Professional Documents
Culture Documents
Οδυσσέας Γκιλής
Επιμέλεια
ΒΑΣΩ ΚΑΤΡΑΚΗ
ΧΑΡΑΚΤΙΚΑ
Θεσσαλονίκη 2018
2
3
Βιογραφία
Γεννήθηκε στις 5 Ιουλίου του 1914 στο Αιτωλικό, ήταν κόρη του
κτηματία[3] Γεωργίου Λεονάρδου και της Θεοδώρας Σαρλή και είχε άλλα
τέσσερα αδέλφια ( δύο αγόρια και δύο κορίτσια ).[2]
Φοίτησε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών έχοντας ως καθηγητές τον
Κωνσταντίνο Παρθένη στη ζωγραφική και τον Γιάννη Κεφαλληνό στη
χαρακτική.[2] Αποφοίτησε το 1940 και τον επόμενο χρόνο παντρεύτηκε τον
Γιώργο Κατράκη με τον οποίο απέκτησε το 1958 δύο παιδιά.[2]
Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, τόσο η ίδια όσο και ο σύζυγός της
εντάχθηκαν στο ΕΑΜ.[2] Μάλιστα, το 1945, ξυλογραφίες της
συμπεριλήφθηκαν στο λεύκωμα «Θυσιαστήριο της λευτεριάς».[4] Το 1955
πραγματοποίησε την πρώτη της ατομική έκθεση ενώ το 1958 τιμήθηκε με
το πρώτο βραβείο χαρακτικής στη Μπιενάλε της Αλεξάνδρειας καθώς και
με το βραβείο premium στην Μπιενάλε του Λουγκάνο. Το 1966 έλαβε το
διεθνές βραβείο λιθογραφίας Tamarint στο πλαίσιο της Μπιενάλε της
Βενετίας.[2]
Με την επιβολή της Δικτατορίας, συνελήφθη και εξορίστηκε στη Γυάρο,
όμως το επόμενο έτος, απελευθερώθηκε μετά από διεθνείς πιέσεις.[2] Το
1976 τιμήθηκε με το πρώτο βραβείο της Intergrafik σε διεθνή έκθεση
γραφικών τεχνών στην Ανατολική Γερμανία.[2] Διετέλεσε μέλος του
ΕΕΤΕ[5] και υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Ένωσης Ελλήνων Χαρακτών [6]
Απεβίωσε στις 27 Δεκεμβρίου του 1988.
Τεχνοτροπία
Η Βάσω Κατράκη ως χαράκτρια δημιούργησε σε μεγάλο βαθμό
χρησιμοποιώντας ως υλικό τον ψαμμίτη, ένα υλικό που λίγοι χαράκτες
έχουν δουλέψει, γεγονός που της προσέδωσε διεθνή φήμη.[7] Η χαρακτική
της συνδυάζει την προσήλωσή της στην πραγματικότητα και την έμφαση
στα εξπρεσσιονιστικά στοιχεία.[8]
Μουσείο «Βάσω Κατράκη» στο Αιτωλικό
Άποψη του Μουσείου Χαρακτικής Τέχνης "Βάσω Κατράκη"
Στις 25 Ιουνίου 2006, εγκαινιάστηκε στο Νησάκι του Αιτωλικού το
"Κέντρο Χαρακτικών Τεχνών - Μουσείο Βάσως Κατράκη". Η χαράκτρια
κληροδότησε στην γενέτειρά της όλα της τα έργα, τα οποία φιλοξενούνται
μόνιμα στην μια αίθουσα του μουσείου.[2][7] Η δεύτερη μεγάλη αίθουσα
του μουσείου μπορεί κατά περίπτωση να φιλοξενεί έργα μεγάλων
εικαστικών δημιουργών. Το υπόγειο του μουσείου έχει διαμορφωθεί για
5
Διακρίσεις
Αυτό το πλούσιο έργο με τις χαρακτηριστικές λιγνές μορφές που
παραπέμπουν στα κυκλαδικά ειδώλια τής χάρισε σημαντικές διεθνείς
διακρίσεις.
Πρώτο βραβείο
1958 Μεσογειακή Μπιενάλε Αλεξάνδρεια
χαρακτικής
Διεθνής Μπιενάλε
1958 Πρέμιουμ Λουγκάνο
χαρακτικής
L’ Academia Florentina
1965 Επίτιμο μέλος Φλωρεντία
delle Arti del Disegno
Διεθνές βραβείο
1966 Λιθογραφίας Μπιενάλε Βενετία
“Ταμαρίντ”
Πρώτο βραβείο Διεθνής έκθεση Ανατολικό
1976
"Intergrafik" χαρακτικής Βερολίνο
Παραπομπές
www.nationalgallery.gr/library/el/exantilimenoi_katalogoi/el_baso_katra
ki.html. Ανακτήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 2015.
Βάσω Κατράκη: Βιογραφικά Στοιχεία.
Βάσω Κατράκη: Αυτοβιογραφία.
Διαχρονική, οικουμενική παρακαταθήκη.
Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος: Μέλη.
Βασίλης Χάρος, Μια βιογραφία ( 1938 - 2000 ), εκδοτικός οίκος
Αγγελάκη, Αθήνα 2013, σελ. 209.
6
Βιβλιογραφία
Χρύσανθος Χρήστου, Ελληνική Τέχνη-Νεοελληνική χαρακτική, Εκδοτική
Αθηνών, Αθήνα, 1994, σελ.24
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Επίσημη Ιστοσελίδα για τη Βάσω Κατράκη
Παπαστάμου Δημήτρης
Μαρίνα Λαμπράκη - Πλάκα
Αναφορά στη Βάσω Κατράκη
Δημοσθένη Γεωργοβασίλη: Η Βάσω Κατράκη και το έργο της
Μουσείο Χαρακτικής τέχνης «Βάσω Κατράκη»
Βάσω Κατράκη (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ).
Διατηρώ στη μνήμη μου σαν πολύτιμο κειμήλιο τη μορφή και το έργο της
Βάσως Κατράκη. Τη γνώρισα την επαύριον του θριάμβου της στην
Biennale της Βενετίας όπου τιμήθηκε με το Βραβείο Λιθογραφίας το 1966
και είχα την τύχη να παρουσιάσω το έργο της στον «Ζυγό» με την ευκαιρία
της διάκρισης (τεύχος Ιουνίου 1966). Ηταν το πρώτο μου τεχνοϊστορικό
άρθρο. Το έγραψα ύστερα από ατέλειωτες συναντήσεις και συζητήσεις με
τη χαράκτρια που με μύησε με γενναιοδωρία στον κόσμο της και στις
πρωτότυπες τεχνικές της. Ηταν μια στιγμή αιθρίας ανάμεσα σε διώξεις και
εξορίες. Παρουσίασα και πάλι την έκθεσή της στην «Ωρα» τον Οκτώβριο
του 1972, μετά την επάνοδό της από την εξορία στη Γυάρο όπου την είχε
στείλει η χούντα των συνταγματαρχών. Το έργο της ήταν μια κραυγή
8
Τον μνημειακό της χαρακτήρα η τέχνη της Βάσως τον αντλεί από το
μέγεθος, την επιβλητικότητα, την αρχαϊκή μετωπικότητα των μορφών της.
Αρχέτυπη πάλι η ανθρωπότητά της είναι γιατί εκφράζεται με λίγες
συμβολικές μορφές: τον άνδρα, τη γυναίκα, το παιδί, το ανδρόγυνο, τη
μάνα, τον καβαλάρη, το άλογο και λίγα λακωνικά συντάγματα με δύο-
τρεις μορφές που τις συνέχει βαθιά αλληλεγγύη. Στο έργο της Βάσως δεν
υπάρχει δράση ή αφήγηση. Υπάρχουν μόνο καταστάσεις που υποβάλλουν
αισθήματα και συγκινήσεις.
Ο άνθρωπος πότε διατηρεί την πλαστική ανατομία που από παλιά έχει
προτείνει η τέχνη της Βάσως Κατράκη, όπου κάθε μέλος, κάθε κίνηση,
κάθε χειρονομία γίνεται σήμα ευανάγνωστο και γλώσσα «κοινή», πότε
υψώνει τη νέα τοτεμική και γλυπτική μορφή του μέσα στην εύγλωττη
σιωπή του λευκού, που μοιάζει να βεβαιώνει την οντολογική του μοναξιά
και την πλαστική του αυτοτέλεια. Οι ακρωτηριασμένοι, σταυρικοί κορμοί
με τα πυκνά περιγράμματα, τις δυναμικές καμπύλες, τις λιτές τραγικές
χειρονομίες γίνονται σύμβολα και υψώνουν τη διαμαρτυρία των
χειμασμένων συνειδήσεων ενάντια στην καταπίεση εκείνων των χρόνων.
Παρ' όλα αυτά, το έργο της Βάσως παραμένει αισιόδοξο. Οι όρθιοι κορμοί
της γίνονται δάσος αλοτόμητο, ακατάλυτο. Η γλυπτική πυκνότητά τους
μαρτυρεί την αντοχή και τη διάρκεια του ανθρώπου απέναντι σε κάθε
απειλή και η Ποίηση, πανταχού παρούσα, έρχεται να μας βεβαιώσει
καθησυχαστικά πως η Ψυχή δεν οστρακώθηκε ακόμη.
Μήπως όμως η τέχνη της παρέμεινε απαθής στα μηνύματα της σύγχρονης
τέχνης; Ισα ίσα, αν η χαράκτρια μπόρεσε να εκτιμήσει το διαχρονικό
μάθημα της ελληνικής παράδοσης, αυτό το οφείλει σε μια ευαισθησία
γυμνασμένη στη σύγχρονη τέχνη. Η αφομοίωση του «μοντερνισμού» της
αρχαιότητας και του Βυζαντίου έγινε χάρη στις δημιουργίες καλλιτεχνών
10
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΑΥΓΗ, 24-2-2018 Έκθεση για τη διάσωση του σπιτιού της Βάσως Κατράκη
Δημοσίευση: 18 Φεβρουαρίου 2014
τις πλάτες», έγραφε. Με την τέχνη της δεν αποτύπωνε θέματα, μα βιώματα.
Θέλησε με αυτήν «να εκφράσω την αγάπη μου προς τον άνθρωπο και τη
δικιά του ζωή, με τις χαρές, τα βάσανα και το μόχθο της».
Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης εκατό χρόνων από τη γέννησή της στο
Αιτωλικό του Μεσολογγίου, εγκαινιάζεται σήμερα στην Αθήνα, στην
αίθουσα τέχνης «Έκφραση - Γιάννα Γραμματοπουλου», μια μεγάλη
αναδρομική έκθεση, αφιερωμένη στο έργο της. Σε αυτήν παρουσιάζονται
αντιπροσωπευτικά έργα της, χαραγμένα στο ξύλο, αλλά κυρίως στην
πέτρα, ένα υλικό που της επέτρεψε να ξεφύγει από τα στενά πλαίσια της
παραδοσιακής χαρακτικής και του μικρού μεγέθους και της έδωσε τη
δυνατότητα για τις μεγάλες φόρμες που ξεχωρίζουν το έργο της και της
προσέφεραν διεθνή φήμη και αναγνώριση. Που της επέτρεψε να
δημιουργήσει έργα εμβληματικά, μνημειακά...
Η έκθεση, εκτός από τον οφειλόμενο φόρο τιμής στην κορυφαία Ελληνίδα
χαράκτρια, έχει έναν ακόμη στόχο: τη συγκέντρωση χρημάτων για την
αναστήλωση του πατρικού σπιτιού της Βάσως Κατράκη στο Αιτωλικό.
Όπως είναι γνωστό, το καλοκαίρι του 2006 εγκαινιάστηκε στην ιδιαίτερη
πατρίδα της το Κέντρο Χαρακτικών Τεχνών - Μουσείο Βάσω Κατράκη,
που κατασκευάστηκε από την πολιτεία σε χώρο που παραχώρησε ο δήμος.
Αντιθέτως, το πατρικό της, ένα σπίτι «σχεδόν όλο μέσα στη θάλασσα»,
όπως σημείωνε η ίδια, όπου έζησε τα παιδικά της χρόνια και ζωγράφισε τα
πρώτα της σχέδια και πορτρέτα, παρ' ότι έχει χαρακτηρισθεί διατηρητέο
μνημείο, αδύναμο να αντισταθεί στο πέρασμα των χρόνων, καταρρέει.
Έτσι, τα έσοδα της έκθεσης, όπου για πρώτη φορά μετά από 20 χρόνια τα
έργα που εκτίθενται θα είναι προς πώληση, θα παραχωρηθούν γι' αυτόν
τον σκοπό, με την ελπίδα να γίνει το σπίτι της χώρος υποδοχής και
φιλοξενίας φοιτητών χαρακτικής από την Ελλάδα και το εξωτερικό, που
θέλουν να μελετήσουν το έργο της και να έχουν τη δυνατότητα να
δουλεύουν ελεύθερα στα εργαστήρια χαρακτικής του Μουσείου.
Μεταπολίτευση
35
Τέχνης Σύμπαν και Φιλολογία: "Βάσω Κατράκη: Σε Λευκό και Μαύρο ...
Τέχνης Σύμπαν και Φιλολογία. Στο έργο της Βάσως δεν υπάρχει δράση ή
αφήγηση. Υπάρχουν μόνο καταστάσεις που υποβάλλουν αισθήματα και
συγκινήσεις.
40
... όλα τα δεινά της Πατρίδας περάσανε από της δικής μου γενιάς τις
πλάτες. Έκανα πολλά ταξίδια σε πολλές Ευρωπαϊκές πόλεις, είδα πολλά
Μουσεία και ...
55