbitrii &: pccunia: non cxiftens,verum per fe vccu n-
quc diues, vt de vidlu &:amid:u non fit foiicitus honefto. Nam
impoflibile, indigentem, aut non iiberum, poffc phiiofophari.
Ars libera,libcrum & totum vait hominem.
/ 6 Pratlicus manuaiis in Phvficochemia: iaboribus,mui-
tiim
A MPH. Q^VA R T AM. i'5
tum excrcitatus arqiiecxpercus. 7 Naturam,maicfl:acisa:-

cern^ ac incirabilisjin huiusmunditheatrofpcciofillimojmi-
niftram nunqua otioiam^ciucem Sophis omnibus fidam a D eo
benignc coftitutam, vtThcoSophia: amator, h.e. phiicfophus,
nofcensjoc obocdienter ob(eru.ans.
8 Eamqueblandc;,(c]uiaminifter) ^-^lenceCquiaafliocius
lcntiiTima) ducendo,non vioicn:iair:^cunda(vclioftis) cogen-
, do,mprincipiisnaturahbus,arceftuaiofa,prudcncerimitans.
5> Conftancia induftriofa &patientialaborio{a,laborum,
S APi ENTiÊversfruclus, quinon nidmcntibusdiuinisdan-
tur, propofito firmo Sapientcrcis &: pic vtendi, hoc cft, riuuios
fraterne cmittendi,fontcm,in timorc D e i,foius recincndi,

(quod clecmofynarii D e i, in hofpitaii hoc magno,eft ofn-
cium ) hilariquc & animo,& vulcu fercno (rnn*^ nutu) pacicnccr
expcdans.
10 Nonfccrecariuspubiicus,fcdHarpocrarcs(rxiftensjDEO-
que immorcali, pro bonis ac donis cancis ac cam pacernis, quie-
to & gaudio & filentio ( ne fibi ipfi periculum accerfac , aliisquc
maieficiianfampra:beac,&propcereaira n^lH* mifereconfuma-
cur ) gratiaS immortaies agens.
COROLLARIA DVO.
/ /h sv h Chhisti crucifixi, Saludtom totim humanl generu»
ideB, fSMundiminorts, in D^tur£ lihro i^ ceujpeculo, typus efi/eruator
^lundt matoriSy hoceB, Phd'". Lapis: âre, ex Laptde hoCy Chri-
s T V M naturaltter agfiofcttOi têxCHiiiSTO,LAPii)EM Thd'".
Theofophtce dtfcito: Ita, cAntiquttas pta ^ rehgiofa,de ^lafchtah promtf
foj ettam ab, tn ^ exNatura,eH certtor facia. SicEthntcuSyaut Turca^
SS.^^Scripturam {''Devs!) tithtL aftmanSy ex D^turx hbro, adfev.fum
<(^ rationem fotefl conmncfverttatiSy atque ( Dttuna cooperante gratia )
conuertiadChrtJtiantfnum. Sic ^Judceus.

2 ût myferia SS.' Scrtpturaeprobe dtdicerit quoque legere in Itbro
NaturXy ac Semetip/o; 6^* contra: JsSaviehti^. JEternx thefauro-

rum erit tnuentor mtrifcus. Ltber entm exphcat Itbrum. TLicutt Deo
mirabtlimirabilis hic 'ifr dtcendi i^ docendi medits :placeattdem ^ mthty
(^ ttbi. Enfoph l Eyifoph l Enfoph I
Dd 5
:
zr4 ISAGOGE IN IV. AMPH. FIGVRAM
i£ N GM
I A.
Omn lAm ommbujprmitmj o mni tertio tradidit {exoUNi primo
jecundo ) omn ia in •m.nibvs primum jecundum yt inde omn i a
,
tn o M N 1 B vSy& o M N I A {catholtce) agnofceret, cognofceret âc

pojjideret. .ôdnomen- etus,fnoJlt? ConJtUum audi : (iAmbulatn^-uits
'Do^rinx, atejûeLeguntAm^httheatnhmujy t^^nin*. o mni a paterne
docelftt.
OMN I A.
ad
f-njn^DEI OPT. MAX. SO

LIVS HONOREM, LAVDEMacGLO-
RIAM, POTENTIAMq;SAPIENTIAM
&B ON T A TEM I
dgnojcendam atque cele^randam : >
PROXIMI EGENI,&PROPRIOS VSVS,

Cîff temporeînaternuminnumera"
biliterfalutttres:
D I ABoL I yero , iftiufque fquamarum putidarum
defpeftum fummum ac deteftatio-

nemxternam.
Hallclu-jah : Hallelu-jah Hallclu-jah

:
Phi.Diabolo.
EPILO-
£ P I L OGV S,
toitiill ue
CONGLVSIO
O ERI P S
T O T V S. I
VD nunc 6 mortales , Spcd:a-

I V I s T I s
toresopdmi,per Regium S p p h i ê
SvPERC^LESTis prxconem fapicn-
s tillmiu,ciurq;, M Ejintcrprctcm T h e o-
s o p H I vE Amatorem fidclcm,imo a
S APiENTi AT^tcrniT^tcrnai ps A^fo-
Stm M a6-
lavcra,Qu.id(it S api e n t i a Qualis
, .» £ K 1 i TO-
6c Qiianta ,• Qija:cum Ea pugnanda; rivs.
QuiThcfauri,Vfus,Efted:us,Frudus, Qjjantopcre,Vbi,Qui-
busauxiliis,Cur, Quomoclo,Quando,Omnibus,Cund:is,{in-
gulisacvniucrfis,proi a Thcfaiirisquellliusinexhauflis fc-
p s
liciterconfequendisÔrandum &Laboran(lum; Quaquxren-

daMcthodo aut via,Cui,Cuinon,aQuo, & in Qiiem fincm
detur. Vidiftis Amph it he at V.Miplum. O vt!nam(lcgen-
Tv.
doDocTRiNAM Amphithcatri in Prolcô. Proloci videndo

inAmphitheatro) ludos Amphitheatralcr. fpcd:aculaqueAm
phitheatricaS APiENTiyEV£R.£ CbriftianoCabaliftica, Ma-
gcica&PhyficoChcmicarapicntercoLemplati fuifletis,dexcrc
intelligereti? iinORATORiis&LABORATORii sVeftris fi
delitcr vos ipd quoqj agcrctis, cxercerctis, Thcofophicc imita-

rcmini. At vcreor c millibusvixvnum. Nonenimcontinfrit
cuiuis, creditevcndico, porcumappellercveriratisinec eft cu-
Macro & Microcofmicc in Catholicismo
iufuis Biblicc ,
Tri VNo,Noffe D E VM,&quemmifit h svm Ch rist vm, i
Semetipsvm, &Mvndvm maiorcm,& qucm dcdit,eius

!
i.\6 EPILOGVS SIVE CONCLVSIO

telli^Mur
F I L I V M, M A GN
A M PKilofophorum. Soli Diis (E l o h i m)
F. s 1
frenicipotucrc: hoc eft,ii, qui(vceft figura fccunda) reiicicn-

tAmphi-
theatrum Q
do Binarium, Tcrnarium per uaternarium rcduxerunt rcdu-
hoc: a qna
cercve adMonadis fimplicitatcm (Diuinacooperantegracia)
cx dnimo ftudcnt. Non fatuum^ fed vatem vobis dixiflc iatote,
cum, qui pocnitentiahtcr nondum lotus atquc purgatus; qui
non Ignis, partem Libri N a t v r /Einfcriorcm Pny ficoChcmi-
ce cxplicantiSjD e i profcfToris in Vniuerfitatc Mundi huius au-
ditor indcfcffus ,-
qui non BibUce , Wacro & Microcofinicc Ca-
thohcus qui SpiRiTvSAPiENti.Enon illuminatus illum,
i
^
inquam , mcdullam &c NecSlar Amphithcatri huius haudgufta-

turum. Impurus in fchola crucis ac tribulationum pic non ex-
,
ercitatus non PhyficoChcmice vulcanicus fiDphiftaj pfeudo-

-,
\
phyficus; cacomedicusi labyrinchcus j circumforentialis-, dc-

ccptoric particularifta, prarftigiator {eu diabohcus,de De i my-
ftcriis Natura;que quid vcri intelhgeret, fohdi fcirct,
fccrctis 1
quid frucfluofe tradtarct ? 0^1 minus D s c i p l i n ê atq; D o-

i
c T R I N i€ huius tam fanitae fihus,abeac,&; ThcoSophice dilcat,

Oualit h'c priulquam dc Amphitheatro hoc cenfeat. Lcd:oiempofco,
rcaHtrMut
LeEior,AH
Auditorem volo,ContcmpIatorem defidero, ludiccra requiro
, COK-
ditor in ThcoSophicis,Phyficis,Phy ficoMcdicis, Phyf icoChemicis,
tempiuor,
PhyficoMageicis, HyperphyficoMageicis, Cabah'fticis,BibIi-
iHeUx.
ce,Macro & Microcofmice Excrcitatum,Orthodoxum,Ca-
tholicum hifluentia,Lurninc 5c Motu S o l i s D i v i n i irradia-
i
tum,illuininatum, acccnfum & ftimulacum in charicace ad Bo-

nuni; Pythagoricumi non filium, ante patrcm , prxcocem;
Thcofophice,hoc cft, ad Lcgem &:TeftimGniUm SS.* Scriptu-
rx, Libri Naturas Confcientixquc rcdlar, non Ethnicc aut pro-
phane difputantem atquephilofophantem. TahsadfitlccStor,
auditor,contemplator, iudexi non ahus. Procul hinc abcfte
OHih.con- prophani. Vigilanterergo circumfpiciendum, Qui,Qu.aIes &c
mnnicM-
dAfn ytH-
Quantifintproci Amphithe^trihuius, &! E h o v a h TheoSo-
fhuhearii phice confulendus, quibus concredamus Philosophiam
hoc\<jtthns
»ofU
VE R. AM,CathoIicam, Tertriunam, PHiLOSoPHANDiquc
Mcchodumverc&CachohccSapientibusvfitatam. Non,cer-
te, in omncm aurcm peregrinam,autconfcientiampollutam,
harccc temere furit ptoferenda. Nam ficuti, diccnte Grcgorio

Nazianzeno,non licct (cmper & pubhce dc D e o difputarc ; ita
ncc
TOTIVS OPERIS. ii7
ncc ruciim prorfiis, He D e Naturxquc myftcriis,arcanis atquc

i
recrctis Cui,Quibus &: Quantum. Neque cnim ita vilis

: feci cil
eftS A p lENTi^rcrmOj vt d oti sâlcoquamuisllcmmate1 i IdI OTiC.
natis)mundanc immundc viucntibus,ctiamfiChrill:ianono- knt<vtnl)

minc ccnieantur,incpcc patcat, cum nihii omnino lapicnter
fcn.
lubhmeintelhiânt, capianc auc fapiant^ cum indocilcs lint, &:
pcr terram rcpentcsliomuncuh,rnoqueccrcbclIophantaftico
omnia peruersc mctiantur. Pcrindc eflet, acfi quis ftercori Ne-
dtar infunderct, auc margaricas obiiccrccporcis, ieuadnofub-
ftcrncrcc rofas. Arcana publicata vilcfcunt Scgratiam propha- j
nata amitcunt. L e v i b v s, &: hominum vocabulo minus di- Le VES,

gnis, inconftantibus, vitafordidis, fcrmone obfcxnis , menda-
cibus,hii1:rionum, morionum, cquorum canumvecuram S a-
piENTiyE LcgiatqucDodlrina: pr.Tfeicntibus,quibus Secrc-
tum omne fabula cft, necnon aha mundana immunda admi-
rantibus,Gazophylacium pandeie Arcanorum, honeftumne
fadu fit nec ne,iure quxro? Categorice rclpondete,qux(o,Do-
mini mei. Sacrilcgium,mea fententia,commitcit,qui hoc facit,
Proph"a
PROPH ANIS, hoccft, aftudlO & Amorc SAPlENTIyE VER/E NI.
prorfusalienis,qui captionibus vanis quaflarancarumtehsfe-
mctipfos cu aliis inflrmioribus {imphcioribusqueillaqueanci
qui Dialcdiicorum obferuationes contra vcritatem puerihtef
ciiutiunt.qui, garrulitate fua luperba,ingeniaimpediuntbo-
na,ne ricc inueftigcncperconcenturque rccondiciora-, qui,licuc
ierucnces cqui &: inquieti faccrc folenCjCeruiccs fubmitccre no-
lunc Veri T AT I duras, fcd auriga noftro,hoc cft,Ti aio re
Dei in Charitate Chriftiana, lafciue ac petulantcr excuffo,
procul aSAPiENTi^ femitis deuiant,hneaq; Ver i t a t i s re-
d:accntrove v e r i ad circumfcrcntiam mcndacii lubcntes eua-
gantur,ad hoc vnum fpe6tantes atquc profpicicnteSjfi quid
j-ortc in qu2:ftionibus lcduclorie captiolis alligent , auc iim-
phcitcr ac iidelitcr dida peruerse dilToluant His, inquam,S a- :
p i E N T I ^ nonne cllctturpillimumfimui-
offcrrcthciauros,
que inutile Prxlcrrim, cum PHiLOsoPHiyE ver/£ Chri-
;
ftianxque Charitatis luaQftam ignari lint quaminimici acerri-,
mi. QuidficrctfiacculatorcsacqucadeoIudiceSjhocinnego-
tio,confticucrencurcalesJ nonnedefcintilhs DocTRiNyE fa-
nx non rc^x in tcllecta:,aut liniftre incerprecataj,ftatim ingen
— _ __
iS EPILOGVS SIVE CONCLVSIO
cia nitcrencur inflammare calumniarum incendia,qL-.as ad ex-
tremos vic]ue Indos dillcminarcncur Ca'lumc]uc rapci-entur?
llapiat cos G e n i v s bonus ad menrcm mcJiorcm. Impofiibilc,
hos pura mcnte ac verofcnfu vcl vcrbum vnum dc myllcriis
D E i,Natura:que fecrctis audirc,iudicarcvc poirc.Qîonamigi-
tur,mc conuertam? apudquo-scalcncumhocmcumdigncdc-
DISCTPL - ponam ? Non nifi apud folos Disciplin^ atquc D o c t r i-
N /E lilios, hoc eft,eos,apud quos ftudium SAPiENxiyE w^kje
DOCTRI-
n/e.filfi.
HoCjinTriunitate CachoIico,in pretio eft,Qu.ibusexanimo
in delitiis.Floreas modoô Amphitheatr v M;,partus ( Diui -
na obftctrican te gratia ) ingenii mei Diuinitus infufi^ inter verc

VVLGVS. Sapientcs. Vulgumnoncuroprophanum. V VLGVMCgonon
Ioco,fedped:oremetior.VuIgusiiint^quicunqueinancsrerum
imagines pro verifiimis rebu s demirantur •, fint etiam cuiufcun-
quevehntStatus, OrdiniSjCondicionis. Non ideo aliquidvcl
vcrum reduraputa, quiafcniores,quiaprimores,quiama-
vel
xima pars hominum ftatuit vcll:acir,leditadcmumautverum
aut re(5lum eft i\ quadrct ad regulam V e r i tat i s Catholicam,
Triunam, videlicet, Legem atquc Dodrinam SS.-"' Scriptura:,
Natura-, & Confcicntia: teftimonium purx ac red:x. Imo, hoc
ipfo tibi, mi frater, fufpcdrum quid efTe oportct, quod plurimis
placct. Pcllimuscnim iam olim tum viuendi tum fentiendi au-
6torvuIguseft. Neque enim vnquam,prohdoIor!ita bcnea-
dum eft cum rebus humanis,vtnonpeftimaplacuerintpluri-
misi intcrdum,eciam concra Confcienciam,cminentioribus.
Caue fic coîtes: hoc ncmo non ftatuit;his vcftiîis maiorcs
mci funt ingrefliihac in fentcntia cft illctantusPhilofophus,
tantus Thcolocjus, tantus Gubernator.&c. Sic doceturin Aca-
dcmiis^hoc Profeflbrum omnium dogmajitadocetEccleiia-
iTîci^fic lentiunc & iudicant Politici-,hi, profe(5to vulgusnon
funt. O Satanicum illum philoiophadi modum,qui feic extol-
lit fupra Veritatem Sapienti^ Dei omnem ,
qui (anc
dignus eft catenisinrartarumpra:cipitctur. Omninonihiltc
moueant ino-entia nomina. Pcftiientif]m"ium,aui5l'oritate inni-
ci hominum. Ad Legcm 2c TcftimontumSS.^" Scripturx, Li-
Lapis Ly-
TATIS. bri Natura: & Confcicnti;i; icCtx cxaminat, probat, iudicat,

Theoiophus o m n i a. Hoc qui non taciunt, auroram non vi-
debunt V e r t a ti i s, in quocunquc vis fcibdi. Hic Lapis Ly-
diusVE-
TOTIVS OPERIS. 21^
dius V E KiT AT is vnicus-,ha:c norma Veritatis Triunai hoc
Archctypum ExcmplarCatholicon,Triunum;,folumau-
fiuc
thcnticumj vndcquirquisvclvnguemdilcefleritminimum, a
rcdroâverociifccditjCurritquecxtraviam.Animusigiturtuus,
mi fratcr qui ad V r t a t i s culmcn anhclas , a vuigi tumfa-
, i: j
(ftis tum opinionibus quam maximc diflcntiat. Fallitur & falht,
vulgi qui pendet ab ore. Solus mihi placet Sapiens ,-

placebit ei-
dem Amphitheatrum SAPiENTiiE ver^ noftrum : prasfer-
SeliS/tpiea-
tifhxcehn
tim vero lciflione eiufdemcrebrorcpetita, contcmplationcq-, Amflott^:e-
Airitmhoc.
dceo ThcoSophiccfuicepta, nccnonDocftrinaillius, inOra-
torio & Laboratorio,ad vlum iapicntcr transIata.Quodjfi Par-
T i c v L A R I A me omifiirc conqueratur quidam multa^fciat illc
velim ,Amphitheatrvm hoc cflc Catholicon fiue V-
niversale: fecundum Leees atq; Dodrinam cius ThcoSo-
pmce ingrediatur Oratorivm, fapicnter Laboratori-
V Mj reuclabit atqjdoccbit D e v s (fi placuerit fibi,& proderit ti-
bi) ChrifcianoCabalifi:ice,DiuinoMagicc,&: PhyficoChcmicc,

Particy,lare OMN e. Huii nonnccrabroncsirnto, &for- Parti-
cuculos ingratos? §itoa[)n(f; wm^yc Dic}?arrcn toiU/m^
cafl[is CVLARl-
V M cegni-
lage Dic ^pâutafrcu iDiDcr mkf> lu âruifcfx Atqui, s a p i e n- tio cj-Aomo-
TiiESpiRiTV auxiliantc,non dcerit mihi ahisquc P h i l o s o- doAdipifie-

da.
PHi/E verce alumnis, claua Veritatis CathoUca, Triuna,
qua aflTultus iftorum, tam publice c]uampriuatim,iepellamus
coerccamusque petulantes. Quantum vero V t i l i t a t i s ha- Vtilitas
yimphithe-
bcat Amphichcatrum hoc noftrum,non tantum cx orationc MrihMim.
mea,fed rcipfa,(qux per fc fuflicicnter loquitur) a;ftimari volo.
Martialis : Vidurus Genium dcbet habcre liber. Genivm
habet Amphitheatrvm,bonvm. ©icfc^ ^Dcrcf (o6t (©Oit
fct) Ridiculum & fere arde-
Daucr') fciUCU S}7ci|lcr/ t»a^ VCCif^ icf;»
honicum Ciceronis illudhb.4. Tufcul. Quarftion. Quid enim

ei, dicentis vidcatur masnum inrebus humanis ? cui aricrnitas
,
omniSjtotiusqueMundinotafitmajrnitudorCoNTRAThco-
Sophicum hoc noftrum Quid non ei vidcatur magnum,in lu-
:
cis huius vfura , cui Biblicc, Macro & MicroColmice notus
De vs 1 ps E ^tcrnus, noraquc NatvraScCreatvrao-

mnisicui non foluni Mathematice qucmadmodumfortaflGs (
Ciceroni) notafit totiusMundivtriulque magnitudo, vcrum

quoque Phyficc,PhyficoMedice,PhyficoChemicc,Phyfico
Ee 1
MO EPILOGVS SIVE CONCLVSIO
Mageicc, HyperphyficoMageicc, Cabalicc, Thcofophicc Na-
tura,Propriccas,&: QjjaHtas omnis. Ad hoc cnim,o homo,Cre-
atorteplafmauit, Saluacorredcmir,Spiritus fandluslandifica-
uit,S A N c T V M T R I V N V M vt nofcas CatholicoiN,
A c Ro s
eoque inTriunitateTheoSophicajhic &:in;^tcrnumfru6luo-

(a, Sapicntcr fruaris-,CreatoremMirificum & Creaturam eius
miraBilem in humihtate admireris. Quoprofundius in con-

tcmplationem crcatura:, ncdum Crcatoris defcendit Sapiens,
c6 plus anfx {ibi pra:bctur,cur Sapientiam,Bonitat£'M
&:OMNiPOTENTiAMjEHOvyE dignc mirctur. Hoc, Am-
phitheatrum noftrum. Hic, Cachohce o m n i a. 2cnv:fill ijici'^
auf) nUi)t^/fo iflîn fccrctionbus mit Dui\T'Jcbcn^* Monco

Admomtto autem vos,fratrcs chariflimi, Do6lrinaj fihos, vt fan<5t:a,iuxca
frawna. Leges atqucDodlrinam Amphithcatri huius,fan6te trad:ctis,-
1
ne apud vulgus impcritum, pubhco,myileria propha-
vcl in
nentur, vosqi ipfi boum calcibus conculccmini. Vetuit D o m i-
Nvs &Maîil:er noflcrSacrum darecanibusr&rantumDifci-
pulis dixit, V o B 1 5 (non vulgo ) datum eft noiTc myfterium rc-
gni DEijCyETERis autcm ( vulgo ) in parabohs, Luc.8, f. i o.
Intervosdcmagnahis Dei fraterncconferatisiinccccuTiieo-
Sophorum,hoc eff, VeritatemSapienti^. VERÊex ani-
moamancium, flticntium atque fequentium,etiam indcipc-
fjifachinit
6tum diaboli iquamariimque Bone D e v s! quot &
illius.
duboh tm- quantis impedimentorum machinis annis mukis me aggrcfTus

pediKeato-
cfldiabolus, hoflisV e r i t a t i s (Jah tcfi:orSummum,fe-
rum.
reinnumeris)quibus decerrerer a propofico meo tampio,ab
opcre laboriose fumptuofcquc fufcepto,nefciIicctextrucrcm
Amphithe-
trum hoc
Amphitheatrvm hoc,crigcremqucinco S a p i e n t i.e,
curextrn- OMNiPOTENTiyE&BoNiTATijE H o V iE,Monumentum
honoris,laudis, glorieC infignc; P r o x i mo M'.tiuomi/ov Ciia-
ritatis,- M i h i i p si Memorialc,IabiIiinfcruicns memoria:
mcx; D i A B o L o Tcft.imdniura odii publici, & phy fcrapi-
tcrnum ^D e v s bonc, inquam,quotmcfedud:ionum&tcn-
tationum machinamentis assreffus cft tcncbrio iftc obiiciens !
modo fummitatcm Do6tnna; iam ingcnii imbccilhtaccmii
mox, iumptuum copiam laboruraquc difHcuItaccm nunc,no- i
cam alledtacaf nouicatis aut iingulacitacis iccrum,calumnias ,
prophane philoiophancium obloquia propcer Scicntias &

,•
Arces
TOTIVS OPERIS. zti
Artcs reconditiorcs fere infamiaiinuidia fratrum in facultatc

faliorum;imo aliquot myriadcsliorumratta-
2c jR:udio fimili
men roboratus o: animatus SpiritvSapienti m&cVok-
Ti T VDiNis Diuino, cjui menicm , vt mcditatus fucrim, il-
luminauit; confidentiam veram, vt (cripfcrim, dedit-, os, vt
loquutus fuerim , apcruit , &: vt iam loquar , apcrit fequu- ,•
tus fum quo Fata vocabant^ duduque & virtute Spiritvs

huius in zelo perfeuerans pio, machinas illas 1 heoSophicc
fupcrauiomnes, itavtfuppcditante Te h o v a h faculraies ac
vircSjtandcm pcr ta:dia,impcdimcnta, infortunia, tanquam
pcr marc rubrum, fcliciter transgrell'us,cx labyrintho crran-
tiumfaluus&incolumiseuafcrim. Ecce,^T e r r a m video:
Quaproptcr 6Tehovah,Ens Spirit vale,Tri-
v N V M,y£rernuni, Sapicntilhmum , Optimum, Potentifli-
mum ,EhiehEsek.Ehieh,Jah,Jehovah, Elo-
HiM, EljElohim GiboRjElo hai,Jehovah
ZebaothSchadai, AdonaiMelec H,TcrribiHs,Ve-
rax,Forti?, ZeIotes,Jufte,Longanimi<:,Mif:ricors, multa Be-
nignitate,omniavidcns,P ater, Fili,SpiritvsSan-
c T Creator Carli, Terra:, Aquarum &:
E, w n r v m qua: totum O
continet Vniversvm
Conditor, cgo e n r i c v s, H
KnvNRATHin Sapientia,Bonitatc,yuil:itia, Vcritate,San-
\5litatc, Multipotentia, Immortalitice (in A d A m protopla-
homines omncs)adImagincmi Vnus veroinperio-
fto,ficuti
na,Trinus in Effcntiis,cx Corporc nimirum terrcno,Spiritu
Ca:Ieil:i(S chAmaim) &.AniraaDiuinitusjnfpirata,ad fimi-
litudincm tuam , H
o m o formatus cx gratia in C h r i- -,
STO,reformatusigratias ago tibiAltilTimo humillimc ingcn-

tes & fummas ,
quod clcmenter exaudicris preces, lachry-
&
mas, vota fufpiria mea, ab iuucntute prima pro S A p i-
ENTi^ VERA impctranda , ad t e pGEnitcntiauter farpifli-
me fufa -, 6cquod ex mera bcnignitate tua mihi oftcndcris

V E R I t A t e m eorum , de quibus agit Amphitheatrum
Tertriunum ,CathoIicon , pra:icns. Oro cx toto corde M i-
sericordiAm tuam, vt mittasmihidcCxlisfanctis tuis

R V A C H H H O C H M A H- E L, S P R T V M S A P E N T .E l I I l
tu^ ,
qui mihi familiaris femper adfiftat , me dcxtre rcgat. "4-J-
Ee
:-
iii ii P IL. S i VE CON C L. OPER I S TO i^ i V .S.
Sapientcr moncatj doccat : mccum fit, Orcr, Laborctvtnihi dec

benc vcllc, nolTej cfTc &: pofle in Phyficis, Phyficomcdicis, Phv-
(icoChcmicis, PhyficoMaG^cicisyHypcrphylicoMagicis^Caba-
licfSjThcoSophicis qnibuscunq;,o m n i b vs.- in omni vita: mca:
adtionc-, nc errem a via VeritatiSj&IuIlitia: Lumcn hiccacmihi,
&: S oL IntclhjTcntia? oriatur mihi in mente ac corde mco. Vt n
bijO H oVA
I E H;,in Bonis & ad Bona fim id,quod homini fua cfl
manus S a p i , e nt i .t tux vnicc fcquar V e r t a t e m Catholi- i
cam,Tertriunam;, Bibhcam,Macro &c MicroCofmicam-,inque

GazophylaccoE V 1 s Cathohco^Tcrtriuno^LibrisnimiruSS*^.
Scripturx.Natura: & Confcicdar pura: ac rcdrar, S a p i e nti a .m
&:PHlLOSOrK lAM VERAM PHILOSOPHANDl QJ/ E modu

Icc;itimum(amicusfa,(5lusDEi)legitimevencr.Influcntia,obTe-
cro, Luminc & Motu Soiis tvi svPERCiCLESTis mc totii
_bea.Bcnignemihiconcede,qua:rOjVtmientc{anaincorporcfa
no mihi fuppetant Scfacultates & vires perducediad finem per-
feclc completum ca quorum Thcoria & Praxin vcras mihi mi-
,
rabiiiterjnotas fcciilii cum frucû atq; hberrime , doncc vixcro,

j
iisvtar,inTuihonorem,laudcm&gioriam,Proxim]{iuxtavo-
tummeumChriftianum) Meiq;ip{iusvtilitatehoneftam,dia-
boli vero fquamarumqi illius phy xternii. Sit, 6 D o m i n e, mi-
hiadextris & finiftris, ante,retro, furfumatq; deorfumîmo cir-
A n g e l v s meus, miniflcr ruus flammcus, bonus,qui
cularitcr,
fub modo delcgata: T e adminiflrationis, latrones in aeris re-
a.
i
gionelatitantcsfeufpiritusfuget niahgnos, malitiam illorum

coerccat,meqvic a leone rugiente circumeuntc defendat, nc me
deuorct, & ma!o deniq; circumdatum, ne pcrcam, moneat, cu-
ftodiat. Libera rae 6 D o m n i, a malo O m n
, vrq; fic, conce i i,-
dc , tranfeam pcr tcmporalia, ne intcrim amittam B o n A y€rcr-

na j fruarqj e h o v a h Patcrno, Frarerno atq; Amico , ad fdute
1
Cathohcam , omnem ^tcrnitatem frudiuoflflimam

hic &. in
Per&proptcrS A pi enti Ak PATRisincarnata,D.N.lH svm
Christvm c r vciFixvM;quiinTRi vnit a te viuis&re-
gnas DEVsinfccuIafecuiorum,AMEN. ExMufxo noftroan-
no XIX Chnftianx i <» © z.
Henricvs Khvnrath
LlPS. THEOSOPHIit A-
M A T o R tidelis i 8c Medic.
vtriurquc Dodor.
CANDIDO LECTORI S.
IN ca/ce expojitiouum cutwltbet gradu.s ,ca»dtde LeElor,per errorem irrepfernHt

Wzîrr^îlnfciaruriigurapnmii.^.^. 5.(j.(cptimigraduj. Nec enimfinmli
gradiu fin^HLts h.ibentfignrM. Sed iyfmphttheMrum ipfnmfitis conflat fiqiiris ,
^
fu,u habct IntrodH^tonci, quodte moncre volut,»e opert deejfe aliqHidphtts. Vale.
H AN O VI^
ExGudebatGuilielmusAntonius,
MD C I X.
Cum S * Cêfarcac Maieftatis Pri-

uilegio ad deccnnium afrima
imvrejjionis die.
\CAS
%
I3g0-^^'^
"^^.i-ry^^vCawjWjjB^^
r^r^^-
^^p^^;^;;^:^-;^-^; ''^!?^^^^^^»^*
Â*»!'^/^'^^'^^^"'^- .^.^-
.;=vÂt' ^/^^.r'
^^^r!p''
VÂA/^-^^^/S;;:;/
.M/vAo,-,^ nC:r^^^\^:0^rS
r,r<rr^r^'
.^'>H^
,sAÂ,
jii^-^s;-^
•--/N. '-V^^^P^^.ftV
i^^?^SS^^ ^^ ,^f,^rsf^,
:mW
Â^^^^^^^^^/N^^C
.ir^r^^^^r /m^r '^r'
^:^-:::^^.^
*V**«^,^^'^ / '^\
n^^^ÔÔ"":^^' fs^
;
f%^/(Mv^77oVr c^cv:'-
mmci^^X!^^^^^^'^^.
^-^^^Âr^-
'Aftr^'^'
^^pî'^^'^..*^-
^^^>\^f\^-
-,.^.*^-*^'
^^^^,^v%r^ÛAn,
;s^^ -
^^-^^^,
^^s^âa^.
N*^:^<
,0\'l5|fclfti4.
-???*??*.s;,
^^.c^^'^::::::
^/^^. --.•'^c:''^^'^'^
,/^/^^/>r>
.^/âAÂ^
»nA^-
r^^H^*
'Siâ^..
«^,'^*^/
«^^Â^,^*^'
•
- /-_ ^ ,«/->' >>î'A«Aili'A

Amphitheatrvm - H. Khunrath PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Amphitheatrvm - H. Khunrath PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

t!B5»;csB9!oS9:e)ra:©R9;tSR9:BM*!e»!

»»SrRr;';^5*R«,,:"«-,,i il '7^™*.,»'' '•'

^^'nnf^lS^i' "'•^«^^c'^ "i^"'''"".^^'

- ^ i-s /^^ '*^- -^

»» '-LiiX'iV Hoiiii,".! '^joli^ii jefxjirr .DEO

ff(icit/i/t' «ff/ ix_ 'J//rt

Libri cilici'iii'is p<«;,

Hietoii: iti q:>e..\t*..

\l>fillil tniti fncih ,lti}an

hore etyailift di^'-

Qi,a4. foqiJ' "«,'"'

ijf.Si heatitf vxs ejy,

iltiti; SfJ/ <;»/w iioit

t)er£M<.i«ii »"-' ™ ^^lHer ottie-.yi

gma acbtC^rFer"tWs?crc^^ac britte icjKachU: \ramacbt

Nu......iJ erI..V,ii..« !<acro/:,ticUDlliUCAEJcripJu,a,^.Km-p.^,,m^^^^^

tlug tiigcbg»' ^ft/^

\%n5^ m «?/« DIVI,

Al> iinvtohif, ;t .V.y

.inrmt» rt(iMi'f|eii^criio4' fA'«ttcr,r«t^jMii iiridi,^"^'''')''^''''^'',''^'?''''^^^^^^

00^. He nrKt»_Khu tit-ath es iHueo fontc. ot) .t jcITc

ii?Tlf, SAfIENTlA,Wema: fciniiUiiU UpienI,Tiatuwli(cr-m4gK> iiiaiirfi?rfaiiJoiiJf/rf/<>/<i<(<iicDro/i/f/ur:^oi Pirreifir

ycljtn WWIH iJ.SlM» \yi ifi<..nitnuiti .rr.iy.u ^

TJrz:^;,. ^""'^ p°'-''^

g^^^^^^^e^ CR^ (^yE S A R E JE r^ A I i ST A T I S

Tritulegio cautum esi, ne qitis QjJilcographo-

//e nrici Khvnrath, Lifs. ^lcdi-

fiecusfaciendo, IPriuilegium(y interiiclum hoc Cicfiireum f^ernere, negh-

^4d mandatum Sacrjc Cxfareo:

SANCTO, SANCTO, SANCTO,

Jhsvh Christo, nec non

Vniucfrfarum Rerum creatarum ac conditarum iri

DoMTNoacPATRONo fuo CathoIicOjbenigniflimo,

(Bmtm/ ^ott/tct Sar^cit/t)nD ^unftltcbcnt»cm

& caiumnia verbo fedulo pro modulo D o n o r v m

Mo DE I ad omne opus bonum

MAGNE s I A videiiccc Sapicntum/y nopticCiCatholicc,rcaIicer

Ligni \kx, Boni ac Mah , atque honeftorum ac

xo,fit bene ) milTum •,

SaPIENTIA VERA,CVI, QJ/in,VEI,QyiBVS avxilits,

donum fingulare, tcrtriunum, catholi-

^gmtionem^ Cognatio - Cognitio- (ognitionem

Triuna, (antla, arqua 6c iufta,

folis dcbctur D i s c i p li n /E atque Doctr i n ,e filiis,

SS.^ S A p I E NT I vC candidacis ^ candidis hxrc-

Humillime consec ra t, Officiose d i c a t,

Amice o f f e r t , Debitc nvncvpat,

l/Eti%ICVS KHFNRATH LIPSENS. THEO-

I/a llel V'I ah! I/a llelviah! //a llelv-iah!

O' ^^hyficQ-Chemicam^admiranda indufirii'.,

tum quodtpfifucrim intimafamiliarttateiuncitu,cu-in.aiiodconfihtfut, tn

eH omntbns , lUi (jr Ke i perpendant ^ mehora hisfa-

lumina Ltbrorum Sctenttarum gii^atia ,euoluuntur? quot molefitne detw-

ciie ytdeturab his,qut diLgunt eam, ^

praoccttpat qiuje concupifcunt, yt illisjcprior ojiendat. c^/ de Luce yigi-

funt Omnta 'Don aI^e ijV er a. <iAtfraudes mundiJ!Iiifiones,T?han-

nobisporrtgtt^quodtuipfarumfignattiram ^ eccultoj yiresnonperfftcis?

dtgnotionemNaturiCy ad lUumtnationem Animajpurttatem Spiritus,fa-

i^lttus injpicidt y/eqtte inpemtralia cofidtt',

Vnofontefluh Sapientia Trina beato

(_yilloqutis,& ChaldAu degentepref(6itu

i^hdita rite DE r , c^ fanc^/e henediceregenti.

Extulit infrueiumfchgU Regia Verfidis, idem

»»SrRr;';^5R«,,:"«-,,i il '7^™.,»'' '•'