Professional Documents
Culture Documents
escrito por el propio Alfonso II. Consta de nueve hojas de pergamino, las siete primeras a dos
columnas, que forman el cuadernillo I, número 1 del citado archivo. Está escrito en letra
Transcripción
(Crismon A W) Incipit testamentum / eclesie Sancti Saluatoris / fons uite. O lux auctor / luminis,
alfa et omega / initium et finis, radix / et genus Dauid, stella / splendida et matutina / Christe
Ihesu qui cum Deo Patre / et Spiritu Sancto et super omnia / Deus benedictus in secula /
Adefonsus in ómnibus et per / omnia uernulus famu/lus immo seruus tuus / ad te loquor quia et
de / te loquor uerbum Patris / concurro ad te, ocur/re mici. Offero uota / cum lacrimis suspiria /
cum lamentis, tu red / de Gandia cum redemp/tis innovando gloria / cum angelis. / Et quia tu es
rex regum / (fol. 1 vº B) regens celestia simulque / terrestria, diligens in/temporaliter iustitiam /
temporaliter uero terra/rum populis pro optinen/da iustitia distribuis re/ges leges atque iudicia /
cuius dono inter diuersarum / gentium regna non mi/nus in terminis Spanie / clara refulsit
Gotorum / victoria. Sed quia / te offendit forum prepo/tens iactantia in era / DCC XL VIIIIª simul /
cum rege Roderico regni / amisit gloria / merito etenim arabicum / sustinuit gladium / ex qua
peste tua dextera / Christe famulum tuum / eruisti Pelagium / qui in principis sublima/tus
uictor sublimando de/fendit, cuius ex filia fi/lius clarios regni apice / Froila extitit decoratus / ab
illo etenim in hoc loco / qui nuncupatur Ouet/dao fundata nitet ec/lesia tuo nomini sacra / tuoque
sacro nomini de/dicata. Atsunt et / altaria duodecim apos/tolorum simul et eclesia / Iuliani et
Basilisse mar/tyrum tuorum cuius uota / Christe ut grate recolas / pie intendas digne / suscipias
exoramus. / Omnia uero que ibidem / per testamentum con/tulit conscribsit / firmauit ad ueniam /
illus nobisque profutu/ram ab honorem tuum / (Fol. 2 rº B) firmum perenne iure / decernimus /
super adicientes et nos / Domine laudi tue cum / laude laudis uota / offerium et cum uoto /
munera dedicamus / poscentes ut tam nos / quam plebem nobis a te / commisam uitutis tue /
dextera protegas et uic/trici manu contra ad/uersarios fidei uictores / efficias, clementie / tue dono
ita iustifices / ut cuncti qui hic operan/tes ad recuperacionem / domus tue obedientes / extiterunt,
suorum om/nium abolitione excipi/ant peccatorum / quatenus et hic exclusa / fame, peste, morbo
/ et gladio, defensi clipeo / protectionis tue, felices / (Fol. 2 vº A) se esse gaudeant et futu/ro in
seculo feliciores cum / angelis celestia regna / possideant. / Offerium igitur Domine / ob gloriam
nominis tui / sancto altario tuo in prefa/a eclesia fundato uel / ad reliqua altaria apos/tolorum eius
Iuliani et Ba/silesse martyrum tuorum / quo solus natus locoque re/natus extiti omnio sci/licet que
stilo conscrib/tionis nostre hic adicimus / tibi dedicans dedicaui / id est atrium quod in cir/cuitu
domus tue muro / septum te auxiliante / peregimus, siue omnia / intrinsecus, cum aque/ductu
domos uel cunc / ta hedificia que ibidem / instruximus / in ornato eclesie uela / (Fol. 2 vº B) de
palleis principalia / quatuordecim / oloserica duo, linea / uela ornata tredecim / frontales de altari
prin/cipali ex palleis sex / pallas ex palleis de super / altari duas / super euangeliare ex palleo /
tunica linea / frontales de reliquia al/taria ex palleis XXV / frontales lineos ornatos / duodecim /
tunicas de altaria XIII / ministeria argentea / cruce argentea / urcium argenteum / aquamanile
argenteum / candelabrum argenteum / cum lucernas uitreis XVm / et lucernas argenteas / de alio
candelabro VIIII / turabulum argenteum / et alium hereum / (Fol. 3 rº A) capsella argentea pro
in/censo, offertarium / pro incenso argenteum / concum ex auricalco / et librum biblioteca / (20
líneas en blanco) / (Fol 3 rº B) (11 líneas en blanco) mancipia id est, clericos / sacricantores /
clericos filios Roderici / Enneconem clericum quem / conparauimus de Lauri Baca / (13 líneas en
blanco) / Reliqua uero mancipia / id est Galindonem cum / uxore sua nomine Deo / uota et filios
quatuor id est Centullum, Garseam / et Iohannem quos abui/mus de Christofori et filia / sua
Crescentem cum uxore / sua romana et filios / duos quos conparaui/mus de Theudesinda /
Uuittericum cum filios / quinque quos adquisi/uimus de Sisenando uel / de suos iermanos / filios
Iohannae tres no/minibús… (1 línea en blanco) / Indiulfum cum uxore / sua Reccesuinda et fili/os
tres quos adquisiui/mus de Iohanne et Mi/rone… / filium Gogildi / … filium Teodiscli / … filium Quiri
(6 líneas en blanco) / (Fol. 4 rº B) (10 líneas en blanco). / Tua sunt Domine omnia et / que de
manu accepi/mus tibi conferimos / exornas deinde profusis/simam pietatem tuam per / gloriosum
sacri Bangui/nis tui commercium et crucis / tue inuictum et uenerabile / signum ut hec placide /
benigneque suscipias, remu/neracionis celico dono fo/beas et fobendo gremio pietatis adtollas. /
Tu fortissime Domine qui es / Deus absconditus Deus Srahel / (Fol. 4 vº A) Saluator qui iussisti
Ia/cob reuertere in terram nati/uitatis sue altari cons/tructo tibi munera of/ferre. Et nos pie
digna/tus es de multis tribula/tionibus eruendo in proprio atrio domo reducere / sit munus hoc tibi
accep/tum sicut acepta / habuisti munera predic/ti Iacob pueri tui / ut benedicens bendicam / te in
omni tempore et / sit semper laus tua in ore/meo ad consequendam / misericordiam tuam / cum
omni plebe que in / hac domo tua ut predic/tum est obedienter ope/rantes adiutores extite/runt,
ut tu sis felici/tas forum et nunc et semper / et in secula seculorum amen. / Quicumque tamen ex
his omnibus a nobis tibi Domino / (Fol, 4 vº B) consecrata ueneranda / ut sacra auxerit / iubauerit
saluaberit / atque tibi Ihesu Saluator / nobiscum fabens fir/mans firmauerit fir/matus clementie
tue / dono quo heres celitus / cum electis tuis uide / atque bona sunt in / Iherusalem. / Si quis
autem ex his con/latis quicquam abs/tulerit, fraudauerit / uel qualibet fraudis oc/casione alienare
pre/sumserit, sciat se et / hic esse priuatum Christi / conmunione et futu/ro indicio nobiscum pro /
id suas asserere actio/nes. Si uero aliquis ex / ipsa familia qua ibidem / concedimus per fuga aut /
superuia ab obsequio eiusdem eclesie se sub / (Fol. 5 rº A) traxerit indicio Domini / conprehensus
textum / in omni robore et perpe/tua firmitate / qua subter manu nostra / roborauimus et testibus
/ pro firmitate sacerdo/tibus Dei uel ceteris robo/randam tradidimus. / Facta scribtura testa/menti
uel confirmatio/nis die XVI kalendas decembris / era D CCC L. / Adefonsus hoc testamentum / a
me factum confirmans (signo) / (Fol. 5 rº B) Sub Christi nomine Adaulfus episcopus (signo). / Sub
Christi nomine Cintila episcopus (signo). / Sub Christi nomine Kindulfus aepiscopus pro teste
(signo). Ego Ermuigius indignus episcopus ubi presents fui (signo). / Reccaredus Calagurritane
sedis episcopus (signo). / In Christi nomine Nunila abba testis (signo) / In Christi nomine Antonius
abba (signo). / In Christi nomine Petrus abba (signo). / Cesaus monachus testis (signo). /
Damundus arcidiaconus (signo). / Stephanus abba testis (signo). / Argericus abba (signo). / (Fol.
Uigila ic testis (signo). / Corbellus ic testis (signo). / Felix ic testis (signo). / Reuelio testis (signo).
/ Busianus ic testis (signo). / Uigila testis (signo) feci. / Fruiulfus (signo). / Crisconius hic testis
(signo). / Goimirus ic testis (signo). / Somna testis (signo) / Alamirus pro teste (signo). / Egicka
testis (signo)./ (Fol. 5 vº B) Hodoinus testis (signo). / Gondemarus ic testis (signo). / Ermoricus ic
testis (signo) / Addaulfus testis (signo). / Fateredus hic testis sub (signo). / Miro testis (signo). /
Suentaricus testis (signo). / Ickila ic testis (signo). / Gudiscalcus ic testis (signo). / Aerulfus pro
teste (signo). / Chintila testis (signo). / Froia testis (signo). / (Fol. 6 rº A) Gundesindus testis
(signo). / Placentius testis (signo). / Britto testis (signo). / Theoda testis (signo). / Iustus ic notuit
(signo). / (Fol. 8 rº A) Leodericus testis (signo). Godesteus testis (signo). Seuerus testis (signo).
Atta testis (signo). Emilianus testis (signo). Serenus (signo). Magitus testis (signo).
Traducción
lumbre, alfa y omega, principio y fin; raíz y linaje de David, lucero resplandeciente de la mañana,
Cristo Jesús que con el Padre y el Espíritu Santo eres Dios bendito sobre todas las cosas por todos
los siglos. Yo Adefonso en todo y por todo vérnulo, (siervo nacido en tu casa), fámulo y criado
tuyo, más aún esclavo tuyo. A Ti hablo, porque hablo de Ti, Verbo del Padre; voy a Ti, ven Tu a
mi; ofrezco votos con lágrimas, suspiros con lamentos, dame Tu que yo goce con los redimidos,
renovando la gloria con los Ángeles. Y porque Tu eres Rey de Reyes, que riges todas las cosas así
divinales como terrenales; que amas, desde antes de comenzar el tiempo, la justicia, y en el
tiempo distribuyes Reyes, Leyes y Juicios, para que alcancen la justicia. Por cuya merced ¡oh
Señor! En los términos de España, como entre los reinos de diversas gentes, resplandeció muy
clara la victoria de los Godos. Mas, como te ofendió la jactanciosa arrogancia de los mismos, en la
Era DCCXLVIIII perdieron con el Rey Rodrigo, la gloria del reino. Con justicia, pues, tuvieron que
soportar el cuchillo de los árabes. De la cual peste salvó tu diestra, oh Cristo, a tu siervo Pelayo, el
cual, sublimado al rango de Príncipe, en lucha victoriosa abatió a los enemigos y, vencedor,
defendió a Cristianos y Asturianos exaltándolos. Cuyo nieto Fruela, esclarecido hijo de su hija, fue
honrado con la gloria del trono del reino. Por él luce fundada en este lugar, que se denomina
Ovetdao, una Iglesia, consagrada en tu nombre y a tu santo nombre dedicada. Hay en ella doce
altares de los doce Apóstoles, y juntamente otra iglesia de Julián y Basilisa, mártires tuyos. Te
rogamos, oh Cristo, que benignamente acojas sus votos y deseos; que piadosamente los
encamines; y dignamente los recibas. Y todo cuanto allí mediante testamento, él concedió,
subscribió, confirmó, nosotros lo confirmamos, jure perenne, en tu honor, para perdón de sus
ofrecemos votos de alabanzas y con ellos te dedicamos también dones y presentes, suplicando
que con la diestra de tu omnipotencia nos protejas lo mismo que al pueblo, que nos has
encomendado y nos hagas vencedores de los enemigos de la fe, con tu triunfadora mano. Y, haz
por don de tu clemencia, que a todos aquellos que permanecieron obedientes y sumisos,
manera que excluidas de aquí, el hambre, la peste, la enfermedad, y la guerra, defendidos con el
escudo de tu protección, se regocijen sintiéndose felices en este mundo, y en el siglo futuro, más
felices aún, posean con los Ángeles los reinos celestiales. Ofrecemos, pues, oh Señor, a gloria de
tu nombre, al santo altar fundado en dicha Iglesia y demás altares de los Apóstoles, lo mismo que
al de Julián y Basilisa, mártires tuyos, en este solar en que nací y en este lugar en que renacido
viví, todo aquello, digo que, añadido aquí según el estilo y tenor de nuestra suscripción,
construido con tu auxilio; todo lo interior con el acueducto, las casas y edificios todos que allí
seda), dos. –Velos de lino, bordados, trece. –Seis frontales para el altar mayor. –Sábanas de altar,
dos. –Un paño de lino para el Evangeliario. –Frontales para los restantes altares, veinticinco. –
Frontales de lino bordados, doce. –Túnicas de los altares, trece. Servicios de plata. –Cruz de plata.
–Cántaro de plata. –Aguamanil de plata. –Candelabro de plata con quince lámparas de vidrio, más
ocho lámparas de plata con otro candelabro. –Incensario de plata. –Otro de bronce. –Cajita de
plata para el incienso. –Ofertorio de plata para el incienso. –Cuenco de oricalco, y biblioteca de
libros…
Mancipia, es decir clérigos sacri-cantores; Nonnello, presbítero. –Pedro, diácono que hemos
adquirido de Paterno, presbítero. –Bulgaranem, diácono que hemos adquirido de Corbelo y Fáfila.
–Secundino, clérigo. –Juan, clérigo. –Vicente, clérigo, hijo de Crescente. –Teodulfo y Nonnito,
Los demás mancipia, a saber, Galindo con su esposa, de nombre Deovota y cuatro hijos, a saber:
Centullo, García, Juan, que hemos recibido de Cristóbal, y su hija Huma que hemos adquirido de
Eliace. –Enace hijo de Salamiro. –Crescente con su esposa Romana y dos hijos que adquirimos de
Theudisinda. –Witerico con cinco hijos adquiridos de Sisenando o de sus hermanos. –Hijos de
Indulfo con su esposa Recesvinda y tres hijos que adquirimos de Juan y de Mirón. –El hijo de
Tuyas son, Señor, todas las cosas, y no te damos sino lo que de tu mano recibimos. Suplicamos
pues ahora a tu extendidísima piedad, por el precio glorioso de tu sangre sagrada y por la invicta
misericordia. Tu, Señor fortísimo, que eres Dios escondido, invisible, Dios de Israel, Salvador, que
mandaste a Jacob volver a la tierra de su nacimiento, y que, edificándote un altar, ofreciese sobre
él sus dones y sacrificios; y a mí, Señor piadoso, librándome de muchas tribulaciones, te plugo
volverme al propio patrio hogar; séate, Señor, acepto este don como te fueron aceptos aquellos
dones de dicho Jacob, siervo tuyo, para que yo te bendiga y más bendiga en todo tiempos, y tu
alabanza esté siempre en mi boca, para alcanzar tu misericordia con todo el pueblo, que trabajó
obediente en esta tu casa, y tanto ayudaron en ella, porque Tu seas su felicidad ahora y siempre
en los siglos de los siglos. Amén. Cualquiera que acrecentase, favoreciese y amparase estas cosas
confirmare; sea él asimismo confirmado, pro don de tu clemencia, heredero del cielo con tus
elegidos y llegue a ver los bienes que hay en la Jerusalén celestial. Mas si alguno robare,
defraudare, o con algún modo de ocasión engañosa presumiere enagenar algo de esto, que yo he
dado; sepa y entienda que aquí en este mundo quede privado de la comunión con Jesucristo y en
el juicio futuro responderá, con nosotros, de sus acciones. Y si alguno de los que hemos concedido
para el servicio de la Iglesia, fugitivo o soberbio, abandonare tal servicio, caiga sobre él el juicio
del Señor y sea por la fuerza reducido a su propio servicio, quedando y permaneciendo siempre en
todo su vigor y perpetua firmeza el tenor de esta nuestra escritura. La cual aquí debajo de nuestra
propia mano firmamos y para mayor firmeza la damos a firmar a los Sacerdotes de Dios y demás
testigos. Fue fecha la escritura de este Testamento y su confirmación el día XVI de las Kalendas de
ADEFONSO, CONFIRMO ESTE TESTAMENTO QUE YO HICE (Cristo) En nombre de Cristo Adulfo,
Obispo (Signo). (Cristo) En nombre de Cristo, Cintila, Obispo (Signo). (Cristo). En nombre de
Cristo, Kindulfo, Obispo presente (Signo). (Cristo). Yo Ermoigio, indigno Obispo que estuve
(Signo). (Cristo). En nombre de Cristo, Nunila, abad (Signo). (Cristo). En nombre de Cristo,
Antonio, abad (Signo). (Cristo). En nombre de Cristo, Pedro, abad (Signo). (Cristo). Cesao, monje,
testigo (Signo). (Cristo). Damundo, Arcediano, (Signo). (Cristo). Esteban, abad, testigo (Signo).
(Cristo). Argerico, abad (Signo). (Cristo). Veremudo, testigo (Signo). (Cristo). Juan, aquí testigo
(Signo). (Cristo). Hermegildo, aquí testigo (Signo). (Cristo). Vigila, aquí testigo (Signo). (Cristo).
Corbelis, aquí testigo (Signo). (Cristo). Félix, aquí testigo (Signo). (Cristo). Revelio, testigo
(Signo). (Cristo). Busiano, aquí testigo (Signo). (Cristo). Vigila, testigo puse una cruz (Signo).
(Cristo). Fruiulfo (Signo). (Cristo). Crisconio, aquí testigo (Signo). (Cristo). Goimiro, aquí testigo
(Signo). (Cristo). Somna, testigo (Signo). (Cristo). Alamiro, pro testigo (Signo). (Cristo). Egica,
testigo (Signo). (Cristo). Hodoino, testigo (Signo). (Cristo). Gundemaro, aquí testigo (Signo).
(Cristo). Lumorico, aquí testigo (Signo). (Cristo). Adaulfo, testigo (Signo). (Cristo). Fataredo, aquí
testigo (Signo). (Cristo). Miron, testigo (Signo). (Cristo). Teudemiro testigo (Signo). (Cristo).
Hebregulfo, testigo (Signo). (Cristo). Sucusario, aquí testigo (Signo). (Cristo). Ickila, aquí testigo
(Signo). (Cristo). Gudiscalco, aquí testigo (Signo). (Cristo). Gerulo, pro testigo (Signo). (Cristo).
(Cristo). Gundesindo, testigo (Signo). (Cristo). Placencio, testigo (Signo). (Cristo). Brito, testigo
(Signo). (Cristo). Teoda, testigo (Signo). (Cristo). Justo, aquí notario (Signo).
(Cristo). Teodorico, testigo (Signo). (Cristo). Godesteo, testigo (Signo). (Cristo). Genciso, testigo
(Signo). (Cristo). Atta, testigo (Signo). (Cristo). Emiliano, testigo (Signo). (Cristo). Sereno, testigo