You are on page 1of 43

Penuntun

Praktikum
Anatomi
Biomedik I

Sistem
Muskuloskeletal

DEPARTEMEN ANATOMI
FAKULTAS KEDOKTERAN
UNIVERSITAS HASANUDDIN
2015
Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

8/18/2015

TATA TERTIB PRAKTIKUM DI DEPARTEMEN ANATOMI :

1. PRAKTIKAN WAJIB MENGISI PENUNTUN PRAKTIKUM KEMUDIAN MEMINTA TANGAN TANGAN


ASISTEN PADA SAAT ASISTENSI DI ASISTEN MASING-MASING PALING LAMBAT SEHARI SEBELUM
PRAKTIKUM.
2. PADA SAAT MASUK PRAKTIKUM, PRAKTIKAN HARUS MEMPERLIHATKAN BUKTI TANDA TANGAN
ASISTEN, MENGGUNAKAN JAS PRAKTIKUM, PAPAN NAMA, SARUNG TANGAN DAN MEMBAWA
ATLAS ANATOMI .
3. SETELAH MENYELESAIKAN PRAKTIKUM SETIAP PRAKTIKAN MEMINTA TANDA TANGAN
ASISTEN/DOSEN SEBAGAI BUKTI TELAH MENGIKUTI PRAKTIKUM.
4. PENUNTUN PRAKTIKUM WAJIB DIKUMPULKAN SAAT MEMASUKI RUANGAN UJIAN PRAKTIKUM.
5. NILAI AKHIR DITENTUKAN OLEH TENTAMEN PRAKTIKUM (40%) DAN UJIAN PRAKTIKUM (60%)

MENGETAHUI
KEPALA DEPARTEMEN ANATOMI
FAKULTAS KEDOKTERAN UNHAS

dr. Muh. Iqbal Basri, Sp.S, M.Kes

Departemen Anatomi PSPD FKUH 1


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

LEMBAR PENGESAHAN PRAKTIKUM


BIOMEDIK I

Foto

4 x 6 (+ Stempel
Bagian Anatomi
Unhas)

NAMA : .......................................................
NIM : ......................................................
KELAS : ......................................................

NO POKOK BAHASAN HARI/ TANGGAL TANDA TANGAN

1 Osteologi-Arthrologi

2 Myologi-Topografi

Praktikum Ulangan Osteo-Arthro-


3
Myo-Topo

4 Cardiovascular

5 Respirasi

6 Pelvis-Urinarius

7 Genitalia

Praktikum Ulangan CV-Respi-


8
Urogenitalia

9 Praktikum Ulangan All Materi

DEPARTEMEN ANATOMI
FAKULTAS KEDOKTERAN UNIVERSITAS HASANUDDIN
2015

Departemen Anatomi PSPD FKUH 2


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

TIM PENYUSUN

dr. Muh. Iqbal Basri, Sp.S, M.Kes

dr. Ny. Harpiah Djayalangkara

dr. John Irwan Lisal

Dr. dr. St. Rafiah, M.Si.

dr. Nikmatiah Latief, Sp.Rad, M.Kes.

dr. Hasan Nyambe

dr. Asty Amalia

dr. Saharuddin

dr. Faqi Nurdiansyah Hendra

Departemen Anatomi PSPD FKUH 3


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

DAFTAR PUSTAKA

1. Luhulima JW, Muskuloskeletal, Sistem Cardiovaskular, Sistem Respirasi, Bagian Anatomi Fakultas
Kedokteran Unhas. 2002.
2. Moore KL, Clinically Oriented Anatomy 5th ed, Lippicott W W, Baltimore, 2006.
3. Netter, FH, Atlas of Human Anatomy 5th ed, Saunders Elsevier, Philadelphia, 2011.
4. Paulsen F, Waschke J, Sobotta Atlas of Human Anatomy 15th ed, Elsevier GmbH, Munich, 2011.
5. Snell RS, Clinical Anatomy : An Illustrated Riview with Questions and Explanations 4 th+ edition,
Lippicott W W, Baltimore, 2004.
6. Snell RS, Clinical Anatomy By System, Lippicott W W, Baltimore, 2007.
7. Spatelholz, Atlas Anatomi, 2005.

Departemen Anatomi PSPD FKUH 4


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

8/18/2015

OSTEOLOGI

Tujuan Instruksional Umum


Setelah selesai mempelajari Penuntun ini mahasiswa diharapkan dapat menyebutkan
dan menjelaskan mengenai osteologi umum dan khusus.

Tujuan Instruksional Khusus :


Setelah selesai mempelajari Penuntun ini mahasiswa diharapkan dapat:
1. Mampu menjelaskan dan mengidentifikasi klasifikasi skeleton menurut morfologi dan
lokalisasinya
2. Mampu menyebutkan dan mengidentifikasi tulang-tulang yang membentuk skeleton
axiale dan appendiculare
3. Mampu menyebutkan dan mengidentifikasi prominensia tulang yang dapat dipalpasi
(surface anatomy)
4. Mampu menyebutkan dan mengidentifikasi tulang yang membentuk cavum cranii,
cavum thoracis, cavum pelvis
5. Mampu menyebutkan dan mengidentifikasi morfologi vertebra dan columna
vertebralis

Departemen Anatomi PSPD FKUH 5


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Aspectus superior

Aspectus anterior

Aspectus inferior

Aspectus posterior

OS SCAPULA OS CLAVICULA
margo medialis (margo vertebralis) cavitas glenoidalis processus coracoideus extremitas sternalis
margo superior spina scapulae incisura scapulae extremitas acromialis
margo lateralis (margo axillaris) trigonum spinae scapulae fossa subscapularis tuberositas costalis
angulus medialis (angulus superior) acromion tuberossitas supraglenoidalis sulcus subclavius
angulus inferior fossa supraspinata tuberositas infraglenoidalis tuberositas coracoidea
angulus lateralis (angulus axillaris) fossa infraspinata

Departemen Anatomi PSPD FKUH 6


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Aspectus anterior Aspectus posterior

OS HUMERUS
Proximal humeri Corpus humeri Distal humeri
caput humeri tuberositas deltoidea trochlea humeri
collum anatomicum sulcus spiralis (sulcus nervi radialis) capitulum humeri
tuberculum majus epicondylus medialis humeri fossa coronoidea humeri
tuberculum minus epicondylus lateralis humeri fossa radialis humeri
sulcus intertubercularis sulcus nervi ulnaris fossa olecranii humeri
crista tuberculi majoris
crista tuberculi minoris
collum chirurgicum

Departemen Anatomi PSPD FKUH 7


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Aspectus anterior Aspectus posterior Aspectus ulnaris

OS RADIUS
Proximal radius Corpus radii Distal radius
capitulum radii margo interossea (crista interossea) processus styloideus radii
fovea articularis margo anterior (margo volaris) incisura ulnaris
circumferentia articularis radii margo posterior facies articularis carpi
collum radii foramen nutricium
tuberositas radii

Departemen Anatomi PSPD FKUH 8


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Aspectus anterior Aspectus posterior

OS ULNA
Proximal ulna Corpus ulnae Distal ulna
incisura trochlearis (incisura semilunaris) margo interosseus capitulum ulnae
olecranon margo anterior circumferentia articularis ulnaris
processus coronoideus ulnaris margo posterior processus styloideus ulnaris
tuberositas ulnae
incisura radialis

Departemen Anatomi PSPD FKUH 9


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Aspectus palmaris

OSSA MANUS
Ossa carpalia Ossa metacarpalia (I –V)
os scaphoideum (os naviculare)
os lunatum Ossa phalanges
os triquetrum phalanx proximalis
os pisiforme phalanx media
os trapezium (os multangulum majus) phalanx distalis
os trapezoideum (os multangulum minus)
os capitatum
os hamatum

Departemen Anatomi PSPD FKUH 10


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

COXAE
facies medialis (facies pelvina) Os ilium Os pubis
facies lateralis (facies externa) crista iliaca corpus ossis pubis
acetabulum spina iliaca anterior superior ramus superior ossis pubis
foramen obturatorium spina iliaca posterior superior ramus inferior ossis pubis
spina iliaca anterior inferior
limbus acetabuli symphysis osseum pubis
spina iliaca posterior inferior
incisura acetabuli linea glutea posterior crista pubica
fossa acetabuli linea glutea anterior tuberculum pubicum
facies lunata linea glutea inferior eminentia iliopectinea (iliopubica)
linea iliopectinea fossa iliaca
corpus ossis ilii Diameter
Cavitas pelvis facies auricularis diameter tranversa
pelvis minor tuberositas iliaca diameter obliqua
apertura pelvis superior (inlet diameter anatomica
Os ischium
= aditus pelvis) diameter vera
corpus ossis ischii
apertura pelvis inferior (exitus pelvis) tuber ischiadicum diameter diagonalis
promontorium ramus ossis ischii
linea arcuata incisura ischiadica major

Departemen Anatomi PSPD FKUH 11


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Aspectus anterior Aspectus posterior

OS FEMORIS
Proximal ossis femoris Corpus ossis femoris Distal ossis femoris
caput ossis femoris linea aspera labium laterale condylus medialis femoris
fovea capitis femoris linea aspera labium mediale condylus lateralis femoris
collum ossis femoris tuberositas glutea epicondylus lateralis femoris
trochanter major linea pectinea epicondylus medialis femoris
trochanter minor planum (facies) popliteum
fossa trochanterica tuberculum adductorium
crista intertrochanterica fossa intercondyloidea
facies patellaris

Departemen Anatomi PSPD FKUH 12


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Aspectus anterior Aspectus posterior

OS TIBIA OS FIBULA
Ujung proximal Corpus tibiae Ujung proximal
condylus medialis tibiae margo anterior (crista anterior) capitulum fibulae
condylus lateralis tibiae margo medialis apex capitis fibulae
fossa intercondyloidea anterior margo interosseus collum fibulae
fossa intercondyloidea posterior
eminentia intercondyloidea Ujung distal Corpus fibulae
tuberculum intercondyloidea mediale malleolus medialis margo anterior
tuberculum intercondyloidea laterale sulcus malleolaris margo interosseus
tuberositas tibiae incisura fibularis margo posterior

Ujung distal
malleolus lateralis
sulcus malleolaris

Departemen Anatomi PSPD FKUH 13


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Aspectus dorsalis

OSSA PEDIS
Ossa tarsalia Ossa metatarsalia (I-V)
os talus
os calcaneus Ossa phalanges
os naviculare phalanx proximalis
os cuneiforme mediale phalanx media
os cuneiforme intermedium phalanx distalis
os cuneiforme lateralis
os cuboideum

Departemen Anatomi PSPD FKUH 14


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di dalam kotak!

Aspectus anterior

Aspectus lateralis

CRANIUM
Neurocranium Viscerocranium glabella fossa temporalis
os occipitale os maxilla nasion linea temporalis superior
os temporale os mandibula foramen supraorbitale linea temporalis inferior
os parietale os zygomaticum foramen infraorbitale meatus acusticus externus
os frontale os nasale foramen mentale processus styloideus ossis sphenoidalis
os sphenoidale os lacrimale orbita processus mastoideus
os eithmoidale os vomer fissura orbitalis superior processus zygomaticus
os palatinum fissura orbitalis inferior arcus zygomaticus
os concha nasalis inferior canalis opticus sutura squamosa
tuberculum articulare

Departemen Anatomi PSPD FKUH 15


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

CALVARIA CRANII BASIS CRANII OS MANDIBULA


os frontale foramen caecum foramen palatinum majus processus coronoideus
os parietale crista galli fissura orbitalis inferior caput mandibulae
os occipitale lamina cribrosa foramen rotundum processus condylaris
canalis opticus foramen lacerum
sutura coronaria incisura mandibulae
fissura orbitalis superior foramen ovale
sutura sagittalis sella tursica foramen spinosum ramus mandibulae
sutura lambdoidea sulcus caroticus foramen jugulare corpus mandibulae
bregma clivus foramen mastoideum angulus mandibulae
lambda foramen magnum protuberantia mandibulae
vertex condylus occipitalis foramen mentale
arcus alveolaris

Departemen Anatomi PSPD FKUH 16


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Aspectus anterior Aspectus lateralis

COLUMNA VERTEBRALIS
Vertebra cervicalis VII Promontorium Processus transversus
Vertebra thoracalis I Foramen vertebralis Processus spinosus
Vertebra thoracalis XII Foramen intervertebralis Processus articularis superior
Vertebra lumbalis V Discus intervertebralis Processus articularis inferior
Vertebrae sacrales (os sacrum) Corpus vertebra
Vertebrae coccygeales (os coccygeus) Pediculus arcus vertebra
Lordosis cervicalis Lamina arcus vertebra
Kyphosis thoracalis
Lordosis lumbalis
Kyphosis sacralis

Departemen Anatomi PSPD FKUH 17


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

COLUMNA VERTEBRALIS
Vertebrae Cervicales I&II (Atlas&Axis) Vertebra lumbalis Vertebrae sacrales
Arcus anterior atlantis Processus mamillaris basis ossis sacri canalis sacralis
Arcus posterior atlantis Processus accessorius apex ossis sacri hiatus sacralis
Tuberculum anterius ala ossis sacri cornu sacralis
Tuberculum posterius Discus intervertebralis linea transversus facies auricularis
Fovea dentis Nucleus pulposus foramina sacralia anteriora tuberositas sacralis
Foramen transversarium Anulus fibrosus crista sacralis medialis
Sulcus arteriae vertebralis crista sacralis intermedialis
Dens epistrophei Vertebrae coccygeales crista sacralis lateralis
Apex dentis Cornu coccygeum foramina sacralia posteriora

Vertebra thoracalis
Fovea costalis

Departemen Anatomi PSPD FKUH 18


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

COSTA STERNUM

Costa vera (I-VII) Angulus costae manubrium sterni


Costa spuria (VIII-X) Sulcus costae corpus sterni
Costa fluctuantes (XI-XII) Spatium intercostalis V processus xiphoideus sterni
Costa, pars cartilaginios Arcus costarum dextra
Arcus costarum sinistra
angulus sterni
Costa, pars osseum
Capitulum costae
incisura jugularis
Collum costae incisura clavicularis
Corpus costae incisura costalis I
incisura costalis II – VII

Departemen Anatomi PSPD FKUH 19


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

MYOLOGI

Tujuan Instruksional Umum


Setelah selesai mempelajari penuntun ini mahasiswa diharapkan dapat menyebutkan
dan menjelaskan mengenai myologi umum dan khusus.

Tujuan Instruksional Khusus :


Setelah selesai mempelajari penuntun ini mahasiswa diharapkan dapat :
1. Mampu menjelaskan dan mengidentifikasi fascia, tendo, bursa mucosa, vagina
tendineum, origo dan insertio.
2. Mampu menyebutkan dan mengidentifikasi nama dan letak otot sesuai regio extremitas
dan truncus
3. Mampu menyebutkan dan mengidentifikasi struktur yang membentuk otot-otot rotator
cuff
4. Mampu menyebutkan dan mengidentifikasi struktur yang membentuk otot-otot
quadriceps femoris, otot-otot hamstring
5. Mampu menyebutkan dan mengidentifikasi struktur yang membentuk tendo calcanei
(achilles)
6. Mampu menyebutkan dan mengidentifikasi struktur yang membentuk otot collifacialis

Departemen Anatomi PSPD FKUH 20


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

OTOT CINGULUM EXTREMITAS SUPERIOR

M. trapezius M. teres minor M. pectoralis major


M. rhombeideus major M. teres major M. pectoralis minor
M. rhomboideus minor M. subscapularis M. serratus anterior
M. levator scapulae M. latissimus dorsi M. subclavius
M. supraspinatus M. deltoideus
M. infraspinatus

Departemen Anatomi PSPD FKUH 21


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Aspectus anterior

Aspectus posterior

REGIO BRACHIUM

M. triceps brachii, caput longum


M. triceps brachii, caput lateralis
M. triceps brachii, caput medialis
M. biceps brachii, caput longum
M. biceps brachii, caput brevis
M. brachialis
M. coracobrachialis
Aponeurosis bicipitalis (lacersus fibrosus)

Departemen Anatomi PSPD FKUH 22


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

REGIO ANTE BRACHIUM

Gugusan superficialis Gugusan Profunda


M. brachioradialis M. supinator
M. extensor carpi radialis longus M. abductor pollicis longus
M. extensor carpi radialis brevis M. extensor pollicis brevis
M. extensor digitorum communis M. extensor pollicis longus
M. extensor digiti minimi (m.extensor digiti quinti) M. extensor indicis proprius
M. extensor carpi ulnaris
M. anconeus
Ligamentum carpi dorsale (retinaculum extensorum)

Departemen Anatomi PSPD FKUH 23


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

REGIO ANTE BRACHIUM

Gugusan Superficialis Gugusan Profunda


M. brachioradialis M. flexor digitorum profundus
M. pronator teres M. flexor pollicis longus
M. flexor carpi radialis M. pronator quadratus
M. palmaris longus
M. flexor carpi ulnaris
M. flexor digitorum sublimis
(m. flexor digitorum superficialis )
Ligamentum carpi transversum (retinaculum
flexorum=ligamentum carpi volare)

Departemen Anatomi PSPD FKUH 24


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Aspectus palmaris Aspectus palmaris

Aspectus palmaris Aspectus dorsalis

REGIO MANUS
Otot Thenar Otot Hypothenar Gugusan Profundus
M. abductor pollicis brevis M. palmaris brevis Mm. lumbricales (IV)
M. opponens pollicis M. abductor digiti minimi Mm. interossei volares (III)
M. flexor pollicis brevis M. flexor digiti minimi brevis Mm. Interossei dorsales (IV)
M. adductor pollicis M. opponens digiti minimi

Aponeurosis palmaris Vagina tendineum

Departemen Anatomi PSPD FKUH 25


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Aspectus anterior

Aspectus posterior

REGIO GLUTEUS & REGIO FEMORIS


Regio Gluteus Regio Femoris M. quadriceps femoris
M. gluteus maximus M. sartorius (a) M. rectus femoris
M. gluteus medius M. psoas major (b) M. vastus lateralis
M. gluteus minimus M. iliacus (c) M. vastus medialis
M. tensor fascia lata M. pectineus (d) M. vastus intermedius
M. piriformis M. obturator externus
M. obturator internus M. gracilis Regio Femoris Posterior
M. gemellus superior M. adductor longus M. biceps femoris
M. gemellus inferior M. adductor brevis M. semitendinosus
M. quadratus femoris M. adductor magnus M. semimembranosus
M. popliteus

Departemen Anatomi PSPD FKUH 26


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Aspectus lateralis Aspectus posterior

REGIO CRURALIS
Otot Anterior Otot Posterior
M.tibialis anterior Gugusan Superficialis Gugusan Profundus
M.extensor digitorum longus M.gastrocnemius M.flexor digitorum longus
M.peroneus tertius M.plantaris M.flexor hallucis longus
M.extensor hallucis longus M.soleus M.tibialis posterior

Otot Lateral Tendo calcaneus (Achilles) Retinaculum extensorum


M.peroneus longus Retinaculum flexorum
M.peroneus brevis (ligamentum laciniatum)

Departemen Anatomi PSPD FKUH 27


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

REGIO PEDIS
Otot Plantar sisi Medial Otot Plantar sisi Lateral Otot Tengah
M. abductor hallucis M. abductor digiti minimi M. flexor digitorum brevis
M. flexor hallucis brevis M. flexor digiti minimi brevis M. quadratus plantae
M. adductor hallucis M. opponens digiti minimi Mm. lumbricales
Mm. interossei plantares
Aponeurosis plantaris Otot Dorsal Mm. Interossei dorsales
M. extensor digitorum brevis
M. extensor hallucis brevis

Departemen Anatomi PSPD FKUH 28


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Aspectus dorsalis

OTOT PROFUNDUS COLUMNA VERTEBRALIS & SUBOCCIPITALIS


Gugusan Superficialis Gugusan Profundus Otot-otot Suboccipitalis
(M.transverso-costalis) (M.transverso-spinalis) M.rectus capitis posterior major
M.splenius capitis M.semispinalis thoracis M.rectus capitis posterior minor
M.splenius cervicis M.semispinalis cervicis M.obliquus capitis inferior
M.sacrospinalis M.semispinalis capitis M.obliquus capitis superior
M.erector spinae: M.multifidus M.longissimus capitis
M.iliocostalis Mm.rotatores
M.longissimus Mm.interspinales M.serratus posterior
M.spinalis Mm.intertransversales M.levator costarum

Departemen Anatomi PSPD FKUH 29


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

OTOT DINDING THORAX


Lapisan Superficial Anterior Lapisan Intermedia Lapisan Interna
M. pectoralis major M. intercostalis externus M. subcostalis
M. pectoralis minor M. intercostalis internus M. transversus thoracis
M. rectus abdominis
M. obliquus externus abdominis Diaphragma thoracis
M. serratus anterior

Departemen Anatomi PSPD FKUH 30


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

OTOT DINDING ABDOMEN


Dinding Ventral Dinding Dorsal
M. obliquus externus abdominis M. psoas major
M. obliquus internus abdominis M. psoas minor
M. transversus abdominis M. iliacaus
M. rectus abdominis M. quadratus lumborum
M. pyramidalis
Linea alba

Departemen Anatomi PSPD FKUH 31


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

OTOT COLLIFACIALIS
Otot Mimik Otot Colli
M.orbicularis oculi M.zygomaticus-major M.plastysma myodes M.sternohyoideus
M.occipitofrontalis M.depressor anguli oris M.sternocleidomastoideus M.sternothyreoideus
M.corrugator supercilii M.depressor labii inferioris M.levator scapulae M.thyreohyoideus
M.procerus M.risorius M.trapezius M.omohyoideus
M.nasalis M.mentalis M.scalenus anterior M.digastricus
M.orbicularis oris M.auricularis anterior M.scalenus medius M.stylohyoideus
M.buccinator M.auricularis superior
M.scalenus posterior M.mylohyoideus
M.levator labii superioris alaeque nasi M.auricularis posterior
M.temporalis M.longus capitis M.hyoglossus
M.levator labii superioris
M.zygomaticus minor M.masseter

Departemen Anatomi PSPD FKUH 32


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

8/18/2015

ARTHROLOGI

Tujuan Instruksional Umum


Setelah selesai mempelajari Penuntun ini mahasiswa diharapkan dapat menyebutkan dan
menjelaskan mengenai Arthrologi umum dan khusus.

Tujuan Instruksional Khusus :


Setelah selesai mempelajari Penuntun ini mahasiswa diharapkan dapat :
1. Mampu menyebutkan dan mengidentifikasi nama-nama persendian pada extremitas dan
truncus
2. Mampu menyebutkan dan mengidentifikasi bagian-bagian tulang yang membentuk
persendian extremitas dan truncus
3. Mampu menyebutkan dan mengidentifikasi struktur pendukung pada articulatio Humeri,
Cubiti, Radiocarpalis, Intervertebralis, Coxae, Genu, dan Talocruralis

Departemen Anatomi PSPD FKUH 33


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

ARTICULATIO TUBUH MANUSIA


Articulatio temporomandibularis Articulatio metacarpophalangealis Articulatio talocruralis (ankle joint)
Articulatio sternoclavicularis Articulatio interphalangealis proximalis Articulatio talocalcanea
Articulatio acromioclavicularis Articulatio interphalangealis distalis Articulatio tarsometatarsales
Articulatio humeri Articulatio sacroiliaca Articulatio intertarsalis
Articulatio cubiti Symphysis osseum pubis Articulatio metatarsophalangealis
Articulatio radio-ulnaris Articulatio coxae Articulatio intervertebralis
Articulatio radiocarpalis Articulatio genu
Articulatio carpometacarpalis Articulatio tibiofibularis

Departemen Anatomi PSPD FKUH 34


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

ARTICULATIO EXTREMITAS SUPERIOR


Articulatio Humeri & Acromioclavicularis Articulatio Cubiti
Ligamentum trapezoideum Capsula articularis Capsula articularis
Ligamentum conoideum Cavitas glenoidalis Ligamentum collaterale ulnare
Ligamentum transversum scapulae superius Bursa subdeltoidea Ligamentum collaterale radiale
Ligamentum acromioclavicularis Membrana synovialis Ligamentum anulare radii
Ligamentum coracoacromiale
Ligamentum coracohumerale

Departemen Anatomi PSPD FKUH 35


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di dalam kotak!

ARTICULATIO EXTREMITAS INFERIOR

Articulatio Coxae
Ligamentum iliofemorale
Ligamentum pubofemorale
Ligamentum ischiofemorale
Ligamentum capitis femoris
Ligamentum transversum acetabuli
Membrana obturatoria

ARTICULATIO EXTREMITAS INFERIOR

Articulatio Genu
Ligamentum collaterale tibiale
Ligamentum collaterale fibulare
Ligamentum transversum genu
Ligamentum cruciatum anterius
Ligamentum cruciatum posterius
Ligamentum meniscofemorale posterius
Meniscus lateralis
Meniscus medialis

Departemen Anatomi PSPD FKUH 36


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

8/18/2015

TOPOGRAFI

Tujuan Instruksional Umum


Setelah selesai mempelajari Penuntun ini mahasiswa diharapkan dapat menyebutkan
dan menjelaskan mengenai Topografi umum dan khusus.

Tujuan Instruksional Khusus :


Setelah selesai mempelajari Penuntun ini mahasiswa diharapkan dapat :
1. Mampu menyebutkan dan mengidentifikasi struktur dan percabangan terminal dari
plexus brachialis, plexus lumbalis, dan plexus sacralis
2. Mampu menyebutkan dan mengidentifikasi nervus pada extremitas menurut regionya
3. Mampu menyebutkan dan mengidentifikasi nama, asal, perjalanan (letak terhadap
struktur lain) dan percabangan serta arteri dan vena mulai dari vasa Subclavia
(extremitas superior)
4. Mampu menyebutkan dan mengidentifikasi nama, asal, perjalanan (letak terhadap
struktur lain) dan percabangan serta arteri dan vena mulai vasa Iliaca Externa
(extremitas inferior)

Departemen Anatomi PSPD FKUH 37


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!


INNERVASI EXTREMITAS SUPERIOR

Plexus brachialis

PLEXUS BRACHIALIS
Ramus anterior nervus spinalis cervicalis 5 Fasciculus posterior
Ramus anterior nervus spinalis cervicalis 8 N.medianus
Ramus anterior nervus spinalis thoracalis 1 N.ulnaris
Truncus superior N.radialis
Truncus medius N. musculocutaneus
Truncus inferior N.axillaris (n.circumplexus)
Fasciculus superior (fasciculus lateralis) N.cutaneus brachii medialis
Fasciculus inferior (fasciculus medialis) N.cutaneus antebrachii medialis

Departemen Anatomi PSPD FKUH 38


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Vascularisasi et innervasi extremitas superior

Vascularisasi et innervasi extremitas superior


Fasciculus superior V.cephalica
Fasciculus inferior N.medianus
A.subclavia N.ulnaris
V.subclavia N. musculocutaneus
A.axillaris N.cutaneus brachii medialis
A.brachialis N.cutaneus antebrachii medialis
V.brachialis

Departemen Anatomi PSPD FKUH 39


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Vascularisasi et innervasi extremitas superior

Vascularisasi et innervasi extremitas superior


Fasciculus superior N.cutaneus brachii medialis Nn.digitales palmares communes
Fasciculus inferior N.cutaneus antebrachii medialis Nn.digitales palmares proprius
A.axillaris N.musculocutaneus Arcus Palmaris (volaris) superficialis
A.brachialis N.cutaneus antebrachii lateralis Ramus superficialis a.radialis
A.radialis N.ulnaris A.digitalis palmaris communis
A.ulnaris Ramus superficialis n.ulnaris A.digitalis palmaris proprius
N.radialis Ramus profunda n.ulnaris
Ramus superficialis n.radialis
Ramus profunda n.radialis
N.medianus

Departemen Anatomi PSPD FKUH 40


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Aspectus ventralis Aspectus dorsalis

Vascularisasi et innervasi Vascularisasi et innervasi


extremitas inferior extremitas inferior

N.femoralis N.ischiadicus
A.femoralis N.tibialis
V.femoralis N.peroneus(fibularis) communis
N.saphenus A.poplitea
N.obturatorius V.poplitea
A.iliaca externa V.saphena parva
V.iliaca externa
A.profunda femoris

Departemen Anatomi PSPD FKUH 41


Penuntun Praktikum Anatomi Biomedik I: Sistem Muskuloskeletal 2015

Tunjuk dan tuliskan sesuai dengan keterangan yang ada di bawah!

Aspectus lateralis Aspectus posterior Aspectus plantaris

Vascularisasi et innervasi
extremitas inferior

N.peroneus (fibularis) communis


N.peroneus (fibularis) superficialis
N.peroneus (fibularis) profundus
N.tibialis
A.tibialis anterior
A.tibialis posterior
A.peronea
Nn.digitales.dorsales pedis
N. plantaris medialis
N. plantaris lateralis
Nn.digitales plantares communis
N. digitalis plantaris proprius

Departemen Anatomi PSPD FKUH 42

You might also like