2017

JAARVERSLAG

uw financiële partner in elke levensfase

INHOUDsopgave
VISIE, MISSIE EN KERNWAARDEN 05

ORGANOGRAM 06

FUNCTIEVERDELING 07

VIJF JAAR GECONSOLIDEERDE KERNGEGEVENS 09

VERSLAG VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN 10

VERSLAG VAN DE DIRECTIE 14

Algemene beschouwing
De macro-economische ontwikkeling
Het bedrijf van de Hakrinbank N.V.
Nationale Trust- en Financieringsmaatschappij N.V.
Hakrinbank Real Estate N.V.

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT 40

JAARREKENING 2017 43
Geconsolideerde balans per 31 december 2017 vóór voorstel winstbestemming
Geconsolideerde winst- en verliesrekening over 2017
Geconsolideerd kasstroomoverzicht over 2017
Vennootschappelijke balans per 31 december 2017 vóór voorstel winstbestemming
Vennootschappelijke winst- en verliesrekening over 2017
Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening

ANDERE INFORMATIE
Geconsolideerde balans per 31 december 2017 ná voorstel winstbestemming 57
Vennootschappelijke balans per 31 december 2017 ná voorstel winstbestemming
Curricula vitae en nevenfuncties van leden van de Raad van Commissarissen en
Directie Hakrinbank

ADRESSENLIJST 62

3
 Directieteam Hakrinbank
van links naar rechts:

Drs. R.P.V. Sheorajpanday

Financieel Directeur

Drs. M.M.Keerveld, RA
Onderdirecteur Finance

Drs. J.D. Bousaid

Algemeen Directeur

4 JAARVERSLAG 2017 | WWW.HAKRINBANK.COM

Missie
De Hakrinbank biedt als innovatieve en dynamische instelling haar
klanten een integraal Sakket van hoogZaardige Ànancisle diensten
aan. Deskundige medewerkers leveren in teamverband maatwerk voor
maximale klanttevredenheid.

Visie
De geSreIereerde aanbieder van Ànancisle diensten in 6uriname te ]iMn
door het leveren van uitmuntende kwaliteit.

Kernwaarden
De belangriMkste grondbeginselen welke als komSas voor ons handelen
dienen vormen de Iundamentele waarden en normen van ons bedriMI
on]e ´core valuesµ en geven richting aan alles wat wiM als bank doen

‡ Betrouwbaarheid
‡ 6ervice  en klantgerichtheid
‡ Teamwork
‡ Kwaliteit

5
 Organogram
per 31 december 2017

Algemeen
Directeur

Internal Audit

Human Resources

Corporate Secretary
& Legal Affairs

Risk
Risk Man
anag
agem
emen
entt

Compliance

Commercieel Operations Financieel

Directeur Directeur Directeur

Payments &
Retail Banking Treasury
Settlements

Business Banking Sales Administration Controlling

Marketing & Information Project & Portfolio

Public Relations Technology Management

Nickerie Facility
Branch Management

6 JAARVERSLAG 2017 | WWW.HAKRINBANK.COM


Raad van Commissarissen
Drs. R. van Trikt M.Sc., RA
G.K.T. Lau, MBA, M.Sc.
Drs. M. Roemer
Drs. R. T. Parmessar
Mr. Ch. R. Doekhie
Mr. H. Schurman
Mr. M. Lautan-Wijnerman
Drs. J.D. Bousaid
Human Resources
A. Blijd, B.Sc., hoofd
Risk Management
Drs. R. Mahabier-Naigi, hoofd
J. van Petten, M.Sc.
Internal Audit
Drs. J. Abdoel, M.Sc. RA, hoofd
Corporate Secretary & Legal Affairs
Mr. S. Mahes, hoofd
Compliance
Mr. M. Westmaas, hoofd
Information Technology
A. Semoedi, hoofd
G. Rusland, B.Ict.
G. Braam, B.Ict.
Drs. I. Loenersloot
Ing. H. Schilder, MBA
Senior Manager Operations
R. Liesdek
Payments & Settlements
P. Abeleven, MBA
W. Ritfeld, BBA
Sales Administration
Drs. R. Sitaram, hoofd
M. van ’t Kruys, B.Ec.
Facility Management
R. Tjon A Kon, hoofd
R. Tjokro
B. Deekman
functieverdeling
per 31 december 2017
Directie
President-Commissaris Drs. J. D. Bousaid Algemeen Directeur
Vice President-Commissaris Drs. R.P.V. Sheorajpanday Financieel Directeur
Senior Manager/onderdirecteur
Drs. M.M. Keerveld, RA Onderdirecteur Finance
R. Liesdek Senior Manager Operations
Drs. R.P.V. Sheorajpanday
Marketing & Public Relations Onderdirecteur Finance
G. Jong, M.Sc., hoofd Drs. M.M. Keerveld, RA
Business Banking Project & Portfolio Management
Drs. T. Gonesh, hoofd A. Jap A Joe, B.Ict.
Ing. V. Codrington B.Sc.
Commercial Manager
C. Wijdh, BBA Treasury
Drs. R. Oedai, wnd hoofd
Relationship Managers
G. Biharie-Rosiek, MBA Controlling
Drs. M. Defares N. Kewalapat, B.Ec., wnd hoofd
Ir. P. Quintius M. Hemradj, M.Sc.
Drs. M. Vonk Drs. D. Boedhai, RE
S. Yang, B.Sc. W. Ramsamoedj, BBA
P. Pherai B.Sc. J. Sussenbach, BBA
A. Jadnanansingh B.Sc.
Retail Banking
H. Guicherit, MBA, hoofd
$IÀOLDWHV%UDQFKPDQDJHUV
Centrum
Drs. V. Ramtahalsing
R. Soedamah, MBA
Nieuwe Haven
Drs. S. Kisoensingh-Jhauw
Latour
D. Khitanea, BBA
Flora
Drs. N. Elshot-Chelius
7RXUWRQQH7DPDQUHGMR
Drs. R. Changoer
Nieuw Nickerie
R. Mangala
A. Moerahoe, B.Sc.
7
 Raad van Commissarissen
Hakrinbank
van links naar rechts:

Drs. R.G van Trikt M.Sc., RA

Mr. Ch. R. Doekhie
Mr. H.R. Schurman
Drs. M. Roemer
Drs. R. T. Parmessar
Mr. M.H. Lautan-Wijnerman
G.K.T Lau MBA, M.Sc.

8 JAARVERSLAG 2017 | WWW.HAKRINBANK.COM

Vijf jaar geconsolideerde kerngegevens (in duizenden SRD)
2017 2016 2015 2014 2013
Balans
Liquide middelen 1.060.541,3 756.094,8 495.488,7 523.622,6 455.853,9
Klanten (kredietverlening) 1.563.622,1 1.457.471,4 1.262.540,0 1.134.395,4 1.070.451,1
Overige activa 1.518.150,7 1.156.413,6 688.617,8 593.989,5 599.458,7
Totaal activa 4.142.314,1 3.369.979,8 2.446.646,4 2.252.007,5 2.125.763,7

Schulden aan klanten 3.621.480,9 2.915.899,8 2.073.444,6 1.933.743,3 1.855.732,5

Overige passiva 199.212,1 219.492,8 166.239,3 125.144,4 98.729,8
Eigen vermogen 321.621,1 234.587,2 206.962,6 193.119,8 171.301,4
Totaal passiva 4.142.314,1 3.369.979,8 2.446.646,4 2.252.007,5 2.125.763,7

Resultaten
Bedrijfsopbrengsten 202.206,6 175.702,7 136.299,2 120.460,9 121.424,4
Operationele bedrijfslasten 125.869,7 106.366,1 86.329,9 65.918,9 67.474,3
9oor]iening kredietrisico·s 21.604,0 23.353,8 10.170,6 3.947,7 6.766,5
Bedrijfsresultaat vyyr belastingen 54.732,9 45.982,8 39.798,7 50.594,3 47.183,5
Belastingen 19.720,8 16.556,3 14.315,6 18.213,9 16.986,1
Nettoresultaat 35.012,1 29.426,5 25.483,0 32.380,3 30.197,5
Dividend in contanten 8.786,4 1.804,3 3.520,7 11.246,6 10.562,0
Stockdividend (nominaal)  3,3 1,8  

Ratio’s (in %)
EfÀciency ratio 62,2 60,5 63,3 54,7 55,6
Return on average equity 12,6 13,3 13,0 17,8 19,8
Return on average assets 0,93 1,01 1,08 1,48 1,51
Capital ratio 7,76 6,96 8,46 8,58 8,06
BIS ratio 10,65 9,51 9,98 10,93 15,40

Gegevens per aandeel (x SRD 1)

Aantal uitstaande aandelen 522.998 501.206 488.981 488.981 488.981
Nettowinst per aandeel 66,95 58,71 52,11 66,22 61,76
Dividendbedrag per aandeel 16,80 20,60 2)
17,22 1)
23,00 21,60
Dividend in % van de gemiddelde beurskoers 4,12 5,10 4,42 6,42 6,81
Winstuitkeringspercentage 25,1 6,13 13,82 34,73 34,98
Zichtbare intrinsieke waarde 614,96 468,05 423,26 394,94 350,32
Beurskoers per aandeel 408,00 408,00 400,00 378,00 339,00
Marktkapitalisatie (x SRD 1.000) 213.383 204.492 195.592 184.835 165.765

Aantal medewerkers 319 319 321 312 298

Aantal kantoren 7 7 7 7 7

1) cash- en stockdividend uitgaande van de beurskoers van SRD 400,00

2) cash- en stockdividend uitgaande van de aangepaste beurskoers van SRD 391,00

9
Verslag
van de Raad
van Commissarissen
Inleiding
Met genoegen presenteert de Raad van Commissarissen (RvC) u ]ijn
verslag over het boekjaar 2017. Naast een beknopte uiteen]etting
van de verrichte werk]aamheden is in dit verslag tevens opgenomen
het preadvies ten aan]ien van de vaststelling van de jaarrekening
2017, alsook het voorstel met betrekking tot de winstbestemming.
Toe]icht
De RvC heeft als hoofdtaak het houden van toe]icht op het beleid
van de directie en op de algemene gang van ]aken binnen de
bank. Daarnaast staat de RvC de directie met advies ter]ijde. De
grondslag van dit handelen ligt in de wettelijke regelingen alsmede
de statuten van de bank. Bij de vervulling van ]ijn taken werkt de
RvC conform het reglement van de Raad van Commissarissen en
wordt het belang van de vennootschap te allen tijde vooropgesteld.
De RvC staat een open en constructieve manier van toe]icht voor
en bij de besprekingen van speciÀeke onderwerpen gedurende het
verslagjaar, borgt de raad een evenwichtige besluitvorming door
rekening te houden met de belangen van alle stakeholders. Hoewel
besluiten met meerderheid van stemmen kunnen worden genomen,
]oekt de RvC in principe naar consensus. Binnen de RvC functioneren
bij]ondere commissies die advies geven over onderwerpen binnen
hun taakgebied en derhalve de discussies verrijken ten behoeve van
een evenwichtige besluitvorming. 9oor de]e bij]ondere commissies
]ijn er separate reglementen.
Op de Algemene Vergadering van Aandeelhouders over het
boekjaar 2016, welke gehouden werd op 19 juni 2017, vond de
herbenoeming plaats van de heren drs. R.*. van Trikt, M.Sc., RA en
drs. Rabindre Parmessar. Commissarissen van Trikt, Parmessar en
drs. M. Sandvliet waren ingevolge het geldend rooster, aan de beurt
van aftreden. Laatstgenoemde had ]ich niet beschikbaar gesteld
voor herbenoeming, en in ]ijn plaats is mr. Marita Lautan:ijnerman
benoemd tot Commissaris. In het verslagjaar bestond de RvC uit verder geschonken aan de totale planning en controlcyclus inclusief
drs. R.*. van Trikt M.Sc., RA (PresidentCommissaris), *.K.T. Lau
MBA, M.Sc. (VicepresidentCommissaris) en als commissarissen mr.
H.R. Schurman, drs. M. Roemer, drs. R.T. Parmessar en de dames
mr.M.H. Lautan:ijnerman en mr. Ch.R. Doekhie.
:erk]aamheden
In het verslagjaar is de RvC 42 keren bijeengekomen, ]owel plenair
als in commissieverband. De voornaamste onderwerpen die tijdens
de]e vergaderingen aan de orde kwamen, waren het hoofd van de Internal Audit Departement (IAD). Afhankelijk van
10 JAARVERSLAG 2017 | WWW.HAKRINBANK.COM
‡ de strategie van de bank waaronder het Strategisch plan 2018
2021 en het beleidsplan 2018
‡ de exploitatie en investeringsbegroting
‡ de kredietportfolio met accenten op de ´Non performingµ en
´Problem loansµ
‡ risicobeheersing en risicomitigatie
‡ het monitoren van de BIS en EfÀciency Ratio·s
‡ automatisering en FinTech platform
‡ de begrote versus gerealiseerde resultaten
‡ afbouwtraject aandelenbelang van de Staat Suriname
‡ opvolging van de Algemeen Directeur en de organisatie gereedheid
‡ verdere invulling van de topstructuur van de bank
‡ HRM, met bij]ondere aandacht voor talentontwikkeling binnen de
bank
‡ de verslagen van de Audit, Risk en Compliance, Remuneratie en
Nominatie commissies
‡ roulatie Accountant /Accountantskantoor
De voornaamste werk]aamheden van de bij]ondere commissies
]agen er als volgt uit.
Auditcommissie
drs. Maurice Roemer (Voor]itter)
*erard Lau MBA, M.Sc.
drs. Rabindre Parmessar
De Auditcommissie ondersteunt en adviseert de RvC bij het
uitoefenen van ]ijn verantwoordelijkheden. =o wordt er behalve
toe]icht op de interne controle ook toe]icht gehouden op de
naleving van richtlijnen c.q. voorschriften van externe instanties en
overige stakeholders. Ook de controle op de werk]aamheden van
de externe accountant en de informatieverschafÀng ten behoeve
van de Ànancisle planning worden meegenomen. Aandacht wordt
de continuïteit en betrouwbaarheid van de geautomatiseerde
gegevensverwerking.
De auditcommissie is 5 keren bijeen geweest en heeft tweemaal
in een besloten deel van de vergadering (]onder bestuur)
gesproken met de externe accountant. De normale samenstelling
van commissievergaderingen is als volgt de leden van de
auditcommissie, de raad van bestuur, de secretaris van de RvC en
de te behandelen onderwerpen ]ijn ook ppn of meerdere Ànancieel
specialisten aanwe]ig, waaronder de externe accountant. De
belangrijkste onderwerpen die de auditcommissie in 2017 heeft
behandeld, ]ijn van individuele kredieten, inclusief de toetsing van de adequaatheid
‡ de bewaking van de belangrijke risicogebieden volgens de
management letter van de externe accountant
‡ het toe]ien op de uitvoering van het goedgekeurde IADauditplan
en het auditcharter
‡ de Ànancisle verslaggeving waaronder de halfjaarcijfers en de
jaarcijfers en de relevante processen
‡ de risico·s en de beheersing van de informatie en
communicatietechnologie in samenspraak met de ¶risk·
commissie
‡ de adequate vaststelling van de voor]ieningen
‡ de bewaking van de BISratio en het toe]ien op de waarborging
van de vereisten die door de toe]ichthouder ]ijn vastgesteld
‡ de vaststelling en de bestemming van de uitkeerbare winst
‡ de beoordeling van de externe accountant en van het functioneren
van de interne accountant
‡ de beoordeling van kredieten conform de richtlijnen van de bank
‡ het beoordelen van het Auditjaarplan
‡ de interne jaarrekening en de opinie hierover van IAD (Internal
Audit Department)
‡ IFRSgereedheid en gap analyse
Risk en Compliance commissie Remuneratie en Nominatiecommissie
mr. Humphrey Schurman (Voor]itter)
*erard Lau MBA, M.Sc.
drs. Maurice Roemer
De Risk en Compliance commissie ondersteunt de RvC bij het
houden van toe]icht op het risicobeheersingsbeleid van de
bank. In het verslagjaar heeft de commissie bij]ondere aandacht
geschonken aan de aanscherping van het Enterprise Risk
Management Framework (ERM) van de Hakrinbank, in het bij]onder
de toetsing van de kwantiÀcering van de risicobereidheid (risico
appetijt) in relatie tot de risicocapaciteit (risicoabsorptiecapaciteit).
Dit is van belang ter waarborging dat de risicotolerantie over gelopen
risico·s niet alleen op individueel niveau, maar ook op geaggregeerd
organisatieniveau, binnen de vastgestelde parameters valt.
De commissie acht de bewaking hiervan, vooral in tijden van
verhoogde omgevingsrisico·s en andere risico·s, van groot
belang. De risicoabsorptiecapaciteit is direct gerelateerd aan de
solvabiliteitspositie, speciÀek de BISsolvabiliteitsratio, van de bank.
De monitoring van de ontwikkeling van de BISratio behoort ook tot
het aandachtsgebied van de Auditcommissie.
De commissie heeft geparticipeerd in het strategisch
planningsproces waarbij speciÀeke aandacht is geschonken aan de
beoordeling van de analyse van de strategische risico·s.
Ook aan de ontwikkeling van het kredietrisico is bij]ondere aandacht
geschonken. Er is, samen met de Auditcommissie, geregeld overleg
met de directie gevoerd in]ake de ontwikkeling van de kwaliteit van
de kredietportefeuille en de gelopen kredietrisico·s. Het kredietbeleid
is aangescherpt en de door de directie geformuleerde kredietpolicy
is na beoordeling door de commissie goedgekeurd door de Raad.
Ook het kredietrevisiesysteem dat handelt over de periodieke revisie
van de speciÀeke debiteurenvoor]iening, is na beoordeling door de
commissie goedgekeurd door de Raad.
In het verslagjaar heeft de commissie ook veel aandacht geschonken
aan de beheersing van de IT Security risico·s. Vanwege het beleid van
de bank ter vergroting van de toegankelijkheid van de dienstverlening
en het gemak voor de klant en de hiermee samenhangende sterkere
focus op echannels, neemt de kwetsbaarheid voor IT Security
risico·s toe. De commissie heeft de door de directie geformuleerde
informatiebeveiligingspolicy beoordeeld en monitort nauwge]et
de door de directie getroffen maatregelen ter beheersing van de]e
risico·s.
De commissie heeft in het verslagjaar ook aandacht geschonken
aan de ontwikkeling van de compliance risico·s, in het bij]onder
het risico op witwassen en terrorismeÀnanciering, alsmede het
integriteitsrisico. Hierbij genoot de samenwerking tussen de eerste
en tweede lijn bij de beheersing van de]e risico·s bij]ondere
aandacht, ge]ien het belang daarvan voor de effectiviteit van de
risicobeheersing.
drs. Rabindre Parmessar (Voor]itter)
mr. Chantal Doekhie
mr. Marita :ijnerman
In verband met het besindigen van het dienstverband van de
algemeen directeur, drs. Jim Bousaid, met de Hakrinbank N.V. n.a.v.
het bereiken van ]ijn pensioenleeftijd, is prioriteit gegeven aan de
selectie en beoordeling van kandidaten ter voordracht van een
directeur aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. In
de statuten van de Hakrinbank N.V. is opgenomen dat de directie
uit minimaal twee directeuren moet bestaan, waarvan ppn de
functie van algemeen directeur vervult. Conform de goedgekeurde
topstructuur bestaat de directie uit een algemeen directeur en drie
directeuren.
Op 7 maart 2018 is tijdens een bij]ondere vergadering van
aandeelhouders de voordracht van mevrouw drs. Magalie Keerveld
tot statutair directeur van de vennootschap unaniem goedgekeurd.
Het traject voor de verdere uitbreiding van de directie wordt in
2018 gecontinueerd. Dit ]al geschieden middels een transparante
procedure om aanstellingen c.q. benoemingen te bewerkstelligen,
waarbij eerst maximaal intern ge]ocht ]al worden naar geschikte
kandidaten.
In het kader van het intensiveren van de communicatie en
betrokkenheid van het personeel is een aanvang gemaakt met
het voeren van gesprekken met diverse organen binnen de Bank.
Dit kan ook ge]ien worden in het geheel van de implicaties van
de Hakrinbank Organisatie Transformatie, opgenomen in het
verslagjaar.
11
De variabele beloning van de directie over het boekjaar 2017
is aan de Raad voorgesteld ter goedkeuring, evenals de
prestatiedoelstellingen voor 2017. Ook ]ijn er stappen ge]et voor de
invoering van performance management voor (hogere) staffuncties.
Tevens is een aan]et gegeven aan het structureren van de
salarisopbouw van de directie.
Kwaliteitsborging en onafhankelijkheid
Epn van de uitgangspunten van de Corporate *overnance Code is
dat de RvC collectief verantwoordelijk is voor ]ijn eigen functioneren.
De RvC heeft op 23 maart 2018 het functioneren besproken en
gesvalueerd en heeft vastgesteld dat de samenstelling gebalanceerd
is en dat de commissarissen ten op]ichte van elkaar, onafhankelijk
en kritisch opereren. De RvC heeft op belangrijke momenten de raad
van bestuur actief kunnen bijstaan bij ingrijpende besluitvormingen
die in het afgelopen jaar hebben plaatsgevonden. Alle leden hebben
vanuit hun eigen kennis en ervaring op constructieve wij]e de
vereiste bijdrage kunnen leveren.
Benoeming
Volgens artikel 22 van de statuten, treedt in de jaarlijkse Algemene
Vergadering van Aandeelhouders een deel der commissarissen
af, conform een door de Raad daarvoor vastgesteld rooster. Op
de komende Algemene Vergadering van Aandeelhouders ]ijn
volgens rooster de commissarissen drs. M. Roemer en mr. Chantal
Doekhie aan de beurt om af te treden. De]e commissarissen stellen
]ich beschikbaar voor herbenoeming. De Raad ondersteunt de
herbenoeming en beveelt u de]e gaarne aan.
Voorstel winstbestemming en vaststelling Jaarrekening 2017
Hierbij biedt de RvC het jaarverslag aan waarin de jaarrekening over
2017 is opgenomen. De directie van de bank stelt het jaarverslag
op Accountantskantoor Lutchman & Co heeft de jaarrekening
gecontroleerd en heeft hierbij een goedkeurende controleverklaring
verstrekt. De Auditcommissie van de Raad heeft de jaarrekening
uitvoerig besproken met de directie, de Internal Auditafdeling, en de
externe accountant. Vervolgens heeft de RvC, in aanwe]igheid van
de externe accountant, het jaarverslag met de directie besproken.
Mede op basis van de discussies die in dat verband ]ijn gevoerd,
heeft de RvC geconcludeerd dat dit verslag voldoet aan alle
voorschriften en eisen van goede governance en transparantie. Het
schetst een goed en compleet beeld van de prestaties, risico's en
gebeurtenissen waar de RvC toe]icht op houdt.
De brutowinst is ten op]ichte van 2016 toegenomen met circa 19,0
tot SRD 54.732.890. De nettowinst bedraagt SRD 35.012.109 Het
toetsingsvermogen van on]e bank is in 2017 toegenomen met SRD
33.377.876 tot SRD 236.341.646 terwijl de BISratio is verbeterd
met 1,14 procentpunt naar 10,65 per ultimo 2017.
Rekening houdende met de vastgestelde risicoappetijt in
samenhang met de risicoabsorptiecapaciteit en het daartoe vereist
12 JAARVERSLAG 2017 | WWW.HAKRINBANK.COM
minimum toetsingsvermogen, is de ruimte voor het slotdividend SRD
5,7 miljoen. Het voorgestelde slotdividend per aandeel van nominaal
SRD 0,15 is daarom SRD 10,80.
Dividendvoorstel
De RvC stemt in met de jaarrekening en kan ]ich verenigen met het
voorstel van de directie om het slotdividend volledig in contanten
uit te keren en wel SRD 10,80 per aandeel van nominaal SRD 0,15.
In de maand september is reeds SRD 6,00 als interimdividend in
contanten uitgekeerd, waardoor er voor het boekjaar 2017 een
totaal dividend van SRD 16,80 per aandeel van nominaal SRD 0,15
in contanten wordt uitgekeerd. Dit correspondeert met een payout
ratio van 25,1. De BISratio per ultimo december 2017 ]al bij
goedkeuring van dit voorstel uitkomen op 10,40.
Op 10 juli 2018 ]al de jaarrekening tijdens de jaarlijkse Algemene
Vergadering van Aandeelhouders ter vaststelling aan de
aandeelhouders worden voorgelegd. De RvC stelt voor dat aan de
directie decharge wordt verleend voor het gevoerde beleid, dat aan
de RvC decharge wordt verleend voor het gehouden toe]icht en dat
de jaarrekening wordt vastgesteld.
Dank]egging
:ij vertrouwen erop met dit verslag de voorgeschreven
verantwoording te hebben afgelegd over de wij]e waarop wij als
RvC invulling hebben gegeven aan on]e taak en maatschappelijke
verantwoordelijkheid. De Raad bedankt de directie voor de wij]e
waarop ]ij de belangen van on]e vennootschap heeft behartigd,
vooral in het licht van de uitdagende omstandigheden in het
bankwe]en. On]e dank gaat ook uit naar 8 als aandeelhouder voor
het in ons gestelde vertrouwen. In on]e dankbetuiging nemen wij
ook de vakbond mee, op wiens begrip wij tot nu toe hebben kunnen
rekenen bij de caoonderhandelingen. :ij bedanken verder de staf
en de overige medewerkers voor hun individuele bijdrage voor het
realiseren van de gestelde doelstellingen.
Tenslotte, ]ijn wij ook dank verschuldigd aan de clisnten en andere
relaties van de Hakrinbank N.V. voor het gestelde vertrouwen, dat
een goede basis vormt voor weder]ijds voordeel. :ij ]ijn u erkentelijk
voor uw keu]e voor de Hakrinbank N.V.
Algemeen
Paramaribo, 20 juni 2018
Raad van Commissarissen
drs. R.*. van Trikt M.Sc., RA PresidentCommissaris
*.K.T Lau MBA, M.Sc. Vice PresidentCommissaris
drs. R.T. Parmessar
mr. Ch.R. Doekhie
drs. M. Roemer
mr. H.R. Schurman
mr. M.H. Lautan:ijnerman
Wie vroeg begint met
sparen, kan later veel
meer doelen bereiken.

13
Verslag
van de directie
Algemene beschouwing
:ij presenteren 8 met genoegen het jaarverslag over het boekjaar
2017. Hiermee wordt invulling gegeven aan ons corporate
governance beleid om alle stakeholders en de samenleving tijdig
en getrouw van informatie te voor]ien betreffende ons bedrijf en het
omgevingsklimaat waarin wij opereren.
De in het verslagjaar gerealiseerde resultaten kwamen tot stand
in een klimaat van voortdurende, doch afnemende economische
onevenwichtigheid en aanhoudende teruggang bij de op de
binnenlandse af]etmarkt gerichte ondernemingen. Het monetaire
beleid van de Centrale Bank van Suriname bleef onveranderd
strak vanwege de hoge Ànancieeleconomische risico·s. De]e
situatie evenals de ontwikkelingen binnen het bankwe]en,
werkten door op de prestaties van on]e bankinstelling. De hoge
omgevingsrisico·s nood]aakten tot een streng risicomanagement
en tot een prudent kredietbeleid die op hun beurt invloed hadden
op de groei en rentabiliteit van ons bedrijf. Be]ien in het licht van
de]e ontwikkelingen ]ijn wij niettemin content met de gerealiseerde
bedrijfsresultaten in 2017.
Het geconsolideerd balanstotaal steeg met 23 tot SRD 4,14
miljard, vooral door de groei van de activa posten ´Vorderingen op
kredietinstellingenµ, ´Schatkistpapierµ en ´Liquide middelenµ. Ook
werden de onroerende goederen van de bank geherwaardeerd
waardoor de materisle vaste activa opvallend stegen. Aan de
passief]ijde namen vooral de ´Spaargeldenµ en de ´Andere
schuldenµ toe.
De geconsolideerde winst vyyr belastingen steeg met 19 tot
SRD 54,7 miljoen, door de toegenomen intrestbaten en provisies
en de beheerste kostenontwikkeling. Het resultaat uit Ànancisle
transacties nam af met 79 tot SRD 3,3 miljoen doordat er in
tegenstelling tot het vorig boekjaar, vanwege de stabiele wisselkoers,
nauwelijks koersresultaten werden geboekt op de eigen vreemde
valutapositie.
On]e dochteronderneming, de Nationale Trust en Financierings
maatschappij N.V. (NTFM), boekte bevredigende resultaten die
boven de doestellingen van het jaarplan en de begroting lagen.
Het balanstotaal steeg met ruim 5 tot SRD 279,2 miljoen, vooral
door toename van de activaposten ´ObjectÀnancieringenµ en
´Persoonlijke leningenµ. De winst vyyr belasting steeg met 65
tot SRD 10,2 miljoen, mede door toename van de interestmarge
14 JAARVERSLAG 2017 | WWW.HAKRINBANK.COM
en een beheerste kostenontwikkeling. Ook de kwaliteit van de
kredietportefeuille verbeterde.
In het boekjaar 2017 heeft Hakrinbank Real Estate N.V., die ]ich ten
doel stelt het kopen, verkopen en/of exploiteren van onroerende
goederen, nauwelijks activiteiten ontplooid, vanwege de verder
verslechterde onroerend goed markt. Het balanstotaal nam af met
bijna 2 tot SRD 6,2 miljoen. Ook werd er een operationeel verlies
geleden van SRD 124 dui]end, iets minder dan in het voorgaande
boekjaar.
Over het boekjaar 2017 wordt voorgesteld een dividend in contanten
van SRD 16,80 per aandeel van nominaal SRD 0,15 uit te keren.
In september werd interimdividend uitgekeerd van SRD 6,00,
waardoor het slotdividend SRD 10,80 bedraagt. De dividenduitkering
is in lijn met het vastgestelde kapitaal en dividendbeleid van de
vennootschap.
De koers van on]e aandelen op de Surinaamse Effectenbeurs bleef
gedurende het gehele jaar 2017 constant op SRD 408, ]odat aan
de stijgende trend een einde kwam. Dit hield mogelijk verband met
de mindere economische ontwikkelingen en de weerslag daarvan op
het bedrijfsleven en het bankwe]en. Echter moet ook in beschouwing
genomen worden dat het slotdividend over het boekjaar 2016 geheel
in aandelen werd uitgekeerd, wat tot een ]ekere verwatering van de
aandelen leidde, maar niet tot koersdaling. De marktkapitalisatie
van de bank steeg met ruim 4 naar SRD 213,4 miljoen per
ultimo verslagjaar. De Surinaamse beursindex, welke de gewogen
marktwaarde aangeeft van een vastgesteld aandelenpakket,
daalde met 2,4 tot 9.531 per ultimo december, door de mindere
performance van enkele beursgenoteerde ondernemingen.
In 2017 werd veel tijd en energie gestopt in het opstellen van een
nieuw strategisch beleidsplan voor de periode 2018 ² 2021. Daarbij
waren alle geledingen van de bank betrokken. Het strategisch plan
werd na uitgebreide discussies tegen het jaareinde en begin 2018,
door de Raad van Commissarissen goedgekeurd. Dit plan biedt
ons een uitstekend raamwerk en goed kompas voor de verdere
ontwikkeling van de bank, hetgeen in een steeds dynamischer en
uitdagender wordende marktomgeving van groot belang is.
Aan het begin van het verslagjaar werd er intensief overleg gevoerd
tussen de directie en de minister van Financisn als vertegenwoordiger
van de grootaandeelhouder, de Staat Suriname, over de afbouw van
]ijn aandelenbelang in de Hakrinbank N.V. Dit overleg resulteerde
in een brief gedateerd 26 januari 2017, waarin de minister aangaf
dat de Staat Suriname positief staat tegenover de afbouw van ]ijn
participatie in het geplaatste aandelenkapitaal van 51 tot het in de
:et Toe]icht Bank en Kredietwe]en 2011 vastgestelde maximum
van 20 per natuurlijke of rechtspersoon.
:ij verwelkomen de]e positieve opstelling en ]ullen ons in]etten
om de afbouw van het aandelenbelang van de Staat Suriname te
laten samenvallen met de intrede van ppn of meer aandeelhouders
met duidelijke toegevoegde waarde voor on]e bank. Medio 2017
werd door ons een selling memorandum opgesteld evenals een
verkoopstrategie, welke nog moet worden goedgekeurd door de
grootaandeelhouder. Ons streven is dit verkoopproces in de loop van
de tweede helft van 2018 af te ronden.
In het vervolg van dit verslag worden de belangrijkste macro
economische ontwikkelingen beschreven teneinde een goed beeld
te schetsen van de omgeving waarin on]e bank in het verslagjaar
heeft geopereerd. Vervolgens wordt het gevoerde bedrijfsbeleid van
de bank en haar dochterondernemingen toegelicht. Tenslotte wordt
de Ànancisle ontwikkeling belicht en het winstbestemmingsvoorstel
gepresenteerd.
Macro - economische ontwikkeling
Algemeen
In de loop van het verslagjaar verloren de recessieve tendensen
die on]e economie sinds 2015 in hun greep hielden geleidelijk
aan kracht. Bij de]e ontwikkeling speelde de vergroting van de
productie en export van goud een beslissende rol. Hierdoor werd
ook de tegenslag van het besindigen van de exploitatie van bauxiet
en de aluinaardeproductie in belangrijke mate gecompenseerd.
De rond medio 2016 inge]ette versnelling van het groeitempo van
de wereldeconomie deed de vraag naar grondstoffen toenemen,
waardoor on]e grotere goudproductie vlot op buitenlandse markten
kon worden afge]et, tegen prij]en die bevredigend waren in relatie
tot de productiekosten. De aardoliesector proÀteerde ook van een
gunstige wending in het prijsverloop, die voortvloeide uit een door de
OPEC georkestreerde beperking van het aanbod en uit geopolitieke
spanningen. De toegenomen activiteiten in de mijnbouw en de
daarmee samenhangende uitstralingseffecten op andere sectoren
droegen ertoe bij dat de neerwaartse tendens in de algemene
bedrijvigheid werd omgebogen in een ]ij het bescheiden groei van
het bruto binnenlands product (BBP) van naar schatting ruim ppn
procent, nadat wij in de twee voorgaande jaren volgens gegevens
van het Algemeen Bureau voor de Statistiek met een krimp van in
totaal 7,5 werden geconfronteerd.
De ]ojuist gepresenteerde cijfers en modelmatige projecties van de
Stichting Planbureau Suriname indiceren dat het enige tijd ]al duren
alvorens de algemene bedrijvigheid en on]e door inÁatie aangetaste
welvaart weer het niveau van het topjaar 2013 ]ullen bereiken.
De ervaring leert ook dat het uit een recessie geraken de in]et
van diep ingrijpende, onconventionele acties vereist, die slechts
lang]amerhand de gewenste vruchten afwerpen. Veel]eggend is dat
de mondiale economie pas een decennium na het uitbreken van
de Ànancisle crisis in 2008 weer de wind in de ]eilen kreeg. De]e
omslag vergde aan]ienlijke inspanningen, onder meer tot uitdrukking
komend in een extreem expansief economisch en onconventioneel
Ànancieel beleid.
Volgens het Internationale Monetaire Fonds versnelde de mondiale
productiegroei in 2017 met 0,5 procentpunt tot 3,7. Sinds 2011
presteerde de wereldeconomie niet ]o sterk. De opleving kwam
tot stand onder invloed van het simultaan aantrekken van alle
binnenlandse bestedingscategoriesn en van de internationale
handel. Epn en ander weerspiegelde het toenemende publieke
vertrouwen in voort]etting van de huidige oplopende groeitrend, die
mede werd gevoed door de gunstige condities in de Ànancisle sfeer
en de gemiddeld lage inÁatie. Neerwaartse risico·s ]ijn echter nog
steeds latent aanwe]ig. =ij houden verband met de on]ekerheid over
de duur van de voort]etting van het accommoderend economisch
beleid, de effecten van de uittreding van het Verenigd Koninkrijk
uit de Europese Gemeenschap, geopolitieke spanningen en met
ontluikende protectionistische tendensen.
Bemoedigend is dat de inge]ette groeiversnelling van de mondiale
economie steunde op een bredere basis. Indicatief is dat het aantal
landen waar de algemene bedrijvigheid ]ich sneller uitbreidde
dan het gemiddelde van de voorgaande jaren sinds medio 2016
gestaag toenam. In de meer ontwikkelde landen versnelde de groei
met 0,6 procentpunt tot 2,3. Het inÁatietempo nam toe van 0,8
in 2016 tot 1,7, maar bleef onder de doelstelling van 2. Binnen
de]e groep was de conjuncturele opleving het verst gevorderd in de
Verenigde Staten. Door de voortgaande groei liep het land tegen ]ijn
capaciteitsgren]en aan, wat voor de Federal Reserve aanleiding was
om een heroverweging van haar monetair verruimingsbeleid aan
te kondigen, alsook om in december 2017 en in maart 2018 haar
benchmark rente telkens met 0,25 te verhogen tot 1,75 per jaar.
In de euro]one proÀteerden vooral Duitsland en Nederland van de
toegenomen vraagimpulsen, ]ij het dat de appreciatie van de euro
hun concurrentiekracht enigs]ins af]wakte. Het Verenigd Koninkrijk
werd echter geconfronteerd met een vertragende groei als gevolg
van het negatieve effect van de depreciatie van het Pond Sterling op
de koopkracht van de burgers. In Japan verdubbelde het groeitempo
tegen de achtergrond van ]eer soepele Ànancieringsvoorwaarden en
publieke stimuleringsmaatregelen. =ijn groei bleef echter onder het
gemiddelde van de ontwikkelde landen.
Ook in opkomende en ontwikkelingseconomiesn versnelde de groei
en wel met 0,3 procentpunt tot 4,7, waarbij de inÁatie met 0,2
terugliep tot 4,1. De]e economiesn vormden opnieuw de snelst
groeiende categorie in de wereld, vooral dank]ij de prestaties van
de A]iatische regio. Hierbij liepen China en India met groeicijfers
van bijna 7 voorop. De relatief hoge groei werd gerealiseerd
dank]ij ]owel de levendige export als de veerkrachtige binnenlandse
bestedingen. Andere landen lieten een wisselend beeld ]ien,
dat varieerde van versnelling van de groei op een relatief laag
niveau tot het ]ich geleidelijk ontworstelen uit de greep van de
15
recessieve tendensen. Dit laatste gold onder andere voor de Latijns
Amerikaanse en Caraïbische regio·s, die als groep erin slaagden de
twee jaar durende krimp in de algemene bedrijvigheid om te buigen
tot een gemiddelde groei van ruim ppn procent. De prestaties van
de]e regio bleven echter achter bij die van de andere regiogroepen.
Bra]ilis wist de recessie met pijn en moeite te overwinnen, ondanks
de van tijd tot tijd oplaaiende politieke on]ekerheden die een
negatief effect hadden op de consumptie en de investeringen.
Ander]ijds nam de diepe economische en maatschappelijke crisis
in Vene]uela ernstigere vormen aan als gevolg van een verkeerd
management, grootschalige corruptie en afbrokkeling van de
democratische rechtsorde.
De oplevende groei van de wereldeconomie weerspiegelde ]ich
in een toename van de effectieve vraag naar grondstoffen, die
echter nog niet heeft geleid tot een noemenswaardige algemene
prijsstijging. De prijsindex voor voedingsgrondstoffen bleef dan
ook onder druk, mede door ruime voorraden na recordoogsten
gedurende de afgelopen jaren. Er waren echter enkele opvallende
uit]onderingen. =o liepen de aardolieprij]en in de tweede helft van
2017 fors op onder invloed van de OPEC afspraak om de productie
te beperken, geopolitieke spanningen rond Korea en het Midden
Oosten en het strenger dan gebruikelijke winterweer. De gemiddelde
prijs van Brent olie steeg met 25 tot 8SD 54 per vat en nam in de
loop van 2018 verder toe. Opvallend was ook de toename van de prijs
van aluminium met 22. De gemiddelde goudprijs op de London
Metal Exchange bleef in 2017 vrijwel ongewij]igd op 8SD 1,257
per troy ounce, maar steeg daarna als gevolg van de toegenomen
geopolitieke spanningen en de wat ]wakkere Amerikaanse dollar. De
verwachting is dat de prij]en van meer grondstoffen ]ullen toenemen
door de grotere vraag voortvloeiend uit groei van de mondiale
bedrijvigheid.
De oplevende mondiale groei had ook een gunstig effect op de
prestaties van de Surinaamse exportbedrijven. Hieruit wisten
vooral de goud en aardoliesector proÀjt te putten, mede dank]ij de
gerealiseerde uitbreiding van hun productievermogen. De export
van agrarische, visserij en bosbouwproducten steeg ook, maar
hun aandeel in het totaal bleef bescheiden door de werking van
een scala van structurele knelpunten. Het effect op de algemene
bedrijvigheid van de toegenomen activiteit in de exportsector werd
echter afge]wakt door de aanhoudende Áauwte op de binnenlandse
markten. Dit laatste stond mede in verband met de afronding van
enkele grote investeringsprojecten, terwijl er nog geen nieuwe in
uitvoering werden genomen. De consumptieve bestedingen bleven
onder druk door het verlies aan koopkracht van de bevolking. Om
de]e redenen bleven de goederenimporten en de bedrijfsom]etten
steken rond de in 2016 teruggevallen niveaus. Door het geschetste
beloop van de exporten en importen sloeg het in 2015 en 2016
gerealiseerde tekort op de lopende rekening van de betalingsbalans
volgens voorlopige schattingen om in een overschot in 2017.
Ondanks nog steeds bestaande lacunes in het gepubliceerde
cijfermateriaal, indiceert dit materiaal dat de eerder aangeduide
factoren ge]amenlijk ertoe hebben geleid dat per saldo het proces
van afbrokkeling van de algemene bedrijvigheid in de loop van het
verslagjaar tot stilstand is gekomen. On]e voorlopige inschatting is
dat de Surinaamse economie in 2017 met ruim ppn procent groeide,
wat op ]ich als een meevaller kan worden aangemerkt in vergelijking
16 JAARVERSLAG 2017 | WWW.HAKRINBANK.COM
tot eerdere prognoses die veelal aangaven dat er een krimp van 2
]ou ]ijn. Soortgelijke prognoses indiceren dat het bij ongewij]igd
beleid nog geruime tijd ]al duren alvorens de in de voorgaande
twee jaren ontstane cumulatieve vermindering van het resle bruto
binnenlands product ]al ]ijn ingelopen.
De bemoedigende ontwikkelingen in de goud en oliesector
droegen in belangrijke mate bij tot een hernieuwde stijging van de
staatsinkomsten. Ondanks doorgevoerde be]uinigingen stegen de
uitgaven volgens gegevens van de Centrale Bank van Suriname
gedurende de eerste acht maanden van 2017 in sterkere mate,
waardoor het Ànancieringstekort op kasbasis met 58 toenam tot
ruim SRD 1,6 miljard. Verwacht wordt dat dit tekort in het resterende
deel van het jaar verder ]al oplopen. Ook in relatie tot het met
31 gestegen nominale bruto binnenlands product, ]al het tekort
in 2017 naar schatting ruim 9 belopen, wat als een structureel
onhoudbaar niveau moet worden aangemerkt. In tegenstelling tot
2016, toen het tekort vooral werd gedekt door het aangaan van
buitenlandse leningen, deed de Staat in de eerste negen maanden
van 2017 grotendeels een beroep op kortlopende kredietfaciliteiten
van de algemene banken in Suriname en werd ingeteerd op
tegoeden bij de Centrale Bank, die waren opgebouwd uit eerder
ontvangen buitenlandse leningen. Conform de in mei 2016 tussen
de monetaire autoriteiten gesloten overeenkomst werd bij de Bank
geen krediet opgenomen.
Het Ànancieringstekort weerspiegelde ]ich in een verdere stijging van
de staatsschuld. Nadat in eerdere jaren de deÀnitie van de]e schuld
werd aangepast, werd in februari 2017 de :et op de Staatsschuld
formeel verruimd om de continuïteit van de uitgavenÀnanciering
te borgen. De Nationale Assemblee besloot de overschrijding van
het obligoplafond gedurende maximaal de komende vijf jaar toe
te staan, ]ij het begrensd en onder bepaalde condities. Tegen het
eind van het verslagjaar was de schuld volgens het Bureau voor
de Staatsschuld opgelopen tot naar schatting 68 van het bruto
binnenlands product. De rentebetalingen namen fors toe, mede
als gevolg van de vergroting van het aandeel van de commercisle
leningen in het totaal. Epn en ander vergroot het default risico. Om
de]e reden plaatsten ratingbureau·s schuldtitels van de Staat in de
´highly speculativeµ geachte categorie B/B2 met een wisselende
´stableµ/´negativeµ outlook. De voortgaande schuldvergroting
vloeit overigens ook voort uit knelpunten bij de uitvoering van
de voorgenomen saneringsmaatregelen. Mede vanwege de]e
knelpunten besloot de regering in mei 2017 ]ich vroegtijdig terug
te trekken uit het StandBy Arrangement met het Internationale
Monetaire Fonds.
Het beroep van de Staat op de kredietfaciliteiten van de
algemene banken droeg bij tot een stijging van de binnenlandse
liquiditeitenmassa met 9 tot SRD 17,6 miljard per ultimo 2017 of
66 van het bruto binnenlands product. Na de met het aangaan van
leningen gepaard gaande ruime geldtoevoer uit het buitenland in
2016, was er in het verslagjaar sprake van een beperkte afvloeiing
van geld naar het buitenland. De internationale reserves van de
Centrale Bank stegen mede door het overschot op de betalingsbalans
met 11 tot 8SD 424 miljoen of circa 3 maanden import van
goederen en diensten. De]e toename, het voor]ichtige monetaire
beleid en de getroffen beleidsmaatregelen ter regulering van het
devie]enverkeer deden een ]eker vertrouwen in de stabiliteit van de
externe waarde van de nationale munt en de rust op de valutamarkt
terugkeren. De wisselkoers ten op]ichte van de Amerikaanse dollar
Áuctueerde dan ook binnen nauwe gren]en rond een niveau van
SRD 7,50. Op haar beurt ]orgde de koersstabiliteit voor een forse
vermindering van het stijgingstempo van het prijsindexcijfer voor de
ge]insconsumptie van 55 in 2016 tot 22 in 2017 op gemiddelde
jaarbasis en op twaalfmaands basis van 52 tot 9.
De nog Áauwe binnenlandse bedrijvigheid had ook een merkbare
invloed op de algemene banken. Hun netto balanstotaal steeg
weliswaar met 11, maar in resle termen was er nauwelijks
sprake van groei. Een belangrijke reden hiervoor was dat de
bedrijfseconomisch verantwoord geachte vraag naar krediet van de
private sector vrijwel geheel opdroogde. De door de toename van
de deposito·s ontstane liquiditeitsruimte benutten de algemene
banken grotendeels voor de verstrekking van krediet aan de Staat,
welke veelal geschiedde in de vorm van aankopen van kortlopend
schatkistpapier. Hierdoor nam het aandeel van het overheidskrediet
in het totaal sinds 2015 met 13 procentpunten toe tot 21 in
2017. Dit kan als een opmerkelijke verandering in de sectorale
samenstelling van de kredietverlening worden beschouwd.
Doordat nogal wat ondernemingen te kampen hadden
met tegenvallende bedrijfsresultaten en daardoor hun
aÁossingsverplichtingen niet konden nakomen, bleef de voor]iening
kredietrisico·s van banken hoog. De solvabiliteitsratio verbeterde
iets, nadat de forse depreciatie van de nationale munt in voorgaande
jaren de nominale waarde van de in Amerikaanse dollars luidende
balansposten opstuwde, terwijl het in Surinaamse dollars luidende
eigen vermogen onvoldoende meegroeide. De uitdagingen in
de bancaire sector eisen on]e aandacht op en accentueren
de nood]aak tot het voeren van een innovatief beleid om haar
intermediaire functie in het economisch verkeer doelmatiger te
kunnen vervullen, de soliditeit te versterken en om het hoofd te
bieden aan de toenemende internationale concurrentie en strengere
regelgeving.
De in de loop van 2017 waargenomen bemoedigende tekenen van
een ontluikend herstel van de algemene bedrijvigheid, bieden een
goed uitgangspunt om in de komende drie jaren een stapsgewij]e
versnelling van het groeiproces in de richting van de 3 te
realiseren. Het duur]aam opvoeren van ons productievermogen is
een nood]akelijke voorwaarde voor het terug winnen van de tijdens
de recessie verloren gegane welvaart. :ij moeten ook voortvarend
werken aan herstructurering van de staatsÀnancisn en aan het in
rustiger vaarwater brengen van de Ànancisle markten. Beheersing
van de schuld van de Staat is even]eer vereist om de rating van
]ijn schuldtitels in een aanvaardbare categorie te brengen. Epn en
ander vereist allereerst het scheppen van een vertrouwenwekkend
investeringsklimaat door het mitigeren van bestaande risico·s en
door het hoofd te bieden aan bestaande knelpunten en uitdagingen.
Daartoe ]ullen ]owel de private sector als de overheid ]ich meer
inspanningen moeten getroosten.
Financisle transacties met het buitenland
Bij het schrijven van het verslag konden wij slechts beschikken over
gegevens betreffende de betalingsbalans over de eerste negen
maanden van 2017. De]e gegevens indiceren dat, na het bereiken
van een dieptepunt in 2016, de totale goederenexport van ons
land met 48 steeg ten op]ichte van het overeenkomstige tijdvak
van het voorafgaande jaar tot 8SD 1.468 miljoen. De exportwaarde
werd vooral opgestuwd door het in volle bedrijf komen van de
Merian goudmijn en deels ook door de fors gestegen aardolieprijs
op de internationale markten. Hierdoor werd het drukkend effect op
de export van het besindigen van de aluinaardeproductie in 2016
goeddeels gecompenseerd.

Saldi van de betalingsbalans op kasbasis (in miljoenen USD) eerste negen maanden van het jaar
:aarde c.q. saldibedragen 2017 *) 2016 2015

Export van goederen 1.468 990 1.313

Import van goederen 944 -946 -1.585

Handelsbalans 524 44 272

Dienstenverkeer -231 -142 -348
Primaire inkomens -109 -75 -39
Inkomensoverdrachten 74 79 49
Saldo lopende rekening 258 94 610
Vermogensoverdrachten 0 13 0
Financiële rekening -61 309 548
Statistische verschillen -182 -122 -148
Saldo totale rekening 15 106 210
Internationale reserves per jaarultimo 424 381 330

*) voorlopige cijfers | Bron: Centrale Bank van Suriname

17
De goederenimport bleef per september 2017 steken op het]elfde
niveau van het voorgaande jaar, dat toen met 40 was gedaald
tot circa 8SD 946 miljoen. De stagnatie in de groei van de importen
werd veroor]aakt door de door de inÁatie aangetaste koopkracht
van de bevolking, de verminderde invoer van kapitaalgoederen
na het afronden van enkele grote projecten in de mijnbouwsector
en de gedeeltelijke vervanging van geïmporteerde door lokaal
voortgebrachte olieproducten.
Door de geschetste ontwikkelingen steeg het overschot op de
goederenbalans per saldo van slechts 8SD 44 miljoen per september
2016 tot 8SD 524 miljoen. Tegenover de verbetering van de
handelsbalans stond een verslechtering van de dienstenbalans
met 63 tot 8SD 231 miljoen, deels als gevolg van verminderde
ontvangsten uit het reisverkeer. Bij de primaire inkomens nam het
tekort met 45 toe tot 8SD 109 miljoen, mede vanwege toegenomen
interestbetalingen op een in 2016 door de Staat uitgegeven
obligatielening op de internationale kapitaalmarkt en omdat er sprake
was van een netto uitstroom van arbeidsinkomens. Het overschot
bij de inkomensoverdrachten kromp met 6 tot 8SD 74 miljoen, als
resultaat van de in en uitstroom van remittances.
Het samenstel van de ]ojuist aangeduide transacties resulteerde
in het omslaan van het tekort op de lopende rekening van de
betalingsbalans van 8SD 94 miljoen per eind september 2016
tot een overschot van 8SD 258 miljoen. Dit overschot werd deels
gecompenseerd doordat de Ànancisle rekening sloot met een tekort
van 8SD 61 miljoen, nadat per september 2016 een overschot van
8SD 309 miljoen werd geregistreerd. De]e omslag stond vooral in
verband met een verminderde instroom van middelen uit leningen
en beleggingstransacties en met een netto uitstroom van directe
investeringen. Inclusief statistische verschillen nam het overschot op
de totale rekening van de betalingsbalans op kasbasis per saldo af
van 8SD 106 miljoen tot slechts 8SD 15 miljoen.
Per ultimo december beliepen de bruto internationale reserves van
de Centrale Bank 8SD 424 miljoen. Dit bedrag was 8SD 43 miljoen
of 11 hoger dan een jaar eerder. Volgens voorlopige cijfers beliep de
dekking van de import van goederen en diensten door de]e reserves
ongeveer 3 maanden, wat gelijk is aan de gangbare internationale
norm van minimaal 3 maanden. Hiertegenover stonden echter
buitenlandse passiva ]onder devie]enkarakter en verplichtingen in
18 JAARVERSLAG 2017 | WWW.HAKRINBANK.COM
vreemde valuta aan inge]etenen.
StaatsÀnancisn en schuldpolitiek
Ondanks ondernomen pogingen van de regering tot sanering, bleef
de toestand van de staatsÀnancisn structureel ]wak en namen de
hieruit voortvloeiende risico·s toe. Volgens de in bijgaande tabel
verwerkte voorlopige cijfers van de Centrale Bank betreffende de
eerste acht maanden van het verslagjaar, stegen de ge]amenlijke
ontvangsten op kasbasis met 27 tot bijna SRD 2,8 miljard, nadat
de]e ontvangsten in de overeenkomstige periode van 2016 op
vrijwel het]elfde niveau waren gebleven. De]e stijging moet vooral
worden toegeschreven aan het herstel van de ontvangsten uit de
mijnbouwsector, dat op ]ijn beurt het gevolg was van de toegenomen
goederenexport. =owel de belasting als de nietbelastingontvangsten
stegen met ongeveer het]elfde percentage, waardoor het aandeel
van de belastingen in de totale ontvangsten vrijwel ongewij]igd bleef
op ruim 72.
De uitgaven namen in sterkere mate toe dan de ontvangsten
en wel met 40. Stijgingen voltrokken ]ich over de gehele linie.
De post lonen en salarissen steeg met bijna 18 mede als
gevolg van tegemoetkomingen aan ambtenaren ter gedeeltelijke
compensatie van het in de loop der jaren door de inÁatie veroor]aakte
koopkrachtverlies. Het aandeel van de]e post in het uitgaventotaal
kromp echter met bijna 6 procentpunten tot 30. De post
subsidies steeg met 18, terwijl haar aandeel in het totaal met 4
procentpunten afnam tot 27. Ander]ijds nam het aandeel van de
interestbetalingen toe van 6 tot 11 als gevolg van de voortgaande
stijging van de staatsschuld. Opvallend was ook de toename van de
kapitaaluitgaven met 183. Hun aandeel in het totaal verdubbelde
tot 15.
Per saldo steeg het Ànancieringstekort op kasbasis met 58 tot
bijna SRD 1,6 miljard per ultimo augustus 2017. In tegenstelling tot
het voorgaande jaar, werd het tekort grotendeels gedekt door het
opnemen van krediet bij de algemene banken, vooral in de vorm van
het bij hen plaatsen van kortlopend schatkistpapier, alsmede door
het interen op beschikbare banksaldi die in 2016 werden gevormd
uit opgenomen buitenlandse kredieten. Het deel van het tekort dat
werd geÀnancierd uit binnenlandse bron nam bijgevolg toe van 20
tot 74 .
Overheidsfinanciën op kasbasis (in miljoenen SRD) eerste acht maanden van het jaar
2017*) 2016 2015

Ontvangsten en schenkingen 2.773 2.177 2.175

Waarvan:
Belastingen 2.016 1.576 1.781
Nietbelastingen 757 601 394
Schenkingen 0 0 0
Uitgaven 4.231 3.023 3.000
Waarvan:
Lonen en salarissen 1.267 1.077 1.046
Goederen en diensten 715 560 492
6XEVLGLHVRYHUKHLGVELMGUDJHQ 1.148 971 989
Interest staatsschuld 458 188 158
Kapitaaluitgaven 643 227 315
Saldo 1.458 -846 -825
Statistische verschillen 114 -147 -70
Financieringssaldo 1.572 -993 -895
Binnenlandse financiering 1.160 199 619
Buitenlandse financiering 412 794 276
*) Voorlopige cijfers Bron: Centrale Bank van Suriname

Volgens voorlopige cijfers van het Bureau voor de Staatsschuld,
welke ]ijn verwerkt in bijgaande tabel, steeg de schuld in 2017
met circa 89, vooral omdat per augustus bij de omrekening van
de buitenlandse schuld werd overgestapt op het gebruik van de tot
SRD 7,49 gedeprecieerde dollarkoers in plaats van de voorheen
gehanteerde koers van SRD 4,04. Hierdoor nam het aandeel van de
buitenlandse schuld in het totaal met 13 procentpunt toe tot 48.
De totale schuld in procenten van het geschatte bruto binnenlands
product steeg met 10 procentpunten tot 68 en overtrof daarmee
met goedkeuring van de Nationale Assemblee het wettelijk maximum
van 60. De hoge en snelle stijging van de schuldratio bergen grote
risico·s in ]ich.

Schuld van de Staat Suriname (volgens definitie Wet op de Staatsschuld) (in miljoenen SRD)
2017 *) 2016 2015
Binnenlandse schuld 5.244 3.779 3.818
Waarvan:
Centrale Bank van Suriname 2.350 2.435 2.498
Bankwezen 2.037 908 587
Particulieren 857 436 512
Garanties n.v.t. n.v.t. 3
Committeringen n.v.t. n.v.t. 218
Buitenlandse schuld 12.846 5.803 4.906
Waarvan:
Multilaterale crediteuren 4.766 2.546 1.989
Bilaterale crediteuren 2.481 1.083 1.226
Commerciële crediteuren 5.599 2.174 324
Garanties n.v.t. n.v.t. 27
Committeringen n.v.t. n.v.t. 1.340
Totale schuld 18.090 9.582 8.724
In procenten van het bruto binnenlands product
Binnenlandse schuld 20 23 23
Buitenlandse schuld 48 35 29
Totaal 68 58 52
YRRUORSLJHFLMIHUVHQVFKDWWLQJHQ86' 65'86' 65'1YWQLHWYDQWRHSDVVLQJYDQZHJHKHUGHÀQLsULQJVWDDWVVFKXOG
Bron: Bureau voor de Staatsschuld

19
 Ook voor studenten heeft
de Hakrinbank een scala
van financiële diensten.

20 JAARVERSLAG 2017 | WWW.HAKRINBANK.COM

Monetaire ontwikkeling
=oals blijkt uit onderstaande tabel steeg de binnenlandse
liquiditeitenmassa in 2017 met SRD 1.497 miljoen of 9 en bereikte
op het jaareinde een niveau van SRD 17,7 miljard of 66 van het
bruto binnenlands product. De]e quote nam met 13 procentpunten
af doordat de waarde van het laatstgenoemd product in 2016
relatief sterk was gestegen als uitvloeisel van de depreciatie van de
nationale munt. De depreciatie droeg in laatstgenoemd jaar ook bij
tot stijging van geregistreerde geldtoevoer uit het buitenland. In 2017
was er daarentegen sprake van beperkte geldafvloeiing naar het
buitenland en wel van SRD 84 miljoen. Het netto buitenlands actief
van de deposito nemende instellingen kromp met ruim 1 tot SRD
6,4 miljard of 36 van de totale binnenlandse liquiditeitenmassa.

Oorzaken van de veranderingen in de binnenlandse liquiditeitenmassa (in miljoenen SRD)

Mutaties/Standen 2017*) 2016 2015

Geldtoevoer uit het buitenland 84 3.475 840

Binnenlandse oor]aken 1.497 2.080 1.959

:aarvan

Netto vorderingen op de overheid 1.498 285 1.346

Vorderingen op overige inge]etenen 62 1.843 883

Overige activa (netto) 63 522 270

Verandering binnenlandse liquiditeitenmassa 1.413 5.555 1.119

Binnenlandse liquiditeitenmassa 17.587 16.174 10.619

In procenten bruto binnenlands product 66 79 64

Netto buitenlands actief 6.388 6.472 2.997

Netto binnenlands actief 11.199 9.702 7.622

*) voorlopige cijfers | Bron: Centrale Bank van Suriname

De toename van de liquiditeitenmassa werd in 2017 geheel
veroor]aakt door Ànancisle transacties van de Staat. =ijn netto
verplichtingen aan de algemene banken stegen fors, voornamelijk
door de transacties in kortlopend schatkistpapier. Voorts teerde de
Staat in op ]ijn bancaire tegoeden, die goeddeels waren opgebouwd
uit in 2016 aangegane buitenlandse leningen. Per saldo beliep de
totale binnenlandse geldschepping ten behoeve van de Staat SRD
1.498 miljoen. In overeenstemming met de in april 2016 bereikte
overeenstemming tussen de monetaire autoriteiten verstrekte de
Bank geen additioneel krediet aan de Staat.
De netto vorderingen op de overige inge]etenen stegen met
slechts 4, omdat de vraag naar krediet beperkt was door het
trage herstel van de binnenlandse bedrijvigheid. Voorts waren
banken terughoudend met het aanbieden van krediet vanwege de
toegenomen risico·s en hun ver]wakte solvabiliteitspositie. Per saldo
steeg het netto binnenlands actief met SRD 1,5 miljard of 16 tot
SRD 11,2 miljard. Het aandeel van dit actief in de binnenlandse
liquiditeitenmassa steeg met 4 procentpunten tot 64.

21
Ontwikkelingen binnen de bancaire sector
Het netto balanstotaal van de algemene banken steeg in 2017 met
bijna 11 tot SRD 18,1 miljard. Gecorrigeerd voor de jaareinde
inÁatie was er sprake van een lichte groei. Dit duidt op een stagnatie
van het ]akenvolume in de]e sector. De aan de algemene banken
toevertrouwde deposito·s stegen met 8 tot SRD 16,2 miljard. De
kredietverlening nam met 12 toe tot SRD 10,4 miljard of 39 van
het geschatte bruto binnenlands product. De]e toename kwam vrijwel
geheel voor rekening van de Staat. De kredietverlening aan de overige
sectoren bleef nagenoeg onveranderd op SRD 8,2 miljard. Bijgevolg
liep het aandeel van de Staat in het totaal met 9 procentpunten op tot
21, hetgeen aan de hoge kant ligt.

Indicatoren van de ontwikkeling in de bancaire sector (in miljoenen SRD)

2017*) 2016 2015

Balanstotaal (netto) 18.074 16.314 10.636

:aarvan
Totaal deposito·s 16.168 14.913 9.534
Vreemde valuta deposito·s 11.182 10.472 5.571
Overige deposito·s 4.986 4.441 3.963
Totale kredietverlening 10.356 9.212 6.884
:aarvan
Overheid 2.192 1.116 615
Overige sectoren 8.164 8.096 6.269
Kredietverlening en beleggingen in SRD 5.215 4.437 4.384
‡ primaire productiesectoren 591 603 742
‡ overige sectoren 4.624 3.834 3.642

Voor]iening dubieu]e debiteuren (SRD) 234 184 162

Kredietverlening en beleggingen in vreemde valuta 5.141 4.775 2.500

‡ primaire productiesectoren 1.054 1.007 572
‡ overige sectoren 4.087 3.768 1.928

Voor]iening dubieu]e debiteuren (vreemde valuta) 378 205 59

*) voorlopige cijfers | Bron: Centrale Bank van Suriname

Het nog steeds betrokken omgevingsklimaat beïnvloedde de
´Ànancial soundness indicatorsµ van de bancaire sector nadelig. De
kwaliteit van de kredietportefeuilles verbeterde nauwelijks en noopte
tot een verhoging van de voor]iening voor dubieu]e debiteuren, vooral
bij de vreemde valuta portefeuille. Dit had effect op de rentabiliteit
van banken en op de groei van hun eigen vermogenspositie. De
BIS solvabiliteitsratio verbeterde iets maar bleef ondermaats,
doordat ener]ijds het eigen vermogen in Surinaamse munt is
gedenomineerd, terwijl ander]ijds de sterke depreciatie van de]e
munt in 2016 de tegenwaarde en daardoor ook de risicograad van
de vreemde valuta balansposten opstuwde. In het verslagjaar bleef
de gemiddelde dollarisering hoog bij de deposito·s nam ]ij slechts
met ppn procentpunt af tot 69 en bij de kredietverlening met twee
procentpunten tot 50.
De Centrale Bank handhaafde haar krappe monetair beleid om een
mogelijk toekomstig herstel van de private kredietverlening in te
tomen. Dit beleid moet bijdragen tot bevordering van de rust op de
valutamarkt. De Bank tracht haar doel te bereiken door regulering
van de vrije liquiditeitspositie van de algemene banken. Beleidsmatig
geschiedt de regulering door hen te verplichten relatief omvangrijke
monetaire kasreserves aan te houden. Een schaduw]ijde van de]e
verplichting is dat ]ij de bancaire kredietverleningspotentie remt. =ij
]orgt er immers voor dat er minder middelen beschikbaar ]ijn voor
het verlenen van krediet. Mede hierdoor was het verhoudingsgetal
tussen de kredietverlening en de opgenomen deposito·s naar
internationale maatstaven laag dit getal beliep 64 per eind
2017. Om de]e reden en om geleidelijk te kunnen overstappen op
marktconforme instrumenten van monetair beleid, introduceerde de
Bank een samenstel van kortlopende deposito en kredietfaciliteiten
voor banken. Het is de bedoeling uiteindelijk een actieve geldmarkt
tot ontwikkeling te brengen en via de]e markt de binnenlandse
liquiditeit te reguleren.
De relatieve starheid van de nominale rentetarieven van de algemene
banken vormt een knelpunt bij het streven naar het introduceren van

22 JAARVERSLAG 2017 | WWW.HAKRINBANK.COM

marktconforme monetaire instrumenten. De gewogen gemiddelde
creditrente in Surinaamse valuta steeg met 0,2 procentpunt tot 14,1.
Bij de deposito·s was er sprake van een stijging van 0,6 procentpunt
tot 8,5. Door de vermindering van het inÁatietempo in 2017 en
door aanpassing van de creditrentes, werd de in het voorgaande jaar
ontstane sterk negatieve resle SRD rente grotendeels teniet gedaan.
De 8SD debetrente daalde met 0,4 procentpunt tot 9,1 en de
creditrente met 0,3 procentpunt tot 3,4.
De inÁatie tastte ook het gemiddelde resle rendement en de
beurswaarde van aandelen verhandeld op de Surinaamse
effectenbeurs aan. =owel in de nominale koersen als in de
beurswaarde was er gedurende het verslagjaar weinig beweging. De
beursindex, welke de gewogen gemiddelde marktwaarde aangeeft
van een vastgesteld pakket aandelen, daalde met ruim ppn procent
tot 9.531. De koers van de Hakrinbank aandelen bleef stabiel op
SRD 408. Andere beursgenoteerde bedrijven uit de sector bank en
ver]ekeringswe]en werden geconfronteerd met een afname van de
prijs voor hun aandelen. De beursom]et daalde met 78 en beliep
slechts SRD 1,34 miljoen, waarbij de obligatie van Staatsolie N.V.
verreweg het meest verhandelde fonds was.
De belangrijkste productiesectoren
In het verslagjaar werden de activiteiten van de op de export gerichte
mijnbouwbedrijven voortgeduwd door het gunstige effect van
een aantrekkende wereldeconomie en van de daarmee gepaard
gaande toename van de vraag naar hun producten. De verbetering
van hun concurrentiepositie voortvloeiende uit de depreciatie van
de Surinaamse dollar en een beheerste loonkosten ontwikkeling
begonnen voor hen ook vruchten af te werpen. Hierbij speelde het in
volle productie komen van de in november 2016 in gebruik genomen
goudmijn van Newmont Suriname in het Meriangebied in Marowijne
een sleutelrol. Ook de betere capaciteitsbenutting van de Staatsolie
rafÀnaderij droeg materieel bij tot het vrijwel tot stilstand komen van
de krimp in het resle bruto binnenlands product.
De goudindustrie liet in 2017 een duidelijke groei ]ien. De
productie en export stegen evenals de bijdrage aan de staatskas.
Ook de vooruit]ichten verbeterden. Newmont Mining Corporation
produceerde in het verslagjaar 513.000 troy ounces goud, waarvan
het leeuwendeel werd gesxporteerd. De verkoopwaarde bedroeg
8SD 643 miljoen. Het bedrijf streeft naar verdere groei in 2018. Ook
IAMGold, die een 95 belang heeft in de Rosebel goudmijn, boekte
bevredigende bedrijfsresultaten. De productie bedroeg 318.000 troy
ounces goud. De rentabiliteit verbeterde door lagere productiekosten.
Door verkrijging van de Saramacca concessie heeft het bedrijf haar
reserves en marktwaarde Áink kunnen verhogen, wat een gunstig
effect heeft op het toekomstperspectief .
Betrouwbare gegevens van de kleinschalige goudsector ]ijn niet
beschikbaar. Er ]ijn echter indicaties dat haar productie licht is
gestegen. De ]o gewenste ordening van de]e sector verloopt nog
steeds moei]aam, mede waardoor er geen afdoende oplossing kon
worden doorgevoerd voor het vraagstuk van het kwikgebruik en de
hiermee samenhangende volstrekt onacceptabele milieuvervuiling.
Het vereist visie, politieke wil en ruime beschikbaarstelling van
materisle en Ànancisle middelen om het getij te keren.
Door de gemiddeld hogere olieprij]en op de wereldmarkt en
de betere capaciteitsbenutting van de rafÀnaderij verbeterden
de bedrijfsprestaties van Staatsolie N.V. De gemiddelde netto
verkoopprijs van ruwe olie steeg met ruim 40 tot 8SD 47 per
barrel, wat de om]et en winst gunstig beïnvloedde. De totale om]et
steeg met 8SD 65 miljoen of 18 tot 8SD 433 miljoen, terwijl ook
de nettowinst groeide met 8SD 69 miljoen tot 8SD 73 miljoen.
Doordat een groter deel van de productie in Suriname werd
verkocht, steeg de exportwaarde met slechts 13 naar 8SD 163
miljoen. De bijdrage aan de staatskas in de vorm van belastingen
en dividend nam met 8SD 60 miljoen toe tot circa 8SD 98 miljoen.
De crudeoil jaarproductie bleef stabiel op bijna 6 miljoen vaten
ofwel gemiddeld 16.309 vaten per dag. Het is van belang dat de]e
productie, die al jarenlang niet groeit, op korte termijn omhoog gaat.
Het investeringsbeleid van de onderneming geeft hieraan dan ook
prioriteit. De kapitaalinvesteringen namen toe met 8SD 26 miljoen
tot 8SD 92 miljoen. De]e ]ullen in 2018 fors verder toenemen en
wel tot 8SD 216 miljoen, mede door uitvoering van het ´near shore
& shallow offshore exploratieprogrammaµ. De vooruit]ichten voor
het vinden van commercisle olievondsten ]ijn op ]ich gunstig. De
bedrijfsvooruit]ichten voor 2018 ]ijn positief vanwege de verwachte
gemiddeld hogere prij]en op de wereldmarkt.
De op export gerichte landbouwbedrijven boekten redelijke
resultaten, maar dan op een aan]ienlijk kleinere schaal dan de
mijnbouwbedrijven. Bananenproducent Food and Agricultural
Industries N.V., dochteronderneming van de BelgischFranse
multinational Fruit Farms Group, had een redelijk jaar. Hoewel
het beplante areaal met 37 ha. terugliep naar 1.773 ha., steeg de
totale productie met bijna 1 tot 55.075 ton, door de verbeterde
productiviteit. De exportwaarde bleef vrij stabiel op 8SD 31,5 miljoen.
Na uitvoering van een succesvol saneringsprogramma in 2016,
werd weer Áink geïnvesteerd in bedrijfsuitbreiding. De investeringen
stegen met bijna 8SD 5 miljoen tot 8SD 6,4 miljoen. Ook het
personeelsbestand nam toe en wel met 4 tot 2.069 personen. Aan
productiviteitsverbetering werd weer prioriteit gegeven. Het bedrijf
draaide breakeven in het verslagjaar en is positief gestemd over
de toekomst, mede door de diversiÀcatie van de productie en het
aanboren van nieuwe markten.
De ontwikkelingen in de rijstsector lieten een gemengd beeld
]ien. De productie steeg met 8 tot 276.095 metrieke ton en ook
de productiviteit verbeterde licht. De export verminderde echter
opvallend tot 78.430 metrieke ton vanwege de mindere vraag op
de regionale en Europese markten. De exportwaarde bedroeg 8SD
30,9 miljoen ofwel 20 lager dan in 2016. De gemiddelde exportprijs
was 8SD 394 per metrieke ton bijna 20 oftewel 8SD 78 hoger
dan in 2016. De gestegen padieopkoopprijs van SRD 95 per baal
was niet onaantrekkelijk voor de boeren. Aange]ien de structurele
bottlenecks nog steeds onverminderd voelbaar ]ijn, wordt voorlopig
geen we]enlijke groei in de sector verwacht
Het Surinaamse Midden en Kleinbedrijf, dat vooral op de
binnenlandse markt is gericht, had onverminderd veel last van
de onevenwichtige macroeconomische omgeving en de sterk
geslonken koopkrachtige vraag. Door Ànancisle problemen liep ook
de vraag vanuit de overheid terug. De]e ontwikkelingen hadden een
23
negatieve impact op het productievolume, de rentabiliteit en op de
investeringsbereidheid van ondernemingen. Bedrijfsinkrimpingen en
]elfs sluitingen namen in omvang toe. Een en ander oefende een
duidelijke neerwaartse druk op de algemene bedrijvigheid.
Directe buitenlandse investeringen namen in het verslagjaar
aan]ienlijk af. In de jaren daarvoor waren er nog grote investeringen
van de goud multinationals. Dit is een ]orgelijke ontwikkeling vanwege
de negatieve implicaties voor de groei van het bruto binnenlands
product.
De boven geschetste ontwikkelingen resulteerden, te]amen met de
vermindering van de investeringen na het gereedkomen van enkele
grote projecten in de mijnbouwsector, per saldo in een bescheiden
toename van het resle bruto binnenlands product van naar schatting
ruim 1. Hierdoor kwam ons land tegen het jaareinde wel uit de
recessie. De in de economische en Ànancisle sectoren opgesloten
risico·s blijven echter een bron van ]org, te meer omdat er sprake is
van ]eer uiteenlopende situaties in de verschillende sectoren.
Macroeconomische vooruit]ichten
8it de voorgaande analyse komt naar voren dat het macro
economische omgevingsklimaat gedurende het verslagjaar wat is
opgeklaard. Het in volle productie komen van de uitbreidingsprojecten
in de Surinaamse goud en oliesector droeg in beslissende mate bij
en leidde tot een, ]ij het nog beperkte, ombuiging van de in 2015 en
2016 gerealiseerde krimp in de algemene bedrijvigheid. Het op gang
gekomen en ]ich versnellende groeitempo van de wereldeconomie,
biedt ons nieuwe mogelijkheden om de nog voelbare recessieve
tendensen bij de op de binnenlandse markt gerichte bedrijven terug
te dringen, het productievermogen duur]aam uit te breiden en te
diversiÀsren en aldus de algemene bedrijvigheid een extra impuls
te geven. Modelexercities indiceren dat een groei van in de orde van
24 JAARVERSLAG 2017 | WWW.HAKRINBANK.COM
grootte van 2,5 in 2018 haalbaar is.
Benutting van ]ich thans aandienende nieuwe mogelijkheden en de
feitelijke realisering van het geprognosticeerde groeicijfer vereisen
het wegwerken van bestaande knelpunten op onder meer het
technische, organisatorische en institutionele vlak. Een realistisch en
consistent actieprogramma is nodig om hierbij als kompas te dienen.
Bij uitvoering van dit programma moet een bij]ondere plaats worden
ingeruimd voor de spelers in de private sectoren, die van hun kant
meer ondernemerschap en initiatief moeten tonen bij het streven naar
vergroting van het productievermogen van on]e economie. Opvoering
van directe buitenlandse investeringen is een essentisle conditie voor
versnelling van de]e maatschappelijke en economische ontwikkeling.
Er moet ook meer aandacht worden besteed aan versterking van
de Ànancisle sector, waarvan onderdelen door de recessie in
betrokken weer terecht ]ijn gekomen. Aanbevelenswaardig ]ijn ook
stimuleringsmaatregelen die nationale besparingen kanaliseren
richting investeringen in Surinaamse bedrijven.
Op de Staat rust de verantwoordelijkheid het vernieuwingsproces
richting te geven en te ondersteunen. Optimalisering van de
samenwerking tussen partners in de publieke en private sectoren
]al daarbij helpen. In dit kader moeten wij werken aan onder
meer modernisering van het staatsapparaat en versterking van
de beleidsinstituten, terugdringing van het Ànancieringstekort en
verbetering van het schuldmanagement. Een gedisciplineerd en
innovatief begrotingsbeleid ]al bijdragen tot vergroting van het
productievermogen en vermindering van de Ànancisle risico·s. Verdere
schuldverhoging dient ]o veel mogelijk vermeden te worden. Een
hernieuwd overmatig beroep op binnenlandse monetaire Ànanciering
is ongewenst, omdat de]e Ànancieringswij]e kan leiden tot het weer
op gang komen van een proces van ongewenste depreciatie van on]e
geldeenheid met repercussies voor on]e welvaart.
Het bedrijf van de Hakrinbank N.V.
Inleiding
In dit onderdeel van het jaarverslag wordt het gevoerd beleid op
kernbeleidsgebieden van de bank beschreven en toegelicht. Hiermee
wordt een integraal beeld gepresenteerd van de besturing van de
bank alsook van het beleid en de uitvoering daarvan.
Strategie
In het verslagjaar werd het meerjaren strategisch beleidsplan voor
de periode 2018 – 2021 geformuleerd. Dit beleidsplan kwam tot
stand in nauw overleg tussen de directie en alle geledingen van
de bank. Tijdens het planningsproces werden de middellange
termijn doelstellingen, on]e bedrijfsvisie en missie, alsmede
on]e kernwaarden gesvalueerd en vastgesteld. De bank blijft
ernaar streven de geprefereerde aanbieder van hoogwaardige en
innovatieve Ànancisle diensten in Suriname te ]ijn door het bieden
van uitmuntende kwaliteit gericht op maximale klanttevredenheid.
On]e missie is een innovatieve Ànancisle instelling te ]ijn, waarbij
kwaliteit, klantgerichtheid en betrouwbaarheid voorop staan.
In het meerjaren strategisch beleidsplan ]ijn de doelstellingen en
strategiesn om de]e doelstellingen te realiseren vastgesteld. :ij
houden daarbij steeds on]e kernwaarden betrouwbaarheid, service
en klantgerichtheid, teamwork, en kwaliteit voor ogen. De vertaling
van het strategisch beleidsplan naar het tactische niveau vindt plaats
via het jaarlijkse beleidsplan. Dit jaarplan omvat de beleidsgebieden
en de bedrijfsfuncties van de diverse afdelingen van de bank. Als
kader van het strategisch plan en het beleidsplan wordt de balanced
scorecard methodiek gehanteerd. Tevens vindt de vertaling naar de
exploitatie en investeringsbegroting plaats. Continue monitoring van
de realisatie van de doelstellingen geschiedt via het management
informatie systeem (MIS). Indien nodig vindt bijsturing plaats.
In ons strategisch beleidsplan 2018 – 2021 ]ijn de volgende
doelstellingen geformuleerd De Hakrinbank hecht groot belang aan een deugdelijke corporate
1. Het verbeteren van de customer experience, wat het geheel
van klantervaringen met on]e bank omvat. Succes van een
commercisle bank wordt vooral bepaald door haar vermogen
om optimaal te voor]ien in de behoefte van haar klanten.
Tevreden klanten doen meer ]aken met de bank en fungeren
als ambassadeurs van de instelling. 8it verricht onder]oek naar
ervaringen van on]e klanten blijkt dat ]ij de toegankelijkheid
van de organisatie, de betrokkenheid van de medewerkers, de
excellente uitvoering van ]aken en het gemak van het ]aken doen,
het belangrijkste vinden bij de dienstverlening van een bank. On]e
strategie is mede gestoeld op de]e uitkomsten. Als maatstaf voor
het meten van klanttevredenheid gebruiken wij de ]ogenaamde
net promoter score. On]e doelstelling is de]e Kritische Perfomance
Indicator (KPI) ]owel voor de Business Banking als de Retail
Banking te verbeteren.
2. Verhogen van de digitale verhouding De verdere digitalisering
– ]owel van de bankclisnt interacties, alsook van de interne
bedrijfsprocessen – moet een belangrijke bijdrage leveren aan
de verhoging van de kwaliteit van de dienstverlening van on]e
bank, met name met betrekking tot de toegankelijkheid, de
excellente uitvoering van ]aken en het gemak van het ]aken doen.
Een en ander moet bijdragen tot verbetering van de customer
experience, de operationele efÀciency, het businessvolume en het
bedrijfsrendement.
3. Verbeteren van de competenties van alle medewerkers
en bevorderen van een klantgerichte bedrijfscultuur Een
klantgerichte bank die adequaat wilt voor]ien in de behoefte van
haar clisnten vereist gedreven en competente medewerkers en een
klantgerichte en risicobewuste bedrijfscultuur. Dit ]al de customer
experience en operationele efÀciency positief beïnvloeden.
4. Toename van ons marktaandeel en operationele efÀciency
:ij streven naar een ambitieu]e, doch ge]onde groei van ons
marktaandeel, verbetering van de operationele efÀciency en van
het bedrijfsrendement
Het meerjaren strategisch beleidsplan 20182021 biedt ons een
uitstekend referentiekader voor de verdere ontwikkeling van de
bank in een steeds uitdagender wordende omgeving. =ij vormt ook
het raamwerk voor de transformatie naar de meer klantgerichte
bankorganisatie die ook meer procesmatig ]al werken, wat essentieel
is ter verdere verbetering van de kwaliteit van de dienstverlening.
In het verslagjaar is de integrale herinrichting van de bedrijfsprocessen
in de nieuwe organisatiestructuren voortge]et. Het streven is hierbij
de]e processen vanaf het eerste klantcontact tot aan de verwerking
van transacties in de bankadministratie ]o effectief en efÀcisnt
mogelijk in te richten. De prioriteit hierbij ligt met name bij de
commercisle en betalingsverkeerprocessen. Succesvolle uitvoering
van het meerjaren strategisch beleidsplan ]al de concurrentiepositie
van on]e bank op de Surinaamse markt versterken.
Corporate Governance
governance ter waarborging van de integriteit en effectiviteit van
haar bedrijfsactiviteiten als basis voor duur]aam vertrouwen van
alle stakeholders in haar soliditeit. Ter realisatie hiervan beschikt de
bank over een geïntegreerd besturingssysteem dat haar in staat stelt
deugdelijk bestuur te voeren en hierover verantwoording af te leggen,
dan wel informatie te geven aan stakeholders van de bank en aan de
samenleving. Corporate governance is gestoeld op twee steunpilaren,
te weten integer en transparant handelen door de directie en het
overig personeel en ander]ijds het effectief toe]icht daarop door
de Raad van Commissarissen, waaronder inbegrepen het aÁeggen
van verantwoording over het uitgeoefende toe]icht. Een en ander
is essentieel voor het duur]ame vertrouwen in on]e bank en in de
bancaire sector als geheel.
De werk]aamheden op het gebied van corporate governance
hebben ]ich in het verslagjaar geconcentreerd op de versterking van
regelgeving en van de organisatie, de uitbouw van on]e topstructuur en
op het bijdragen aan de ordening van de positie van aandeelhouders
met een belang groter dan 5, de ]ogenaamde aanmerkelijk belang
aandeelhouders, in verband met de voorschriften hieromtrent van
de :et Toe]icht Bank en Kredietwe]en 2011. Het betreft in de]e
25
de Republiek Suriname, Assuria Beleggingsmaatschappij N.V. en
Staatsolie Maatschappij Suriname N.V.
Ons corporate governance beleid is gebaseerd op on]e corporate
governance code die gestoeld is op de ter ]ake geldende principles
van de Bank for International Settlements (BIS) gevestigd te Basel
(=witserland) en is in lijn met de door de Centrale Bank van Suriname
uitgevaardigde governance code en richtlijnen. In 2017 ]ijn diverse
regelingen gesvalueerd en waar nodig aangescherpt.
De directiestructuur omvat vier functies, te weten de algemeen
directeur of Chief Executive OfÀcer (CEO) die als eindverantwoordelijk
directielid sturing en leiding geeft aan het directieteam, alsmede een
Chief Financial OfÀcer (CFO), een Chief Commercial OfÀcer (CCO) en
een Chief Operations OfÀcer (COO). Het directieteam, ook wel Raad
van Bestuur genoemd bestond in het verslagjaar uit twee leden,
namelijk algemeen directeur of CEO, de heer J. Bousaid en Ànancieel
directeur of CFO, de heer R. Sheorajpanday. Eerstgenoemde is
ook waarnemend COO terwijl laatstgenoemde de CCO functie
waarneemt. Ter beperking van het risico van overschrijding van het
omspanningsvermogen van de directie werden in 2016 twee senior
managers aangesteld, te weten de senior manager Finance, mevrouw
M.M. Keerveld en de senior manager Operations, de heer R. Liesdek.
Medio 2017 werd eerstgenoemde benoemd tot onderdirecteur
Finance en op de Buitengewone Vergadering van Aandeelhouders d.d.
7 maart 2018 tot Ànancieel directeur binnen de Raad van Bestuur en
wel ingaande 3 april daaropvolgend. Vanaf die datum vervult de heer
Sheorajpanday de functie van commercieel directeur. In overleg met
de Raad van Commissarissen ]al de topstructuur verder versterkt
worden teneinde de aansturing van de bank te verbeteren.
Conform de :et Toe]icht Bank en Kredietwe]en 2011 is goedkeuring
voor het aanhouden of verwerven van een belang van meer dan
5 in het geplaatst kapitaal van een kredietinstelling vereist van de
Centrale Bank van Suriname (CBvS), terwijl het niet is toegestaan
dat ppn aandeelhouder een belang groter dan 20 aanhoudt.
De CBvS kan in 2 uit]onderingsgevallen goedkeuring geven voor
het aanhouden van een belang groter dan 20 namelijk aan de
Republiek Suriname en aan een buitenlandse kredietinstelling. De
Memorie van Toelichting van bovengenoemde wet stelt dat de Staat
uit hoofde van haar bij]ondere functie, het nood]akelijk kan achten
om een speciale kredietinstelling op te richten en over te gaan tot het
verlenen van diensten waarin de private sector niet of onvoldoende
voor]iet. De CBvS heeft geoordeeld dat, aange]ien de Hakrinbank
een algemene commercisle bank is die wijdverbreid marktconforme
diensten aan elke sector van de economie aanbiedt, de in de wet
genoemde uit]onderingsbepaling voor de Staat niet van toepassing
is op ]ijn aandelenbelang in de Hakrinbank N.V. Derhalve verlangt
de CBvS dat de Republiek Suriname haar belang in het geplaatst
aandelenkapitaal van de bank afbouwt.
In het schrijven van de President van de CBvS de dato 2 augustus
2016 aan de Minister van Financisn, als vertegenwoordiger van de
Republiek Suriname, wordt aangegeven dat in de eerste helft van
2017 nader overleg ]al worden gepleegd aangaande modaliteiten
die kunnen worden toegepast om binnen een periode van twee
jaren tot boven bedoelde afbouw te geraken. In het licht van de
voorschriften van de]e wet en het oordeel van de CBvS, is er aan
26 JAARVERSLAG 2017 | WWW.HAKRINBANK.COM
het begin van het verslagjaar intensief overleg geweest tussen
de directie en de minister van Financisn met als resultaat dat de
laatstgenoemde ons per schrijven de dato 26 januari 2017 heeft
geïnformeerd dat de Republiek Suriname positief staat tegenover
afbouw van haar aandelenbelang van 51 tot het in de :et Toe]icht
Bank en Kredietwe]en 2011 vastgestelde maximum van 20. :ij
verwelkomen de]e positieve opstelling en ]ullen ons in]etten om
de afbouw van het aandelenbelang van de Staat Suriname te laten
samenvallen met de intrede van ppn of meerdere aandeelhouders
met een duidelijke toegevoegde waarde voor de Hakrinbank N.V.
Sinds medio 2017 is door ons een selling memorandum opgesteld
inclusief een verkoopstrategie voor het aandelenpakket en ter
goedkeuring aangeboden aan de minister van Financisn. Tot aan
het schrijven van dit verslag is echter geen reactie ontvangen.
:ij ]ullen wederom aandringen om tempo te maken met het
besluitvormingsproces. Ons streven is erop gericht dit verkoopproces
nog voor eind 2018 af te ronden.
In het geval van Assuria Beleggingsmaatschappij N.V. heeft de
CBvS aangegeven dat ]ij haar aandelenbelang ]al beoordelen
in samenhang met de afbouw van het belang in het geplaatst
aandelenkapitaal van De Surinaamsche Bank N.V., terwijl het belang
van Staatsolie Maatschappij Suriname N.V. ]al worden beoordeeld in
samenhang met het belang van de Staat in de Hakrinbank N.V. De]e
twee aandeelhouders mogen hun aanmerkelijk belang vooralsnog
aanhouden tot ultimo 2018.
Risk Management
Het risicobeleid van on]e bank is erop gericht om de risico·s die
inherent verbonden ]ijn aan het bankbedrijf, op een proactieve
wij]e te identiÀceren en beheersen. De verantwoordelijkheid
voor het beheersen van de]e risico·s is gestoeld op het ¶three
lines of defence· governance model. De Àrst line of defence, die
primair verantwoordelijk is voor het identiÀceren, beoordelen
en beheersen van de risico·s in relatie tot de vastgestelde risico
appetijt, wordt gevormd door het lijnmanagement. De onafhankelijke
risicobeheersfunctie, welke wordt vervuld door de Risk Management
Department (RMD) en de Compliance Department (CD), vormt de
second line of defence.
De RMD richt ]ich op de oor]aken die de realisatie van de
strategische, operationele en reporting doelstellingen negatief
kunnen beïnvloeden, terwijl de scope van de CD de compliance en
juridische risico·s betreft. De]e afdelingen ondersteunen de directie
bij het ontwikkelen van het risicobeleid en de procedures. =ij ]ien erop
toe dat de door de Àrst line geaccepteerde risico·s in lijn ]ijn met het
vastgestelde beleid en de risico appetijt. De Internal Audit Department
(IAD) toetst, onafhankelijk van de Àrst en second line, de op]et, het
bestaan en de effectieve werking van de interne beheersmaatregelen
en adviseert over mogelijkheden voor verbetering.
In het verslagjaar is veel aandacht geschonken aan de verdere
detaillering van de geformuleerde risico appetijt en de kwantiÀcering
daarvan e.e.a. in relatie tot de risico absorptiecapaciteit. Hiertoe is
voor de verschillende risicotypen de vertaling van de geselecteerde
key risk indicators en vastgestelde normen naar een gekwantiÀceerd
verliesrisico gemaakt. Hiermee waarborgen wij dat de gelopen risico·s,
Je eerste auto kan met
een soepele financiering
van de Hakrinbank
aangeschaft worden.

27
]owel op individueel niveau alsook op geaggregeerd niveau, vallen
binnen de vastgestelde risico appetijt en de risico absorptiecapaciteit.
Als integraal onderdeel van het strategisch planningsproces is een
uitgebreide analyse uitgevoerd van de strategische doelstellingen.
Hierbij ]ijn in lijn met het Enterprise Risk Management Framework
¶Aligning Risk with Strategy and Performance· van The Committee
of Sponsoring Organi]ations (COSO 2017) de volgende ]aken
beoordeeld In ons compliance beleid staan de volgende thema·s centraal
‡ Alignement van de strategie met de missie, visie en kernwaarden;
‡ Implicaties van de geko]en strategie c.q. van de risico·s die
voortvloeien uit de geko]en strategie;
‡ Risico·s die de realisatie van de strategische doelstellingen
bedreigen.
De conclusie was dat de uitgestippelde strategie goed aansluit op
on]e missie, visie en kernwaarden en dat de risico implicaties van
de geko]en strategie binnen de geformuleerde risico tolerantie
vallen. Ook is geconcludeerd dat de risico·s die de realisatie van de
strategische doelstellingen bedreigen effectief beheerst kunnen
worden met de geïdentiÀceerde beheersmaatregelen.
De minder onevenwichtige macroeconomische omgeving heeft
een positieve invloed gehad op de gelopen Ànancisle risico·s.
Hoewel de kwaliteit van de kredietportefeuille iets verbeterde bleef
het kredietrisico, ]ijnde het risico dat on]e debiteuren niet aan
hun contractuele verplichtingen jegens de Hakrinbank kunnen
voldoen en wij als gevolg daarvan verlie]en lijden, vrij hoog. De
kredietacceptatiecriteria en het kredietbeheer bleven dan ook
onverminderd scherp, terwijl er ook een adequate dotatie aan de
voor]iening kredietrisico·s werd gepleegd. De gelopen kredietrisico·s
]ijn ]odoende adequaat afgedekt.
In 2017 is het liquiditeitsrisico verminderd door een toename van de
toevertrouwde middelen, terwijl de groei van de kredietuit]ettingen
aan de private sector daarbij achterbleef.
On]e solvabiliteit is in het verslagjaar verbeterd, waarbij ]owel het
nominaal eigen vermogen als de BIS solvabiliteitsratio ]ich positief
hebben ontwikkeld. De BIS solvabiliteitsratio relateert het eigen
vermogen van een kredietinstelling aan de naar risicograad gewogen
activa. Vanwege de signiÀcante groei van de (naar risicograad
gewogen) activa bleef de procentuele verbetering van de BIS ratio
achter bij on]e projecties. Hoewel groei van de activa op ]ich]elf
een positieve ontwikkeling is, ]al bij continuering hiervan een
grotere toename van het eigen vermogen nood]akelijk ]ijn dan naar
verwachting met winstinhouding gerealiseerd kan worden.
In het verslagjaar is ook bij]ondere aandacht geschonken aan
de beheersing van de nietÀnancisle risico·s, in het bij]onder de
IT Security en continuïteitsrisico·s. De beheersmaatregelen ]ijn
gesvalueerd en waar nodig aangescherpt.
Compliance
Het compliance beleid heeft ]ich in het verslagjaar gericht op de
verdere uitbouw en verdieping van de compliance functie, alsmede
op de versteviging van de organisatiestructuur en inrichting van
de Compliance Department. De verdieping geschiedde door
28 JAARVERSLAG 2017 | WWW.HAKRINBANK.COM
aanscherping van de risicobeheersmaatregelen en een sterkere
inbedding van de onafhankelijke positie van de Compliance
Department in de organisatiestructuur. Ook werd het management
informatiesysteem verbeterd. In dit kader werd het compliance
rapportageformat dat voldoet aan de vereisten verder ontwikkeld.
Hiermee worden compliance activiteiten en hoog risico bevindingen
gerapporteerd.

¶ondernemingsbesturing en cultuur·, risicostrategie en
bedrijfsdoelstellingen· en ¶integriteit van het personeel, clisnten,
Ànancisle dienstverlening en interne organisatie·. Met betrekking tot
de thema·s integriteit van de clisnten en Ànancisle dienstverlening
is het AntiMoney Laundering and Combatting the Financing of
Terrorism (AML/CFT) programma aangescherpt. Het doel hiervan is
het effectief beheersen van de Customer Due Diligence (CDD) risico·s.
In dit verband is ook de AML/CFT risicoclassiÀcatie aangescherpt,
welke richtinggevend is voor het te verrichten klantonder]oek
bij de acceptatie, alsook bij de te plegen reviews gedurende de
relatieperiode met de clisnt.
Aan het riskbased principe bij het beheersen van AML/CFT risico·s
die clisntrelaties met ]ich meebrengen, is verder gestalte gegeven
door onder meer het vergroten van de bewustwording bij ]owel de
Àrst als second line of defence functionarissen. Naast de elearning
trainingsmodules ]ijn de compliance nieuwsbrief en de overige
informatieve berichten in de]e ondersteunend geweest.
In het verslagjaar is wederom veel aandacht besteed aan de verdere
kennisontwikkeling van de medewerkers van de Compliance
Department en van alle overige bankfunctionarissen door middel
van interne en externe trainingen en opleidingen. Tegen het
jaareinde werd een ervaren buitenlandse consultant in de arm
genomen met als doel on]e bank te ondersteunen en te adviseren
bij de evaluatie en aanscherping van het integriteitsbeleid in relatie
tot de door de Centrale Bank van Suriname uitgevaardigde ´Richtlijn
Integriteitsbeleid Kredietinstellingenµ. De]e stelt eisen ten aan]ien
van het inrichten van een adequaat compliance en integriteitsrisico
raamwerk en aan de implementatie van beheersmaatregelen in de
vorm van het integriteitsbeleid. Het een en ander moet in de eerste
helft van 2018 haar beslag krijgen.
Meer speciÀek gaat het om
‡ begeleiden van een integriteitsrisicoanalyse;
‡ reviewen, aanpassen of opstellen van het overkoepelend
integriteitsbeleid;
‡ reviewen, aanpassen of opstellen van de integriteitsregelingen;
‡ opstellen van een awareness plan; en
‡ ver]orgen van trainingen over integere bedrijfsvoering voor het
lijnmanagement en de Raad van Commissarissen.
De Compliance Department heeft ]ich in het verslagjaar
buitengewoon inge]et tijdens de due diligence van een buitenlandse
bank in verband met het aangaan van een correspondentbankrelatie.
Dit proces is succesvol verlopen, ]odat wij ons netwerk van
correspondentbanken hebben kunnen uitbreiden. Ons streven is dit
netwerk verder uit te bouwen.
Een belangrijk onderdeel van de compliance verplichting vloeit voort
uit de door de Verenigde Staten van Amerika uitgevaardigde Foreign
Account Tax Compliance Act (FATCA). Het doel van de]e wet is burgers
die in de Verenigde Staten van Amerika belastingplichtig ]ijn en in het
buitenland tegoeden aanhouden, ]ichtbaar te maken en over hun
Ànancisle positie aan de Amerikaanse belastingdienst, de IRS, te
rapporteren. Om hieraan te kunnen voldoen moeten banken buiten de
Verenigde Staten van Amerika processen en procedures aanpassen
en/of ontwikkelen, ]odat de informatie kan worden verkregen. De
banken in Suriname hebben sinds de afkondiging van de FATCA
steeds af]onderlijk de vereisten van de]e wet in hun bedrijfsvoering
geïmplementeerd. Hierbij ]ijn ]ij echter gestuit op enkele aspecten
die het risico van noncompliance aan genoemde wet in ]ich bergen.
Aange]ien de Surinaamse overheid de door de bankensector
gewenste Inter Governmental Agreement (IGA) met de Amerikaanse
belastingdienst nog steeds niet heeft gesloten, kan er vanuit de
Amerikaanse overheid ook geen technische ondersteuning worden
geboden. Daarom heeft de Surinaamse Bankiersvereniging een
internationaal adviesbureau in de arm genomen teneinde de leden
te adviseren in]ake de correcte uitvoering van de FATCA regelingen.
Begin 2018 presenteerden de consultants hun adviesrapport aan de
Bankiersvereniging en de individuele banken. Hierdoor is het risico
van noncompliance verminderd.
Binnen af]ienbare tijd vindt er een AML/CFT National Risk Assessment
(NRA) van Suriname plaats, ]oals voorgeschreven door de Caribbean
Financial Action Task Force (CFATF). Het doel hiervan is het identiÀceren
en beoordelen van witwas en terrorismeÀnancieringsrisico·s voor ons
land. De NRA ]al uitgevoerd worden onder auspicisn van de Nationale
Commissie ter bestrijding van witwassen en terrorismeÀnanciering
bestaande uit vertegenwoordigers van de AML/CFT toe]ichts en
reguleringsinstanties waaronder de Centrale Bank van Suriname.
Het is dus van belang om steeds compliant te ]ijn met alle ter ]ake
geldende regelingen voor Ànancisle instellingen.
Operations
Het operations beleidsgebied omspant de afdelingen Payments
& Settlements, Sales Administration, Facility Management en
Information Technology; dus het gehele lokaal en internationaal
betalingsverkeer, de product en klantadministratie, het beheer en
de beveiliging van on]e materisle vaste activa ]oals gebouwen en
terreinen, inventaris en transportmiddelen, alsmede het beheer van
on]e IT infrastructuur en applicaties.
De afdeling Payments & Settlements is verantwoordelijk voor het
lokaal en internationaal betalingsverkeer, dat ]owel girale als chartale
transacties omvat. =ij is tevens verantwoordelijk voor het functionele
onderhoud en het administratief beheer van on]e betaalsystemen.
Ons beleid op het gebied van het lokaal betalingsverkeer is gericht
op het vergroten van het aandeel van girale transacties ten op]ichte
van de chartale. In dit kader investeren wij in on]e elektronische
betaalmogelijkheden. In het verslagjaar ]ijn de voorbereidingen
getroffen voor de launch van Hakrinbank Online Payments (HOP) in
het eerste kwartaal van 2018. HOP maakt online betalen ten laste
van de Hakrinbank SRD girorekening mogelijk, en faciliteert daarmee
de ontwikkeling van ecommerce in Suriname.
Het internationaal betalingsverkeer is gericht op het snel en efÀcisnt
verwerken van betaaltransacties ten behoeve van on]e clisnten
met in]et van ons correspondent banking netwerk. Internationale
transfers via correspondent banken worden als een activiteit met een
verhoogd risico op witwassen en terrorismeÀnanciering beschouwd.
Correspondent banken stellen dan ook steeds hogere eisen aan de
beheersing van de]e risico·s die ook voor ons prioritair ]ijn bij de
risicobeheersing.
De afdeling Facility Management heeft met het oog op het cresren
van een goede ambiance voor on]e klanten om ]aken te doen,
evenals een aangename werkomgeving voor on]e medewerkers,
wederom veel aandacht geschonken aan de verbetering van on]e
huisvesting. Hiertoe ]ijn onder andere voorbereidingen getroffen
voor de bouw van een nieuw operations center waar on]e backofÀce
gecentraliseerd ]al worden, evenals de herinrichting van het terrein
van ons hoofdkantoor. De bouw van een nieuw Àliaal te Latour
heeft enige vertraging opgelopen, en ]al naar verwachting spoedig
aanvangen. In het kader van de verbetering van de operationele
efÀciency is het printen, envelopperen en distribueren van periode
afschriften uitbesteed aan BNETS N.V., dat op het gebied van
conÀdentialiteit van de op de afschriften opgenomen informatie
de]elfde kwaliteitsstandaarden hanteert als on]e bankinstelling.
Het beleid van de afdeling Information Technology is gericht op het
effectief ondersteunen van de organisatie bij de automatisering en
digitalisering van de bedrijfsprocessen en beheersing van vooral de
business continuity en IT Security risico·s. In het verslagjaar heeft
de afdeling een actieve bijdrage geleverd aan de voorbereidingen
van de launch van HOP en de verdere ontwikkeling van on]e
echannels, onder andere met Hakrinbank Easy Request (HER)
]ijnde het elektronische kanaal voor de kredietverlening aan het
retail klantsegment via warenhui]en en autohandelaren. Tevens
is bij]ondere aandacht geschonken aan de upgrading van de IT
functie, waaronder de implementatie van IT Service Management
en de aanscherping van de competenties van professionals. Ook
]ijn de maatregelen voor de beheersing van de IT Security risico·s
aangescherpt.
Human Resource Management
On]e medewerkers ]ijn een bepalende factor bij het realiseren van
on]e bedrijfsdoelstellingen. Het HRM beleid is erop gericht om de]e
human resources optimaal in te ]etten, om de realisatie van de
ambities en doelstellingen effectief te ondersteunen. In het verslagjaar
hebben de accenten in het HRM beleid gelegen op de HRM dimensies
van het Hakrinbank Organisatie Transformatie (HOT) programma, het
competentiemanagement en de upgrading van de HR functie.
In het kader van het HOT programma worden de implicaties van
de herinrichting en verdergaande automatisering en digitalisering
van bedrijfsprocessen op het functiehuis nader gedetailleerd.
Het traject voor het ontwikkelen van een nieuw functiehuis dat
volledig is afgestemd op de klantgerichte organisatie, wordt in 2018
gecontinueerd en naar verwachting afgerond.
De transformatie van de HR functie is in het verslagjaar gecontinueerd.
De]e transformatie behelst het omvormen van de meer administratief
ingestelde HR afdeling naar een meer professionele afdeling die
gericht is op de ondersteuning en advisering van de organisatie, in het
bij]onder de leidinggevenden, bij de effectieve en efÀcisnte in]et van
alle HR instrumenten. Tevens worden de administratieve processen
29
verder geautomatiseerd en gedigitaliseerd wat ]owel de operationele
efÀciency alsook de employee experience ]al verbeteren.
In het verslagjaar is ook aandacht geschonken aan de verdere
ontwikkeling van de competenties van on]e medewerkers. Hierbij
is onder andere de kennis van internationale standaarden en
referentiekaders, welke in het kader van de verbetering van de
kwaliteit van de dienstverlening relevant ]ijn, verbeterd. In het kader
van competentiemanagement hebben diverse medewerkers de voor
hun functie relevante cursussen en trainingen gevolgd op het gebied
van onder andere riskmanagement, compliance, ICT en verschillende
NIBE en :elten cursussen.
In 2017 ]ijn 18 medewerkers uit dienst getreden, waarvan 8 vanwege
het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Aange]ien er
ook 18 nieuwe medewerkers in dienst traden bleef het aantal
medewerkers per jaarultimo onveranderd op 319. In het verslagjaar
vierden 19 employees hun dienstjubileum, waarvan 2 met een
40jarig, 5 met een 35jarig, 4 met een 25jarig en 8 met een 12,5
jarig dienstverband. :ij ]ijn hen erkentelijk voor hun trouwe dienst
aan on]e bank. In het verslagjaar ]ijn twee gepensioneerden ons
komen te ontvallen, namelijk de heer R. Sewnaik en mevrouw J.
Sanches. Mogen ]ij in vrede rusten.
De commercisle ontwikkeling
Het commercieel beleid van de bank richtte ]ich in het verslagjaar
op het verbeteren van de customer experience, alsook op ge]onde
groei van het ]akenvolume en de rentabiliteit. Hoewel nog last werd
ondervonden van de instabiele macroeconomische omgeving
en de voortgaande slapte van de binnenlandse bedrijvigheid, ]ijn
de]e doelstellingen goeddeels gerealiseerd. De omgevingsfactoren
nood]aakten tot continuering van de scherpe kredietintake en tot
een intensief kredietbeheer. Desondanks was de bank in staat haar
marktaandeel te verruimen doordat on]e kredietgroei hoger was dan
het gemiddelde van de bancaire sector.
Volgens onderstaande tabel bedroeg de geconsolideerde
kredietverlening aan de private sector per ultimo verslagjaar
SRD 1.563,6 miljoen, ofwel 7,3 hoger dan een jaar eerder. Dit is 6,5
procentpunt meer dan in de bancaire sector als geheel. De toename
werd vooral gerealiseerd in de sectoren nijverheid, dienstverlening en
handel.
On]e beleggingen in schatkistpromessen van de Republiek Suriname
stegen met SRD 175,2 miljoen tot SRD 382,7 miljoen. De]e toename
van 84 ligt 12 procentpunt onder die van de gehele sector. Het
rendement op dit papier is aantrekkelijk en het belegde bedrag
ligt nog binnen de tegenpartij limiet. Door de]e belegging liep het
aandeel van de overheid in de totale kredietportefeuille op met 7

Kredietverlening naar sectoren (in duizenden SRD) per jaar ultimo

2017 in  2016 in 
Agrarische sector 58.830 3 59.062 4
Visserij 58.410 3 54.131 3
Bosbouw 0 0 0 0
Mijnbouw 60.102 3 89.934 5
Nijverheid 165.540 9 102.280 6
Constructie en installatie bedrijven 102.875 5 110.803 7
Elektriciteit, gas en water 17 0 19 0
Totaal direct productieve sectoren 445.774 23 416.229 25

Handel 573.585 29 550.902 33

Transport, opslag en communicatie 84 0 6.337 0
Dienstverlening 227.782 12 192.450 12
:oningbouw 165.971 9 163.548 10
Overige (m.n. consumenten krediet) 150.426 8 128.005 8
Totaal overige sectoren 1.117.848 58 1.041.242 63

Totaal commercisle kredieten 1.563.622 81 1.457.471 88

Schatkistpromessen (overheid) 382.739 19 207.493 12

Totaal generaal 1.946.361 100 1.664.964 100

30 JAARVERSLAG 2017 | WWW.HAKRINBANK.COM

procentpunten tot 19. De]e beleggingsportefeuille ]al niet verder
toenemen en naar verwachting teruglopen in 2018.
De toename van de kredietverlening aan de private sector en aan
de Staat (inclusief schatkistpapier) bedroeg SRD 281,4 miljoen of
16,9, wat 4,5 procentpunt hoger is dan in de bancaire sector. Ons
marktaandeel dat enige jaren daalde nam daardoor toe tot circa 19.
In 2018 wordt een verdere groei verwacht.
On]e dollariseringsratio in de geconsolideerde kredietverlening
(inclusief schatkistpapier) liep iets terug met 0,7 procentpunt
tot 44, wat lager was dan het gemiddelde van 50 in de gehele
bancaire sector. De daling is veroor]aakt door een sterkere groei
van de SRD kredietverlening, mede door om]ettingen van vreemde
valutakredieten naar SRD kredieten. De]e om]ettingen vloeiden
voort uit ons aangescherpte kredietrisicobeleid om geen vreemde
valuta kredieten te verstrekken aan bedrijven met een cashÁow
die grotendeels in Surinaamse dollar is. Dit ter beheersing van het
verhoogd kredietrisico als gevolg van het additionele wisselkoersrisico
bij de]e kredieten. Dit past ook binnen de in april 2017 aangepaste
regelgeving van de Centrale Bank van Suriname inhoudende
dat vreemde valutakredieten voortaan slechts aan exporterende
bedrijven met een reguliere vreemde valuta cashÁow mogen worden
verstrekt. Ons beleid gericht op terugdringing van de 8S dollarisering
van de kredietportefeuille blijft onverkort van kracht ter verdere
beheersing van de vreemde valuta koersrisico·s.
De kwaliteit van de kredietportefeuille wordt nauwge]et bewaakt.
Probleemkredieten worden ]odra vereist in nonaccrual geplaatst
en op basis van de kredietrating worden speciÀeke debiteuren
voor]ieningen opgebouwd. In de afgelopen jaren is de kwaliteit van
on]e kredietportefeuille afgenomen wat tot uiting kwam in een stijging
van de nonperforming ratio en een hogere dotatie aan de voor]iening
kredietrisico·s. Dit werd mede veroor]aakt door de onevenwichtige
macroeconomische omgeving en de ]wakke Ànancisle positie van
de Staat, waardoor een aantal clisnten hun aÁossingsverplichtingen
minder goed konden nakomen. Dit verschijnsel deed ]ich in de gehele
bancaire sector voor. In het verslagjaar bleef de nonperforming
ratio van on]e bank onveranderd. De kredietrisico·s ]ijn adequaat
afgedekt door speciÀeke debiteurenvoor]ieningen. De dotatie aan de
voor]iening kredietrisico·s bedroeg SRD 21,6 miljoen ofwel 7 lager
dan in 2016.
De ontwikkeling van de overige, niet aan de kredietverlening
gerelateerde dienstverlening was bevredigend. Verdiende provisies
stegen met ruim 26 tot SRD 47,4 miljoen. Ons streven is erop gericht
de provisieinkomsten te verhogen waardoor de afhankelijkheid
van de rentemarge vermindert. De handel in vreemde valuta werd
positief beïnvloed door de relatieve rust op de vreemde valutamarkt,
waardoor meer transacties via het bankwe]en plaatsvonden. Ons
handelsvolume nam toe en de verdiende commissies stegen met
ruim 60. On]e verbeterde marktpositie leidde ook tot een groei in
de Foreign Transfers waardoor de provisies met circa 30 toenamen.
De door de bank uitgegeven Mastercard creditcards werden in het
verslagjaar intensiever gebruikt, waardoor het transactievolume
toenam met 13. Ook het lokaal elektronisch betalingsverkeer
groeide; de transactievolumes van POS namen met 17 toe, wat iets
hoger was dan de 14 stijging bij de ATM transacties. De introductie
van Hakrinbank Online Payments (HOP) aan het begin van 2018 ]al
aan de]e ontwikkeling een extra impuls geven.
In 2017 werd de in de voorgaande jaarverslagen beschreven
transformatie naar de nieuwe klantgerichte organisatiestructuur
grotendeels afgerond, waardoor de realisatie van de strategische
commercisle doelstellingen, te weten verbetering van de customer
experience, de groei van ons marktaandeel en versterking van on]e
concurrentiepositie en rentabiliteit, beter ondersteund ]al worden. Er
werd gestart met de herinrichting van de bedrijfsprocessen binnen
de nieuwe organisatiestructuur, alsmede met het upgraden van de
ondersteunende ICT systemen en de verdere ontwikkeling van de
competenties van de medewerkers. In 2018 ]al de implementatie
van de endtoend heringerichte clisntintake, clisntbeheer,
alsmede de verbeterde payment processen plaatsvinden. De
strategische herorisntatie en de succesvolle uitvoering van het
Hakrinbank Organisatie Transformatie (HOT) programma ]ullen de
concurrentiekracht en robuustheid van on]e bankinstelling vergroten.
31
Nationale Trust- en FinancieringsMaatschappij N.V.
On]e dochteronderneming, de Nationale Trust en
Financieringsmaatschappij N.V., realiseerde in 2017 haar begrote
doelstellingen. Het balanstotaal steeg met 5 tot SRD 279,2
miljoen, vooral door de groei van de ´Persoonlijke Leningenµ en de
´ObjectÀnancieringenµ. De µHypothecaire uit]ettingenµ bleven echter
nagenoeg constant. De groei is beïnvloed door de ontwikkelingen in
de Surinaamse economie, de prudentie die in acht werd genomen
bij de kredietintake, en de sterke concurrentie in het retail banking
marktsegment. De markt werd actiever bewerkt dan in voorgaande
jaren, wat positief uitwerkte. De kwaliteit van de kredietportefeuille
verbeterde en de nonperforming ratio daalde tot slechts 1.
De totale bedrijfsopbrengsten stegen met 26 tot SRD 24,4 miljoen,
vooral door de hogere interestmarge. Ook de provisies lieten een
toename ]ien. Door actief kostenmanagement stegen de lasten
met circa 13 tot SRD 14,2 miljoen. Per saldo groeide de winst vyyr
belasting met 65 tot SRD 10,2 miljoen.
In het kader van het Hakrinbank Organisatie Transformatie
(HOT) programma, werd het proces van centralisatie van taken,
bevoegdheden, verantwoordelijkheden en ook dat van medewerkers
van de NTFM bij de Retail Banking Department van de Hakrinbank
N.V. voortge]et en afgerond. Door de transformatie worden thans alle
]akelijke kredieten, ook de categoriesn die voordien door de NTFM
werden verstrekt, doorgeleid naar de Business Banking Department.
Ook werd gestart met de herinrichting van bedrijfsprocessen binnen
de nieuwe structuur. Dit ]al de klantgerichtheid en de efÀciency van
de gehele organisatie ten goede komen.
Hypothecaire uit]ettingen
De sinds 2015 inge]ette dalende trend bij de hypotheekleningen
]ette ]ich lichtelijk voort. De]e uit]ettingen namen marginaal af
met SRD 0,34 miljoen tot SRD 176,3 miljoen. De vraag naar de]e
leningen werd gedrukt door de sterk gestegen bouwprij]en. Door
de afgenomen aÁossingscapaciteit konden vele kredietaanvragen
niet meer gehonoreerd worden. Helaas wordt op korte termijn geen
verbetering verwacht. :ellicht kan een positieve invloed op de
kredietvraag worden uitgeoefend indien de rente daalt als gevolg van
de afname van het inÁatietempo of als de koopkracht toeneemt.
Ook de concessionele 7 hypotheken verstrekt uit de monetaire
kasreserve van banken daalden net als in 2016 met 50, mede
omdat de door de Centrale Bank van Suriname vastgestelde
kredietruimte vrijwel uitgeput raakte. Sindsdien kunnen slechts
op beperkte schaal nieuwe kredieten verstrekt worden, vooral
geÀnancierd uit verkregen aÁossingen op uitstaande leningen. De
moederbank is doende de]e regeling te evalueren.
Termijnleningen (objectÀnanciering)
Aan de trendmatige daling van de termijnleningen sinds 2014 kwam
in 2017 een eind. De]e uit]ettingen stegen met 20 tot bijna SRD
50 miljoen. De bevredigende groei was mede te danken aan een
actievere bewerking van de retail banking markt door on]e front
ofÀcers. De kredietgroei werd vooral gerealiseerd in de categorie
´personenauto·sµ, terwijl bij ´]waar materieelµ een Áinke terugval
32 JAARVERSLAG 2017 | WWW.HAKRINBANK.COM
plaatsvond. Bij de objectÀnancieringen was er sprake van een hevige
concurrentie van andere marktpartijen die mogelijk een ruimer
risicoproÀel hanteren dan on]e dochteronderneming.
Persoonlijke leningen
De persoonlijke leningen lieten een groei ]ien van bijna SRD 9
miljoen ofwel 23 tot SRD 47,4 miljoen. :ellicht vloeide de]e
groei mede voort uit de afgenomen koopkracht die meer klanten
nood]aakt om bij de aankoop van duur]ame consumptiegoederen
een beroep te doen op externe Ànanciering. Bij de]e vorm van
kredietverlening is een prudente intake van we]enlijk belang vanwege
de toegenomen risico·s, die verband houden met onder meer de
afgenomen aÁossingscapaciteit, een reeds hoge schuldenlast bij
kredietaanvragers en de verminderde stabiliteit van het huishoud
inkomen.
Vermogensbeheer
Het beheerde vermogen van derden verminderde in 2017 met SRD 8
miljoen of 5 tot SRD 166,4 miljoen.
Het rendement van de beheerde vermogens, die vooral in hypotheken
worden uitge]et, bleef aantrekkelijk voor beleggers. Er is dan ook
steeds een ruim aanbod vanuit de beleggerskant. De vraag wordt
echter getemperd door de aan de vreemde valuta kredietverlening
gekoppelde hoge wisselkoersrisico·s.
Hakrinbank Real Estate N.V.
On]e dochteronderneming Hakrinbank Real Estate N.V. die in 2012
werd opgericht met als doel het kopen, verkopen en/of exploiteren
van onroerende goederen, ontplooide in het verslagjaar nauwelijks
bedrijfsactiviteiten, vanwege de sterk verslechterde onroerend goed
markt en de aangescherpte regelgeving van de Centrale Bank van
Suriname met betrekking tot investeringen van banken in onroerend
goed. Het balanstotaal nam af met SRD 0,1 miljoen ofwel 2 tot SRD
6,2 miljoen. Het negatief resultaat bedroeg SRD 124 dui]end, iets
minder dan in het vorige boekjaar.
De vooruit]ichten voor 2018 ]ijn niet hoopgevend, aange]ien de
macroeconomische omgeving voorlopig een negatieve invloed ]al
blijven uitoefenen op de onroerend goed markt. Ge]ien de mindere
vooruit]ichten en het structurele verlies ]al continuering van de
bedrijfsactiviteiten in heroverweging worden genomen.
Als je gaat
samenwonen kunnen
wij de woninginrichting
financieren.

Bankstel: www.galaxy.sr

33
De financiële ontwikkeling van de bank Balanstotaal (in mln SRD)

On]e bank boekte in het verslagjaar, ondanks het Áauwe 4.250 4,142.3
economische klimaat goede Ànancisle resultaten. De aan ons
4.000
toevertrouwde middelen namen toe, wat ]ichtbaar was bij de post
Vorderingen op kredietinstellingen, waar de aan ons toevertrouwde
3.750
middelen worden aangehouden. De kredietuit]ettingen stegen ook
maar namen niet in de]elfde mate toe. :ij ]ijn tevreden met de
gerealiseerde bedrijfsresultaten. 3.500 3,370.0

3.250
Om het prerogatief van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders
in]ake de goedkeuring van de winstbestemming en de vaststelling van 3.000
de jaarrekening te accentueren, is evenals in voorgaande jaren in de
jaarrekening 2017 slechts de balans vyyr voorstel winstbestemming
2.750
opgenomen. In dit verslag is, vanwege de informatieve waarde voor
aandeelhouders en andere belanghebbenden, de balans ná de 2.500
2,446.6
voorgestelde winstbestemming opgenomen in een bijlage.
2,252.0
2.250
Geconsolideerde balans 2,125.8
De belangrijkste indicator van de bedrijfsomvang, het balanstotaal, 2.000
steeg in het verslagjaar met SRD 772,3 miljoen ofwel 22,9 tot
SRD 4.142,3 miljoen. De stijging is ]ichtbaar bij de activa posten
1.750
Vorderingen op kredietinstellingen, Schatkistpapier, en Liquide
middelen en de passiva posten Spaargelden en Andere schulden. 1.500
De herwaardering van de materisle vaste activa van de bank droeg
ook bij aan de stijging van het balanstotaal. De procentuele groei van
1.250
het balanstotaal was hoger dan die van de totale bancaire sector,
2013 2014 2015 2016 2017
waardoor ons marktaandeel met circa 2,2 procentpunt tot 22,9
toenam.

Aan de actief]ijde van de balans nam de post Vorderingen op
kredietinstellingen toe met SRD 241,8 miljoen, ofwel 25,1 tot SRD
1.204,8 miljoen per ultimo van het boekjaar. On]e beleggingen in
schatkistpapier van de Republiek Suriname stegen met SRD 175,2
miljoen tot SRD 382,7 miljoen. Het rendement op dit papier is
aantrekkelijk en het belegde bedrag ligt nog binnen de vastgestelde
tegenpartij limiet. De stijging van de post Liquide middelen met
SRD 129,2 miljoen, oftewel 23,6 tot SRD 677,8 miljoen was
voornamelijk het gevolg van de sterke toename van de aan ons
toevertrouwde middelen van klanten.
De Algemene Reserve van de bank ]al  indien de aandeelhouders
het winstbestemmingsvoorstel goedkeuren  met SRD 26,2 miljoen
toenemen tot SRD 218,7 miljoen. De groei van het Eigen Vermogen is
ook een gevolg van de toename in de herwaarderingsreserve van SRD
53,7 miljoen door de herwaardering van de materisle vaste activa.
De aangroei van het Eigen Vermogen vergroot de Ànancisle soliditeit
van de bank en de Ànancisle ruimte om meer en grotere kredieten
te verstrekken. De]e groei is ook in het licht van de aangescherpte
solvabiliteitseisen van de Centrale Bank van Suriname van groot
belang.

Aan de passief]ijde van de balans namen de Schulden aan klanten
met SRD 705,6 miljoen ofwel 24,2 toe tot SRD 3.621,5 miljoen.
Hierbij nam de post Spaargelden, waaronder ook de lange termijn
aangetrokken gelden ]ijn opgenomen, met 29,3 toe. De post
Andere Schulden, inclusief de tegoeden op girorekeningen groeide
met 18,6. Schulden aan kredietinstellingen daalden met SRD 65,4
miljoen tot SRD 80,4 miljoen. De]e post bestaat voornamelijk uit de
rekeningcourant verhoudingen met lokale banken, voortvloeiende
uit de dagelijkse clearing van interbancaire transacties.
De ]ogenaamde buiten balansposten, waaronder geopende L/C·s en
verstrekte garanties, die vanwege hun risico invloed hebben op de
solvabiliteitstoetsing, bedroegen SRD 85,2 miljoen, circa SRD 11,6
miljoen hoger dan een jaar eerder.
Geconsolideerd resultaat
Het geconsolideerd resultaat steeg ten op]ichte van 2016. De winst
vyyr belasting nam toe met SRD 8,8 miljoen ofwel 19,0 tot SRD
54,7 miljoen.

De voor]ieningen namen met SRD 42,1 miljoen toe tot SRD 100,6
miljoen, grotendeels vanwege de toename van de belastinglatentie
als gevolg van de herwaardering van de materiele vaste activa. De
stijging werd ook veroor]aakt door de long term en postretirement
employee beneÀts, waaronder de voor]iening medische kosten
gepensioneerden als gevolg van de ontwikkeling van de verwachte
medische kosten.
De baten namen toe met SRD 26,5 miljoen oftewel 15,1 naar
SRD 202,2 miljoen. De groei werd voornamelijk veroor]aakt door de
rentebaten die positief beïnvloed werden door de aanpassing van de
rentetarieven en de rentebaten verkregen uit de grotere beleggingen
in schatkistpapier. De provisieopbrengsten bij devie]entransacties en
buitenlandse overmakingen beïnvloedden de baten eveneens positief.

34 JAARVERSLAG 2017 | WWW.HAKRINBANK.COM

De bedrijfslasten stegen met SRD 17,8 miljoen oftewel 13,7
naar SRD 147,5 miljoen. De toename van de bedrijfslasten werd
voornamelijk veroor]aakt door hogere personeelskosten vanwege
de toegekende loonsverhogingen bij het arbeidsvoorwaardenoverleg.
Ook werden in lijn met internationaal gangbare accounting principles,
de long term employee beneÀts ]oals tegoeden aan vakantiedagen
geldelijk gewaardeerd en als last tot uiting gebracht. De bedrijfslasten
namen ook toe als gevolg van gestegen automatiseringskosten die in
8SD ]ijn gedenomineerd.
Bedrijfsresultaat vóór belastingen (in mln SRD)
Bedrijfslasten
De bedrijfslasten namen toe met SRD 17,8 miljoen ofwel
13,7 tot SRD 147,5 miljoen, grotendeels door stijging van de
automatiseringskosten. De hogere personeelskosten hadden ook een
impact op de bedrijfslasten. De operationele kosten namen met SRD
19,5 miljoen ofwel 18,3 toe tot SRD 125,9 miljoen, terwijl de dotatie
aan de voor]iening kredietrisico·s met SRD 1,7 miljoen daalde tot SRD
21,6 miljoen. De lagere dotatie in 2017 ten op]ichte van 2016 komt
doordat de kwaliteit van de kredietportefeuille niet verslechterde.
De]e kwaliteit verbetert successievelijk en naar on]e verwachting ]al
in 2018 de nonperforming ratio afnemen.

Ratio's
54.73
55,0
Solvabiliteit
50.59
De capital ratio, gedeÀnieerd als het aandeel van het ]ichtbare
50,0 47,18
45.98 eigen vermogen in het balanstotaal, steeg met 0,8 procentpunt
45,0
tot 7,8 per ultimo van het verslagjaar. De stijging was het gevolg
van de hogere groei van het eigen vermogen in vergelijking tot die
40,0
van het balanstotaal. Dit vermogen uitgedrukt in procenten van de
Vorderingen op klanten steeg van 16,1 naar 20,6.
39.80
35,0
In 2014 werden de solvabiliteitsvoorschriften van de Centrale
30,0 Bank van Suriname aangescherpt. De belangrijkste aanscherping
betrof het niet langer kwaliÀceren van de herwaarderingsreserve
als toetsingsvermogen en de verhoging van enkele risicowegingen,
25,0
waaronder die van kredieten gedekt door residentisle hypotheken.
2013 2016 2015 2016 2017
Bovendien werd de minimum BIS solvabiliteitsnorm successievelijk
verhoogd naar 10,0 per ultimo 2017. Per die datum bedroeg on]e
BIS ratio 10,65, boven de door de Centrale Bank voorgeschreven
Bedrijfsopbrengsten ratio en ruim 1,1 procentpunt hoger dan een jaar eerder.

Interestmarge
De interestmarge nam toe met SRD 28,8 miljoen, ofwel 23,6
tot SRD 151,2 miljoen. Dit was het netto resultaat van een stijging BIS ratio (in %)
van de interestbaten met SRD 40,4 miljoen, ofwel 21,4 en van de
interestlasten met SRD 11,6 miljoen oftewel 17,3. De groei van de
rentebaten werd veroor]aakt door de aangepaste debetrentetarieven, 16,00 15.40
een toename van de beleggingen in schatkistpapier en hogere rentes
op buitenlandse deposito·s. De toename van de interestlasten werd 14,00
voornamelijk veroor]aakt door aanpassing van de creditrentetarieven
en een stijging van de toevertrouwde middelen. 12,00 10.93
10.65
9.98
Overige opbrengsten 10,00
9.51
De nietinterestbaten daalden met SRD 2,3 miljoen, ofwel 4,4
tot SRD 51,0 miljoen. Het aandeel van de]e baten in de totale 8,00
bedrijfsopbrengsten daalde met 5,2 procentpunt tot 25,2. Ons
streven blijft om dit percentage geleidelijk te verhogen, teneinde 6,00
de inkomstenbasis verder te diversiÀsren en minder afhankelijk
van het rentebedrijf te maken. De afname van de overige baten 4,00
was grotendeels te wijten aan de post ¶resultaat uit Ànancisle
transacties· die in 2017 met SRD 12,1 miljoen afnam tot SRD 3,3 2,00
miljoen. De]e was in 2016 incidenteel hoog als gevolg van de hogere
valuta omrekeningskoers bij de waardering van de eigen vreemde -
valutapositie. De verdiende provisies namen toe met SRD 9,7 miljoen,
2013 2014 2015 2016 2017
ofwel 25,6 tot SRD 47,4 miljoen, vooral verkregen uit treasury
transacties en het buitenlands betalingsverkeer. N.B.: Vanaf 2014 volgens nieuwe aangescherpte Solvabiliteitsrichtlijn CBvS

35
De ontwikkeling van de BIS ratio werd negatief beïnvloed door de
forse depreciatie van de Surinaamse dollar in 2015 en 2016. Als
gevolg hiervan steeg de tegenwaarde van de vreemde valuta activa
in SRD, terwijl het eigen vermogen van de bank, dat voornamelijk
in SRD is gedenomineerd, onvoldoende meegroeide. In 2017 trad
door winstinhouding en de stabiele wisselkoers verbetering op en
tegen het jaareinde beschikten wij over een ruim eigen vermogen
van SRD 321,6 miljoen om de bedrijfsrisico·s adequaat af te dekken.
De verdere opbouw van on]e solvabiliteitspositie geniet een hoge
prioriteit binnen on]e instelling.
Rentabiliteit
Het rendement op ons eigen vermogen (RoE) bedroeg 12,6. Door
de toename van de nettowinst met 19,0 en de stijging van het
eigen vermogen met 37,1 nam de ratio met 0,7 procentpunt af.
Het rendement op het totale vermogen (RoA) daalde lichtelijk naar
0,93. On]e doelstelling is om de RoA te verhogen door groei van
de overige bedrijfsopbrengsten en door efÀciency bevorderende en
kostenbesparende maatregelen.

Return on equity (in %) Efficiencyratio (in %)

65,0 63.3 60.5 62.2

25 60,0

55.6 54.7
55,0

19.8
20 50,0

17.8 45,0

15 40,0
13.33
12.7 12.6
35,0

10 30,0

25,0

0 20,0
2013 2014 2015 2016 2017 2013 2014 2015 2016 2017

De operationele kosten stegen relatief sterker dan de

Return on assets (in %) bedrijfsopbrengsten, hetgeen een stijging van de efÀciency ratio
1,60 tot gevolg had. De]e ratio, die is gedeÀnieerd als de kosten minus
1.51
1.48 de voor]iening voor kredietrisico·s in procenten van de totale
1,40
opbrengsten, steeg in 2017 met 1,7 procentpunt tot 62,2, wat
een vermindering van de efÀcisncy inhield. Bij de beoordeling dient
1,20 rekening te worden gehouden met de incidentele koerswinst in 2016
1.08
en de toename van de kosten uit hoofde van de long term employee
1.01 0.93
1,00 beneÀts in 2017. Ons streven is erop gericht de ratio te verlagen door
opvoering van de operationele efÀciency. :ij blijven daarom prioriteit
0,80
geven aan verhoging van on]e verdiencapaciteit, aanscherping van
het balansbeheer, alsmede het doorvoeren van kostenbesparende
0,60 en efÀciency verhogende maatregelen middels de aanpassing en
stroomlijning van de bedrijfsorganisatie en processen.
0,40
Resultaten benchmarkonder]oek
0,20
De belangrijkste indicatoren die wij hanteren om on]e
bedrijfsperformance te meten en te monitoren ]ijn de Ànancisle
- ratio·s namelijk Return on Assets (RoA), die het rendement van on]e
activa aangeeft, de Return on Equity (RoE), die het rendement van
2013 2014 2015 2016 2017
ons eigen vermogen aanduidt, de efÀciency ratio, als indicator van
on]e operationele efÀciency en de BIS ratio als graadmeter van on]e
solvabiliteit in relatie tot het risicoproÀel van on]e activa.
36 JAARVERSLAG 2017 | WWW.HAKRINBANK.COM
Bij de jaarlijkse beoordeling van on]e bedrijfsperformance nemen
wij niet alleen de absolute ontwikkeling van de]e indicatoren in
beschouwing, maar ter vergelijking ook die van enkele grotere banken
uit Suriname en het Caraïbisch gebied. Het gaat daarbij om een
peer group bestaande uit de NCB Jamaica Ltd., de Republic Bank
Ltd., de Scotiabank Trinidad & Tobago Ltd., de CIBC First Caribbean
International Bank Ltd, en DSB Bank N.V. Het benchmarkonder]oek
dat wij hiertoe verrichten levert voor 2017 het volgende beeld op.
Bank van Suriname, waardoor een aan]ienlijk deel van hun activa
niet of relatief minder rendeert. Ook is de belastingdruk in Suriname
hoger dan in de omliggende regio.
Hakrinbank aandelen
Ons kapitaal en dividendbeleid is gericht op het optimaliseren
van aandeelhouderswaarde, de solvabiliteit, de liquiditeit,
winstgevendheid en de groei van de bank. Dit beleid heeft in

Resultaten benchmarkonderzoek (in %)

Instelling RoA RoE EfÀciency ratio BIS ratio
NCB Jamaica Ltd. 2,9 17,4 63,2 12,7
Republic Bank Ltd. 1,9 13,3 58,3 24,8
Scotiabank Trinidad & Tobago Ltd. 2,8 16,8 39,7 24,9
CIBC First Caribbean International Bank Ltd. 1,2 10,0 68,0 20,0
DSB Bank N.V. 0,1 5,6 55,3 4,4
Hakrinbank N.V. 0,9 12,6 62,2 10,7
Bron: externe jaarverslagen 2017

In vergelijking met de peer group liggen de verbetermogelijkheden
vooral op het gebied van de BIS en de efÀciency ratio. De ontwikkeling
van de]e ratio·s wordt deels beïnvloed door factoren buiten on]e
directe invloed. Niettemin streven wij ernaar om de]e te verbeteren.
De RoA van Surinaamse banken wordt overigens ongunstig beïnvloed
door de uit]onderlijk hoge kasreserveverplichtingen van de Centrale
het verleden, met uit]ondering van 2015, geleid tot een steeds
toenemende winst en dividend per aandeel. De hoogte van de
BIS ratio en de aangescherpte solvabiliteitsregelgeving van de
Centrale Bank van Suriname beperken vooralsnog de ruimte voor
cash dividenduitkering en dwingen tot verdere opbouw van on]e
solvabiliteit.

Kerncijfers inzake aandelen Hakrinbank (in SRD)

Per ultimo 2017 2016 2015 2014 2013
Koers per aandeel (Effectenbeurs) 408,00 408,00 400,00 378,00 339,00
Intrinsieke waarde per aandeel 614,96 468,05 423,26 378,85 335,13
Marktkapitalisatie (x SRD 1.000) 213.383 204.492 195.592 184.835 165.765
Nettowinst per aandeel 66,95 58,71 52,11 66,22 61,76
Dividend per aandeel 16,80 20,60 17,22 23,00 21,60
Dividend in  gemiddelde beurskoers 4,1 5,1 4,4 6,4 6,8
Koers/intrinsieke waarde in  66,3 87,2 94,5 95,7 96,8
Koers/winstverhouding 6,1 6,9 7,7 5,7 5,5

37
:instbestemmingsvoorstel voor het boekjaar 2017
Rekening houdend met de verhoging van de minimumnorm voor
de BIS ratio door de Centrale Bank van Suriname en met ons
kapitaal en dividendbeleid is er ruimte voor een cash dividend van
SRD 16,80. De dividend payout ratio van 25,1 is lager dan in
voorgaande jaren vanwege de nood]akelijke verdere opbouw van
on]e solvabiliteitspositie.
Het winstbestemmingsvoorstel houdt samengevat het volgende in
1. 8itkering van een dividend in contanten van SRD 16,80 per
aandeel van nominaal SRD 0,15. Hiervan is reeds in september
2017 SRD 6,00 als interimdividend uitgekeerd. Het slotdividend
bedraagt derhalve SRD 10,80. Hiermee is een totaalbedrag van
SRD 8,8 miljoen gemoeid.
2. Het resterende winstsaldo ten bedrage van SRD 26,2 miljoen
wordt toegevoegd aan de Algemene Reserve, die daardoor uitkomt
op SRD 218,7 miljoen.
Dank]egging
On]e medewerkers hebben in het verslagjaar wederom bij]ondere
in]et getoond en daardoor bijgedragen aan de bedrijfsperformance.
:ij danken hen hiervoor en voor hun loyaliteit. :ij ]ijn de leden van
de Raad van Commissarissen erkentelijk voor de samenwerking.
Dank ook aan on]e gewaardeerde klanten voor hun business en het
aan de bank geschonken vertrouwen.
Paramaribo, 20 juni 2018
Directie Hakrinbank N.V.
Drs. J. D. Bousaid, Algemeen Directeur

38 JAARVERSLAG 2017 | WWW.HAKRINBANK.COM

Ook op latere leeftijd
kunt u goed gebruik
maken van onze
financiële diensten.

39
 Controleverklaring
van de onafhankelijke accountant
Aan de Aandeelhouders, Raad van Commissarissen en Directie van
Hakrinbank N.V.
Paramaribo

Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017

Ons oordeel
:ij hebben de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017 van Hakrinbank N.V. (´de vennootschapµ) te Paramaribo, gecontroleerd.
Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van de vennootschap
per 31 december 2017 en van het resultaat en de kasstromen over 2017 in overeenstemming met algemeen aanvaarde grondslagen
voor Ànancisle verslaggeving.

De jaarrekening bestaat uit

1. de geconsolideerde en vennootschappelijke balans per 31 december 2017;
2. de volgende over]ichten over 2017
‡ de geconsolideerde en vennootschappelijke winstenverliesrekening en
‡ het geconsolideerd kasstroomover]icht;
3. de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening.

De basis voor ons oordeel

:ij hebben on]e controle uitgevoerd in overeenstemming met de door on]e beroepsorganisatie uitgevaardigde controlestandaarden.
On]e verantwoordelijkheden op grond hiervan ]ijn beschreven in de sectie 'On]e verantwoordelijkheden voor de controle van de
jaarrekening'.

:ij ]ijn onafhankelijk van Hakrinbank N.V. ]oals vereist in de Verordening in]ake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance
opdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening
gedrags en beroepsregels accountants (VGBA).
:ij vinden dat de door ons verkregen controleinformatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

Benadrukking van een aangelenheid

:ij vestigen de aandacht op het onderdeel ¶gebeurtenissen na de einddatum van de verslagperiode· in de toelichting van de
jaarrekening, waarin de situatie wordt uiteenge]et rondom een geld]ending waarop door de justitisle autoriteiten in Nederland beslag
is gelegd. Ons oordeel is niet aangepast als gevolg van de]e aangelegenheid.

Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen overige informatie

Naast de jaarrekening en on]e controleverklaring daarbij, omvat het jaarverslag overige informatie, die bestaat uit
‡ het Bericht van de Raad van Commissarissen
‡ het Verslag van de Directie
‡ andere informatie en de informatie opgenomen op pagina 5 tot en met 9 van het jaarverslag

Op grond van onderstaande werk]aamheden ]ijn wij van mening dat de overige informatie met de jaarrekening verenigbaar is en geen
materisle afwijkingen bevat.
:ij hebben de overige informatie gele]en en hebben op basis van on]e kennis en ons begrip, verkregen vanuit de jaarrekeningcontrole

40 JAARVERSLAG 2017 | WWW.HAKRINBANK.COM

of anders]ins, overwogen of de overige informatie materisle afwijkingen bevat. Met on]e werk]aamheden hebben wij voldaan aan
de vereisten in controlestandaard 720. De]e werk]aamheden hebben niet de]elfde diepgang als on]e controlewerk]aamheden.
Met uit]ondering van het Bericht van de Raad van Commissarissen is de Directie verantwoordelijk voor het opstellen van de overige
informatie in overeenstemming met algemeen aanvaarde grondslagen voor Ànancisle verslaggeving.

Beschrijving van verantwoordelijkheden met betrekking tot de jaarrekening

Verantwoordelijkheden van de Directie en de Raad van Commissarissen voor de jaarrekening

De Directie is verantwoordelijk voor het opmaken en getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met algemeen
aanvaarde grondslagen voor Ànancisle verslaggeving. In dit kader is de Directie verantwoordelijk voor een ]odanige interne beheersing
die de Directie nood]akelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken ]onder afwijkingen van materieel belang als
gevolg van fouten of fraude.

Bij het opmaken van de jaarrekening moet de Directie afwegen of de onderneming in staat is om haar werk]aamheden in
continuïteit voort te ]etten. Op grond van genoemd verslaggevingsstelsel moet de Directie de jaarrekening opmaken op basis van de
continuïteitsveronderstelling, ten]ij de Directie het voornemen heeft om de vennootschap te liquideren of de bedrijfsactiviteiten te
besindigen of als besindiging het enige realistische alternatief is.

De Directie moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel ]ou kunnen bestaan of de onderneming haar
bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voort]etten, toelichten in de jaarrekening.

De Raad van Commissarissen is verantwoordelijk voor het uitoefenen van toe]icht op het proces van Ànancisle verslaggeving van de
vennootschap.

Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening

On]e verantwoordelijkheid is het ]odanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte
controleinformatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel.

On]e controle is uitgevoerd met een hoge mate maar geen absolute mate van ]ekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens on]e
controle niet alle materisle fouten en fraude ontdekken.

Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en ]ijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat de]e,
af]onderlijk of ge]amenlijk, van invloed kunnen ]ijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van de]e geconsolideerde
jaarrekening nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van on]e controlewerk]aamheden en de evaluatie van het
effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel.

:ij hebben de]e accountantscontrole professioneel kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming
toegepast in overeenstemming met de door on]e beroepsorganisatie uitgevaardigde controlestandaarden, ethische voorschriften en
de onafhankelijkheidseisen. On]e controle bestond onder andere uit

41
 ‡ het identiÀceren en inschatten van de risico·s dat de geconsolideerde jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als
gevolg van fouten of fraude, het in reactie op de]e risico·s bepalen en uitvoeren van controlewerk]aamheden en het verkrijgen
van controleinformatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van
materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake ]ijn van samenspanning, valsheid in geschrifte,
het op]ettelijk nalaten transacties vast te leggen, het op]ettelijk verkeerd voorstellen van ]aken of het doorbreken van de interne
beheersing;
‡ het verkrijgen van in]icht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doel controlewerk]aamheden te
selecteren die passend ]ijn in de omstandigheden. De]e werk]aamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken
over de effectiviteit van de interne beheersing van de entiteit;
‡ het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor Ànancisle verslaggeving en het evalueren van de
redelijkheid van schattingen door de Directie en de toelichtingen die daarover in de jaarrekening staan;
‡ het vaststellen dat de door de Directie gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens het op basis van de
verkregen controleinformatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden ]ijn waardoor gerede twijfel ]ou kunnen
bestaan of de onderneming haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voort]etten. Als wij concluderen dat er een on]ekerheid
van materieel belang bestaat, ]ijn wij verplicht om aandacht in on]e controleverklaring te vestigen op de relevante gerelateerde
toelichtingen in de geconsolideerde jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat ]ijn, moeten wij on]e verklaring aanpassen.
On]e conclusies ]ijn gebaseerd op de controleinformatie die verkregen is tot de datum van on]e controleverklaring. Toekomstige
gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat een onderneming haar continuïteit niet langer kan handhaven;
‡ het evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin opgenomen toelichtingen; en
‡ het evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen.

Gegeven on]e eindverantwoordelijkheid voor het oordeel ]ijn wij verantwoordelijk voor de aansturing van, het toe]icht op en de
uitvoering van de groepscontrole. In dit kader hebben wij de aard en omvang bepaald van de uit te voeren werk]aamheden voor de
groepsonderdelen.

Bepalend hierbij ]ijn de omvang en/of het risicoproÀel van de groepsonderdelen of de activiteiten. Op grond hiervan hebben wij
de groepsonderdelen geselecteerd waarbij een controle of beoordeling van de volledige Ànancisle informatie of speciÀeke posten
nood]akelijk was.

:ij communiceren met de met governance belaste personen onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en
over de signiÀcante bevindingen die uit on]e controle naar voren ]ijn gekomen, waaronder eventuele signiÀcante tekortkomingen in de
interne beheersing.

:ij bevestigen tevens aan de met governance belaste personen dat wij de relevante ethische voorschriften over onafhankelijkheid
hebben nageleefd. :ij communiceren ook met hen over alle relaties en andere ]aken die redelijkerwijs on]e onafhankelijkheid kunnen
beïnvloeden en over de daarmee verband houdende maatregelen om on]e onafhankelijkheid te waarborgen.

Paramaribo, 20 juni 2018

Lutchman & Co An independent member Àrm of Moore Stephens International Limited

Drs. M.R.A. Lutchman RA

42 JAARVERSLAG 2017 | WWW.HAKRINBANK.COM

 HAKRINBANK N.V.
Jaarrekening 2017

Bestaande uit

geconsolideerde balans per 31 december 2017 vyyr voorstel winstbestemming

geconsolideerde winst en verliesrekening over 2017
geconsolideerd kasstroomover]icht over 2017

vennootschappelijke balans per 31 december 2017 vyyr voorstel winstbestemming

vennootschappelijke winst en verliesrekening over 2017

toelichting op de geconsolideerde jaarrekening over 2017

43
 GECONSOLIDEERDE BALANS PER 31 DECEMBER 2017 VÓÓR VOORSTEL WINSTBESTEMMING (in SRD)

2017 2016
ACTIVA
Liquide middelen 677.802.202 548.601.806
Schatkistpapier 382.739.147 207.492.995
Vorderingen op kredietinstellingen 1.204.781.455 962.965.918
Vorderingen op klanten 1.563.622.128 1.457.471.396
Effecten 117.181.016 83.603.672
Deelneming 1.411.550 1.411.550
Materisle vaste activa 172.242.689 76.075.858
Overlopende activa 22.533.923 32.356.570
4.142.314.110 3.369.979.765
PASSIVA
Schulden aan kredietinstellingen 80.376.712 145.753.349
Schulden aan klanten
 Spaargelden 1.975.615.179 1.528.068.955
 Andere schulden 1.645.865.762 1.387.830.892
Overige schulden 6.266.330 3.393.255
Overlopende passiva 11.942.125 11.802.869
Voor]ieningen 100.623.952 58.543.218
3.820.693.060 3.135.392.538
Maatschappelijk kapitaal SRD 240.000
Geplaatst en gestort kapitaal 78.450 75.181
Agioreserve 13.406.485 4.889.082
Herwaarderingsreserve 83.867.854 30.161.836
Algemene reserve 189.256.152 170.034.619
Resultaat verslagjaar 35.012.109 29.426.509
321.621.050 234.587.227

4.142.314.110 3.369.979.765
Niet uit de balans blijkende verplichtingen wegens
Verstrekte borgtochten en garanties 78.148.069 64.719.421
Verplichtingen wegens onherroepelijke accreditieven 7.094.092 8.882.709
85.242.161 73.602.130

Paramaribo, 20 juni 2018

Raad van Commissarissen Directie

Drs. R.G van Trikt M.Sc., RA PresidentCommissaris Drs. J.D. Bousaid, Algemeen Directeur
G.K.T. Lau, MBA, M.Sc. Vice PresidentCommissaris Drs. R.P.V. Sheorajpanday, Commercieel Directeur
Drs. M. Roemer Drs. M.M. Keerveld, RA Financieel Directeur
Drs. R. T. Parmessar
Mr. Ch. R. Doekhie
Mr. H.R. Schurman
Mr. M.H. Lautan:ijnerman

44 JAARREKENING
GECONSOLIDEERDE WINST- EN VERLIESREKENING OVER 2017 (in SRD)

2017 2016
BEDRIJFSOPBRENGSTEN
Interestbaten 229.499.269 189.096.787
Interestlasten 78.331.007 66.754.376
Interestmarge 151.168.262 122.342.411
Provisie 47.402.043 37.742.002
Resultaat financisle transacties 3.303.161 15.398.894
Overige bedrijfsopbrengsten 333.173 219.420
202.206.639 175.702.727
BEDRIJFSLASTEN
Personeelskosten 76.296.964 65.759.782
Afschrijvingen 8.928.917 7.631.454
Overige bedrijfslasten 40.643.874 32.974.898
Voor]iening kredietrisico·s 21.603.994 23.353.755
147.473.749 129.719.889

:INST VÐÐR BELASTING 54.732.890 45.982.838

Inkomstenbelasting 19.720.781 16.556.329
:INST NÉ BELASTING 35.012.109 29.426.509

Paramaribo, 20 juni 2018

Raad van Commissarissen Directie

Drs. R.G van Trikt M.Sc., RA PresidentCommissaris Drs. J.D. Bousaid, Algemeen Directeur
G.K.T. Lau, MBA, M.Sc. Vice PresidentCommissaris Drs. R.P.V. Sheorajpanday, Commercieel Directeur
Drs. M. Roemer Drs. M.M. Keerveld, RA Financieel Directeur
Drs. R. T. Parmessar
Mr. Ch. R. Doekhie
Mr. H.R. Schurman
Mr. M.H. Lautan:ijnerman

45
 GECONSOLIDEERD KASSTROOMOVERZICHT over 2017 (in SRD)

2017 2016
Kasstroom uit operationale activiteiten
:inst vyyr belastingen 54.732.890 45.982.838
Aangepast voor
Afschrijvingen materisle vaste activa 8.928.917 7.631.454
Mutatie in voor]ieningen 27.371.320 39.377.432
91.033.127 92.991.724
(Toename) schatkistpapier (175.246.152) (114.620.920)
(Toename) vorderingen op kredietinstellingen (241.815.537) (405.461.697)
(Toename) kredietverlening (127.754.726) (218.285.150)
(Toename) effecten (33.577.344) (39.347.337)
Afname/(toename) overlopende activa 8.335.662 (22.147.081)
(Afname)/toename schulden aan kredietinstellingen (65.376.637) 35.740.018
Toename schulden aan klanten 705.581.094 842.455.269
Toename overlopende passiva 139.256 3.117.238
Toename overige schulden 16.585 32.016
Betaalde inkomstenbelasting (12.151.183) (17.065.576)
Nettokasstroom uit operationele activiteiten 149.184.145 157.408.504
Kasstroom uit investeringsactiviteiten
Investeringen materisle vaste activa (8.835.359) (5.802.166)
(Toename) onderhanden investeringen (7.994.228) (1.845.113)
Nettokasstroom uit investeringsactiviteiten (16.829.587) (7.647.279)

Kasstroom uit Ànancieringsactiviteiten

Betaald dividend (3.154.162) (3.775.995)
Nettokasstroom uit Ànancieringsactiviteiten (3.154.162) (3.775.995)

Toename in kasmiddelen 129.200.396 145.985.230

Liquide middelen per 1 januari 548.601.806 402.616.576

Liquide middelen per 31 december 677.802.202 548.601.806

Het kasstroomover]icht is opgenomen volgens de indirecte methode. Hierin ]ijn de mutaties die leiden tot
een wij]iging in de liquide middelen in aanmerking genomen.

Paramaribo, 20 juni 2018

Raad van Commissarissen Directie

Drs. R.G van Trikt M.Sc., RA PresidentCommissaris Drs. J.D. Bousaid, Algemeen Directeur
G.K.T. Lau, MBA, M.Sc. Vice PresidentCommissaris Drs. R.P.V. Sheorajpanday, Commercieel Directeur
Drs. M. Roemer Drs. M.M. Keerveld, RA Financieel Directeur
Drs. R. T. Parmessar
Mr. Ch. R. Doekhie
Mr. H.R. Schurman
Mr. M.H. Lautan:ijnerman

46 JAARREKENING
VENNOOTSCHAPPELIJKE BALANS PER 31 DECEMBER 2017 VÓÓR VOORSTEL WINSTBESTEMMING (in SRD)

2017 2016
ACTIVA
Liquide middelen 677.802.202 548.601.806
Schatkistpapier 382.739.147 207.492.995
Vorderingen op kredietinstellingen 1.204.781.455 962.965.918
Vorderingen op klanten 1.284.029.247 1.194.830.088
Effecten 117.181.016 83.603.672
Deelnemingen 279.183.740 266.785.138
Materisle vaste activa 172.242.689 76.075.858
Overlopende activa 21.574.637 29.578.913
4.139.534.133 3.369.934.388

PASSIVA
Schulden aan kredietinstellingen 80.376.712 145.753.349
Schulden aan klanten
 Spaargelden 1.975.612.551 1.528.066.467
 Andere schulden 1.645.520.880 1.387.749.331
Overige schulden 4.184.246 3.393.255
Overlopende passiva 11.456.681 11.827.030
Voor]ieningen 100.762.013 58.557.729
3.817.913.083 3.135.347.161
Maatschappelijk kapitaal SRD 240.000
Geplaatst en gestort kapitaal 78.450 75.181
Agioreserve 13.406.485 4.889.082
Herwaarderingsreserve 83.867.854 30.161.836
Algemene reserve 189.256.152 170.034.619
Resultaat verslagjaar 35.012.109 29.426.509
321.621.050 234.587.227

4.139.534.133 3.369.934.388
Niet uit de balans blijkende verplichtingen wegens

verstrekte borgtochten en garanties 78.148.069 64.719.421

Verplichtingen wegens onherroepelijke accreditieven 7.094.092 8.882.709
85.242.161 73.602.130

Paramaribo, 20 juni 2018

Raad van Commissarissen Directie

Drs. R.G van Trikt M.Sc., RA PresidentCommissaris Drs. J.D. Bousaid, Algemeen Directeur
G.K.T. Lau, MBA, M.Sc. Vice PresidentCommissaris Drs. R.P.V. Sheorajpanday, Commercieel Directeur
Drs. M. Roemer Drs. M.M. Keerveld, RA Financieel Directeur
Drs. R. T. Parmessar
Mr. Ch. R. Doekhie
Mr. H.R. Schurman
Mr. M.H. Lautan:ijnerman

47
 VENNOOTSCHAPPELIJKE WINST- EN VERLIESREKENING OVER 2017 (in SRD)

2017 2016
BEDRIJFSOPBRENGSTEN
Interestbaten 210.527.666 174.079.155
Interestlasten 78.328.900 66.752.365
Interestmarge 132.198.766 107.326.790
Provisie 42.563.301 33.915.305
Resultaat financisle transacties 3.303.161 15.398.894
Overige bedrijfsopbrengsten 333.173 219.420
178.398.401 156.860.409

BEDRIJFSLASTEN
Personeelskosten 65.555.172 56.225.920
Afschrijvingen 8.928.917 7.631.454
Overige bedrijfslasten 37.650.388 30.290.005
Voor]iening kredietrisico·s 21.637.012 22.773.604
133.771.489 116.920.983

:INST VÐÐR BELASTING 44.626.912 39.939.426

Inkomstenbelasting 16.038.151 14.328.140

28.588.761 25.611.286
Resultaat deelnemingen (ná belasting) 6.423.348 3.815.223
:INST NÉ BELASTING 35.012.109 29.426.509

Paramaribo, 20 juni 2018

Raad van Commissarissen Directie

Drs. R.G van Trikt M.Sc., RA PresidentCommissaris Drs. J.D. Bousaid, Algemeen Directeur
G.K.T. Lau, MBA, M.Sc. Vice PresidentCommissaris Drs. R.P.V. Sheorajpanday, Commercieel Directeur
Drs. M. Roemer Drs. M.M. Keerveld, RA Financieel Directeur
Drs. R. T. Parmessar
Mr. Ch. R. Doekhie
Mr. H.R. Schurman
Mr. M.H. Lautan:ijnerman

48 JAARREKENING
49
 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE JAARREKENING 2017
Algemeen
Het winstbestemmingsvoorstel over 2016 is op de Algemene
Vergadering van Aandeelhouders van 19 juni 2017 als volgt
vastgesteld (bedragen in SRD) verhoudingen en transacties binnen de groep.
Nettowinst 29.426.509
Stock dividend (nominaal) 3.269
Stock dividend (agioreserve) 8.517.403
Contant dividend 1.804.342
Toevoeging aan de algemene reserve 19.101.495
Algemene informatie over de vennootschap
Hakrinbank N.V. is een naamlo]e vennootschap naar
Surinaams recht, statutair gevestigd te Paramaribo, dr. Sophie
Redmondstraat 1113. De aandelen van de vennootschap ]ijn
genoteerd aan de Surinaamse Effectenbeurs te Paramaribo.
Groepsverhoudingen
De bank staat aan het hoofd van een groep rechtspersonen. Tot
de groep behoren verder de volgende groepsmaatschappijen ongewij]igd ten op]ichte van voorgaand jaar.
‡ Nationale Trust en Financieringsmaatschappij N.V.,
Paramaribo (100)
‡ Hakrinbank Real Estate N.V., Paramaribo (100)
De beslissende ]eggenschap over het Ànancisle en
operationele beleid om voordelen te verkrijgen uit de
activiteiten van de]e groepsmaatschappijen, berust bij
Hakrinbank N.V. Als verbonden partij worden aangemerkt
alle rechtspersonen waarover overheersende ]eggenschap,
ge]amenlijke ]eggenschap of invloed van betekenis kan
worden uitgeoefend. Ook rechtspersonen die overwegende
]eggenschap kunnen uitoefenen alsmede statutaire
directieleden, andere sleutelfunctionarissen in de leiding van
de vennootschap en nauwe verwanten worden aangemerkt als
verbonden partij. Transacties van betekenins met verbonden
partijen worden toegelicht voor ]over de]e niet onder normale
marktvoorwaarden ]ijn aangegaan. Hiervan wordt toegelicht
de aard en de omvang van de transactie en andere informatie
die nodig is voor het verschaffen van het in]icht.
Grondslagen voor de consolidatie
In de geconsolideerde jaarrekening van Hakrinbank N.V. ]ijn de
Ànancisle gegevens verwerkt van de tot de groep behorende
maatschappijen waarover beslissende ]eggenschap kan
worden uitgeoefend en/of waarover de centrale leiding wordt
gevoerd. De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld met
toepassing van de grondslagen voor de waardering en de
50 JAARREKENING
resultaatbepaling van Hakrinbank N.V. De Ànancisle gegevens
van de groepsmaatschappijen ]ijn volledig in de geconsolideerde
jaarrekening opgenomen onder eliminatie van de onderlinge
Gebruik van schattingen
De opstelling van de jaarrekening vereist dat het management
oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen maakt die van
invloed ]ijn op de toepassing van grondslagen en de gerapporteerde
waarde van activa en verplichtingen, en van baten en lasten. De
daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van de]e schattingen.
De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden
voortdurend beoordeeld. Her]ieningen van schattingen worden
opgenomen in de periode waarin de schatting wordt her]ien en in
toekomstige perioden waarvoor de her]iening gevolgen heeft.
Samenvatting van de belangrijkste grondslagen voor waardering en
resultaat bepaling
Grondslagen voor het opstellen van de jaarrekening
De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met algemeen
aanvaarde grondslagen voor Ànancisle verslaggeving, uitgaande
van de continuïteitsveronderstelling.
Vergelijking met voorgaand jaar
De grondslagen voor waardering en resultaatbepaling ]ijn
De waardering van activa en passiva en de bepaling van het
resultaat vinden, ten]ij anders vermeld, plaats op basis van
historische kosten. Indien bij de desbetreffende grondslag voor de
speciÀeke balanspost geen speciÀeke waarderingsgrondslag wordt
vermeld, worden activa en passiva opgenomen tegen nominale
waarde.
Functionele valuta
De genoemde bedragen luiden in Surinaamse dollars; dit is ]owel
de functionele als de presentatievaluta van de entiteit. Transacties
in vreemde valuta ]ijn omgerekend in Surinaamse dollars tegen de
van toepassing ]ijnde interne administratiekoers welke is afgeleid
van de vigerende bank en vrije marktkoers. Activa en passiva in
vreemde valuta ]ijn omgerekend in Surinaamse dollars tegen de op
balansdatum geldende koers van de Centrale Bank van Suriname.
De uit de omrekening voortvloeiende koersverschillen ]ijn verwerkt
in de winst en verliesrekening.
De gehanteerde omrekeningskoers per balansdatum voor de 8S
dollar en de euro is
(2017 8SD 1 7,396 en E8R 1 8,790/2016 8SD 1 7,354 en
E8R 1 SRD 7,664)
Op de vorderingen op klanten ]ijn speciÀeke voor]ieningen uit
hoofde van kredietrisico·s in mindering gebracht. Jaarlijks wordt
de (per saldo) mutatie in de]e voor]ieningen in de winst en
verliesrekening verantwoord.
De inkomstenbelasting ]oals de]e is opgenomen in de winst en
verliesrekening is berekend over de commercisle winst rekening
houdende met Àscaal vrijgestelde opbrengsten en Àscaal niet
aftrekbare kosten.

De materisle vaste activa ]ijn voor wat betreft de onroerende

goederen gewaardeerd per 31 december 2017 op resle waarde,
waarbij m.u.v. terreinen, lineaire afschrijvingen in mindering ]ijn
gebracht op basis van de geschatte economische levensduur.
De transportmiddelen, inventaris en computer hard en software
]ijn gewaardeerd op aanschafwaarden onder aftrek van lineaire
afschrijvingen op basis van de geschatte economische levensduur.
Veranderingen in de waarde van de onroerende goederen, worden
ten gunste of ten laste van de herwaarderingsreserve gebracht
onder aftrek van latente belastingen. De herwaarderingsreserve is
af]onderlijk onder het eigen vermogen opgenomen. De voor]iening
latente belastingen is berekend uitgaande van een belastingtarief
van 36.

De gehanteerde jaarlijkse afschrijvingspercentages luiden als volgt

‡ Gebouwen  45
‡ Terreinverbetering  10
‡ Transportmiddelen en kantoorinventaris  25
‡ Computer hard en software  2033 1/3 

In de geconsolideerde jaarrekening ]ijn de cijfers verwerkt van de

bank en haar 100 dochterondernemingen de Nationale Trust en
Financieringsmaatschappij N.V. en Hakrinbank Real Estate N.V.

De onderstaande toelichting is, ten]ij anders vermeld, toegespitst

op de geconsolideerde jaarcijfers. De vergelijkende cijfers betreffen
de cijfers per 31 december 2016.

51
 BALANS PER 31 DECEMBER 2017

2017 2016
ACTIVA
Liquide middelen 677.802.202 548.601.806
Onder deze post vallen kasgelden, direct opeisbare tegoeden bij de
Centrale Bank van Suriname alsmede de kasreserve in SRD bij de
Centrale Bank van Suriname welke niet ter vrije beschikking staat
van de Hakrinbank N.V.
Schatkistpapier 382.739.147 207.492.995
Deze post betreft beleggingen in schatkistpapier van de Republiek
Suriname in SRD en USD. De beleggingen in SRD vervallen in 2018
en hebben looptijden van 12 maanden bij een jaarlijkse rente
van 9%, 12% en 15%. De beleggingen in USD, vervallen in 2018
en 2019 en hebben looptijden van 6, 18 en 24 maanden met een
jaarlijkse rente van 2,0%, 4,5% en 5,0%.
Vorderingen op kredietinstellingen 1.204.781.455 962.965.918
Hieronder zijn opgenomen vorderingen op binnenlandse en
buitenlandse kredietinstellingen. Tevens omvat deze post de door
de Centrale Bank van Suriname verplicht voorgeschreven vreemde
valuta kasreserve aangehouden bij buitenlandse banken; deze staat
niet ter vrije beschikking van de Hakrinbank N.V.
Vorderingen op klanten 1.563.622.128 1.457.471.396
Onder deze post zijn opgenomen vorderingen uit hoofde van
kredietverlening en overige vorderingen. De noodzakelijk geachte
voorzieningen zijn in mindering gebracht.
Effecten 117.181.016 83.603.672
Deze post betreft beleggingen in buitenlandse effecten/fondsen via
een internationale investmentbank, het bezit in aandelen Nationale
Ontwikkelings-bank van Suriname N.V. (N.O.B.) ad nominaal SRD
95, het bezit in aandelen Stadsherstel Suriname N.V. ad nominaal
SRD 84.500 en een belegging in 7,75% obligaties van Staatsolie
Maatschappij Suriname N.V., met een looptijd van 5 jaar tot en met
mei 2020.
De beleggingen in buitenlandse fondsen zijn gewaardeerd tegen de
marktprijs per balansdatum, de aandelen N.O.B. en Stadsherstel
Suriname N.V. tegen de laagste van aanschaf- en marktwaarde
en de belegging in 7,75% obligaties van Staatsolie Maatschappij
Suriname N.V. tegen de verkrijgingsprijs ad USD 5.130.000. De
nominale waarde per obligatie is USD 100.
Deelnemingen 1.411.550 1.411.550
Geconsolideerde balans
Op de geconsolideerde balans is de deelname in het kapitaal van
BNETS N.V. opgenomen. De waardering van deze deelneming waarin
geen invloed van betekenis op het zakelijke en Ànancisle beleid wordt
uitgeoefend, geschiedt tegen de verkrijgingsprijs (onder aftrek van
eventueel benodigde bijzondere waardeverminderingen).
Vennootschappelijke balans
Deze post betreft de 100% deelname in het kapitaal ad SRD 5.000 van
de Nationale Trust- en Financieringsmaatschappij N.V. alsook de 100%
deelname in het kapitaal ad SRD 200.000 van Hakrinbank Real Estate
N.V. Deze deelnemingen waarin invloed van betekenis op het zakelijke
en Ànancisle beleid wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd op de
nettovermogenswaarde.

Voor deelnemingen met een negatieve netto eigenvermogenswaarde

wordt een voorziening gevormd ter hoogte van de negatieve waarde van
het eigen vermogen van de deelneming, of voor zover er verplichtingen
voortkomen uit het aandeelhouderschap.
Tevens is hieronder opgenomen de deelname in het kapitaal van
BNETS N.V. De waardering van deze deelneming waarin geen invloed
van betekenis op het zakelijke en Ànancisle beleid wordt uitgeoefend,
geschiedt tegen de verkrijgingsprijs (onder aftrek van eventueel
benodigde bijzondere waardeverminderingen).

52 JAARREKENING
BALANS PER 31 DECEMBER 2017

2017 2016
De specificatie luidt alsvolgt:
Aandelenbelang NTFM N.V. 5.000 5.000
Aandelenbelang Real Estate N.V. - -
Ingehouden winsten NTFM N.V. 36.190.354 32.916.905
Verlies Hakrinbank Real Estate N.V. - -
Nettovermogenswaarde 36.195.354 32.921.905
Vordering in rekening-courant NTFM N.V. 235.310.384 226.298.434
Vordering in rekening-courant Hakrinbank Real Estate N.V. 6.266.452 6.153.249
277.772.190 265.373.588
Aandelenbelang BNETS N.V. 1.411.550 1.411.550
279.183.740 266.785.138

Materiële vaste activa

Onroerende goederen:
Boekwaarde per 1 januari 61.000.793 63.203.605
Herwaarderingen 88.266.161 -
Investeringen 330.841 863.934
Afschrijvingen (3.141.202) (3.066.746)
Boekwaarde per 31 december 146.456.593 61.000.793
Bestaande uit:
Reële waarde 206.951.559 118.354.557
Cumulatieve afschrijvingen (60.494.966) (57.353.764)
Boekwaarde per 31 december 146.456.593 61.000.793

Inventarissen en transportmiddelen:
Boekwaarde per 1 januari 11.066.669 10.693.145
Investeringen 8.504.518 4.938.232
Afschrijvingen (5.787.715) (4.564.708)
Boekwaarde per 31 december 13.783.472 11.066.669
Bestaande uit:
Aanschafwaarde 59.613.904 51.109.386
Cumulatieve afschrijvingen (45.830.432) (40.042.717)
Boekwaarde per 31 december 13.783.472 11.066.669

Onderhanden investeringen: 12.002.624 4.008.396

Totaal materiële vaste activa 172.242.689 76.075.858

Overlopende activa 22.533.923 32.356.570

Hieronder zijn opgenomen vooruitbetaalde bedragen voor
kosten die ten laste van de volgende jaren komen en nog
te ontvangen bedragen.

53
 BALANS PER 31 DECEMBER 2017

2017 2016
PASSIVA

Schulden aan kredietinstellingen 80.376.712 145.753.349

Hieronder zijn opgenomen verplichtingen jegens lokale en
buitenlandse banken.

Schulden aan klanten (Spaargelden)

Hieronder zijn opgenomen:
Deposito’s en spaarcertificaten 6.762.225 2.513.859
Saldi van deposito- en spaarrekeningen 1.968.852.954 1.525.555.096
1.975.615.179 1.528.068.955

Schulden aan klanten (Andere schulden) 1.645.865.762 1.387.830.892

Onder dit hoofd zijn de met de bedrijfsuitoefening van de
bank samenhangende schulden opgenomen, voor zover zij
niet onder spaargelden en schulden aan kredietinstellingen
zijn gepresenteerd.

Overige schulden 6.269.330 3.393.255

Onder deze post zijn passiva opgenomen, die niet onder één
van de overige posten kunnen worden gerubriceerd.

Overlopende passiva 11.942.125 11.802.869

Hieronder zijn opgenomen de vooruit ontvangen bedragen
van baten die ten gunste van volgende jaren komen en nog te
betalen bedragen terzake van lasten van het boekjaar.

Voorzieningen
Onder dit hoofd zijn opgenomen:
Voorziening latente belastingverplichtingen 52.018.011 15.704.603
Voorziening (medische) kosten en gratiÀcaties gepensioneerden/
44.085.458 42.470.915
overige toeslagen
Voorziening eigen risicoverzekeringen 369.800 367.700
Voorziening vakantietegoeden personeel 4.150.683
-
100.623.952 58.543.218

Geplaatst en gestort kapitaal

Balanswaarde per 1 januari 75.181 73.347
Stockdividend 3.269 1.834

Balanswaarde per 31 december 78.450 75.181

De nominale waarde van een aandeel bedraagt SRD 0,15
Agioreserve
Balanswaarde per 1 januari 4.889.082 916
Stockdividend vorig boekjaar 8.517.403 4.888.166

Balanswaarde per 31 december 13.406.485 4.889.082

54 JAARREKENING
BALANS PER 31 DECEMBER 2017

2017 2016
Herwaarderingsreserve
Balanswaarde per 1 januari 30.161.836 31.530.979
Vrijval gerealiseerde herwaarderingsreserve (1.453.684) (1.369.143)
Herwaardering onroerende goederen 55.159.702 -
Balanswaarde per 31 december 83.867.854 30.161.836

Algemene reserve
Balanswaarde per 1 januari vóór winstbestemming 170.034.619 149.876.781
Interim-dividend verslagjaar (3.137.988) (1.804.342)
Stockdividend vorig boekjaar (nominaal) (3.269) (1.834)
Stockdividend vorig boekjaar (agioreserve) (8.517.403) (4.888.166)
Realisatie herwaarderingsreserve 1.453.684 1.369.143
Resultaat vorig boekjaar 29.426.509 25.483.037
Balanswaarde per 31 december vóór winstbestemming 189.256.152 170.034.619

Verplichtingen wegens verstrekte borgtochten en garanties 78.148.069 64.719.421

Onder deze post zijn opgenomen de voor rekening van derden
afgegeven bankgaranties

Verplichtingen uit hoofde van onherroepelijke accreditieven 7.094.092 8.882.709

Deze post omvat gestelde onherroepelijke, respectievelijk
geconfirmeerde accreditieven.

Overige
De Hakrinbank N.V. heeft in het kader van haar liquiditeitsbeheer
valutaswaps afgesloten met financieel solide counterparties. Per 31
december 2017 waren er voor een bedrag van USD 7.400.000 en
EUR 13.223.273 (2016: USD 9.600.000 en EUR 13.370.942) aan
valutaswaps afgesloten. De rechten en verplichtingen betreffende de
swapdeals komen in omvang en looptijd met elkaar overeen en deze
posities zijn gesaldeerd opgenomen.

Gebeurtenissen na de einddatum van de verslagperiode

De justitiële autoriteiten in Nederland hebben in april 2018 beslag gelegd op
een door de Centrale Bank van Suriname (CBvS) gefaciliteerde geldzending.
Deze geldzending werd uitgevoerd ten behoeve van drie commerciële banken
in Suriname, en bedroeg Euro 19,5 miljoen.
Volgens verkregen informatie van de CBvS heeft het Nederlandse Openbaar
Ministerie (OM) aan de CBvS gevraagd om nadere informatie ter vaststelling
van de herkomst van de middelen. De drie commerciële banken zijn niet
benaderd door het Nederlandse OM.

De Centrale Bank is in mei 2018 een arrangement overeengekomen met

de betreffende commerciële banken tegen de achtergrond van behoud en
waarborging van de stabiliteit en solvabiliteit van de Ànanciële instellingen en
van het Ànancieel bestel in haar geheel. Door dit arrangement zijn de gelden
van de Hakrinbank N.V. door de CBvS gestort op onze nostrorekeningen in
het buitenland, waardoor wij aan onze euro betaalverplichtingen kunnen
blijven voldoen.

55
 WINST- EN VERLIESREKENING OVER 2017

2017 2016

Interestmarge 151.168.262 122.342.411

Deze post omvat het voordelig verschil tussen de
interestbaten uit kredietverlening, beleggingen en overige
uitzettingen enerzijds en de interestlasten der opgenomen
en toevertrouwde gelden anderzijds.

Provisie 47.402.043 37.742.002

Hieronder zijn begrepen de opbrengsten uit dienstverlening.

Resultaat financiële transacties 3.303.161 15.398.894

Hieronder zijn opgenomen valutakoersresultaten, valuta
omrekeningsverschillen, waardeverschillen effecten en
genoten dividend.

Overige bedrijfsopbrengsten 333.173 219.420

Hieronder zijn opgenomen overige opbrengsten, niet
voortvloeiende uit de kernactiviteiten van de bank.

Personeelskosten 76.296.964 65.759.782

Deze post omvat de salarissen, bonussen, sociale lasten
en andere voorzieningen voor het personeel.

Afschrijvingen 8.928.917 7.631.454

Hieronder zijn opgenomen de afschrijvingen op materiële
vaste activa.

Overige bedrijfslasten 40.643.874 32.974.898

Hieronder zijn begrepen huisvestings-, kantoor-,
automatiseringskosten e.d.

Voorziening kredietrisico’s 21.603.994 23.353.755

Deze post betreft de toevoeging aan de speciÀeke
voorzieningen voor debiteuren uit hoofde van kredietrisico’s.

Inkomstenbelasting en fiscaal aftrekbare kosten 19.720.781 16.556.329

Deze post betreft de inkomstenbelasting berekend over
de in de winst- en verliesrekening verantwoorde winst
vóór belasting, onder aftrek van deelnemersvrijstelling en
fiscaal aftrekbare kosten.

56 JAARREKENING
andere informatie
GECONSOLIDEERDE PROFORMA BALANS PER 31 DECEMBER 2017 NÁ VOORSTEL WINSTBESTEMMING (in SRD)

2017 2016
ACTIVA
Liquide middelen 677.802.202 548.601.806
Schatkistpapier 382.739.147 207.492.995
Vorderingen op kredietinstellingen 1.204.781.455 962.965.918
Vorderingen op klanten 1.563.622.128 1.457.471.396
Effecten 117.181.016 83.603.672
Deelneming 1.411.550 1.411.550
Materiële vaste activa 172.242.689 76.075.858
Overlopende activa 22.533.923 32.356.570
4.142.314.110 3.369.979.765

PASSIVA
Schulden aan kredietinstellingen 80.376.712 145.753.349
Schulden aan klanten:
- Spaargelden 1.975.615.179 1.528.068.955
- Andere schulden 1.645.865.762 1.387.830.892
Overige schulden 11.917.708 3.393.255
Overlopende passiva 11.942.125 11.802.869
Voorzieningen 100.623.952 58.543.218
3.826.341.438 3.135.392.538

Maatschappelijk kapitaal SRD 240.000

Geplaatst en gestort kapitaal 78.450 78.450
Agioreserve 13.406.485 13.406.485
Herwaarderingsreserve 83.867.854 30.161.836
Algemene reserve 218.619.883 190.940.456
315.972.672 234.587.227

4.142.314.110 3.369.979.765

Niet uit de balans blijkende verplichtingen wegens

verstrekte borgtochten en garanties 78.148.069 64.719.421

Verplichtingen wegens onherroepelijke accreditieven 7.094.092 8.882.709

85.242.161 73.602.130

57
 VENNOOTSCHAPPELIJK PROFORMA BALANS PER 31 DECEMBER 2017 NÁ VOORSTEL WINSTBESTEMMING

2017 2016
ACTIVA
Liquide middelen 677.802.202 548.601.806
Schatkistpapier 382.739.147 207.492.995
Vorderingen op kredietinstellingen 1.204.781.455 962.965.918
Vorderingen op klanten 1.284.029.247 1.194.830.088
Effecten 117.181.016 83.603.672
Deelneming 279.183.740 266.785.138
Materiële vaste activa 172.242.689 76.075.858
Overlopende activa 21.574.637 29.578.913
4.139.534.133 3.369.934.388

PASSIVA
Schulden aan kredietinstellingen 80.376.712 145.753.349
Schulden aan klanten:
- Spaargelden 1.975.612.551 1.528.066.467
- Andere schulden 1.645.520.880 1.387.749.331
Overige schulden 9.832.624 3.393.255
Overlopende passiva 11.456.681 11.827.030
Voorzieningen 100.762.013 58.557.729
3.823.561.461 3.135.347.161
Maatschappelijk kapitaal 240.000
Geplaatst en gestort kapitaal 78.450 78.450
Agioreserve 13.406.485 13.406.485
Herwaarderingsreserve 83.867.854 30.161.836
Algemene reserve 218.619.883 190.940.456
315.972.672 234.587.227

4.139.534.133 3.369.934.388

Niet uit de balans blijkende verplichtingen wegens 78.148.069 64.719.421

verstrekte borgtochten en garanties
Verplichtingen wegens onherroepelijke accreditieven 7.094.092 8.882.709
85.242.161 73.602.130

58 JAARREKENING
Curricula vitae en nevenfuncties van leden van de Raad van Commissarissen

Drs. R. (Robert-Gray) van Trikt M.Sc. RA | President-Commissaris

Robert van Trikt heeft een Master Degree in Economics en Financial Assurance. Na
zijn doctorale opleiding heeft hij de postdoctorale studie voor Registeraccountant
afgerond. Hij is sinds 2011 Managing Partner bij Limebridge. Hij heeft onder andere
gewerkt bij de Hakrinbank N.V., Fortis Merchant en Private Banking métier (PFS),
KPMG en Ernst & <oung. Tevens is hij Voorzitter van de Surinaamse Vereniging
van Accountants (SUVA), bestuurslid van het Institute of Chartered Accountants
of the Caribbean (ICAC) en Voorzitter van het pensioenfonds van C. Kersten en
Co. N.V. Daarnaast is hij parttime docent geweest in de studierichting Banking &
Finance (IGRS), de studierichting Accountancy (NBA) en de controllersopleiding
van de NIVE in Suriname.

G.K.T. (Gerard) Lau MBA M.Sc. | Vice President-Commissaris

Gerard Lau is in 1982 afgestudeerd aan de Boston University School of
Management (USA) met een BSc-graad in Management Sciences. In 1996 heeft
hij een dubbele MBA-graad behaald aan de :.E. Simon Graduate School of
Business Administration van de University of Rochester (USA) en de Nyenrode
Business Universiteit (NL). In 2014 heeft hij een MSc-graad behaald in Risk
Management aan de Leonard Stern Graduate School of Business van de New <ork
University. Hij heeft recent gewerkt als Regional Business Director bij Surgold
een dochteronderneming van Newmont Mining Corporation. Per April 2017 heeft
hij zijn Business Advisory en Consultancy praktijk weer opgestart. In maart
2018 werd hij benoemd tot voorzitter van de Raad van Toezicht van de Energie
Autoriteit Suriname, op voordracht van de Vereniging Surinaams Bedrijfsleven.

Drs. M.L. (Maurice) Roemer | Commissaris

Maurice Roemer studeerde bedrijfseconomie aan de Katholieke Universiteit
Brabant. Hij is sinds 1999 hoofddirecteur van de Surinaamse Assurantie
Maatschappij ´Self Reliance N.V.µ. Daarnaast is hij president-commisssaris van
Suriname <ellow Pages N.V. en parttime docent in de studierichting Bedrijfskunde
aan de Universiteit van Suriname.

Mr. Ch. R. (Chantal) Doekhie | Commissaris

Chantal Rachieda Doekhie is in 2006 afgestudeerd voor de studie Rechten aan
de Anton de Kom Universiteit van Suriname. Voorts heeft zij een Masteropleiding
in Development & Policy bij het Institute for Graduate Studies & Research
afgerond. Daarna een Master in Notarieel Recht aan de Universiteit van
Amsterdam gevolgd. In haar loopbaan is zij in dienst geweest bij de bedrijven
Ali’s Industries en Rudisa Holding Company. =ij heeft haar carriqre voortgezet
bij de overheid als Hoofdbeleidsmedewerker juridische zaken op het ministerie
van Regionale Ontwikkeling. In de periode 2011-2014 was mevrouw Doekhie
de =aakgelastigde (Chargé d' affaires e.p.) van de Republiek Suriname in het
Koninkrijk der Nederlanden. Daarna heeft zij als Directeur van het ministerie
van Ruimtelijke Ordening, Grond-en bos beheer(ROGB) gefungeerd en thans als
Beleidsco|rdinator op het Ministerie van Financiën.

59
 Curricula vitae en nevenfuncties van leden van de Raad van Commissarissen

Drs. R. T. (Rabindre) Parmessar | Commissaris

Studeerde in 1984 af aan de Universiteit in Leiden met een doctorale graad in
ontwikkelingssociologie en heeft daarnaast diverse management traningen gevolgd
in Egypte, Frankrijk en Nederland waaronder change management. Voorts heeft hij in
zijn loopbaan diverse functies bekleed zoals Algemeen directeur van het Academisch
=iekenhuis Paramaribo, Regionaal Manager van Bouman verslavingszorg in Nederland,
Lid van De Nationale Assemblee en Minister van Openbare :erken. Ook is hij voorzitter
geweest van de Nationale =iekenhuisraad en heeft hij in zijn hoedanigheid als lid van de
Nationale Assemblee diverse vaste commissies voorgezeten. Tevens is hij de permanente
vertegenwoordiger van Suriname geweest bij de ACP landen. In 1998 is hij door de
President van de Republiek Suriname gedecoreerd tot ofÀcier in de ere orde van de palm
voor zijn wezenlijke bijdrage ten behoeve van de ontwikkeling van Suriname. Thans is hij
de Chief Executive OfÀcer van de N.V. Energiebedrijven Suriname.

Mr. H.R. (Humphrey) Schurman | Commissaris

Mr. Humphrey R. Schurman studeerde in 1978 af aan de Universiteit van Suriname, als
meester in de rechten. In 1984 startte hij zijn eigen advocatenbureau en was ook betrokken
bij de oprichting van het GLIS, bij de ´Herziening van het :etboek van Strafrecht van
Surinameµ en bij de versterking van de juridische informatievoorziening binnen De Nationale
Assemblee o.a. de digitalisering van bestaande wetten. Als vertegenwoordiger van de
Vereniging Surinaams Bedrijfsleden participeerde Mr. Schurman in diverse topconferenties
over de samenwerking binnen Caricom en de wereldhandelsorganisaties. Inmiddels
was Schurman Advocaten uitgebreid met een afdeling Intellectueel Eigendom hetgeen
aanleiding was om de Stichting Intellectueel Eigendom op te richten. Naast zijn drukke
advocatenpraktijk, is mr. Schurman ook zeer betrokken bij milieubeheer en -behoud. Hij
was o.a. adviseur van Conservation International Suriname en oprichter van Stichting Milieu
:atch Suriname. Hij is ook bestuurslid van een aantal stichtingen zoals Stg. Surinaams
Crematorium, Stg. Projecten en Stg. St. Vincentius =iekenhuis.

Mr. M.H. (Marita) Lautan-:ijnerman | Commissaris

Mr. Marita Lautan-:ijnerman studeerde rechten aan de Anton de Kom Universiteit
van Suriname. Voorts behaalde zij aan het Institute for Graduate Studies &
Research haar Master of Laws in Legislative Studies. =ij is vanaf 2003 tot heden,
hoofd Fiscale =aken Indirecte Belastingen bij de Belastingdienst en zat van 2008-
2010 namens het Ministerie van Financiën als plaatsvervangend lid in de Raad
van Toezicht van het IFONS onder beheer van de Nationale Ontwikkelings Bank.
Thans is zij secretaris in de Raad van Beroep voor Indirecte Belastingen en ook
plaatsvervangend lid voor het Ministerie van Financiën in het Suriname Business
Forum. =ij is ook als parttime docent verbonden aan het opleidingscentrum van
het Ministerie van Financiën.

60 JAARVERSLAG 2017 | WWW.HAKRINBANK.COM

Curricula vitae en nevenfuncties van leden van de Directie

Drs. J.D. (Jim) Bousaid | Algemeen Directeur

Jim Bousaid studeerde Economie met als specialisatie Geld-, Krediet- en

Bankwezen, en Openbare Financiën aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam.
Na zijn terugkeer in Suriname werkte hij enige tijd als projectmanager bij een
semi-overheidsinstelling. In 1984 aanvaarde hij een dienstbetrekking bij de
Hakrinbank en bekleedde diverse commerciële en financiële functies. In 2002
volgde de benoeming tot algemeen directeur. De heer Bousaid is ook voorzitter
van de Surinaamse Bankiersvereniging en was enige jaren lid van de Board of
Directors van de Caribbean Association of Banks. Hij is ook Honorair Consul van
de Republiek Turkije in Suriname, erelid van de Vereniging van Economisten in
Suriname en plv. bestuurslid van de Vereniging Surinaams Bedrijfsleven.

Drs. R.P.V. (Rafiek) Sheorajpanday | Commercieel Directeur

Rafiek Sheorajpanday heeft Bedrijfskunde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam

gestudeerd met als specialisatie Financieel Management. Hij heeft vanaf zijn
indiensttreding in november 2000 diverse, met name financiële functies bekleed
bij de bank. Per 1 januari 2012 volgde zijn aanstelling tot Onderdirecteur
Financiële =aken. In mei 2015 werd hij benoemd tot financieel directeur. Per
april 2018 volgde zijn benoeming tot commercieel directeur. Hij is ook lid van
het bestuur van stichting CT-Scan ’92 en de Vereniging Surinaams Bedrijfsleven
(VSB).

Drs. M.M. (Magalie) Keerveld RA | Onderdirecteur Finance

Magalie Keerveld heeft Bedrijfseconomie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam

gestudeerd met als specialisatie Accountancy. Na de doctorale opleiding heeft
zij de postdoctorale studie voor Register Accountant afgerond aan de Vrije
Universiteit in Amsterdam. =ij heeft vanaf 2000 tot en met 2003 als accountant
gewerkt bij Ernst & <oung Accountants. Vanaf 2004 tot en met 2012 heeft ze bij
de ING Bank in Nederland gewerkt als Internal Auditor en als Financial Controller.
=ij heeft vanaf haar indiensttreding bij de Hakrinbank in juli 2012 de functies
van Hoofd Internal Audit Department en Senior Manager Finance bekleed. Per 4
september 2017 volgde haar aanstelling tot onderdirecteur Financiële =aken en
in april 2018 werd zij benoemd tot financieel directeur.

61
 Hoofdkantoor
Dr. Sophie Redmondstraat 11-13
P.O.Box 1813 Paramaribo

Telefoon : (597) 477722

Fax : (597) 472066 - (597) 475073
E-mail : clientenservice@hakrinbank.com
executiveboard@hakrinbank.com
internetbanking@hakrinbank.com
Website : www.hakrinbank.com
Swiftcode : HAKRSRPA

Branches
Nieuwe Haven Flora
Havencomplex Mr. Jagernath Lachmonstraat 164
Telefoon : (597) 477722 ext 435 Telefoon : (597) 477722 ext 701
Fax : (597) 402466 Fax : (597) 499357

Tourtonne Tamanredjo
Hk. Anamoe-/Plutostraat Hadji Iding Soemitaweg 471
Telefoon : (597) 477722 ext 804 Telefoon : (597) 0356446
Fax : (597) 551362 Fax : (597) 0356447

Latour Nickerie
Hk. Indira Gandhiweg/Latourweg 10 G.G. Maynardstraat 49
Telefoon : (597) 477722 ext 415 Telefoon : (597) 0231176, 0231711,
0231750
Fax : (597) 481856 Fax : (597) 0231931

Dochtermaatschappijen
Nationale Trust- en Financieringsmaatschappij N.V. (NTFM)
Dr. Sophie Redmondstraat 11-13
Telefoon : (597) 410000
Fax : (597) 479874
E-mail : ntfm@hakrinbank.com

Hakrinbank Real Estate N.V.

Dr. Sophie Redmondstraat 11-13
Telefoon : (597) 477722
Fax : (597) 479088

62 JAARVERSLAG 2017 | WWW.HAKRINBANK.COM

Romeo K. Photography
FotograÀe

London Communicatie
Concept, productie & opmaak

Drukkerij Leo Victor

Druk

63
WWW.HAKRINBANK.COM