თემურ-ბაბლუანი-მზე-მთვარე-და-პურის-ყანა.pdf

თემურ ბაბლუანი
მზე, მთვარე და პურის ყანა
მიძღვნა
ლია, შენ გიძღვნი ამ ამბავს, ბოდიში ძალიან ბევრი რამის გამო და მადლობა
ყველაფრისათვის. მიყვარხარ.
1968 წლის ზაფხულის დასაწყისისათვის ჩემი ერთადერთი შარვალი საბოლოოდ

ასცდა კოჭებს და მოშიშვლებული წვივები მიჩანდა. თან უკან ისე გაიცრიცა,
ფრთხილად ვჯდებოდი და მერე ადგომისას ხელით ვსინჯავდი, ვამოწმებდი, მთელი
იყო თუ არა. ახალი შარვლის საყიდელი ფული კი არ მქონდა. მამაჩემს ვთხოვე,
მაგრამ არ მომცა — ეგ ჯერ კიდევ გაძლებს, ფრთხილად იხმარეო. ასე რომ, სხვა გზა
არ მქონდა და არც დრო იცდიდა, თვითონ უნდა მეღონა რამე.
გვიან ღამით ვარანცოვის ხიდი ტრამვაით გადავიარე და კათოლიკურ

ეკლესიასთან ჩამოვხტი. იქიდან მეშვიდე საავადმყოფომდე არც ერთი ეზო არ
გამომიტოვებია — შევდიოდი და თუ სადმე სარეცხი იყო გაფენილი, გაფაციცებით
ვათვალიერებდი, მაგრამ შარვალს ვერსად მოვკარი თვალი.
— რაშია საქმე, ეს კაცები სად გაქრნენ? — მიკვირდა, — თუ შარვლები აღარ

სჭირდებათ-მეთქი.
ასე შორს იმიტომ წამოვედი, რომ იქ, ჩემს უბანში, შარვლის მოპარვა სარისკო
იყო. პატრონს რომ ეცნო, მერე რა უნდა მექნა? ისევ უშარვლოდ დავრჩებოდი.
საავადმყოფოსთან შევისვენე. ხალათის ჯიბეში ორი კარგი ბიჩოკი მქონდა და

ორივე მოვწიე. მერე მარჯვნივ ავუყევი აღმართს, გავცდი თაღს და პატარა ეზოში
შევედი. იქ აგურის ხუთსართულიანი ძველი შენობა იდგა. ფანჯრებში არსად სინათლე
არ ენთო, მარტო სადარბაზოს თავზე ბჟუტავდა ჭუჭყიანი ნათურა.
სიბნელეში, მეხუთე სართულის რკინის აივანზე, თოკზე დაკიდებული შარვლის

კონტური გავარჩიე და გამიხარდა. მისადგომად არ იყო ადვილი, მაგრამ ბევრი აღარ
მიფიქრია, ფეხსაცმელები გავიხადე, იქვე კედლის ძირში დავტოვე და საწვიმარ მილს
ფრთხილად ავუყევი, ვცდილობდი, არ მეხმაურა.
ის იყო მესამე სართულს ავცდი, უკან შარვლის გაცრეცილი ნაწილი ყველა

მიმართულებით გაირღვა და ნაფლეთებად იქცა. საცვალი არ მეცვა და ამ შემთხვევამ
ღამის სიგრილე კიდევ უფრო საგრძნობი გახადა. — კიდევ კარგი, ასეთი რამე
დღისით რომ არ მოხდა-მეთქი, — გავიფიქრე.
გავუსწორდი მეხუთე სართულის აივანს და სუნთქვა შემეკრა, ახლოდან

გარკვევით ჩანდა, თოკზე ჯინსის შარვალი შრებოდა. ჯინსის შარვალი იმ დროისათვის
თბილისში დიდი იშვიათობა იყო, აქა-იქ თუ ეცვა ვინმეს. დიდი ხანი არ იყო გასული,
რაც ებრაელების უბანში გამოჩნდა გასაყიდად და ძალიან ძვირი ღირდა.
ფანჯრის რაფას მივწვდი, მერე აგურებს შორის თითების ჩასაჭიდსა და ფეხის

წვერის დასადგმელს ვპოულობდი და ასე კედელზე დაკიდებული მივიწევდი
აივნისაკენ. გადავედი მოაჯირზე და ჩავცუცქდი.
არის წუთები, როდესაც სიჩუმეს ვერაფერი შეედრება.
ნამიანი შარვალი თოკიდან ფრთხილად ჩამოვხსენი, ჩაცმა არც მიფიქრია, წელზე

შემოვიხვიე და უკან გავბრუნდი. მშვიდობიანად დავეშვი დაბლა, ჩავიცვი
ფეხსაცმელები, გავცდი თაღს და ქუჩას სირბილით გავუყევი. ლამპიონების შუქს
ვერიდებოდი, ბნელ ადგილებს ვარჩევდი.
გათენებას ბევრი არაფერი უკლდა, უბანში რომ ამოვედი და ბაღის

შესასვლელთან შევისვენე. არ ჩაიარა ღამემ ცუდად, თავს უკვე მდიდარ კაცად
ვთვლიდი. ახლა ხაიმა უნდა მენახა. — ნეტა სახლში დამხვდეს-მეთქი! — ვინატრე.
ჩვენი სახლები ერთმანეთის გვერდით იდგა. ორივე ოთხსართულიანი იყო და

ორივე ერთნაირად სქელი თუნუქით გადახურული. ერთი დიდი საერთო ეზო
გვქონდა, სადაც ბავშვობის დროს ფეხბურთს ვთამაშობდით, საიდანაც დაიწყო
სინამდვილეში ეს სამყარო ჩემთვის.
ხაიმას სახლისაგან განსხვავებით, ჩემს სახლს ეზოს მხრიდან სხვენამდე

დახვეული კიბე მიუყვებოდა. ავუყევი იმ კიბეს, გავიარე სხვენი და მერე სახურავიდან
ქალაქს გადავხედე. თბილისის ზღვის მხარეს ჯერ ისევ ჩაბნელებული ცის კიდე
ვარდისფრად იყო შეფაკლული. არსენალის მთის ძირში საბარგო მატარებლის
გრძელი შემადგენლობა აზერბაიჯანისაკენ მიექანებოდა. ბორბლების დაგადუგის ხმა
აქამდე აღწევდა.
გადავედი ხაიმას სახლის სახურავზე და სამტრედესთან შევჩერდი, მტრედებმა

გურგური ატეხეს. ის სამტრედე ჩემი და ხაიმას საკუთრება იყო, ოცდაათი მტრედი
გვყავდა. ერთად რომ აიჭრებოდნენ ჰაერში და უბანს წრეს არტყამდნენ, მართლა
სასიამოვნო სანახავი იყო.
შეჩერებით კი იმიტომ შევჩერდი, რომ მოპირდაპირე სახლის ბოლო სართულის

ჩაბნელებულ ფანჯარაში, მოულოდნელად, სულ რამდენიმე წამით, სუსტი სინათლე
გაკრთა და დავინახე, როგორ მოუკიდა სიგარეტს ძია ჩარლიკამ. მარტო არ იყო, მის
წინ ვიღაც მელოტი კაცი იდგა და მომარჯვებული ფოტოაპარატი ხაიმას
ფანჯრებისათვის ჰქონდა დამიზნებული. — ახ, შე ნაბოზვარო-მეთქი! — გავიფიქრე.
ყოველი შემთხვევისათვის, სამტრედეს ამოვეფარე და ეზოს მხარეს ჩავიწიე.
ის ძია ჩარლიკა ახალი, ასე ორი თვის გადმოსული იყო ჩვენს უბანში, თავს
რკინიგზის ინჟინრად ასაღებდა და სულ გაღიმებული დადიოდა, მისალმებას ვერ
დაასწრებდი. — აი, ნაღდი კაცი ეგ არისო! — თქვა ერთხელ მამაჩემმა, მიზეზი კი ის
იყო, რომ იმან ჩექმების შეკეთებაში, ხუთი მანეთის ნაცვლად, შვიდი მანეთი
გადაუხადა.
ჩავიარე სახურავი და ეზოში გადავიხედე. არავინ არ ჩანდა. ხაიმას შუშაბანდის

ღია სარკმელი ვიპოვე, დავეკიდე საწვიმრის ღარზე, გავძვერი სარკმელში და
ფანჯრის ჩარჩოს ჩავუყევი. დავდექი იატაკზე და ცოტა ხნის მერე ფეხის წვერებზე
მივუახლოვდი სანახევროდ გამოღებულ კარს, საიდანაც ლაპარაკი ისმოდა.
გავჩერდი და ფრთხილად შევიხედე. ხაიმას ბიძები ვიღაც ხნიერ კაცთან ერთად

მაგიდასთან ისხდნენ და ჩაის სვამდნენ. ეს იყო სულ, სხვა არაფერი ხდებოდა, იმედის
გაცრუება ვიგრძენი.
ნეტა რატომ იდგა ის ორი ნაბოზვარი ფანჯარასთან ფოტოაპარატით-მეთქი? —

გავიფიქრე და ყოველი შემთხვევისათვის, ცოტა ხანს მივაყურადე, მაგრამ
მნიშვნელოვანი ვერაფერი გავიგონე. ახლად შემოსული ბოსტნეულის ფასებზე
ლაპარაკობდნენ.
უკან დავიხიე, შემოვბრუნდი და პირი გავაღე. ჩემ წინ მაღალი, წვერებიანი კაცი
იდგა და იღიმებოდა. იმოდენა კაცი ისე ჩუმად როგორ მომეპარა, მართლა გასაკვირი
იყო.
მეც გავუღიმე და თვალი ჩავუკარი, — ხაიმას ძმაკაცი ვარ-მეთქი.
— ვიცი, ჯუდე გქვია, მეჯღანე გოგიას ბიჭი ხარო.
მე პირველად ვხედავდი და იმან ამ დროს მარტო ჩემი კი არა, მამაჩემის სახელიც

იცოდა და საქმიანობაც.
— ვინა ხარ-მეთქი?!
— ხაიმას ნათესავი ვარო, — მერე ჯინსზე მანიშნა, — კარგად გაიყიდებაო.
— ხომ არ აიღებ-მეთქი?
— არა, მე სხვა საქმიანობას ვეწევიო.
კარს ხაიმას უმცროსი ბიძა მოუახლოვდა, მე არ ვუყვარდი, თარსად მთვლიდა

და რომ დამინახა, მოიღუშა.
— ეს საიდან გაჩნდა აქო? — ჰკითხა წვერებიანს.
— ორი წუთის წინ გადმოძვრა ფანჯრიდანო.
ის გაბრაზდა. — ამ სახლში მარტო ხაიმა არ ცხოვრობსო.

დავხარე თავი და ხაიმას ოთახისაკენ გავუყევი.
— წაეთრიე აქედანო! — მომაძახა.
ვითომ არ გამიგონია. გავიარე შუშაბანდი და მუხის ხის სქელი კარი შევაღე. ხაიმას
რკინის საწოლზე პირაღმა ეძინა, თხელი საბნიდან ფეხები ჰქონდა გამოყოფილი.
ფეხისგულზე შევუღიტინე თუ არა, თავი ასწია.
— მე ვარ-მეთქი, — მერე სინათლე ავანთე, ჯინსი მოვიხსენი და დავანახვე.
— კარგიაო, — დააქნია თავი და მზერა ჩემს დაფლეთილ შარვალზე გადაიტანა,

— შარვალი გჭირდებაო? — მიხვდა, რატომაც მივაკითხე.
— ხო-მეთქი.
ჩაფიქრდა. — კარგი, აიღე, ოღონდ სამი საათისთვის უნდა დამიბრუნოო.
საქმე იმაში იყო, რომ იმასაც იმ ერთი შარვლის მეტი არ ჰქონდა.
— უფრო ადრე დაგიბრუნებ-მეთქი.
შარვალს რომ ვიცვლიდი, მოვუყევი, რაც დავინახე სახურავიდან. ყურადღებით

მისმენდა, მერე თვალები მოჭუტა და ჩარლიკას მწარედ შეაგინა.
— როგორ ფიქრობ, რატომ გჩითავენ-მეთქი?
— ეგ ჩემს ბიძებს ჰკითხე და გეტყვიან, შენ არაფერს დაგიმალავენო.
ეჭვმა გამკრა, რაც მოისმინა, მისთვის არ იყო მთლად ახალი ამბავი.
— დიდი მადლობა-მეთქი, — სხვა რა უნდა მეთქვა.
— ეგ ნაგავი აქ არ დატოვო, მოაშორეო!
ავიღე ჩემი შარვლის ნარჩენები და კარისაკენ წავედი.
— არ დაიგვიანოო, — მომაძახა.
ებრაელების უბანში ნაცნობ გადამყიდველებს ჩამოვუარე, ჯინსს ას მანეთად

ვაფასებდი.
— მერე ჩვენ რა ვქნათ? რამდენად უნდა გავყიდოთო?

ორი საათი სულ ტყუილად დავკარგე და ვისაც პირველად შევევაჭრე, ისევ
იმასთან მივბრუნდი. მომცა ოთხმოცი მანეთი და გავუდექი ნავთლუხის ბაზრისაკენ.
ნავთლუხის ბაზარი მაშინ ყველაზე იაფი ბაზარი იყო ქალაქში. პირველად

შარვალი ვიყიდე, ჩავიცვი და — ესეც ასე-მეთქი, — შვებით ამოვისუნთქე. მერე ლურჯი
ხალათი მოვიზომე, ტანზე კარგად მომერგო, თან ფერი მომეწონა, შევიკარი ღილები
და ფული გადავიხადე. იქიდან ფეხსაცმელების ფარდულში გადავინაცვლე და ისეთ
ბატინკებში ჩავყავი ფეხები, ადრე რომ ვერც ვიოცნებებდი.
ჩემი ძველი ფეხსაცმელები ხუთჯერ იყო შეკეთებული, მე თვითონ შევაკეთე,

მამაჩემის იარაღებით. ორჯერ სიგრძეში გავზარდე, ასე რომ, მთლად ფეხსაცმელებს
არ ჰგავდა, მაგრამ ფეხშიშველა სიარულს სჯობდა. ახლა ავიღე და ძველ
დაფლეთილ მაიკასთან ერთად, სანაგვე ყუთში გადავუძახე.
მანუშაკასათვის ადეკალონი „კარმენი“ მინდოდა მეყიდა. იმ „კარმენის“ ძებნაში

ლურჯი იასამნებით მოქარგული, შალის თეთრი ჟაკეტი დავინახე, მომეწონა და ბევრი
აღარ მიფიქრია, — გაახვიე-მეთქი! — ვუთხარი გამყიდველს.
ფული გადავუხადე და იმანაც გაახვია. წამოვედი, მაგრამ ხაიმას შარვალი დამრჩა

იქ, ტრამვაიში აღმოვაჩინე, რომ აღარ მქონდა და რა მექნა, დავბრუნდი უკან.
გამყიდველი ჩემზე ორი წლით თუ იქნებოდა უფროსი. — რის შარვალი, რა შარვალი,
აქ არაფერი დაგრჩენიაო.
არადა, მახსოვდა, დახლზე როგორ დავდე.
— გაიხსენე, თორემ ამ მაღაზიას დაგიწვავ-მეთქი!
მეორე გამყიდველმა ხაიმას შარვალი მუყაოს დიდი ყუთიდან ამოიღო და

დამანახვა.
— ეს არისო?
დავუქნიე თავი. გაახვია ისევ ქაღალდში და მომაწოდა. მერე იმ ახალგაზრდას

უსაყვედურა: — რა შარვალი ეგაა, შარს რომ შოულობო?!
პირველი საათისათვის ხაიმას შარვალი მეზობლის პატარა ბიჭს ამოვუდე

იღლიაში, — ეს ხაიმას აუტანე-მეთქი, — და მანუშაკას სანახავად გავუყევი.
პარიკმახერი გარიკა რომ იყო ჩვენს უბანში, მანუშაკა იმ გარიკას ქალიშვილი იყო.
გარიკას ბიჭიც ჰყავდა, სურენა. ის ჩემზე და მანუშაკაზე შვიდი წლით იყო უფროსი.
სულ საპარიკმახეროში იჯდა და ჟურნალებს კითხულობდა, ხანდახან პატარა ბავშვებს
კრეჭდა, დიდებს გარიკა არ აკარებდა — როცა დაჭკვიანდები, მერეო.
მე მანუშაკა საბავშვო ბაღიდან მიყვარდა. სკოლაშიც ერთად ვსწავლობდით,

მაგრამ მანუშაკას მეექვსე კლასის ბოლოს, ყოფაქცევის გარდა, ყველა საგანში
ორიანი გამოჰყვა და დაანება სწავლას თავი. მე როგორღაც მივაღწიე ბოლო
კლასამდე და იმ დროისათვის ერთი გამოცდა მქონდა ქართულ წერაში დარჩენილი.
თუ დავწერდი ისე, როგორც საჭირო იყო, ავიღებდი ატესტატს.
მაშინ მანუშაკა გზაში შემომხვდა, სახლიდან პურის საყიდლად იყო გამოსული.

თავიდან ვერ მიცნო და დამაშტერდა, მერე წამოწითლდა. ყოველთვის ასე
ემართებოდა, მომკრავდა თვალს თუ არა, წამოწითლდებოდა.
— ეს შენა ხარო?!
— შენთან მოვდიოდი-მეთქი.
უკან დაიხია და შემათვალიერა.
— პირს რომ დაიბან, ეგ ტანსაცმელი კიდევ უფრო მოგიხდებაო.
— რა მაჩნია-მეთქი?
— ლოყა და ყური გაშავებული გაქვსო.
გამახსენდა, წინა ღამით როგორ მივუყვებოდი საწვიმარ მილს და რატომღაც

გუნება გამიფუჭდა. შემატყო და შეწუხდა.
— რა მოგივიდაო?
— ყველაფერი რიგზეა-მეთქი.
მართლა ყველაფერი რიგზე იყო. ვაჭრობის მერე 35 მანეთი დამრჩა, არც ამდენი
ფული მქონია როდისმე და არც ასე კარგად ჩაცმული ვყოფილვარ. პირს დავიბანდი,
ბოლობოლო, პირის დაბანას რა უნდოდა?! ვერ მივხვდი, რა დამემართა და
მიკვირდა. მერე იმ შეხვედრას რომ ვიხსენებდი, ყოველთვის ერთი და იგივე დასკვნა
გამომქონდა — ეს წინათგრძნობა იყო.
მანუშაკას საჩუქარს ქაღალდი შემოვაცალე და გავუწოდე.
— აი, ეს შენ-მეთქი.
გაუხარდა და შემომცინა. ჟაკეტი ჩაიცვა და ხტუნვა-ხტუნვით შემომირბინა

ირგვლივ. — მიყვარხარო! — მითხრა.
საპარიკმახეროს რომ ჩავუარეთ, გარიკამ ფანჯრიდან გამოგვხედა, რაფიკას

პარსავდა, მიტოვება და გარეთ გამოსვლა ვერ გაბედა, ასე რომ, მარტო წარბების
აწევით შეაფასა ჩვენი ახალი ჩაცმულობა.
შევნიშნე, სარკიდან რაფიკა მანუშაკას აკვირდებოდა და გულზე რაღაცამ

უსიამოვნოდ გამკრა. მანუშაკამ კიდევ, ვითომც არაფერი, დაამატა: — ეგ რაფიკა ამ
ბოლო დროს რაღაც სხვანაირად მიყურებსო.
— მერე შენ რას ფიქრობ-მეთქი?

— რას ამბობ, რომ ვუყურებ, გული მერევაო.
რაფიკა კანონიერი ქურდი არ იყო, წოდება არ ჰქონდა, მაგრამ კრიმინალურ

სამყაროში სერიოზული ავტორიტეტით სარგებლობდა. უბნის ინსპექტორი თემურ
თემბრიყაშვილი ახლოს არ ეკარებოდა, თითქოს ეშინოდა მისი. ამბობდნენ, დაბლა
ებრაელების უბანში არალეგალურად მოვაჭრეებს აკონტროლებს და იმ ვაჭრობიდან
კარგი ფული შემოსდისო.
ტროკადეროს ნათქვამი გამახსენდა, — ყველაზე დიდი ვაჟკაცი ცხრაგრამიანი

ტყვიააო, — და გაღიზიანებულმა გავიფიქრე, — თუ მართლა რამე დააპირა,
დავხვდები სადმე ბნელში და შუბლში ტყვიას დავაჯახებ-მეთქი.
მანუშაკას კი დავუჯერე, რატომ არ უნდა დამეჯერებინა?! რაც თავი მახსოვდა,

ჩემთვის ერთი ტყუილიც არ უთქვამს. თავის ძმასავით მთლად არა, მაგრამ მაინც
საგრძნობლად მოიშტერებდა. ისეთი გულკეთილი და გულუბრყვილო იყო, მთლად
ნორმალური როგორ იქნებოდა, მაგრამ მე მგონი, სწორედ ამიტომაც მიყვარდა.
პურის მაღაზიასთან სანამ ერთმანეთს დავშორდებოდით, შევთანხმდით,

გამოვიძინებდი და მერე, საღამოს, კინოში წავიდოდით.
პურის მაღაზიასა და გასტრონომს შორის მოქცეული პატარა ფართობი ჟანგიანი

თუნუქის ფურცლებით იყო გადახურული, წინ კედელი არ ჰქონდა. სახურავის ქვემოთ
რკინის დაბალი მაგიდა იყო მიწაში ჩაცემენტებული. იმ მაგიდის იქით იჯდა მამაჩემი
და სანახევროდ ღია ცის ქვეშ, ზამთარ-ზაფხულ ძველ ფეხსაცმელებს ამთელებდა.
თავისი ხელობა მეც შემასწავლა და როცა ბევრი საქმე ჰქონდა,, ვეხმარებოდი.
— შენ რა გიჭირს, — მითხრა ერთხელ, — ამ ჩემს საქმეს შენ გიტოვებ, ასე რომ,
პურის ფული არასოდეს მოგაკლდებაო.
დედაჩემი ომის დროს ლტოლვილებს ჩამოჰყოლია რუსეთიდან თავის კოჭლ

დეიდასთან ერთად. დეიდა მალე მოუკვდა და დარჩა მარტო. მერე მამაჩემი გაიცნო
და მე გავჩნდი. ასე რომ, ენა რუსულად ავიდგი. შემორჩენილი ერთადერთი
ფოტოსურათის მიხედვით თუ იმსჯელებდი, იტყოდი, რომ ლამაზი ქალი იყო, ყოველ
შემთხვევაში მე ასე მეჩვენებოდა. ოთხი წლის ვიყავი, როდესაც ერთ დღეს სახლიდან
გავიდა და აღარ დაბრუნდა, მიგვატოვა. მახსოვს, სულ კარებისაკენ ვიყურებოდი და
ველოდებოდი, მაგრამ მერე, როცა მამაჩემმა კარები სხვა ფერის საღებავით
გადაღება, მოლოდინის ის სასიამოვნო განცდა გაქრა.
მამაჩემის მეორე ცოლს მაყვალა ერქვა. სოფლიდან ახალი ჩამოსული იყო,

ჩვენთან უბანში, პურის მაღაზიაში გამყიდველად რომ დაიწყო მუშაობა. თავიდან ერთი
სიმპათიური ქურთი ჟიმავდა, მერე თენგოიამ დაადგა თვალი და იმ ქურთს იმ პურის
მაღაზიაში პურის ყიდვა აუკრძალა.
თენგოია ჯანიანი აყლაყუდა იყო, ცირკის უკან, საცურაო აუზში მუშაობდა

ადმინისტრატორად. ძალიან კარგად ჩხუბობდა და ვისაც იცოდა, რომ მოერეოდა,
ადამიანად არ თვლიდა. უბანში ზრდილობიანად რაფიკას გარდა, თითქმის არავის
არ ელაპარაკებოდა.
ჩაკეტავდნენ კარს ის და მაყვალა და მიდი-მოვდივარ, უბერავდნენ დახლის უკან.

მე თვითონ მინახავს ფანჯრიდან, მაყვალას მაღლა აშვერილი ფეხები როგორ
ირხეოდნენ რიტმულად ფუნთუშების ფონზე. ამ დროს გარეთ პურის საყიდლად
მისული ხალხი იდგა, რა ექნათ, ელოდებოდნენ.
ჰოდა, მამაჩემმა, რომლის თვალწინაც ხდებოდა ეს ყველაფერი, ის მაყვალა

ცოლად მოიყვანა. დედაჩემთან ოფიციალურ ქორწინებაში არ იმყოფებოდა, ასე რომ,
პრობლემა არ შეჰქმნიათ, წავიდნენ ზაქსში და მოაწერეს ხელი.
ჩვენ მესამე სართულზე ერთოთახიანი ბინა გვქონდა პატარა შუშაბანდით.

მაყვალას გამოჩენის შემდეგ მე იმ შუშაბანდში ვიძინებდი. გავიდა დრო და ჯერ ერთი
ბიჭი გაჩნდა, მერე — მეორე. ადგილი აღარ იყო და სხვენზე, საკუჭნაოში
გადავბარგდი.
მე და მამაჩემმა იქ ძველი რკინის საწოლი ავიტანეთ, ავაწყვეთ და ფანჯარასთან

დავდგით. ცემენტის იატაკი გულდაგულ მოვრეცხე და დავიწყე ჩემთვის ცხოვრება,
არც არავინ მაწუხებდა და არც არავის ვაწუხებდი.
კედლის ძირში გათბობის მსხვილი მილი გადიოდა და ზამთარში სიცივე

ვერაფერს მაკლებდა. ზაფხულში, მზე რომ დააჭერდა, თუნუქის სახურავი ისე
ხურდებოდა, იქ ვერ გაჩერდებოდი. ისე, სხვა დროს არა უშავდა, მით უმეტეს, თუ
წვიმდა.
ახლა შევაღე კარი, გავიხადე ახალი ტანსაცმელი და ფრთხილად გადავკიდე

სკამზე. სანამ დავწვებოდი, აზრად მომივიდა, არ იქნებოდა ცუდი, პატარა ნოხს თუ
ვიყიდდი და დავაფენდი საწოლის წინ.
გამახსენდა, პირი რომ მქონდა დასაბანი, მაგრამ სხვენში წყალი არ მოდიოდა,

ეზოში უნდა ჩავსულიყავი. არადა, ძილი თავს მართმევდა. — არა უშავს, მერე
დავიბან-მეთქი, — და ღამის სამ საათამდე მეძინა.
რომ გამომეღვიძა, არსენალის მთის ძირში გაქანებული საბარგო მატარებლის

ხმა შემომესმა, შევწუხდი. გამოვიდა, რომ მანუშაკა მოვატყუე, კინოში ხომ უნდა
წამეყვანა.
მერე ეზოში ონკანთან პირს დიდხანს ვიბანდი.
— აწი რაღა უნდა მაჩნდეს-მეთქი! — დავკეტე ონკანი და ქუჩაში გამოვედი.

სიგარეტი არ მქონდა და ასფალტზე ნამწვებს დავუწყე ძებნა. ასე აღმოვჩნდი
მოედანზე და მამაჩემის სამუშაო მაგიდის წინ თენგოია დავინახე.
თენგოიას ჩვევად ჰქონდა, გათენებისას გამოჰყავდა თავისი ფინია ძაღლი

სასეირნოდ და ქუჩებში დაბორიალებდა. ძაღლს ბესტერა ერქვა და როგორც
ამბობდა, ძმასავით უყვარდა. მართალია, ეს უკვე აღარ იყო ის თენგოია, მთელი
ბავშვობა შიშის ზარს რომ მცემდა, მაგრამ მაინც დავიძაბე. იდგა და მიყურებდა. მეც
ვიდექი და ვუყურებდი. ბოლოს გადავწყვიტე და — შენი დედაც-მეთქი! — შევაგინე.
ახლა მოკლედ მოგიყვებით, რაში იყო საქმე:
ჩემი პირველი ნახევარძმა რაც უფრო იზრდებოდა, მით უფრო ემსგავსებოდა

თენგოიას. ბოლოს მსგავსება იმდენად აშკარა გახდა, რომ უბანში დიდი თუ პატარა
თენგოიას ბიჭს ეძახდა.
როგორც იყო, მამაჩემიც მიხვდა რაღაცას და ხასიათი შეეცვალა, აგრესიული

გახდა. მახსოვს, იჯდა სკამზე, ხელში ჩაქუჩი ეჭირა და გაოგნებული მიშტერებოდა წინ
დაყრილ ჯღანებს. მივხვდი, ეჭვები სტანჯავდა! შემეცოდა, მაგრამ მე რა უნდა მეღონა,
რისი შეცვლა შემეძლო?!
მერე სმა დაიწყო. მუშაობას რომ მორჩებოდა, ლოთებთან ერთად, გასტრონომში

ერთ ბოთლ არაყს გამოცლიდა და ბარბაცით აუყვებოდა სახლის კიბეებს, თან
ჩანთებს მიათრევდა. ჩანთებში სამუშაო იარაღები და შესაკეთებელი ჯღანები ელაგა.
დიდი სიამტკბილობით არც ადრე გამოირჩეოდნენ, მაგრამ მაშინ ძალიან დაეძაბათ
ურთიერთობა, ყოველღამე დაბლიდან მამაჩემის ღრიალი და მაყვალას კივილი
მესმოდა.
ერთ წვიმიან ღამეს აბსოლუტურად ფხიზელი ამოვიდა ჩემთან სხვენში, ჩამოჯდა

სკამზე და მეკითხება: — ეს შენი ძმები ვისა ჰგვანანო?
არ გავეცი ხმა.
— თქვი, ნუ გერიდებაო!
— შენ რა, თვითონ თვალები არა გაქვს-მეთქი?
— თქვიო!
მეც ავდექი და ჯერ უფროსი ბიჭი შევადარე თენგოიას და მერე უმცროსზე

გადავედი: — პურის მანქანაზე რომ მუშაობდა ექსპედიტორად ვალოდა, თუ გახსოვს-
მეთქი?
ისე შეიშმუშნა, მივხვდი, მარტო ის არ იყო, რომ ახსოვდა, უფრო შორს იყო
წასული.
— თავი მსხალს მიუგავდა, ცხვირი ნიკაპამდე სწვდებოდა, ხომ ზუსტად ვამბობ-

მეთქი?!
არ მიპასუხა.
— ჰოდა, ახლა შეადარე შენს უმცროს ბიჭს, ხო, შეადარე. ხალხი არც მაგას
დაუკარგავდა მამის სახელს, მაგრამ ის ვალოდა დიდი ხანია, აქ არ გამოჩენილა,
აღარ ახსოვთ-მეთქი.
რაღაცნაირად გამოლენჩებული მიყურებდა, მერე წამოდგა, ფანჯარასთან მივიდა

და ჩაბნელებულ ქალაქს გახედა.
უცნაური განწყობა დამეუფლა, თან მეცოდებოდა, თან მეზიზღებოდა. ცოტა ხანს

შევიცადე და მერე გულმა არ მომითმინა და მაინც ვუთხარი: — შენ ისეთი შტერი კაცი
ხარ, სულაც არ გამიკვირდება, მეც რომ არ ვიყო შენი შვილი-მეთქი.
თავი გააქნია და შემობრუნდა.
— დედაშენი წესიერი ქალი იყოო.
— წესიერი თუ იყო, რატომ მიგვატოვა-მეთქი?
— ვღალატობდი, გაიგო და არ მაპატიაო.
— სულ ეგ იყო? რაღაც არა მჯერა-მეთქი.
— კი, სულ ეგ იყოო.
აღარ შევეკამათე.
— იცი, ვისთან ვღალატობდი? მაზავეცკაიასთანო.
ის მაზავეცკაია ჩვენ მეზობლად ცხოვრობდა მეორე სართულზე, მუსიკის

მასწავლებელი იყო.
გამეცინა.
— რა იყო? მაშინ ჯოხით კი არ დადიოდა, მშვენივრად გამოიყურებოდაო.
— მერე ეგ მოგეყვანა ცოლად, არ გიღალატებდა და მაგისი სამოთახიანი ბინაც

ჩვენ დაგვრჩებოდა, მაგან არა მგონია, კიდევ დიდხანს იცოცხლოს-მეთქი.
თავი დახარა და იატაკს დააშტერდა.
მერე ვფიქრობდი, — იმ ჩემმა ნათქვამმა ხომ არ დააყენა იმ ჭკუაზე-მეთქი? —

მეორე დღეს მოხიკა თავის ბარგი-ბარხანა და მაზავეცკაიას შეუსახლდა.
იმან სიხარულით მიიღო, მაზავეცკები პოლონელი ბარონები ყოფილან და

მამაჩემის წარმომავლობას მისთვის გადამწყვეტი მნიშვნელობა ჰქონდა. — თავადო
გიორგიო! — ასე მიმართავდა.
ერთხელ მე მითხრა: — შენი წინაპრები სახელგანთქმული ფეოდალები იყვნენ,
ბიზანტიელ და არაბ ისტორიკოსებსა ჰყავთ მოხსენიებული თავიანთ ნაშრომებში, ასე
რომ, შენ შენი გვარით უნდა ამაყობდეო.
საინტერესო იყო, სად უნდა მეამაყა? მთელი ქვეყანა წითელი დროშებით იყო
მოფენილი.
მამაჩემი ხუთი წლის ყოფილა, კომუნისტებმა მშობლები რომ დაუხვრიტეს,

უპატრონო ბავშვთა თავშესაფარში გაიზარდა. კიდევ კარგი, მეჯღანეობის შესწავლა
მოახერხა და, როგორც თვითონ ამბობდა, გადარჩა, ცხოვრებაში არ დაიკარგა.
მაყვალა თავიდან თითქოს კმაყოფილი ჩანდა, — როგორც იქნა, მოვიშორე ეგ

ბებერი ჯაგლაგიო. — მაგრამ სასამართლოში გაყრაზე უარი განაცხადა და მახინჯი,
გულკეთილი მოსამართლე ქალი კინაღამ აატირა.
— მზადა ვარ, ყველაფერი ვაპატიო და შევურიგდეო, — ძალიან შთამბეჭდავი

გამოსვლა ჰქონდა, რომ არ მცოდნოდა, ვინ იყო, ალბათ დავუჯერებდი, — მე
ცხოვრებაში სხვა კაცი არ მყოლია, ეს ბავშვები მაგისია, მაგრამ თავისი ბებერი,
გარყვნილი საყვარლის გამო ამბობს ჩვენზე უარსო.
რა ექნა, მისი ცხოვრება იცვლებოდა, ეს ცვლილებები კი არაფერ კარგს არ

უქადდა და დაფრთხა. ალიმენტი, რომლის გადახდასაც მამაჩემს დააკისრებდნენ,
როგორც ექთანმა ელიკომ თქვა, მარტო პურის ფულადაც არ ეყოფოდათ.
— მე მორწმუნე ვარ და ყოველდღე ვლოცულობ, რომ გონს მოეგოს და ოჯახს

დაუბრუნდესო.
ბოლოს მოსამართლემ მამაჩემს ცხრა თვე მისცა მოსაფიქრებლად: — ამ ხნის

განმავლობაში თუ ისევ ამ ჭკუაზე დარჩები, მაშინ გაგყრითო.
მამაჩემი შეწუხებული იყო, მაზავეცკაიასთან აპირებდა ხელის მოწერას. მიაჩნდა,

რომ მაზავეცკაიას სამოთახიანი ბინა ღირდა კიდევ ერთ ქორწინებად, არ იყო
სახუმარო საქმე.
— არა უშავს, ცხრა თვე არც ისე დიდი დროა, მალე გაირბენსო, — ამშვიდებდა
მაზავეცკაია, — ყველაფერი კარგად იქნებაო.
როგორც გავიგე, მაყვალას სასამართლოს მერე მამაჩემი უნახავს და შერიგება

უთხოვია, მაგრამ ის კატეგორიულ უარზე დამდგარა, — ერთი მაინც რომ იყოს ჩემი,
კიდევ ხო, ჯანდაბას, გაპატიებდიო, მაგრამ ახლა არა, შენ შენთვის და მე ჩემთვისო.
— სძულდა მაყვალა, რომ დაინახავდა, ფითრდებოდა. მიკვირდა, ხომ იცოდა, ვინც
იყო, რომ მოჰყავდა, კარგს რას ელოდა?
ჩემი ყოფილი ნახევარძმები დროდადრო მოედანზე გამოჩნდებოდნენ, მამაჩემს

აგინებდნენ და ქვებს ესროდნენ. ოღონდ ეგ მაშინ, მე თუ იქ არ ვიყავი, დამინახავდნენ
და გაქრებოდნენ.
მაყვალა არც მე მერიდებოდა და არც ქუჩაში გამვლელებს, თავისაზე მტკიცედ
იდგა. — სისულელეებს თავი დაანებე, ესენი შენი შვილები არიან, ამიტომ კეთილი
ინებე და იზრუნე, კარგად იცი, რამდენი რამე სჭირდებათო.
მამაჩემი ხმას არ სცემდა, თითქოს არ ესმოდა მისი და ვერ ხედავდა. ჩემი

შეტყობით, მაზავეცკაია არიგებდა, როგორ მოქცეულიყო და ისიც ასრულებდა. მაგრამ
ბოლოს მაინც ვერ მოითმინა და ექთან ელიკოს პირით მუქარა შეუთვალა: —
გადაეცი, მე მოვრჩი ქველმოქმედებას, აქ აღარ დავინახო მოთრეული, თორემ
ჩაქუჩით გავუხეთქავ თავსო.
ექთანმა ელიკომ წაიღო თავისი გამთელებული ტუფლები და, პასუხად, მეორე

დღეს მთვრალი თენგოია მიადგა თვალების ბრიალით.
— რა ჭორებს მივრცელებ, შე ბებერო ვირო?! საიდან მოიტანე, რომ შენი

რახიტიანი ბიჭის მამა მე ვარო? — ვითომ ეს მისთვის ახალი ამბავი იყო და აქამდე
ამის შესახებ არაფერი ჰქონდა გაგონილი.
მე და ხაიმა გასტრონომში სიგარეტს ვყიდულობდით, იქ შემოგვესმა მისი

ღრიალი და გამოვედით ქუჩაში.
— რას ერჩოდი იმ საცოდავ ქალს, ცხოვრება რომ გაუფუჭე? ან ცოლად რას

მოგყავდა, ან ბავშვებს რას აჩენინებდი? იცოდე, ფულზე ლაპარაკი აღარ იყოს,
რამდენსაც მოგთხოვს, იმდენს მისცემ, თორემ სულს ამოგართმევო.
თენგოიასაგან ეს უკვე მართლა მეტისმეტი იყო. მამაჩემს შუბლი და მელოტი თავი

ოფლის მსხვილი წვეთებით დაეცვარა. წამოდგა და შეცვლილი ხმით უთხრა: — არა,
კაპიკსაც არ მივცემო!
ამ დროს დედაჩემის სურათს მოვკარი თვალი, მაგიდაზე იდო ჯღანებსა და

ალესილ დანებს შორის.
ის სურათი მაყვალას გამოჩენამდე შუშაბანდში, კედელზე გვეკიდა, მერე გაქრა

და ახლა რომ დავინახე, გამიხარდა. არ ვიცი, იმ დღეს რა სევდა შემოაწვა იმ საცოდავ
კაცს, რატომ ედო წინ.
თენგოიასაგან კარგი არაფერი იყო მოსალოდნელი.
სურათი არ დაზიანდეს-მეთქი, — გავიფიქრე. მივედი და ასაღებად გადავიხარე,

მაგრამ აღება ვერ მოვასწარი.
თენგოიამ ალბათ იფიქრა, დანას იღებს, მამამისს ესარჩლებაო და წიხლი

გამომიქანა. ფეხსაცმლის ქუსლი მარცხენა მხარეს მომხვდა ნეკნებში და სული
შემეხუთა, ვიხრჩობოდი. მერე როგორც იყო ამოვისუნთქე და გონება დავკარგე.
თვალები რომ გავახილე, ტახტზე ვიწექი, თავზე მაზავეცკაია მადგა. რატომღაც

თავიდან ვერ ვიცანი, — ნეტა ეს ქალი ვინ ოხერია-მეთქი? — გავიფიქრე. თავბრუ
მეხვეოდა და გვერდი მტკიოდა, მერე როგორც აღმოჩნდა, ორი ნეკნი მქონდა
გატეხილი. თავს ძალა დავატანე და წამოვჯექი.
— ხაიმამ და ლოთებმა ამოგიყვანეს, — მითხრა მაზავეცკაიამ.
მამაჩემის ამბავი ვიკითხე.
— მამაშენისათვის ხელი არ უხლია, სახელოსნო ააოხრა, სახურავი ჩამოანგრია

და მაგიდა ამოაძრო მიწიდანო.
იქ არაფერი მესაქმებოდა. ავედი ზემოთ საკუჭნაოში, დავწექი მარჯვენა გვერდზე

და იმაზე დავიწყე ფიქრი, როგორ გადამეხადა სამაგიერო თენგოიასათვის. ვიცოდი,
ხელით ვერ მოვერეოდი, — იქნებ მივეპარო და აგური ვხიო თავში, ან ბრუტიან
თამაზას ნაგანი გამოვართვა და ის ფეხი გავუხვრიტო, რომელიც გამომიქანა-მეთქი.
მერე მსუბუქი ნაბიჯების ხმა გავიგონე. მივხვდი, მანუშაკა იყო. შეშფოთებულმა

შემოაღო კარი, — როგორა ხარო?
— აი, გვერდი მტკივა-მეთქი.
— კვირას დედაჩემს წავყვები სომხების ეკლესიაში და თენგოიას დავწყევლიო.
საღამოს ხაიმამ საავადმყოფოში წამიყვანა, მაშინ მკურნალობა უფასო იყო. ორი

დღე დავყავი იქ, რენტგენი გადამიღეს, კომპრესები დამადეს, ბოლოს დამარიგეს,
როგორ მოვქცეულიყავი და გამომიშვეს.
მამაჩემი იჯდა თავის სახელოსნოში და ჯღანებს აკერებდა. — იქნებ მომეხმარო,

შეკვეთები დამიგროვდაო.
— აბა, როგორ? განძრევა მიჭირს-მეთქი.
ავედი სხვენში და დავწექი.
საღამოს მაზავეცკაიამ ქვაბით ცხელი სუპი ამომიტანა და წაფრატუნდა. გემრიელი

სუპების გაკეთება იცოდა, არც არაჟანი ენანებოდა. ის იყო, გამოვაცარიელე ქვაბი,
კარი გაიღო და ქურთი ბემალა შემოვიდა.
— მთაწმინდელი ტროკადერო იყო გადმოსული თავისი ბრიგადით, თენგოიას

მამაშენის მაგიდაზე აბრახუნებინეს თავი და ბოდიშები ახდევინეს. მე ასე გალახული
ჯერ არავინ მინახავს, მამაშენი ყვიროდა, ცოდვაა, თავი დაანებეთ, არ მოკვდესო.
ამ ახალმა ამბავმა ისე იმოქმედა, ტკივილები გადამავიწყდა და წამოვჯექი.
— წასვლისას ტროკადერომ იქ მოგროვილ ხალხს გამოუცხადა: ჯუდე

ანდრონიკაშვილი ჩემი ძმაა და ვინც მაგას ან მამამისს აწყენინებს, საქმე ჩემთან
ექნებაო. სულ ახლახან მოხდა ეს ყველაფერი და პირდაპირ შენთან გამოვქანდიო.
რაც გავიგე, არ გამკვირვებია. მივხვდი, ხაიმამ სთხოვა ტროკადეროს,
თენგოიასათვის ჭკუა ესწავლებინა და იმანაც ხათრი არ გაუტეხა. თორემ რის ძმა, რა
ძმა, ჩემი გულისათვის არც გადააფურთხებდა, სულაც ფეხებზე ვეკიდე.
იმის მერე მთელი ზამთარი ისე გავიდა, თენგოია უბანში არ გამოჩენილა, ყოველ
შემთხვევაში, მე არ შემხვედრია. ახლა იდგა და მიყურებდა, მეც ფეხს არ ვიცვლიდი.
ცხადი, იყო თუ რამეს გაბედავდა, გამოვიდოდა, რომ მე კი არა, ტროკადეროს
გაუბედა.
— შენი დედაცო... — დამიბრუნა გინებაზე გინება პასუხად, მაგრამ სულ ეს იყო,

აშკარად შეეტყო, რომ დაფრთხა. ბოლოს დახარა თავი და ტროტუარს კოჭლობით
გაუყვა, ხელში ჯოხი ეჭირა და ზედ ეყრდნობოდა.
ძაღლმა თითქოს რაღაცა იგრძნო, მოტრიალდა და ბრაზიანად დამიყეფა. მერე

პატრონს გაეკიდა და ცოტა ხანში ორივენი შესახვევში გაუჩინარდნენ.
დავრჩი მარტო. ის დრო იყო, ყველაზე ღრმა ძილით რომ სძინავს უბანს.
სახე და თმა ჯერ კიდევ სველი მქონდა, ამიტომ წვიმის წამოსვლა თავიდან ვერ
ვიგრძენი. ლამპიონის შუქზე დავინახე, წვრილი წვეთები როგორ მოექანებოდნენ
სიბნელიდან. მერე უმატა და ტელეფონის ჯიხურში შევედი. დაუშვა და რა დაუშვა.
საწვიმარი მილებიდან წყალი თქრიალით მოედინებოდა. დაღმართში ნიაღვარი
გამოჩნდა. პატარა მღვრიე ტალღებს ნაგავი და სიგარეტის დაჭმუჭნილი კოლოფები
მოჰქონდა. ამ დროს მოედანზე შავმა „ვოლგებმა“ შემოუხვიეს, ჩამიარეს წინ და ჩვენი
ქუჩისაკენ წავიდნენ.
ხომ ისეთი თავსხმა წვიმა იყო, თან ტელეფონის ჯიხურის დაბზარული მინიდან
ვიყურებოდი, ბოლო მანქანაში მძღოლის გვერდით ძია ჩარლიკა მაინც შევიცანი და
გულმა რეჩხი მიყო. რაც ძალი და ღონე მქონდა, გავიქეცი და ცოტა ხანში იმ სახლის
სხვენში ამოვყავი თავი, სადაც ჩარლიკა ბინას ქირაობდა. სხვენის სარკმლიდან
დავინახე, როგორ აინთო ხაიმას ფანჯრებში სინათლე და ნიფხავის ამარა მისი ბიძები
გამოჩნდნენ. მერე იქაურობა ჩეკისტებით გაივსო.
ასეთი რამე კინოშიც არ მინახავს: კარადებს ცლიდნენ და ნაწილებად შლიდნენ,

კედლებს თხრიდნენ, იატაკიდან პარკეტს ყრიდნენ. ერთი სიტყვით, აოხრებდნენ
იქაურობას.
ხაიმას ბიძებს რამდენიმეჯერ მოვკარი თვალი, ოთახიდან ოთახში დაატარებდნენ,

მაგრამ თვითონ ხაიმა არ ჩანდა.
— ალბათ სახლში არ არის-მეთქი, — დავასკვენი.
გათენებისას წვიმამ გადაიღო და ქუჩაში გამვლელები გამოჩნდნენ. ფრთხილად

უვლიდნენ გვერდს ანტენიან შავ „ვოლგებს“.
მე დაბლა ჩავედი და ტროტუარზე გავჩერდი მენავთე დიტრიხას გვერდით.
მეზობლები ფანჯრებიდან დამფრთხალი სახეებით იყურებოდნენ.
ბოლოს ჩეკისტებმა ხაიმას ბიძები გამოიყვანეს სახლის სადარბაზოდან, ერთი

ერთ მანქანაში ჩასვეს, მეორე — მეორეში და წავიდნენ. მერე ჩარლიკა გამოჩნდა, იმ
დილაადრიან ის უკვე სულ სხვა კაცი იყო, იმ ძველი ჩარლიკასი არაფერი ეცხო,
მკაცრი სახით გამოაღო მანქანის კარი და შეჩერდა, სხვა ცნობისმოყვარეებისაგან
გამომარჩია და დამაშტერდა.
გავუძელი, თვალი არ ავარიდე. იცოდა, მე და ხაიმა ახლობლები რომ ვიყავით

და — ალბათ ხაიმა გავახსენე-მეთქი, — გავიფიქრე. აბა, სხვანაირად მისი ასეთი
ყურადღება როგორ უნდა ამეხსნა?! ეს ყველაფერი სულ სამი თუ ოთხი წამი
გაგრძელდა, მერე ჩემდამი ინტერესი გაუქრა, ჩაჯდა მანქანაში, კარი ნელა მიხურა და
წავიდა.
მე რომ დავიბადე, იმ წელს ხაიმას მამას ძაღლებმა სამი ასდოლარიანი კუპიურა

უპოვეს და დაიჭირეს. იმ დროისათვის ეს სერიოზულ დანაშაულად ითვლებოდა.
ვისაც უცხოურ ფულს უპოვიდნენ, მით უმეტეს დოლარს, მისი საქმე წასული იყო. რვა
წელი მიუსაჯეს, მაგრამ სუსტი ჯანმრთელობის გამო მალე ჭლექით დაავადდა და
ციხის საავადმყოფოში გარდაიცვალა. მამის გარდაცვალებიდან ორი წლის შემდეგ,
დედამისს, სარეცხს რომ აუთოებდა, უთოდან დენმა დაარტყა და მოკლა. ასე დარჩა
ხაიმა ობლად. მერე ბიძები ზრდიდნენ, არ ანებივრებდნენ, ხშირად ჩხუბობდნენ კიდეც,
მაგრამ ტანსაცმელი ეცვა და საჭმელი არ აკლდა.
ჩემზე ხუთი წლით იყო უფროსი. მახსოვს, ვეცოდებოდი და მატყუებდა, —

დედაშენი შემხვდა, კარგად არის, მალე მოვა და გნახავსო. — ისე მიხაროდა, ტანში
ჟრუანტელი მივლიდა. ნაყინს რომ იყიდდა, ბოლომდე არ ჭამდა, ცოტას მეც
მიტოვებდა. თუ ვინმე დამჩაგრავდა, მიცავდა. ისე კარგად სხვა არავინ მექცეოდა და
ამიტომ სულ უკან დავყვებოდი.
— ნეტა ეხლა სად არის-მეთქი? — გავიფიქრე და მოედნისაკენ გავუყევი.

აფთიაქის ფანჯარაში ჩემი ანარეკლი დავინახე და შევჩერდი. არ მახსოვდა, ახალი
ტანსაცმელი რომ მეცვა. პირიც დაბანილი მქონდა. მივტრიალდი, მოვტრიალდი და
ჩავთვალე, რომ მშვენივრად გამოვიყურებოდი. მერე ჯიბეზე, სადაც ფული მედო,
გარედან ხელი მოვისვი და დავაწექი ქიტიას სასაუზმისაკენ.
სასაუზმე ახალი გაღებული იყო. ხაში შევუკვეთე და მაგიდას მივუჯექი, ის იყო

ჭამას შევუდექი, ორი მთვრალი მხატვარი შემოვიდა.
— რას მიირთმევთო? — ჰკითხა ქიტიამ.

— არაფერსო.
— აბა, აქ რა გინდათო?
— არ ვიცითო, — ის პასუხობდა, უფრო გრძელი წვერი რომელსაც ჰქონდა.

მეორეს ცრემლები ჩამოსდიოდა.
— მაგას რა ატირებსო? — დაინტერესდა ქიტია.
— მიხვდა, რომ უნიჭოა და განიცდისო.
იმ მხატვრებს ბოტანიკური ბაღის ზემოთ ჰქონდათ სახელოსნოები, მე მათ

განსაკუთრებულ ადამიანებად მივიჩნევდი, მომწონდნენ.
აცრემლებულმა მხატვარმა ჩემკენ გამოიშვირა ხელი:
— აი, ამისი მამაა ნიჭიერი კაცი, ერთხელ ფეხსაცმელი შევაკეთებინე. იცით,

როგორ შეაკეთა? აღარ ჩავიცვი, წავიღე და დავკიდე კედელზე. ვუყურებ და ვტკბები,
ჩემს ყველა ნახატს სჯობია, ამისასაცო.
არც მანამდე და არც მერე, არ მახსოვს, მამაჩემზე ვინმეს უკეთესი რამე ეთქვას.
თავიდან მოვინდომე, ერთი ბოთლი ღვინო გამეგზავნა საჩუქრად, მაგრამ მერე ფული
დამენანა და გადავიფიქრე, — ფეხსაცმელი თუ უკიდია და ტკბება, მეტი რაღა უნდა,
ზედ ხომ არ გადავყვებით-მეთქი.
გამახსენდა, მანუშაკა რომ უნდა წამეყვანა წინა საღამოს კინოში და დავფიქრდი,

— რატომ არ ამოვიდა და არ გამაღვიძა-მეთქი? — სხვა დროს აუცილებლად ძებნას
დამიწყებდა. მაგრამ ეს კითხვა გაჩნდა თუ არა, გაქრა კიდეც და მერე აღარც
გამხსენებია, სანამ ერთ დღეს ყველაფერი არ გაირკვა, ოღონდ ეს ბევრი წლის
შემდეგ მოხდა, თანაც თბილისიდან ძალიან შორს, ციმბირის საპატიმრო ბანაკში.
მაშინ კი გადავწყვიტე, — სამაგიეროდ, დღეს ლისის ტბაზე წავიყვან და იქ ნავით
ვისეირნებთ-მეთქი.
ზამთარში ერთი ინდური ფილმი ვნახეთ, იმ ფილმში შეყვარებულები ნავში

ცხოვრობდნენ, ტბა ნიანგებით იყო სავსე და როცა ბანაობდნენ, თავს საფრთხეში
იგებდნენ. ბოლოს ბიჭი ნაპირიდან ნავისაკენ მიცურავდა, გოგოსათვის ძალიან
მნიშვნელოვანი ამბავი უნდა ეცნობებინა და სწორედ მაშინ წავიდა მისი საქმე ცუდად.
გოგოს ეძინა. რომ გამოიღვიძა და დაინახა, რაც ხდებოდა, ადგა და თვითონაც
წყალში გადაეშვა.
— მეც ასე მოვიქცეოდიო! — მითხრა მანუშაკამ და ამით ძალიან მასიამოვნა.
მაშინ დავპირდი, — ერთხელაც იქნება, ლისის ტბაზე წაგიყვან, დილით ადრე

წავალთ და მთელი დღე იქ ვიქნებით, ნავს დავიქირავებ და გასეირნებ-მეთქი.
ახლა ფული მქონდა, ფული როცა გაქვს, დაპირების შესრულებას რა უდგას წინ.
ორი საათისათვის მანუშაკას ცხელი კერძები მიჰქონდა საპარიკმახეროში. სანამ
გარიკა და სურენა დანაყრდებოდნენ, იატაკს გამოხვეტდა, რაც გასარეცხი იყო,
გარეცხავდა, მერე ნახმარ ჭურჭელს ჩანთაში ჩაალაგებდა და სახლში ბრუნდებოდა.
მომხდარა, სუსანა დეიდა შენაცვლებია და ახლაც იმედი მქონდა, უარს არ გვეტყოდა.
ერთსართულიანი, ბრტყელი აგურით აშენებული, საკმაოდ დიდი სახლი

ჰქონდათ. სახლის უკან ეზოში ფარდული და ოთხოთახიანი ფიცრული იყო
ჩადგმული, იმ ფიცრულში მდგმურები, ძირითადად სტუდენტები ეყენათ.
— ეს ყველაფერი ჩემი შრომითა მაქვს შეძენილიო, — ამაყობდა გარიკა.
მაგრამ ერთხელ სუსანა დეიდამ მითხრა: — ტყუის, ეს სახლი ჩემი მზითვია, ჩემმა
მშობლებმა მიყიდესო. შენ და მანუშაკა რომ დაქორწინდებით, აქეთ, კუთხის მხარეს,
ორ ოთახს მოგცემთ, დანარჩენი მე, გარიკას და სურენას გვინდა, ღმერთი იზამს და
ვიცხოვრებთ ყველანი ერთად, ტკბილად და ბედნიერადო.
ღმერთმა აცხონოს, კარგი ქალი იყო. ჯერ კიდევ სულ პატარას მპატრონობდა.
მამაჩემი თუ დათვრებოდა და საბავშვო ბაღიდან ჩემი გამოყვანა დაავიწყდებოდა,
ვიჯექი ოთახში მარტო სკამზე და ველოდებოდი. სუსანა დეიდა ოთახების
დასუფთავებას რომ მორჩებოდა, დაკეტავდა კარს და თავის სახლში მივყავდი. მათი
ეზო საბავშვო ბაღის შენობას ესაზღვრებოდა. საჭმელს მაჭმევდა, დამბანდა და
დამაძინებდა. სანამ წამოვიზრდებოდი, თითქმის ყოველღამე ვიფსამდი, ამის გამო
ერთი უგემური სიტყვაც არ დასცდენია. იცოდა, რაშიც იყო საქმე და კლიონკას აგებდა
ზეწრის ქვემოთ, ეს იყო სულ.
ახლა მანუშაკას ოთახის ფანჯარას მივადექი და მინას შუბლი მივადე. ლოგინი

აულაგებელი იყო, საბნის კუთხე იატაკზე ეგდო. მანუშაკა არ ჩანდა.
ის იყო გამოვტრიალდი, თავზე კენჭი დამეცა, თან — ჯუდე! — გავიგონე ჩემი

სახელი. მაღლა ავიხედე და ხაიმა დავინახე. სხვენის კედლის ფიცარი გვერდზე იყო
გაწეული, იქიდან იყურებოდა.
— თუ ძმა ხარ, მანდ რას აკეთებ-მეთქი?
ტუჩებთან თითი მიიტანა, — არავისთან არ დაგცდეს, აქ რომ ვარ, თორემ

დამღუპავო.
დავუქნიე თავი.
— არც მანუშაკას არ უთხრაო.
შევყოყმანდი. — კი მაგრამ, რამდენი ხანი აპირებ მანდ ყოფნას-მეთქი?
— ჯერ არ ვიცი, ვნახოთო.
— კარგი, არც მანუშაკას არ ვეტყვი-მეთქი.

— შენთან საქმე მაქვსო.
— ახლა მანდ რომ ამოვიდე, შეიძლება, დამინახონ, ორი საათისათვის მოვალ-

მეთქი.
— აუცილებლად მოდიო.
— აბა, რას ვიზამ-მეთქი.
ფიცარი გასწია და კედელი გამთელდა.
ორი საათისათვის მანუშაკა საპარიკმახეროში უნდა ყოფილიყო, სუსანა დეიდა კი

იძინებდა. ან ბაზარში მიდიოდა. ასე რომ, შემეძლო, სხვენზე თავისუფლად
ავსულიყავი, ხელს არაფერი შემიშლიდა.
ამასობაში მანუშაკა დაბრუნდა და ფანჯრის მინაზე მოაკაკუნა. ისე ვიყავი

დაბნეული, — რა გინდა-მეთქი?
გამოაღო ფანჯარა.
— მე რა მინდაო?
ცხადი იყო, ვეღარ ვეტყოდი, რას ვაპირებდი, ლისის ტბა დავივიწყე.
— ხაიმას ბიძები დაიჭირეს-მეთქი.
— ხო, ეგ ვიციო.
— დაგესიზმრა-მეთქი?
— მენავთე დიტრიხა იყო მოსული, იმან გვითხრაო.
გამახსენდა, დიტრიხა გზაში რომ შემომხვდა და გავუღიმე. — ამ დილაადრიანად

რა უნდოდა-მეთქი?
— მამაჩემს ფული ესესხა, შემოდი, რას დგახარო.
ცოტა უცნაურად მეჩვენა, რომ არ მკითხა, წუხელ სად იყავიო, მაგრამ არ მივეცი
მნიშვნელობა, ხაიმაზე ვფიქრობდი. — რატომ იმალება, რაშია საქმე? თუ მაგისმა
ბიძებმა რამე უკანონო იჩალიჩეს, ეგ რა შუაშია? მაგისაგან ნეტა რა უნდა უნდოდეთ-
მეთქი?
სუსანა დეიდა სამზარეულოში ქვაბებთან ფუსფუსებდა, გარიკა და სურენა საუზმეს

ამთავრებდნენ.
— გაიგე, რა მოხდა? — მკითხა გარიკამ.
დავუქნიე თავი და მაგიდას მივუჯექი.

— კარგი იქნება, ხაიმასაც თუ მიაყოლებენო, — სურენას სძულდა ხაიმა, მაგრამ
მაშინ ჩემს ჯინზე თქვა ასე.
— ერბოკვერცხს გაგიკეთებო! — შემომთავაზა სუსანა დეიდამ.
— არ მინდა, ნაჭამი ვარ-მეთქი.
— ხოო? — გაუკვირდა სურენას.
— მაშინ ჩაი დალიეო, — მითხრა მანუშაკამ.
ჩაიზე უარი არ მითქვამს.
— კარგია, რომ მოხვედი, — გარიკა საქმეზე გადავიდა, — იქნებ სურენას ბაზარში

წაჰყვე და ოცი კილო გუდრონი და ოთხი ტომარა ცემენტი ამიტანოთ,
საპარიკმახეროში წყალი ჩამოდის და ჩემი ხელით უნდა შევაკეთოო.
სურენასთან ერთად ყოფნას ყველაფერი მერჩივნა, მაგრამ რა უნდა მექნა? —

კარგი-მეთქი.
— იცოდეთ, სხვაგან არსად გადაუხვიოთო! — გაგვაფრთხილა სუსანა დეიდამ.
თორმეტი საათისათვის მე და სურენამ აღმართი ავათავეთ და დატვირთული

ურიკა მოედანზე შევაგორეთ. იმოდენა აღმართის ამოვლა არ იყო ადვილი საქმე და
დასასვენებლად შევჩერდით. ამ დროს ბაღის მხრიდან მწვანე „მოსკვიჩი“ გამოჩნდა,
საჭეს რუსის ბიჭი ტოლიკა მართავდა, ტოლიკას გვერდით, სავარძელში, ტროკადერო
იჯდა. „მოსკვიჩი“ გამოსცდა აფთიაქს და ჩვენ წინ შეჩერდა. ტროკადერომ ფანჯრიდან
თავი გამოყო და — მოდი აქო! — დამიძახა.
მივედი და მივესალმე.
— ხაიმა სად არისო? — მკითხა.
რა მექნა? გამაფრთხილა კაცმა, — არავისთან არ წამოგცდეს, სადა ვარო, — და

ავიჩეჩე მხრები, — არ ვიცი-მეთქი.
ისე შემომხედა, მივხვდი, არ დამიჯერა, მაგრამ არ სწყენია, გაიღიმა, ასეთი

საქციელები მოსწონდა.
— რომ ნახავ, უთხარი, სახლში დამირეკოსო.

სხვა რა გზა მქონდა, დავუქნიე თავი.
— მაგისი ბიძების ამბავი იცით-მეთქი?
— ვიცითო, — მერე ტოლიკას მიუბრუნდა, — მიდიო! — და წავიდნენ.
დავბრუნდი ურიკასთან.
— მაგას ერთხელაც იქნება, გააგორებენო, — კბილებში გამოსცრა სურენამ,

ეგონა, რომ ტროკადეროსთან იმაზე უფრო კარგი ურთიერთობა მქონდა, ვიდრე ეს
სინამდვილეში იყო.
გასტრონომში სიგარეტი ვიყიდე და ბოლობოლო, როგორც იქნა, მივაგორეთ

ურიკა საპარიკმახეროსთან. გარიკამ გულდაგულ დაათვალიერა, რაც ზედ ეწყო და
კმაყოფილი დარჩა. მერე მომიბრუნდა, — ხომ მოგვეხმარებიო? — მკითხა.
— აბა, რას ვიზამ-მეთქი.
— ფიცრები და ფანერები ეზოში აწყვიაო, — მიმასწავლა.
გავიხადე ხალათი და მე და სურენა სახურავზე ავედით. ეზოს მხარეს გამხმარი,

დაბზარული ცემენტი მთლიანად ავყარეთ. ჩაქუჩებით ვამტვრევდით და ნატეხებს
ვედროებში ვყრიდით. ქვემოთ დამპალი ფიცრები გამოჩნდა, ის ფიცრები
მოვაშორეთ, ახლები დავაგეთ და ზემოდან ფანერები დავაკარით. გარიკას
კლიენტები არ ელეოდა, მაგრამ მოიცლიდა თუ არა, გამოგვხედავდა და მითითებებს
იძლეოდა. ამასობაში, ორი საათი გახდა და მანუშაკა გამოჩნდა. მე საჭმელზე უარი
ვთქვი, — მეჩქარება, შეხვედრა მაქვს, მელოდებიან-მეთქი. — გარიკამ ეს რომ
გაიგონა, არ მოეწონა, — რა, აღარ გვეხმარებიო?
— ორ საათში დავბრუნდები-მეთქი.
— ორ საათში სურენა სულ მორჩება ამ საქმესო.
— მაშინ არ მოვალ-მეთქი.
ორ საათში რას მორჩებოდა, იმდენი საქმე იყო!
— კარგი, სიტყვა სიტყვაა, ორ საათს არ გადააცდინოო. დავიბანე და ქუჩას

თითქმის სირბილით გავუყევი. დილიდან ფიქრები არ მასვენებდა, მიკვირდა, —
კარგი, ეშინია და იმალება, მაგრამ რაღა მანუშაკას სხვენი აირჩია ამ საქმისათვის-
მეთქი. — წესით, იქაურობას ახლოს არ უნდა გაჰკარებოდა.
ახლა მოკლედ მოგიყვებით, რაშიც იყო საქმე:
წინა გაზაფხულზე ხაიმამ გარიკას ნაძლევში ორას ორმოცდაათი გაპარსვა მოუგო

და მთელი უბანი თითქმის მთელი თვე მუქთად იპარსავდა. ანგარიშსწორება უბრალო
ფურცლებით ხდებოდა. ზედ ნომერი იყო დასმული და სულ ორი სიტყვა ეწერა:
„გაკრიჭე“ ან „გაპარსე“ და ქვემოთ დიდი ასოებით — „ხაიმა“. ამ ამბავმა საწყალი
სუსანა დეიდა ჭკუიდან გადაიყვანა, იმუქრებოდა, — სპეციალურად წავალ ეჩმიაძინში
და ხაიმას დავწყევლიო. — ოჯახში გლოვა ედგათ. მაგრამ ეს კიდევ არაფერი, გარიკა
კაკებეს ბოზი იყო. ამის შესახებ ხაიმამ ჩემგან იცოდა.
ერთხელ ისე მოხდა, მე რომ მივედი, მანუშაკა მარტო იყო, სახლში. კარის
გაღების ხმა რომ გაიგონა, — რომელი ხარო? — დაიძახა ტუალეტიდან. — მე ვარ-
მეთქი.
— მალე გამოვალო.
წყალი მწყუროდა და სამზარეულოში შევედი. მაგიდაზე სუფთად დაწერილი

ფურცლები ელაგა, მანუშაკას ხელი ვიცანი. წყალი დავლიე, დავჯექი, დავიწყე კითხვა
და თმა ყალყზე დამიდგა. მანუშაკა რომ შემოვიდა, დავუყვირე, — ეს რა არის? შენ
ვინ ყოფილხარ-მეთქი.
— მაგას მამაჩემი წერს, მე არაფერ შუაში ვარ, მე უბრალოდ ვათეთრებო.
აიღო და ორიგინალი დამიდო წინ, — აი, ნახე, როგორ ჯღაბნის, ასოებიც უკუღმა
გამოჰყავსო.
— კი მაგრამ, მეტი საქმე არა აქვს-მეთქი?
— დაიბარეს და უთხრეს, შენს საპარიკმახეროში თუ ვინმე ცუდს იტყვის

მთავრობაზე, დაიმახსოვრებ, დაწერ და გამოგვიგზავნი, თორემ ისე გაგიხდით საქმეს,
სხვისი კი არა, საკუთარი წვერის გაპარსვა გენატრებოდესო.
ალბათ მართლა შიშის გამო თანამშრომლობდა კაკებეს ძაღლებთან, მაგრამ

ხაიმას რომ სიამოვნებით დააბეზღებდა, ამაში ეჭვიც არ მეპარებოდა.
სხვენში სანახევროდ ბნელოდა. ხაიმა კედელთან ხის ყუთზე იჯდა, დაღლილი,

შეწუხებული გამოხედვა ჰქონდა.
— რაშია საქმე, რატომ იმალები-მეთქი?
— ყოველი შემთხვევისათვის, ერთი საქმე უნდა მოვაგვარო და მეშინია, ხელი არ

შემეშალოსო.
— ეგ ამბავი როგორ გაიგე-მეთქი?
— ნათესავებთან მეძინა, ბიძაჩემმა მოასწრო და დარეკა, ჩეკა დაგვადგაო.
— ეს სხვენი რატომ აირჩიე-მეთქი?
— იმიტომ, რომ ასეა საჭირო საქმისათვის, მთავარია, იმ დებილებმა არ

დამინახონო.
ცოტათი დავიბენი, — რომელი საქმისთვისაა საჭირო-მეთქი?

შეტრიალდა და ფიცარი ოდნავ გადასწია, — მოდი, აბა, გაიხე-დეო.
— რატომ-მეთქი?
— მოდი და ნახავო.
მივედი და გავიხედე.
— ჩვენს სამტრედეს ხედავო?
შორს, ორმოცდაათი სახურავის იქით, სამტრედე პატარა კოლოფივით ჩანდა.
— კი, ვხედავ, მერე რა-მეთქი? — კედელს მოვშორდი და წელში გავიმართე.
— აი, იქ არის ის, რასაც კაკებე ეძებსო.
მუცელში სიცივე ვიგრძენი. არაფერში არ მჭირდებოდა ასეთი საიდუმლოების

ცოდნა, მაგრამ თქვა უკვე კაცმა.
— რა არის-მეთქი?
— ჩანთაა, ძაღლებმა თუ იპოვეს, ჩემი ბიძების საქმე წასულიაო.
— შიგნით რა არის-მეთქი?
— რვამილიმეტრიანი კინოფირის კასეტები, — თქვა და რაღაც უცნაურად

გაიღიმა.
— კასეტები? — გამიკვირდა, — რა არის გადაღებული-მეთქი?
— წარმოდგენა არა მაქვს. ჩემი ბიძების გარდა, მაგ საქმის გამო კიდევ თხუთმეტი
ებრაელი ჰყავთ დაჭერილიო.
— კი მაგრამ, ეგ სამტრედე სხვა ადგილიდანაც ხომ ჩანს-მეთქი?!
— ხო, მაგრამ შენ სხვაგან არაფერი გესაქმება, ვიცოდი, რომ აქ გამოჩნდებოდი

და გელოდებოდიო.
მეგონა, მივხვდი, რაში ვჭირდებოდი.
— კარგი, წავიღებ იმ ჩანთას და მტკვარში გადავაგდებ-მეთქი.
— რას ამბობ, ეგ ჩანთა ზეგ ლენინგრადში უნდა წავიღო, ეგაა ის აუცილებელი

საქმე, წეღან რომ გითხარიო.
— იქ ვის უნდა ჩაუტანო-მეთქი?
— არ ვიცი, ვინაა ის ხალხი და მართალი გითხრა, არც მინდა, ვიცოდეო.

— ტროკადერო გეძებდა, უნდა, რომ დაურეკო, მაგრამ აქედან, აბა, როგორ
დაურეკავ-მეთქი.
— ტროკადერომ მირჩევნია, ამ საქმის შესახებ არაფერი იცოდეს, შენ იცი და მე,

მორჩა, ამით უნდა დამთავრდეს. თვითონ საქმე ითხოვს ამას, გასაგებიაო?
ვითომ რატომ ითხოვდა საქმე, რომ მე მცოდნოდა და ტროკადეროს არა?

მაგრამ აღარ ჩავეძიე, — კარგი, ძმაო, როგორც იტყვი, ჩემგან რა არის საჭირო, რა
უნდა გავაკეთო-მეთქი?
— წადი, ის ჩანთა მოიტანე აქ და მანუშაკას ჩააბარე შესანახადო.
— მანუშაკა რა შუაშია-მეთქი? — მართლა გამიკვირდა.
— მაგაშია საქმე, რომ არაფერ შუაშია. თავისი ლოგინის ქვეშ შეინახოს და

გააფრთხილე, კრინტი არავისთან დაძრას. დანარჩენს მერე გეტყვიო.
— ხო, მაგრამ რა ვუთხრა-მეთქი?
— უთხარი, რომ იპოვე, ან მოიპარე, რა მნიშვნელობა აქვს? სანამ გაყიდი,

შეგინახოსო.
შევყოყმანდი, არ მინდოდა მანუშაკას ამ საქმეში გარევა, მაგრამ ჩანთის მოტანაზე

და შენახვაზე როგორ მეთქვა უარი?
— კარგი, აჰა, სიგარეტი დაიტოვე-მეთქი.
— სანამ აქ ვარ, არ ვეწევი. დებილებს რაც უვარგათ, ყნოსვაა. არ მინდა, სურენამ

ამოყოს თავი, არაფერში არ მჭირდებაო.
— გვიან ღამით მოვალ და საჭმელს მოგიტან-მეთქი.
— თუ მოახერხებ, არ იქნება ცუდიო, — მითხრა და წამოვედი.
ჯვალოს ტომარა სამტრედის ძირში იყო ჩამალული, ზედ დასკინტლული ფანერი

ეფარა. მოვიკიდე ზურგზე და ხელი მაღლა ავწიე, ვიცოდი, ხაიმა მითვალთვალებდა.
სხვენში ტომრიდან ჩანთა ამოვიღე და გავხსენი. ჩანთა სავსე იყო კასეტებით.

დახვეულ კიბეს რომ დავუყევი, შიშმა ამიტანა, — ახლა რომ დამიჭირონ, რა უნდა
ვთქვა-მეთქი?! — მაგრამ ის გზა ისე გავიარე, ზედაც არავის შემოუხედავს. შევედი
ეზოში და სახლის კარი ფრთხილად შევაღე. დერეფანში არავინ არ იყო, ფეხის
წვერებზე შევიპარე მანუშაკას ოთახში და ტომარა საწოლის ქვეშ შევაცურე.
მანუშაკა სამზარეულოში ჭურჭელს რეცხავდა.
— დედაშენი სად არის-მეთქი?
— სძინავს, გავაღვიძოო?
— არა, ისე ვიკითხე-მეთქი.
მოვუყევი, როგორ მოვიპარე ტომარა ფუნიკულიორის ასასვლელთან

გაჩერებული მანქანიდან, — შიგ ჩანთა და კასეტებია. ხვალ ან ზეგ ჩავიტან
ებრაელების უბანში და გავყიდი-მეთქი.
ჩანთა მოეწონა, კასეტებისათვის დიდი ყურადღება არ მიუქცევია. ერთი ესა თქვა,

— რამდენია, რა ამბავიაო?
მერე მკითხა, — რატომ შენთან არ წაიღეო?
— ხომ იცი, კარი არ იკეტება-მეთქი.
დამიქნია თავი.
— დედაშენს არ აჩვენო, რომ მოეწონოს და მთხოვოს, მაჩუქეო, მერე რა ვქნა?

მე ფული მჭირდება-მეთქი.
— კარგი, არაფერს არ ვეტყვიო.
ჩანთა ისევ ტომარაში ჩავდეთ და საწოლის ქვეშ შევინახეთ.
— ხარჩო გვაქვს, თუ გინდა, გაჭმევო.
— პური და ყველი მომეცი, გზაში შევჭამ-მეთქი.
— სად მიდიხარო?
— მივალ, სურენას მივეხმარები, თორემ ეგ დღეს ვერ მორჩება-მეთქი.
ესიამოვნა და თვალები აუელამდა, — ხვალ გამოცდა გაქვს, ხომ გახსოვსო?
— მახსოვს-მეთქი.
— დილით სომხების ეკლესიაში ჩავალ, სანთელს დავანთებ, ყველაფერმა

კარგად რომ ჩაიაროსო.
— ქართველებისაშიც დაანთე-მეთქი.
სერიოზულად მიიღო და — კარგი, იქაც დავანთებო.
სურენას თავიდან გაუხარდა ჩემი გამოჩენა, მაგრამ მალე გუნება გამოეცვალა და

ყველა წვრილმანზე მიშარდებოდა. არ ვაქცევდი ყურადღებას, ჩუმად ვსაქმიანობდი.
ცეცხლი რომ დავანთე და ქვაბით ზედ გუდრონი დავადგი მოსახარშად, ამიყვირდა,
— სად წახვედი, რომ წახვედი, ახლა დამთავრებული გვექნებოდა, შენი დანახვა აღარ
შემიძლიაო.
ბოლოს მართლა მაგრად რომ გაბრაზდა, მოვრჩით კიდეც.

— აჰა, მზადაა, ხომ ხედავ, მეტი რაღა გინდა-მეთქი?
იმანაც აღარ იცოდა, სად წაეღო თავისი სიბრაზე, ჩავიდა სახურავიდან დაბლა,
დაჯდა კედელთან და ძაღლივით აყმუვლდა. სანამ გარიკამ ვედროთი წყალი არ
გადაასხა თავზე, არ გაჩუმებულა. მერე გაწუწული წამოდგა და ხელი ჩემკენ
გამოიშვირა, — მე წინააღმდეგი ვარ, ამას ჩემი და რომ გაჰყვეს ცოლადო.
— რატომო? — ჰკითხა გარიკამ.
იმან თითქოს რაღაცის თქმა დააპირა, მაგრამ ვერაფერი თქვა, დახარა თავი და
ძუნძულით ჩაუყვა ქუჩას.
— სახლში წადიო! — დაუყვირა გარიკამ, მერე მე მომიბრუნდა, — ყურადღებას

ნუ მიაქცევ, ხომ იცი, ხანდახან წამოუვლისო.
— რაც უნდა, ისა თქვას, სულაც ფეხებზე მკიდია-მეთქი.
— თუ ასეა, ძალიან კარგიო, — თქვა და შებრუნდა საპარიკმახეროში.
მე ეზოში შევედი, ონკანი მოვუშვი და დიდხანს ვიბანდი. ამასობაში მანუშაკა

გამოჩნდა და პირსახოცი მომიტანა.
გავიმშრალე, შარვალი და ფეხსაცმელები გავწმინდე და საპარიკმახეროს

შესასვლელთან ხის სკამზე ჩამოვჯექი.
მერე გარიკაც გაუყვა სახლისაკენ.
მანუშაკამ იატაკი გამოხვეტა, რაც გასარეცხი იყო, გარეცხა, დაკეტა

საპარიკმახეროს კარი და გვერდით მომიჯდა. ჩემი ნაჩუქარი ჟაკეტი ეცვა, ზედ ლურჯი
იასამნები რომ იყო ამოქარგული. ლოყები დასწითლებოდა, ადეკალონ „კარმენისა“
და ოფლის სასიამოვნო სუნი ასდიოდა. ისეთი საყვარელი იყო, თვალებზე ცრემლები
მომადგა.
ეხ, მანუშაკა, მანუშაკა, ჩემო კარგო გოგო.
— დაიღალეო? — მკითხა.
— არა უშავს-მეთქი.
გადმოიხარა და მაკოცა.
ბაღის კუთხესთან სურენა შემოგვხვდა.
— დედამ პურზე გამაგზავნა, მაგრამ დამავიწყდა, რამდენი ცალი უნდა ვიყიდოო,

— შესჩივლა მანუშაკას.
— ფული რამდენი მოგცა-მეთქი?
მაჩვენა.
— მაგით სამი პური მოვა, შენც სამი პური იყიდე-მეთქი.
დახარა თავი და წავიდა.
— ღმერთო ჩემო, რა ჭკვიანი ხარო, — გაებადრა სახე მანუშაკას. ეზოში რომ

შევედით, — მე დავიბან და მოვალო, — მითხრა.
სააბაზანოს პატარა შენობა სახლზე იყო მიდგმული, შევიდა და კარი მოხურა.

სული მისდიოდა დაბანაზე, დღეში სულ ცოტა, ორჯერ მაინც იბანდა.
სამზარეულოში სუსანა დეიდა ქვაბებთან ტრიალებდა.
— გავიგე, კარგად გიმუშავიათო! — კმაყოფილი იყო.
— აწი როგორც უნდა გაწვიმდეს, წყალი ვეღარ ჩავა-მეთქი.
— ხოდა, მეც კარგ სადილს გაჭმევთ, შენ ტოლმა ხომ გიყვარსო?
— კი-მეთქი.
— აი, მალე იქნებაო.
მივედი და მაგიდასთან დავჯექი.
— გაიგე, ხაიმას ბიძებს ორმოცდაათი კილო ოქრო რომ ჰქონიათ

გადამალულიო?!
— ორმოცდაათი კილო ოქრო დიდი სიმდიდრეა, რა გინდა, ამ ებრაელებმა რომ

არ მოახერხონო.
— სომხებს თუ გყავთ ებრაელები-მეთქი?
— არაო.
— არა გვჭირდებაო.
დავიბენი, ეს შემატყო და შეკითხვა დამისვა, — მსოფლიოში რაც ჭკუაა, აბა, სად

არისო?
ავიჩეჩე მხრები, — აბა, რა ვიცი-მეთქი.
— სომხის თავშიაო.
მერე მეორე შეკითხვა დამისვა: — ქართველის თავში რა არისო?
— რა არის-მეთქი?
— არაყი და ღვინო. ეგ ებრაელები თქვენ გჭირდებათ, ჩვენ ჩვენი ჭკუაც
გვყოფნისო.
ამ ლაპარაკს გარიკა შემოესწრო.
— ამ ჩემმა ცოლმა ისე გასაგებად იცის სიმართლის თქმა, ჩემი კი არა, აი, იმ
აკადემიკოსის ცოლი უნდა იყოს. ის მაგარი ბომბი რომ გამოიგონა, რა ჰქვია იმ
ბომბსო?
— ატომური ბომბიო, — შეახსენა სუსანა დეიდამ.
მერე ყველანი სუფრასთან ვისხედით და ტოლმას შევექცეოდით. გარიკამ არაყი

მოითხოვა. მანუშაკამ პატარა გრაფინით მოუტანა და წინ დაუდგა.
— დალევო? — მკითხა გარიკამ.
მანუშაკამ თავი გამოიდო, — არა, არ დალევს, მაგას ხვალ გამოცდა აქვსო.
— არ დალევს და ძალიანაც კარგი, არაყი დამეზოგებაო. — გარიკამ არაყი

დაასხა და გადაკრა, — კარგიაო! — თქვა.
— ახლა ამან რომ იცოდეს, ხაიმა ზემოთ სხვენში ზის და ის, რასაც კაკებე ეძებს,
მანუშაკას საწოლის ქვეშ ინახება, ნეტა რა ჭკუაზე დადგებოდა-მეთქი? — გავიფიქრე.
ათი საათისათვის სუსანა დეიდას მადლობა გადავუხადე, მანუშაკასაგან ყოველ

შემთხვევისათვის მაღვიძარა საათი ვითხოვე და წამოვედი.
გზად ხაიმასათვის პური, ყველი და ძეხვი ვიყიდე. სხვენში რომ ავედი, წვიმა
დაიწყო, მივხურე ფანჯარა და მაღვიძარა საათის სასიგნალო ისარი ღამის სამ საათზე
დავაყენე. დარეკავდა, გავიღვიძებდი და ხაიმას სანახავად გავწევდი, მაგრამ არ
დარეკა და დილის რვა საათამდე მეძინა.
ცხრაზე გამოცდა იწყებოდა. ხაიმასთვის ნაყიდი საჭმელი თვითონ შევჭამე, ეზოში

პირი დავიბანე და სკოლისაკენ გავიქეცი.
მასწავლებელმა ქალმა განათლების სამინისტროდან გამოგზავნილი

კონვერტიდან ფურცელი ამოიღო, გაშალა, გადაავლო თვალი და დაფაზე დიდი
ასოებით დაწერა: — „ქართველი არსენა მარაბდელისა და ინგლისელი რობინ ჰუდის
შედარება“. მერე მოტრიალდა და გაიღიმა, — აბა, თქვენ იცითო!
რობინ ჰუდი ვინ იყო, წარმოდგენა არ მქონდა, მაგრამ რადგან არსენა

მარაბდელისათვის უნდა შეგვედარებინა, დავასკვენი, რომ ისიც კეთილშობილი
ყაჩაღი იქნებოდა და დავწერე: ძალიან ცუდია, როცა კაცს გშია. მდიდრებს
ყველაფერი თავზე საყრელადა აქვთ, მაგრამ არ უნდათ, გაგიყონ, ღორები არიან.
საბედნიეროდ, იბადებიან კეთილშობილი ყაჩაღები, იმ მდიდრებს რომ ართმევენ და
ღარიბებს ურიგებენ. ასეთი ყაჩაღები საქართველოს გარდა, სხვა ქვეყნებშიც იყვნენ,
მაგალითად, ინგლისში, სადაც ცხოვრობდა და მოღვაწეობდა პატივცემული რობინ
ჰუდი-მეთქი.
არსენას ჩადენილი გმირობების ნაწილი ინგლისში გადავიტანე და რობინ ჰუდს

მივაწერე. დიდხანს ვიწვალე და გვიან დავამთავრე, კლასში სულ სამი მოსწავლე
ვიყავით დარჩენილი. ჩაფიქრებული მასწავლებელი ფანჯარაში იყურებოდა. ჩავაბარე
რვეული და კისრისტეხით გავვარდი საკლასო ოთახიდან, ტუალეტში მეჩქარებოდა.
ტუალეტში კარგა ხანს დავყავი. რომ გამოვედი, შეყვირება შემომესმა და

დავინახე, როგორ მიგორავდა კიბეზე ჩემი მასწავლებელი, უკან საგამოცდო
რვეულები მიჰყვებოდა ფრიალ-ფრიალით. წამოდგომაში რომ შევეშველე, მაშინ
მითხრა, — ერთი თარსი კაცი გამახსენდა და იმიტომ დამიცდა ფეხიო. — რვეულები
მოვაგროვე და სამასწავლებლომდე მივაცილე.
— ეს რა ჩულქი გავხიეო, — მოთქვამდა.
სამასწავლებლოში სკამზე დაჯდა და დაგრეხილი ფეხი წინ გაიშვირა. მეორე

მასწავლებელი ქალი მივიდა და დახედა.
— ეს გერმანული ჩულქიაო? — ჰკითხა.
— ხო, ცხრა მანეთი მივეციო.
დავალაგე რვეულები მაგიდაზე და გამოვედი დერეფანში. დირექტორის კაბინეტს

რომ მივუახლოვდი, შევჩერდი, მუშებს კაბინეტიდან ტახტი გამოჰქონდათ. ღია კარს
იქით, კედელთან, თაროზე პატარა კინოპროექტორი დავინახე, პროექტორის
გვერდით კასეტები ეწყო. სხვა დროს ალბათ ყურადღებას არ მივაქცევდი, მაგრამ
ზუსტად ისეთი კასეტებით სავსე დიდი ჩანთა ინახებოდა მანუშაკას საწოლის ქვემოთ.
იმ კასეტების გამო კი, როგორც ხაიმამ თქვა, მისი ბიძების გარდა, თხუთმეტი ებრაელი
იყო დაჭერილი. სანამ დირექტორმა კარი არ დახურა, იქ ვიდექი, მერე გავაგრძელე
გზა.
სკოლაში წესად ჰქონდათ, მთელი წლის განმავლობაში ბავშვების დახატული

ლენინის პორტრეტებიდან საუკეთესოებს არჩევდნენ და სწავლის დამთავრებამდე
ერთი თვით ადრე, პირველ სართულზე, ბუფეტის გვერდით კედელზე აკრავდნენ.
ახლა ხატვის მასწავლებელი კიბეზე იყო ასული და იმ პორტრეტებს ხსნიდა, სკოლის
დარაჯი ეხმარებოდა, პორტრეტებს მუყაოს საქაღალდეში ალაგებდა. ისეთი
საქაღალდეებით მაშინ მუსიკალური სკოლის მოსწავლეები ატარებდნენ ნოტებს.
მასწავლებელმა დამინახა და გამიღიმა, ჩემდამი კარგად იყო განწყობილი.
— შენ რომ მეექვსე კლასის ბოლოს დახატე, იმაზე უკეთ მერე აღარავის აღარ
დაუხატავსო, — მითხრა.
არ მეგონა, თუ ახსოვდა, იმდენი დრო იყო გასული. მაშინ სახატავი რვეულითა
და ფერადი ფანქრებით დამაჯილდოეს.
გამოვედი შენობიდან და ჭადრის ხესთან მანუშაკა დავინახე.
— დავწერე, ვნახოთ, რა გამოვა-მეთქი.
— მე ვილოცეო.
— თუ მიშველა, მაგას რა აჯობებს-მეთქი.
— დედაჩემი გელოდება, მითხრა, გამოცდის მერე მოიყვანე, საჭმელი ვაჭამოთო.
გამახსენდა, ხაიმა მშიერი რომ იჯდა იქ, სხვენში, და თავი დამნაშავედ ვიგრძენი,
ოღონდ, მერე როგორც აღმოჩნდა, სულ ტყუილად ვწუხდი.
სუსანა დეიდამ თეფშები რომ ჩამოარიგა, გაიხსენა, — წუხელის ნახევარი ქვაბი

ტოლმა შევინახე, დილით რომ ვნახე, ქვაბი ცარიელი იყო, გარიკას ჩემთან ეძინა, არ
განძრეულა, სურენა უარზეა, — მერე მანუშაკას მიუბრუნდა, — შენც უარზე ხარ, აბა,
სად წავიდა იმდენი ტოლმაო?
— სურენამ შეჭამა! — დარწმუნებით უპასუხა მანუშაკამ.
— მერე რატომ არ ამბობს, მე რა, მეწყინება? თუ შეჭამა, ღმერთმა შეარგოსო.
— არ ახსოვს, — ახსნა მანუშაკამ, — ალბათ ბოლომდე არ იყო

გამოფხიზლებული და ისე ჭამდაო.
სუსანა დეიდა შეწუხდა, — მაგან თუ ნახევრად მძინარემ დაიწყო ჭამა, მაშინ

ქვაბებს საკეტები უნდა გავუკეთოთ, ეგ ფხიზელი ვერ ხვდება, როდის ძღება და აბა,
ნახევრად მძინარეს რა უნდა მოვთხოვოთო.
მე კი მივხვდი, სურენა რომ არაფერ შუაში იყო, მაგრამ ხომ არ ვიტყოდი. სადილს
რომ მოვრჩით, მანუშაკამ გრაფინით არაყი შემოიტანა.
— გერგება, ერთი ჭიქა დალიეო.
დავლიე და ჭიქა მაგიდაზე დავდგი. სუსანა დეიდამ კედელზე დაკიდებულ საათს

შეხედა და მანუშაკას მიუბრუნდა: — დროა, კაცებს მივხედოთო.
— იქნებ დღეს შენ მიხედო, განსაკუთრებული დღეა, კაცმა სკოლა დაამთავრა,

წავალთ, გავისეირნებთო.
— ჯერ არ დამიმთავრებია, რა იცი, რა ნიშანს მივიღებ-მეთქი.
— მე შენზე ისეთი სიზმარი ვნახე, რომ შეგიძლია, მშვიდად იყოო! — დამაიმედა

სუსანა დეიდამ.
მანუშაკამ ჭურჭელი გარეცხა და თავისი ოთახისაკენ წავიდა. მეც ავდექი და
მივყევი. სანამ ტანსაცმელს იცვლიდა, ჩანთიდან, ჩუმად ორი კასეტა ამოვიღე და
პიჯაკის შიდა ჯიბეში ჩავიდე. ქუჩაში რომ გამოვედით, მანუშაკამ ფეხსაცმელებს
დახედა და ქუსლები ასფალტზე დააბაკუნა, — ეს ქუსლები მამაშენმა გამოცვალა,
კარგად აკეთებსო.
გაკეთებით კი კარგად აკეთებდა, მაგრამ სამაგიეროდ, საღ ადგილს ისე

დააზიანებდა, ვერაფერს შეატყობდი. გაივლიდი, გამოივლიდი და ერთი კვირის ან
ათი დღის მერე თავიდან უნდა მიგეტანა შესაკეთებლად.
ახლა ბრაზი მომაწვა, ხომ იცოდა, ვინც იყო?! თავისას მაინც არ იშლიდა.
გზაჯვარედინს რომ მივუახლოვდით, ახალი „ვოლგა“ გამოჩნდა, საჭესთან

რაფიკა იჯდა. სვლა შეანელა, უყურებდა მანუშაკას და იღიმებოდა, აი, ისე,
სასიამოვნო ამბის გახსენების დროს რომ იღიმებიან.
მანუშაკა თითქოს დაფრთხა, თვალი აარიდა და თავი დახარა. მანქანამ ჩაიარა

და ჩვენ მარჯვნივ შევუხვიეთ, საზაფხულო კინოთეატრისაკენ.
რაფიკას ამდაგვარი ღიმილი, მართალი გითხრათ, მოულოდნელი იყო ჩემთვის,

მაგრამ მანუშაკაც რაღაც სხვანაირი მეჩვენა. თავდახრილი მოაბიჯებდა და ხმას არ
იღებდა. მერე შემომხედა, დამნაშავესავით გამიღიმა და მკლავზე მაკოცა, —
მიყვარხარო, — მითხრა.
ისეთი უმწეო და გულუბრყვილო იყო, შემეცოდა და თანაგრძნობით განვეწყვე. —

ვართულებ-მეთქი, — გავიფიქრე. წეღანდელი შხამიანი განცდა გაქრა, მაგრამ რაღაც
გაურკვევლის, რაღაც ბუნდოვანის ჩრდილი მაინც დარჩა ჩემში.
ფილმი რომ დაიწყო, ყურში წავჩურჩულე, — საქმე მაქვს, თუ შემაგვიანდა, ძებნა

არ დამიწყო, დავბრუნდები-მეთქი.
გამოვედი დარბაზიდან და საპროექციო ოთახისაკენ ვიწრო კიბეს ავუყევი.

მექანიკოსი თავის ბლუ თანაშემწეს დომინოს ეთამაშებოდა. ჯიბიდან კასეტა ამოვიღე
და ვაჩვენე. — აი, ეს კასეტა რომ უდგება, იმ პროექტორის თუ გესმის რამე-მეთქი?
— ეგ „კრასნაგორკის“ უდგება, უბრალო პროექტორიაო.
— იქნებ ამიხსნა, როგორ ვიხმარო-მეთქი.
— პროექტორი სადა გაქვსო?
— ჯერ არა მაქვს-მეთქი.
— ხოდა, როცა გექნება, მაშინ აგიხსნისო, — თანაშემწე უკმაყოფილო იყო,

თამაში რომ შევაწყვეტინე.
სამი მანეთი ამოვიღე და დომინოს ყუთზე დავდე.

— წადი, ამის ლუდი მოიტანე-მეთქი!
მექანიკოსს ესიამოვნა, — რა ამბავია, ეგ ბევრი იქნებაო.
— არა უშავს, დაულეველი არ დარჩება-მეთქი.
— ვიგებდიო, — თქვა თანაშემწემ და ქვები მაგიდაზე დაყარა.
რომ წავიდა, მექანიკოსმა რვეულიდან ფურცელი ამოხია და პროექტორის

დახატვა დაიწყო, თან მიხსნიდა, რომელი ნაწილი რა ფუნქციას ასრულებდა, სად რა
ღილაკი იყო, ფირი როგორ ჩამედო და რა როგორ გადამეწია და გადმომეწია. რომ
მორჩა, მეორე ფურცელი ამოხია, დამიდო წინ და — აბა, ახლა შენ დახატეო.
ჩემი დახატული ბევრად უფრო ლამაზი გამოვიდა. რაც ამიხსნა და მოვისმინე,

კარგად მახსოვდა, სულ ერთი შენიშვნა მომცა, — ჯერ აი, ამ ღილაკს უნდა
დააჭიროო.
ორივე ფურცელი ჯიბეში ჩავიდე და ცოტა ხნის მერე მანუშაკას მივუჯექი გვერდით.
ჩემი დაბრუნება არც გაუგია, ცრემლიანი თვალებით მიშტერებოდა ეკრანს.
ფილმის მერე რუსთაველის პროსპექტზე გავისეირნეთ. მანუშაკას თავისი ნაცნობი

გოგო შეხვდა, — სპორტის სასახლეში იტალიელების კონცერტს დავესწარიო, —
უთხრა. აღტაცებული იყო, — რომ იცოდე, როგორ აცვიათ და როგორ მღერიან,
ძალიან გული მწყდება, იტალიაში რომ არ დავიბადეო.
შევატყვე, მანუშაკას შეშურდა, თვითონაც მოუნდა იმ კონცერტზე დასწრება და

გოგოს ბილეთის ფასი ვკითხე.
— გუშინ მორჩნენ, მე ბოლო გამოსვლას დავესწარიო, — მიპასუხა.
მერე სანაპიროზე ჩავედით, ხინკლები ვჭამეთ და უკვე კარგა ხნის დაბნელებული

იყო, სახლისაკენ რომ გავუყევით.
— ჯუდე, — მითხრა მანუშაკამ, — იქნებ როდისმე იტალიაში წავიდეთო.
— აუცილებლად წაგიყვან-მეთქი, — დავპირდი.
სუსანა დეიდას ეზოში ცეცხლი ენთო და სარეცხს ხარშავდა.
— იქნებ აი, ეს კუნძი დაჩეხო, მე ვერ მოვერიეო, — მთხოვა.
წამოსვლისას მანუშაკა გავაფრთხილე, — ფანჯარა არ დაკეტო, შეიძლება, გვიან

ღამით მოვიდე-მეთქი.
— რატო შეიძლება? მოდიო!
ქუჩაში რომ გამოვედი, სხვენისაკენ გავიხედე, სიბნელეში სახურავის კონტური

მარტო ჩანდა.
ნეტა ხაიმა რას შვრება? — გავიფიქრე და გადავწყვიტე, — ამაღამ სანამ არ
ვნახავ, არ დავიძინებ-მეთქი.
ორი საათის შემდეგ სკოლის წინ ვიდექი და მაღლა ვიყურებოდი. დირექტორის

კაბინეტი მეორე სართულზე იყო, წინ პატარა რკინის აივანი ჰქონდა.
ავძვერი ჭადრის ხეზე და მიმოვიხედე. ქუჩაში კაციშვილი არ ჭაჭანებდა. ტოტს

გავყევი და აივანზე ჩავხტი. ფანჯრის სარკმელი ღია იყო. თუ კარი დაკეტილი
იქნებოდა, სარკმლიდან გადავიდოდი, მაგრამ არ აღმოჩნდა დაკეტილი.
კაბინეტში რომ შევედი, კედლის საათის ფოსფორიანი ისრები პირველის ოც წუთს

უჩვენებდნენ. ჯიბიდან ფურცლები ამოვიღე, პროექტორი მაგიდაზე გადმოვიტანე და
ათი წუთის შემდეგ ავამუშავე. თეთრად შეღებილ კედელზე ჯერ განათებული
კვადრატი აციმციმდა, მერე ბუნდოვანი გამოსახულება გამოჩნდა, ფოკუსი გავასწორე
და აი, რა დავინახე: სინზე, ერთმანეთის გვერდით, ოცი ასდოლარიანი კუპიურა
ელაგა, იმ კუპიურებს კინოკამერა თანამიმდევრობით აფიქსირებდა, გარკვევით ჩანდა
ციფრები და წარწერები.
მერე უცნაური რამ მოხდა, ხელებმა სინი ბუხრისაკენ მიაბრუნეს, ბუხარში ცეცხლი
გუზგუზებდა, სინი გადააბრუნეს და დოლარების კუპიურები ცეცხლში ჩაყარეს.
კუპიურები დაიგრიხნენ და ალი მოედოთ. კამერა შემობრუნდა და კადრში ახალი სინი
შემოვიდა ახალი დოლარებით, და ყველაფერი ისევ ისე განმეორდა.
თვალებს არ ვუჯერებდი!
რვა ხელი და ოთხი სხვადასხვა ფერის სინი ენაცვლებოდა ერთმანეთს. კამერით

სწრაფად აფიქსირებდნენ დოლარებს და ყრიდნენ ცეცხლში. წუთში დაახლოებით
ოცი ათას დოლარს წვავდნენ. მთელი ათი წუთის განმავლობაში სხვა არაფერი არ
მომხდარა. მერე ფირი გათავდა და მეორე კასეტა გავუშვი.
იქაც ისევ ისე: ხელები, დოლარები და ცეცხლი, არაფერი იცვლებოდა. იღებდნენ

ფირზე დოლარებს და წვავდნენ. ჩემი გამოანგარიშებით, დაახლოებით ოთხასი ათასი
დოლარი დაწვეს. ეს, რაც მე ვნახე, არადა, იმ ჩანთაში, მანუშაკას საწოლის ქვეშ რომ
ინახებოდა, სულ ცოტა ას ორმოცდაათი კასეტა იყო ჩალაგებული.
— ღმერთო ჩემო, ეს რამდენი მილიონი გამოდის-მეთქი! — და თითქოს მაშინ

მოვედი გონს, შეშინებულმა სწრაფად გამოვრთე პროექტორი. კედელზე თეთრად
აციმციმებული კვადრატი გაქრა.
ერთხანს გაუნძრევლად ვიჯექი.

— ამდენი დოლარი საიდან მოაგროვეს ამ ნაბოზვრებმა-მეთქი? — ვფიქრობდი,
მოაგროვეს და დაწვეს. ეს ჩემი გაგებით სიგიჟე იყო და მეტი არაფერი. — ნეტა რაშია
საქმე-მეთქი?
პროექტორი თავის ადგილას დავაბრუნე. გამოვედი აივანზე, შევდექი მოაჯირის

თავზე და ტოტს მივწვდი. გადავედი ხეზე, დავეშვი დაბლა და მანუშაკას სახლისაკენ
გავუყევი.
სხვენზე რომ ავედი, ხაიმამ სანთელი აანთო. ლურჯი ფერის სანთელი იყო.
ვიცოდი, სურენა აგროვებდა ფერად სანთლებს და არ გამკვირვებია. ყუთზე ჩამოვჯექი
და გავუღიმე.
დაღლილი სახე ჰქონდა, თვალები დასწითლებოდა.
— შენ რა, არ გეძინა? — ვკითხე.
— არაო.
ჯერ კიდევ იქ, დირექტორის კაბინეტში გადავწყვიტე, რომ იმის შესახებ, რაც ვნახე,
ხაიმას არაფერს ვეტყოდი. ბევრი ფიქრი არ უნდოდა იმის მიხვედრას, რომ ძალიან
სერიოზულ და საშიშ საქმეში ჩავყავი ცხვირი.
— სამტრედესთან რა ხდება-მეთქი?
— არავინ გამოჩენილაო.
— რა გინდა, ესე იგი, უძლებენ-მეთქი.
ათასში ერთხელ, როცა ძალიან განერვიულდებოდა, ისე ეცვლებოდა სახე,

შეხედავდი და ვერ იცნობდი. შემეცოდა.
— ხვალ ლენინგრადში მივდივარო, — მითხრა.
— ვიცი, ხომ მითხარი-მეთქი.
— ოთხი საათისათვის ის ჩანთა რკინიგზის სადგურში უნდა მოიტანოო.
— პრობლემა არაა-მეთქი.
— ისევ ტომარაში იდოსო.
— ახლა მომისმინეო, — თქვა და გაჩუმდა.
— გისმენ-მეთქი.
— შენთან ერთი სათხოვარი მაქვსო, — თქვა და ისევ გაჩუმდა.

დავიძაბე.
— თქვი-მეთქი.
— თუ ისე მოხდა, რომ ვერ მოვედი, ის ჩანთა შენ უნდა წაიღო და ჩაიტანო
ლენინგრადშიო.
შევფიქრიანდი, — იმედი მაქვს, რომ ჩაჯდები მატარებელში და გარეკავ-მეთქი.

— შუბლი შეჭმუხნა და დაკვირვებით შემომხედა, თავი უხერხულად ვიგრძენი. —
არადა, მაშინ ჩავიტან, აბა, რას ვიზამ-მეთქი.
ჯიბეში ხელი ჩაიყო, ფული და მატარებლის ორი ბილეთი ამოიღო. — ორასი

მანეთია, გამომართვიო.
გამოვართვი. მერე ბილეთები მომაწოდა.
— ბაქო-ლენინგრადის მატარებელი რომ ჩამოდგება, მეხუთე ვაგონში ახვალ,

დაჯდები კუპეში და დამელოდებიო.
ბილეთებს დავხედე.
— მოგყვება ვინმე-მეთქი?
— არა, ორადგილიანი კუპეა, მირჩევნია, მარტო ვიყოო.
ფული და ბილეთები ჯიბეში შევინახე.
— ხაშურამდე თუ გამოვჩნდი, ხომ კარგი, არა და, შენ უნდა გააგრძელო გზა,
ჩახვალ ლენინგრადში და ჩანთას ჩაიტანო.
— ხო, მაგრამ იქ რა ვქნა, ვის მივადგე-მეთქი?
— აი, ნახე, — ფურცელზე ორი სიტყვა ეწერა: „კუპჩინოს პარკი“.
— ეს რა არის-მეთქი?
— შეხვედრის ადგილია. ქვის ლომი რომ დგას, იმ შესასვლელიდან შეხვალ,

მარჯვნივ, პირველივე ბილიკს გაუყვები და მედოლის სტატუეტის წინ ჩამოჯდებიო.
ჩანთა სკამზე ლომის მხარეს უნდა დადო. არ დაგავიწყდეს, იცოდე, ამას მნიშვნელობა
აქვსო.
ისე გულდაგულ მიხსნიდა, ეჭვი შემეპარა, — ეს, მგონი, არ აპირებს ხვალ

წასვლას-მეთქი.
— დილის თერთმეტი საათიდან ორ საათამდე უნდა ელოდო. მოვლენ და

გკითხავენ: თბილისში როგორი ამინდიაო? აიღებ ჩანთას და მისცემ, ეგ არის სულო.
— თუ არ მოვიდნენ მაშინ-მეთქი?
— მაშინ მეორე დღეს მიხვალ, თუ მეორე დღესაც არ გამოჩნდნენ, ესე იგი, საქმე
ტრაკშია. წაიღე ჩანთა და მდინარეში გადააგდე. რაც შეეხება ფულს, რაც გადაგრჩება,
შეგიძლია, დაიტოვო და როგორც გინდა, ისე მოიხმაროო.
ეს არ იყო ცუდი.
— ძაღლები თუ გამოჩნდნენ, არ გაიქცე, გთხოვეს და მიგაქვს ჩანთა. სხვა შენ

არაფერი იცი.
— ვინ მთხოვა?
— მე.
— ჩაგიშვა? — თავი შეურაცხყოფილად ვიგრძენი.
— შენ თუ მოგადგნენ, ესე იგი, ყველაფერი დამთავრებულია, მე მაინც ვერაფერს

მიშველი და ტყუილა რატომ უნდა იწვალო?
— მერე რა იქნება-მეთქი?
— შენ ალბათ ბევრს არ მოგცემენო.
— შენ-მეთქი?
— რამდენიც უნდა მომცენ, ბოლობოლო გამოვალ, იქ არ დავბერდებიო.
როგორ გუნებაზე დავდგებოდი?
— ეს ყველაფერი იმ შემთხვევაში შეიძლება მოხდეს, თუ ჩემმა ბიძებმა წამებას

ვერ გაუძლეს და პირი გააღესო.
ბევრი ვერაფერი იმედი იყო, ის ბიძები სულაც არ მიმაჩნდნენ დიდ ვაჟკაცებად.

ის კი არა და, მიკვირდა, პირველსავე დღეს რომ არ დაფქვეს ყველაფერი, რაც
იცოდნენ.
— სხვებმა რომ გააღონ პირი-მეთქი?
— ის სხვები არ მაწუხებს, იმათმა ამ საქმის დეტალების შესახებ ბევრი არაფერი

იციანო.
ეჭვი აღარ მეპარებოდა, რომ იცოდა, რაც იყო გადაღებული და ისიც, რისთვისაც
სჭირდებოდათ ეს ყველაფერი.
— რამე შეკითხვა ხომ არა გაქვსო?
— არა-მეთქი, — გავაქნიე თავი.
წამოდგა, — აბა, კარგად იყავიო.

— სად მიდიხარ-მეთქი?
— გარაჟებთან ტროკადერო მელოდებაო.
— როდის შეუთანხმდი-მეთქი? — გამიკვირდა.
— წუხელის, ტელეფონის ჯიხურიდან ველაპარაკე, ახლა უკვე მოსული იქნებაო.
ჩასასვლელთან მოტრიალდა და გამაფრთხილა, — ხვალ არ დაიგვიანოო, —

მერე გამიღიმა და გაქრა. დავრჩი მარტო. სანთლის ალის ირგვლივ ერთადერთი
ქინქლა დაფრინავდა. სევდა შემომაწვა.
სანთელი ჩავაქრე. ჩავედი დაბლა და კიბის ქვეშ დამალული კასეტები ისევ ჯიბეში
ჩავიწყვე. ფანჯრიდან მანუშაკას ოთახში რომ გადავძვერი, მაშინ მომხვდა თვალში
შემოსახვევთან გაჩერებული ძველი „პობედა“. გამახსენდა, რომ ის „პობედა“ წინა
ღამესაც იქ იდგა და ჩავფიქრდი. ვიცოდი, ისეთი მანქანა იმ ქუჩაზე არავის არ ჰყავდა.
ბნელოდა და შიგ იჯდა თუ არა ვინმე, არ ჩანდა.
ჩემი, მანუშაკასა და ხაიმას გარდა, არავინ იცოდა, ჩანთა სად ინახებოდა. მაგრამ
ასე იყო?
ავწონ-დავწონე და დავასკვენი, რომ ძაღლები აქამდე დაგვადგებოდნენ, ვინ

დაუშლიდათ? ჩანთას თუ ეძებდნენ, შორიდან რატომ დაიწყებდნენ ყურებას?
დავმშვიდდი და კარი შევამოწმე, დაკეტილი იყო. კასეტები ჩანთაში ჩავაბრუნე,
გავიხადე და მანუშაკას მივუწექი. არაფერი გაუგია, ნიფხვის გახდა რომ დავუწყე, მაშინ
გაახილა თვალები.
— ჯერ არა, მოიცა, უნდა ვილოცოო.
კედელზე ხატი ეკიდა, გადმოვიდა ლოგინიდან, დაიჩოქა და პირჯვარი

გადაიწერა, — ღმერთო, მაპატიე, გათხოვებამდე ასეთ რამეს რომ ვაკეთებო.
ყოველთვის ასე შვრებოდა. ამაზე ხან მეცინებოდა, ხან ვბრაზობდი. ჩემზეც

სთხოვდა ღმერთს, — ამასაც აპატიეო.
მაშინ მომეჩვენა, რომ გაუგრძელდა ლოცვა, — ხატი ნუ შეაწუხე-მეთქი.
დიდხანს მეძინა, თვალები რომ გავახილე, ქუჩის გადაღმა კრამიტის სახურავს მზე
ადგა. კედელზე დაკიდებული ოთხკუთხედი საათი პირველის ოც წუთს უჩვენებდა.
ჩავიცვი და ფანჯარასთან მივედი. ის „პობედა“ ისევ ისე იდგა. შიგ არავინ არ იყო.
რატომღაც გამეცინა. ამ დროს მანუშაკა შემოვიდა, — დაიბანე, საჭმელი ვჭამოთო.
— დედაშენი სად არის-მეთქი?
— ბაზარშია, მარტო ვართო.
საჭმლის ჭამას რომ მოვრჩით, საათს შეხედა და საპარიკმახეროში წასასვლელად

შეუდგა მზადებას.
— შენც წამოდი, არ გინდა, გარიკამ გაგკრიჭოს? ნახე, თმა როგორ გაგეზარდაო.
— ახლა მირჩევნია, ჩანთა ჩავიტანო ებრაელების უბანში და გავყიდო-მეთქი.
რკინიგზის სადგურამდე მეტროთი ვიმგზავრე. გადმოვედი ვაგონიდან და სანამ

ესკალატორს მივუახლოვდებოდი, იმდენ ხალხში მაღალი, წმინდად
თავგადაპარსული კაცი მომხვდა თვალში. მომეჩვენა, რომ მაკვირდებოდა, — ნეტავი
სად მინახავს-მეთქი? — გავიფიქრე და ესკალატორზე რომ შევდექი, უკან მივიხედე,
მაგრამ ვერ დავინახე, აღარ ჩანდა და გამიკვირდა, იმოდენა კაცი ისე სწრაფად სად
უნდა გამქრალიყო?
ნეტა ვინ იყო-მეთქი?
სადგურის ბაქანზე გავიარე და გამოვიარე, მერე სკამზე ჩამოვჯექი, ტომარა

გვერდზე დავიდე და სიგარეტი გავაბოლე. განგაშის გრძნობა არ მტოვებდა.
დარწმუნებული არ ვიყავი, ხაიმა რომ მოვიდოდა და რომ დავინახე, გამიხარდა. —
წავა, მორჩება ეს საქმე და მოვისვენებ-მეთქი. — ქუდი თვალებზე ჰქონდა
ჩამოფხატული, მხარზე დიდი ჩანთა ეკიდა. — თუ იმ ჩანთაშიც კასეტები აწყვია,
გაგიჟებულან ეგ ებრაელები და ეგ არის-მეთქი. — დამინახა, მაგრამ ახლოს არ
მოსულა, ჩემგან საკმაოდ შორს, საათის ქვეშ გაჩერდა.
მეორეჯერ რომ მივიხედე, აღარ იყო.
ამასობაში ბაქანზე ხალხი მომრავლდა და მატარებელიც გამოჩნდა.

კონდუქტორს ბილეთი ვაჩვენე და ვაგონში ავედი. იმ დროში ისეთ ვაგონს, რბილ
ვაგონს ეძახდნენ, კუპეში საშხაპე და ტუალეტი იყო. ტომარა მაღლა, ბარგის ადგილას
შემოვდე, დავჯექი და ფანჯარაში დავიწყე ყურება. მერე მატარებელი დაიძრა და
სადგური უკან დარჩა.
ვიჯექი და ხაიმას გამოჩენას ველოდი. ერთი საათის შემდეგ ცოტა შევფიქრიანდი,

მაგრამ მაინც იმედიანად ვიყავი, — მოვა, აბა, რას იზამს-მეთქი.
ხაშურში ათი წუთი ვიდექით. არ გამოჩნდა და მატარებელი რომ დაიძრა, მაშინ

საბოლოდ გამიფუჭდა გუნება.
— ან დაიჭირეს, ანდა საფრთხე იყნოსა და დაითესა-მეთქი. — სხვა რა უნდა

მეფიქრა? ისე იყო თუ ასე, არჩევანი არ მქონდა, გზა უნდა გამეგრძელებინა. ფეხზე
გავიხადე და საწოლზე გავიშოტე.
კარზე აკრულ სარკეში საღამოს მზე გამოჩნდა, დიდი, წითელი მზე.

მეორე დღეს თავის ტკივილმა გამომაღვიძა. თვალები ძლივს გავახილე, ყელი
მეწვოდა. — ნეტა რა ჯანდაბა დამემართა-მეთქი. — კარი გავაღე და დერეფანში
გავედი. ჩემგან მარჯვნივ, ხუთი თუ ექვსი კუპეს იქით, ფანჯარასთან, ქალი და კაცი
იდგნენ. კაცს თავი და სახე პირწმინდად ჰქონდა გაპარსული, მეტროში რომ ვნახე, ის
იყო. სულ ერთი წამით შევხედე თვალებში და კიდევ ერთხელ გავიფიქრე, რომ
სადღაც მყავდა ნანახი. შემომხედა და ზურგი შემაქცია. ძალიან გრძელი და სქელი
კისერი ჰქონდა, იმ კისერს იდეალურად მრგვალი თავი ამთავრებდა.
უკან შევბრუნდი და საწოლზე დავჯექი. ცოტა ხნის შემდეგ კონდუქტორმა

ჩამოიარა.
— თუ შეიძლება, ჩაი მომიტანეთ-მეთქი.
რომ მომიტანა, მერე მკითხა, — ცუდად ხომ არა ხარ? თვალები დაწითლებული
გაქვსო. — ყურადღებიანი ქალი იყო.
— თავბრუ მეხვევა, მაგრამ არა უშავს, გამივლის-მეთქი.
— თუ რამე დაგჭირდა, აი, ამ ღილაკს დააჭირე თითი და მოვალო.
— რომელი საათია-მეთქი?
— საღამოს შვიდი საათიაო.
მადლობა გადავუხადე. წავიდა და დავრჩი გაკვირვებული, გამოვიდა, რომ

თითქმის ოცი საათი მეძინა. ეგ ძალიან ბევრი იყო.
— ეტყობა, გუშინ რომ ვინერვიულე, იმის ბრალია-მეთქი.
ჩაი ნახევარი ჭიქაც ვერ დავლიე, ყელი მეწვოდა.
ის ღამეც გავიდა და მეორე დილით თავი ბევრად უკეთ ვიგრძენი. შუადღისათვის

კი თავბრუსხვევამ გამიარა და თვალებიდანაც მშვენივრად ვიყურებოდი, აღარ
მიჭრელდებოდა. ოღონდ ეს იყო, ყელი მეწვოდა, მაგრამ მაინც ორჯერ მოვატანინე
სალიანკა და კატლეტები რესტორნიდან, შიმშილის გრძნობა გამძაფრებული მქონდა.
სამი დღე-ღამის განმავლობაში ჩემი კუპედან ფეხი არ გამიდგამს, ჩანთას ვერ

ვტოვებდი. მეოთხე დილას, მატარებელი ლენინგრადის მთავარ სადგურში გაჩერდა
თუ არა, ვაგონიდან პირველი ჩავედი, თითქმის სირბილით გავიარე ბაქანი, ჩავჯექი
ტაქსიში და მძღოლს ავუხსენი, სად უნდა მივეყვანე.
თერთმეტი საათისათვის მედოლის სტატუეტის პირდაპირ, სკამზე დავჯექი, ჩანთა

ისე დავდე, როგორც დარიგებული ვიყავი და დავიწყე ლოდინი.
ჩემ წინ ბევრმა აიარა და ჩაიარა, მაგრამ თბილისში როგორი ამინდი იყო, სულაც
ფეხებზე ეკიდათ. ისე გახდა ორი საათი, არც ებრაელები გამოჩენილან და არც
ჩეკისტები.
ბოლოს ჩანთა ისევ ტომარაში ჩავდე და სასაუზმეს დავუწყე ძებნა, ვიპოვე და
კატლეტები შევუკვეთე. ყელი ისევ მეწვოდა.
— არასოდეს გამიგია, რომ კაცს შეიძლება, ნერვიულობის გამო ყელი აეწვას,

ნეტა მე რა ჯანდაბა დამემართა-მეთქი.
მერე კინოში შევედი და მექსიკურ ფილმს ვუყურე. მთავარი გმირი მაგარი ბიჭი
იყო, პროკურორისათვის კიდევ ერთი ტყვია რომ დაეჭედებინა, მის ბედს ძაღლი არ
დაჰყეფდა, მაგრამ არ დააჭედა და თავი წააგო. ბოლო სცენამ ცრემლები მომგვარა,
დაჭრილი მივიდა დღესასწაულზე, სადაც მისი შეყვარებული ელოდა, იცეკვა და
მოკვდა.
საბუთები არ მქონდა, ვიცოდი, სასტუმროში არ მიმიღებდნენ და ღამის გათევა

რკინიგზის სადგურის მოსაცდელ დარბაზში გადავწყვიტე. ვიჯექი სკამზე, ფეხები
ტომარაზე მელაგა და ვფხიზლობდი.
— ეს ტომარა ვინმემ რომ ამაცალოს, მერე რა უნდა ვქნა-მეთქი.
შუაღამისას გამიჭირდა, თვალები მეხუჭებოდა. ერთი-ორჯერ თავი მკერდზე

ჩამომივარდა, მაგრამ გავუძელი. როგორც იყო გათენდა და გავედი ქუჩაში, ცოტა ხნის
შემდეგ ლუდხანასთან შევჩერდი, არ იყო ღია, მაგრამ უკვე რიგი იდგა. დილის
სიგრილე არყიანი ამონასუნთქით იყო შეზავებული.
მერე ისევ ქუჩას გავუყევი და პატარა, სასიამოვნო კაფეს გადავეყარე. კედლები

თეთრი ყვავილებით იყო მოხატული. იქ ერთი ჭიქა ყავა დავლიე, ყავას სამი ულუფა
ნაყინი დავუმატე და მოთენთილობა საბოლოოდ გამიქრა. დრო მქონდა, ვეწეოდი
სიგარეტს და ფანჯარაში ვიყურებოდი.
მახსოვს, გავიფიქრე, — შეიძლება, დედაჩემი ამ ქალაქში ცხოვრობს და სულაც

ის ქალია, ქუჩის გადაღმა რომ მიაბიჯებს-მეთქი.
იმ ქალმა დედაჩემის ფოტო მომაგონა, კინაღამ ავდექი და გამოვეკიდე, — ნეტა

ცოცხალი თუა-მეთქი?! — გავიფიქრე და ახლა მეორე ქალს მივამსგავსე, ცოტა ხნის
შემდეგ კიდევ მესამეს და ხომ წარმოგიდგენიათ, როგორ გამოცოცხლდებოდა ის
პატარა ქუჩა, თითოეულ მათგანთან რომ მივსულიყავი და მეკითხა, — თქვენ
ახალგაზრდობაში ოთხი წლის ბიჭუნა ხომ არ მიგიტოვებიათ საქართველოში
მხარბეჭიანი არტილერიის კაპიტნის გამო-მეთქი?
იმ კაპიტნის შესახებ მაზავეცკაიამ მიამბო, — ისეთი მხარ-ბეჭი ჰქონდა, ისეთი

შესახედავი იყო, როგორც ქალს, მესმის დედაშენის და ნამდვილად არ ვამტყუნებო.
არაფერში არ მჭირდებოდა ამ ამბის გაგება, მაგრამ გავიგე და რა უნდა მექნა?

განგებ, რაიმე წინასწარი განზრახვით არ უთქვამს, ჩურჩუტი ქალი იყო, დაუფშუტურა,
გააღო პირი და დააყრანტალა.
თერთმეტის ნახევრისათვის უკვე ბაღში ვიყავი, დავჯექი სკამზე, ჩანთა ტომრიდან
ამოვიღე, დავიდე გვერდით და დავიწყე ლოდინი. დრო ნელა გადიოდა. არავის არ
ვაინტერესებდი იმ მედოლის სტატუეტის გარდა, სულელურად რომ მომჩერებოდა.
— მიდი, აბა, დააბრახუნე-მეთქი! — დავუყვირე.
რას დააბრახუნებდა.
წინა დღესთან შედარებით, მაინც ბევრად უფრო მშვიდად ვგრძნობდი თავს,

მაგრამ სამაგიეროდ კუჭი ამეშალა და ავწრიალდი. ნაყინის ბრალი უნდა ყოფილიყო.
ყელი ხომ მეწვოდა, ცივი მსიამოვნებდა და იმიტომ ვჭამე იმდენი. არადა, ტუალეტი
იქვე იყო, ოც ნაბიჯში, ხალხი შედიოდა და გამოდიოდა. რა მექნა? იქაურობას ვერ
მივატოვებდი. ერთი ხანობა ძალიან გამიჭირდა, ძლივს ვიკავებდი, მაგრამ მერე
გამიარა და ბოლოს გადამავიწყდა კიდეც.
შემოსასვლელთან დიდი მრგვალი საათი ეკიდა. გავხედავდი და თავს ვაქნევდი,

— ნეტა სად არიან აქამდე-მეთქი? — მინდოდა, საქმე პატიოსნად მიმეყვანა
ბოლომდე. გახდა ორი საათი და ჩანთა ისევ ისე იდო სკამზე. ესე იგი, საქმე ტრაკში
იყო და ალბათ აჯობებდა, დროზე გავცლოდი იქაურობას, მაგრამ ფეხი არ
მომიცვლია. ერთი საათი კიდევ დავრჩი და მერე საბოლოოდ ჩავიქნიე ხელი. —
წავალ, ვიპოვი მდინარეს და კასეტებს წყალში გადავუშვებ-მეთქი. — როგორც
დამარიგეს, ისე უნდა მოვქცეულიყავი. ჩანთის გადაგდება არც მიფიქრია, მშვენიერი
ტყავის ჩანთა იყო, წავიღებდი და ან გავყიდდი, ან მანუშაკას ვაჩუქებდი.
კასეტების გადასატანად ტომარა გავამზადე, მერე ჩანთა გავხსენი და

გაოცებისაგან სუნთქვა შემეკრა, ჩანთაში წიგნები ელაგა, ლენინისა და მარქსის
ტომები.
კი მაგრამ, ეს როგორ-მეთქი? — გავიფიქრე და ვიგრძენი, როგორ გავავსე

შარვალი, — თფუ, შენი დედაც-მეთქი.
წიგნები სკამზე დავყარე, ჩანთა ავიღე და ტუალეტისაკენ წავედი. იქ შარვალი

გავიხადე, ონკანი მოვუშვი და რამდენადაც მოვახერხე, დავიბანე. მერე შარვალი
გავრეცხე, რომ ვრეცხავდი, მახსოვს, გავიფიქრე, — ესეც ასე, აი, ჩემი საქმიანობის
ბოლო-მეთქი.
ტუალეტიდან რომ გამოვედი, სკამს გავხედე, წიგნები ისევ ისე ეყარა, არავინ
მიჰკარებია. მივედი და დავაშტერდი, — კი მაგრამ რა მოხდა? როგორ გადაიქცა
კასეტები წიგნებად, ჩანთას ხომ ერთი წუთითაც არ მოვშორებივარ-მეთქი? — და უცებ
ის თავგადაპარსული კაცი დამიდგა თვალწინ. ის ჭრელი თვალები ტყუილად არ
მეცნო, გავიხსენე, ის იყო, ხაიმასთან რომ ვნახე, როცა შარვლის სათხოვნელად ვიყავი
მისული, ხაიმას ნათესავი ვარო, რომ მითხრა, მაგრამ მაშინ თმა და წვერი ჰქონდა
მოშვებული.
ამ აღმოჩენის სიცხარე რომ გამინელდა, დავეჭვდი, ხომ არ მეშლება-მეთქი?

მაგრამ ასე იყო თუ ისე, რად უნდოდა დიდი ფიქრი იმას, რომ ჩანთა იმ ხალხმა
წაიღო, ვისაც უნდა წაეღო. ღამით კარი ჩუმად გააღეს, რაღაც ოხრობა ჩამასუნთქინეს
და გამთიშეს. აბა, ოცი საათი რატომ მეძინა? ყელიც იმიტომ მეწვოდა. ჩანთა
გამოცვალეს და წავიდნენ, არ გამომიჩნდნენ და ძალიანაც კარგი ქნეს, არაფერში არ
მჭირდებოდნენ, მაგრამ ეს ყველაფერი ხაიმას გარეშე ხომ არ მოხდებოდა, ვინ რა
იცოდა, ვინ ვიყავი და რა მიმქონდა?
გავბრაზდი, მეექვსე დღე იყო, ყელი მეწვოდა. თან ამ ხნის განმავლობაში

დავიტანჯე ნერვიულობით. თურმე რისთვის? ლენინისა და მარქსის ტომების გამო ვინ
დამიჭერდა? გაბითურებულად ვგრძნობდი თავს, მაგრამ შვებით ამოვისუნთქე, —
კიდევ კარგი, მშვიდობიანად მორჩა ყველაფერი. აწი წავალ და ჩემს თავს მივხედავ-
მეთქი.
ნევის სანაპიროზე რომ გავედი, უზარმაზარი მდინარის ისე ახლოდან დანახვამ

შიში მომგვარა. ჩვენი მტკვარი იმასთან შედარებით პატარა, მღვრიე ნაკადულად
მოგეჩვენებოდა.
გავუყევი ფეხით და გემზე გამართული რესტორანი დავინახე. ავედი და ცოტა

ხანში დაიძრა კიდეც. ოფიციანტს ვუთხარი, — გენდობი, შეარჩიე კერძი შენი
გემოვნებით და მომიტანე-მეთქი.
ვეშაპის მოხარშული შაშხი მოიტანა, ხახვითა და წიწაკით იყო შეზავებული. ღვინის

სახელი, „ხარის სისხლი“ დიდი ასოებით ეწერა ბოთლის ეტიკეტზე. მგონი, უნგრული
ღვინო იყო.
რწევა თითქმის არ იგრძნობოდა. ძალიან ნელა მივცურავდით და ორი საათის

მერე სამდინარო ვაგზალს მივადექით.
იქ ლამაზი, სამსართულიანი გემი დაგვხვდა, ორი საკვამური ჰქონდა.

ოფიციანტისაგან გავიგე, რომ მოსკოვისაკენ მიცურავდა და ბევრი აღარ მიფიქრია,
გამგზავრება გადავწყვიტე.
ერთადგილიანი კაიუტის ბილეთი თვრამეტი მანეთი ღირდა. ვიყიდე და ტრაპს

ავუყევი. დაღლილი ვიყავი, მეძინებოდა, მაგრამ თავს მოვერიე, კაიუტაში შევედი თუ
არა, შარვალი საპნით გულდაგულ გავრეცხე და გასაშრობად სკამზე გადავფინე.
მერე დავიბანე, დავწექი და სანამ ჩამეძინებოდა, ხაიმაზე დავიწყე ფიქრი, — ნეტა

რას შვრება, ისევ იმალება თუ გაბედა ქუჩაში გამოჩენა-მეთქი? — არც ის იყო
გამორიცხული, რომ იმ დროისათვის უკვე დაჭერილი ჰყავდათ და მეც მეძებდნენ, ხომ
თქვა, — ჩემმა ბიძებმა პირი თუ გააღეს, სიმართლის დამალვას აზრი აღარა აქვსო,
— ვწუხდი.
მეორე დილით, საუზმის შემდეგ, გემბანზე სიგარეტს ვაბოლებდი და ნაპირისაკენ
ვიყურებოდი. მშვენიერი ამინდი იდგა. იმას რა აჯობებდა, მანუშაკაც ჩემთან ერთად
რომ ყოფილიყო, — როდისმე აუცილებლად ჩავალთ ლენინგრადში, ამ გემზე
დავსხდებით და მოსკოვისაკენ გავუყვებით-მეთქი, — გავიფიქრე. ნაღვლიანი სიტყვაა
როდისმე, რასაც ამ სიტყვას მოაყოლებენ, ის თითქმის არასოდეს არ ხდება.
მოსკოვში წითელ მოედნამდე ტაქსით მივედი. ვნახე კრემლი, მავზოლეუმთან

უზარმაზარი რიგი იდგა, — ნეტა რაში სჭირდება ამ ხალხს მკვდარი ლენინის ყურება-
მეთქი? — მიკვირდა.
მერე პოჟარსკისა და მინინის ძეგლთან გადავინაცვლე, გავაბოლე სიგარეტი და

ჩავფიქრდი, არ იქნებოდა ცუდი თბილისში ჩასვლისთანავე თუ ვიყიდდი ახალ ლეიბს,
საბანს, ბალიშსა და შინდისფერ ფარდას ფანჯრისათვის. ეს გადაწყვეტილება რომ
მივიღე, მოწყენილობა ვიგრძენი, არსენალის მთის ძირში გაქანებული საბარგო
მატარებლების ხმაური მომენატრა, — დროა, აქედან გავრეკო-მეთქი.
კითხვა-კითხვით მივაგენი გორკის პროსპექტზე ფოსტა-ტელეგრაფის შენობას. იქ,

პირველ სართულზე, საკმაოდ დიდ დარბაზში, ტელეფონის ახალი აპარატი იდგა,
საიდანაც თხუთმეტკაპიკიანებით ოპერატორის გარეშე, პირდაპირ რეკავდნენ
საქართველოში.
ვიდექი რიგში და ვუსმენდი, ერთი დიდთავა და დიდცხვირა კაცი როგორ

უსინდისოდ უხსნიდა ორ რუსის ქალს, რომ მსოფლიოში ყველაზე ლამაზი ხალხი
ქართველები არიან. მაგალითისათვის ცნობილ მსახიობებს ასახელებდა და
მოგზაურების მემუარებიდან ციტატებს იხსენებდა. ის ბრიყვი ქალები კი სერიოზული
სახეებით მისჩერებოდნენ და მომეჩვენა, რომ უჯერებდნენ.
როგორც იქნა, მოვიდა ჩემი რიგი. შევედი კაბინაში და საბავშვო ბაღის ნომერი
ავკრიფე. ცოტა ხანში, — ალო, გისმენთო, — შემომესმა ქალის ხმა. ის ქალი, სანამ
დირექტორი გახდებოდა, ბავშვობაში, ჩემი აღმზრდელი იყო. ვუთხარი, ვინც ვიყავი
და ვთხოვე, — იქნებ ფანჯრიდან მანუშაკას გასძახოთ, ტელეფონთან მოვიდეს-მეთქი.
— კარგიო, — დამპირდა.
თავიდან ჩავდექი რიგში. ლაპარაკის დრო ლიმიტირებული არ იყო და რიგი

ნელა მიიწევდა. ბოლოს ნომერი რომ ავკრიფე, ყურმილი მანუშაკამ აიღო, — სადა
ხარ, სად დაიკარგეო?
— რუსეთში ვარ-მეთქი.
— მანდ რას აკეთებო?
— ჩამოვალ და მოგიყვები-მეთქი.
მერე რომ მითხრა, — ოთხიანი მიიღე, ატესტატი უკვე ჯიბეში გაქვსო, — სახეზე
სიხარულის სიმხურვალე ვიგრძენი.
— დედაჩემმა იტირა, დარწმუნებულია, შენგან კარგი კაცი დადგება, მეც
დარწმუნებული ვარო.
— მანუშაკა, ჩემო კარგო გოგო, მიყვარხარ-მეთქი!
— ხაიმამ მითხრა, ეგ ატესტატი პარკში ჩადეთ და ისე შეინახეთ, თორემ ბუზების

ამბავი ხომ იცით, დააჯდებიან და დასვრიანო. რას იტყვი? მე მგონი, კარგი რჩევააო.
— ხაიმა სად ნახე-მეთქი?
— გუშინ დილით შემხვდა პურის მაღაზიასთანო.
გამიხარდა. — დარწმუნებული ხარ-მეთქი?
— შენ ფიქრობ, რომ ხაიმა შეიძლება, ვინმეში შემეშალოსო?
თხუთმეტკაპიკიანები ბლომად მქონდა და მანუშაკასთან ლაპარაკს რომ მოვრჩი,

ხაიმას ნომერი ავკრიფე. მესმოდა გრძელი ზუმერი, მაგრამ ყურმილს არ იღებდა.
მერე სამჯერ კიდევ ვცადე და დავანებე თავი.
იქ, რიგში, ერთი ახალგაზრდა კაცისაგან გავიგე, რომ თბილისისაკენ

მატარებელი კურსკის სადგურიდან ღამის პირველ საათზე გადიოდა.
სადგურში მეტროთი მივედი. ვიპოვე სალარო დაუბრალო პლაცკარტის ბილეთი

ვიყიდე. დრო საკმაოდ მქონდა და ბაქანზე გავიარ-გამოვიარე. მერე იქვე ახლოს,
სასაუზმეში, მივუჯექი მაგიდას. ვსვამდი ლუდს და ხაიმას ბიძებზე ვფიქრობდი. — თუ
აქამდე ხმა არ ამოიღეს, აწი რა ღმერთი უნდა გაუწყრეთ-მეთქი? — თავის
დამშვიდებას ვცდილობდი, მაგრამ ბოლომდე მაინც არ გამომივიდა. ვხვდებოდი,
მარტო ხაიმას ბიძებში არ იყო საქმე. ხომ შეიძლებოდა, ის ჩანთა კაკებეს სადმე
სხვაგან ჩავარდნოდა ხელში? მაშინ კვალს უკან გამოჰყვებოდნენ და ჩემს პოვნას რა
უნდოდა? ვერ ვიყავი ხასიათზე.
— ნეტა რაში სჭირდებათ ის კასეტები, რაშია საქმე-მეთქი?
ვაგონში ასვლისას კონდუქტორმა ქალმა ჩემი ჩანთა გაკვირვებით შეათვალიერა,

— აქედან ცარიელი ჩანთით არავინ ბრუნდება, შენ პირველი ხარო.
დავაგე ქვეშაგებელი და ავძვერი მაღლა საწოლზე. ჩემ ქვემოთ კაცი და ქალი

საუბრობდნენ, კაცს კარგად ვხედავდი, მშვიდი, უდარდელი სახე ჰქონდა. შემშურდა.
გადავბრუნდი კედლისაკენ და ბორბლების რაკარუკს მივუგდე ყური. მეორე დილით
გვიან გამეღვიძა. პირი დავიბანე. მერე ორი ვაგონი გავიარე და რესტორანს მივადექი.
ხალხი ცოტა იყო. ავირჩიე ადგილი და ოფიციანტს დავუწყე ლოდინი. კარგა ხნის
მერე გამოჩნდა, გახეთქილი მთვრალი იყო.
— დღეს ჩემი დაბადების დღეაო! — გამომიცხადა.
— კმაყოფილი ხარ ცხოვრებით? — ვკითხე.

— ხან როგორ, ხან როგორ, კლიენტებს გააჩნიაო.
წვნიანის შეკვეთას ვაპირებდი, ვიფიქრე, — სანამ მომიტანს, თეფშში არ

ჩააფურთხოს-მეთქი, — და გავუღიმე: — კარგია, რომ მითხარი, გავითვალისწინებ-
მეთქი.
ხარჩოთი სავსე დიდი თეფში მოიტანა. ბარბაცებდა, მაგრამ ერთი წვეთიც არ

დაუღვრია, დამიდგა წინ და შევუდექი ჭამას, თან წინა ღამით ნანახ სიზმარზე
ვფიქრობდი.
უცნაური სიზმარი მესიზმრა, ვითომ მამაჩემის დაზგასთან ვიჯექი და ჯღანებს

ვაკერებდი. ვიღაც ხნიერი კაცი მოვიდა და ჩემ პირდაპირ დაჯდა, ხის ძირას, სკამზე.
სიგარეტს ეწეოდა და მიყურებდა. შუბლზე ორი ნახვრეტი ჰქონდა. პირიდან ბოლს
რომ უშვებდა, იმ ნახვრეტებიდანაც ბოლი ამოდიოდა. უცებ ვიცანი, ტროკადერო იყო,
დაბერებული ტროკადერო.
— მე შენ, ძმაო, ნაძვის ხე მეგონე და თურმე წყალქვეშა ნავი ყოფილხარო?! —

მისაყვედურა.
— ნავი როგორა ვარ, როცა ცურვა არ ვიცი-მეთქი?
— მეც ეგრე მეგონა, მაგრამ თურმე გცოდნია, შენი დედაცო... — და შემაგინა.
მიკვირდა, — ტროკადერო, თანაც დაბერებული ტროკადერო, რა ჯანდაბამ

დამასიზმრა-მეთქი?
პირველად რომ ვნახე, მაშინ თოთხმეტი წლის იყო, ჭაღარა თმა და

დანაოჭებული შუბლი ბებერ ბავშვს ამსგავსებდა. დიდი თავი და დაგრეხილი კბილები
ჰქონდა. მახსოვს, გავიფიქრე, — ეს მახინჯი ნეტავი ვინ არის-მეთქი? — ძველი პლაში
და ქუსლებმოქცეული ფეხსაცმელები ეცვა, ბაღის შესასვლელთან გამოჩნდა და
იკითხა: — ხაიმას როგორ ვიპოვიო?
იქ დიდი ბიჭები იდგნენ და იმათ არ მოუვიდათ თვალში.
ბადურა ტუშურის ძმამ შეუღრინა, — შენ ფიქრობ, რომ ჩვენ უნდა ვიცოდეთ, ეგ
ნაბიჭვარი ახლა სად აგდიაო?
ის შეცბა, მაგრამ ხმა არ ამოუღია, არც წასვლას აპირებდა. ტუშურის ძმა

გაღიზიანდა, — აბა, გაიპარე აქედანო!
იმან ერთხელ კიდევ შეავლო თვალი და გატრიალდა. იქ ვინც ვიყავით, ყველამ

ჩავთვალეთ, რომ ამით მორჩა. ტუშურის ძმა სულ ცოტა ხუთი წლით მაინც იქნებოდა
უფროსი, თან ორი თავით მაღალი იყო და სხვა, აბა, რა უნდა გვეფიქრა?
ის იყო დავაპირე, და ვეწევი და ვეტყვი, — მე ვიცი, ძმაო, სადაც არის, წამოდი,

გაპოვნინებ-მეთქი, — მაგრამ ამ დროს შეჩერდა და მოიხედა.
— ეი, შენ, — დაუძახა ტუშურის ძმას, — მოდი აქო! — თან ხელით ანიშნა.
საქმიანად დაუძახა, გაბრაზება არ ეტყობოდა.
— მეო?
— ხო შენ, შენი დედაცო... — და შეაგინა.
დაეტაკნენ ერთმანეთს თუ არა, სულ რამდენიმე წამის მერე, ტუშურის ძმა მიწაზე
ეგდო და ცხვირის ჩათვლით, სახე სამ ადგილას ჰქონდა გახეთქილი. არადა, კარგ
მოჩხუბრად ითვლებოდა.
შედეგი იმდენად მოულოდნელი იყო, რომ ყველამ პირი დააღო. დიდი ბიჭები
თითქოს დაფრთხნენ, წესით, უნდა დასეოდნენ, როგორც ასეთ დროს იყო მიღებული,
მაგრამ მსგავსი არაფერი მომხდარა. იმ ჭაღარა ბიჭმა კი იმათკენ არც გაიხედა, შევიდა
ბაღში, ჩამოჯდა სკამზე და ვითომც არაფერი, სიგარეტი გააბოლა.
მაშინ იცნო ვიღაცამ, — ეს მთაწმინდელი ტრაკადერო თუ ტროკადეროაო!
გავიქეცი და ხაიმა ვიპოვე, ბაღთან რომ მივედით, ჩვენი უბნელები იქ აღარ

იყვნენ. ის კი ისევ ისე, მშვიდად იჯდა სკამზე. მომეჩვენა, რომ იმ სიმშვიდეში იყო
რაღაც არაჯანმრთელი, ავადმყოფური, რაღაც ისეთი, ჩვეულებრივ ადამიანს რომ არ
უნდა ახასიათებდეს.
— რა მოხდა? — ჰკითხა ხაიმამ.
— არაფერი, უზრდელი ხალხი ყველგანააო.
ეს ისე უბრალოდა თქვა, მომხდარი ამბავი იმდენად არაფერს ნიშნავდა მისთვის,

რომ გამიკვირდა და იმ დღიდან მოყოლებული, წლების განმავლობაში ვცდილობდი
მისი გულის მოგებას, მაგრამ ერთადერთი, რასაც მივაღწიე, ის იყო, რომ თავი
შევაზიზღე.
მის ახლოს ბუნებრიობის გრძნობას ვკარგავდი და მოსულელო კაცის

შთაბეჭდილებას ვტოვებდი. არ ვიცი, რატომ მემართებოდა ასე.
კვირაში ერთხელ მაინც გამოჩნდებოდა ჩვენთან უბანში. ხაიმასთან სახლში

ასვლა არ უყვარდა, ალბათ მის ბიძებს ერიდებოდა. ისხდნენ ბაღში ან ქიტიას
სასაუზმეში და ლაპარაკობდნენ, ლაპარაკობდნენ საათობით, თუ თვითონ არ
დამიძახებდნენ, მე ახლოს არ ვეკარებოდი, მაგრამ ძალიან იშვიათად მეძახდნენ და
რა მექნა, შორიდან ვუთვალთვალებდი.
არ ვეხატებოდი გულზე, ამას არც მალავდა, მაგრამ ადგა და წინა ღამით

სიზმარში გამომეცხადა. თანაც როგორი? დაბერებული, სულ ცოტა ორმოცდაათი
წლის მაინც იქნებოდა.
— ნეტავ რას უნდა ნიშნავდეს ეს სიზმარი-მეთქი?

ოფიციანტს ორი მანეთი ვაჩუქე.
— ეს რა არისო? — ეცოტავა.
— რა ვქნა, დაბადების დღე გადაგიხადო-მეთქი? — ვკითხე. მეორე დილით

თვალი რომ გავახილე, მატარებელი უკვე სოჩას უახლოვდებოდა, ფანჯარაში ზღვა
ჩანდა. საშინლად მომინდა ბანაობა და ამ დროს ხმაური ატყდა, ვიღაც მოხუც კაცს
ხელში ჯვარი ეჭირა და გაცეცხლებული კონდუქტორს უყვიროდა, — განვედ, სატანაო!
— მაგრამ კონდუქტორი გაქრობას არ აპირებდა, თავისაზე იდგა: — აქ საიდან გაჩნდი,
ბილეთი მაჩვენეო.
ავდექი და იმ მოხუცს ჩემი ბილეთი მივეცი.
— კი მაგრამ, შენო? — გაუკვირდა კონდუქტორს.
— მე ჩავდივარ-მეთქი.
— ეს ჩემი ჯვარი სასწაულმოქმედიაო, — მითხრა მოხუცმა, — თუ გინდა,

ემთხვიეო.
ხათრი აღარ გავუტეხე, დავიხარე დავემთხვიე. მატარებელი გაჩერდა თუ არა,

ჩამოვედი და პლაჟისაკენ გავუყევი. გვიან ღამემდე ვბანაობდი, — ბარემ დაძინებითაც
აქ დავიძინებ-მეთქი, — გადავწყვიტე.
ფული და ფეხსაცმელები სხვადასხვა ადგილას ჩავმალე ქვიშაში. მერე ხის

შეზლონგზე მოვეწყვე, თავქვეშ ჩანთა დავიდე და ის იყო ჩავთვლიმე, ჩამოძონძილი
კაცი დამადგა თავზე.
— გეტყობა, აქაური არა ხარო.
— დღეს ჩამოვედი-მეთქი.
— მალე ძაღლები ჩამოივლიან, პრობლემები შეგექმნება, გაგაწვალებენ, აქ,

სოჩაში, საზიზღარი ძაღლები არიანო.
— შენ სად გძინავს-მეთქი?
— მე ფული არა მაქვს და ამიტომ მაღლა, ტყეში ვიძინებ ხის ძირას. შენ თუ ფული
გაქვს, პლაჟის გადაღმა, რომელ ეზოშიც გინდა, შედი, საწოლებს ყველგან
აქირავებენო.
მადლობა გადავუხადე.
— იქნებ მანეთი მომცეო.
მივეცი და წავიდა. გზადაგზა ხელის ფანრით ქვიშაზე დაყრილ ნაგავს ანათებდა

და აკვირდებოდა.
ფეხზე ჩავიცვი. ფული ჯიბეში ჩავიდე და ცოტა ხანში პლაჟიდან ორმოცდაათ
ნაბიჯში, ლურჯად შეღებილ ჭიშკართან, ერთ მსუქან ქალს გამოველაპარაკე.
— სახლში ყველა ადგილი დაკავებულია, თუგინდა, ფარდულში გაგიშლი

დასაკეც საწოლს და დაიძინეო.
— რამდენი უნდა გადაგიხადო-მეთქი?
— ღამეში ორი მანეთიო.
ხუთი დღე დავრჩი იქ. პლაჟიდან ფეხი არსად არ გამიდგამს. საჭმელსაც იქვე
სასაუზმეში ვჭამდი. ვბანაობდი და ქვიშაში ვკოტრიალობდი. მეხუთე საღამოს წვიმა
დაიწყო, პლაჟი დაცარიელდა. აღელვებული ზღვა მაშინ პირველად ვნახე და
გაკვირვებული მივჩერებოდი. მერე გამოვემშვიდობე იმ მსუქან ქალს და
სადგურისაკენ გავუყევი. სოჩა-თბილისის მატარებელზე საერთო ვაგონის იაფიანი
ბილეთი ვიყიდე, ავძვერი სულ მაღლა, მესამე საწოლზე და დილით უკვე თბილისში
ვიყავი.
სადგურის ტუალეტში ფული დავთვალე, ას ოცი მანეთი მქონდა დარჩენილი.

იქიდან მალაკნების ბაზარში გავიარე. ახალი ლეიბი, საბანი და ბალიში ვიყიდე. ასეთი
ქონების პატრონი ფრთხილად უნდა ვყოფილიყავი და ამ ყველაფერს ბოქლომი
დავუმატე. უბანში ტაქსით ავედი და ჩემი სახლის სადარბაზოს მივადექი.
კიბეზე მაყვალა შემომხვდა, ერთმანეთს არ ვესალმებოდით. მომეჩვენა, რომ ჩემი

დანახვა გაუხარდა და შევფიქრიანდი, — მამაჩემს ხომ არ დაემართა რამე-მეთქი?
საკუჭნაოში საწოლზე გაბურძგნილი უპატრონო კატა დამხვდა, წასვლას არ

აპირებდა და წიხლის კვრით გავაგდე. მერე სახურავზე გავედი და სამტრედე
შევათვალიერე. ისევ ისე იდგა, არაფერი ეტყობოდა, იმ დასკინტლული
ფანერისათვის ხელი არ იყო ნახლები. — ძალიან კარგი-მეთქი, — გავიფიქრე.
10
საკუჭნაოს კარს ბოქლომი დავადე, გავიარე სხვენი და კიბეს ჩავუყევი. მაყვალას

რეაქცია მახსოვდა და მამაჩემი რომ დავინახე, გამიხარდა, მაზავეცკაიას ბინიდან
გამოვიდა, ჩანთები ეჭირა.
— გაბედე გამოძრომაო?! — შემომიღრინა.
განერვიულებული მომეჩვენა.
— რა მოხდა-მეთქი?
— რა, არ იცი? ძაღლები გეძებენო!

როგორ გუნებაზე დავდგებოდი?! — ესეც ასე, რასაც ველოდი, ის მოხდა-მეთქი,
— გავიფიქრე და მუხლები მომეკვეთა.
— სად იმალებოდიო?
— არ ვიმალებოდი-მეთქი.
— აბა, სად იყავი, რომ არ ჩანდიო?
— რუსეთში ვიყავი, ამ დილით ჩამოვედი-მეთქი.
— როდის წახვედიო?
— ორი კვირა იქნება-მეთქი.
გაუკვირდა, — მაშინ გამოდის, რომ შენ არაფერ შუაში არა ხარო.
ვერ მივხვდი, რას გულისხმობდა. კითხვით მივაჩერდი.
— რაფიკა ექვსი დღის წინ მოკლესო.
— რაფიკა მოკლეს-მეთქი?
— ხო, აბა, რატომ გეძებენო?
— მე მეძებენ რაფიკას მკვლელობის გამო? შენ ხომ არაფერი გეშლება-მეთქი.
— სამჯერ მოგაკითხეს ძაღლებმა, კიდევ მე მეშლება? შენ და ხაიმას

გაბრალებენო.
— ეს სისულელეა-მეთქი, — ნერვიული სიცილი ამიტყდა.
— ყოველ შემთხვევაში, ხაიმა უკვე ოთხი დღეა, დაჭერილი ჰყავთო.
— კი მაგრამ, რატომ უნდა მოგვეკლა რაფიკა-მეთქი?
ახლა მოკლედ მოგიყვებით, რაც ჯერ მამაჩემისაგან და მერე, უფრო

დაწვრილებით, ბრუტიანი თამაზასაგან გავიგე:
სურენას, მანუშაკას ძმას, უბნის ბიჭებთან ყომარი უთამაშია. მთვრალი ყოფილა

და რაც ფული ჰქონია, სულ წაუგია. ვალზე მათამაშეთო, იხვეწებოდა თურმე, მაგრამ
არ ათამაშებდნენ. მაშინ რაფიკას უთქვამს, — თუ გინდა, შენს დაზე გეთამაშები, თუ
წააგებ, ერთი ღამით უნდა მომიყვანოო.
უთამაშიათ და სურენას წაუგია.
ხაიმას რაფიკასთან სალაპარაკოდ თავისი ხალხი მიუყვანია, ძალიან დაძაბული

ლაპარაკი ჰქონიათ და ბოლოს შეთანხმებულან: ხაიმას ერთ თვეში უნდა მიეტანა
რაფიკასათვის სამასი მანეთი და ამით მორჩებოდა ეგ ამბავი, მაგრამ მეორე დილით
რაფიკა თავის საწოლში ნახეს ყელგამოჭრილი. ხაიმას კი იმიტომ მოჰკიდეს ხელი,
რომ წინა დღის ამბები იცოდნენ, თან მეზობლის ქალმა დაინახა, ღამის სამ საათზე,
სიბნელეში, რაფიკას სახლის უკან რომ იდგა და ძაღლებთან დააბეზღა, — თუ
არაფერ შუაშია, იმ უდროო დროს იქ რას აკეთებდაო?
ეს, რაც მამაჩემისაგან გავიგე. გაოგნებული ვიყავი.
— შემოდი, წყალი დალიეო, — შევეცოდე.
უარი ვუთხარი. ჯიბიდან ფული ამოვიღე და გავუწოდე, — ოთხმოცდაათი

მანეთია, იქ დროდადრო საჭმელი და სიგარეტები შემომიგზავნე-მეთქი.
თვალები გაუბრწყინდა, ხარბი კაცი იყო.
— კი არ გჩუქნი-მეთქი! — გავბრაზდი.
ფულს სანამ ჯიბეში ჩაიდებდა, გადათვალა, კუპიურებს შორის მატარებლის

ბილეთი იპოვა და დამიბრუნა, — ეს დაგჭირდებაო.
ბრუტიანი თამაზა რუსული სკოლის გვერდით ცხოვრობდა, ნახევრად სარდაფში,

თავის ყრუ ბებიასთან ერთად. ომის დროს მამამისი ფრონტიდან გამოიპარა და ერთ
ღამეს, პატრულები რომ მოსდევდნენ, მამაჩემმა თავის სახელოსნოში დამალა, ძველი
ტილო გადააფარა და ზემოდან ჯღანები დააყარა. გადაარჩინა. რომ ეპოვათ,
დახვრეტდნენ.
თამაზამ იცოდა ეს ამბავი და მიუხედავად იმისა, რომ მამამისი სძულდა, მაინც

მადლობელი იყო.
— რაფიკაზე რასაც ამბობენ, არ არის მართალი, — მითხრა შეწუხებული სახით,

ნამთვრალევი იყო, — მე ვიყავი იქ, ჩემ თვალწინ მოხდა ყველაფერი. თვითონ
სურენამ შესთავაზა, — მე ვიცი, ჩემი და გევასება და მოდი, ჩემს დაზე გეთამაშებიო.
რაფიკა უარზე დადგა, — წაეთრიე სახლში და გამოიძინეო. — მაგრამ სურენა არ
მოეშვა, ბოლოს უთხრა, — რა, არ გიდგებაო? — და მაშინ რაფიკა გაბრაზდა, —
ვითამაშოთ, მაგრამ თუ წააგებ და არ შეასრულებ, მტკვარში გიპოვიან დამხრჩვალსო.
— სამჯერ გააგორეს და რაფიკამ სამივეჯერ წყვილი დასვა! აბა, რაფიკასთან თამაში
იქნებოდა? — თამაზა წამოდგა, — ჩაის დავადგამო, — თქვა და სამზარეულოში
გავიდა. ცოტა ხნის მერე დაბრუნდა და ამბის მოყოლა განაგრძო, — იმ საღამოს
ტროკადერომ კაცი გაუგზავნა რაფიკას, — შენთან საქმე მაქვსო! — და შეხვედრა
დაუთქვა. ეს ამბავი გაბაზრდა და მეორე დღეს, ტროკადერო და ხაიმა გარაჟებთან
რომ მოვიდნენ, იქ რაფიკას გარდა, ნახევარი უბანი დახვდათ. მეც იქ ვიყავი,
მაინტერესებდა, რა მოხდებოდა.
— მოგებულზე უარი უნდა თქვაო, — პირდაპირ გამოუცხადა ტროკადერომ.
— რატომო?
— იმიტომ, რომ მართალი არა ხარო.

— როგორ თუ მართალი არა ვარ? მე ჩემი ღირსების გამო ვითამაშე, ის გომბიო
სულაც ფეხებზე მკიდია, მოვიგე და აწი როგორც მინდა, ისე მოვიქცევი, ეგ ჩემი
უფლებაა, თამაშს თავისი წესები აქვსო.
— გიჟებს ძაღლები არ სთხოვენ პასუხს და შენ რა, იმათზე უარესი ხარ? რას
ჰქვია, როგორც გინდა, ისე მოიქცევი, მაგის უფლებას ვინ მოგცემსო.
— არც ისეთი გიჟია, აბა, მძღნერი დაუდგან წინ თეფშით, თუ შეჭამოსო.
პასუხად ტროკადერომ რაფიკას ფეხებთან დაუფურთხა.
რაფიკა გალურჯდა, — შენ იქნებ დაფიქრდე, ვისთანა გაქვს საქმე, შენი ხნის რომ
ვიყავი, ქსნის კოლონიაში სამი ათას კაცს ვაკონტროლებდიო.
— ეგ მე სულ ფეხებზე მკიდია, თუ მიხვდები, როგორ უნდა მოიქცე, ხომ კარგი,

არა და, შენს თავს დააბრალეო.
— ვინ ინანებს, მაგას ვნახავთო, — არ თმობდა რაფიკა, მაგრამ უფრო შორს ვერ
წავიდა, გვერდით ერთგული ხალხი ედგა, ჩხუბიც რომ შეეძლოთ და იარაღის
ხმარებაც, მაგრამ ვერ გარისკა.
— მე ჩემი გითხარი, — უთხრა ბოლოს ტროკადერომ, — იმედი მაქვს, ჭკუა

გეყოფა და ამ საქმის გამო შენი ნახვა მეორეჯერ აღარ მომიწევსო, — მერე ხაიმას
მიუბრუნდა, — წავიდეთო, — და წავიდნენ.
— ეგ პატარა ბიჭი ძალიან ბევრს იღებს თავის თავზე და ცუდად დაამთავრებსო,

— თქვა რაფიკამ, მაგრამ იმას რად უნდა თქმა, რომ ვერ იყო გუნებაზე.
საღამოს ნუგზარა შველიძემ იპოვა ხაიმა დაბლა, ებრაელების უბანში და რაფიკას

დანაბარები გადასცა, — შენი ნახვა მინდა, სალაპარაკო მაქვს, ქიტიას დუქანში
გელოდებიო. — ხაიმა იქ რომ მივიდა, რაფიკა თავის უმცროს ძმასთან, არუთინასთან
ერთად დახვდა. რაც მე ეგ ნაბოზვარი არუთინა მძულდა, მაგრამ გასვენებაში რომ
ვნახე, ისეთი დამფრთხალი და მობუზული იყო, მაინც შემეცოდაო, — განაგრძობდა
ბრუტიანი თამაზა ამბის მოყოლას, — უარს ვამბობ მოგებულზეო! — დაახვედრა
თურმე თავისი გადაწყვეტილება რაფიკამ და სანაცვლოდ ათასი მანეთი მოითხოვა.
— რაღაც თქვენც დათმეთ, თორემ სხვანაირად ხალხის თვალში რა გამოდის? მეც
კაცი ვარო. — ივაჭრეს და ბოლოს სამას მანეთზე შეთანხმდნენ. ხაიმას ერთი თვის
განმავლობაში უნდა მიეტანა რაფიკასათვის სამასი მანეთი და ამით მორჩებოდა ეს
საქმე, მაგრამ იმ ღამით, აი, ასეთი ამბავი მოხდაო.
თამაზა გავიდა სამზარეულოში და ჩაიდნით ადუღებული წყალი შემოიტანა.
— ჩაის დალევო? — მკითხა.
უარი ვუთხარი.
შაქარს დაუწყო ძებნა, ვერ იპოვა და გაღიზიანდა.

— მთელი ყუთი ნატეხი შაქარი მქონდა, სად წავიდა? — მერე გაჩერდა და
ჩაფიქრდა, — წუხელის გრანტიკა და ცეპიონა იყვნენ ჩემთან, ნაღდად რომელიღაცამ
გააყოლა ხელს, ეს ნაბოზვრები კაცმა სახლში არ უნდა შემოუშვაო.
— თუ კიდევა გაქვს რამე მოსაყოლი, მოჰყევი, არადა, წავალ-მეთქი.
— მერე ხაიმა ყასაბი ბუთურას ცოლმა, ტატიანამ დააბოზა, გვიან ღამით რაფიკას
ფანჯრის ქვემოთ იდგა სიბნელეშიო, — გააგრძელა თამაზამ, თან ჭიქაში ცხელ წყალს
ასხამდა, — იქ, კედლის ძირში ფეხსაცმელების ანაბეჭდები ნახეს, ნაწვიმარი იყო და
მიწას კარგად აჩნდა. შეადარეს ხაიმას ფეხსაცმელებს და დაემთხვა, როგორც
დაასკვნეს, იქ კარგა ხანს მდგარა. ესე იგი, ვიღაცას ელოდებოდაო. ის ვიღაცა კი
ფიქრობენ, რომ ან შენ იყავი, ანდა ვინმე სხვა, ვინც რაფიკას დასაბრედად შეიპარა
სახლშიო, — თქვა და უშაქრო ჩაი მოსვა.
— ეგ სისულელეა, ალბათ ტერეზას ელოდებოდა-მეთქი.
— ასეც ამბობს, ტერეზას ველოდებოდიო. იქ სიბნელეში კი იმიტომ ვიდექი, რომ

ტერეზა ხანდახან მაიორ თემბრიყაშვილს მოჰყავს თავისი მოტოციკლეტით და არ
მინდოდა, შევფეთებოდიო. ახლა მე გეტყვით, რაში იყო საქმე: გასული ზამთრის ერთ
ღამეს, მთვრალი მაიორი თავზე დაადგა საწოლში ტერეზასა და ხაიმას და სანამ
აღშფოთებას მოასწრებდა, ხაიმამ შამპანურის ბოთლი თავზე გადაამტვრია, მერე
ფანჯარაში გადახტა, ეზოში გაფენილი სარეცხიდან პირსახოცი ჩამოხსნა, წელზე
შემოიხვია და სიცივისაგან აძაგძაგებული ჩემთან ამოვიდა სხვენზე. გამაღვიძა და
მთხოვა, — იქნებ დილისათვის ტერეზასთან მიხვიდე და ჩემი ტანსაცმელი წამოიღოო.
სასამართლოზე კი განაცხადა, — ბნელოდა, ქურდი მეგონა და იმიტომ ჩავუშვი

ბოთლი თავში, თორემ, რომ მცოდნოდა, ვინ იყო, მილიციის მაიორს ასეთ რამეს
როგორ ვაკადრებდიო. — მოსამართლემაც დაუჯერა, ხაიმას ბიძებისაგან ფული
ჰქონდა აღებული და რატომ არ დაუჯერებდა?! თემბრიყაშვილის გახეთქილი თავი
რაში ენაღვლებოდა.
— ტერეზამ დაადასტურა ხაიმას ჩვენება, — გააგრძელა თამაზამ, — იმ ღამეს,

რესტორანი გვიან დაიკეტა, სახლში სამი საათისათვის დავბრუნდი ტაქსით, ხაიმა
ქუჩაში დამხვდა და მერე დილამდე ერთად ვიყავითო. — საქმე იმაშია, რომ რაფიკა
ღამის სამ საათამდე თურმე მეზობელთან ნარდს თამაშობდა, ესე იგი, იმ დროისათვის
ცოცხალი იყო. ეგ ყველაფერი ერთად, რა თქმა უნდა, ბევრს ნიშნავს, მაგრამ
ჯერჯერობით მაინც იქა ჰყავთ, არ უშვებენ. როგორც ჩანს, ეჭვი ეპარებათ ტერეზას
ჩვენებაში, ან ფული უნდათ, რომ დაიჯერონო. — თამაზამ ფინჯანი ფანჯრის რაფაზე
ჩამოდო, — საზიზღარი ჩაია, ნავთის გემო აქვსო.
— მერე-მეთქი?
— ხოლო რაც შეეხება ტროკადეროს, იმ დღეს, რაფიკას რომ დაემუქრა,

ქუთაისში წასულა და იქაურ ძველ ბიჭებთან ერთად რესტორანში მთელი ღამე
ქეიფობდა. ალიბი აქვს, მაგრამ მე სწორედ ეგ დემონსტრირებული ალიბი მაფიქრებს.
მაგ ალიბის უკან რაღაც უნდა იმალებოდეს, შენ რას იტყვიო?
მე რა უნდა მეთქვა, ავიჩეჩე მხრები. საშინელ ხასიათზე ვიყავი.
თამაზასაგან მანუშაკასთან წავედი. ეზოში რომ შევედი, შევამჩნიე, თუთის ხესთან

ფარდულის სახურავი ჩანგრეული იყო. მანუშაკა სახლში არ დამხვდა. —
საავადმყოფოშია, სურენას ადგას თავზე, — მითხრა სუსანა დეიდამ. შეშინებული და
დაბნეული მეჩვენა.
— სურენას რა მოუვიდა-მეთქი?
— იმ დაწყევლილი თამაშის მერე თუთის ხეზე ავიდა, იჯდა იქ და ტიროდა. მე არ

ვიცოდი, რაში იყო საქმე და ვიფიქრე, რომ წამოუარა, როგორც ემართება ხოლმე,
ამიტომ თავიდან ყურადღება არ მივაქციე. მერე არ ვიცი, რა მოხდა, გადმოხტა თუ
გადმოვარდა, ფარდულის სახურავზე დაეცა და ფეხი მოიტეხაო, — თვალებში
მოწოლილი ცრემლები თავსაფრის კუთხით მოიწმინდა, — რაც შეეხება საწყალ
გარიკას, ნერვიულობას კინაღამ გადაჰყვა, გული ცუდადა აქვს, იმ დღის მერე წევს
საწოლში, ელიკო ექთანი ყოველ საღამოს აკითხავს და ნემსებს უკეთებს. მოდი, თუ
გინდა, შეხედეო, — საწოლი ოთახის კარი ფრთხილად შეაღო. გარიკას ბალიშებიდან
გრძელი ცხვირი ჰქონდა ამოყოფილი და ეძინა.
მერე სამზარეულოში შევედით და მაგიდასთან ჩამოვსხედით. ხაიმაზე თქვა, —

ახლა გული მწყდება, რომ ვწყევლიდი, თურმე იმ სულწაწყმენდილს სამას მანეთზე
შესთანხმებია, მაგრამ ჩვენ, სამწუხაროდ, ეს მეორე დღეს გავიგეთო, — დანანებით
გადააქნია თავი, — არადა, კარგი იქნებოდა, ადრე რომ გვცოდნოდაო.
რატომ იქნებოდა კარგი, აღარ დაუზუსტებია. არც მე მიმიცია მაშინ მნიშვნელობა.

სურენას ამბავი აწუხებდა, — პირველ ტრავმატოლოგიურ საავადმყოფოში წევს,
ექიმებს უთქვამთ, ფეხი რომ მოურჩება, მერე ფსიქიატრებთან მიიყვანეთ და
უმკურნალეთო. მანუშაკა ეს დღეები სულ თავზე ადგას, სახლში გვიან ბრუნდებაო.
ამ დროს დავინახე ფანჯრიდან ეზოში შემოსული მაიორი თემბრიყაშვილი,

ძაღლები ახლდნენ, ეჭვი არ შემპარვია, ჩემ წასაყვანად რომ იყვნენ მოსულები. არც
გამკვირვებია, ვიცოდი, ჩვენი უბანი ბოზებით იყო სავსე. სამი საათიც არ იყო გასული,
რაც გამოვჩნდი და მომაგნეს. თემბრიყაშვილს სახე უცინოდა, თითქოს უხაროდა ჩემი
დაჭერა.
საღამოს საკნიდან ამომიყვანეს და პატარა, ვიწრო ოთახში გამომძიებლის წინ

დამსვეს სკამზე.
გამომძიებელი ახალგაზრდა კაცი იყო, ამხედა, დამხედა და ბრიყვად ჩამთვალა.
— შენ ადგილას მეც ასე მოვიქცეოდიო.
— როგორ-მეთქი?
— როგორ და ყელს გამოვჭრიდი იმ ნაბოზვარსო.
— როგორ თუ რატომ? როცა ქალი გიყვარს და იმ ქალის პატიოსნების

შესანარჩუნებლად ვიღაც ნაბოზვარი სამას მანეთს მოითხოვს, თუ კაცი ხარ და
თავმოყვარეობა გაქვს, აბა, რა უნდა ქნა? არ დაგიმალავ, შენი საქციელი ჩემში
პატივისცემას იწვევსო.
ისეთი გამომეტყველებით მითხრა, კინაღამ დავუჯერე.
— მე აქ არ ვიყავი, ამ დილით ჩამოვედი რუსეთიდან-მეთქი. — მატარებლის

ბილეთი ამოვიღე და წინ დავუდე. დახედა და დაფიქრდა.
— იქ წასასვლელი ფული ვინ მოგცაო?
— დეზერტირების ბაზარში ქალის პორტმანი ვიპოვე, შიგ ორასი მანეთი იდო,

ყოველთვის მინდოდა, რუსეთი მენახა და დავაწექი იქით-მეთქი.
გაეცინა, — პორტმანი იპოვე თუ მოიპარეო?
— როგორ გეკადრებათ, ვიპოვე-მეთქი.
მოვუყევი, სადაც ვიყავი და რაც ვნახე. სიგარეტი მომაწევინა და ანეკდოტს

მომიყვა. ისე გამიკვირდა, გაცინება ვერ მოვახერხე, შემომხედა და თვითონ გაიცინა.
— შენ რომ აქ ყოფილიყავი, როგორ მოიქცეოდიო?
— ფულს შევაგროვებდი, აბა, სამასი მანეთის გულისათვის ხომ არ მოვკლავდი

კაცს-მეთქი.
დამაშტერდა, მერე მატარებლის ბილეთზე თითი დააკაკუნა, — ეს ბილეთი

საიდანა გაქვსო?
— როგორ თუ საიდანა მაქვს? სოჩაში ვიყიდე-მეთქი.
თავი უნდოდ გადააქნია, — აბა, კარგად გაიხსენე, აქ ხომ არ იპოვე სადგურის

ბაქანზეო.
— ხომ ხედავ, მზისაგან როგორა ვარ გარუჯული-მეთქი?!
— მზე ყველგან არისო.
კალმისტარი და ფურცელი აიღო და წინ დამიდო, — ეგ რაც მომიყევი, დაწერე,

— თან ჩაფიქრებულმა დაამატა: — თარიღები არ გამოგრჩესო.
მეორე დღეს ფოტო გადამიღეს და ისევ საკანში დამაბრუნეს. საკანში ხუთი

კაციდან სამი ჩვენი უბნელი იყო. ხაიმას შესახებ მითხრეს, — აქ სულ ორი დღე
ჰყავდათ და მერე ქალაქის ცენტრალურ იზოლატორში გადაიყვანესო. — ასე რომ, იქ
ვერ შევხვდი.
მთელი კვირა არავის გავხსენებივარ, ვიწექი გაპრიალებულ ნარზე და

ვნერვიულობდი. ბოლოს ამომიყვანეს და გამომძიებლის ოთახში მატარებლის
გამცილებლების წინ დამაყენეს. მე სამივე ვიცანი, მაგრამ ისინი თავიდან თითქოს
სიფრთხილეს იჩენდნენ. ერთმა თქვა, — ათასობით მგზავრი გვყავს, აბა, ყველას
როგორ დავიმახსოვრებთო. — დაიძაბნენ და ყურადღებით მაკვირდებოდნენ.
— გახსოვთ მოხუცი კაცი, განვედ სატანას რომ ყვიროდა, მე რომ ჩემი ბილეთი
დავუტოვე-მეთქი? — გავახსენე მოსკოვის მატარებლის გამცილებელს.
თვალები მოჭუტა და შუბლზე ხელი მოისვა. — კი, ეს ბიჭი ნამდვილად

მგზავრობდა ჩემი მატარებლით ამ ორი კვირის წინ და სოჩაში ჩავიდაო.
— დარწმუნებული ხარო? — დაჯერებას არ ჩქარობდა გამომძიებელი.
მე რომ მატარებელში ტროკადერო დამესიზმრა, იმ ღამეს გამოსჭრეს ყელი

რაფიკას და ამიტომ გამცილებლის ჩვენებას გადამწყვეტი მნიშვნელობა ჰქონდა იმის
დასადგენად, თუ სად ვიყავი იმ დროს. — გახსოვთ, ჩანთაზე რომ მითხარით,
ცარიელი ჩანთით უკან არავინ ბრუნდებაო? — გავახსენე ისევ.
— კი, ასე იყო, მაშინაც ეს ხალათი გეცვა, ახლა რომ გაცვიაო.
მერე ბაქოს მატარებლის გამცილებლის ჯერი დადგა: — ამ ბიჭმა

ლენინგრადამდე იმგზავრა, სულ კუპეში იჯდა, გარეთ არ გამოდიოდა, ყელი
სტკიოდაო.
სოჩის მატარებლის გამცილებელმა თქვა: — ნაცნობი სახე აქვს, მაგრამ სად

მინახავს და როდის, ვერ ვიხსენებო.
ბოლოს, ყველაფერი რომ მორჩა, იმ გამომძიებელმა მითხრა, — სამი დღის წინ

სოჩაში ვიყავი ჩასული, შენი ფოტო იმ ქალს ვაჩვენე, ვის ფარდულშიც ღამეს ათევდი,
ასე რომ, გილოცავ, ყველაფერი რიგზეაო.
— იქ თუ იყავი, ეგ გამცილებლები რაღაში გჭირდებოდა-მეთქი?
— ხომ უნდა დამედგინა, საიდან მოხვდი იქ, საქართველოდან თუ რუსეთიდანო?
მეორე დილით მორიგე კაპიტანმა საკნიდან გამომიყვანა და, — თავისუფალი

ხარო, — მითხრა. გახარებული გამოვვარდი ქუჩაში. მარტო ის მიხვდება, ჩემს გულში
რაც ხდებოდა, ვისაც ასეთი რამე გამოუცდია.
ყვავილების მაღაზიას რომ გავცდი, ოთხი ნომერი ავტობუსი დავინახე, აღმართში

მოღოღავდა. მძღოლი მიცნობდა და გამიჩერა. ცოტა ხნის მერე, სკოლასთან ახლოს,
ძრავამ წყალი აადუღა და გავჩერდით. მძღოლმა კარი გააღო, ჩავიდა და კაპოტი
ახადა.
— აქა ვარ, ბარემ მივალ და ატესტატს ავიღებ-მეთქი, — გადავწყვიტე და მეც
ჩამოვედი.
— მარტო შენია დარჩენილი, — მითხრა კანცელარიაში მდივანმა ქალმა, —

ყველამ წაიღოო.
გახსნა სეიფი, გამოიღო ატესტატი და მომაწოდა. დავხედე და, — ესეც ასე-მეთქი,

— გავიფიქრე კმაყოფილებით და შარვლის უკანა ჯიბეში შევინახე.
11
სუსანა დეიდა ეზოში სარეცხს ფენდა. ჩემი დანახვა მაინცდამაინც არ

გაჰკვირვებია. — ვიცოდი, გამოგიშვებდნენ, ტყუილა გაგაწვალესო.
მანუშაკა სახლში არ დამხვდა.
— საავადმყოფოშია, სურენას ადგას თავზე, რა ქნას, ახლა ასეა ჩვენი საქმეო.
გარიკას ამბავი ვიკითხე. — ხელების კანკალი დაეწყო, თუ არ გაუარა, მაგის

სიცოცხლეს რა აზრი ექნება? უნდა იდოს კუნძივით, ეგ ახალი ბომბის გამომგონებელი
არ არისო.
იქიდან წამოვედი და მამაჩემს მივადექი. — მორჩა, თავისუფალი ვარ-მეთქი.
— ესე იგი, დაგიჯერეს, ძალიან კარგიო, — დახარა თავი და საქმიანობა

განაგრძო.
ნაწყენი ვიყავი. იქ ერთხელაც არ მომაკითხა, სხვის ბიჩოკებს ვეწეოდი.
— ფული დამიბრუნე-მეთქი.
— საღამოს ამოდი და მოგცემო.
— რაცა გაქვს, მომეცი, მშია-მეთქი.
სამი მანეთი ამოიღო ჯიბიდან და გამომიწოდა.
— ეს არ მეყოფა-მეთქი.
— ამდენი რა უნდა ჭამოო?
— დაამატე-მეთქი.
ხუთი მანეთი დამიმატა. ორი პური ვიყიდე და სხვენში ავედი. ატესტატი თაროზე
დავდე, მერე პური დავფშვენი, სახურავზე გავიტანე და მტრედებს დავუყარე, თან
სამტრედეს ვათვალიერებდი. დაბლა ის ჭუჭყიანი ფანერა ისევ ისე იყო ჩაჭედილი
ჩარჩოში, ხელი არ ჰქონდა ნახლები.
ერთი პირობა შევყოყმანდი, არ ვიცოდი, როგორ მოვქცეულიყავი, პირდაპირ

მანუშაკასთან წავსულიყავი საავადმყოფოში, თუ ქიტიას სასაუზმეში დიდი თეფშით
ხარჩო დამედგა წინ და კოვზი მომემარჯვებინა.
— ჯობია, მანუშაკა ვნახო-მეთქი, — გადავწყვიტე ბოლოს. ტრამვაით გადავიარე

ხიდი და ტრავმატოლოგიურ საავადმყოფოსთან ჩამოვხტი.
მანუშაკა დერეფანში შემომხვდა, სავსე სუდნო მოჰქონდა. რომ დამინახა,

გაწითლდა. — ახლავე გამოვალო, — მითხრა და ტუალეტში შევიდა. აშკარად
გაუცხოებული მეჩვენა, მაგრამ მერე რაც მითხრა, იმან მართლა დამაბნია, — როგორ
მეცოდება რაფიკაო! — წამით ჩაფიქრდა და დაამატა, — ეგ დამპალი ეგო. ხომ
ვიცოდი, რომ ძალიან კეთილი გული ჰქონდა, — აბა, სხვანაირად როგორ უნდა
ამეხსნა, რაც გავიგონე? — მაგრამ მაინც არ მესიამოვნა.
პალატაში სურენას გარდა კიდევ ხუთი ავადმყოფი იწვა. ზოგს ხელი ეკიდა
გირებზე, ზოგს — ფეხი. სურენამ დამინახა თუ არა, თავი გვერდზე მიაბრუნა, — ეგ
დამპალი მოშორდეს აქედანო! — უბრძანა მანუშაკას.
— რატომო? — შეწუხდა მანუშაკა.
— რომ ვუყურებ, გული მერევაო.
გავბრაზდი, მაგრამ არაფერი მითქვამს, გამოვედი დერეფანში და ფანჯარასთან

გავჩერდი. ცოტა ხნის მერე მანუშაკაც გამოვიდა, — აღარ მინდა ჩვენს უბანში
ცხოვრებაო, — მითხრა და თვალებში ცრემლები მოაწვა.
— ერთი თვის მერე არავის არაფერი არ ემახსოვრება, დამშვიდდი-მეთქი.
დაფიქრდა.
— მე ხომ მემახსოვრებაო.
— შენც დაგავიწყდება-მეთქი, — თავზე ხელი გადავუსვი და ვაკოცე.
— ნოეს კიდობანი თუ იცი, რა არისო?
— არა, რაში გჭირდება-მეთქი?
— მე არაფერში, სურენა ამბობს, ფეხი რომ მომირჩება, უნდა ვიპოვო ეგ

კიდობანი, შიგ შევიდე და თავი მოვიკლაო.
კინაღამ წამომცდა, — თუ გავიგე სად არის, ვეტყვი-მეთქი, — მაგრამ შევიკავე

თავი.
ერთი საათი დავრჩი იქ, მანუშაკა დაბნეული და დათრგუნული იყო, ლაპარაკის
დროს სიტყვებს ყლაპავდა. წამოსვლისას დამპირდა, საღამოს, საავადმყოფოდან თუ
ძალიან გვიან არ დავბრუნდები, შენთან ამოვალ სხვენზე და შენს ახალ ქვეშაგებელს
ვნახავო.
საავადმყოფოდან ორთაჭალაში წავედი. იქ, სასაუზმეში, ორი თეფში ხარჩო

გამოვცალე და მერე გოგირდის აბანოში შევედი. დიდხანს ვიწექი აუზში და რაფიკაზე
ვფიქრობდი, — ნეტა ვინ დაბრიდა ის ნაბოზვარი-მეთქი? — რაფიკას მსგავს
ავტორიტეტებს იმ დროს თბილისში ხშირად ბრიდავდნენ, ჩემთვის ამ ამბავში
არაფერი იყო არც ახალი და არც განსაკუთრებული, გარდა იმისა, რომ მე და ხაიმამ
ვიშოვეთ შარი.
საავადმყოფოში, ხაიმაზე რომ ჩამოვარდა ლაპარაკი, მანუშაკამ თქვა: — ეგ

არაფერ შუაშია, ტყუილა დაიჭირესო.
— შენ რა იცი-მეთქი?
— ვიციო.
არა სჯეროდა, ასეთ საქმეში რომ გაერეოდა. სიმართლე გითხრათ, მეც არა
მჯეროდა, მაგრამ ასე რომ იყო დარწმუნებული, ამან ცოტათი გამაკვირვა. მომეჩვენა,
რომ რაღაც იცოდა და არ თქვა, თითქოს რაღაცა დამალა. მაგრამ მანუშაკას რა უნდა
სცოდნოდა? ჩამეძინა და ვიღაც პიდარასტმა დაბლა, იმ ადგილას წამავლო ხელი, —
ბიჭი, არ დაიხრჩოო.
— ხელი გასწი, შენი დედაც-მეთქი.
ამოვედი აუზიდან და ჩავიცვი. მერე მეტეხის ხიდთან ავტობუსს დავუწყე ლოდინი.

თვალები მეხუჭებოდა, საძაღლეთში წესიერად ერთი ღამეც არ მძინებია. — ავალ
სხვენზე, ჩავწვები ახალ ქვეშაგებელში და ხვრინვას გავუშვებ-მეთქი, — ვფიქრობდი
და ასეც მოვიქეცი, მეორე დილის თორმეტ საათამდე თავი არ ამიწევია.
მანუშაკას არ გამოუვლია, — ალბათ სურენამ აურია და ვერ დატოვა, ან ძალიან

გვიან დაბრუნდა და პირდაპირ სახლში წავიდა-მეთქი, — ვივარაუდე.
ეზოში პირი დავიბანე და ქუჩაში გავედი. ხაიმას სადარბაზოს წინ ხალხი იყო
მოგროვილი. სანამ ახლოს მივიდოდი, წინ პირველი გრანტიკა სარკოზიანი და
ცეპიონა ბარათაშვილი შემომხვდნენ.
— გამოგიშვესო? — მკითხა ცეპიონამ.
— ხო, აბა, აქ როგორ ვიდგებოდი-მეთქი.
— გილოცავო! — გრანტიკამ მხარზე დამკრა ხელი.
— იქ რა ხდება-მეთქი?
ყველაფერი შეიძლებოდა წარმომედგინა, იმის გარდა, რაც გავიგე.
— ხაიმას ბიძები მოასვენესო, — მითხრა გრანტიკამ.
— რას ამბობ-მეთქი?
— მცხეთის გზაზე ნახეს დაბრედილები, — გააგრძელა ცეპიონამ, თვლიდა რომ

ასეთ დროს მწუხარე გამომეტყველება უნდა ჰქონოდა, — ძაღლები ამბობენ, რომ
საბარგო მანქანა დაეჯახათ, მაგრამ ეგ არავის არ სჯერაო.
— წამების დროს შემოაკვდათ, დაყარეს გზაზე და საბარგო მანქანა გადაატარეს,

— ისეთი დარწმუნებით დაამატა გრანტიკა სარკოზიანმა, თითქოს საკუთარი თვალით
ჰქონდა ეს ყველაფერი ნანახი.
ცეპიონამ კიდევ უფრო შეწუხებული სახე მიიღო, — ისე არიან გამხდრები, ვერ
იცნობ, ხელებზე და ფეხებზე ფრჩხილები არც ერთს არა აქვსო.
რომ გამშორდნენ, მივეყუდე კედელს და შვებით ამოვისუნთქე, — ესე იგი, ეს

მხარე მოიხსნა, საფრთხე განახევრდა-მეთქი.
— რა იყო, ბიჭო, ვის უღიმიო?
შემომესმა და თავი ავწიე. ჩემ წინ ტროკადერო იდგა. უხერხულად გავიჭყანე,

მინდოდა, მეთქვა, — ხედავ, ეს რა ცუდი ამბავი მოხდა-მეთქი, — მაგრამ ვერ
მოვასწარი, გზა განაგრძო. გვერდით ძვალმსხვილი, ქერა ბიჭი მიჰყვებოდა. იმ ბიჭს,
ჩაჭყლეტილი ცხვირის გამო, სახე წიხლის ჩანარტყამს უგავდა. ტროკადეროს
მარჯვენა ხელი იყო, რომანოზა ერქვა და მთელ ქალაქში ერთ-ერთ საუკეთესო
მოჩხუბრად ითვლებოდა. შეერივნენ ხალხს, ტროკადერო ებრაელებიდან ბევრს
იცნობდა, ზოგს ხელი ჩამოართვა, ზოგი გადაკოცნა.
სულ ცოტა ორმოცდაათი კაცი მაინც იყო იქ. ამბობდნენ, — გვამებს ხრწნა აქვთ
დაწყებული და საშინელი სუნი დგასო.
ვისაც ჩემი ამბავი აინტერესებდა, რომ ვეუბნებოდი, — არაფერ შუაში არა ვარ,
შემეშვნენ-მეთქი, — უმეტესობას სახეზე იმედის გაცრუებას ვატყობდი. ჩემდამი
ინტერესს კი არა, თითქოს პატივისცემას კარგავდნენ.
მშიოდა და ზევით ასვლა გადავიფიქრე, — ხვალ ავალ-მეთქი.
უკვე წასვლას ვაპირებდი, უცებ სიჩუმე რომ ჩამოვარდა. მიზეზი კი ის იყო, რომ
ძია ჩარლიკა გამოჩნდა, იქვე, ჩემგან სულ ორ ნაბიჯში, მენავთე დიტრიხას გვერდით
გაჩერდა და დანანებით დააქნია თავი, — ჩვენ ეს საცოდავები სამი დღის წინ
გამოვუშვით, ნეტა რა უნდოდათ მცხეთაში, რატომ პირდაპირ სახლში არ
წამოვიდნენო.
დიტრიხა კმაყოფილი დარჩა, კაკებეს კაპიტანმა, თუ მაიორმა, ყურადღების
ღირსად რომ ჩათვალა და მიელაქუცა, — დარწმუნებული ვარ, ამ საქმეს გამოიძიებთ
და დამნაშავეებს დასჯითო.
ვინც ახლოს იდგა, ყველას გაეცინა, მაგრამ ამას ძია ჩარლიკაზე არ უმოქმედია,
ორ-სამ კაცს კიდევ გამოელაპარაკა და გაქრა.
მისი ნათქვამი თითქოს არავინ დაიჯერა, მაგრამ უცნაური ის იყო, რომ ხალხში
ერთგვარი დაბნეულობა მაინც გამოიწვია.
გავედი მოედანზე და მამაჩემს მივადექი, — ჩემი ფული დამიბრუნე-მეთქი.
— ის რვა მანეთი სულ დახარჯეო?
— ეგ არ არის შენი საქმე, ჩემი ფული დამიბრუნე-მეთქი.
— თან არა მაქვსო.
— წადი, ჩამომიტანე-მეთქი.
— საღამოს ამოდი და მოგცემო.
— ახლა მჭირდება-მეთქი.
ამოიღო ათი მანეთი და გამომიწოდა, — აჰა, აიღე და მომშორდი, ნუ მაცდენო.
რა მექნა? დავანებე თავი. ქიტიას სასაუზმეში კარგად ვჭამე და მერე მანუშაკას

სანახავად წავედი საავადმყოფოში. მანუშაკა თვალებდაწითლებული დამხვდა, —
მორიგე სანიტარი არ მოვიდა და მთელი ღამე ავადმყოფებს მე ვემსახურებოდი,
წყალს ვასმევდი და სუდნოები დამქონდაო.
შიოდა. წავედი და ფუნთუშები მოვუტანე.
სურენა ძალიან აგრესიული იყო, იფურთხებოდა და ავადმყოფებს აგინებდა. არც

ისინი რჩებოდნენ ვალში დაიყო ერთი ამბავი. ბოლოს ერთმა ავადმყოფმა ჭიქა
ესროლა და წარბი გაუხეთქა. ამან კარგად იმოქმედა, დაწყნარდა და ხასიათი
იმდენად გამოუკეთდა, რომ — როგორა ხარო? — მკითხა.
სანამდე ჩაეძინებოდა, იქ ვიყავით, მერე ბოლო ტრამვაით გადმოვიარეთ ხიდი

და აღმართს ავუყევით. მანუშაკას დაღილობისაგან სიარული უჭირდა, მხრებზე
შევისვი და ასე მივიყვანე სახლამდე. გარიკას და სუსანას ეძინათ, — დარჩიო, —
მთხოვა მანუშაკამ და მეც დავრჩი.
დილით დაფეთებულმა გამაღვიძა, — მამაჩემი კვდებაო!
სწრაფად ჩავიცვი.
გარიკას თვალები დახუჭული ჰქონდა. დაფჩენილი პირიდან დროდადრო
სტვენისმაგვარი ბგერები ამოსდიოდა. სუსანა დეიდა ხელოვნურ სუნთქვებს უტარებდა.
— გაინძერითო! — დაგვიყვირა.
გავიქეცი და საბავშვო ბაღიდან ტელეფონით სასწრაფო დახმარება გამოვიძახე.

უკან რომ მივბრუნდი, გარიკა უკეთ დამხვდა, ნახევარი ჭიქა წყალი დალია, მერე
დამაკვირდა და, — გასაპარსი ხარო, — მითხრა.
— კარგად გახდები და გამპარსავ-მეთქი.
ცოტა ხანში ჭიშკარს სასწრაფო დახმარების მანქანა მოადგა. ექიმმა გარიკას ნემსი
გაუკეთა და რეცეპტი გამოწერა. სუსანა დეიდამ ფული მომცა, წავედი აფთიაქში და
წამლები მოვიტანე.
ასე გავიდა ის დილა.
ბოლოს საჭმელს რომ ვჭამდით, სუსანა დეიდას გაახსენდა, — ხვალ ხაიმას

ბიძების გასვენებაა, მინდოდა მისვლა, მაგრამ აბა, როგორ მივიდე? გარიკას რა
ვუყო? ვერ დავტოვებო, — მერე მანუშაკას ჰკითხა: — შენ რას იზამო?
— ხაიმას რომ ასაფლავებდნენ, კიდევ ხო, მივიდოდი, მაგრამ ახლა მირჩევნია,

სურენას მივხედოო.
მანუშაკას დავპირდი, — საღამოსათვის გნახავ-მეთქი, — და წამოვედი. მოედნის

კუთხესთან ფული დავთვალე, შვიდი მანეთი მქონდა დარჩენილი. მამაჩემი იჯდა და
ჯღანებს აკერებდა, შემომხედა და თვალი ამარიდა. — რა ღორი კაცია-მეთქი, —
გავიფიქრე. ახლოს აღარ მივედი, გავაგრძელე გზა.
ხაიმას სადარბაზოში ადეკალონის საზიზღარი სუნი იდგა. ეს სუნი ზევით, ბინაში

კიდევ უფრო მძაფრდებოდა, ცხვირის ნესტოებს მწვავდა, თან ლეშის მოტკბო და
მძაღე სუნიც ემატებოდა და გული კინაღამ ამერია.
ხაიმას დეიდაშვილმა მითხრა, — ებრაელი ექიმები იყვნენ, გვამები გასინჯეს და

დაასკვნეს: ერთმა ვენები გადაიჭამა და სისხლისაგან დაიცალა, მეორეს კი გული
გაუსკდა. ასე რომ, საგზაო შემთხვევა არაფერ შუაშია, სიმართლე გვაინტერესებდა და
გავარკვიეთ, მაგრამ რა უნდა ვქნათ, სად უნდა ვიჩივლოთო?
— მე თუ რამეში გამოგადგებით, აქა ვარ-მეთქი.
— ხვალ დილით მეზობლებში იქნებ სკამები მოაგროვო, სულ ცოტა, ოცი სკამი
მაინც იქნება საჭიროო.
მერე ხაიმას შესახებ ვკითხე და მითხრა: — ძაღლებთან გვქონდა შეხვედრა,

ტერეზასი არა სჯერათ, ახლობელია ხაიმასი და ცდილობს, დაეხმაროს, არაა
გამორიცხული, რომ იმ ღამით თვალიც კი არ მოუკრავთ ერთმანეთისათვისო. იმის
გარდა, რომ იქ, კედელთან იდგა, არაფერი არა აქვთ ხელში, ეს არაა საკმარისი,
მაგრამ მიზეზად ჰყოფნით. მოკლედ, ფული უნდათო.
იქიდან სამხატვრო ტექნიკუმში წავედი, ფუნიკულიორზე ასასვლელი ტრამვაის
სადგურიდან არ იყო შორს. გავიგე, გამოცდები როდის იწყებოდა და ატესტატის
გარდა, რა საბუთები იყო საჭირო.
— მთავარი ხატვაა, — მითხრა მდივანმა გოგომ, — თუ კარგად დახატავ,

მიგიღებენ, პრობლემა არ გექნებაო.
საღამოს მანუშაკას მივაკითხე საავადმყოფოში, კარგ ხასიათზე დამხვდა, —

სურენას რაღაც ნემსი გაუკეთეს, ხმას არ იღებს, არის წყნარად, წევს და ჭერს
მიშტერებიაო.
იმ საღამოსაც გვიან დავბრუნდით. ისევ ზურგზე აკიდებული მივიყვანე ჭიშკრამდე,

ხითხითებდა, — ჯუდე, რომ იცოდე, რა კარგად ვგრძნობ თავსო.
დილით მეზობლებში ჩამოვიარე, ოცი სკამი ვინათხოვრე და სადარბაზოს

პირდაპირ, ქუჩის მეორე მხარეს, ტროტუარზე გავამწკრივე. ხალხმა რომ დაიწყო
მოსვლა, ის სკამები მოხუცებითა და ინვალიდებით თანდათან შეივსო.
გამოსვენებამდე ნახევარი საათით ადრე ტროკადერო გამოჩნდა, შვიდი თუ რვა

ჯანიანი ბიჭი მოჰყვებოდა, ჩამიარეს წინ და მოშორებით, სადარბაზოდან მარჯვნივ
გაჩერდნენ. იქ რომანოზა ელოდებოდათ.
ძალიან ბევრმა ხალხმა მოიყარა თავი.
ბოლოს ებრაელებმა კუბოები გამოასვენეს შენობიდან, მჭიდროდ შემოერტყნენ

ირგვლივ და ქუჩას გაუყენეს. წინ უფროს ბიძას მიასვენებდნენ, მერე — უმცროსს.
კატაფალკი მოედანზე იდგა, აფთიაქის წინ.
მოულოდნელად ვიღაც, ასე ოცი წლის ბიჭი გაქანდა, მოახერხა და გაძვრა უკანა
კუბოს ქვეშ და მოკურცხლა. იმდენი ვინმე ეცადა, მაგრამ ხელი ვერავინ წაატანა,
თვალის დახამხამებაში მოიტოვა უკან იქაურობა. ატყდა ყვირილი, — დაიჭირეთ, არ
გაუშვათო! — ოცი კაცი მაინც გაეკიდა, მაგრამ ვერავინ ვერ დაეწია და გაქრა.
თავიდან ცოტა გაკვირვებული ვიყავი, ვიღაც თავხედის სულელური საქციელის

გამო, ჩემი აზრით, ასეთი აურზაურის ატეხა არ ღირდა, მაგრამ მერე გავიგე, რაშიც
იყო საქმე: ხაიმას თემის ებრაელებს წესად ჰქონიათ, მათი მიცვალებულის კუბოს ქვეშ
თუ სხვა რჯულის კაცი გაძვრებოდა, მიცვალებულს აღარ მარხავდნენ, სანამ იმ სხვა
რჯულის კაცს არ მოაბრუნებდნენ და, ძალით თუ ნებით, კუბოს ქვეშ უკან არ
გააძვრენდნენ.
ცუდი სიტუაცია შეიქმნა. დიდხანს იყაყანეს და ბოლოს ერთი კუბო სასაფლაოზე

წაასვენეს, მეორე კი ისევ უკან შეიტანეს შენობაში.
მე და ცეპიონა ბარათაშვილმა სკამები პატრონებს ჩამოვურიგეთ და ისევ ხაიმას

სახლთან რომ მივბრუნდით, იქ აღარავინ იყო და ჩვენც მოედნისაკენ გავუყევით.
12
საღამოს მანუშაკასთან ვიყავი მისული საავადმყოფოში, ფანჯარასთან ვიდექით,

ბალს ვჭამდით და კურკებს ეზოში ვაფურთხებდით. იმ დღეს მომხდარ ამბავს
ვუყვებოდი. ამ დროს ჭიშკარში ტოლიკა გამოჩნდა, დამინახა და, — ტროკადეროს
უნდა შენი ნახვაო, — დამიძახა.
— რა უნდა-მეთქი?
— თვითონ გეტყვისო.
— ნეტა ამან როგორ მომაგნო აქ-მეთქი? — გამიკვირდა.
— მანქანაში დაგელოდებიო.
ცოტა ხანში მეტეხის ხიდი გადავიარეთ და სანაპიროსაკენ მარცხნივ ჩავუხვიეთ.

ნესტისაგან კედლებდაბრეცილ, ორსართულიან შენობას მივადექით. იქ, პირველ
სართულზე, იაფიანი სასაუზმე იყო. გავიარეთ ნახევრად ჩაბნელებული დარბაზი და
პატარა ოთახში შევედით.
ოთახში ხის მაგიდა იდგა, ზედ ტელეფონი და საანგარიშო ჩოთქი იდო.

მაგიდასთან ტროკადერო და კუსა ისხდნენ. ის კუსა ტროკადეროს ნათესავი იყო,
მთებიდან ქალაქში ჩამოსულიყო ბედის საძიებლად, ყველაფერში ტროკადეროს
ბაძავდა და სულ წარბშეკრული დადიოდა. კარგი გარეგნობა ჰქონდა, გაბრაზებულ
მარჩელო მასტროიანს ჰგავდა.
ტროკადერომ გამიღიმა და რომ დავჯექი, მხარზე ხელი დამკრა, — როგორა

ხარო?
ასეთ ყურადღებას ათასში ერთხელ თუ გამოიჩენდა და მესიამოვნა. — ვარ რა-

მეთქი.
— იმ ნაბოზვრებმა დარეკეს, უნდა შევხვდეთ, ფულს ითხოვენო.
— ვინ არიან-მეთქი?
— კუკიელები, ჩომბე და ხიხონა, მაგათი მოწყობილია ეგ საქმეო.
ეს სახელები გაგონილი მქონდა, მაგრამ ნახვით არც ერთი არა მყავდა ნანახი.
შეიგინა, — ამას არ ვაპატიებო.
— მე რაში გჭირდები-მეთქი?
— მე მგონია, ეს საქმე შენც გეხებაო.
მხრები ავიჩეჩე, — რა უნდა გავაკეთო-მეთქი?

— დამიდექი გვერდით, უფრო სწორად, შენს ადგილას დადექიო.
რაც გავიგონე, ცოტა უცნაურად მეჩვენა, — ნეტა რაში სჭირდება ჩემი გვერდზე
დგომა? ხალხი მაგას რომ ჰყავს, ისეთი უნდა, ან ეს ჩემი ადგილი სადაა და რას
ნიშნავს-მეთქი? — თქმით კი ვუთხარი, — კი ბატონო, შენ გვერდით ვარ, ჩემს
ადგილას-მეთქი. — აბა, რა მექნა?!
კუსას ტუჩებზე, სულ ერთი წამით, დამცინავი ღიმილი გაკრთა. არ გამკვირვებია,

ჩემზე დიდი აზრის რომ არ იყო, ვიცოდი.
— ებრაელებიდან ვინ მოდის-მეთქი? — ვიკითხე.
— არავინო.
ფული იმათი გადასახდელი იყო, წესით, იმათგან უნდა ყოფილიყო ვინმე, აბა, მე
რა შუაში ვიყავი?არ ვიცოდი, რა მეფიქრა.
ამ დროს ტელეფონმა დარეკა, ტროკადერომ სწრაფად აიღო ყურმილი, — მე

ვარო, — სამი წუთი მაინც უსმენდა, სახეზე ვერაფერს შეატყობდი. ბოლოს — კარგიო,
— თქვა და კუსას მიუბრუნდა, — მიდი, გელოდებიანო. — ის ადგა და გავიდა
ოთახიდან.
— ის ტაქსის შოფერი ვიპოვეთ, იმ ღამეს ტერეზა რომ მიიყვანა სახლში, —

მითხრა ტროკადერომ.
— აჰა-მეთქი, — ვიცოდი, იმის დასამტკიცებლად, ხაიმა და ტერეზა რომ

ნამდვილად შეხვდნენ ერთმანეთს, მოწმე იყო საჭირო.
— ახლა უფრო ადვილი იქნება ძაღლებთან ვაჭრობაო.
— რამეს ხომ არ დალევო? — მკითხა მერე.
— არა, გმადლობთ-მეთქი.
ეს მეგობრული დამოკიდებულება ცოტათი მაფრთხობდა.
დაჭერილი რომ ვიყავი და იქ რა გადამხდა, არ აინტერესებდა, ერთი სიტყვაც არ

უკითხავს.
ერთი საათის შემდეგ აღმართი ავიარეთ და ოქროს უბანში, რკინიგზაზე

გადასასვლელთან შეაჩერა ტოლიკამ მანქანა. დაველოდეთ, სანამდე საბარგო
მატარებლის გრძელი შემადგენლობა ჩაივლიდა, ჩაიარა, გადავიარეთ ლიანდაგები
და თეთრად შეღებილ სასაუზმეს მივადექით. იქ ვაგიფა დაგვხვდა, ტროკადეროს
თათარი, როგორც ხაიმა ეძახდა, მოვიდა და ტროკადეროსაკენ დაიხარა, — მიდის
საქმე, — უთხრა დაბალი ხმით, — ერთი ისეთი კაცი გაიჩითა, მე პირადად იმედი
გამიჩნდა, შეიძლება, მართლა გაგვიმართლოსო.
ტროკადერო მანქანიდან გადავიდა, დაგვშორდნენ ხუთი თუ ექვსი ნაბიჯით და
ჩურჩულით დაიწყეს ლაპარაკი. ტოლიკასაგან, აბა, რა ჰქონდათ დასამალი, ცხადი
იყო, მე მერიდებოდნენ. თავი უხერხულად ვიგრძენი, — ნეტავ რაშია საქმე-მეთქი? —
გავიფიქრე მერამდენედ.
ვაგიფა ცოტა ხნის მერე შეტრიალდა და სასაუზმისაკენ წავიდა. ტროკადერო ისევ

ტოლიკას მიუჯდა გვერდით, — მიდიო! — უთხრა და გზა გავაგრძელეთ.
ჩომბე და ხიხონა პატარა, ჭუჭყიან მოედანზე დაგვხვდნენ, სასაფლაოს უკან,

მიტოვებული საწყობების გვერდით. ხის გრძელ სკამზე ისხდნენ, რომ დაგვინახეს,
წამოდგნენ და საქმიანი, დაბღვერილი გამომეტყველება მიიღეს.
— შენც გადმოდიო, — მითხრა ტროკადერომ, ხიხონასა და ჩომბეს ერთი ცივად

შეავლო თვალი, მისალმებაზე არ უპასუხა, მივიდა და თვითონ დაჯდა იმ გრძელ
სკამზე. მერე მე მომიბრუნდა, — როგორ ყარს აქაურობაო, — მითხრა და ზიზღით
გადააფურთხა. მეც მონდომებით დავუქნიე თავი, გავიჭყანე და გვერდით მივუჯექი.
ჩომბე და ხიხონა ცოტათი შეცბუნდნენ. თითქმის ერთი სიმაღლისანი იყვნენ.

რომელი იყო ჩომბე და რომელი ხიხონა, მერე გავიგე, მორგში რომ მიმიყვანეს
ძაღლებმა და მაჩვენეს დაბრედილები.
— შენ, ძმაო, ჩვენთან მოხვედიო? — ჰკითხა ჩომბემ.
— თქვენ როგორ გგონიათო?
— ჩვენ ვიცოდით, რომ უნდა მოსულიყავი და თუ არ მეშლება, მგონი, აქა ხარო.
— ჯობდა, ამ საქმის გამო არ შევხვედროდით ერთმანეთსო. — გაუსწორა თვალი

ტროკადერომ.
ხიხონა არ დაეთანხმა, — მე, ძმაო, ასე არ ვფიქრობ, ბევრი კარგი მაქვს

გაგებული შენ შესახებ და იმედი მაქვს, ისე მოვაგვარებთ ამ საქმეს, როგორც
ღირსეულ ხალხს ეკადრებაო.
ასაკით ორივე ტროკადეროზე უფროსი იყო, თუმცა ამას ერთი შეხედვით ვერ
მიხვდებოდი, ტროკადეროს გათეთრებული თავი და მოღუშული სახე დაგაბნევდა.
ამ დროს მოედანზე რომანოზას მანქანა დიდი სისწრაფით შემოვიდა, კინაღამ

დაეჯახა ჩომბეს და ისიც იძულებული გახდა, გვერდზე გამხტარიყო.
რომანოზა და კუსა გადმოვიდნენ მანქანიდან.
რომანოზამ ხელები გაშალა, — რა ვქნა, ძველია, მუხრუჭები აღარ იჭერსო.
ჩომბე და ხიხონა მშვენივრად მიხვდნენ, მუხრუჭები რომ არაფერ შუაში იყო და

სახეზე ორივეს გესლიანი ღიმილი გამოეხატა, მაგრამ სულ ეს იყო, მეტი არაფერი
აღარ შეიმჩნიეს.
იმ მოედანზე ორი მანქანის ერთად გამოჩენა, როგორც აღმოჩნდა, დიდი
იშვიათობა იყო. იქით-აქედან ცნობისმოყვარეებმა გამოჰყვეს თავები.
ტოლიკა იჯდა მანქანაში და მშვიდად გვიყურებდა.
— რამდენს ითხოვთ? — იკითხა ტროკადერომ.
ისინი თითქოს შეყოყმანდნენ.
— ოცი ათასს, — თქვა ხიხონამ, — მეტის მოთხოვნას ვაპირებდით, მაგრამ შენი

პატივისცემის გამო ოცზე თანახმა ვართო.
მერე ჩომბემ გააგრძელა, — ისე, ოცზე ზემოთ თუ რამეს დაამატებენ, თქვენი

იყოსო.
ტროკადერო ხმის ამოღებას არ ჩქარობდა.
— ორი ათასზე მეტის გადამხდელები არ არიან! — თქვა ბოლოს.
— ჩვენ გვეგონა, მართლა საქმეზე იყავით მოსულებიო, — შეცბა ხიხონა.
— თქვენთვის ეგეც ბევრიაო, — შეუღრინა კუსამ.
— ასე არ გინდა! — არ მოეწონა რომანოზას კუსას ნათქვამი, — ჯერ

ვილაპარაკოთო.
ჰმ, — ბოროტად ჩაიცინა ხიხონამ.
ჩომბე დაიძაბა, — ეს როგორ? საქმე ჩვენ გავაკეთეთ და მთელი ფული თქვენ

გინდათ, წაიღოთ? რა, ასეთი ბრიყვები გგონივართ?
— მე ჩემი ძმაკაცის ინტერესებს ვიცავ, — კბილებში გამოცრა ტროკადერომ.
— ჩვენ არ გვაინტერესებს, შენ რატომ ჩაერიე ამ საქმეში, ოცი ათასს კაპიკი არ

დააკლდებაო! — გაღიზიანდა ხიხონა.
— მაგდენს არავინ არ მოგცემთო, — ფიქრიანად გადააქნია თავი რომანოზამ.
— ხო მაგრამ, ორი ათასი რაღაა? დაგვცინით? — ახლა ჩომბეს მოაწვა ბრაზი.
— ებრაელებს ფულის მეტი რა აქვთ, გადაიხდიან, — თავის ნათქვამზე იდგა

ხიხონა.
— არ გადაიხდიანო, — არც ტროკადერო არ აპირებდა დათმობას.
— არ დამარხავენ? აბა, რას იზამენ, ლენინივით შეინახავენო? — ჩომბეს ტუჩებზე

გესლიანი ღიმილი გამოესახა.
თავი ვერ შევიკავე და გამეცინა. კუსამ ისე შემომხედა, სუნთქვა შემეკრა.

— ოცი ათასს კაპიკი არ დააკლდება! — ხიხონა კატეგორიული იყო.
— შანსს არ ტოვებენ, ომი უნდათ, — მიბრუნდა კუსა ტროკადეროსაკენ.
იმან არაფერი თქვა.
ჩომბესა და ხიხონას ერთნაირად გაუმკაცრდათ გამოხედვა.
— რატომ გგონიათ, რომ ადვილად შესაშინებელი ხალხი ვართო? — იკითხა

ხიხონამ.
ტროკადერომ ჯერ ერთს შეხედა, მერე მეორეს და ბოროტად გაიღიმა,

აბსოლუტურად მშვიდი იყო.
— არა, ასე არ გამოვა, — შეწუხდა რომანოზა, — სულელების დავა მთავრდება

ჩხუბით, თორემ ჭკვიანი ხალხი ყოველთვის გამონახავს საერთო ენასო.
— ეს ადგილი არ მომწონს, საწყობების უკან გავიდეთ, — წამოდგა ტროკადერო.
— რატომ? — გაუკვირდა ხიხონას.
ტროკადერომ ცნობისმოყვარეებზე ანიშნა, — არ მიყვარს, როცა უცხო ხალხი

მომშტერებია, ცირკის მსახიობი კი არა ვარო. — გატრიალდა და საწყობებისაკენ
წავიდა. ჩომბესა და ხიხონასათვის ასეთი საქციელი მთლად გასაგები არ იყო, მაგრამ
რა ექნათ, გამოგვყვნენ უკან.
მომეჩვენა, რომ ტროკადერო იქაურობას განსაკუთრებული ყურადღებით

აკვირდებოდა. — ნეტა რა აქვს თავში-მეთქი? — გავიფიქრე.
— ამ საქმიდან ძაღლები ელოდებიან თავისას. — ეს ჩომბემ თქვა.
— რამდენს? — ჰკითხა ტროკადერომ.
— ათი ათასს.
— ვინ ძაღლები არიან? — ახლა რომანოზამ ჰკითხა.
— ჩვენი უბნის მილიციის უფროსი და მისი მოადგილე, — დააზუსტა ხიხონამ.
— იმათმა მოგვცეს ეს საქმე, — გააგრძელა ჩომბემ, — ასე რომ, ჩვენიც გაიგეთ.

ჩვენც ხომ უნდა დაგვრჩეს რამე, აბა, რა გამოდის, ტყუილა ვიჩალიჩეთო?
ნახევარი საათი კიდევ ილაპარაკეს და ბოლოს თხუთმეტი ათასზე შეთანხმდნენ.
ჩომბე და ხიხონა მაინცდამაინც კმაყოფილები არ ჩანდნენ, — ეს ყველაფერი

თქვენი პატივისცემით, თორემ სხვას ამდენს ნამდვილად არ დავუთმობდითო, — თქვა
ხიხონამ.
შეხვედრა მეორე დღის ათი საათისათვის დათქვეს. ტროკადერო ფულს მიიტანდა
და ისინიც იმ ბიჭს გაატანდნენ, უკან რომ გამძვრალიყო კუბოს ქვეშ.
— გაძვრება თუ არა, მაშინვე უნდა გამოუშვათ, ხელი არავინ ახლოს, —

მოითხოვა ჩომბემ, — მე მგონი, არ ღირს, ასეთი წვრილმანის გამო გული გვატკინოთ
და თქვენი პატივისცემა დაგვაკარგინოთო.
ტროკადერომ მძიმედ დაუქნია თავი, — ოღონდ ხვალ აქ, საწყობების უკან

შევხვდეთ ერთმანეთს, იქ, მოედანზე, ბევრი უსაქმური იყრის თავსო.
მერე რომანოზამ გააქიცინა კუდი, — ჩვენნაირი ხალხი თუ ვერ გაუგებს

ერთმანეთს, აბა, სხვამ ვინ უნდა გაუგოსო?! — ყურებამდე გაიღიმა და ორივეს ხელი
ჩამოართვა.
— მადლობა! — თქვა ტროკადერომ სერიოზული სახით და იმანაც ორივეს ხელი

ჩამოართვა.
კუსამ იმათკენ არც გაიხედა, სახეზე ზიზღი ეხატა, მივიდა და ჩაჯდა მანქანაში.
მივხვდი, როლები განაწილებული ჰქონდათ.
— შენ რა, რჩები? — დამიძახა ტროკადერომ.
გამოვერკვიე. ისეთი განცდა მქონდა, რომ იმათთან არაფერი მესაქმებოდა,

უბრალოდ, ახლოდან ვუყურებდი, რაც ხდებოდა.
ის იყო ტოლიკამ დაქოქა მანქანა, ჩომბე მოგვიახლოვდა, — მეგობრულად

პატივი გვინდა გცეთ, მოსაწევს გაგატანთო, — შესთავაზა ტროკადეროს.
— არ გვინდა, — გააქნია თავი ტროკადერომ, — ჩვენ მასეთი სიამოვნებისაგან

შორსა ვართო.
დაღმართზე რომ დავეშვით, ტოლიკამ თქვა, — რაც ახალი შინაგან საქმეთა

მინისტრი მოვიდა, ქალაქი მოსაწევითა და წამლით გაივსო, შარშან ასეთი ამბავი არ
იყოო.
— რაც უფრო მეტი გათიშული ივლის ქვეყანაში, მით უფრო მშვიდად იქნებიანო,
— დაასკვნა ტროკადერომ. ისეთი ტონით იცოდა ლაპარაკი, თითქოს
გაფრთხილებდა, აბა, გაბედე და არ დაიჯეროო.
რომანოზა და კუსა იმ თეთრად შეღებილ სასაუზმესთან შეჩერდნენ, იქ ვაგიფა

ელოდებოდათ.
ჩვენ ლიანდაგები გადავიარეთ და ქალაქისაკენ დავეშვით. ტროკადერო ჩემკენ

შემობრუნდა, — ერთად ხომ არ ვივახშმოთო?
დამღალა მასთან ერთად ყოფნამ, სულ დაძაბული ვიყავი, ერთი სული მქონდა,
ჩემს გზას გავდგომოდი, მაგრამ შემეშინდა, — არ ეწყინოს და ჩემდამი
დამოკიდებულება არ შეცვალოს-მეთქი, — გავუღიმე და თავი დავაქნიე.
— ჩვენ გპატიჟებთო, — დაამატა.
კოლმეურნეთა მოედანზე სახინკლეში შევედით და სულ ბოლოში, კუთხეში

მივუსხედით მაგიდას. ცხელოდა. ტოლიკამ ხალათზე ღილები შეიხსნა და დიდი
ვერცხლის ჯვარი გამოაჩინა.
— ბაბუაჩემის ნაქონია, — მითხრა, — მეფის ოფიცერი იყო, ქართველების

მხარეზე იბრძოდა, კომუნისტების წინააღმდეგ და ოცდაერთში, კოჯორთან ბრძოლის
დროს დაიღუპაო.
— ბაბუაჩემიც იბრძოდა იქ, — თქვა ტროკადერომ.
მაზავეცკაიასაგან ვიცოდი, რომ იმ ბრძოლაში ბაბუაჩემი ცხენოსანთა რაზმს

მეთაურობდა, ორჯერ დაიჭრა და ყველაზე ბოლომ დატოვა ბრძოლის ველი.
დავაპირე, ამის შესახებ მეთქვა, მაგრამ შევიკავე თავი, შეიძლება, ტრაბახში
ჩაეთვალათ და მომერიდა.
ოფიციანტმა ხინკლებით სავსე დიდი გობი დადგა მაგიდაზე, მერე ერთი ბოთლი
არაყი და კათხებით ლუდი მოიტანა.
ისე გავერთე ჭამით, სულ დამავიწყდა ყველაფერი. ბოლოს თავი რომ ავწიე,
შევამჩნიე, ტროკადერო და ტოლიკა ცოტათი გაკვირვებული მომჩერებოდნენ.
— ძალიან გემრიელი ხინკალია-მეთქი, — ვიმართლე თავი.
გადავკარი არაყი, დავაყოლე ლუდი და სიგარეტი გავაბოლე. კი ვხვდებოდი,

რომ რაღაცაში იყო საქმე, ასეთი ხალხი ტყუილა არ გაგიტოლებს თავს. ვხვდებოდი,
მაგრამ პასუხი არ მქონდა. არა და, თავს მშვენივრად ვგრძნობდი.
ერთი პირობა დავაპირე, მეკითხა, — რას ფიქრობთ, რაფიკა ვინ დაბრიდა-

მეთქი? — მაგრამ ჭკუა მეყო და ენას კბილი დავაჭირე, რომ სცოდნოდათ,
მეტყოდნენ?
ტროკადერომ ახლაღა მკითხა: — იქ, საძაღლეთში რა ხდებოდაო?
მეც მოვუყევი.
— გაგიმართლა, აქ რომ არ იყავი, — დაასკვნა ბოლოს — თორემ ძაღლები ასე

იოლად არ შეგეშვებოდნენო. — მერე დაამატა, — ხაიმა ტყუილა ზისო.
ხაიმას ბიძებზე რომ ჩამოვარდა ლაპარაკი, ტოლიკამ ასეთი კითხვა დასვა, — ის

ერთი გასაგებია, გული გაუსკდა, მაგრამ მეორემ რატომ დაიბრიდა თავი, არ მესმის,
მაგაზე ცუდი რა უნდა მოსვლოდაო?
— ალბათ იგრძნო, რომ ვერ გაუძლებდა და პირს გააღებდა, — ახსნა
ტროკადერომ.
— ხო, მაგრამ ვიღაცა მაინც გააღებს პირს, იმდენი ხალხი ჰყავთ დაჭერილი-
მეთქი, — ვთქვი მე.
— ესე იგი, სხვებზე მეტი იცოდა, თორემ ასეთ საქციელს, აბა, რა აზრი ჰქონდაო?
— მასეთი ხალხი ჩემში პატივისცემას იწვევს! — თქვა ტოლიკამ.
— ჩემშიც! — დაეთანხმა ტროკადერო.
— ადამიანისათვის სიცოცხლეზე უფრო მნიშვნელოვანი რა უნდა იყოს-მეთქი?! —

ვფიქრობდი და ასეთი საქციელი სისულელედ მიმაჩნდა, მაგრამ ამას ხმამაღლა ხომ
არ ვიტყოდი და — ეგეთი რა უნდა სცოდნოდა-მეთქი? — ვიკითხე.
— ამბობენ, დიდი რაოდენობით დოლარები მოაგროვეს და სადღაც მალავენო,

— თქვა ტოლიკამ.
მე ეჭვი შევიტანე მისი ნათქვამის სიმართლეში, — ფული ცოცხალ კაცს სჭირდება,

მკვდარს რად უნდა ფული-მეთქი?
— მართალი ხარ, — დამეთანხმა ტროკადერო, — მანდ სხვა, უფრო

მნიშვნელოვანი მიზეზი უნდა იყოსო.
ტოლიკამ არაყი არ დალია, მთელი ბოთლი მე და ტროკადერომ გამოვცალეთ.

იმ არაყს სამი კათხა ლუდი დავამატე და დავთვერი. მერე სახლამდე მიმიყვანეს.
შევთანხმდით, დილით ათის ნახევრისათვის მომაკითხავდნენ და დავემშვიდობეთ
ერთმანეთს.
ბარბაცით ავუყევი კიბეს. მაზავეცკაიას კართან მამაჩემი დავინახე, ჯიბეებში

იქექებოდა, ჯღანებით სავსე ჩანთები ფეხებთან ელაგა.
— გასაღებს ვერ ვპოულობო, — შემომჩივლა.
— ზარი დაურეკე და გაგიღებს-მეთქი.
— შეიძლება, სძინავს და არ მინდა, გავაღვიძოო.
კარგა ხანი იყო, ვატყობდი, ბებერი მაზავეცკაია თავს აბეზრებდა, მაგრამ რა ექნა,
სად წასულიყო?
— ჩემი ფული დამიბრუნე-მეთქი.
— ხვალ მოგცემო.
გადავდგი ნაბიჯი და ზარი დავრეკე, — ახლა მომეცი-მეთქი.

არ მიპასუხა. ვიდექით და ერთმანეთს ბრაზიანად მივჩერებოდით. ამასობაში,
მაზავეცკაიამ კარი გააღო. მამაჩემი შევიდა და კარის მოხურვა დააპირა, მაგრამ
ზღურბლზე ფეხი დავუხვედრე, — დამიბრუნე-მეთქი!
ოცი მანეთი ამოიღო და გამომიწოდა, გამოვართვი და გავბრაზდი.
— შენ ვინა ხარ, კაცო-მეთქი?!
— ამდენი ფული რად გინდა? ნაწილ-ნაწილ მოგცემო.
ამ დროს თავი ცუდად ვიგრძენი, გული ამერია და იქვე წავარწყიე. მერე

შევბრუნდი და კიბის მოაჯირს დავეყრდენი, არ წავიქცე-მეთქი.
— ეს რა ქენი, ამას ვინ გაწმენდსო? — სახე დაუგრძელდა მამაჩემს.
გავსწორდი წელში და მწარედ შევაგინე. შეშინებული მომაშტერდა. არაფერი

უთქვამს, მერე კარი ნელა დახურა და საკეტის ჩხაკუნი გავიგონე.
ჩემი საქციელი მე თვითონ გამიკვირდა. ის, ვინც შეიგინა, თითქოს მე არ ვიყავი,

თითქოს ვიღაც სხვა მოიქცა ასე ჩემი სახით. როგორც იყო მივაღწიე საკუჭნაომდე,
კარი გავაღე და საწოლზე პირაღმა გავიშხლართე.
ორი საათის მერე მანუშაკამ გამაღვიძა, — დალიე? რომ იცოდე, როგორ

ყარხარო.
გამიხარდა, რომ დავინახე. კარამელის კანფეტი ამოიღო ჯიბიდან და პირში

ჩამიდო. ჩემი ახალი ლეიბი და საბანი ხელით მოსინჯა, — ნახე, როგორი რბილია,
— თქვა. მერე კარადის გვერდით დადებული ტყავის ჩანთა დაინახა და გაკვირვებით
შემომხედა.
— აღარ გავყიდე. გადავწყვიტე, შენ გაჩუქო-მეთქი.
მივიდა და აიღო. — დიდი მადლობა, დედაჩემს გაუხარდებაო. — შეათვალიერა

და მაგიდაზე დადო. — ატესტატი სადა გაქვს? — მკითხა ბოლოს.
კარადაზე მივუთითე. ფრთხილად აიღო და დახედა.
შუაზე გაკეცილი მუყაოს ნაჭერი იყო, შიგნით ჩაკრულ ფურცელზე ჩემი გვარი,
სახელი და საგნებში მიღებული შეფასებები ეწერა. ხმამაღლა ჩაიკითხა ბოლომდე და
გამიცინა. როცა რამე უხაროდა, თვალები აუელამდებოდა და კიდევ უფრო
საყვარელი ხდებოდა.
— იანვარში სრულწლოვანი გავხდები, პასპორტს ავიღებ და ცოლად მოგიყვან-

მეთქი.
ისევ აუელამდა თვალები.

— ამ ატესტატს მე წავიღებ და შევინახავ, აქ არ მოგპაროს ვინმემ, ან წვიმა არ
ჩამოვიდეს და არ გააფუჭოსო.
არაფერი მქონდა საწინააღმდეგო, მანუშაკაზე საიმედო ვინ მყავდა.
მივიდა მაგიდასთან და ატესტატი ჩანთაში ჩადო. მერე ჯიბიდან ტუჩის გარმონი

ამოიღო და დამანახვა, — აი, რა მაქვს, სანიტარმა ქალმა მაჩუქაო. — მიიდო ტუჩებზე
და საცეკვაო მელოდია დაუკრა.
— ეგ დაკვრა როდის ისწავლე? — გამიკვირდა.
— მთელი საღამოა, ვცდილობ და აი, მგონი, გამომდისო.
გარმონი ძველი იყო, მოგუდულ, ხრინწიან ხმებს უშვებდა. მე წამოვხტი და ცეკვა

დავიწყე. მანუშაკა უკრავდა და თან თვალები უცინოდა.
ეხ, მანუშაკა, მანუშაკა, ჩემო კარგო გოგო...
13
დილით თავი მიბრუოდა. გასტრონომში ლუდი ვიყიდე და იქვე დავლიე. გარეთ

რომ გამოვედი, მამაჩემი შემომხვდა, თავის ჩანთებს მოათრევდა, დამინახა და თვალი
ამარიდა. არც მე არ გამიცია ხმა. მოედანი გადავჭერი და ქუჩის კუთხეში გავჩერდი.
ხუთი წუთის მერე მწვანე „მოსკვიჩი“ გამოჩნდა. ტოლიკა მარტო იყო.
— ტროკადერო სად არის-მეთქი?
— იქ მოვა, — მიპასუხა ცივად, ჩაფიქრებული ჩანდა.
ხმა აღარ ამომიღია, თვითონ თითქოს სულაც დავავიწყდი, დიდი სისწრაფით

მიჰყავდა მანქანა, შუქნიშნებს არ ერიდებოდა, ორჯერ წითელზე გაიარა. მაშინ იყო,
გულმა რომ რაღაც არასასიამოვნო მიგრძნო: იმ ბიჭს უჩემოდაც მშვენივრად
წამოიყვანდნენ, მე რაში ვჭირდებოდით?
რკინიგზის ლიანდაგები რომ გადავიარეთ, მარჯვნივ გავუხვიეთ და სასაუზმის წინ

შევჩერდით, ტოლიკამ მიასიგნალა.
— აქ ვინ არის-მეთქი?
— ნახავ, — მომიგო ისევ ცივად.
სასაუზმედან რომანოზა და კუსა გამოვიდნენ, რომანოზას ხელში პატარა ჩანთა

ეჭირა. კუსამ თვალი ჩამიკრა და ისე გამიღიმა, ტანში გამბურძგლა. უკანა სავარძელზე
დასხდნენ. რომანოზამ მხარზე ხელი დამკრა, — როგორა ხარო, ბიჭო?
— ვარ რა, — ავიჩეჩე მხრები.
— როგორ არის საქმე? — იკითხა ტოლიკამ და მანქანა დაძრა.
— ყველაფერი რიგზეა, — უპასუხა კუსამ.
— დარწმუნებულები ხართ?
— დარწმუნებული მარტო იდიოტი შეიძლება იყოს, — უპასუხა რომანოზამ, —

ვნახოთ.
აღმართს რომ ავუყევით, კუსამ უცნაური კითხვა დამისვა, — ქამარი თუ გიკეთია

შარვალზეო?
— არა, არა მძვრება, კარგად მადგას-მეთქი.
— მე გაჩუქებ შენ ქამარს! — მითხრა და ჯიბიდან ახალი, დახვეული ტყავის ქამარი

ამოიღო, — აჰა, გამომართვიო.
— დიდი მადლობა-მეთქი.
— მიდი, გაიკეთე! — მითხრა ბრძანების კილოთი.
ეს რა უცნაური ვინმეა-მეთქი, — გავიფიქრე და ქამრის შარვალზე მორგებას

შევუდექი, შემოვირტყი წელზე.
ჩომბე და ხიხონა მოედანზე დაგვხვდნენ, ისევ ისე ისხდნენ ხის გრძელ სკამზე.
რომანოზამ ხელით ანიშნა და ჩვენ მიტოვებული საწყობებისაკენ შევუხვიეთ, გავედით
თითქმის სულ ბოლოში და სანახევროდ დანგრეული შენობის წინ გავჩერდით.
— შენც გადმოდი! — მითხრა კუსამ.
გადმოვედით და ტოლიკამ უკუსვლით დახია მანქანა მოედნისაკენ.
ამასობაში ჩომბე და ხიხონა გამოსცდნენ შენობის კუთხეს და მოგვიახლოვდნენ.

თვალები ორივეს ამღვრეული ჰქონდა, კაიფში იყვნენ.
რომანოზას ჩანთა მარცხენა ხელში ეჭირა, ასწია მაღლა და გაიღიმა, — აი,

ძმებო, მოვიტანეთ, ყველაფერი რიგზეაო!
— მოიტა, აბა, დავთვალოთ, — ხიხონამ საქმიანი კაცის გამომეტყველება მიიღო.

მის უკან, შენობის კუთხის იქით, მოედნის პატარა მონაკვეთი ჩანდა. იქ ტოლიკას
მანქანა იდგა. დავინახე, ფანჯრიდან ხელი გამოყო და სწრაფი მოძრაობით ჰაერში
ჯვარი გამოსახა.
მანქანის წინ მოხუცი კაცი გამოჩნდა, კოჭლობდა.
რომანოზამ ჩანთა გვერდზე გასწია, — არ უნდა დათვლა, — თქვა.

— როგორ თუ არ უნდა, ეგ რა ლაპარაკია? მე, ძმაო, ხუმრობის გუნებაზე სულაც
არა ვარო, — მოიღუშა ჩომბე.
რომანოზამ ისევ გაიღიმა, ჩანთის მიცემას არ ჩქარობდა.
ტოლიკამ ხელით ჰაერში ახლა წრე მოხაზა. რომანოზა თითქოს ამას ელოდა და
ჩომბეს ჩანთა გაუწოდა, — აჰა, ძმაო, ჩვენ ვაჭრები არა ვართ, კაცები ვართ, თხუთმეტი
ათასია, კაპიკი არ აკლიაო.
მაშინ შემეპარა ეჭვი, რომ ტროკადერო განგებ აგვიანებდა, არ უნდოდა, ფულის

გადაცემას დასწრებოდა. — ნეტა რაშია საქმე-მეთქი?
ჩომბემ სიგარეტის ნამწვი გადააგდო და ჩანთა გამოართვა. სანამ გახსნიდა, კუსამ

ჰკითხა: — თქვენი კაცი სად არისო?
— აი, დავთვლით და მოვიყვანთ, — უპასუხა ხიხონამ, ვერ იყო გუნებაზე, ალბათ

ფიქრობდა, რომ წინა საღამოს იმაზე მეტი დათმეს, ვიდრე უნდა დაეთმოთ.
ვუყურებდი, როგორ ხსნიდა ჩომბე ჩანთას, მერე მივიხედე რომანოზასაკენ და

სუნთქვა შემეკრა — რომანოზას ხელში პისტოლეტი ეჭირა. ამ დროს ასწია ჩომბემ
თავი და რომანოზამ ერთი ნაბიჯიდან შუბლში ესროლა.
ჩომბე ჯერ კიდევ ფეხზე იდგა, დამფრთხალი ხიხონა უკან რომ გადახტა. კუსა
მიჰყვა, პისტოლეტის ლულა კბილებში დაატაკა და სასხლეტს გამოჰკრა. ტყვიამ
თავის ქალა გაგლიჯა და თან დამსხვრეული ძვლები და სისხლის შხეფები გაიყოლა.
რაღაც გაუგებარი ბგერები წამოვიყვირე.
მოულოდნელად რომანოზა ჩემკენ მოტრიალდა, — მეც მბრიდავენ-მეთქი! — და

ჩემ თვალწინ მთელმა ჩემმა განვლილმა ცხოვრებამ სულ ერთ წამში ჩაიქროლა,
მაგრამ რომანოზამ პისტოლეტი ხელში სწრაფად შეატრიალა და მომაწოდა, — აჰა,
დამიკავეო. — სიხარულით გამოვართვი. — დაბლა არ დააგდოო! — წაისისინა, —
თორემ თავს წაგაცლიო.
მეორე ხელში კუსამ ჩამიდო თავისი პისტოლეტის ტარი, — მოუჭირე ხელი, შენი
ასე და ისეო! — შემაგინა და რომანოზას მიჰყვა, შენობის ღია კარში შევარდნენ,
ამისათვის თითოს თითო ნახტომი ეყო. შევარდნენ თუ არა, კუსა მოტრიალდა და
მეორე პისტოლეტი დამიმიზნა, — ხომ გაიგე, რა გითხარი, შე ნაბიჭვაროო! — ისევ
შემაგინა და დაამატა, — აი, ეგრე, არ გაინძრე, თორემ გაგაგორებო. — დამუქრება
საჭირო არ იყო, კრუნჩხვები დამეწყო და კიდევაც რომ გამებედა და მომენდომებინა
პისტოლეტების გადაყრა, თითებს მაინც ვერ გავშლიდი.
დაბნეულმა მიმოვიხედე, თითქოს შველას ვეძებდი. კარის პირდაპირ

მოშიშვლებული, ციცაბო გორაკი იყო. მარტო იქიდან შეიძლებოდა იმათი დანახვა,
მაგრამ იქ არავინ იდგა.
— ღმერთო ჩემო, ეს რა ხდება ჩემს თავს-მეთქი?!

სროლის ხმაზე მოედნის მხრიდან ცნობისმოყვარეები გამოჩნდნენ. ახალგაზრდა
კაცმა სხვებს გამოასწრო, მოირბინა შენობის კუთხემდე, შეჩერდა და ყვირილი ატეხა.
მივიხედე კარისაკენ. იქ დერეფანში კუსა ისევ ისე იდგა და პისტოლეტს

მიმიზნებდა, რომანოზა სადღაც გამქრალიყო. თავი სიზმარში მეგონა, ასეთ რამეს
როგორ წარმოვიდგენდი.
ამ დროს მოედნიდან ტაქსიმ შემოუხვია და კაცების უკან გაჩერდა. ტაქსიდან

ტროკადერო გადმოხტა. — ეს რა ქენი, შე არანორმალუროო? — დამიყვირა და
ჩემკენ გამოექანა.
ის იყო პირი გავაღე, უნდა მეთქვა, — მე არაფერ შუაში ვარ-მეთქი. — მაგრამ

ვერ მოვასწარი, მხეთქა და ჰაერში ამოვტრიალდი.
ვინც დაინახა, რას იფიქრებდა?
ორი იარაღი მეჭირა, ჩემ ფეხებთან ორი ნაბოზვარი იყო მიჩათლახებული. წარბი
არ შეუხრია, მხეთქა. როგორი საქმეა, ასეთი სიმამაცის მოწმე რომ გახდები? ასე
ყველას კი არ უმართლებს, ასეთი რამე მთელი ცხოვრება გემახსოვრება.
მერე მომვარდა, საკინძით დამითრია და წამომაყენა, თან ჩამჩურჩულა, — არ

გეწყინოს, ასეა საჭიროო.
— რატომ იყო საჭირო?
კრუნჩხვები მომეხსნა, ვიგრძენი, თითებს ვამოძრავებდი, მაგრამ ყბა მიბჟუოდა და

მუხლები მეკეცებოდა. გაოგნებული ვიყავი, აზრის მოკრებას ვცდილობდი.
სულ რამდენიმე წუთში ოცამდე ცნობისმოყვარემ მოიყარა თავი. მოშორებით

იდგნენ, ახლოს მოსვლა ვერავინ გაბედა. ყრუ ჩოჩქოლი ისმოდა. ისეთი განცდა
დამეუფლა, რომ ეს ყველაფერი მე არ მეხებოდა, თითქოს სულ სხვა ვიღაცის თავს
ხდებოდა და მე არაფერ შუაში ვიყავი.
მწვანე „მოსკვიჩმა“ ხალხი გამოარღვია და ჩვენ წინ გაჩერდა. ტოლიკამ გააღო

კარი და გადმოვიდა.
ამასობაში ტროკადერომ ფულით სავსე ჩანთა აიღო და თავის მოძრაობით ძირს

დაყრილ პისტოლეტებზე მანიშნა. — ამათ რა, ტოვებ? — მკითხა მკაცრი ტონით.
თითქოს დავაპირე მისვლა და აღება, მაგრამ არ გავნძრეულვარ.
— დროზე! — მიბრძანა.
არაფერი მქონდა საწინააღმდეგო, მაგრამ რატომღაც ისევ ადგილზე ვიდექი.
ტოლიკამ სწრაფად აკრიფა პისტოლეტები და მომაწოდა. არ გამოვართვი. მაშინ

თვითონ გამირჭო წინ, ქამარში, ერთი მარჯვნივ, მეორე მარცხნივ. მერე უკან გადადგა
ნაბიჯი, შემომხედა და — აი, ეგრე, კაცი ხარო, — მითხრა.
ამ დროს რომანოზა და კუსა გამოჩნდნენ, იმ ბიჭს მოათრევდნენ, კუბოს ქვეშ რომ
გაძვრა. — ესე იგი, იცოდნენ, სადაც მალავდნენ, იმიტომაც იპოვეს ასე სწრაფად-
მეთქი. — ეს თითქოს ვიღაცამ სხვამ გაიფიქრა ჩემ მაგივრად.
გვამების დანახვაზე ბიჭს ყმუილი აღმოხდა, თვალების გუგები გაულურჯდა და

მთელი სხეულით აცახცახდა.
— რა მოხდა, ვინ დაბრიდა ესენი? — გაიკვირვა რომანოზამ.
— აი, ამ იდიოტმაო, — ჩემკენ ხელი გამოიშვირა ტოლიკამ. ბიჭ-მა ჩემს ქამარში

გარჭობილ პისტოლეტებს შეხედა და ისევ აყმუვლდა.
— ეს რა ქენი, ბიჭო, ჩვენ ხომ მოვილაპარაკეთ, თავზე რატომ გადაგვახტი? —

ეწყინა კუსას.
ტროკადერომ ხელუკუღმა გამარტყა სახეში და ტუჩებზე სისხლის გემო ვიგრძენი.

არადა, ტყუილად შეიწუხა თავი, პირის გაღება არც მიფიქრია. რა უნდა მეთქვა?
არაფერ შუაში ვარ-მეთქი? რა, არ იცოდნენ?
ბიჭი სირბილით წაიყვანეს ტაქსისაკენ. დავინახე, როგორ გაიყო ხალხი, გზა

მისცეს.
— დროზე, მოვტყდეთო, — ტოლიკამ უკანა კარი სწრაფად გამოაღო, მკლავში

ხელი წამავლო და თითქმის ძალით ჩამსვა მანქანაში. მერე ისე შემომხედა, მგონი,
შევეცოდე, მივიდა და საჭეს მიუჯდა.
უკვე ვხვდებოდი, რასაც მიმზადებდნენ, სად მაყოფინებდნენ თავს. სუნთქვა

მიჭირდა, ცოტაც და გული წამივიდოდა.
— არ იჩქარო, — გავიგონე ტროკადეროს ხმა. ტოლიკას გვერდით მიუჯდა და

ფანჯარაში გადააფურთხა.
გვამებს ნელა შემოვუარეთ, გავედით მოედანზე და დაღმართში დავეშვით.
— სუფთად გამოვიდა! — თქვა ტოლიკამ.
ტროკადერომ ოდნავ შესამჩნევად გაიღიმა. აბსოლუტურად მშვიდი იყო.
შევხედე და შემეზიზღა.
გახეთქილი ტუჩიდან სისხლი მომდიოდა, ნიკაპს მოუყვებოდა და მკერდზე

მეწვეთებოდა.
ტროკადერომ წინ სარკეში თვალებით მიპოვა, მერე ჩანთიდან გაზეთში გახვეული

ფული ამოიღო, შემოაცალა გაზეთი და იქ, ფულის მაგივრად, კარგად დაკეცილი,
დიდი, თეთრი პირსახოცი აღმოჩნდა. მოტრიალდა და მომაწოდა, თან მომიბოდიშა,
— მგონი, ცოტა მაგრად მომივიდა, მაგრამ იმედი მაქვს, გულში არ ჩაიდებ და ნაწყენი
არ დარჩებიო.
პირსახოცი გამოვართვი, მაგრამ ნიკაპი არ მოვიწმინდე, განძრევის თავი არ
მქონდა.
ტროკადერო ისევ მოტრიალდა და დამაცქერდა.
— გაიწმინდე ნიკაპი! — მითხრა მკაცრად და დაუმატა, — იქ რომ მივალთ, თავი

ამაყად დაიჭირე, არავის ეჭვი არ უნდა შეეპაროს, ის ნაბოზვრები შენი დაბრედილები
რომ არიანო.
— მე არავინ არ დამიბრედია-მეთქი, — საკუთარი ხმა თითქოს სადღაც შორიდან

მომესმა.
— მე ჩემი გავაკეთე, ახლა შენ უნდა მოიხადო შენი ვალიო.
— მე ასეთი ვალი არა მაქვს-მეთქი, — ვთქვი და პირსახოცით ნიკაპი მოვიწმინდე.
— გაქვს, — მითხრა მკაცრად, — შენ ხაიმას მეგობარი ხარო.
— ხაიმა ძალიან მიყვარს, მაგრამ ამ საქმეს ჩემს თავზე ვერ ავიღებ, ასეთი რამე
არც იფიქროთ-მეთქი.
— შენ არასრულწლოვანი ხარ, არ დაგხვრეტენ. ასე რომ, შეგიძლია, მშვიდად

იყოო.
— ჩვენ ასეთ რამეზე არ შევთანხმებულვართ, მე არაფერ შუაში ვარ-მეთქი.
ტროკადეროს სახიდან მეგობრული გამომეტყველება გაუქრა. თვალი

გამიშტერა. მერე ხელი წინ, ტაქსისაკენ გაიშვირა, სადაც რომანოზა და კუსა ისხდნენ.
— აი, ისინი სრულწლოვანები არიან, — მითხრა, — ასე რომ, კარგად

დაფიქრდიო.
მისი ავადმყოფური სიმშვიდე ჩემზე გამანადგურებლად მოქმედებდა. ეს მარტო

შიში არ იყო, არ ვიცი, რა დავარქვა იმ განცდას, უმწეობისაგან სული მეხუთებოდა,
მაგრამ მაინც მოვახერხე და ვუთხარი, — ეგ მე არ მეხება-მეთქი.
არ მიპასუხა, ცოტა ხანს კიდევ მაკვირდებოდა და მერე მიტრიალდა.
ახლა ტოლიკამ მიპოვა თვალებით სარკეში, — უტვინო ყოფილხარო, —

გამოცრა ზიზღით კბილებში.
— მე არაფერ შუაში ვარ-მეთქი.
ტროკადერომ ტოლიკას გადახედა, — თავი დაანებე, დაწყნარდება და მიხვდება,

როგორც უნდა მოიქცესო. — მერე გადაიხარა, ბარდაჩოკიდან არყის სავსე ბოთლი
ამოიღო, თავი მოხადა და ისე, რომ არაფერი უთქვამს, უკან მომაწოდა.
ჩამოვართვი და მოვიყუდე, ჩავიყვანე ნახევრამდე და ვიგრძენი, როგორ
გამომიკეთდა სუნთქვა, მოვეშვი და გამოვთაყვანდი. აღარ ვიცოდი, რა მეფიქრა,
განცდების თავი აღარ მქონდა.
— ეს რა ქენიო? — შემომესმა ტოლიკას ხმა.
არ გამიგია, ბოთლი როდის გამივარდა ხელიდან. ჩემს ფეხებთან ეგდო და არაყი

იღვრებოდა. სალონში არყის სუნი დადგა.
არ გავნძრეულვარ, — გდია და ეგდოს-მეთქი, — გაიფიქრა ვიღაცამ თითქოს ისევ

ჩემ მაგივრად.
არც იმათ უთქვამთ მეტი არაფერი.
ასე ჩუმად გავიარეთ ნახევარი ქალაქი და ავედით უბანში. ხაიმას სადარბაზოსთან

ხალხი იყო შეკრებილი, გველოდებოდნენ. ტაქსი გაჩერდა თუ არა, შემოეხვივნენ
ირგვლივ.
სანამ მანქანიდან გადმოვიდოდით, ტროკადერო მომიბრუნდა და შემომხედა

მშვიდი, საქმიანი გამომეტყველებით, — არაფერი შეგეშალოსო, — გამაფრთხილა
და რაღაც უცნაურად გაიღიმა.
ასფალტზე გადმოვაბიჯე თუ არა, ჩემ წინ ვაგიფა აისვეტა, ტროკადეროს თათარი.

ათი წელი იქნებოდა გასული იმის მერე, რაც პირველად ვნახე, მაგრამ ჩემთვის
არასოდეს ერთი სიტყვაც არ უთქვამს, — იცოდე, თავში გესვრიო, — მითხრა ახლა
და იმანაც გამიღიმა.
ირგვლივ ყველაფერი ქანაობდა. ყელში თითქოს რაღაცა მიჭერდა.

ტროკადერომ სიგარეტი მომაწოდა და სანთებელათი მომიკიდა. მერე მხარზე ხელი
დამკრა, — თავი მაღლა ასწიე, კაცი ხარო! — გამშორდა და ავწიე თავი. დავინახე,
რომანოზა ბიჭებს შორის იდგა და თან ჩემკენ უთითებდა. რამდენიმე წუთში ხალხი ჩემ
ირგვლივ აშკარად შეიცვალა, შიშით, გაკვირვებითა და თითქოს პატივისცემით
დამიწყეს ყურება. ჩემს ქამარში გარჭობილ პისტოლეტებს ვინც შეხედა, თვალი
ვერავინ გამისწორა. ამ დროს, სადღაც შორს, გულის სიღრმეში, ვიგრძენი, რომ ეს
ცვლილება მესიამოვნა და რამდენიმე წამით სულ სხვა კაცად წარმოვიდგინე თავი. ეს
რომ გავაცნობიერე, — ხომ არ ვგიჟდები-მეთქი? — გავიფიქრე.
ვაგიფამ შეხედა ჩვენკენ წამოსულ ბიჭებს, მოტრიალდა და ისევ გამიღიმა, — ხომ

გახსოვს, რაც გითხარიო?
ბრუტიანი თამაზა ორ ნაბიჯზე მომიახლოვდა, — მართალია, რასაც ამბობენო?
თვალებში ცრემლები მომაწვა, — არ ავტირდე-მეთქი, — შემეშინდა და არ

ვუპასუხე. მკაცრი გამომეტყველება მივიღე, თვალი ავარიდე და გვერდზე გავიხედე.
მაშინ თითქოს სადღაც შორიდან ჩამესმა მისი ხმა, — შენ, ძმაო, გაგიჟებულხარ, ასეთი
რამე როგორ იკისრეო?
ამასობაში ხაიმას ბიძა გამოასვენეს ქუჩაში. ვაგიფამ მკლავში ხელი მომკიდა და
ახლოს მივედით. ის ბიჭიც გადმოათრიეს ტაქსიდან, დააღუნინეს თავი, — მიდიო! —
მიბრძანა ვაგიფამ, მეც სიმწრისაგან მთელი ძალით გავუქანე წიხლი ტრაკში და ისიც
გაფრინდა კუბოს ქვეშ. იქითა მხარეს ებრაელები დახვდნენ, დაესივნენ და ძვალი
რბილად უქციეს.
ის ერთი წიხლის მოქნევა იყო სინამდვილეში ჩემი რეალური წვლილი, გნებავთ

დამსახურება, იმ დღეს მომხდარ ამბებში. სხვა უფრო მნიშვნელოვანი არაფერი
გამიკეთებია.
ტროკადერო გადმოიხარა და წამჩურჩულა, — საღამოს გნახავ და ყველაფერზე

მოვილაპარაკებთ, არც ისე ცუდადაა შენი საქმე, როგორც გგონიაო. — ის რომ
გატრიალდა, ნუგზარა შველიძე მომიახლოვდა, მაგრამ ვაგიფამ შეუღრინა, — აბა,
მოშორდი აქედანო! — და იმანაც კუდი ამოიძუა.
წინა დღესთან შედარებით, ხალხი ბევრად ნაკლები იყო, ორმოცდაათი კაციც არ

იქნებოდა. დაიძრნენ მოედნისაკენ და სადარბაზოს წინ ქუჩა დაცარიელდა.
კედელთან ის ნაცემი ბიჭი ეგდო უგონოდ. ვაგიფამ მხარზე დამკრა ხელი, — მიდი,
მანქანაში დაჯექი! — მიბრძანა.
იმის მერე, რაც მოვედით, ტოლიკა მანქანიდან არ გადმოსულა, ახლა კარი

გამოღებული ჰქონდა და გვიყურებდა. რომ მივუახლოვდით, ქამარზე მანიშნა, — ხომ
ხედავ, როგორ გამოგადგაო.
რა უნდა მეპასუხა?
— სად მივდივართ-მეთქი? — ვკითხე.
შემომხედა და თვალები დაუვიწროვდა, თითქოს შეყოვნდა, — მივალთ და

ნახავო.
უკანა კარი გამოვაღე და ამ დროს პროცესიის იქით, მოედნის კუთხესთან,

მილიციის „კანარეიკის“ ყვითელ სახურავს მოვკარი თვალი და დავფრთხი.
გრანტიკა სარკოზიანი ხალხს გამოეყო და დამიყვირა: — ძაღლები, ბიჭო,

ძაღლებიო.
უცნაური რამ მოხდა, ვაგიფა მოტრიალდა თუ არა, დაბარბაცდა და წაიქცა,

თითქოს ვიღაცამ ხელი ჰკრა. მერე მიკვირდა, რომ ვიხსენებდი, სწორზე, ისე, რომ
არაფერს არ წამოსდებია, რამ წააქცია?
ადგილს მოვწყდი და გავიქეცი.
— ეე, მოიცა! — შემომესმა ტოლიკას დაფეთებული შეძახილი.
მარჯვნივ ვიწრო ქუჩაზე შევუხვიე და ხის ღობეზე გადავხტი. გადმოხტომისას

ქამრიდან პისტოლეტი ამომივარდა, ავიღე და ისევ ქამარში გავირჭე. არ ვიცი, რატომ
მოვიქეცი ასე, რა ჯანდაბად მინდოდა. ღობის ღრიჭოდან ჯერ ტოლიკა დავინახე, მერე
ვაგიფა, ცხვირწინ ჩამიქროლეს. — ესენიც გარბიან-მეთქი, — გავიფიქრე. თავგზა
მქონდა არეული.
ეზო-ეზო, ვიწრო და მოკლე ქუჩებით გარაჟებამდე მივაღწიე, იქ ხევის მხარეს,

კედელსა და ბუჩქებს შორის ჩავიმალე და შევეცადე, გონს მოვსულიყავი. მაგრამ სულ
სხვა რამე მოხდა, ჩემი ცნობიერება თითქოს გაშეშდა. ერთი, რასაც ვგრძნობდი, ეს
იყო — როგორ მტკიოდა ყბა, მტკიოდა, მაგრამ არ მაწუხებდა. არაფრის გახსენება
არ მინდოდა, არაფერი აღარ მაინტერესებდა. მოვიკუნტე და ძალიან დიდხანს ვიყავი
ასე.
გვიანი ღამე იყო, ზემოთ, ფუნიკულიორის გზაზე, აციმციმებული წერტილები

განათებულ ლამპიონებად რომ გადაიქცნენ. ირგვლივ თანდათან ქვეყანამ თავისი
სახის დაბრუნება დაიწყო. — აჰა, აქა ვარ-მეთქი. — და ისიც გამახსენდა, რაში იყო
საქმე. მთელი სხეული დაბუჟებული მქონდა. ძლივს წამოვდექი, კედელს მივეყუდე და
ჩემდა გასაკვირად, აღმოვაჩინე, რომ ტროკადეროც ფეხებზე მეკიდა, ციხეც და
საკუთარი სიცოცხლეც. ასეთი გასაოცარი განცდა არასოდეს მქონია. სულ ცოტა
თხუთმეტი წუთი მაინც, მაგარი ვაჟკაცი ვიყავი. მაგრამ მერე, ნელა, ისევ დამთრგუნა
იმის შეგნებამ, თუ რა სულელურ და საშიშ სიტუაციაში მქონდა თავი გაყოფილი. არ
ვიცოდი, როგორ მოვქცეულიყავი, არც ციხეში მინდოდა წასვლა და არც
ტროკადეროს გადამტერება მაწყობდა.
14
ჩაბნელებული კედლების ძირში ვიარე და ასე მივაღწიე ბრუტიანი თამაზას

ფანჯრებს. სანამ დავაბრახუნებდი, გაღმა, არსენალის მთის ძირიდან მატარებლის
ბორბლების ხმა შემომესმა. არ მახსოვს, გითხარით თუ არა, მატარებლები ღამის სამი
საათისათვის იწყებდნენ მოძრაობას.
თამაზა ჯერ დამაკვირდა, მერე ფანჯარა გამოაღო და, — მოდი დროზეო! —

სინათლე არ აანთო, ფანჯარას ფარდა არ ჰქონდა და, — სიფრთხილეს თავი არა
სტკივაო.
ქუჩიდან ლამპიონის სუსტი შუქი აღწევდა და იქაურობას ასე თუ ისე მაინც

ანათებდა, ყოველ შემთხვევაში, არაფერს წამოედებოდი.
— ტყუილა გაიქეცი, იმ ძაღლებს შენთან არაფერი ესაქმებოდათ, თავიანთი გზით

მიდიოდნენო.
იმ წუთისათვის ჩემთვის ამას უკვე, აბა, რა მნიშვნელობა ჰქონდა, — ხოო-მეთქი?!

— მეტი ვერაფერი ვთქვი, მივედი და სკამზე დავჯექი.
— ასეთი სისულელე როგორ გააკეთეო? — მითხრა და სიგარეტი მომაწოდა.
მოვუკიდე და მერე ვუპასუხე, — ეგ ყველაფერი ტყუილია, მე არაფერ შუაში ვარ, მე
არავინ დამიბრედია-მეთქი.
ხომ ბნელოდა, მაინც შევამჩნიე, როგორ გაუფართოვდა საღი თვალი.
მოვუყევი ყველაფერი, როგორც იყო, როგორც მოხდა სინამდვილეში.

პირდაღებული მისმენდა. რომ მოვრჩი, წამოდგა და გაიარ-გამოიარა. — ოო, რა
დამპალი ვინმეა ეგ ტროკადეროო, — თქვა და მწარედ შეიგინა, — დღეს ძაღლების
„კანარეიკა“ რომ არ გამოჩენილიყო, დარწმუნებული ვარ, ახლა დაბრედილი
იქნებოდი და სადმე ხევში ეგდებოდიო.
— რატომ-მეთქი, ძმაო?
— ისეა ყველაფერი აწყობილი, თუ ვინმეზე იფიქრებდნენ, ჩომბესა და ხიხონას

ხალხზე უნდა ეფიქრათ, რა, ასე არ არის? დაგბრიდავდნენ და იქნებოდნენ მშვიდადო.
შემეშინდა! — ღმერთო ჩემო, ასეთი რამე როგორ გამომრჩა-მეთქი. — არადა,

დარწმუნებული ვიყავი, იმიტომ მივყავდი, იმედი ჰქონდათ, დამითანხმებდნენ, ჩემს
თავზე ამეღო მომხდარი ამბავი და თან დამარიგებდნენ, ძაღლებთან რა და როგორ
მელაპარაკა, მაგრამ თურმე საქმე გაცილებით მარტივად იყო. ჩემი თანხმობა
არაფერში არ სჭირდებოდათ, არ მენდობოდნენ და რატომ გარისკავდნენ? პირი რომ
გამეღო, იმისდა მიუხედავად, სიმართლეს დავამტკიცებდი თუ არა, პრობლემები
შეექმნებოდათ.
გაოგნებული მივაშტერდი თამაზას.
— ეგენი ძაღლებზე ადრე გიპოვიანო, — მითხრა.
ცოტა ხანს ორივენი ჩუმად ვიყავით.
სული მეხუთებოდა, — შენ როგორ მოიქცეოდი ჩემ ადგილას-მეთქი?
შემომხედა და არაფერი თქვა.
— თქვი-მეთქი.
— მე ჩემს თავზე ავიღებდიო.
— არა-მეთქი, — გავაქნიე თავი, არ მინდოდა იმის დაჯერება, რომ სხვა

გამოსავალი არ იყო.
— არჩევანი არა გაქვს, პირის გაღებას არ გაპატიებენო.
ის განცდა გამახსენდა, გარაჟის კედელთან რომ დამეუფლა, როცა ყველაფერი

ფეხებზე მეკიდა და საოცარ თავისუფლებას ვგრძნობდი. გამახსენდა და ვცადე,
როგორმე დამებრუნებინა, მაგრამ არაფერი გამომივიდა. — საქართველოდან უნდა
გავიქცე-მეთქი, — ასე კი ვთქვი, მაგრამ გავიქცეოდი თუ არა, კიდევ საკითხავი იყო.
ვხვდებოდი, ამით ბევრი არაფერი იცვლებოდა.
— მე ჩემი უკვე გითხარი, — მითხრა თამაზამ.
სიმწრისაგან ტუჩებს ვიკვნეტდი.
თამაზა სამი წელი იჯდა ციხეში ქურდობისათვის და კანონების შესახებ

პატიმრებისაგან ბევრი რამე ჰქონდა მოსმენილი.
— ვთქვათ, ავიღე ჩემს თავზე, მაშინ რა იქნება-მეთქი?
— არასრულწლოვანებს თორმეტ წელზე მეტს არ უსჯიანო.
— ეგ მთელი ცხოვრებაა-მეთქი.
— თუ ისეთ ბანაკში მოხვდები, სადაც პატიმრებს ერთ დღეს სამად უთვლიან,

ადრე გამოხვალ და თან კაცის სახელი გექნებაო.
ასეთი ბანაკების არსებობის შესახებ გაგონილი მქონდა, მაგრამ არც ოთხი წელი
არ იყო ცოტა. საშინელ ხასიათზე ვიყავი.
— მე მაგის დედა... — შევიგინე, — სხვანაირადაც ხომ შეეძლო ამ საქმის

მოგვარება-მეთქი?
— დიდ ფულს ელოდება.
— ვისგან? — გამიკვირდა.
გაიცინა, — შენ რა, მართლა გგონია, რომ ხაიმას გამო იძია შურიო?
ახლა უკვე საბოლოოდ დავიბენი, — აბა-მეთქი?
— შეუკვეთეს.
— ვინ?
— ეგ საქმე გასცდა ხაიმას ოჯახის ინტერესებს, ებრაელების ტრადიციებს შეეხო.
— მერე რა-მეთქი? — როგორც უნდა ყოფილიყო, ამ საქმიდან ხაიმასა და

ტროკადეროს მეგობრობის გამორიცხვა უბრალოდ სისულელედ მომეჩვენა.
ეს იგრძნო, — ხაიმას გამო ენდნენ, — მითხრა, — ესაა სულ, იმან მოახერხა და

ისე შეასრულა, რომ ყველასათვის ნათელია, რაც მოხდა და რატომაც მოხდა, ახლა
ამ ამბის შესახებ ნახევარი ქალაქი ლაპარაკობს, ებრაელებმა კბილები გამოაჩინეს:
არ შეგვეხოთო.
ვცდილობდი, გამეცნობიერებინა, რაც მესმოდა.

— სხვა შემთხვევაში ეგ ხაიმას გარეშე თითს არ გაანძრევდა, მერე თუ მაინც
გადაწყვეტდნენ, ისე დაბრიდავდნენ იმ ნაბოზვრებს, რომ ვერავინ ვერასოდეს
ვერაფერს გაიგებდაო.
ეს უკვე ჰგავდა სიმართლეს.
ცოტა ხანს, ორივენი ჩუმად ვიყავით.
— იქნებ გამოჩნდეს ისეთი ვინმე, ვინც დაინახა, როგორ მოხდა სინამდვილეში

ყველაფერი-მეთქი?
— მარტო ის, რომ დაინახა, ბევრს არაფერს ნიშნავს, პლუს არანორმალური უნდა
იყოს, ამ საქმეში ცხვირის ჩაყოფა რომ მოინდომოს, ასეთ რამეს ვინ აპატიებსო?!
სისუსტეს ვგრძნობდი, პირი მიშრებოდა, წყალი მწყუროდა, მაგრამ წამოდგომის

თავი არ მქონდა.
ერთხანს ორივე ჩუმად ვისხედით.
— რას აპირებ? — მკითხა ბოლოს.
რა უნდა მეთქვა?
— იქნებ დამარიგო, იქ რომ მივალ, რა ვთქვა და როგორ მოვიქცე-მეთქი.
— ცოტა ხანს მაცალე, დავფიქრდები, ახლა შენ შეცდომის დაშვების უფლება არა
გაქვსო.
წამოდგა და ტახტის წინ გაიარ-გამოიარა. მერე პისტოლეტები გამომართვა.

ტყვიები არც ერთში აღმოჩნდა და არც მეორეში.
— ამაზე რას იტყვიო?
— რა უნდა ვთქვა-მეთქი?
— თქვი, რომ გასვენების მერე დაბლა ხევში ჩახვედი, ყვავი დაინახე და ორივე
აბოიმა მიაცალე.
— მერე მოვარტყი?
— თუ გინდა, თქვი, რომ მოარტყი და გაღმა ტყეში ჩავარდა.
პისტოლეტები რომ დამიბრუნა, მაშინ გაახსენდა — ხმარება იციო?
— არა-მეთქი.
ათი წუთი მაინც მიხსნიდა, რომელი დეტალი რას ნიშნავდა, რა ფუნქცია ჰქონდა,
როგორ უნდა დამეტენა და გამესროლა.
დაძაბული ვუსმენდი. — აბა, სცადეო, — მითხრა ბოლოს. ვცადე და კმაყოფილი
დარჩა. ჩამოჯდა ტახტზე და საღი თვალი მოისრისა.
ის ჩვენება, მერე ძაღლებს რომ მივეცი, თავიდან ბოლომდე თამაზას

მოფიქრებული იყო. თითქმის ზუსტად განსაზღვრა, რა შეკითხვებს დამისვამდნენ და
როდის როგორ მომექცეოდნენ. ამიხსნა, პატიმრებთან ურთიერთობის დროს რა იყო
მთავარი, რისათვის უნდა მიმეცა მნიშვნელობა, რატომ და როდის უნდა ვყოფილიყავი
ფრთხილად. მთელი ორი საათი ილაპარაკა და ბოლოს ასე დაამთავრა, — მანდ
რომ კაცი მოხვდება, ორი რამე უნდა ახსოვდეს: არაფერ კარგს არ უნდა ელოდეს და
იმით უნდა იყოს კმაყოფილი, რომ მისი საქმე იმაზე უფრო ცუდად არ არის, ვიდრე
სინამდვილეშიაო. — ბოლოს მითხრა, — ხვალ დილაადრიანად გადავალ
მთაწმინდაზე და ტროკადეროს ვიპოვი, აუცილებელია შენი, რომანოზასა და კუსას
ჩვენებები ერთმანეთს რომ დაემთხვესო.
მომეჩვენა, კმაყოფილი იყო ტროკადეროს გულის მოგების შანსი რომ გაუჩნდა

და ეს არ მომეწონა, — ესეც კარგი ნაბოზვარია-მეთქი! — გავიფიქრე, მაგრამ ისე იყო
თუ ასე, ეს მაინც უმადურობა იყო ჩემი მხრიდან, არ ვიყავი მართალი.
— შენ მთავარია, ჩვენების მიცემა მოასწრო, მერე შეგიძლია, არხეინად იყოო.
თენდებოდა, თამაზასაგან რომ წამოვედი, დაძაბულობისაგან კეფა მტკიოდა.

მეშინოდა, ტროკადეროს ან მის ხალხს არ გადავყროდი, — ან მოსახვევიდან არ
გამოცვივდნენ, ან მიწიდან არ ამოძვრნენ-მეთქი. — ამ შიშთან შედარებით სხვა
ყველაფერი გაუბრალოვდა, სულ სხვა მნიშვნელობა მიიღო.
მანუშაკას ეზოს უკანა მხრიდან მივადექი. არც ეზოში და არც სახლში სინათლე
არ ენთო, ჩამიჩუმი არ ისმოდა. გადავედი ღობეზე, მერე სახლში სამზარეულოს
ფანჯრიდან შევიპარე, გავიარე დერეფანი და მანუშაკას ოთახის კარი ფრთხილად
შევაღე.
მანუშაკა მოკუნტული იწვა და თავი საწოლის კიდეზე ედო. ჩავიმუხლე და

დავაცქერდი, არ გამიღვიძებია, ვერ გავბედე, მის წინაშე თავს რატომღაც დამნაშავედ
ვგრძნობდი. თან მეცოდებოდა, — რა უნდა ქნას აწი ამან უჩემოდ, ვინ იზრუნებს მასზე,
ან ვინ დაიცავს და უპატრონებს-მეთქი? — ბოლოს ფრთხილად ვაკოცე თავზე და
ლოყაზე და წამოვდექი. კართან რომ მივედი, მოვიხედე, მშვიდად ფშვინავდა. რა
მექნა? წამოვედი, არადა, ფეხები უკან მრჩებოდა.
ვიწრო ქუჩებით ვიარე, დავეშვი დაღმართზე, ებრაელების უბანი უკან მოვიტოვე

და მეტეხის ხიდთან, მილიციის შენობაში სირბილით შევვარდი, შევვარდი და
ამოვისუნთქე. ავიარე ხის საფეხურები, შევაღე სამორიგეოს კარი და
თვალებდაწითლებულ, ნამძინარევ მორიგეს წინ დავუდექი.
— ჯუდე ვარ, ანდრონიკაშვილი, უფრო სწორად, იოსებ ანდრონიკაშვილი,

ალბათ იცი, გუშინ დილით კუკიაზე რაც მოხდა, ჰოდა, ის ორი ნაბოზვარი ჩემი
გაგორებულია-მეთქი.
ამოვიღე პისტოლეტები და მაგიდაზე დავალაგე.
15
მეორე დღეს გამომძიებელმა დამკითხა.
იმ მთავარი მომენტის გარდა, ყველაფერი ისე მოვუყევი, როგორც მოხდა,

თითქმის არაფერი შემიცვლია.
— კი მაგრამ, ის ბიჭი რატომ თან არ მოიყვანესო? — მკითხა.
— სანამ ფულს არ მიიღებდნენ, რატომ გამოაჩენდნენ-მეთქი.
— რომ მიიღეს, მერე?
— მერე მიგვასწავლეს, სადაც მალავდნენ.
— რატომ? თვითონ სხვა რა საქმე ჰქონდათ?
— ფულის თავიდან დათვლა დაიწყეს-მეთქი.
შუბლზე ნაოჭები გაუჩნდა.
— ნელა თვლიდნენ, კაიფში იყვნენ, ჩვენ ვჩქარობდით, ხალხი გველოდებოდა.
მაგიდაზე კალმისტრის ბოლო დააკაკუნა. ვიგრძენი, პასუხმა არ დააკმაყოფილა.
— აბა, როგორ იპოვიდნენ იმ ნაბოზვარს ისე სწრაფად? იმ დანგრეულ შენობებში

დამალული კაცის პოვნა არ გინდა, რა არის აქ გასაკვირი-მეთქი.
ერთი წამით ჩაფიქრდა და მერე თავი დახარა, ჩემს პასუხებს თაბახის ყვითელ
ფურცლებზე წერდა.
— მე კმაყოფილი ვარ, ასე რომ მოხდა, თორემ იმათი თანდასწრებით ასეთ რამეს
ვერ მოვახერხებდი, არ დამანებებდნენ-მეთქი.
— როდის ესროლეო?
— ფული რომ დათვალეს, მერე-მეთქი.
— რას ელოდებოდიო?
— მინდოდა, ჩვენს პატიოსნებაში დარწმუნებულიყვნენ-მეთქი.
ეს თამაზას ტექსტები იყო და მეც თითქმის სიტყვასიტყვით ვიმეორებდი.

— შენი მეგობრის ოჯახს რომ მიაყენონ შეურაცხყოფა, როგორ მოიქცევი-მეთქი?
— ეგ არ არის შენი საქმეო.
ცოტა გაკვირვებული და დაფიქრებული მიყურებდა. ვცდილობდი, მაგრამ ვერ

ვხვდებოდი, იჯერებდა თუ არა, რასაც ვეუბნებოდი.
თამაზამ გამაფრთხილა, იცოდე, როგორც არ უნდა შეგიტრიალონ კითხვები, არ

დაიბნე, რასაც თავიდან იტყვი, ისევ ის უნდა თქვა, გინდაც ასჯერ მოგიწიოს პასუხის
გაცემაო. მაგრამ გამომძიებელს იმ ბიჭის შესახებ მაშინ მეტი არაფერი უკითხავს.
სამი დღის მერე, დილით, პროკურორთან მიმიყვანეს. თანაშემწემ ჩემი ჩვენება

დაუდო წინ და იმანაც კითხვა დაიწყო, დროდადრო გამომხედავდა, რომ მორჩა, მერე
მკითხა, — პისტოლეტები ვინ მოგცაო?
— ორი თვის წინ რკინიგზის სადგურთან თათრების მანქანა გავქურდე, იმ მანქანის

ბარდაჩოკში წავაწყდი-მეთქი.
ჩაფსკვნილი კაცი იყო, კარგად გაპარსული და კარგად დავარცხნილი. ისეთი

გამომეტყველება ჰქონდა, იფიქრებდი, ეს წუთია, მძღნერში ჩააბიჯა და წუხსო.
— მიდი აბა, გისმენ, მოჰყევი ყველაფერი, როგორც იყოო.
კი ვუთხარი — მანდ წერია, ხომ წაიკითხეთ-მეთქი.
მაგრამ — არა, მიდი, მოჰყევიო.
ერთხელაც არ შეუწყვეტინებია, ყურადღებით მომჩერებოდა, რომ მოვრჩი და

გავჩუმდი, — მკვლელს არა ჰგავხარო, — მითხრა, — მით უმეტეს ისეთს, ორ კაცს ასე
იოლად რომ გააგორებსო.
— მართალი ხართ, მე მკვლელი არა ვარ, მე შურისმაძიებელი ვარ, მე ვთვლი,

რომ ეს კეთილშობილური საქმეა, მე შური ვიძიე ჩემი მეგობრის ოჯახის
შეურაცხყოფისათვის-მეთქი.
— ორი პისტოლეტი რად გინდოდა, რატომ ერთით არ ესროლე ორივესო?
— ორი პისტოლეტი მქონდა და ორივე გამოვიყენე, მე ამაში ცუდს ვერაფერს ვერ

ვხედავ-მეთქი.
— ადრე თუ გისვრია ადამიანის ან ცხოველისათვისო.
— ყვავებს ვესროდი ხოლმე, იმ დღესაც ვესროლე, ეს ამბავი რომ მოხდა, რაც

ტყვიები მქონდა დარჩენილი, სულ მივახარჯე-მეთქი.
მე თვითონ მიკვირდა, ისე თავისუფლად ვტყუოდი.
— შენმა მეგობრებმა თუ იცოდნენ, პისტოლეტები რომ გქონდაო.

— იცოდნენ, მაგრამ ასეთ რამეს არ ელოდნენ-მეთქი.
— შენ ეს გადაწყვეტილება როდის მიიღეო?
— როდესაც მიგვასწავლეს, სად მალავდნენ იმ ნაბიჭვარს, მივხვდი, რომ შანსი

გამიჩნდა და ხელიდან არ გავუშვი-მეთქი.
ჩომბესა და ხიხონას სურათები მაჩვენა. — იქნებ გაიხსენო, თავიდან რომელმა

მიგასწავლათ, ამან თუ ამანო?
ამ კითხვისათვის მზად ვიყავი.
— თავიდან აი, ამან, ულვაშები რომ აქვს, მერე მე ყურს აღარ ვუგდებდი, საქმეზე
დავიწყე ფიქრი-მეთქი.
ბოროტად გაეცინა. ადრე რომ დამკითხა, იმ გამომძიებელზე ბევრად უფრო

ჭკვიანი ჩანდა.
— იცი, რა გელოდებაო? — ვიცი, მაგრამ არ მეშინია, ბოლობოლო, ციხეებს

ადამიანებისათვის აშენებენ და არა ცხვრებისათვის-მეთქი. — ეს ფრაზა
ტროკადეროსაგან მქონდა გაგონილი და ახლა გამოვიყენე.
— სულელი ადამიანებისათვის აშენებენ, — მითხრა მკაცრად, — ჭკვიანებს იქ

არაფერი ესაქმებათო.
— ძალიანა გთხოვთ, შეურაცხყოფას ნუ მაყენებთ, მართალია, მეჯღანის შვილი

ვარ, მაგრამ სამაგიეროდ, ბაბუაჩემი ცნობილი თავადი იყო, ათას ხუთასი ჰექტარი
ვენახი ჰქონდა საკუთრად-მეთქი.
მეორე დილას ქალაქის მთავარი საძაღლეთის დროებით იზოლატორში

გადამიყვანეს, ვიცოდი, ხაიმა იქ რომ ჰყავდათ და იმედი მომეცა, — იქნებ ვნახო-
მეთქი. — ვიწრო, პატარა საკანში ათი პატიმარი დამხვდა. ზოგი ნარზე იწვა, ზოგი
იატაკზე იჯდა, ასაკით ყველა ჩემზე უფროსი იყო. ყარდა იქაურობა. იატაკზე ადგილი
მიმიჩინეს თუ არა, მაშინვე გამოკითხვა დავიწყე, — ესა და ეს კაცი ხომ არ იცით,
რომელ საკანში ზის, ან ხომ არ იცით, ეს როგორ შემიძლია, გავიგო-მეთქი?
— ფული თუ გაქვს, ზედამხედველს მოელაპარაკე, შემოივლის კამერებს და

გაიგებს, ადვილი საქმეაო, — მითხრა ხნიერმა კაცმა, ნარზე იწვა და სიგარეტს
ეწეოდა.
— რამდენი უნდა გადავუხადო-მეთქი?
— ხუთი მანეთიო.
შევცბი, მაგრამ მერე გამახსენდა, ოცდახუთი მანეთი რომ მქონდა და გულზე

მომეშვა.
— რატომ დაგიჭირესო? — მკითხა ახალგაზრდა კაცმა.

— ორი ნაბოზვარი გავაგორე-მეთქი.
ერთი წუთით სიჩუმე ჩამოვარდა.
— რატომ? — დაინტერესდა ის ხნიერი კაცი, სიგარეტს რომ ეწეოდა.
— ასე იყო საჭირო-მეთქი.
ამის შემდეგ არავის არაფერი აღარ უკითხავს.
საღამოს ზედამხედველს მოველაპარაკე და ერთი საათის შემდეგ კარში

დატანებული სათვალთვალო ხვრელიდან დამიძახა, — მოდიო, — რომ მივედი,
მითხრა, — შენი მეგობარი ოცდამეხუთე კამერაში ზის, აი, ეს გამომატანა,
გამომართვი, — ოთხად დაკეცილი რვეულის ფურცელი და ფანქარი გადმომცა, —
ორ საათში მოვალ და პასუხს წავუღებო.
ფურცელზე ერთი წინადადება ეწერა, — რას გაბრალებენ? სხვა არაფერი

მაინტერესებსო.
ესე იგი, ისეთი არაფერი დაწერო, მერე რომ ინანოო. ეს გაფრთხილება არ იყო
საჭირო, ზედამხედველის ნდობა რომ არ შეიძლება, ამდენი მეც მესმოდა.
ჩემი პასუხი ძაღლებისათვის მიცემული ჩვენებისაგან თითქმის არ

განსხვავდებოდა, უბრალოდ, ბევრად უფრო მოკლე იყო. თავიდან დავიწყე იმით,
რომ მივუსამძიმრე ბიძების გარდაცვალების გამო, ბოლოს კი ასე დავამთავრე, — შენი
ოჯახის ღირსება აღდგენილია-მეთქი. — ძალიან წვრილი ასოებით ვწერდი და ის
ფურცელი ამ საქმისათვის ასე თუ ისე ვიმყოფინე.
პასუხი მეორე საღამოს მივიღე. ფურცელზე კაცის ფალოსი ეხატა, ნახატის ზემოთ
ეწერა, — რაც მომწერე, თუ სიმართლეა, აი, ესა ხარო. — ქვემოთ ეწერა, — თუ
ტყუილია, მაშინ მით უმეტესო.
სულ ეს იყო.
გავბრაზდი, თუმცა ეჭვი მეპარებოდა, რომ მართლა ასე ფიქრობდა. ცხადია,

შეკითხვები გაუჩნდებოდა, მაგრამ იმდენს კი უნდა მიმხვდარიყო, სიმართლე სადღაც
სხვაგან რომ იყო.
გადავაბრუნე ფურცელი და დავწერე, — ალბათ, სხვანაირადაც შეიძლებოდა,

რომ მომხდარიყო, მაგრამ ასე მოხდა, იმედი მაქვს, გახსოვს, ხატვა მე შენზე უკეთ
რომ მეხერხება-მეთქი.
მესამე დილას მორგში მიმიყვანეს. იქ დიდხანს დავყავით. გამომძიებელმა

ექიმთან ერთად ოქმი შეადგინა. იმ ოქმის მიხედვით, მე ვადასტურებდი, რომ გვამები
ამოვიცანი და ვაღიარებდი, რომ ორივე ჩემი დაბრედილი იყო. ხელი მოვაწერე და
გამოვედით გარეთ. ძაღლებმა მანქანაში ჩამსვეს და უკან დამაბრუნეს.
საღამოს ხაიმას სულ ორი სიტყვა მივწერე: — როგორა ხარ-მეთქი?
ზედამხედველი რომ დაბრუნდა, მითხრა, — შენი მეგობარი აქ აღარ არის,

გაუთავისუფლებიათო. — გული დამწყდა, სანამ იქ იყო, ყველაფრის მიუხედავად,
თავს მაინც მარტო არ ვგრძნობდი, უფრო მშვიდად ვიყავი.
სამი დღის შემდეგ გუბერსკის ციხის არასრულწლოვანთა განყოფილებაში

გადამიყვანეს. კუკიაზე მომხდარი ამბავი ჩემ გამოჩენამდე უკვე გაგებული ჰქონდათ
და ისეთი პატივისცემითა და მორიდებით მექცეოდნენ, რომ მანამდე სხვაგან ისე
კარგად თავი არსად მიგრძნია.
16
ძაღლებს თავიანთი ინფორმატორები ჰყავდათ ებრაელებს შორის და

დარწმუნებულები იყვნენ, რომ ამ საქმის უკან შემკვეთები იდგნენ. გააფთრებულები
მოითხოვდნენ ჩემგან, ბოლომდე მეთქვა სიმართლე. სიმართლე კი, მათი აზრით, ის
იყო, რომ ჩომბესა და ხიხონას დაბრედვა ტროკადერომ და მისმა მეგობრებმა
დაგეგმეს, მე უბრალოდ გავბრიყვდი და შევასრულე.
არც ეზარებოდათ და არც იღლებოდნენ, ხან სასჯელის შემცირებას

მპირდებოდნენ, ხან მემუქრებოდნენ, — სამუდამოდ დაგღუპავთო, — მაგრამ მე იმ
ჩემი პირველი ჩვენებისათვის არც მომიკლია რამე და არც დამიმატებია. მტკიცედ
ვიცავდი თამაზას დარიგებას. ისე დაუზოგავად მცემდნენ, ხუთჯერ დავკარგე გონება
და ექიმები მასულიერებდნენ. შედეგი კი ის იყო, რომ აზარტი გამიჩნდა, არ დამეთმო.
სხვაზე არაფერზე აღარ ვფიქრობდი, სხვამ ყველაფერმა თითქოს მნიშვნელობა
დაკარგა. ბოლოს, როცა მათ თვალწინ ორივე ხელის მაჯებზე ვენები გადავიჭამე და
იქაურობა სისხლში მოვთხვარე, ისე დანაღვლიანდნენ, მივხვდი, თავს დამანებებდნენ
და ჩემს სიცოცხლეში პირველად ვიგრძენი საკუთარი თავის პატივისცემა.
როგორც იქნა, მორჩა წინასწარი ძიება და ადვოკატი გამომეცხადა. იმ დროში,

სანამ წინასწარი ძიება არ დამთავრდებოდა, ბრალდებულს ადვოკატს ახლოს არ
აკარებდნენ. ის ჩემი ადვოკატი საქმიანი და თავის თავში დაჯერებული კაცი ჩანდა.
— შენმა მეგობარმა დამიქირავაო, — მითხრა და ხაიმას წერილი გადმომცა.

წერილში დაახლოებით ასეთი რამე ეწერა: — იმედი მაქვს, გჯერა, რაც გავიგე,
ძალიან მეწყინა. დარწმუნებული ვარ, მე რომ გარეთ ვყოფილიყავი, საქმე აქამდე არ
მივიდოდა. ახლა ვცდილობთ, დაგეხმაროთ, ვნახოთ, რა გამოგვივაო.
— უფლება უნდა მოვიპოვოთ, ფსიქიატრებმა შეგამოწმონ, — მითხრა ადვოკატმა,

— თუ შეურაცხადად ჩაგთვალეს, მერე აქ არაფერი გესაქმება, სახლში გაგიშვებენო.
ტანში ჟრუანტელმა დამიარა. — ვითომ გამოვა რამე-მეთქი?

— კომისიის თავმჯდომარეს ვიცნობ, შევხვდები და მოვურიგდებიო.
მივხვდი: ტროკადერომ ებრაელებისაგან აღებული ფულის ნაწილი მისცა ხაიმას.

აბა, ხაიმა საიდან მოიტანდა ადვოკატისა და მით უმეტეს კომისიის
თავმჯდომარისათვის მისაცემ ფულს? არ გამკვირვებია, წესით, იმ საქმიდან წილი მეც
მერგებოდა, თან ჩემი ინტერესების დაცვა ახლა უკვე ტროკადეროს ღირსების საქმე
იყო. ასე რომ, კმაყოფილი ვიყავი, პირი რომ არ გავაღე და სიმართლის მტკიცებას
არ შევუდექი. იმ ცემასა და წამებას, რაც გადავიტანე, ახლა ფასი დაედო.
— შენი მეგობარი ძალიან გაკვირვებულია შენი საქციელის გამოო, — მითხრა

ადვოკატმა.
— არა მგონია-მეთქი.
— რატომ?
— იმიტომ, რომ ჩემი მეგობარია-მეთქი.
ცოტა ხნით გაჩუმდა, თან თვალს არ მაშორებდა.
— შეწუხებულიაო, — თქვა მერე.
— ეგ გასაგებია-მეთქი.
— ორი ადამიანი ასე როგორ გაიმეტეო?
იმ დაკითხვების მერე როლში ვიყავი შესული, — შენ ბავშვობის მეგობარი თუ

გყავს-მეთქი?
— კი მყავს, მაგრამ მეგობრობის გამო კაცს ვერ მოვკლავო.
— ის-მეთქი?
— არც ისო.
— გამოდის, რომ თავს იტყუებთ, ყველაფერი, რაც ნამდვილია, მსხვერპლს

ითხოვს-მეთქი, — დავახეთქე.
იმედი გამიჩნდა და ავფორიაქდი. საკანში ადგილს ვერ ვპოულობდი. ღამით

ცუდად მეძინა, გამუდმებით ბოლთას ვცემდი და ერთი კვირის შემდეგ კარი რომ
გაიღო და ზედამხედველმა დამიძახა, — ადვოკატი გელოდებაო, — სირბილით
გავუყევი დერეფანს პაემნის ოთახისაკენ. ზედამხედველი დაფეთებული მომდევდა, —
მოიცა, სად გარბიხარო.
ადვოკატი საქმიანი სახით დამხვდა. — ყველაფერი რიგზეა. იმ კვირაში

დანიშნავენ კომისიას, ფსიქიატრები გაგსინჯავენ და ჰოსპიტალში გაგამწესებენ, იქ
როგორმე ექვს თვეს გაძლებ და მერე სახლში გაგიშვებენ, გიჟის საბუთი გექნება და
რაც გინდა, ის აკეთე, კაცი ხმას ვერ გაგცემს. გიჟებსა და ჭკვიანებს ამ ქვეყანაზე
ყველაფრის უფლება აქვთ, კანონი მაგათთვის ბევრს არაფერს ნიშნავსო.
ძალიან კმაყოფილი დავბრუნდი საკანში, წამოვწექი საწოლზე და მომავალზე

დავიწყე ფიქრი. რომ გამოვიდოდი, პირველ რიგში, მაიორ თემბრიყაშვილს
ამოვუტრიალებდი გინებით მკვდარსა და ცოცხალს, — იქნებ აგურიც ვხეთქო თავში-
მეთქი. — ზამთარში, ტერეზასთან რომ მივედი ხაიმას ტანსაცმლის წამოსაღებად, იქ
თავშეხვეული მაიორი დამხვდა. ჩემი მისვლის მიზეზი გაიგო თუ არა, წამოხტა
სკამიდან, დამიგდო ფეხქვეშ და სულ ჩექმის ქუსლები მირტყა. ტანსაცმელი კი
წამოვიღე, მაგრამ მერე მთელი კვირა სისხლს ვაფურთხებდი. ის ცემა მწარედ
დამამახსოვრდა და შანსი თუ გამიჩნდებოდა, სამაგიეროს გადავუხდიდი, აბა, რას
ვიზამდი. სხვა, არანაკლებად მნიშვნელოვანი გეგმებიც მქონდა, მაგრამ, სამწუხაროდ,
რასაც ველოდი, ის არ მოხდა.
გამიყვანეს კომისიაზე, ექიმებმა, — ოთხი ექიმი იყო, სამი კაცი და ერთი ქალი, —
მთელი ორი საათი მალაპარაკეს, მატრიალეს წინ და უკან და ისევ ციხეში მიკრეს
თავი, — გიჟი არა ხარო! — აბსოლუტურად ნორმალურად მცნეს. არადა,
დარწმუნებული ვიყავი, თავისუფლებამდე სულ ერთი ნაბიჯი რომ მიკლდა.
იმედის გაცრუება ძალიან მძიმედ განვიცადე. ორი დღის განმავლობაში არაფერი

მიჭამია, ვიწექი საწოლზე და მანუშაკა მენატრებოდა. თუმცა ეს მარტო მონატრება არ
იყო, მიყვარდა მანუშაკა და ის სიყვარული მტკიოდა. სხვაზე არაფერზე არ
ვფიქრობდი, სხვას ყველაფერს მნიშვნელობა დაკარგული ჰქონდა.
მესამე დღეს ადვოკატთან შესახვედრად რომ წამიყვანეს, ფეხებს ძლივს

მივათრევდი. თავბრუ მეხვეოდა. გამიჭირდა პაემნის საკნის კარის გამოღება.
— ამას ვინ იფიქრებდაო! — გაშალა ხელები ადვოკატმა.
— რა მოხდა-მეთქი?
— კომისიის თავმჯდომარემ თავი ჩამოიხრჩოო.
რა უნდა მეთქვა?
— კიდევ ერთი დღე რომ ეცოცხლა, ყველაფერი ისე მოგვარდებოდა, როგორც

საჭირო იყოო.
— ერთი მაგისი დედაც-მეთქი, — სკამი გამოვწიე და დავჯექი.
ის გულწრფელად წუხდა: — საქმეც გაფუჭდა და ფულიც დაიკარგაო.
— ამ ყველაფრის მერე რისი იმედი შეიძლება მქონდეს-მეთქი?
— მოსამართლეს შეუძლია, ათი წელი მოგცეს, ნაკლები არ გამოვაო.
— ჩემი მეგობარი რას ფიქრობს-მეთქი?

— მთხოვა, რომ მოსამართლეს მოველაპარაკოო, — მერე გაახსენდა და ხაიმას
წერილი გადმომცა.
სულ ორი წინადადება ეწერა, „ხომ იცი, უნდა გაუძლო, სხვა გზა არა გაქვსო!“ ეს
არ იყო თანაგრძნობა, ყოველი შემთხვევისათვის, მაფრთხილებდა.
იმდენი ხნის განმავლობაში, რაც დაჭერილი ვიყავი, მამაჩემი ერთხელაც არ

გამხსენებია და მაშინ, სასამართლოს დარბაზში რომ დავინახე, გამიხარდა.
— მადლობა სიგარეტებისათვის-მეთქი! — დავუძახე.
შევატყვე, როგორ გაუკვირდა. არ გამოუგზავნია და, აბა, რა იქნებოდა?!
გამეცინა.
— იცინი, არა? შე ასეთო და ისეთო... — აყვირდნენ ჩომბესა და ხიხონას

ნათესავები და ახლობლები. საპასუხოდ ჟორიკა მომჯიანმა დაუსტვინა, მერე სხვებიც
აჰყვნენ და ხმაური ატყდა. დარბაზში ბევრნი იყვნენ ჩემი უბნიდან.
მანუშაკამ დამინახა თუ არა, შეეცადა, ახლოს მოსულიყო, მაგრამ

ზედამხედველებმა არ მისცეს ამის საშუალება და ატირდა. სუსანა დეიდამ წაიყვანა და
გარიკას გვერდით დასვა. რომ დაწყნარდა, მერე ხელი ტუჩებთან მიიტანა, ჰაეროვანი
კოცნა გამომიგზავნა და დაიყვირა, — მიყვარხარო!
პროცესი სამი დღე გაგრძელდა. ვიცოდი, რასაც მომისჯიდნენ და რაც ხდებოდა,

სულელურ თამაშად მეჩვენებოდა.
რომანოზასა და კუსას ჩვენებები ერთიერთზე დაემთხვა ჩემს ჩვენებას. წუხდნენ —

ვერაფრით წარმოვიდგენდით, ასეთ რამეს თუ აპირებდა, თორემ ახლოსაც არ
გავიკარებდითო.
მერე ისინი დაკითხეს, ვინც ასე ვთქვათ, შეესწრო მომხდარ ამბავს.
ჰყვებოდნენ, როგორ ვადექი მარტოდმარტო, პისტოლეტებით ხელში,

დაბრედილებს თავზე, როგორ მოვიდა მერე ტროკადერო ტაქსით და მისი მოსვლის
შემდეგ როგორ გამოჩნდნენ რომანოზა და კუსა იმ ნაბიჭვართან ერთად.
იმ ნაბიჭვარს მოსამართლემ ჰკითხა: — სროლის ხმა როდის გაიგონე, შენს

წასაყვანად რომ მოვიდნენ მერე, თუ მანამდეო?
— მე დაბლა, სარდაფში ვიჯექი, იქ კიბეებზე ფეხების ბრახუნის გარდა არაფერი

გამიგონია, ჩემს ახლობლებს ველოდი და ამ დროს უცხო კაცი რომ გამოჩნდა,
ძალიან შემეშინდაო, — მერე დაწვრილებით მოჰყვა, გარეთ რომ გამოიყვანეს, რაც
ნახა და რაც მოისმინა.
ტროკადერო შეკითხვებზე დინჯად, საკუთარი ღირსების სრული შეგრძნებით

პასუხობდა. იქ ვინც იყო, ყველაზე შთაბეჭდილება მოახდინა, მათ შორის
მოსამართლეზეც. აშკარად ჰქონდა რაღაც ჰიპნოზისმაგვარი, პროკურორმა
შეკითხვის დასმა დაიწყო და გაჩუმდა, დაავიწყდა, რისი თქმა უნდოდა.
ვუყურებდი და ვფიქრობდი, — რა უცნაური ნაბოზვარია, როგორ უნდა მოახერხო

კაცმა, ასეთი რომ გახდე-მეთქი? — ისე გავიდა დარბაზიდან, ჩემკენ ერთხელაც არ
გამოიხედა. — ერთი შენი დედაც-მეთქი, — შევაგინე გულში.
პროკურორმა დამაფიქრებლად მიიჩნია ის გარემოება, რომ სროლის მომენტი

არავის არ დაუნახავს, ასეთი არავინ აღმოჩნდა და ძიება, სამწუხაროდ, იძულებული
იყო, ძირითადად ჩემს ჩვენებას დაჰყრდნობოდა, რის გამოც სიმართლე შეიძლება,
არ ყოფილიყო სრულყოფილად წარმოჩინებული. ეჭვი შეიტანა ტროკადეროსა და
მისი მეგობრების პატიოსნებაში, — მართალია, ძიების დროს მათი ბრალეულობის
დადგენა ვერ მოხერხდა, მაგრამ დიდი ალბათობით, მოწმეები კი არა, მკვლელობის
მონაწილეები არიანო. — და მოსამართლისაგან მოითხოვა, ამ გარემოებას
განსაკუთრებული ყურადღებით მოჰკიდებოდა.
ერთხელ სკოლაში სპექტაკლი დადგეს, სადაც მოსწავლეებთან ერთად

მასწავლებლებიც მონაწილეობდნენ. ფიზკულტურის მასწავლებელი ქარხნის ბრაზიან
დირექტორს თამაშობდა, ის პროკურორი რაღაცით იმ დირექტორს ჰგავდა.
ჩემზე თქვა, — ძალიან გაკვირვებული დავრჩი, ფსიქიატრებმა ნორმალურად

რომ ცნეს, აშკარად ფსიქიკურად გაუწონასწორებელი პიროვნებაა, რომელსაც
მორალზე ავადმყოფური წარმოდგენა აქვსო. — ბოლოს ჩემთვის სასჯელის
მაქსიმუმის, თორმეტი წლის შეფარდება მოითხოვა და დაჯდა.
— ერთი შენი დედაც-მეთქი... — იმასაც შევაგინე გულში.
ადვოკატის საპასუხო გამოსვლიდან შევიტყვე, რომ მე თურმე ავადმყოფური კი

არა, რაინდული წარმოდგენა მქონია მორალზე. ისტორიიდან და ლიტერატურიდან
გულის ამაჩუყებელი მაგალითები გაიხსენა, თუ როგორ წირავდნენ მეგობრები
ერთმანეთის გულისათვის თავს, — ეს ის მაგალითებია, რომლებიც მოგვწონს ჩვენ,
ყველას, და დარწმუნებული ვარ, მათ შორის თქვენც, პატივცემულო მოსამართლევ,
ყველას მშვენივრად მოეხსენება, ღირსების გრძნობა განგვასხვავებს ადამიანებს
ცხოველებისაგანო.
ისეთი დაყენებული ხმით ლაპარაკობდა, იფიქრებდი, ცოტაც და სიმღერით

გააგრძელებსო. თხუთმეტი წუთი ილაპარაკა და ბოლოს ასე დაამთავრა: ეს ის
ახალგაზრდაა, რომელიც პატივს სცემს სხვა რელიგიური მრწამსის ადამიანების
ტრადიციებს და რომლისთვისაც წმინდათაწმინდაა მეგობრის წინაშე მოვალეობის
გრძნობა. ეს მისი გენეტიკის გამოძახილია, ის შთამომავალია მუხამბერკ
ანდრონიკაშვილისა, რაინდისა, რომელიც თავისი რაზმით პირველი გადავიდა
იერუსალიმის კედელზე პირველი ჯვაროსნული ომის დროს, რომელსაც გოტფურდ
ბულონელი ხელმძღვანელობდაო, ამ ყველაფერზე დაფიქრება აუცილებელია, რათა
უფრო ღრმად ჩავწვდეთ ერთი შეხედვით ასეთი არაორდინარული საქციელის
მიზეზებსო. — დაამთავრა და მისი ერუდიციით დათრგუნულ პროკურორს გახედა,
მერე მომიახლოვდა, თვალი ჩამიკრა და მოაჯირს ხელით დაეყრდნო. თავისი თავით
აშკარად კმაყოფილი იყო.
გადავიხარე და ვკითხე: — თუ ძმა ხარ, ეგ მუხამბერკ ანდრონიკაშვილი საიდან

ამოთხარე-მეთქი?
— გამოსვლისათვის სპეციალურად ვემზადებოდიო.
ეს არ მომეწონა. — მომისმინე, შენ მოსამართლესთან ხომ მოილაპარაკე-მეთქი?
— კი, ყველაფერი რიგზეაო.
— აბა, მაშინ რატომ შეიწუხე ასე თავი-მეთქი?
არ ესიამოვნა, — ასეა საჭირო, — მითხრა და მოაჯირს მოშორდა.
ტყუილად ვინერვიულე, ათი წელი მომისაჯეს და ამით დამთავრდა. ორი კვირის

შემდეგ თვრამეტი წლის გავხდი და სრულწლოვანების განყოფილებაში
გადამიყვანეს.
იქ კანონიერმა ქურდებმა თავიანთ კამერაში დამიბარეს. — ტროკადერო ჩვენი

მეგობარია, — მითხრეს, — შემოგვითვალა, რომ ყურადღება მოგაქციოთ, როგორც
ღირსეულ კაცს, ასე რომ, თუ რამე პრობლემა გექნება, არ მოგერიდოს,
შეგვატყობინეო. — მათთან ერთად საჭმელი ვჭამე და არაყი დავლიე. ეს ძალიან
დიდი პატივი იყო.
კანონიერი ქურდი, ანუ განაბი, როგორც მაშინ ეძახდნენ, კრიმინალურ სამყაროში

ასრულებს მოსამართლის ფუნქციას, რაც არის მათი კასტის ძალაუფლების
საფუძველი. კასტა რეალურად კრიმინალური სამყაროს პროფესიონალთა კავშირია.
კანონიერი ქურდის წოდების მოპოვება არაა ადვილი საქმე, პრეტენდენტი,
ბავშვობიდან მოყოლებული, მთელ რიგ მოთხოვნებს უნდა აკმაყოფილებდეს. კასტას
აქვს თავისი ქცევის კოდექსი და იმ კოდექსით სჯიან და არეგულირებენ სადავო
საკითხებს. ვინც მათ გადაწყვეტილებას არ დაემორჩილება, რისკზე მიდის, ეს საშიშია.
ახლა არ ვიცი, რა ხდება, მაგრამ საბჭოთა კავშირის დროს პატიმრებზე დიდი გავლენა
ჰქონდათ და იმ უზარმაზარ ტერიტორიაზე ციხეებისა და საპატიმრო ბანაკების
თითქმის ნახევარს აკონტროლებდნენ. მათი დევიზი იყო: ღირსება და
სამართლიანობა. დადიოდა ხმები, რომ ბევრი მათგანი ფარულად
თანამშრომლობდა ძაღლებთან, მაგრამ ის ხმები მათ ავტორიტეტს ბევრს ვერაფერს
აკლებდა, მათი სიტყვა კანონი იყო.
ადვოკატთან ერთად განცხადება დავწერე და ისეთ ზონაში მოვითხოვე სამუშაოდ

გამწესება, სადაც პატიმრებს ერთი დღე სამად ეთვლებოდათ. ასეთი ზონები
აღმოსავლეთ ციმბირში და უკიდურეს ჩრდილოეთში იყო. იქ, საბადოებზე,
ძირითადად მკვლელები და განსაკუთრებით საშიში რეციდივისტები იხდიდნენ
სასჯელს. მოწამლული გარემოსა და ცხოვრების მძიმე პირობების გამო, როგორც
ამბობდნენ, ბევრი უკან ვეღარ ბრუნდებოდა, ხოლო ვინც ბრუნდებოდა, იმათგან
ნახევარი უკვე სერიოზულად იყო დაავადებული. ამიტომ თავისი ნებით იქ მოხვედრის
სურვილი იშვიათად თუ გაუჩნდებოდა ვინმეს. ეს ყველაფერი ვიცოდი, მაგრამ ერთი
წუთითაც არ დავფიქრებულვარ, ათი წელი ძალიან ბევრი იყო და მზად ვიყავი
რისკისათვის.
განაჩენის გამოტანის შემდეგ პატიმრებს კვირაში ერთხელ ახლობლებთან

შეხვედრის უფლებას ეძლეოდათ. ამისათვის სპეციალური კამერები არსებობდა,
სადაც მაგიდა და სკამები იდგა. დრო განსაზღვრული იყო, ერთი საათი.
ხაიმა რომ მოვიდა. სიგარეტების ათი ყუთი მომიტანა საჩუქრად და გაზეთში

გახვეული ათასი მანეთი გადმომცა, — აი, ესაა სულ, რაც ტროკადეროს მოცემული
ფულიდან დარჩაო, — მითხრა და ამოიოხრა. ტროკადეროს ებრაელებმა თურმე
ოცდახუთი ათასი მანეთი გადაუხადეს. იმ ოცდახუთი ათასიდან სამი ათასი ძაღლებს
მიუტანა და ხაიმა გამოაშვებინა, ორი ათასი ბრუტიან თამაზას აჩუქა. — დარჩენილი
ოცი ათასიდან თორმეტი ათასი მე მომცა, შენი საქმეების მოსაგვარებლადო, — წინ
იყო გადმოხრილი და თითქმის ჩურჩულით მელაპარაკებოდა, — ბოლოს კიდევ სამი
ათასი დამიმატა, ასე რომ, მაგ მხრივ სადავო არაფერი გაქვსო. — გარეთ, კარებთან,
ზედამხედველი იდგა, მაგრამ იმას ჩვენი დარდი არ ჰქონდა. პაემნის დრო რომ
ამოიწურა, მერე შემოიხედა სარკმელში. ხაიმამ ხუთი მანეთი მისცა და იმანაც ათი
წუთი კიდევ გვადროვა. მაშინ მითხრა: — მამაშენი ვერაა ხასიათზე, სასამართლომ
ისევ უარი უთხრა განქორწინებაზე, მეორეჯერ მისცეს ცხრა თვე მოსაფიქრებლადო.
როგორც იქნა, გავიდა ის კვირა და მანუშაკა გამოჩნდა. ისე იყო გამოპრანჭული,

შევხედე და სახტად დავრჩი. ტუჩებზე შინდისფერი პომადა ესვა, ქუთუთოები ცისფრად
შეეღება, წამწამები — შავად. ლოყებზე ფერუმარილი სქლად ედო და მარცხენა
მხარეზე მიხატული დიდი ხალი მის ახალ გარეგნობას თითქოს საშიშს ხდიდა.
წითელი კაბა ეცვა, საიდანაც ძუძუები სანახევროდ უჩანდა. კმაყოფილი იყო, — ჰა,
როგორ გამოვიყურებიო?
— არა გიშავს-მეთქი, — მეტი არაფერი მითქვამს.
სხვანაირ შეფასებას ელოდა და გული დასწყდა, — შენ გამო მოვინდომეო, —

შემომჩივლა და ცხვირსახოცით სახის გაწმენდა დაიწყო. ამ საქმისათვის ცხვირსახოცი
არ ეყო და ჩემთვის საჩუქრად მოტანილი ორი მაიკიდან ერთი აიღო და მიახმარა,
ისე მოთხვარა, უკან ჩადო ჩანთაში. — გავრეცხავ და მეორეჯერ რომ მოვალ,
მოვიტანო.
ის ათასი მანეთი მივაწოდე, — აქ ვინმემ არ მომპაროს, შეინახე-მეთქი.
თვალები დაჭყიტა, — ამდენი ფული ვინ მოგცაო?
— რომ დავბრუნდები, მერე მოგიყვები-მეთქი.
— ეგ როდის იქნება? — თვალებში ჩრდილი ჩაუდგა.

— სამი წელი, სამი თვე, სამი კვირა და სამი დღე, — წავიმღერე, — არც ისე
ბევრია-მეთქი. — უდარდელი კაცის გამომეტყველება მივიღე, მინდოდა
გამემხნევებინა.
ფიქრიანად გადააქნია თავი. — დედაჩემმა მოგიკითხაო. — მითხრა მერე.
გავუღიმე.
— ამ მაიკების საყიდელი ფული მაგან მომცაო.
მადლობა გადავუხადე.
წუხდა, — გარიკას ხელები უკანკალებს და ვეღარ მუშაობსო. — სურენამ თურმე

საბოლოოდ გარეკა და საგიჟეში ჩააბარეს, — კიდევ კარგი, მდგმურები გვყავს,
თორემ მარტო დედაჩემის ხელფასი რას გვიშველიდაო.
— შენ თუ დაგჭირდება, ეს ფული იხმარე, არ მოგერიდოს-მეთქი.
გაუხარდა, — სარეცხის მანქანას შევაკეთებინებ, აღარ მუშაობსო.
გამახსენდა, ძველი სარეცხის მანქანა ჰქონდათ, წყალი გასდიოდა. — ახალი

იყიდეთ-მეთქი.
— მართლაო?
— დედაჩემს გაუხარდებაო.
შეხვედრის დრო რომ ამოიწურა, დამპირდა, — მეორეჯერ კიდევ რომ მოვალ,

ატმებს მოგიტანო. — მაგრამ, მაშინ რომ წავიდა მანუშაკა, იმის შემდეგ ძალიან ბევრი
წელი გავიდა, სანამ ისევ შევხვდებოდით ერთმანეთს, თბილისიდან არცთუ ისე შორს,
ერთი ბებერი აზერბაიჯანელის ეზოში.
ეხ, მანუშაკა, მანუშაკა, ჩემო კარგო გოგო!
როდესაც სიკვდილმისჯილები დასახვრეტად გაჰყავდათ, საკნებში და

დერეფნებში სინათლე ქრებოდა. ამით პატიმრებს კანონის სისასტიკეს ახსენებდნენ,
შიშს თესავდნენ. საპასუხოდ, გაღიზიანებული და დამფრთხალი პატიმრები რისი
დაბრახუნებაც შეიძლებოდა, ყველაფერს აბრახუნებდნენ და უსტვენდნენ. რამდენიმე
საათის განმავლობაში მთელ ციხეში ყურის წამღები ხმაური იდგა. ეს ხმაური
დროდადრო ჩაცხრებოდა და მერე ისევ იფეთქებდა. სინათლე რომ აინთებოდა,
საკნები ნელ-ნელა, ერთიმეორის მიყოლებით წყნარდებოდა და ბოლოს სიჩუმე
დაისადგურებდა.
მაგრამ იმ დღეს ისე არ მოხდა.

პატიმრების ყველაზე მორჩილმა ნაწილმა, საჭმელსა და ამანათებს რომ
არიგებდნენ, ზედამხედველები გაკოჭეს და საკნების გაღება დაიწყეს. ჩაბნელებული
დერეფნები განერვიულებული, აღრიალებული ლანდებით თხუთმეტ წუთში გაივსო.
გისოსების იქით სპეცრაზმი რომ გამოჩნდა, დაძაბულობამ კულმინაციას მიაღწია.
დაბნეული ვიყავი, არ მესმოდა, რისთვის იყო საჭირო ეს ყველაფერი და შეტაკება
დაიწყო თუ არა, ჩემი საკნისაკენ მოვუსვი, საწოლზე ავძვერი და საბანი გადავიფარე.
მაგრამ არ დამიფასდა, ჩამომათრიეს და რეზინის ჯოხებით მცემეს. იმ არეულობის
გამო ციხეში წესები გაამკაცრეს და პატიმრებს პაემნის უფლება სამი თვით
ჩამოართვეს. ასე რომ, აღარ დამცალდა, მერე ვერც მანუშაკა ვნახე, ვერც ხაიმა და
ვერც მამაჩემი. მანუშაკასაგან ვიცოდი, მამაჩემი მოსვლას აპირებდა, — მინდა,
ვნახოო, — უთქვამს.
17
ერთი თვის თავზე ასი კაცი შეგვყარეს სპეციალურ ვაგონში და რუსეთისაკენ

გაგვაქანეს. ვაგონში ძალიან ვიწრო საკნები იყო, ფანჯრები არ ჰქონდა და სუნთქვა
ჭირდა. ნელა მივდიოდით, ხშირად საათობით ვჩერდებოდით და როსტოვში ჩასვლას
მთელი სამი დღე მოვუნდით.
როსტოვში სატრანზიტო იზოლატორში მიგვიყვანეს, იქიდან პატიმრებს

სხვადასხვა მიმართულებით ანაწილებდნენ. ერთი კვირის მერე ისევ ვაგონის საკანში
ვიჯექი და ჩრდილოეთისაკენ მივექანებოდი. კიდევ ორი სატრანზიტო იზოლატორი
გავიარე, თითქმის ორი თვე ვიყავი გზაში და ამასობაში ზამთარიც გავიდა. ბოლოს
მატარებელი უზარმაზარ ტრიალ მინდორზე შეჩერდა, სადაც ერთი გრძელი
ფარღაღალა ფარდული იდგა. სუფთა ჰაერი რომ ჩავისუნთქე და მიწაზე დავადგი
ფეხი, თვალები ამიჭრელდა და დავბარბაცდი. ყველას ასე დაემართა,
სამოცდათვრამეტი კაცი ვიყავით, ჩამოდგამდნენ ვაგონიდან დაბლა ფეხს და ბარბაცს
იწყებდნენ.
ფარდულის წინ ხუთ რიგად მოგვაწყვეს და დავიძარით. ერთი საათის შემდეგ

აგურის ერთსართულიან შენობას მივადექით. შენობის უკან საკმაოდ დიდი ფართობი
ხის მაღალი ღობით იყო შემოკავებული. ღობეს ორ რიგად მავთულხლართები
მიუყვებოდა, სულ ერთი ვახტა იდგა. იქ ორმოცდაათამდე პატიმარი დაგვხვდა. ოთხი
გრძელი ბარაკიდან სამი ცარიელი იყო. მიგვიჩინეს ადგილები და მერე მშრალი
საჭმელი, ძეხვი და პური დაარიგეს. ეზოში გასვლას არავინ გვიშლიდა, პატიმრები
ჯგუფ-ჯგუფად იდგნენ და ლაპარაკობდნენ. ცას რომ გრძნობდნენ თავს ზემოთ,
სიამოვნებდათ. მე დიდხანს ვერ გავჩერდი, ციოდა, თბილი ტანსაცმელი არ მქონდა
და უკან დავბრუნდი ბარაკში.
მეორე დილას ჩაგვყარეს დახურულ საბარგო მანქანებში და ტალახიანი გზებით

ოკეანეზე პატარა ნავსადგურს მივადექით. განსაკუთრებული ნავსადგური იყო,
სამოქალაქო პირს ვერ დაინახავდი, მარტო ჯარისკაცები ჩანდნენ. ორი ჟანგიანი გემი
იდგა. ერთზე, რომელიც უფრო დიდი იყო, აგვიყვანეს და დაბლა, ტრიუმში ჩაგვრეკეს.
იქ ადრე მიყვანილი პატიმრები დაგვხვდნენ. გაიჭედა იქაურობა, იატაკზე ვიჯექი და
მუხლს ვერ ვმართავდი, ადგილი არ იყო.
სამი დღე მივცურავდით, საღამოობით მოსაფსმელად და უფრო სერიოზული

საქმისათვის გემბანზე ავყავდით. გემბანის კიდეზე აივნის მსგავსი რკინის კონსტრუქცია
იყო მირჩილული, პირდაპირ წყალზე ეკიდა, ათი ჩაცუცქული კაცი თავისუფლად
ეტეოდა. დაბლიდან, მოშიშვლებულ ადგილებზე ოკეანის შხეფები გვცემდა. ყინავდა
და ერთი სული გვქონდა, სანამ უკან, ტრიუმში დავბრუნდებოდით. მეოთხე დილას
ნაპირზე გადავედით. ეს უკვე უკიდურესი ჩრდილოეთი იყო, მიწა აქა-იქ ჩანდა, თოვლი
იდო.
პორტში ხის სამი შენობა იდგა. ერთი შენობიდან ძველი, დაბამბული ქურთუკებისა
და ქუდების დიდი შეკვრები გამოიტანეს და დარიგება დაიწყეს. პატიმრებიდან ბევრი
თბილად იყო ჩაცმული, არ სჭირდებოდათ და არც განძრეულან. ჩემი რიგი რომ
მოვიდა, თბილი ქუდი და გაცვეთილი ქურთუკი მომცეს, ჩავიცვი და ამოვისუნთქე.
იქიდან ოქროს საბადოებამდე სამასი კილომეტრი ფეხით ვიარეთ, გაყინულ გზას

მივუყვებოდით. წინ პროდუქტებითა და საწვავით დატვირთული ორი საბარგო მანქანა
მიგვიძღოდა. ყველა ოცდამეათე კილომეტრზე ხის გრძელი ფარდული იდგა.
მანქანები გვასწრებდნენ და ფარდულებთან გველოდებოდნენ. ფარდულებში სქელი
ფიცრებისაგან იატაკი იყო დაგებული. დავეყრებოდით ზედ, ხმელი პურისა და ღორის
ქონის ნაჭრებს დაგვირიგებდნენ და ვჭამდით. ჭამას რომ მოვრჩებოდით, მერე
ლაპარაკი და წამოდგომა აკრძალული იყო, ვიძინებდით.
სამას ორმოცდაათი პატიმრიდან ცხრა ბადრაგმა გზაში დაბრიდა. სულ

უმნიშვნელო მიზეზის გამო ესროდნენ, იფიქრებდი, ერთობიანო. დაძაბულები იყვნენ,
ეშინოდათ ჩვენი და არ გვინდობდნენ.
გზას რომ გავუდექით, მესამე ღამეს ერთი ახალგაზრდა კაცი ყვირილით წამოხტა,
ალბათ ცუდი სიზმარი ნახა. სანამ გამოფხიზლდებოდა, ოთხი ტყვია მოხვდა, ზედ
დამეცა და აფართხალდა. არ გავნძრეულვარ, სული მალე ამოხდა, მაგრამ სისხლი
დიდხანს სდიოდა და სულ მოვითხვარე. დილამდე ასე ვიყავით, ჩემზე იყო
დამხობილი, მერე როგორც იქნა, გათენდა და ადგომის უფლება მოგვცეს.
ქურთუკისა და შარვლის გაწმენდას აზრი არ ჰქონდა, ერთიანად იყო სისხლით

დამბალი. ხელები და სახე თოვლით მოვიბანე, მაგრამ გამხმარი სისხლი თმაში ისე
მქონდა გამჯდარი, ვერაფერი მოვუხერხე. როცა სიარულით ვიღლებოდი, თმიდან
წამოსული, სისხლში გაზავებული ოფლის წვეთებით სახე წითლად მიჭრელდებოდა
და პატიმრებს ეცინებოდათ, — წითელი ოფლი მოგდისო. — ყინვას არ ვეპუებოდი
და ყოველ დილით თავს თოვლით ვიზელდი, ან, ამის საშუალება თუ იყო, წყლით
ვიბანდი, მაგრამ ბოლომდე მაინც ვერ მოვიშორე. პურს რომ ვჭამდი, იმ პურსაც
თითქოს სისხლის გემო ჰქონდა.
ათასში ერთხელ საბარგო მანქანა შემოგვხვდებოდა, ან დაგვეწეოდა და
გაგვისწრებდა. მანქანებში ძირითადად სამხედროფორმიანი კაცები ისხდნენ. ერთი-
ორჯერ ადგილობრივ მაცხოვრებლებსაც მოვკარი თვალი, მარხილში შებმულ ირმებს
მიერეკებოდნენ. ეს უკვე დახურული რეგიონი იყო, სადაც სხვა მოქალაქე
განსაკუთრებული საშვის გარეშე ვერ შემოაღწევდა. თუ ასეთს წააწყდებოდნენ,
დაიჭერდნენ და ციხეში ჩასვამდნენ. ათი დღე ვიარეთ და ბოლოს, როგორც იქნა,
მივედით იქ, სადაც უნდა მივსულიყავით. საპატიმრო ბანაკი რამდენიმე ათეულ
ჰექტარზე იყო განლაგებული, ირგვლივ აგურის მაღალი კედელი და
მავთულხლართები ჰქონდა შემორტყმული. ვახტებზე ყინვისაგან შეწუხებული
შაშხანიანი ჯარისკაცები აბაკუნებდნენ ფეხებს. ბანაკის ერთ მხარეს ბარაკები იდგა,
მეორე მხარეს — უზარმაზარი ოქროს გადამამუშავებელი ქარხანა.
შესასვლელთან ჩვენი კოლონა შეაჩერეს, დაღლილები ვიყავით და უმეტესობა

ჩაცუცქდა. ერთ საათზე მეტხანს ვიყავით ასე. ბოლოს ჭიშკრიდან ოფიცრები
გამოვიდნენ, პატიმრებიდან სამი კაცი გამოარჩიეს, გადაიყვანეს გზიდან და
მავთულხლართებთან პისტოლეტებით დახვრიტეს. დახვრეტილები კანონიერი
ქურდები იყვნენ. თურმე იქ ბანაკის მიწაზე კანონიერ ქურდებს ფეხს არ
ადგმევინებდნენ. მერე გავიარეთ ჭიშკარი და კომენდატურის შენობის წინ ათ რიგად
მოგვაწყვეს. არ ბნელოდა, მაგრამ პროჟექტორები ორი მხრიდან მაინც მოგვანათეს.
ცოტა ხანში კომენდანტის მოადგილე, ანუ რეჟიმის უფროსი გამოჩნდა, კიბის თავზე
გაჩერდა და მკაცრი გამომეტყველებით ზემოდან გადაავლო თვალი არეულ რიგებს,
თითქოს ვიღაცას ეძებდა. გამხდარი, ცხვირპაჭუა ლეიტენანტი მივიდა, გვერდით
დაუდგა და ხმამაღლა დაიძახა: — ყურადღება! — სიჩუმე ჩამოვარდა.
რეჟიმის უფროსი ლაპარაკის დაწყებას არ ჩქარობდა, ბოლოს ჩაახველა, ასწია

თავი და ბოხი ხმით გამოგვიცხადა, — მე თქვენს დედებს ასე და ისე ვუზამ... თქვე
ბოზებოო, — და გაჩუმდა. ცოტა ხანს ისევ უხმოდ გვათვალიერებდა, ხან ვის
მიაშტერდებოდა სახეში და ხან ვის. მერე ლეიტენანტს რაღაცა უთხრა და
გატრიალდა, სულ ეს იყო.
ზოგმა შეიგინა, ზოგს გაეცინა. ლეიტენანტმა ისევ ასწია ხელი და ისეთი კითხვა
დასვა, გამოვცოცხლდი, — ხატვა თუ იცის თქვენგან ვინმემო? — ეს შეკითხვა
მეორეჯერ რომ გაიმეორა, — მე ვიცი-მეთქი, — დავიძახე.
ხელით მანიშნა, ახლოს მოდიო. ჩემი გვარი და სახელი ჩაიწერა. მერე აბანოში
წაგვიყვანეს და, როგორც იქნა, საპნით წესიერად დავიბანე. იქვე, აბანოში, ბანაკის
ფორმა დაარიგეს. მომცეს ხალათი, შარვალი, დაბამბული ქურთუკი და ქუდი. ჩექმები
ნახმარი იყო, ჩემი ბატინკები სჯობდა, მაგრამ წესი იყო, შენი სამოქალაქო ტანსაცმელი
თუ ფეხსაცმელი უნდა ჩაგებარებინა და მეც ჩავაბარე.
მეორე დილით ლეიტენანტმა კომენდანტურაში მიმიყვანა. კომენდანტის

კაბინეტში, კედელზე, იმ რეგიონის რუკა იყო გაკრული. სპეციფიკური რუკა იყო, ისეთი
მანამდე არ მქონდა ნანახი, იმიტომ მივაქციე ყურადღება. კომენდანტი მაგიდასთან
იჯდა და წინ ჩემი დოსიე ედო. — აქ არა წერია, მხატვარი რომ ხარო.
ისეთი ცივი და დაუნდობელი თვალები ჰქონდა, ვერც ერთი მკვლელი და
რეციდივისტი ვერ შეედრებოდა. მუცელში სიცივე ვიგრძენი.
— ალბათ იმიტომ, რომ ჩემთვის ასეთი შეკითხვა აქამდე არავის დაუსვამს-მეთქი.
— ძალიან ახალგაზრდა ხარო.
— ბავშვობიდან ვხატავ, თვითნასწავლი მხატვარი ვარ. რისი დახატვა გნებავთ-

მეთქი?
ზიზღით მომჩერებოდა, თითქოს ყოყმანობდა, — ლენინის დახატვას შეძლებ? —

მკითხა ბოლოს.
— ლენინის პორტრეტების სპეციალისტი ვარ-მეთქი.
ნახევარი საათის შემდეგ მე და ლეიტენანტი ერთსართულიან შენობას მივადექით,

შეაღო კარი და ძალიან დიდ ოთახში შევედით. იქ ყველაფერი იყო, რაც ხატვისთვისაა
საჭირო: ფუნჯები, ფანქრები, საღებავები, ქაღალდი და ტილოს დიდი შეკვრა.
მოხუცი მხატვრის ავტოპორტრეტი ხის ტახტის ზემოთ ეკიდა. —

გათავისუფლებამდე ორი თვე უკლდა, ადგა და თავი ჩამოიხრჩოო, — მითხრა
ლეიტენანტმა, — წუხდა თურმე, სად ჯანდაბაში უნდა წავიდეო?
— რატომ იჯდა-მეთქი? — მენატურე ქალი მოხარშა და შეჭამაო. — მერე საქმის

ვითარება განმიმარტა, — წელიწადში ოთხჯერ მოგიწევს ლენინის დახატვა: შვიდ
ნოემბერს, ხუთ დეკემბერს, კონსტიტუციის დღეს და პირველ მაისს. ყოველ ახალ
დღესასწაულზე ახალი პორტრეტი უნდა იყოს კომენდატურის შენობაზე გაკრული, ასე
გვიწერია უსტავში, ამას აღმზრდელობითი მნიშვნელობა აქვსო.
ეს იყო მთავარი. ამის გარდა, ჩემს მოვალეობაში შევიდოდა სადღესასწაულო

პლაკატებისა და ტრანსპარანტების მომზადება, შენობებზე წარწერების გაახლება,
თვეში ერთხელ კედლის გაზეთების ნახატებით გაფორმება, — ხუთი კედლის გაზეთი
გვაქვსო. — ეს იყო და ეს. რად უნდა იმას თქმა, კარიერზე ყინვაში მიწის თხრას ასეთი
საქმიანობა რომ სჯობდა.
იმ დროისათვის, პირველ მაისამდე თვეზე მეტი იყო დარჩენილი, — შენ რომ არ

გამოჩენილიყავი, აქედან სამასი კილომეტრის იქით მეორე კოლონიაა, იქა ჰყავთ
მხატვარი, იმ მხატვრისათვის ვაპირებდით შეკვეთის მიცემასო.
— დამხმარე დამჭირდება-მეთქი.
— კარგი, გამოვგზავნი ვინმესო.
ლეიტენანტი რომ წავიდა, მოხუცი მხატვრის ნახატები კედელთან გავამწკრივე.

ყველა ნახატი ერთი ზომის იყო. ლენინი ხან ბუხართან იჯდა, ხან მაგიდასთან, ხან
მუშებს ელაპარაკებოდა, ხან მიტინგზე ამბობდა სიტყვას, ასე რომ, სიუჟეტი არსად არ
მეორდებოდა.
შუადღისათვის ხნიერი პატიმარი მოვიდა და პატარა ქვაბით საჭმელი მომიტანა,
— იცოდე, ბოზი ვარო, — გამომიცხადა, — რასაც იტყვი და მოიმოქმედებ,
ლეიტენანტს უნდა მოვახსენო, წინასწარ გაფრთხილებ, მერე ნაწყენი რომ არ
დარჩეო. — ძალიან დახვეწილი მანერები ჰქონდა. რომელიღაც ქალაქი ახსენა, იქ
უნივერსიტეტის პროფესორი ყოფილა, თურმე თავისი სტუდენტი გოგო შეუყვარდა,
ქალაქგარეთ აგარაკზე მიიპატიჟა და გააუპატიურა, მერე დააბა და მთელი წელი
ჰყავდა იქ. გოგო შვიდი თვის ფეხმძიმე ყოფილა, გაქცევა რომ მოახერხა და
პროფესორს აქეთ უკრეს თავი.
— ის წელი იყო ჩემი ცხოვრების უბედნიერესი პერიოდიო, — მითხრა.
ჩარჩოსათვის ზომები ქაღალდზე დავწერე, მივეცი და სადურგლო საამქროში

წავიდა. ორი საათის მერე დაბრუნდა და ახლად დამზადებული ჩარჩო მოიტანა.
მეორე დღეს ტილო ჩარჩოზე გადავჭიმე. ვიცოდი, ამას როგორ აკეთებდნენ,

ნანახი მქონდა. მართალია, ვიწვალე, დიდხანს მოვუნდი, მაგრამ შედეგით
კმაყოფილი დავრჩი. ვიფიქრე და გადავწყვიტე, წითელი დროშის ფონზე ლენინის
დიდი თავი დამეხატა, მარტო თავი, გაღიმებული უნდა ყოფილიყო.
ესკიზი გავაკეთე, მერე ტილოზე თავისა და დროშის კონტურები ფანქრით

მოვხაზე, საღებავები მოვამზადე და სანამ საქმეს შევუდგებოდი, გულში შიში შემეპარა,
— რომ არ გამომივიდეს ისე, როგორც საჭიროა, მერე რა ვქნა-მეთქი?! — საქმე იმაში
იყო, რომ ფუნჯით მანამდე არაფერი დამიხატავს. ძალიან ნელა ვმუშაობდი.
ლეიტენანტი ყოველ საღამოს მაკითხავდა, გაჩერდებოდა ტილოს წინ და თავს
აქნევდა. მერე საეჭვოდ შეიცვალა და თავის ქნევა შეწყვიტა. არც მე არ ვიყავი
კმაყოფილი, თან ჰგავდა ის ჩემი ნახატი იმ ნაბოზვარ ლენინს და თან არა. არ ვიცი,
რა დამემართა. ბოლოს კომენდანტმა შემოაღო კარი, გაჩერდა ნახატის წინ, უყურა,
უყურა, მერე მოაბრუნა ჩემკენ თავი და მკითხა, — ეს ვინ არისო?
— თქვენ როგორ ფიქრობთ-მეთქი?
— ეს ვიღაც მახინჯი ქართველია, რა უგავს ამას ლენინსო?
— ლენინი სულაც არ ყოფილა ცნობილი, როგორც ლამაზი მამაკაცი, აქ

არაფერია გასაკვირი, ლამაზი რატომ უნდა იყოს-მეთქი?
— შენ გიჩვენებ სეირსო! — დამპირდა.
ის ღამე კარცერში გავატარე. ყინავდა, დასაჯდომი არ იყო, ხან ბოლთას ვცემდი,

ხან ცემენტის იატაკზე ვიყავი დაცუცქული. — ცოტა ხანს მაყურყუტებენ აქ და მერე
გამომიშვებენ, აბა, მეტი რა უნდა მიქნან-მეთქი, — ვფიქრობდი, მაგრამ შევცდი.
ორი დღის მერე მე და ერთმა აყლაყუდა ჯარისკაცმა გავიარეთ საკონტროლო-

გამშვები პუნქტი და მოყინულ გზას გავუყევით საჯარიმო კარიერისაკენ. ის საჯარიმო
კარიერი ბანაკიდან საკმაოდ შორს, მიწის ქვეშ იყო განთავსებული და ჯოჯოხეთს
ეძახდნენ. იქ ადმინისტრაციის მიერ დასჯილ პატიმრებს ამუშავებდნენ. წესად
ჰქონდათ, პატიმარი სანამ ერთ კილოგრამ ოქროს არ მოაგროვებდა, დღის
სინათლეს ვერ ნახავდა. ეს სულაც არ იყო ადვილი საქმე, ამას იშვიათად თუ
მოახერხებდა ვინმე. — ასე რომ, დიდი შანსი გაქვს, ფეხები გაფშიკოო, — მშვიდად
ამიხსნა საქმის ვითარება კომენდატურაში ქოსა კაპიტანმა.
18
თითქმის ერთი საათი ვიარეთ და გვირაბის შესასვლელი გამოჩნდა.

შესასვლელთან პატარა ქოხი იდგა. ქოხში ხნიერი კაცი დაგვხვდა, სამოქალაქო
ტანსაცმელი ეცვა, ლოყაზე ნაიარევი აჩნდა. ჯარისკაცმა დაკეცილი ფურცელი გადასცა
და წავიდა. კაცმა ფურცელი საქაღალდეში ჩადო, მერე გვერდით ოთახში ვიღაცას
გასძახა, — თხუნელა მოიყვანესო.
იქიდან გამხდარი ჯარისკაცი გამოვიდა, ბრეზენტის ჩანთა გამოიტანა და მაგიდაზე

დადო. ჩაალაგა შიგნით: სპილენძის ჯამი, პატარა ტყავის პარკი, ასანთის კოლოფი,
ერთი მრგვალი შავი პური და ჩანთა მომაწოდა. მერე ჭრაქში ბიდონიდან ნავთის
ჩასხმა დაიწყო.
— ოქრო როგორ უნდა მოვიპოვო, იქნებ ამიხსნათ-მეთქი, — მივმართე

სახენაიარევ კაცს.
— იქ გასწავლიანო, — მიპასუხა.
ჯარისკაცმა ჭრაქი თუნუქის ვარცლში ჩადო და, — მიდი აიღეო! — თან თავის
მოძრაობით მანიშნა. თვითონ ჩვრით ხელებს იწმენდდა. მივედი და ჭრაქი ავიღე.
— ვარცლიც აიღეო!
ავიღე.
სახენაიარევმა კაცმა ქურქი ჩაიცვა და, — წამოდიო! — მიბრძანა. გამოვედით

გარეთ და ცოტა ხნის შემდეგ გვირაბის შესასვლელს მივადექით. იქ შაშხანებით
შეიარაღებული ჯარისკაცები ხის გრძელ სკამზე ისხდნენ. კაცმა უკნიდან წიხლი მკრა,
ამ წიხლის კვრას არ ველოდი და დავბარბაცდი. ჯარისკაცებს გაეცინათ, მერე ერთი
წამოდგა და შაშხანის ლულით გვირაბისაკენ მანიშნა, — მიდიო!
მეგონა, რომ გამომყვებოდა, მაგრამ ასე არ მოხდა, მარტო გავუყევი გზას.
გვირაბი საკმაოდ მაღალი და ფართო იყო, ავანთე ჭრაქი და თითქმის ნახევარი

კილომეტრი დაღმართში ვიარე, ბოლოს წყლის ხმაური გავიგონე და ვიგრძენი, ჩემ
ირგვლივ სივრცე შეიცვალა, გვირაბი დამთავრდა. განვაგრძე გზა და ცოტა ხნის
შემდეგ ფიცარნაგს მივადექი. ფიცარნაგი ასი კვადრატული მეტრი მაინც იქნებოდა,
ფიცრები ძალიან ძველი და გასიპული იყო. ერთ მხარეს წვრილად დაჭრილი შეშის
წყება მიუყვებოდა, იქვე ჩამქრალი კოცონის ნარჩენები ჩანდა, ეს იყო სულ, რასაც ჩემი
ჭრაქის ალი მისწვდა.
ფიცარნაგზე პატარა მაგიდა და სკამი იდგა. დავალაგე ჩემი ავლადიდება

მაგიდაზე და სკამზე დავჯექი. არ ვიცოდი, რა მეფიქრა, ერთი ის იყო იქ კარგი, რომ
ბევრად უფრო ნაკლებად ციოდა, ვიდრე გარეთ. არ ყინავდა, ეს მიკვირდა. ვიჯექი და
სიბნელეში იქით-აქეთ ვიყურებოდი, ორი საათი არ ავმდგარვარ, არც არავინ
გამოჩენილა. ამასობაში, ნახევარი პური შემომეჭამა და წყალი მომწყურდა.
წამოვდექი და იქით წავედი, საიდანაც წყლის ხმაური ისმოდა. ცოტა ხანში პატარა
მდინარეს მივადექი. სპილენძის ჯამი რომ ჩავყავი, ხელზე სითბო ვიგრძენი, წყალი
თბილი იყო. — ღმერთო ჩემო, ეს რა არის-მეთქი? — გამიკვირდა. წყურვილი
დამავიწყდა და ახლა წყალში ხელი მაჯამდე ჩავყავი. თბილი იყო, თბილი მდინარე
მიედინებოდა. ამ დროს გარეთ, ცისქვეშ, სულ ცოტა მინუს ოცდახუთი გრადუსი ყინვა
იდგა. — აი, სასწაული-მეთქი! — და თბილისის გოგირდის აბანოები გამახსენდა,
სადაც მიწიდან ბუნებრივი თბილი წყლები მოედინებოდა და გოგირდის სუნით ყარდა.
აქ წყალს სუნი არ ჰქონდა, თითქოს ჩვეულებრივი წყალი იყო. გავსინჯე და გემოსაც
არა უშავდა, რატომღაც კარგ განწყობაზე დავდექი.
უკან რომ ვბრუნდებოდი, სადღაც შორს, სიბნელეში, სინათლის წერტილი

ნაპერწკალივით გაკრთა და გაქრა. — ხომ არ მომეჩვენა-მეთქი, — გავიფიქრე, —
მაგრამ ცოტა ხნის მერე ისევ გამოჩნდა და აღარ იძვროდა. გადავწყვიტე, ახლოს
მივსულიყავი, შემოვუარე შეშის წყებას და შევჩერდი. ჭრაქის შუქზე ერთად
დალაგებული სამი გვამი დავინახე. საშინლად გამხდრები იყვნენ. მერე კარგა ხანს
ვიარე, მიწა რბილი და ქვიშიანი იყო. ის სინათლის წერტილი ჭრაქი გამოდგა, დიდ
ქვაზე იდო, ქვის იქით წვერებგაბურძგნილი კაცი მუხლებამდე წყალში იდგა და
ვარცლით ქვიშას რეცხავდა.
— რა გინდაო? — დამიძახა ბრაზიანად.
— იქნებ მასწავლო ეგ საქმე, პირველადა ვარ სამუშაოდ გამოსული, არ ვიცი,

როგორ მოვიქცე-მეთქი.
— ახლოს არ მოხვიდე, თორემ თავს გაგიხეთქავო, — ვარცლი დადო და ქვა

აიღო.
ჯანდაბას ამის თავი, გარეკილია-მეთქი, — გავიფიქრე, გამოვტრიალდი და ახლა

ჩემგან მარცხნივ დავინახე სინათლის ახალი წერტილი და იქით წავედი. ვიარე, ვიარე
და რომ მივუახლოვდი, მაღალი, თითქმის მთლად შიშველი კაცი ამოვიდა წყლიდან,
დაავლო ქვას ხელი და მესროლა. კიდევ კარგი, ამცდა.
— ბოდიში, ძმაო, თუ ხელი შეგიშალე, მივდივარ-მეთქი.
მივხვდი, პატიმრები არ ენდობოდნენ ერთმანეთს, სიმწრით მოპოვებულ ოქროს

ნამცეცებს უფრთხილდებოდნენ. — ეს სად ამოვყავი თავი-მეთქი? — გავიფიქრე.
დავბრუნდი ფიცარნაგზე, დავჯექი სკამზე, დარჩენილი პური ბოლომდე შევჭამე და
ჩამეძინა.
თავი რომ ავწიე, დავინახე, სამი მხრიდან ჩემკენ სინათლის წერტილები

მოემართებოდნენ, ოცდაათამდე დავთვალე. გაძვალტყავებული, თმა და
წვერგაბურძგნილი კაცები მოადგნენ ფიცარნაგს. ვარცლები მიწაზე დაალაგეს და შიგ
ჭრაქები ჩადეს. ერთიმეორისაგან სულ ცოტა ათი ნაბიჯით იყვნენ დაშორებულები,
ბრეზენტის ჩანთები ეკიდათ. ერთ ხელში თავის დასაცავად ყველას ქვა ეჭირა.
იდგნენ ასე.
მერე გვირაბის მხრიდან მძიმე ნაბიჯების ხმა გაისმა და ადამიანის სილუეტების

ჯგუფი გამოჩნდა. გზას ნავთის ფანრით მოიკვლევდნენ. ათი შაშხანიანი ჯარისკაცი
იყო, წინ ის ჩემი ნაცნობი ხნიერი კაცი მოუძღოდათ, ლოყაზე იარით, ხელში ტყავის
ჩანთა ეჭირა. სულ ბოლოს დაბალი, ჯანიანი ჯარისკაცი პროდუქტებით სავსე ურიკას
მოაგორებდა.
მე წამოვდექი და უკან დავიხიე. ერთმა ჯარისკაცმა მაგიდიდან ჩემი ვარცლი,

ჩანთა და სპილენძის ჯამი ხელის ერთი მოსმით დაბლა გადმოყარა და ნავთის
ფანარი ჭრაქის გვერდით დადგა.
ჯარისკაცების გამოჩენისთანავე დაძაბულობა გაქრა. პატიმრებმა ქვები გადაყარეს

და რიგში ჩადგნენ.
სახენაიარევმა კაცმა აუჩქარებლად ამოიღო ჩანთიდან სააფთიაქო სასწორი,

სპილენძის პატარა ყუთი და ჟურნალი. ეს ყველაფერი დაალაგა ფანრის წინ, გაიკეთა
სათვალე და დაჯდა სკამზე.
პატიმრებმა რიგრიგობით დაიწყეს ფიცარნაგზე ასვლა, მიადგებოდნენ მაგიდას

და ტყავის პარკებში მოგროვილ ოქროს ნამცეცებს აბარებდნენ. კაცი წონიდა ოქროს,
რაოდენობას ხმამაღლა აცხადებდა და სააფთიაქო ჯამიდან სპილენძის ყუთში
ცლიდა. მერე ჟურნალში გვარისა და სახელის გასწვრივ ციფრები გამოჰყავდა.
პატიოსნად საქმიანობდა, უკმაყოფილება არავის სახეზე არ შემიმჩნევია. ოქროს
მიღებას რომ მორჩა, გვამები დაათვალიერა და ისევ მაგიდასთან დაბრუნდა.
პატიმრებმა გვამები მდინარის მეორე მხარეს გადაიტანეს და იქ ორმოში ჩაყარეს.

მაშინ მივხვდი, საიდან მოდიოდა მძორის მოტკბო სუნი. ბოლოს პური დაარიგეს, მე
არ მომცეს, — შენ მიღებული გაქვსო. — ჭრაქებისათვის ბიდონით ნავთი დატოვეს და
წავიდნენ.
პატიმრებმა ცეცხლი დაანთეს, შემოუსხდნენ ირგვლივ, ჭამდნენ და ფეხებს

იშრობდნენ, თითქმის არ ლაპარაკობდნენ. უმრავლესობა ყრუდ ახველებდა. ცეცხლი
რომ განელდა, ფიცარნაგზე გადაინაცვლეს, გადაიფარეს დაბამბული ქურთუკები და
დაიძინეს.
მე ნაკვერჩხლებს მივშტერებოდი და ვანგარიშობდი, ოცდაათმა კაცმა სულ
ოთხმოცდარვა გრამი ოქროს ქვიშა ჩააბარა, საშუალოდ, თითოეულმა სამი გრამი, ეს
იყო სულ, რისი მოპოვებაც შეძლეს მთელი დღის განმავლობაში. გამოდიოდა, რომ
იქიდან თავის დასაღწევად, სულ ცოტა, ერთი წელი მაინც იყო საჭირო, ისიც იმ
შემთხვევაში, თუ გამიმართლებდა და არ დავავადდებოდი ან ვინმე თავს არ
გამიხეთქავდა.
შვიდი თუ რვა საათის შემდეგ, თანდათან წამოიშალნენ და სხვადასხვა

მიმართულებით გაიფანტნენ. ერთმა ესტონელმა ამიხსნა, ქვიშიდან ოქრო როგორ
უნდა გამომერჩია. — მთავარია, იპოვო, თუ იპოვი, დაინახავო, — მითხრა ბოლოს.
იქ წესად ჰქონდათ, სამი დღის განმავლობაში თუ ვერაფერს იპოვიდი, საჭმელს

აღარ გაძლევდნენ, ნახევარი გრამი მაინც უნდა ჩაგებარებინა. ავად იყავი თუ კარგად,
მნიშვნელობა არ ჰქონდა.
რაც შეეხება საჭმელს, თითოეულს სამ დღეში ერთხელ უმი კომბოსტოსა და

ჭარხლის თავებს გვირიგებდნენ, კვირაში ერთხელ — სამ კვერცხს, ორჯერ — თევზის
კონსერვს. პურის პრობლემა არ იყო, პური ყოველდღე მოჰქონდათ. ექიმი და წამალი
იქ მოხვედრილი პატიმრებისათვის არ არსებობდა.
ნეტავ ვინ მიაგნო ამ ადგილს პირველად-მეთქი? — ვფიქრობდი. ერთი

გამოქვაბული მეორეში გადიოდა, მეორე-მესამეში და ასე დაუსრულებლივ.
ზოგიერთს რამდენიმე გასასვლელი ჰქონდა, საითაც უნდა გაგეხვია, არაფერი
შეიცვლებოდა. იქაც გამოქვაბული გამოქვაბულს მიუყვებოდა. გამდინარე წყლები
ბევრგან იყო, ნაკადულები ერთმანეთს უერთდებოდნენ და ფიცარნაგთან ახლოს უკვე
პატარა მდინარე მდორედ მიედინებოდა. ასე რომ, ნაპირს თუ გაუყვებოდი, არ
დაიკარგებოდი. მდინარე მერე დაკლებას იწყებდა, თხელდებოდა და ბოლოს,
ფიცარნაგიდან ათი თუ თხუთმეტი გამოქვაბულის იქით, მიწის ქვეშ იკარგებოდა.
იქაურობა თითქმის სულ გადათხრილი იყო. ხშირად კაცის ჩონჩხსაც

წააწყდებოდი. ძვლები მიწიდან იყო ამოჩრილი. ხდებოდა, რომ სამუშაოდ გასული
პატიმარი უკან ვეღარ ბრუნდებოდა — ან მოკლავდნენ, ან თვითონ გახდებოდა
ცუდად, იწვა და სულის ამოსვლას ელოდა.
ერთი თვის მერე სიბნელეს იმდენად შევაჩვიე თვალი, რომ ათ მეტრში კაცის
სილუეტს ვარჩევდი. ერთ დღეს, ის იყო მუშაობას მოვრჩი, ხმაური შემომესმა.
მოვტრიალდი და დავინახე, როგორ გარბოდა ვიღაც კაცი, კი არ ყვიროდა,
დაფეთებული რაღაც წრიპინისმაგვარ ბგერებს გამოსცემდა. ის, ვინც მისდევდა,
ბევრად უფრო ჯანიანი ჩანდა, დაეწია და თავი ქვით გაუჩეჩქვა. მერე ჩანთიდან ტყავის
პარკი ამოაცალა, სადაც ოქროს ქვიშა ეგულებოდა და ვითომ არაფერი, გააგრძელა
გზა.
დაკარგულს არავინ ეძებდა, თუ სამი დღის განმავლობაში არ გამოჩნდებოდა, ის

სახენაიარევი კაცი მეოთხე დღეს ჟურნალში დაკარგულის სახელსა და გვარს
გადაშლიდა და ყველაფერი ამით მთავრდებოდა.
ჩემი იქ მიყვანიდან ორმოცდამეორე დღეს წყლის ნაპირას პირქვე დამხობილ
კაცს წავაწყდი. ის ესტონელი გამოდგა, ოქროს ქვიშის მოპოვების წესები რომ ამიხსნა.
მაშინ სხვამ არავინ შეიწუხა თავი, გინებით მიშორებდნენ. ასე რომ, მადლობელი
ვიყავი, ავიკიდე ზურგზე და ფიცარნაგამდე ვათრიე.
მთელი ორი კვირა იწვა შეშის უკან, ავადმყოფებისათვის გამოყოფილ ადგილას,

ახველებდა და ნახველს სისხლს ატანდა. მის მაგივრად სამჯერ ჩავაბარე ნახევარი
გრამი ოქრო, ასე რომ, საჭმელი ჰქონდა. იქ სიკეთის არავის სჯეროდა და ჩემი
საქციელი უკვირდა. უკეთ რომ გახდა, მკითხა, — ჩემგან რას ელოდებიო?
— არაფერს, ძალიან დიდხანს გათრიე, არ მინდა, შრომა წყალში ჩამეყაროს. ასე

რომ, მირჩევნია, იცოცხლო-მეთქი.
ფეხზე დადგომა რომ შეძლო, — ერთად ვიმუშაოთო, — შემომთავაზა, — თან

ორნი თავს უფრო დაცულად ვიგრძნობთო.
დავფიქრდი და დავთანხმდი. დღეში საშუალოდ შვიდ-რვა გრამ ოქროს ქვიშას

ვრეცხავდით, თვალის ზომით თითქმის ზუსტად ვყოფდით შუაზე და ვაბარებდით. —
იღბლიანი ხარო, — მეუბნებოდა. ჩემზე ოცი წლით იყო უფროსი, ბანკის
ინკასატორებზე თავდასხმის გამო მესამე სასჯელს იხდიდა.
ერთ დღეს გაგვიმართლა, იმაზე ხუთჯერ მეტი ოქროს ქვიშა გავრეცხეთ, ვიდრე
ადრე ვრეცხავდით.
— ამდენი არ ჩავაბაროთ, — მითხრა იმან ფიქრიანი სახით, — თორემ ამ

ადგილისათვის ხოცვა-ჟლეტა ატყდება. ჯობია, მოვაგროვოთ, შევინახოთ და ბოლოს
ვისაც როგორ გვაწყობს, ისე გამოვაჩინოთო.
იმ დროისათვის მე ას თორმეტი, იმას კი ოთხას გრამამდე ოქროს ქვიშა ჰქონდა

ჩაბარებული.
ათი დღე გვიმართლებდა. მეთერთმეტე დღეს ერთი გრამიც ვერ ვიპოვეთ. კიდევ
ორი დღე ვიტრიალეთ იქ, მაგრამ სულ ტყუილად. იმ ათი დღის განმავლობაში
დაახლოებით ორას ორმოცდაათი გრამი ოქროს ქვიშა დავაგროვეთ. თვალის ზომით
გავყავით, ქურთუკის სარჩულს პატარა ნაწილი მოვახიე, ჩემი წილი გავახვიე შიგ და
მარტო რომ დავრჩი, ადგილი შევარჩიე და ქვის ქვეშ შევინახე.
ერთ ღამეს იმ ესტონელს ხველება აუტყდა და პირიდან სისხლი წასკდა.

მივეხმარე წამოდგომაში და შეშის უკან გადავიყვანე. სულის მოთქმას ძლივს
ახერხებდა, ახველებდა და სისხლი მოსდიოდა. ბოლოს იგრძნო, რომ კვდებოდა და
მიმასწავლა, სად ჰქონდა თავისი წილი ოქროს ქვიშა დამალული. მაგრამ ან რაღაც
შეეშალა, ან მე ვერ გავიგე სწორად. სულ გადავთხარე ის მინიშნებული ადგილი,
მაგრამ ვერაფერი ვერ ვიპოვე. ბოლოს დავანებე თავი ძებნას და ქვაზე ჩამოვჯექი.
ვერ ვიყავი ხასიათზე.
ამ დროს თითქოს ვიღაცამ მიბიძგა და მივტრიალდი. ვხედავ, ის ჯანიანი
პატიმარი, ჩემ თვალწინ რომ გამოასალმა სიცოცხლეს კაცი, ჩუმად მეპარება, ქვა
მომარჯვებული აქვს, თავში უნდა მხეთქოს. წამოვხტი და უკან დავიხიე, — ერთი
გრამიც არა მაქვს, აი, ნახე-მეთქი. — ტყავის პარკი, სადაც ოქროს ქვიშას ვინახავდი,
სწრაფად ამოვიღე ჩანთიდან და გადავუგდე. აიღო, გახსნა და დაანათა ჭრაქი, მერე
თავი ასწია და შემომხედა. — მე შენთვის ძმაო, არაფერი დამიშავებია-მეთქი! — პარკი
ძირს დააგდო და გატრიალდა. საკმაოდ დიდ ქვას გაჰკრა ფეხი და შორს მოისროლა,
დაკარგა სიბნელეში. საშინლად ღონიერი იყო, მისი ყველას ეშინოდა. როგორც იქ
ამბობდნენ, ოქროს ქვიშის გამო ხუთი კაცი ჰყავდა მოკლული, ალბათ იმიტომ
დაარქვეს „იავნანა“.
იმ ამბიდან ორი თუ სამი თვის შემდეგ პატიმრების ერთი ნაწილი შიშმა

გააერთიანა და მძინარეს თავს დაესხნენ. ქვებით ერთიანად დაჩეჩქვეს და ფიცარნაგი
სისხლით მოთხვარეს. მერე თოკი წაუჭირეს ყელში და იმანაც ენა გადმოაგდო. როცა
ჩათვალეს, რომ მოკვდა, წაიღეს და მდინარის იქითა მხარეს, ორმოში ჩააგდეს.
მაგრამ შეცდნენ, ის ცოცხალი იყო, გონს მოვიდა და მოახერხა ორმოდან ამოძრომა.
ძალიან ფხიზელი ძილი მქონდა, წყლის დგაფუნი გავიგონე თუ არა, თავი

წამოვწიე და მისი სილუეტი დავინახე. ფიცარნაგს მოუახლოვდა და მძინარეებს
დააცქერდა, იდგა და ირწეოდა. მერე ცეცხლი დაანთო. ცეცხლთან ლოდი მიათრია,
დაჯდა ზედ და სიმღერა დაიწყო. დაბეგვილი, დასახიჩრებული ხორცის მასა
მღეროდა შემაძრწუნებლად სუფთა, ხავერდოვანი ხმით, — რომ მოგეკალით, ძალიან
მადლობელი დაგრჩებოდით, მაგრამ ახლა, რადგან ასეთი ნაღვლიანია სინამდვილე,
მე თქვენი დედების ასე და ისეო. — თავის სათქმელს სიმღერით ამბობდა.
პატიმრების უმრავლესობას გამოეღვიძა, ზოგმა იდაყვზე წამოიწია, ზოგიც

წამოჯდა. არავის არაფერი უთქვამს, უყურებდნენ და ვიგრძენი, პატივისცემის განცდა
გაუჩნდათ, თანაგრძნობით განეწყვნენ, აღარ მოუნდათ, მეორეჯერ დასხმოდნენ თავს.
ექვსი თვის განმავლობაში სულ სამას ოცდაშვიდი გრამი ოქროს ქვიშა ჩავაბარე.
არ იყო ბევრი, მაგრამ რა მექნა, აღარ მიმართლებდა, კვირის განმავლობაში ორ
გრამს თუ ვიპოვიდი, დიდი საქმე იყო. ამას ისიც დაემატა, რომ ხველება დამეწყო. იმ
ოცდაათი კაციდან, ვინც თავიდან იქ დამხვდა, ნახევარი აღარ იყო ცოცხალი. ზოგი
ავადმყოფობის გამო დაიხოცა, ზოგი მოკლეს. ისეთებიც იყვნენ, სიცოცხლეზე ხელს
რომ ჩაიქნევდნენ, იწვნენ შეშის უკან და სიკვდილს ელოდნენ. დახოცილების ადგილს
ახალი პატიმრები იკავებდნენ. ვინც ბანაკის განაწესს ორჯერ დაარღვევდა, მესამეჯერ
გზა უკვე იმ ჯურღმულისაკენ ჰქონდა. მთლად ნორმალური არც ერთი არ იყო, მე
თვითონაც ხომ იმათ დღეში ვიყავი, მაგრამ რომ ვუყურებდი, თან მეშინოდა მათი და
თან მეცოდებოდნენ.
ექვსი თვის თავზე მანუშაკა დამესიზმრა, ძალიან ლამაზი იყო, თმა მოკლედ
ჰქონდა შეკრეჭილი და ოქროს კბილები უბრწყინავდა. — ეს კბილები ნეტა რამდენ
გრამს იწონის-მეთქი? — გავიფიქრე. იდგა და მიცინოდა. ყურებზე პატარა სპილოები
ეკიდა, სპილოები ხორთუმებს ათამაშებდნენ.
რომ გამომეღვიძა, სასიამოვნო ბურანი მალე გაიცრიცა და დავრჩი სინამდვილის
პირისპირ, მაგრამ მაინც კარგ ხასიათზე ვიყავი. ვიჯექი ფიცარნაგზე და ვიღიმებოდი.
მერე მდინარის ნაპირს გავუყევი, ძალიან შორს წავედი, შევარჩიე ადგილი და ქვიშის
რეცხვას შევუდექი. ვცდილობდი, მანუშაკაზე არ მეფიქრა, მაგრამ ვერ ვახერხებდი.
ბოლოს ნერვებმა მიმტყუნა და ავტირდი, — ნეტა როგორ არის-მეთქი? —
ვდარდობდი.
დასასვენებლად რომ ჩამოვჯექი, იქვე, სულ ახლოს, რკინის ნაჭერს მოვკარი

თვალი, ჭრაქის შუქი სცემდა. მივედი, ქვიშა და კენჭები გადავხვეტე და ძალიან ძველი
ვარცლი შემრჩა ხელში. ვარცლში დიდი ლოდი იდო. გამიკვირდა, — ნეტა ვის რაში
დასჭირდა ეს ლოდი, რატომ გაიწვალა ასე თავი-მეთქი? — ორივე ხელით ჩავეჭიდე
და ძლივს ავწიე, ამოვიღე და გვერდზე მოვისროლე. მერე მოვტრიალდი და
გაოგნებული მივაშტერდი ოქროს კენჭებს — ვარცლის ძირი ოქროს კენჭებით იყო
მოფენილი. დავანათე ჭრაქი, მეორე ხელით მოვხვეტე, ერთად მოვაქუჩე და თვალით
ავწონე. სულ ცოტა, ექვსასი გრამი მაინც უნდა ყოფილიყო. იმ ზომის კენჭები იმ
დროისათვის იქ თითქმის აღარ მოიპოვებოდა, ყოველ შემთხვევაში, მე არ
შემხვედრია. დიდი ხნის წინ იყო მოგროვებული. ვინც აგროვებდა, ალბათ ფიქრობდა,
რომ ბოლოს ერთად გამოაჩენდა, მაგრამ არ დასცალდა, რატომ არ დასცალდა, არ
იყო ძნელი გამოსაცნობი.
ქურთუკის სარჩულს ერთი მხარე მოვახიე, გავახვიე შიგ ოქროს კენჭები და ჩექმის
ყელში ჩავჩურთე. ჭრაქი ჩავაქრე და ოქროს ქვიშა რომ მქონდა შენახული, იმ ქვიშის
ასაღებად გავუყევი. ვარცლით სამი ქვა მიმქონდა, მეოთხე ხელში მეკავა, თავს
გამუდმებით იქით-აქეთ ვატრიალებდი. ვიპოვე ის შენახული ოქროს ქვიშა და ერთი
საათის შემდეგ ფიცარნაგს მივადექი. განგებ ვახველებდი და ვკვნესოდი.
შეშის წყებას შემოვუარე. იქ ორი ავადმყოფი დამხვდა, მივედი და მივუწექი

გვერდით. — ესეც ასე-მეთქი! — გულს ბაგაბუგი გაჰქონდა. იმ ორი ავადმყოფიდან
ერთი ძალიან ცუდად იყო, მძიმედ სუნთქავდა და რომ ახველებდა, პირიდან სისხლი
თქრიალით მოსდიოდა. როგორც კი ცოტათი სულს მოითქვამდა, გაბრაზებული
აღრიალდებოდა, — რატომ ღმერთო, რატომო? — პირი მიშრებოდა, მაგრამ წყლის
დასალევად მდინარეზე ჩასვლას ვერ ვბედავდი, — არაფერი შეიცვალოს-მეთქი, —
ვშიშობდი.
ჯარისკაცების გამოჩენის დროს პატიმრები მეექვსე გრძნობით გრძნობდნენ და

მუშაობას თავს ანებებდნენ. მაშინ იდაყვებზე ვიყავი წამოწეული და ვუყურებდი,
თანდათან როგორ გროვდებოდნენ ფიცარნაგის ირგვლივ.
ბოლოს გვირაბში ფანრის სინათლე დავინახე თუ არა, წამოვხტი და რიგი

პირველმა დავიკავე. იმ სახენაიარევმა კაცმა რომ გამოაცხადა, — აბა, დავიწყეთო, —
ავედი ფიცარნაგზე, სარჩულის ნახევი გავშალე და ადრე, ესტონელთან ერთად
მოპოვებული ქვიშა ფრთხილად დავდე მაგიდაზე.
კაცმა გაკვირვებით შემომხედა და სასწორი გამართა.

— ას ოცდაოთხი გრამია! — გამოაცხადა ცოტა ხნის შემდეგ და ქვიშა სასწორის
ჯამიდან სპილენძის ყუთში ჩაცალა. მერე ჟურნალში ჩემი სახელი და გვარი იპოვა და
ციფრები შეაჯამა. გამოვიდა, რომ სულ, მთლიანობაში, ოთხას სამოცდაერთი გრამი
ოქროს ქვიშა მქონდა ჩაბარებული.
ჩექმიდან იმ დღეს ნაპოვნი ოქროს კენჭები ამოვიღე, ნაჭერს რომ ვშლიდი,

ხელები მიკანკალებდა. — აი, კიდევ მაქვს-მეთქი, — დავიხარე და სასწორის გვერდით
დავდე. კაცმა დახედა, მერე კენჭები ხელით მოსინჯა და გაეცინა. — გილოცავო, —
მითხრა.
ჩემ უკან პატიმრები აჩოჩქოლდნენ. ოხვრა და გინება ატყდა. ერთი ცალთვალა

პატიმარი ამოვარდა ფიცარნაგზე, უკან მოიტოვა ჯარისკაცები და სახენაიარევ კაცს
აღშფოთებულმა კატეგორიულად განუცხადა: — ეგ ოქრო მარტო მაგას არ ეკუთვნის,
ეს უსამართლობააო.
— აბა, ვის ეკუთვნისო?
— ყველას! — თქვა და ხელი დანარჩენებისაკენ გაიშვირა.
— კი მაგრამ, რატომო?
— იმიტომ, რომ თავისი შრომით არ მოუპოვებია, უბრალოდ, გაუმართლა. ასი

გრამი შეგიძლიათ, დაუტოვოთ, დანარჩენი დანარჩენებზე თანაბრად უნდა
განაწილდესო!
— ასეთი კეთილშობილი კაცი აქ როგორ მოხვდიო?
— უსამართლობის გამოო.
— შენს პრეტენზიებს ვერ მივიღებ, უსტავში წერია, რომ ვინც იპოვის, ის აბარებს.
— მერე ჯარისკაცს ანიშნა და იმანაც გაანჩხლებული პატიმარი კონდახის კვრით
ჩაიყვანა ფიცარნაგიდან. იქ დანარჩენები სტვენითა და ყვირილით შეხვდნენ.
ჯარისკაცები გამოცოცხლდნენ და შაშხანების საკეტები ააჩხაკუნეს. ხმაური მაშინვე
შეწყდა.
კაცმა ოქროს კენჭები სამ ნაწილად გაყო და აწონა. ხუთას ოცდათექვსმეტი გრამი
გამოვიდა. სანამ ის ქაღალდზე ციფრებს ერთმანეთს უმატებდა, მე გონებაში
გამოვთვალე და უკვე ვიცოდი რომ საქმე ცუდად იყო.
— ერთ კილოგრამს სამი გრამი აკლია! — გამომიცხადა ბოლოს კაცმა და

ნიშნისმოგებით ცივად გაიღიმა, — ასე რომ, მომავალ შეხვედრამდეო!
— გაყავი ეგ ოქრო, — დამიძახა ცალთვალამ, — შენთვის აჯობებს.
პატიმრები გაბოროტებული სახეებით მომჩერებოდნენ. ცხადი იყო, კარგი

არაფერი მელოდა. — დამახრჩობენ-მეთქი, — გავიფიქრე.
ადგილიდან დაძვრა მიჭირდა.
— თავისუფალი ხარ! — სახენაიარევი კაცი მკაცრი გახდა. რა უნდა მექნა?
— მიდი! — ჯარისკაცმა კონდახი ზურგში მკრა და დავბარბაცდი.
— უნდა გავყო, სხვა გზა არა მაქვს-მეთქი, — მივიღე გადაწყვეტილება და

რატომღაც წინა ღამის სიზმარი გამახსენდა, მანუშაკა იღიმებოდა და ოქროს კბილები
უბრწყინავდა.
ამ დროს ფიცარნაგზე „იავნანა“ ამოვიდა, ხელში ტყავის პარკი ეჭირა, — აი, სამი
გრამი! — გამოაცხადა, — მე ვდებ მაგის მაგივრადო, — ტყავის პარკი სახენაიარევი
კაცის წინ, ჟურნალზე დააგდო, — აქ ბევრად უფრო მეტიაო.
ეს ყველაფერი იმდენად დაუჯერებელი იყო, თავიდან ვიფიქრე, — ხომ არ

გავრეკე და მეჩვენება-მეთქი? — ბოლოს, ყველაფერი რომ მორჩა, მივედი და
მადლობა გადავუხადე. ხელი აიქნია და ზურგი შემაქცია.
— ნეტა რატომ მოუნდა სიკეთის გაკეთება-მეთქი? — მიკვირდა, მისი საქციელის

ახსნას ვცდილობდი, მაგრამ არაფერი გამომივიდა. მაშინ არ ვიცოდი, ახლა კი
დარწმუნებული ვარ, რომ სიცოცხლეში სულ ცოტა ერთხელ მაინც, სიკეთის გაკეთების
სურვილი ნებისმიერ ადამიანს უჩნდება, ვინც უნდა იყოს და როგორიც უნდა იყოს.
გამიმართლა.
ფიცარნაგის კიდეზე ვიყავი ჩამომჯდარი და ვუყურებდი, ჩამოძონძილი, ნახევრად

შეშლილი ადამიანები როგორ აბარებდნენ ოქროს ნამცეცებს და თავს რატომღაც
უხერხულად ვგრძნობდი.
მერე საჭმელი დაარიგეს.
ბოლოს სახენაიარევმა კაცმა ჩემკენ მოიხედა და დამიძახა, — მოხვეტე შენი

ბარგი-ბარხანაო!
გავიქეცი, ავიღე ვარცლი, სპილენძის ჯამი, ჩანთა და ფიცარნაგთან დავბრუნდი.

იქ ჯარისკაცმა ეს ყველაფერი ჩამომართვა და პროდუქტების ურიკაში ჩაალაგა, მერე
ურიკა გასასვლელისაკენ გააგორა.
მეორე ჯარისკაცმა ნავთის ფანარი მაგიდიდან აიღო, დანარჩენებმა შაშხანები

გაისწორეს მხრებზე და დაიძრნენ. მეც მივყევი უკან და გვირაბში რომ შევდგი ფეხი,
გავჩერდი და მოვიხედე, პატიმრები ცეცხლის დასანთებად ემზადებოდნენ. ის
სახენაიარევი კაციც შეჩერდა, — თუ გინდა, დარჩი, — სერიოზული სახით მითხრა და
დავფრთხი, — არა, რას ამბობთ-მეთქი.
გაეცინა.
19
ყოველი ნაბიჯის გადადგმაზე ვგრძნობდი, ჰაერი როგორ იცვლებოდა. ვიცოდი,

იმ დროისათვის იქ თეთრი ღამეების ხანა იდგა. ექვსი თვის განმავლობაში ვიყავი
სიბნელეში და ახლა დღის თუნდაც სუსტი სინათლე ჩემს მხედველობას კარგს
არაფერს უქადდა და რა მექნა, თვალებდახუჭული გამოვედი გარეთ. ყინავდა, — ესეც
ასე-მეთქი! — წვერი ერთ მტკაველზე მქონდა ჩამოზრდილი და ლოყები
მეფხანებოდა. დავიხარე და თოვლი ხელით მოვსინჯე, მერე მოვხვეტე და სახეზე
მოვისვი. ცოტა ხნის შემდეგ ხმაური და ნაბიჯების ხმა შემომესმა, პატიმრების კოლონა
მუშაობის შემდეგ ბანაკისაკენ მიემართებოდა.
ჩამაყენეს კოლონაში. ხან ვის ვეჯახებოდი და ხან ვის, მაგრამ არავინ

გაბრაზებულა. იმ ჯურღმულებიდან დაბრუნებული კაცი პატივისცემასა და
თანაგრძნობას იწვევდა. რიგრიგობით მკიდებდნენ მკლავში ხელს და ასე მივაღწიეთ
ბანაკამდე. იქ ჯარისკაცმა საავადმყოფოში მიმიყვანა და ჩემი თავი სანიტარს ჩააბარა.
სანიტარმა უხეშად ჩამავლო საყელოში ხელი და კი არ წამიყვანა, წამათრია.
— ნელა-მეთქი, კაცო.
— შენი დედაცო... — შემაგინა.
რა უნდა მექნა, ან მეთქვა? თვალები დახუჭული მქონდა. ოთახში შემიყვანა,

სკამზე დამსვა და დამტოვა. მერე ვიღაც კაცი შემოვიდა, — ექიმი ვარო, — მითხრა
და გვარი და სახელი მკითხა. ვუპასუხე და კალმის წრიპინი გავიგონე. ცოტა ხნის
შემდეგ ჩაახველა და, — ქართველი ხარო? — მკითხა.
— ქართველი ვარ-მეთქი.
— მეც ქართველი ვარო, — მითხრა რუსულად, — მაგრამ ქართულად ლაპარაკი

მიჭირს, თორმეტი წლის ვიყავი ჩემი ოჯახი უკრაინაში რომ გადავიდა საცხოვრებლად,
იქ გავიზარდეო. მარლის საფენით ამიხვია თვალები. — დღის სინათლეს იგრძნობ,
შეეჩვევი და ოთხი დღის შემდეგ, საღამოს მოიხსენიო, — მერე ფილტვები გამისინჯა,
— ცოტაც და, შენი საქმე წასული იყო, დროზე გამოასწარიო.
რომ ვკითხე, — ამ სიშორეზე სამუშაოდ რამ წამოგიყვანა-მეთქი, — მიპასუხა, —

ჩემი ნებით არ წამოვსულვარ, მეც პატიმარი ვარო. — საავადმყოფოში დამტოვა და
ნემსები დამინიშნა. თან დამარიგა: — სანამ აქა ხარ და ნემსებს გიკეთებენ, კარგი
იქნება, თუ არ მოწევო.
თვალებიდან სახვევი რომ მოვიხსენი, კაბინეტში მივაკითხე. საკმაოდ სიმპათიური,

ჯანიანი კაცი აღმოჩნდა, ორმოცი წლის იქნებოდა. ჩაი შემომთავაზა და ჯოჯოხეთის
ამბები გამომკითხა.
მოვუყევი.
— რუსულად კარგად ლაპარაკობ, აქცენტის გარეშეო, — შემაქო.
— ენა რუსულად ავიდგი, დედა მყავს რუსი-მეთქი.
— შენი დოსიე წავიკითხე, მე შენნაირ ხალხს პატივს ვცემო.
— ჩემი დოსიე ვინ მოგცა-მეთქი?
— კომენდანტს ვთხოვე და მომცაო.
თქმით არაფერი მითქვამს, მაგრამ გამიკვირდა, — ნეტა რაში დასჭირდა ჩემი

დოსიეს წაკითხვა-მეთქი? — თან ის კიდევ უფრო უცნაურად მეჩვენა, კომენდანტს
ასეთი რამის თხოვნა რომ გაუბედა და ისიც რომ დასთანხმდა.
ცოლის მკვლელობის გამო იჯდა, — საყვარელთან შევუსწარი და მოვკალიო. —

იმ საყვარლისათვის შვიდჯერ ჩაურტყამს დანა. გული სწყდებოდა, — როგორ
ვიფიქრებდი, ცოცხალი თუ გადარჩებოდა, მაგრამ არა უშავს, გამოვალ და ვიპოვიო.
მოდი და ახლა ასეთ კაცს უთხარი, რომ გამაბრიყვეს და ტყუილა ვზივარ, —

გავიფიქრე და ხმა აღარ ამოვიღე, — ჯობია, ეგონოს, როგორც ჰგონია-მეთქი.
ათი დღე დავყავი იქ. ნემსებს მიკეთებდნენ და რაღაც ტაბლეტებს ვყლაპავდი.

სული მოვითქვი. მკურნალობის კურსი რომ დავამთავრე, მერე ზემდეგმა
კომენდატურაში მიმიყვანა, იქ ას მეთერთმეტე ბრიგადაში გამამწესეს და ბარაკში
ადგილი მიმიჩინეს. დილით ადრე გავყავდით სამუშაოდ და დაღამებამდე ყინვაში
მიწას ვთხრიდით. არ იყო ადვილი, მაგრამ იმ ჯურღმულებთან შედარებით სამოთხედ
მეჩვენებოდა. საჭმელს არა უშავდა. საწოლზე მეძინა და იმის შიში არ მქონდა, რომ
ვინმე თავს გამიხეთქავდა.
ორ კვირაში ერთხელ ხელფასს გვირიგებდნენ. ეს ხელფასი სიმბოლური იყო,

შვიდ მანეთს არასოდეს სცდებოდა, მაგრამ პატიმრები მაინც კმაყოფილები იყვნენ.
ბანაკში ათი სავაჭრო ჯიხური იდგა. ჯიხურები მარტო კვირაობით ვაჭრობდნენ,
ყიდდნენ სიგარეტებს, თევზის კონსერვებს, პირის საპარს მოწყობილობას, საპონს,
რვეულებს, ფანქრებსა და ჩაის. მაგრამ ჩაი იშვიათად ჰქონდათ. ვაჭრობას დილის ათ
საათზე იწყებდნენ და საღამოსათვის აღარაფერი რჩებოდათ, თაროები პირწმინდად
ცარიელდებოდა.
პირველი ხელფასი რომ ავიღე, რვეული, ფანქრები, კონვერტები და სამი

კოლოფი სიგარეტი „პამირი“ ვიყიდე. იმ ყველაფერს შვიდი მანეთი სულ მოუნდა.
მერე წავედი ბიბლიოთეკაში, დავჯექი მაგიდასთან და ორი წერილი დავწერე.
მანუშაკას ვწერდი: კარგად ვარ, მიყვარხარ და მენატრები, ეს დრო როგორმე

გავა, გამოვალ და ცოლად მოგიყვან, ატესტატი ხომ მაქვს, ვისწავლი, მივდგები,
მოვდგები, ცხოვრებაში როგორმე არ დავიკარგები, ბავშვები გვეყოლება და ჩვენც
ხალხი ვიქნებით-მეთქი.
მეორე წერილი ხაიმას მივწერე, მოვუყევი, რაც გადამხდა იმ დროის
განმავლობაში. მერე ვთხოვდი: მანუშაკა არ დაჩაგროს ვინმემ, შენი იმედი მაქვს,
ყურადღება მიაქციე, თუ რამე პრობლემები ექნება, გვერდით დაუდექი-მეთქი.
წერილები გასაგზავნად ჩავაბარე, ბარაკში დავბრუნდი და ჩემი საწოლის

გვერდით, ფიცრის კედელზე, ქიმიური ფანქრით მანუშაკა დავხატე. ვინც ნახა, ყველას
მოეწონა. — ჩემი ცოლია-მეთქი! — ვამბობდი. დილით გავახელდი თვალებს და
კედლიდან მიღიმოდა. მართლა კარგი ნახატი გამოვიდა, ისე მენატრებოდა, არც იყო
გასაკვირი.
წერილების გაგზავნისა და მიღების უფლება სამ თვეში ერთხელ გვქონდა.

როგორც ამბობდნენ, სადღაც შორს, შინაგან საქმეთა სამინისტროს საიდუმლო
განყოფილებებში, წერილებს ხსნიდნენ და კითხულობდნენ. რომ წაიკითხავდნენ,
მერე კონვერტების თავიდან დაწებებაზე თავს დიდად არ იტკივებდნენ, კონვერტების
უმეტესობა გახსნილი ან გახეული იყო.
სამი თვის მერე პასუხები მივიღე.
მანუშაკას წერილი რომ გავხსენი, გული მომეკუმშა, ასოები ცრემლებით იყო

დადღაბნილი. — მიყვარხარო! — მწერდა და მერე თავისი ოჯახის ამბებს
მატყობინებდა, — გარიკას ხელების კანკალმა არ გაუარა. სურენა ისევ ფსიქიატრიულ
საავადმყოფოშია. დედაჩემს ფეხები უსივდება, სიარული უჭირს. ამიტომ საღამოობით
ახლა მე მივდივარ საბავშვო ბაღში და იქაურობას ვალაგებო. მატერიალურად
გვიჭირს, გარიკასა და სურენას მკურნალობა ძვირი გვიჯდება, შენი მოცემული ფული
თითქმის სულ დავხარჯეთ. დედაჩემი ამბობს, სურენა რომ მორჩება, იმუშავებს და
დაუბრუნებსო, მაგრამ ეჭვი მეპარება, მაგას რამე ეშველოსო.
მერე მატყობინებდა: მამაშენი, როგორც იქნა, გაეყარა მაყვალას, მაგრამ

მაზავეცკაიასთან ხელის მოწერა ვერ მოასწრო, მაზავეცკაია მოკვდა და ის ბინა
მთავრობამ წაიღო, ასე რომ, ახლა სხვენში ცხოვრობს, საკუჭნაოში, სადაც ადრე შენ
ცხოვრობდიო. ბოლოს ისევ, — მიყვარხარ და იცოდე, გელოდები, გელოდები,
გელოდებიო!!!
ხაიმა მწერდა: შენი წერილის მიღება გამიხარდა, კარგია, რომ თავს მხნედ და
ჯანმრთელად გრძნობ. ჩემი საქმეები ახლა კარგად მიდის, იმედი მაქვს, მოვახერხებ,
გამოვნახავ დროს, ჩამოვალ და გნახავო. — რას საქმიანობდა, არ დაუკონკრეტებია,
— მამაშენი ზის თავის სახელოსნოში და ჯღანებს აკერებს. შენი მისამართი არ
გამომართვა, არ ვიცი, რა მივწერო, თუ კარგად არის, მაგას რა სჯობიაო. მანუშაკამ
თვითონ თუ არ დაიწყო იქით-აქეთ ყურება, იმედი გქონდეს, ზედმეტს ვერავინ
გაუბედავსო. რომ მოეწერა, ტროკადერომ მოგიკითხაო, მესიამოვნებოდა, მაგრამ
იმას ალბათ ასეთი რამე არც მოუვიდოდა თავში და ტყუილს რატომ მომწერდა.
ის წერილები რომ მივიღე, ცოტა ხნის მერე ჩემი ცხოვრება შეიცვალა. იმ

ქართველმა ექიმმა ოქროს სადნობ საამქროში მოახერხა ჩემი გადაყვანა. ათი ათასი
კაცის ნაშრომი ბოლოს იქ იყრიდა თავს. კვირაში ოთხჯერ გამდნარი ოქრო მარტენის
ღუმლიდან ვიწრო ღარებით ყალიბებისაკენ მიედინებოდა. ორი ხნიერი ჩეკისტი
ოქროს ზოდებს წონიდა და სპეციალური ხელსაწყოთი ნომრავდა. მერე იმ ნომრებს
სამ სხვადასხვა ჟურნალში ატარებდნენ, ჟურნალებს მწვანე ფერის მუყაოს ყდები
ჰქონდა. მე და კიდევ ერთ პატიმარს ჯერ კიდევ თბილი ზოდები პატარა ურიკებით
შესაფუთ საამქროში გადაგვქონდა და იქ, სხვა ჩეკისტებთან ერთად, რკინის
სპეციალურ ყუთებში ვალაგებდით, თითო ყუთში ას ოთხმოცი კილო ეტეოდა.
მთელი დღის განმავლობაში სულ ხუთი საათი ვიყავი საქმით დაკავებული, სხვა
დროს ვიჯექი ღუმელთან თბილად და ბიბლიოთეკიდან გამოტანილ წიგნებს
ვკითხულობდი, ანდა დერეფანში, ღია ფანჯარასთან ვიდექი, ვეწეოდი სიგარეტს და
ნაცრისფერ გორაკებს გავყურებდი.
დღეში ორჯერ პატარა ორთქლმავლები ბანაკისაკენ ქვიშითა და მიწით სავსე ღია

ვაგონებს მოათრევდნენ. პატიმრები ვაგონებს ნიჩბებით ცლიდნენ და ურიკებით
კონვეიერებისაკენ ეზიდებოდნენ. ძალიან გრძელი კონვეიერები იყო, რელსებთან
ახლოს იწყებოდა და უზარმაზარ შენობაში თავდებოდა. იქ სპეციალური
დანადგარებით მიწასა და ქვიშას ახარისხებდნენ და რეცხავდნენ.
ქარხანაში ორი ათასზე მეტი პატიმარი მუშაობდა, თავზე ჯარისკაცები და

ინჟინრები ადგნენ, მაგრამ ზოგიერთი მათგანი მაინც ახერხებდა ოქროს ნამცეცების
მოპარვას. ისეთებიც იყვნენ, ორას გრამამდე ოქროს ქვიშა რომ ჰქონდათ
გადამალული.
ერთ გრამ ოქროში ხუთ გრამ ჩაის იძლეოდნენ. სიგარეტის ღერებიც შეგეძლო
გეყიდა, მაგრამ ყველაზე ძვირად პორნოგრაფიული სურათები და მსახიობი ქალების
ფოტოები ფასობდა. მახსოვს, ერთმა ყირგიზმა მერილინ მონროს ფოტო
ორმოცდაათ გრამ ოქროდ მიჰყიდა ერთ აზერბაიჯანელს.
მაშინ გამიჩნდა იდეა და რვეულის ფურცლებზე პორნოგრაფიული ნახატების

ხატვა დავიწყე. ხელი თანდათან გავიწაფე და უკეთ და უკეთ გამომდიოდა. ბოლოს
ერთ ნახატში ერთ გრამ ოქროს ვიღებდი და შემოსავალი გამიჩნდა. ერთხელ ბრიჯიტ
ბარდოს სურათი ვიქირავე ორი საათით, სამი გრამი ოქრო გადავიხადე, დავიდე წინ
და დავხატე. ძალიან კარგი ნახატი გამოვიდა, ყველას მოეწონა, ბრიჯიტ ბარდოს რომ
ენახა, ალბათ ისიც კმაყოფილი დარჩებოდა. თორმეტ გრამ ოქროდ გავყიდე.
20
ბიბლიოთეკას ერთი ჭაღარა ჩეჩენი განაგებდა, კეთილი და ზრდილობიანი კაცი

იყო. აუარებელი წიგნი ჰქონდა წაკითხული და წიგნების შერჩევაში მეხმარებოდა.
სანამ დაიჭერდნენ, ჩეჩნეთის რომელიღაც პატარა ქალაქში ბიბლიოთეკის გამგე
ყოფილა. იქ ერთ ღამეს კომუნისტური პარტიის რეგიონალური კომიტეტის შენობას
ცეცხლი გაუჩნდა და დაიწვა. — იცოდნენ, კომუნისტები რომ არ მომდიოდა თვალში
და ადგნენ და მე დამაბრალეს, შენ დაწვიო! ბოლომდე უარზე ვიდექი, მაგრამ არ
გამივიდაო. — ცრუმოწმეებიც გამონახეს და თავიდან თურმე დახვრეტას უპირებდნენ,
მაგრამ ბოლოს დახვრეტა თხუთმეტი წლის პატიმრობით შეუცვალეს და აქეთ უკრეს
თავი. — დარწმუნებული ვარ, თვითონ ჩეკისტებმა დაწვეს და მერე როგორც
აწყობდათ, ისე გამოიძიეს. სამაგიეროდ, ზოგი სერიოზულად დაწინაურდა, ზოგი კი
ორდენებით დააჯილდოვესო.
— მეც ტყუილა ვზივარ-მეთქი, — მოვუყევი ჩემი ამბავი, არაფერი დამიმალავს.

როცა მსგავსი ბედის ადამიანები ხვდებიან ერთმანეთს, ეჩვენებათ, რომ უკეთ ესმით
ერთმანეთის და მათ შორის ადვილად მყარდება თბილი ურთიერთობა. თითქმის
დავმეგობრდით.
ერთხელ, წაკითხული წიგნი ჩასაბარებლად რომ მივიტანე, მარტო დამხვდა, ჩაით

გამიმასპინძლდა და საუბრის დროს იმ ქართველი ექიმის შესახებ მართლა უცნაური
ამბავი გაიხსენა: — შარშან ახლად მიღებულ ჟურნალებს შორის სქელი კონვერტი
აღმოვაჩინე, ლუქიანი ბეჭედი ერტყა, ბანაკის კომენდანტის სახელზე იყო მოსული. აქ
ფოსტა ერთ ლოთ სერჟანტს აბარია, რამდენჯერაც დამინახავს, იმდენჯერ დედას
მაგინებს, საზიზღარი ვინმეა. ვიცოდი, ასეთ შეცდომას არ აპატიებდნენ და გამიხარდა.
მივედი კომენდატურაში, მაგრამ კომენდანტის მდივანი მისაღებში არ დამხვდა,
გასული იყო. მაშინ გადავწყვიტე, პირადად მენახა კომენდანტი და გადამეცა
კონვერტი. კარი ოდნავ შევაღე თუ არა, გინება შემომესმა და გავჩერდი. მერე
ფრთხილად შევიხედე და თვალებს არ დავუჯერე, ის ქართველი ექიმი აგინებდა
კომენდანტს, გასაცოდავებული კომენდანტი დამფრთხალი მისჩერებოდა. შეგიძლია,
ასეთი რამე წარმოიდგინო? ასე იყო. მოვტრიალდი და წამოვედი, თან გული შიშით
მიკანკალებდა, ვაითუ შემამჩნიეს-მეთქი. შურისძიებაზე აღარც მიფიქრია, ის კონვერტი
სერჟანტს მივუტანე და დავუგდე მაგიდაზე.
ძნელი დასაჯერებელი იყო, რაც მოვისმინე!
— არ ვიცი, რაშია საქმე, მაგრამ ერთი რამე ცხადია, ეგ უბრალო პატიმარი

ნამდვილად არააო.
— კარგი, ძმაო, არაფერი გითქვამს და მეც არაფერი გამიგია-მეთქი.
ამასობაში ჩემი იქ მიყვანის დღიდან ერთი წელი გავიდა და ერთ საღამოს ერთი
აყლაყუდა სანიტარი შემოვიდა ბარაკში, დამადგა თავზე და მეუბნება, —
საავადმყოფოში უნდა წამომყვე, ის ქართველი ექიმი გიბარებსო.
ნეტა რა უნდა-მეთქი? — გავიფიქრე.
რომ მივედი, წამოდგა და ხელი ჩამომართვა, — როგორა ხარო?
— ვარ რა-მეთქი.
რადიო ჰქონდა ჩართული. ფეხბურთის მატჩის მსვლელობას გადმოსცემდნენ. —

თბილისის „დინამო“ ეთამაშება ერევნის „არარატსო“, — მითხრა.
ფეხბურთი სულაც არ მაინტერესებდა, მაგრამ რა მექნა, ვიჯექი და ვუსმენდი.
ბოლოს თბილისის „დინამომ“ ხუთით ნული მოიგო და ორივენი კმაყოფილები
დავრჩით. მერე ერთი პაკეტი ჩაი მაჩუქა და ასეთი რამე შემომთავაზა, — იქნებ აქ
გადმოხვიდე სანიტრად, ადგილი გათავისუფლდაო.
ვითომ ჩემი ნება იყო დარჩენა ან სხვაგან გადასვლა.
— სანიტრობის რომ არაფერი გამეგება-მეთქი?
გაეცინა, — რთული მანდ არაფერიაო.
— კარგი, როგორც იტყვი-მეთქი.
ასე გავხდი სანიტარი.
საავადმყოფოს ორსართულიანი, გრძელი შენობა ბანაკის შუაგულში,

კომენდანტურიდან სულ რაღაც ასი მეტრის დაშორებით იდგა. ორას კაცზე იყო
გათვლილი და ხშირად ისე იყო გადატვირთული, საწოლები რომ არ ჰყოფნიდათ,
ავადმყოფებს დერეფნებში, იატაკზე უშლიდნენ ქვეშაგებელს. ზოგს გული აწუხებდა,
ზოგს — ღვიძლი, ზოგი მოწამლული იყო. ბევრი იყო ავად ფილტვების ანთებით.
პირველ სართულზე, ქირურგიულ განყოფილებაში, ორი პატიმარი ექიმი

საქმიანობდა. ქარხანაში და კარიერებზე ხშირად ხდებოდა უბედური შემთხვევები და
საქმე არ აკლდათ. ჭლექით დაავადებულებისათვის ცალკე იყო პალატა
გამოყოფილი. სიკვდილიანობაც მაღალი იყო, თვეში ათი კაცი მაინც კვდებოდა.
საავადმყოფოს უკანა მხარეს პატარა თავლა ჰქონდა მიშენებული. თავლაში

ძველი ფორანი იდგა და ჭაკი ცხენი დააბოტებდა თავისუფლად, არ აბამდნენ. ჭაკს
მონიკა ერქვა და ფერშლები და სანიტრები სხვა პატიმრებს ახლოს არ აკარებდნენ.
კედელთან რკინის დიდი კასრი ჰქონდათ სანახევროდ მიწაში ჩამარხული, უფრო
მოხერხებულად რომ მისდგომოდნენ და დღეში სულ ცოტა ათჯერ მაინც ჟიმავდნენ.
ამ საქმეს ისე იყო ცხენი შეჩვეული, რომ დაგინახავდა თუ არა თავლაში

შემოსულს, მიდიოდა და თავისით დგებოდა კასრის წინ. თავლა, მონიკა და ფორანი
ერთ აყლაყუდა სანიტარს ებარა. ის სანიტარი ეროვნებით პოლონელი იყო. მე იმ
პოლონელის თანაშემწედ გამამწესეს.
ჩემამდე იქ ერთი უკრაინელი მუშაობდა, მაგრამ ერთ დღეს გული ცუდად გაუხდა
და მოკვდა. არადა, თურმე სულ ორი კვირა უკლდა გათავისუფლებამდე. — ძალიან
კარგი ადამიანი იყო, მისმა სიკვდილმა გული დამწყვიტაო, — მითხრა ექიმმა.
მთელი სამედიცინო პერსონალი, მზარეულების ჩათვლით, დაახლოებით

ორმოცი კაცი, ძირითადად პატიმრებისაგან შედგებოდა. იქ იყო სახელმწიფოს მიერ
დანიშნული მთავარი ექიმი, სამხედრო წოდებით მაიორი. იჯდა თავის კაბინეტში და
მთელი დღის განმავლობაში წყალში გარეულ სპირტს სვამდა, საღამოს გალეშილი
მთვრალი ჩაჯდებოდა მანქანაში და მძღოლს ბანაკის ახლოს დასახლებისაკენ
მიჰყავდა, სადაც ცოლ-შვილთან ერთად ცხოვრობდა. საავადმყოფოს რეალურად
ქართველი ექიმი განაგებდა, მისი სიტყვა კანონი იყო.
მე და იმ პოლონელს კვირაში ორჯერ ნაგავი გაგვქონდა ფორნით ბანაკის გარეთ

და სანაგვეზე ვყრიდით. მკვდრები ჩაგვქონდა მორგში, სიგრძეში ვზომავდით და
სადურგლო სახელოსნოში ზომების მიხედვით კუბოებს ვუკვეთდით. მერე იმ კუბოებში
ჩავასვენებდით და დასამარხავად სასაფლაოს გზას გავუყენებდით. ეს იყო
ძირითადად ჩვენი საქმიანობა, ასე ჩანდა გარედან, უცხო თვალისათვის, მაგრამ
სინამდვილეში სულ სხვა რამ ხდებოდა.
ის პოლონელი სიტყვაძუნწი კაცი იყო და სულ მოღუშული დადიოდა. რომ გაიგო,

რატომ ვიჯექი, რაღაც უცნაურად, მჟავედ გაეცინა.
არ მესიამოვნა, — რა მოხდა-მეთქი?
— მეც ჩემი მეგობრის გამო ვზივარო.
ჩავფიქრდი, — ის უკრაინელი რატომ იჯდა-მეთქი?
— ისიც თავისი მეგობრის გამოო.
მივხვდი, ექიმი ისეთ ხალხს არჩევდა, მისი აზრით, ერთგულების უნარით რომ
გამოირჩეოდნენ.
თეთრი ხალათი რომ ჩავიცვი, მეორე საღამოს თავისთან დამიბარა კაბინეტში და

ლაპარაკი ამ სიტყვებით დაიწყო, — კომენდანტი ძალიან დიდხანს ყოყმანობდა, სანამ
ამ საქმეზე დამთანხმდებოდაო. — მთელი საათი მელაპარაკა და ბოლოს ასე
დაამთავრა, — აქედან რომ გახვალ, გარეთ ერთი მილიონი მანეთი დაგხვდება, ასე
ყველას არ უმართლებს, მაგრამ ღირსი ხარ, რადგან იმ ადამიანების რიცხვს ეკუთვნი,
მეგობრობის ფასი რომ იციან. ამიტომ გენდობი და მინდა, შენც გჯეროდეს ჩემიო. —
ადგა და ხელი გამომიწოდა, მეც ჩამოვართვი, რა მექნა, სხვა გზა არ მქონდა.
ახლა მოკლედ გეტყვით, რაში იყო საქმე: კვირაში ორჯერ, სამშაბათსა და შაბათს,
მე და ის პოლონელი საღამოს ხუთი საათისათვის ფორნით გავივლიდით
საკონტროლო-გამშვებ პუნქტს და სასაფლაოსაკენ გავუყვებოდით. თან ჯარისკაცი
გვახლდა, იჯდა კუბოზე და მუხლებზე შაშხანა ედო. სასაფლაო ბანაკის მთავარი
ჭიშკრიდან შვიდი კილომეტრით იყო დაშორებული, თავისუფალ ზონაში
მდებარეობდა, იქ ყველას შეეძლო მისვლა.
ამოვთხრიდით მიწას, დავმარხავდით მიცვალებულს და ვბრუნდებოდით უკან.

ბანაკს რომ მივაღწევდით, უკვე გვიანი იყო. ჯარისკაცი საკონტროლო-გამშვებ პუნქტში
რჩებოდა, ჩვენ ვაგრძელებდით გზას, გავცდებოდით აბანოს, კლუბს, გადავივლიდით
ლიანდაგებს და ქარხნის შენობის ყრუ კედელს გავუყვებოდით. მერე უკან
მოვიტოვებდით რკინის მაღალ ღობეს და მარცხნივ შევუხვევდით. იქ საყარაულოს
პატარა შენობა იდგა. შენობასა და ნარჩენების უზარმაზარ გორებს შორის გზა ისე
ვიწროვდებოდა, ფორანი ზოგჯერ შენობის შელესილ კედელს ედებოდა.
იმ კედლის იქით, ჩაბნელებულ ოთახში, ქარხნის დაცვის უფროსი, წოდებით
კაპიტანი, იდგა ფანჯარასთან და გველოდებოდა. ფორნის ბორბლების რახრახს რომ
გაიგონებდა და გამოვჩნდებოდით, გამოაღებდა ფანჯარას და ოქროს ქვიშით სავსე
ბრეზენტის პატარა ტომრებს ფორანზე გადმოყრიდა. ტომრებს თავი რბილი
მავთულით ჰქონდა მოკრული და ფიცრებზე დაცემისას გამოცემული ხმები რატომღაც
მამაჩემის ამოოხვრას მახსენებდა. ასე ხდებოდა ყოველ სამშაბათსა და შაბათს,
კვირაში ორჯერ.
საყარაულოდან თავლამდე კილომეტრზე მეტი იყო გასავლელი. ზემოთ უკვე

გითხარით, თავლა საავადმყოფოს შენობაზე იყო მიდგმული. შევიყვანდით ფორანს
შიგნით, მონიკას გამოვხსნიდით, ავიღებდით ოქროს ქვიშით სავსე პატარა ტომრებს
და რკინის ჟანგიან კარს მივადგებოდით. კარი თავლიდან მორგში გადიოდა.
მივაბრახუნებდით და ცოტა ხნის მერე ის ქართველი ექიმი გააღებდა. ხელები
ყოველთვის სისხლიანი ჰქონდა, გვამებს კვეთდა და შიგნეულისაგან
ათავისუფლებდა. ჩვენ ტომრებს მაგიდაზე ვალაგებდით, ის აწონიდა და რაოდენობას
ბლოკნოტში იწერდა. რაოდენობა ყოველთვის არ იყო ერთნაირი, ხან ოც
კილოგრამს აჭარბებდა, ხან ნაკლები იყო.
აწონას რომ მორჩებოდა, ოქროს ქვიშით სავსე ტომრებს გვამში ჩაალაგებდა და

ამოკერავდა. ისე ოსტატურად კერავდა, ჭრილობას ძლივს შეამჩნევდი. ჩვენ გვამს
ვაცმევდით და კუბოში ვდებდით. მერე ველოდებოდით, როდის დადგებოდა
მომდევნო სამშაბათი ან შაბათი საღამო, მიგვქონდა სასაფლაოზე და ვმარხავდით.
კაპიტანი ქარხნიდან კვირაში საშუალოდ ორმოცი კილოგრამი ოქროს ქვიშის

გამოტანას ახერხებდა, ეს თვეში ას სამოცი კილოგრამი იყო. იმ პოლონელისაგან
ვიცოდი, რომ ეს საქმიანობა ჩემ გამოჩენამდე ორი წლით ადრე დაიწყეს და იმ
დროისათვის თითქმის ოთხი ტონა ოქროს ქვიშა ჰქონდათ მოპარული.
სასაფლაოდან ოქროს ქვიშა ექიმის ერთგულ ხალხს მიჰქონდა. ვინ იყო ის

ხალხი, ან სად მიჰქონდათ ის ოქრო და რა ხდებოდა მერე, ამის შესახებ არც მაშინ
ვიცოდი რამე და არც მერე არასოდეს გამიგია არაფერი.
მაშინ, საიდუმლო რომ გამანდო, იმ ექიმმა მითხრა, — მალე სასჯელის ვადა

მიმთავრდება, მაგრამ არსად არ წავალ, აქ დავრჩები. ოფიციალურად დავიწყებ
ექიმად მუშაობას. ხუთი წლის შემდეგ კომენდანტი პენსიაზე გადის და დავხურავთ ამ
საქმეს, მანამდე კი უნდა ვიმუშაოთ. შენ რომ გათავისუფლდები, მერეც დამჭირდები,
მე ვიცი ერთგულების ფასი, ფული არასოდეს მოგაკლდება, ასე რომ, სიცოცხლის
ბოლომდე მეგობრები უნდა ვიყოთო.
ბოლოს გამაფრთხილა: — აქ არის უშიშროების განყოფილება, ის განყოფილება

კომენდანტს არ ექვემდებარება, იქ კაკებეს ოფიცრები მსახურობენ, ისინი არ ჩანან,
მაგრამ ყველას და ყველაფერს აკონტროლებენ, ყველგანა ჰყავთ თავიანთი
ინფორმატორები, თან კომენდანტი და რეჟიმის უფროსი ერთმანეთს მტრობენ, ასე
რომ, შეცდომის უფლება არა გვაქვს, შეცდომა დაღუპვას ნიშნავს, ძალიან
ფრთხილად უნდა ვიყოთო.
21
მანუშაკასა და ხაიმას გარდა, ერთი წერილი ბრუტიანმა თამაზამაც მომწერა:
მუშაობა დავიწყე, თბილისი-როსტოვის მატარებელზე გამცილებლის თანაშემწე

ვარო. ნუგზარა შველიძემ მთიელი გოგო მოიყვანა ცოლად, მაგრამ სამი დღის მერე
იმ გოგოს ძმებმა მოაკითხეს, ნუგზარას ცხვირი გაუტეხეს და ის გოგო უკან წაიყვანეს.
უბანში დიდი ხანია, არაფერი საინტერესო არ მომხდარა და ამ ამბავმა ხალხი ცოტათი
გამოაცოცხლაო. ვალოდა ხომ გახსოვს, პურის მანქანაზე რომ მუშაობდა
ექსპედიტორად? გამოჩნდა ისევ და ახლა მაყვალასთან ცხოვრობს თქვენს ძველ
ბინაში, ამბობენ, ხელი მოაწერესო. ცეპიონა ბარათაშვილმა და ჟორიკა მომჯიანმა
რომ გაიგეს, შენთვის წერილის მოწერას ვაპირებდი, მითხრეს, ჩვენგან მოკითხვა
შეუთვალეო. — მერე ტროკადერო ახსენა. — ეტყობა, სერიოზული ფულის შოვნა
დაიწყო, ბოლო მარკის „ვოლგა“ ჰყავს, ხაიმას გვერდიდან არ იშორებს, ერთად
ჩალიჩობენ. ახლა ხაიმაზე კარგი ტანსაცმელი უბანში არავის არ აცვია, მშვენივრად
გამოიყურება, მაგრამ ხმები დადის, რომ ებრაელების გაშვებას აპირებენ ისრაელში
და თუ ეს მართალია, ეგ ალბათ აქ აღარ გაჩერდება. აქ რა ჯანდაბა უნდა, ადგება და
დაგაზავსო.
თვითონ ხაიმას ამის შესახებ არაფერი მოუწერია. მისი პირველი და მეორე

წერილი ერთმანეთისაგან თითქმის არ განსხვავდებოდა, მწერდა: კარგადა ვარ,
როგორც დროს გამოვნახავ, აუცილებლად ჩამოვალ და გნახავო. მამაშენიც
კარგადაა, ზის თავის სახელოსნოში და ჯღანებს აკერებსო. მანუშაკაც კარგადაა,
მაგრამ ეგ თავის ამბებს ალბათ თვითონ მოგწერსო.
მანუშაკა ისევ თავისი ოჯახის გაჭირვებაზე წუხდა: ეზოში კომბოსტო დავრგეთ,

მაგრამ არ იხარაო. საბავშვო ბაღში ახალი დირექტორი დანიშნეს, დედაჩემის
მაგივრად მე ამიყვანა სამსახურში, ასე რომ, ახლა ხელფასს მე ვიღებ, მაგრამ ბოლო
კაპიკამდის დედაჩემს ვაბარებ, ხურდასაც არ ვიტოვებო. მამაშენს ჩემი და დედაჩემის
ფეხსაცმელები მივუტანე შესაკეთებლად, შეაკეთა და ფული არ გამომართვაო. —
გამიკვირდა და მესიამოვნა. — მე სულ შენზე ვფიქრობ, მიყვარხარ, მესიზმრები, ნეტა
როდის გათენდება ის დღე, როცა გნახავო. — და ბოლოს ისევ, — გელოდები!
გელოდები! გელოდებიო!
იმ წერილების წაკითხვა ტკივილსა და სიხარულს მგვრიდა, ბევრს ნიშნავდა

ჩემთვის და კარგახანს ვიყავი ეიფორიაში, მაგრამ მესამეჯერ რომ გადმომცეს
შტამპებით აჭრელებული კონვერტები, მაშინ განცდილი მღელვარება არ ვიცი რას
შევადარო, ის წუთები დღემდე მახსოვს. ორივენი, მანუშაკაც და ხაიმაც, ერთსა და
იმავე ამბავს მატყობინებდნენ, — დედაშენი გამოჩნდა და ახლა მამაშენთან ერთად
ცხოვრობს სხვენზე, საკუჭნაოშიო. — თითქოს დიდი ხნის წინ, ბევრი სიზმრის იქით,
ბავშვობაში ჩამარხული ტკივილი და დარდები გაცოცხლდნენ და თვალებზე
ცრემლები მომადგა. ბოლოს, ასე თუ ისე, რომ დავმშვიდდი, კარგ განწყობაზე
დავდექი, — ძალიანაც კარგი თუ გამოჩნდა-მეთქი.
22
ამასობაში დღე დღეს მისდევდა და კვირა — კვირას. საჭმელი და სიგარეტი არ

მაკლდა, იმ პირობებისათვის საუკეთესო, თბილი ტანსაცმელი მეცვა. პატიმრები
მორიდებითა და პატივისცემით მექცეოდნენ, ერთი დღე სამად მეთვლებოდა, რომ
გავთავისუფლდებოდი, გარეთ ერთი მილიონი ფული უნდა დამხვედროდა, თითქოს
ყველაფერი კარგად იყო, მაგრამ მაინც ვერ ვიყავი ხასიათზე.
ერთ საღამოს, მოულოდნელად, იმ პოლონელმა ასეთი რამე მკითხა: — შენ

გჯერა, რომ იმ ერთ მილიონს მართლა მიიღებო? — თავლიდან ბარაკებისაკენ
მივდიოდით დასაძინებლად.
ეჭვი შემეპარა, — იმ ექიმის დავალებით ხომ არ მცდის-მეთქი? — და დავიძაბე.
— გაიგე, რა გკითხეო?
— შენ რა იცი, მე რა უნდა მივიღო-მეთქი?
— ვიცი, მეც ერთ მილიონს დამპირდაო.
— თუ დაგპირდა, ალბათ მიიღებ-მეთქი.
— არა მგონია, ვერც შენ და ვერც მე ვერაფერს ვერ მივიღებ-თო.
ის თქვა, რასაც მეც ვფიქრობდი, მაგრამ მაინც ვერ ვენდე, — შენი არ ვიცი და მე
ალბათ მივიღებ-მეთქი.
— იმ უკრაინელსაც ასე ეგონა, ვის მაგივრადაც ახლა შენ მუშაობ, სულელი კაცი
იყოო.
— იმას გული გაუსკდა და მოკვდა, რა იცი, მიიღებდა თუ არა თავის მილიონს-

მეთქი.
— ის მოწამლეს, ჩვენი გასვლის დრო რომ მოვა, ჩვენც იგივე გველოდება,

აქედან ცოცხალს არავინ გაგვიშვებსო.
— რატომ ფიქრობ, რომ მოწამლეს-მეთქი?
— სანამ დავმარხავდი, პირის ღრუში ჩავხედე, სასა და ენა ერთნაირად

გალურჯებული ჰქონდა, ასეთი სილურჯე მოწამვლის შედეგად რჩებაო.
— იქნებ ცდები-მეთქი?
— არა, არ ვცდები, ასეთ რამეში კარგად ვერკვევი, ოღონდ ამის შესახებ იმ ექიმმა
არაფერი იცისო.
იმ ღამეს მეტი არაფერი გვითქვამს, სხვადასხვა ბარაკში ვცხოვრობდით და

დავშორდით ერთმანეთს.
დილით საუზმის დროს რომ ვნახე — სანიტრები ერთად ვსაუზმობდით —

მინდოდა, დავლაპარაკებოდი, მაგრამ ისე შემომიღრინა, გაკვირვებული დავრჩი და
დავანებე თავი. საუზმეს რომ მოვრჩით და თავლისაკენ გავუდექით გზას, მაშინ
მითხრა: — ჯობია, მე და შენ ერთმანეთი არ მოგვწონდესო.
— იმიტომ, რომ აქედან უნდა გავიქცეთ, მაგრამ სანამდე გავიქცევით, არავის

არაფერში ეჭვი არ უნდა შეეპაროს. ეგ კი არა და, ცუდი არ იქნება, სხვების
დასანახავად, ერთხელ მაინც მუშტებით თუ ვიჩხუბებთო.
ჩემზე მაღალი და ღონიერი იყო.
— ეგ ჩხუბი რა საჭიროა-მეთქი?
— საქმისათვის აჯობებს, იმ ექიმს ბოროტი და საშიში ჭკუა აქვს, მაგისი მოტყუება

არც ისე ადვილია, ამიტომ რაც შეიძლება ფრთხილად უნდა ვიყოთო.
ჩავფიქრდი, — იქნებ უშიშროების ოფიცრები ვნახოთ და ჩავუშვათ-მეთქი?
სახე მოეღრუბლა, — მე კაცი ვარ, ძმაო, არ მინდა მაგათთან საქმის დაჭერა, —

შეიგინა, — ერთი მაგათი დედაც... — მერე ზიზღით შემომხედა, — არც შენ არ
გირჩევო.
თავი უხერხულად ვიგრძენი, მაგრამ არაფერი ვთქვი.
— მოწმედ გამოგიყვანენ სასამართლოზე, მერე რას აპირებ? ის ექიმი მარტო

არაა, ასეთი საქმის გაფუჭებას არ გაპატიებენ, აქედან რომ გახვალ, დასახლებამდეც
ვერ მიაღწევ, დაგბრიდავენო.
ამ დროს ის ექიმი მე და პოლონელს ძმებს გვეძახდა. საუბრის დროს ისეთი

გულწრფელი ჩანდა, ძნელი იყო, მისდამი კეთილად არ განწყობილიყავი. სულ
უბრალო სიტუაციაში შეეძლო მოულოდნელად რაღაც განსაკუთრებულად
სასაცილოს აღმოჩენა. გაიცინებდა და შენც კარგ გუნებაზე დაგაყენებდა. აუარებელი
ანეკდოტი იცოდა და ძალიან კარგად ჰყვებოდა. ხშირად ჩვენთან ერთად ჭამდა და
ყველას ამხიარულებდა. თითქოს თავმდაბალი კაცის შთაბეჭდილებას ტოვებდა,
მაგრამ რაღაცა ჰქონდა ისეთი, იმის იქით რომ ვერ გადააბიჯებდი, უფრო ახლოს ვერ
მიხვიდოდი, არ მოგინდებოდა.
პოლონელის ვარაუდით, სულ ცოტა ერთი წელი მაინც არაფერი გვემუქრებოდა.

ეს საკმარისი დრო იყო იმისათვის, რომ კარგად მოვმზადებულიყავით გასაქცევად და
შევუდექით საქმეს. ბრეზენტის ტომრებიდან ოქროს ქვიშის მოპარვა დავიწყეთ, თითო
ტომრიდან ორმოცდაათ გრამს ვიპარავდით, ამ საქმეს სულ ორ წუთს ვანდომებდით.
სანამ ფორანი თავლაში შევიდოდა, პოლონელი ჩამოხტებოდა, წინ წავიდოდა და
იქაურობას დაზვერავდა, მერე მორგის კარს მიადებდა ყურს და გაირინდებოდა.
ამასობაში მე ტომრებიდან თვალის ზომით ას გრამ ოქროს ქვიშას კონსერვის

ქილაში ჩავყრიდი, კონსერვის ქილას თივის შეკვრაში ჩავმალავდი, მერე ტომრებს
ისევ მავთულით მოვუკრავდი თავს და მივაბრახუნებდით ჟანგიან კარზე.
ყველაფერი რომ მორჩებოდა, გამოვემშვიდობებოდით ექიმს, ის დაკეტავდა

კარს და საავადმყოფოს შენობაში ადიოდა, იქ იძინებდა. ჩვენ ვიდექით თავლის
შემოსასვლელთან და კედლის ჭუჭრუტანებიდან მეორე სართულის ფანჯრებისაკენ
ვიყურებოდით. გამოჩნდებოდა ექიმი, გაივლიდა დერეფანს და შევბრუნდებოდით
უკან. გავიყოფდით ოქროს, მე ჩემს წილს კონსერვის ქილებში ვინახავდი, ის — მინის
ბოთლში, ჩავმარხავდით კედლის ძირში და იქაურობას ვტოვებდით.
ისე გვეჭირა თავი, სანიტრებიდან ბევრს სჯეროდა, რომ მართლა გვძულდა

ერთმანეთი.
პირველად ჩხუბი სასაფლაოზე მოგვივიდა. მე მიწას ვთხრიდი, ის კი იჯდა და

სიგარეტს ეწეოდა. თავიდან ჭირდა, სანამ გაყინულ ზედაპირს მოვაშორებდით,
თორემ მერე ქვიშიან ნიადაგს ბარი ადვილად ერეოდა. მორჩა სიგარეტის მოწევას,
მაგრამ წამოდგომა არც უფიქრია, უკან გადაიწია, მიეყუდა ფორნის ბორბალს და
თვალები დახუჭა.
— ასე არ გამოვა-მეთქი, — დავუძახე.
ხმა არ გამცა. მუშაობით არც ადრე იკლავდა თავს, მე რომ საქმეს შევუდგებოდი,
მერე მომეშველებოდა ხოლმე, მაგრამ ახლა საერთოდ არ აპირებდა ხელის
განძრევას.
გადავაგდე ბარი, მივედი და გვერდით მივუჯექი. მაცალა, სანამ სიგარეტს

მოვწევდი, მერე მითხრა: — რას დამჯდარხარ, მიდი, იმუშავეო.
— შენ მაგივრად არ ვაპირებ მუშაობას-მეთქი.
ის ჯარისკაცი შეწუხდა, — საქმეს მიხედეთ, ასე როგორ შეიძლება, უკან ხომ უნდა
დავბრუნდეთო.
პოლონელმა თავში მწარედ წამომარტყა, — ხომ გაიგე, რა თქვა? ადექიო!
წამოვდექი და მუშტი სახეში გავუქანე. ხომ გითხარით, ჩემზე მაღალი და ღონიერი

რომ იყო, მაგრამ თან თურმე კრივი სცოდნია. ჯარისკაცი ჩვენ ირგვლივ დარბოდა და
ყვიროდა, — გაჩერდითო! — მერე ჰაერში თოფიც გაისროლა, მაგრამ ის
ყურადღებას არ აქცევდა, სანამ ცხვირ-პირი არ გამიერთიანა, თავი არ დამანება, მერე
მივიდა და ნიჩაბი აიღო.
დასისხლიანებული ვიჯექი მიწაზე და ვფიქრობდი, — ისეთ მდგომარეობაში
ვართ, შეიძლება, ეს ყველაფერი მართლა საჭიროა, მაგრამ ასე მაინც არ უნდა
გავემეტებინე, ამას არ შევარჩენ-მეთქი.
მორგში რომ შევედით, ექიმმა მკითხა: — რა დაგემართაო?
— ფორნიდან გადმოვვარდი-მეთქი.
თითქოს დაიჯერა, მაგრამ მეორე დილით კომენდანტისაგან შეიტყო სიმართლე

და მკაცრად გაგვაფრთხილა: — იცოდეთ, ჭკუით იყავით, თორემ ინანებთო!
დავპირდით, რომ მსგავსი არაფერი აღარ განმეორდებოდა, პოლონელმა ხელი

გამომიწოდა და მეც ჩამოვართვი.
— მეგობრები თუ არ იქნებით, იმდენი მაინც უნდა მოახერხოთ, ერთმანეთს პატივი

სცეთ. მაშინ, როცა ხალხი შიმშილით იხოცება, ჩვენ მილიონებს ვშოულობთ,
დაუკვირდით თქვენს მდგომარეობას და შეიშნოვეთო.
შერიგებამ შედეგი არ გამოიღო, პირიქით, პოლონელმა საერთოდ აიღო საქმეზე

ხელი, იჯდა და მიყურებდა, როგორ მასხამდა ოფლი, მარტო ვმუშაობდი. ბოლოს
ვუთხარი, — მგონი, ცოტა ზედმეტი მოგდის-მეთქი.
— ასეა საჭიროო, — მიპასუხა.
მერე მოვილაპარაკეთ და დილით, საუზმის შემდეგ, ეზოში რომ გამოვედით,

ავიღე ქვა, მივეპარე და თავში ვხეთქე. წაიქცა და გონება დაკარგა. სანიტრებმა
მოასულიერეს, ჭრილობა მობანეს და თავი შეუხვიეს.
შუადღისათვის ექიმმა დამიბარა, — სიტყვა რატომ გატეხეო?
— იძულებული გავხდი, მე ვმუშაობ, ეგ ზის და მიყურებს, თან მაგინებს და ცემით

მემუქრება. იცოდე, თუ ასე გააგრძელა, მოვკლავ-მეთქი.
მიყურა, მიყურა და, — კარგი, წადიო. — სიგარეტი არ შემოუთავაზებია, სხვა

დროს ასეთი რამე არ მომხდარა, აუცილებლად ამოიღებდა კოლოფიდან სიგარეტის
ღერს და გამომიწვდიდა.
პოლონელი რომ ვნახე, მარცხენა თვალი მოჭუტა, — მგონი, ცოტა ზედმეტი

მოგივიდაო.
— ბარიბარში ვართ-მეთქი.
ექიმთან შეხვედრით კმაყოფილი იყო, — ძალიან გაბრაზებული დამხვდა, ესე იგი,

ყველაფერი რიგზეაო.
მერე სიტუაცია შეიცვალა, პატიოსნად დაიწყო მუშაობა. თითქმის აღარ

ზარმაცობდა.
ჩვენი გამყოლი ჯარისკაცები ხშირად იცვლებოდნენ. უმეტესობა ზედმიწევნით
იცავდა უსტარს, თოფები მომარჯვებული ჰქონდათ და მარტო ბრძანებებს
იძლეოდნენ. მაგრამ ისეთებიც გამოერეოდნენ, თავისუფლად რომ გრძნობდნენ თავს,
ზურგსაც ისე შეგვაქცევდნენ, ვითომ არაფერი, არ ეშინოდათ, ლაპარაკითაც
ჩვეულებრივად, ადამიანურად დაგელაპარაკებოდნენ. ერთი მათგანი განსაკუთრებით
დაგვიმეგობრდა და პოლონელმა ჩვენი ძმობილი ჯარისკაცი შეარქვა. იმ ჩვენმა
ძმობილმა ერთხელ მთხოვა: — იქნებ მე და ბრიჯიტ ბარდო დაგვხატო ერთადო.
დავხატე, სამხედრო ფორმაში გამოწყობილი როგორ ჟიმავდა შიშველ ბრიჯიტ

ბარდოს, თან ზურგზე შაშხანა ეკიდა. დახედა და აღტაცებული დარჩა, — დიდი
მხატვარი ხარო! — მითხრა.
სასაფლაოსაკენ მიმავალი გზიდან მარცხნივ თუ გადაუხვევდი, პატარა

დასახლებას მიადგებოდი. იქ ძირითადად გეოლოგები და ბანაკის თანამშრომლები,
ოფიცრები და ინჟინრები ცხოვრობდნენ თავიანთი ოჯახებით. იქ იყო პურის ქარხანა,
მედპუნქტი, სკოლა, მაღაზია, კინოთეატრი და სასაუზმე.
თუ ჩვენი ძმობილი ჯარისკაცი გვახლდა, გადავუხვევდით გზიდან, შევიდოდით

დასახლებაში და სასაუზმეში თითო კათხა ლუდს გადავკრავდით. მერე ავიდოდით
ფორანზე და სასაფლაოსაკენ გავუყვებოდით. ამის შესახებ ექიმმა იცოდა, — ხანდახან
დასახლებაში შევივლით და ლუდს დავლევთ, თუ ნებას დაგვრთავ-მეთქი, — ვთხოვე
მე და იმანაც კომენდანტს საშვის ფურცელში ჩააწერინა, — საჭიროების შემთხვევაში
შეუძლიათ, დასახლებაში შეიარონო. საჭიროება განმარტებული არ იყო და ამიტომ
რეალურად სურვილს ნიშნავდა. ფულის პრობლემა არ გვქონდა, ექიმი წვრილმანი
ხარჯებისათვის ყოველ შაბათ საღამოს თუმან-თუმანს გვირიგებდა.
დასახლებაში შაბათობით ბაზრობა იმართებოდა. ადგილობრივი მკვიდრები,

როგორც ეძახდნენ, ჩუქჩები, მოდიოდნენ და მოედანი ირმებში შებმული მარხილებით
ივსებოდა. ყიდდნენ თევზს, ტყავებს, ირმის ხორცს, დაბამბულ ქურთუკებს, ჩექმებს და
სხვა ათას წვრილმანს. ჩუმად ოქროს ქვიშითაც ვაჭრობდნენ. თვითონ ტომრებით
ყიდულობდნენ ქერსა და პურის ფქვილს. გაავსებდნენ მარხილებს და ტოვებდნენ
იქაურობას.
ერთხელ ჩუქჩების ირმებს ჩვენი მონიკა არ მოუვიდათ თვალში და რქებით

დაეტაკნენ. სასაუზმის ფანჯრიდან დავინახეთ, როგორ დაფრთხა მონიკა, გავარდა და
ფორანი გაიყოლა. გამოვცვივდით გარეთ და გამოვუდექით. მიქროდა ფორანი და
ზედ დადებული კუბო იქით-აქეთ ხტუნაობდა. პოლონელს ფეხი დაუცდა და წაიქცა.
კარგა ხნის მერე, მე და ჯარისკაცმა ფორანი უკან რომ მოვაბრუნეთ, მაღაზიასთან
დაგვხვდა, კიბეზე იჯდა, შარვალი მუხლის თავთან გახეული ჰქონდა და წუხდა, —
მუხლი ვიღრძეო.
სინამდვილეში, მონიკა სპეციალურად დააყენა ისე ახლოს ირმებთან, იცოდა, რაც

მოხდებოდა და როგორც იყო, მოახერხა ჯარისკაცისაგან ჩუმად დურბინდის ყიდვა.
ფორანზე რომ ავდიოდით, თვალი ჩამიკრა, — ყველაფერი რიგზეაო. — დურბინდი
ქურთუკის შიგნით, იღლიის ქვეშ ჰქონდა დამალული.
საავადმყოფოს შენობაში, მეორე სართულზე ტუალეტი იყო. ტუალეტში წყლის
ბაკზე თუ აძვრებოდი და სარკმელში გაიხედავდი, პირდაპირ, ასე ასი მეტრის იქით,
კომენდანტის კაბინეტის ფანჯრებს დაინახავდი.
უკვე გითხარით, კაბინეტში, კედელზე, იმ რეგიონის სპეციფიკური,

ძაღლებისათვის განკუთვნილი რუკა რომ ეკიდა. ამის შესახებ პატიმრებმა იცოდნენ.
დურბინდი იმ რუკის შესასწავლად გვჭირდებოდა. ეს იდეა პოლონელს მოუვიდა
თავში.
მე თავიდან ცოტა სკეპტიკურად ვიყავი განწყობილი, მაგრამ ბოლოს

სასიამოვნოდ გაკვირვებული დავრჩი, დურბინდში იმ მანძილიდან სულ პატარა
ასოებიც მშვენივრად ჩანდა და იკითხებოდა.
რუკა პირობითად ათ ნაწილად დავყავი და საქმეს შევუდექი. მიყოლებით, ნაწილ-

ნაწილ, რვეულის ფურცლებზე გადამქონდა: ტბები, მდინარეები, სამანქანო და
სანაოსნო გზები და, რაც ყველაზე მთავარი იყო, საპატრულო-საგუშაგო პუნქტები.
ასეთი პუნქტები რუკაზე წითელი ფერით იყო აღნიშნული. ამისათვის დღეში ორჯერ
ათი-თხუთმეტი წუთით ვიკეტებოდი ტუალეტში. უფრო დიდხანს ვერ გავჩერდებოდი,
ყურადღებას მივიქცევდი. მერე თავლაში მივდიოდი, თივის შეკვრების უკან
ჩავიმალებოდი და ნაჩქარევად გაკეთებული ჩანახატი ახალ, სუფთა ფურცელზე
გადამქონდა.
ისე კარგად გამომდიოდა, კედელზე დაკიდებული ორიგინალისაგან ვერ

განასხვავებდი. პოლონელი ძალიან კმაყოფილი იყო.
ოთხი თვის შემდეგ ჩვენ უკვე ჩვენი რუკა გვქონდა და მარშრუტის განსაზღვრაზე
დავიწყეთ ფიქრი. უახლოეს რკინიგზის სადგურამდე ათას რვაასი კილომეტრი იყო.
იქამდე უნდა მიგვეღწია.
23
ამასობაში, თითქმის კიდევ ერთი წელი გავიდა და ერთ დღეს კომენდატურიდან

ზემდეგმა მომაკითხა, — მნახველები გელოდებიანო!
ხაიმა ყველა წერილში მწერდა, აუცილებლად ჩამოვალო, და — აჰა, ჩამოვიდა-

მეთქი. — ასეთი შეხვედრები მთავარ საკონტროლო გამშვებ პუნქტთან ახლოს,
ერთსართულიან შენობაში იმართებოდა. შენობაში ათი თუ თხუთმეტი ოთახი იყო.
ოთახებში მაგიდა, სკამები და ხის უბრალო საწოლები იდგა. თუ ვინმე მოგაკითხავდა,
დარჩებოდა იქ და ღამეს გაათევდა.
თავქუდმოგლეჯილი გავიქეცი. რომ მივედი, მორიგემ მიმასწავლა ოთახი. შევედი

და გაკვირვებისაგან პირი გავაღე, იქ მამაჩემი დამხვდა ორმოცდაათ წელს მიტანებულ
ქალთან ერთად, მაგიდასთან ისხდნენ, გრძელ სკამზე. ქალმა დამინახა თუ არა, ფეხზე
წამოდგა. მივხვდი, ვინც იყო და კიდევ უფრო დავიბენი. რაც თავი მახსოვდა, ამ
შეხვედრაზე ვოცნებობდი, წესით, თითქოს უნდა გამხარებოდა, მაგრამ უხერხულობის
გარდა, სხვას ვერაფერს ვგრძნობდი. — ნეტა რატომ? რა მემართება-მეთქი?
თვითონ გაღიმება სცადა, მაგრამ არ გამოუვიდა და ნიკაპი აუკანკალდა.

მომიახლოვდა, დაიჩოქა და მუხლებზე მომეხვია, — შვილო, მაპატიე, მაპატიეო, —
და ატირდა. არ ვიცოდი, რა მეთქვა. ხომ არ ვკითხავდი, — ამდენი ხანი სად იყავი-
მეთქი? — ფრთხილად წამოვაყენე, მოთქვამდა, — ოი, როგორი დამნაშავე ვარ შენ
წინაშეო. — მივიყვანე და ისევ სკამზე დავსვი.
მამაჩემი დაბერებული მეჩვენა, — დაკაცებულხარო! — მითხრა. რა უნდა მეთქვა,

ავიჩეჩე მხრები.
დედაჩემმა თვალებიდან ცრემლები ცხვირსახოცით მოიწმინდა და გამიღიმა.

ღიმილი მოუხდა. მამაჩემმა შეხედა და იმასაც გაეღიმა. მერე მითხრა: — ხაიმაც
აპირებდა ჩვენთან ერთად წამოსვლას, მაგრამ წამოსვლის წინ რაღაც მნიშვნელოვანი
საქმე გამოუჩნდა და ვეღარ მოახერხაო.
დედაჩემმა მანუშაკა გაიხსენა, — ძალიან კარგი ადამიანია, ხშირად გვაკითხავსო.

— მივხვდი, ჩემთვის უნდოდა ესიამოვნებინა, იმიტომ შეაქო.
— მაგისი ოჯახის ამბავი ალბათ იცი, — გააგრძელა მამაჩემმა, — პარიკმახერს

ხელების კანკალი რომ დაეწყება, იმის საქმე წასულია, გასაპარსად, აბა, ვინ
დაუჯდებაო.
— შენი საქმეები როგორ მიდის-მეთქი?
— ღმერთის წყალობით, კლიენტები არ მაკლია, ვმუშაობ. დედაშენს ბავშვთა

საავადმყოფოში დაჰპირდნენ ექთნის ადგილს, თუ მიიღეს, ხომ კარგი, არა და,
სხვაგან გამოჩნდება რამე, საჩქარო არაფერია, პურის ფული გვაქვსო.
ახლა, ორივეს ერთად რომ ვუყურებდი, მამაჩემისადმი განსაკუთრებული სითბო

და სიყვარული ვიგრძენი. რამდენი ჯღანი უნდა გაეკერა, ამ სიშორეზე წამოსასვლელი
ფული რომ მოეგროვებინა. ვხვდებოდი, ასე დედაჩემის გამო მოიქცა და ეს
მომწონდა. დედაჩემს გატანჯული სახე ჰქონდა, დამფრთხალი თვალებით
იყურებოდა. ცხადი იყო, იმდენად გაუჭირდა, რომ იძულებული გახდა, ისევ მამაჩემთან
მიბრუნებულიყო და იმანაც მიიღო.
საღამოსათვის სანიტარმა ვედროთი შემწვარი ირმის ხორცი, ტბის თევზი,

მოხარშული კარტოფილი და ბოთლით წყალში გახსნილი სპირტი მოიტანა. — ეს
ყველაფერი ექიმმა გამოგიგზავნა, — მითხრა, — გაიგო, მშობლებმა რომ
მოგაკითხესო.
მამაჩემი კმაყოფილი იყო. — ასეთ საჭმელს გარეთ ბევრი ნატრობს, როგორც

ჩანს, შენ აქ პატივს გცემენ, მაგრამ მიკვირს, როგორ დაიმსახურე ასეთი პატივისცემაო.
— დედაჩემს ეგონა, ბოთლში წყალი ესხა, მერე რომ გაიგო, რაც იყო, თვალები
გაუბრწყინდა, მაგრამ ერთ ჭიქაზე მეტი არ დაულევია. ვჭამდით და ვლაპარაკობდით.
დახურულ ზონაში შემოსვლის უფლება თურმე მოთხოვნიდან ოთხი თვის მერე

დართეს და გამოუდგნენ გზას. გაიხსენეს, როგორ გადადიოდნენ მატარებლიდან
მატარებელში, მერე როგორ გადაუფრინეს გაყინულ ტრამალებს. ორი ღამე ოკეანის
ახლოს, აეროპორტის მოსაცდელ დარბაზში ეძინათ, ქარბუქი იყო და გარეთ ვერ
გამოდიოდნენ. ბანაკამდე გეოლოგების საბარგო მანქანით იმგზავრეს, ისხდნენ
ზემოთ ძარაზე და იყინებოდნენ. ძირითადად დედაჩემი ლაპარაკობდა, — ბევრი
ვიწვალეთ, მაგრამ ახლა კმაყოფილი ვარ, აქ რომ ვზივარ და შენ გიყურებო.
ბოთლი რომ გამოვცალეთ, მამაჩემს უკვე ეყვინთებოდა. დაწვნენ ერთად ხის

საწოლზე, პალტოები გადაიფარეს და თითქმის მაშინვე ჩაეძინათ. მე ვიჯექი სკამზე,
სიგარეტს ვეწეოდი და გული საშინლად მქონდა დამძიმებული, ტირილი მინდოდა,
მაგრამ ვიკავებდი თავს.
მეორე დილით ავუხსენი, ბანაკიდან რომ გავიდოდნენ, სად უნდა

დამლოდებოდნენ, სანამ მე ფორნით გამოვჩნდებოდი. მამაჩემი შეყოყმანდა, — რა
საჭიროა, ხომ გნახეთო? — ვეტყოდი, რას ვაპირებდი, მაგრამ ვერ გავრისკე, არ იყო
გამორიცხული, რომ გვაყურადებდნენ. — ძალიან გთხოვთ, აუცილებლად მოდით,
კიდევ ერთხელ მინდა, გნახოთ-მეთქი.
— კარგი, მოვალთო, — დამპირდა დედაჩემი.
საღამოს, დასახლების გადასახვევს რომ მივუახლოვდით, დავინახე, გზის პირას

იდგნენ და მელოდებოდნენ. ჩვენი ძმობილი ჯარისკაცი გვახლდა, ვუთხარი, — ესენი
ჩემი მშობლები არიან, დაველაპარაკები და დაგეწევით-მეთქი. — დამიქნია თავი და
ჩამოვხტი ფორნიდან.
მამაჩემი გაღიზიანებული დამხვდა, — დაწყევლილი ქვეყანაა, გავიყინეთო.
დედაჩემმა გამიღიმა, არაფერი უთქვამს.
ყოველი შემთხვევისათვის, ფორნისაკენ გავიხედე, მონიკა მძიმე ნაბიჯებით

მიუყვებოდა გზას. ამოვიღე ქურთუკის ჯიბიდან ოქროს ქვიშით სავსე კონსერვის ქილა
და მამაჩემს გავუწოდე. ქილა მარლის ნაჭერში იყო გახვეული.
გამომართვა და დახედა, — ეს რა არისო?
— მაგაში ოქროა.
თვალები გაუფართოვდა.
— ჩანთა გახსენით, კიდევ უნდა მოგცეთ-მეთქი.
ოთხი თუ ხუთი წამი გაოგნებული იდგნენ, მერე დედაჩემმა ჩანთა აიღო და გახსნა.
მე კიდევ ერთხელ გავიხედე ფორნისაკენ და ქილების ჩანთაში ჩალაგება დავიწყე.
ზემოთ უკვე გითხარით, ოქროს ქვიშას კონსერვის ქილებში ვინახავდი, თითოში
ოთხასი გრამი ჩადიოდა. მაშინ ხუთი ქილა წამოვიღე, ეს ჩემი მარაგის ნახევარი იყო.
— რამდენია? — იკითხა მამაჩემმა.
— ორი კილოგრამია-მეთქი.
— ღმერთო ჩემო! — აღმოხდა დედაჩემს და აკანკალებული ხელებით ჩანთა

დაკეტა.
— ერთი ქილა მანუშაკას უნდა მისცეთ, დანარჩენი თქვენია. ბინა იყიდეთ, რაც
გადარჩება, ისე მოიხმარეთ, როგორც გაგიხარდებათ-მეთქი.
მამაჩემს სახე მოეღუშა, — მანუშაკა ჯერ შენი ცოლი არაა, ამ ხნის განმავლობაში
რა მოხდება, კაცმა არ იცის, ამდენი ოქრო რატომ უნდა მივცე? ასეთ სისულელეს
როგორ გავაკეთებო.
— იმიტომ უნდა მისცე, რომ მე ვუგზავნი. ვიცი, ახლა უჭირს მის ოჯახს და მინდა,
დავეხმარო-მეთქი.
დედაჩემი მაშინვე დამეთანხმა, — აუცილებლად გადავცემთ, დამშვიდდი, მაგაზე

არ იდარდოო.
გავაფრთხილე, — წერილებს ხსნიან და კითხულობენ, თუ წერილის მოწერას

დააპირებთ, სიტყვა ოქრო არ ჩაწეროთ, თორემ მეც დამღუპავთ და თქვენც შარს
იშოვით-მეთქი.
— კარგი, არ ჩავწერთო, — ისევ დამეთანხმა დედაჩემი.
— მანუშაკაც გააფრთხილეთ, არც იმან არ ახსენოს ეგ სიტყვა-მეთქი.
დედაჩემი თვალებში შემომყურებდა და ვიტყოდი რამეს თუ არა, მაშინვე თავს

აქნევდა, — აუცილებლად გავაფრთხილებთ, არც ის დაუშვებს შეცდომას და არც ჩვენ,
შენ მაგაზე არ იდარდოო.
— ეს ოქრო ხაიმას მიეცით, გაყიდის და ფულს მოგიტანთ, თორემ თქვენ

შეიძლება, მოგატყუონ ან, კიდევ უარესი, დაგაბეზღონ და მერე რა უნდა ქნათ-მეთქი.
მამაჩემი ისევ ცუდ ხასიათზე იყო, ვერ ინელებდა, ის ერთი ქილა მანუშაკასათვის
რომ უნდა მიეცა. გამომშვიდობებისას მითხრა, — მე მეგონა, შენ აქ წვალობდი,
გაჭირვებაში იყავი. შენ კი თურმე თავს მშვენივრად გრძნობ და ფულსაც შოულობო.
— ისე გამოუვიდა, თითქოს შეშურდა ჩემი. — აი, სულელი კაცი-მეთქი, — გავიფიქრე
და გავბრაზდი.
ბოლოს დაამატა, — კიდევ როდის ჩამოვიდეო?
— მაგის შესახებ შეგატყობინებ, მაგრამ მანუშაკას თუ არ მიეცი ის ერთი ქილა,

ტყუილა ჩამოხვალ-მეთქი. — არ ესიამოვნა, ისევ მოეღუშა სახე.
დედაჩემი ატირდა, — ეს რა ჭკვიანი, ლამაზი და კეთილი ბიჭი გამიჩენიხარ ამ
ქვეყანაზეო.
— ხაიმას ჩემი თხოვნა გადაეცით, მანუშაკასაც დაეხმაროს თავისი წილის

გაყიდვაში-მეთქი.
— აუცილებლად გადავცემთ, აბა, რას ვიზამთო, — დამაიმედა დედაჩემმა.

თვალები პალტოს სახელოთი გაიმშრალა და ჩამეხუტა. მამაჩემმა ხელი გამომიწოდა,
მაგრამ არ ჩამოვართვი, გავტრიალდი და გავუყევი გზას. ორმოცდაათი ნაბიჯი რომ
გავიარე, გავჩერდი და მოვიხედე. დედაჩემი ბევრად წინ იყო, მამაჩემი უკან
მიჰყვებოდა, თან ჩანთას მიათრევდა, მსუქანი კაცი იყო და სიარული უჭირდა.
დასახლებისაკენ მიდიოდნენ.
მერე ბევრჯერ ვინანე, მაშინ მამაჩემს ასე რომ მოვექეცი. მახსოვს, პატარა რომ
ვიყავი, ჩემთვის კარამელის კანფეტებს ყიდულობდა. კვირაობით ხანდახან
ზოოპარკში დავყავდი, იქ მოხარშულ სასისკებს ყიდდნენ. უფრო გემრიელი საჭმელი
თუ არსებობდა ქვეყანაზე, ვერ წარმომედგინა. რომ დავნაყრდებოდით, ჩავუვლიდით
თეთრი დათვების გალიებს, ჩამოჯდებოდა სკამზე და მიყურებდა, როგორ დავრბოდი
აუზის ირგვლივ. აუზში ოქროს თევზები დაცურავდნენ. მიყვარდა იმ თევზების ყურება.
ახლაც ნათლად მიდგას თვალწინ, როგორ ზის სკამზე, ნაცრისფერი კიტელი აცვია,
ღილები ბოლომდე აქვს შეკრული, ზის და ნაღვლიანი თვალებით მომჩერებია.
24
სამი თვის მერე წერილი მივიღე, მამაჩემი მწერდა, — უკან რომ ვბრუნდებოდით,
გვიან ღამით დედაშენი ჩავიდა მატარებლიდან და გაიპარა, შენ რაც გამოგვატანე,
წაიღო და თან ჩემი ორმოცი მანეთი მიაყოლა. ასე რომ, ისევ საკუჭნაოში ვცხოვრობ
და ჯღანებს ვამთელებო. ხაიმამ მგზავრობის შესახებ დეტალურად გამომკითხა
ყველაფერი, ჩამოსვლას აპირებს, რომ ჩამოვა და გნახავს, კარგი იქნება, მეც თუ
გაგახსენდებიო, — ესე იგი, ოქრო გამოატანე ჩემთვისო.
რაც გავიგე, არც გამკვირვებია და არც მწყენია. მამაჩემი მეცოდებოდა, მაგრამ

უცნაური ის იყო, რომ დედაჩემის გამტყუნებაც არ მინდოდა, ისიც მეცოდებოდა.
გამაჩინა, ოთხ წლამდე მზრდიდა, თექვსმეტი წლის შემდეგ ერთხელ მნახა, გამოვიდა
ისე, რომ ამ ყველაფრისათვის ორი კილოგრამი ოქრო მიიღო და სამუდამოდ გაქრა.
კარგი იქნებოდა, იმ ოქროს თუ ჭკვიანურად მოიხმარდა და უზრუნველი სიბერე
ექნებოდა. — ალალი იყოს-მეთქი, — გავიფიქრე.
იმ წერილის მიღებიდან ერთი კვირის შემდეგ ბანაკის მთავარ შესასვლელს

პატიმრების სამასკაციანი კოლონა მოაყენეს. ასეთი რამე თითქმის ყოველ ოთხ თვეში
ერთხელ ხდებოდა, მაგრამ მაშინ ორი დღის მერე ჩვენთან საავადმყოფოში ახალი
სანიტარი გამოჩნდა. პირველად ეზოში დავინახე, ის და ქართველი ექიმი
სამრეცხაოსაკენ მიდიოდნენ და ისე მეგობრულად საუბრობდნენ, ახლად
გაცნობილებს ნამდვილად არ ჰგავდნენ.
შუადღისას თავლაში ფორნის ბორბალს ვარემონტებდი. პოლონელი შემოვიდა

და მითხრა, — ახალი სანიტარი გავიცანი, ლოყები ისე უღაჟღაჟებს, პატიმარს
არაფერი უგავსო. — ვერ იყო ხასიათზე, — როგორც თქვა, ექიმის მეგობრების
მეგობარია. მე მგონი, ის დროა, გავრეკოთ აქედანო! — საფრთხე იგრძნო, — არა
მგონია, ყველაფერი ძველებურად დარჩეს და ისიც არა მგონია, ის ცვლილებები ჩვენ
რამე კარგს გვიქადდესო.
ჭკვიანი კაცი იყო, აცხონა ღმერთმა, არ შემცდარა, მაგრამ ვერ გაასწრო. ხუთი
დღის შემდეგ საავადმყოფოს შესასვლელთან დაბარბაცდა, წაიქცა და აღარც
ამდგარა, გული გაუსკდა. ისეთი მშვიდი სახე ჰქონდა, იფიქრებდი, სძინავსო. ექიმი
დიდხანს სინჯავდა, რომ დარწმუნდა, მართლა მკვდარი იყო, ჩამოჯდა კიბის
საფეხურზე და თავი ჩაქინდრა. შეეტყო, მომხდარმა ამბავმა მწარედ დასწყვიტა გული.
მარტო რომ დავრჩი, ერთი პირობა დავიბენი. იმ პოლონელთან ერთად მშვიდად

და იმედიანად ვგრძნობდი თავს, იმან მოიფიქრა და დაგეგმა გაქცევა. ყველა
წვრილმანი გათვლილი გვქონდა და შაბათ საღამოს ველოდებოდით. შაბათ საღამოს
ჩუქჩები ბაზრობიდან უკან, ტუნდრაში ბრუნდებოდნენ. ჩუქჩების ციგას ჩვენს გეგმაში
განსაკუთრებული ადგილი ეჭირა, მაგრამ აი, ასეთი რამე მოხდა.
მთელი ღამე ფიქრები არ მასვენებდნენ, მეორე დღეს მორგში კუბოსათვის

ზომებს რომ ვიღებდი, მოვახერხე და ახალი სანიტრისაგან მალულად, მკვდარს პირში
ჩავხედე. ხახა და ენა ისე ჰქონდა გალურჯებული, შეღებილი გეგონებოდა.
წინა დღის ამბები გავიხსენე: საჭმელს საერთო ქვაბიდან გვირიგებდნენ, წყალს

საერთო კასრიდან ვსვამდით, არავის არაფერი მოსვლია. შუადღისას მე და
პოლონელი თავლის კარს ანჯამებს ვუცვლიდით, ექიმი გამოჩნდა და მეგობრულად
მოგვიკითხა. სიგარეტის კოლოფი გახსნა, ერთი ღერი ამოიღო, ჩაიდო პირში და
კოლოფი ჩვენკენ მოაბრუნა, — აიღეთო! — შემოგვთავაზა. კოლოფში სულ ორი
ღერი იყო დარჩენილი და დავიმორცხვეთ. — აიღეთ, აიღეთ, მე კიდევ მაქვსო. —
მადლობის მეტი რა გვეთქმოდა, ამოვიღეთ და გავაბოლეთ. სანამდე ვეწეოდით, იქ
იყო, გადავყარეთ ნამწვები და წავიდა.
ცხადია, მისთვის სულერთი იყო, ვის შეხვდებოდა მოწამლული სიგარეტი. მერე

ალბათ იჯდა და ამბის გაგებას ელოდა. მოხდა ისე, რომ პოლონელს არ გაუმართლა,
არადა, ადრე გამოიცნო საფრთხე, მაგრამ სულ ტყუილად, ბედისწერამ თავისი ქნა და
მე და იმ ახალმა სანიტარმა გავუყენეთ უკანასკნელ გზას. საკონტროლო-გამშვებ
პუნქტთან ჯარისკაცებმა კუბოს თავი რომ ახადეს, იცნეს და გაეცინათ.
გადავრჩი.
იმ მომენტისათვის თითქოს არაფერი არ მემუქრებოდა, მაგრამ რად უნდოდა
დიდი ფიქრი იმას, რომ ამით არაფერი იცვლებოდა და გადავწყვიტე, — რაც არის,
ეგ არის, არა უშავს, მარტო გავიქცევი-მეთქი.
საგზალს მთელი წელი ვაგროვებდით. თევზის კონსერვები, ღორის

დამარილებული ქონი და ორცხობილები ტომრებში ცალ-ცალკე გვქონდა
ჩალაგებული და თივის შეკვრების უკან, ორმოში ვმალავდით. გაქცევის წინ
ამოვიღებდით და ფორანზე გადავიტანდით.
ფორნის წინა მხარეს, მთელ სიგრძეზე, პოლონელმა ძველი ფიცრებისაგან

რაღაც კარადისმაგვარი მიაშენა. იქ ვინახავდით ლურსმნებით სავსე ყუთს, ჩაქუჩებს,
სპილენძის მავთულის გორგალს, ძალაყინებს, თოკებს, ხისა და რკინის სათადარიგო
ნაწილებს ბორბლებისათვის. ეს ყველაფერი ერთ კუთხეში ეტეოდა, ასე რომ,
საგზლისა და ტანსაცმლისათვის ადგილი საკმარისად იყო.
რაც შეეხება ტანსაცმელს, ჯერ კიდევ შემოდგომაზე შევიპარეთ შენობაში, სადაც

პატიმრების კუთვნილი სამოქალაქო ტანსაცმელი ინახებოდა, შევარჩიეთ ზომებისა და
ხარისხის მიხედვით ქურქები, ჯემპრები და შარვლები. ჩავალაგეთ ბრეზენტის დიდ
ჩანთაში და წამოვიღეთ. მერე ჩანთა ტომარაში ჩავდეთ და ზემოდან ქერი დავაყარეთ.
ექიმის მიერ შაბათობით სახარჯოდ მოცემული ფულის უმეტეს ნაწილს

ვზოგავდით და ოქროს ქვიშასთან ერთად ვინახავდით სამალავებში. იმ დროისათვის
მე ას ოცდაათი მანეთი მქონდა დაგროვილი, პოლონელის სამალავში ას ათი მანეთი
აღმოჩნდა, არ იყო ცოტა.
პარასკევ ღამეს, ახალი სანიტარი დასაძინებლად რომ წავიდა, მე დავრჩი და

ყველაფერი ის, რაც ზემოთ ჩამოვთვალე, ფორანზე გადავიტანე. ამისათვის სულ ხუთი
წუთი დამჭირდა. ბოლოს სქელი ტილოს ნაჭრით შეკერილი ზურგჩანთა შევინახე. შიგ
დურბინდი, ოქროს ქვიშით სავსე კონსერვის კოლოფები და ბოთლები ელაგა. იმ
დროისათვის მე და პოლონელს შვიდი კილო და ოთხასი გრამი ოქროს ქვიშა
გვქონდა მოგროვებული. ჩანთას ლურსმნებით სავსე ყუთი და სპილენძის მავთულის
გორგალი მივაფარე და კარი დავკეტე.
ფორანი არასოდეს არ გაუჩხრეკიათ, მაგრამ მეორე საღამოს, საკონტროლო-

გამშვებ პუნქტს რომ მივადექით, მაინც დავიძაბე. არაფერი განსაკუთრებული არ
მომხდარა, გვამს დახედეს, მერე ჯარისკაცი გამოგვაყოლეს და გავუდექით გზას. ის
ჯარისკაცი იმ დღეს პირველად ვნახე, ახალბედა იყო. როგორც ყველა ახალბედა,
ფრთხილობდა, იჯდა კუბოზე და შაშხანა მომარჯვებული ჰქონდა. მოვტრიალდი და
სიგარეტი გავუწოდე, არ გამომართვა, — წინ იყურეო, — შემომიღრინა.
მერე უკანა ბორბალი ყინულის ღრმა ნაპრალში ჩავარდა და გაიჭედა, მონიკამ

ვეღარ გაქაჩა. მე და ახალი სანიტარი ჩამოვედით და მივაწექით. ჯარისკაცი
მოშორებით იდგა და გვიყურებდა, — მოდი, მოგვეხმარე-მეთქი, — დავუძახე.
ზიზღით ჩაიცინა, გვერდზე გაიხედა და გადააფურთხა.

— ასე არ გამოვა, — თქვა ახალმა სანიტარმა, — გაიწიეო.
გავიწიე.
დაიხარა და მხრით ფორნის კიდეს შეუდგა. ღონიერი კაცი ჩანდა, მაგრამ არ

მეგონა, თუ ასწევდა. ასწია, ბორბალი ასცდა ნაპრალს, დაშორდა ნახევარი მეტრით
და დაეშვა გაყინულ მიწაზე.
გავაგრძელეთ გზა. სასაფლაოს რომ მივუახლოვდით, დავინახე შორს,

ჰორიზონტზე, როგორ მიაქროლებდნენ ირმები მარხილს.
გავჩერდით თუ არა, ჯარისკაცი ჩამოხტა და სულ ცოტა ოცი ნაბიჯით დაგვშორდა,

ფრთხილობდა, შანსი არ იყო, ახლოს ვერ მიეკარებოდი. იდგა და გვიყურებდა,
როგორ ვთხრიდით მიწას, თოფი იღლიაში ჰქონდა ამოჩრილი. — ბედი არ გინდა,
რაღა ეს ახალბედა მოგვამაგრეს დღეს-მეთქი? — ვნერვიულობდი. ამასობაში, კიდევ
ერთი მარხილი გამოჩნდა და მიეფარა პატარა გორაკს.
ბოლოს მოვრჩით საქმეს და ფორნისაკენ წავედით. ის ახალი სანიტარი ავიდა

კოფოზე, მე ჩავიმუხლე და ღერძი შევათვალიერე. მერე ბორბლის ფრთა ხელით
მოვსინჯე და თავი ფიქრიანად გადავაქნიე. უკნიდან ყინულის მტვრევის ხმა შემომესმა,
ჯარისკაცი მიახლოვდებოდა. მოვიხედე, — ეს უნდა გავამაგროთ, თორემ შეიძლება,
ბორბალი გატყდეს-მეთქი. — ჩემგან სულ ხუთ ნაბიჯში შეჩერდა. — მერე გაამაგრეო,
— მიპასუხა.
მძიმედ წამოვდექი. უბეში ჩაქუჩი მქონდა დამალული და ტარი ხელით მოვსინჯე.

უკან დავიხიე, თან ვითომ ისევ ბორბალს ვაკვირდებოდი, მერე მოვტრიალდი და
გავქანდი, ჯარისკაცმა პირის გაღებაც ვერ მოასწრო, ჩაქუჩი მთელი ძალით ვხეთქე
თავში და დაბარბაცდა, მაგრამ არ წაიქცა, სქელი ქუდი ეხურა და იმან უშველა. შაშხანა
გამოვტაცე ხელიდან და გადავტენე. პირველად მეკავა ხელში, მაგრამ ვიცოდი,
როგორ უნდა მეხმარა. — არ მომკლაო! — იყვირა.
ახალი სანიტარი ჩამოხტა კოფოდან. — რას შვრები, შე ძაღლისშვილოო? —

შესძახა და გაკვირვებული მომაშტერდა.
საფლავზე ვანიშნე, — იცი, რა უნდა ამოალაგო-მეთქი.
სახე შეეცვალა.
— დროზე-მეთქი!
შიში არ დასტყობია, იდგა და მიყურებდა. ერთი ეს იყო, რომ თვალები

დაუვიწროვდა, ჩვენ შორის მანძილი გაზომა. უკან დავიხიე, — გაიგე, რა გითხარი?!
— მძიმედ შეტრიალდა და ფორნიდან ნიჩაბი აიღო.
— მიდი შენც, — დავუყვირე ჯარისკაცს.

სანამ საფლავს თხრიდნენ, სულ დედას ვაგინებდი, ვაჩქარებდი. საფლავი არ იყო
ღრმა, კუბო ადვილად ამოიღეს.
— აქეთ გამოიწიე! — თოფის ლულით ვანიშნე ჯარისკაცს.
გამოიწია.
— დაწექი და სახე ქუდში ჩარგე-მეთქი!
ბრძანება მაშინვე შეასრულა.
სანიტარმა ააძრო კუბოს სახურავი, გვამიდან ოქროთი სავსე პატარა ტომრები

ამოიღო, მივიდა და ფორანში ჩააწყო. მერე მოტრიალდა, ჯარისკაცს გახედა და
კუბოს სახურავი დაახურა. ჯარისკაცი გაუნძრევლად იწვა, სანამ არ ვუბრძანე, თავი არ
აუწევია. რომ წამოდგა, ქუდი დაბლა, თოვლზე დარჩა. მოეჩვენა, რომ სროლას
ვუპირებდი და პირიდან ხავილი აღმოხდა.
თოკი გადავუგდე და ვუბრძანე, სანიტრისათვის ზურგს უკან ხელები შეეკრა. —

კარგად შეუკარი, თორემ ტყვია მოვიდა-მეთქი! — უსიტყვოდ მემორჩილებოდა. მერე
სანიტარი მიიყვანა და კუბოზე დასვა. მეორე თოკი გადავუგდე, — ფეხებიც შეუკარი-
მეთქი! — შეუკრა. — ფარაჯა გაიხადე და ფორანზე შეაგდე-მეთქი! — გაიხადა და
ფორნისაკენ ისროლა. ფარაჯა ფორნის კიდეზე ჩამოეკიდა. მერე ხელით ვანიშნე, —
მიდი, დაჯექი-მეთქი. — მივიდა და სანიტარს გვერდით მიუჯდა. — ახლა შენ შეიკარი
ფეხები-მეთქი! — ახალი თოკი ამოვიღე ჯიბიდან. შეასრულა ბრძანება და შეშინებული
მომაჩერდა. ზურგიდან მოუარე, — ხელები უკან გამოსწიე-მეთქი! — გამოსწია. —
იცოდე, არ გაინძრე, თორემ არ გაპატიებ, დაგბრიდავ-მეთქი. — თოფი დავდე და
ხელები შევუკარი. მერე ქურთუკი გავიხადე და მხრებზე მოვახურე, თავზე ჩემი ქუდი
დავახურე. ამას არ ელოდა და გაუკვირდა, — დიდი მადლობაო, — წაიბურტყუნა
უნებურად.
სანიტარი ბოროტ მზერას არ მაცილებდა.
გავუღიმე, — ბოდიში, ძმაო, ასე არ მოგექცეოდი, მაგრამ რა ვქნა, სხვა გზა არა
მაქვს-მეთქი.
სახეზე ზიზღი გამოეხატა.
ჯარისკაცის ძირს დაგდებული კოკარდიანი ქუდი ავიღე და დავიხურე.
— თუ არ შეწუხდები, იმ შენს მეგობარ ნაბოზვარ ქართველ ექიმს გადაეცი, რომ

ჩემთან ანგარიში გასწორებული აქვს, მე ჩემი წილი მიმაქვს და მივდივარ-მეთქი.
ფორანზე რომ ავედი, მაშინ მომაძახა, — შორს ვერ წახვალო.
— ვნახოთ-მეთქი.
თოფი კოფოსთან დავდე. ჯარისკაცის ფარაჯა ჩავიცვი და გრძელი აღვირის
ბოლო მონიკას ღონივრად გადავუჭირე. ფორნის ღერძი აჭრიალდა და დავიძარით.
შორს ჩუქჩების სამი მარხილი გამოჩნდა, ერთმანეთის მიყოლებით მისრიალებდნენ
თოვლზე.
მონიკას ნესტოებიდან ორთქლის ღრუბლები სცვიოდა. დაუზოგავად

ვუტყლაშუნებდი გრძელი აღვირის ბოლოს და გული შიშით მიკანკალებდა, —
ფორნის ღერძი არ გატყდეს ან ბორბალი არ გასძვრეს-მეთქი. — ასე სწრაფად
არასოდეს გვივლია, კოფოზე თავს ძლივს ვიკავებდი.
მონიკა დაიღალა, ბარბაცი დაიწყო და ბოლოს როგორც იყო, მივაღწიეთ გზამდე.

გზა პირობითად ეთქმოდა, ყინულზე აქა-იქ მარხილის ნაკვალევი ჩანდა, ეს იყო სულ.
ეს გზა ორ პატარა გორაკს შორის გადიოდა. ფორანი გორაკს მოვაფარე, ოქროს
ქვიშით სავსე ტომრები ზურგჩანთაში ჩავალაგე. ზურგჩანთიდან დურბინდი ამოვიღე
და გორაკის თავზე ავედი.
კარგა ხანს გავყურებდი გაყინულ ტრამალს. არავინ არ ჩანდა. მერე

სასაფლაოსაკენ მივტრიალდი, გავასწორე ფოკუსი და თავზარი დამეცა. იმ ახალ
სანიტარს ხელები თავისუფალი ჰქონდა, ფეხებზე შემოჭერილ თოკს იხსნიდა.
— ღმერთო ჩემო, ხომ ვიცოდი, როგორი ღონის პატრონი იყო, რატომ თოკი არ
დავამატე, მით უმეტეს, ბოლოს ხომ მე თვითონ შემეძლო ამის გაკეთება-მეთქი, —
სინანულისაგან სული შემეხუთა.
თავიდან იმედი მქონდა, რომ სანამდე დაბორკილებს იპოვიდნენ, მე უკვე შორს

ვიქნებოდი. მაგრამ ახლა სინამდვილე სულ სხვა სახეს იღებდა. — ამათმა თუ დროზე
ადრე ბანაკამდე მიაღწიეს, შეიძლება, ვეღარც გავასწრო-მეთქი, — შევშინდი, მაგრამ
თურმე ჯერ სადა ხარ, მთავარი წინ იყო.
სანიტარი მივიდა ჯარისკაცთან, ქუდი მოხადა და შორს მოისროლა. მერე აიღო

ძირს დაგდებული ჩაქუჩი და მთელი ძალით ხუთჯერ თუ ექვსჯერ ჩაარტყა თავში და
ბოლო მოუღო.
მივხვდი, შეცდომა დავუშვი, ექიმი არ უნდა მეხსენებინა.
ჯარისკაცი პირს რომ გააღებდა, უშიშროების ძაღლები ექიმს ფეხებით

დაკიდებდნენ და ახსნა-განმარტებას მოსთხოვდნენ, — რა ანგარიში გასწორდა, ან რა
წილი წავიღე?! — ჯარისკაცს ოქროს ქვიშით სავსე ტომრები არ დაუნახავს, მაგრამ იმ
ჩემს ნათქვამსა და ამოთხრილ კუბოს შორის კავშირის პოვნა არ იყო ძნელი. ასე რომ,
ექიმს ადვილად არ შეეშვებოდნენ, საფრთხე აშკარა იყო. სანიტარმა გაიაზრა ეს და
რისკი გამორიცხა. არც იყო გასაკვირი — ისიც ხომ ერთ მილიონს ელოდებოდა.
ტუჩზე მწარედ ვიკბინე, დამცხა და გავოფლიანდი.

სანიტარმა მოკლულს თოკები შემოაცალა და კუბო საფლავში ჩაუშვა. თოკები
მოხვეტა და დააყარა ზემოდან. მერე ნიჩაბი აიღო და საფლავის მიწით ამოვსებას
შეუდგა, სწრაფად მუშაობდა.
თავის გადასარჩენად გავრბოდი და აი, ასეთი რამე მოხდა. რა ბევრი ფიქრი იყო
იმისათვის საჭირო, რომ იმ ჯარისკაცის სიკვდილს მე დამაბრალებდნენ, როგორც
ჩათვლიდნენ საჭიროდ, ისე გააფორმებდნენ საბუთებს და ჩემი საქმე წასული იყო. —
აწი რაღა ვქნა-მეთქი? — გავიფიქრე.
თავგაჩეჩქვილი ჯარისკაცი მოკრუნჩხული ეგდო გაყინულ მიწაზე. ის ნაბოზვარი

მივიდა და დახედა, შემოუარა ირგვლივ, მერე გატრიალდა და სირბილით გაუყვა
ბანაკისაკენ გზას.
ისე ვიყავი შეძრწუნებული, სულ გადამავიწყდა, რატომ ვიწექი გორაკის თავზე.

შორიდან ირმის ჩლიქების თქარათქური რომ გავიგონე, მაშინღა მოვედი გონს. გზაზე
მარხილი მოსრიალებდა. მარხილში თერთმეტი ირემი იყო შებმული. სწრაფად
ახლოვდებოდნენ. ძლივს წამოვდექი, მთელი სხეული მიკანკალებდა, — ღმერთო,
რა დაგიშავე-მეთქი? — ავხედე ცას და დავეშვი გორაკიდან.
ირმებს საკმაოდ ხანში შესული ჩუქჩა მოერეკებოდა. დაინახა, ავწიე ხელი და

ბევრი არ უფიქრია, შეაჩერა მარხილი. თოფიანი ჯარისკაცი მის თვალში
სახელმწიფოს ძალაუფლებას განასახიერებდა. არაფერ ცუდს არ ელოდა და მშვიდი
სახით მომაჩერდა. მივედი და თოფის ლულა მკერდზე მივაბჯინე, — სიცოცხლე
გინდა? — ვკითხე. თავი უკან გადასწია, ვიწრო სისხლიანი თვალები გაკვირვებით
აევსო, — თუ რამე არ მომეწონა, წასულია შენი საქმე-მეთქი! — გვერდით კარაბინი
ედო, ერთი გახედა, მაგრამ მეტი ვერაფერი გაბედა. მარჯვენა ხელი საფეთქელთან
მიიტანა და სამხედრო სალამი მომცა, — მესმის, ამხანაგო ჯარისკაცოო. — იყო
შემთხვევები, როდესაც ჯარისკაცებიც გარბოდნენ და ალბათ გაქცეული ჯარისკაცი
ვეგონე. კარაბინი ავიღე და მხარზე გადავიკიდე. დიდი დანაც გამოვართვი, ქურქის
ქვეშ წელზე ჰქონდა ჩამოკიდებული. მერე შემოვუარეთ გორაკს და ფორანთან
გავჩერდით. ვუბრძანე და ტომრები და ჩანთები მარხილში გადმოიტანა. სახეზე
ჭაღარა წვერი აქა-იქ წამოზრდოდა, ჩემზე ბევრად დაბალი იყო. თოკი გადავუგდე —
ფეხები შეიკარი-მეთქი!
აიღო, დაჯდა მარხილზე და შეიკრა ფეხები.
მონიკას ბეწვი ოფლისაგან უბზინავდა, გამობერილი ფერდები აუდ-ჩაუდიოდა.

თავი დავუკარი, — დიდი მადლობა ყველაფრისათვის-მეთქი! — მერე მარხილზე
ავედი, ქერით სავსე ტომრებს შორის ჩავჯექი და ჩუქჩას ზურგზე თოფის ლულა
მივაბჯინე, — მიდი, გარეკე-მეთქი! — ვუბრძანე და გავრეკეთ.
25
ადრე გადაწყვეტილი მქონდა, გაქცევას თუ მოვახერხებდი, ჩავიდოდი თბილისში
და ოქროს ხაიმას ჩავაბარებდი. ის ოქროს ფულად აქცევდა, მიდგებოდა, მოდგებოდა
და საქმეს მოაგვარებდა. მიიღებდა გარანტიას, რომ საქართველოში დამტოვებდნენ,
რუსეთში აღარ დამაბრუნებდნენ და ჩავბარდებოდი.
ის დარჩენილი შვიდი თვე ჩვეულებრივ პირობებში ოცდაერთ თვედ

გადაიქცეოდა, სამ წელს გაქცევისათვის დამიმატებდნენ, მაგრამ ვიცოდი, გარკვეული
თანხის საფასურად შეწყალების მიღების შანსი რომ არსებობდა. ვცდიდით და თუ
გამოგვივიდოდა, ხომ კარგი, არა და, მოვიხდიდი სასჯელს ბოლომდე, სად
წავიდოდი. ყოველ შემთხვევაში, სიკვდილის შიში მაინც არ მექნებოდა.
ასეთი გეგმები და ვარაუდები მქონდა, მაგრამ ახლა ეს ყველაფერი აზრს

კარგავდა, ახლა იმ იმედებიდან აღარაფერი რჩებოდა, ახლა მარტო გაქცევისათვის
კი არა, ალბათ უკვე მკვლელობისათვის მომთხოვდნენ პასუხს. ასეთ დროს ფული
აღარ ჭრიდა, ასეთ საქმეს არც ერთი ძაღლი და მოსამართლე არ მოჰკიდებდა ხელს.
თუ დამიჭერდნენ, არაფერი მიშველიდა, დამხვრეტდნენ.
აქედან მშვიდობიანად თუ გავაღწიე, მერე რა ვქნა-მეთქი?! — ვფიქრობდი და

ვწუხდი.
ოთხად დაკეცილი რუკა უბეში მედო, მაგრამ თავიდან ხელი არ მიხლია, თითქმის
ზეპირად ვიცოდი და იმიტომ. ადგილმდებარეობას ადვილად ვუღებდი ალღოს. ათი
საათის განმავლობაში ოთხჯერ შევიცვალეთ მიმართულება, პოლონელის მიერ
დამზადებული კომპასი მქონდა და იმ კომპასით ვსარგებლობდი. ჩუქჩამ საგუშაგოების
არსებობის შესახებ ალბათ იცოდა და მშვიდად იყო, ფიქრობდა, რომ სადმე
გავებმებოდით, მაგრამ მერე რომ დაინახა, ასე არ მოხდა, განერვიულდა, — აქეთ ვინ
გარბისო? — მითხრა, — აქეთ ყინულების მეტი არაფერიაო.
— წინ იყურე-მეთქი, — შევუღრინე.
ირმები დაიღალნენ, ჩვენც გვეყვინთებოდა. ბოლოს მივაღწიეთ იმ ადგილს,

სადაც გეგმის მიხედვით უნდა გავჩერებულიყავით და გავჩერდით. სამი პატარა
გორაკი ქარისა და ნამქრისაგან გვიცავდა. ჩუქჩას მივეცი უფლება და იმანაც მაშინვე
შემოიხსნა ფეხებიდან თოკი. ირმები გამოუშვა და მარხილიდან ქერის ტომარა
გადმოიღო. თერთმეტი თუნუქის ჯამი ჰქონდა, თერთმეტივე აავსო ქერით და ირმებს
წინ დაულაგა. თითო ჯამში, საშუალოდ, სამი კილო ქერი ჩადიოდა. ტომარა
განახევრდა. მერე ნაჯახი აიღო, ყინულები დაამტვრია და წყალი გამოაჩინა. მე თოფი
მომარჯვებული მქონდა, თვალს არ ვაშორებდი. საქმიანობას რომ მორჩა,
მომიბრუნდა და მითხრა — მშიაო!
მეც მშიოდა.
დამარილებული ღორის ქონი და ორცხობილები ვჭამეთ. მერე ხელები და

ფეხები მაგრად შევუკარი და ჯიბეები გავუჩხრიკე. ათი ცალი კარაბინის ვაზნა და ას
ოთხმოცი მანეთი ვუპოვე. ეს ყველაფერი ჩანთაში შევინახე. — ცუდი კაცი ხარო, —
მითხრა. არ ვუპასუხე, ქურქი დავახურე და ერთმანეთის გვერდით დავიძინეთ.
იმ ღამით მანუშაკა დამესიზმრა, დაბრმავებული იყო, — ჯუდე, ვერაფერს ვერა

ვხედავო! — მეუბნებოდა.
მეორე დღეს თორმეტი საათი ვიარეთ. ბოლოს რომ გავჩერდით, — ირმები

ამდენს ვერ გაუძლებენო, — გამაფრთხილა ჩუქჩამ, უკმაყოფილო იყო. მერე საჭმელი
ვჭამეთ. სულ ხუთი საათი გვეძინა და ისევ გზას გავუდექით. ვიარეთ, ვიარეთ და შორს,
ჰორიზონტზე, წყლის შავი მასა გადაიჭიმა. ეს ჩრდილო-ყინულოვანი ოკეანე იყო.
მიმართულება შევიცვალეთ და გეზი დასავლეთისაკენ ავიღეთ. ოკეანე უკვე აღარ
ჩანდა, ჩუქჩამ ყვირილი რომ ატეხა, — ესროლე! ესროლეო! — სანამ ყვირილს
გავიგონებდი, შევამჩნიე, თოვლზე მრგვალი, თეთრი სხეულები როგორ
მოძრაობდნენ, მაგრამ ვერ მივხვდი, რა იყო. თვალები მიჭრელდებოდა და — ალბათ
მეჩვენება-მეთქი, — გავიფიქრე. თურმე ჩვენკენ ორი უზარმაზარი დათვი
მოექანებოდა. რომელიც უფრო წინ იყო, იმას ვესროლე, დავარდა და აღარ
განძრეულა. მეორე სროლის ხმამ დააფრთხო, შეტრიალდა და გაიქცა.
ჩუქჩამ მარხილი შეაჩერა და მოტრიალდა, — იქნებ დანა დამიბრუნოო. —

ამოვიღე და გადავუგდე. ჰაერში დაიჭირა. ფეხები გაიხსნა და გადავიდა მარხილიდან.
მე უკან მივყევი.
ძალიან დიდი დათვი იყო, ნახევარი ტონა მაინც იქნებოდა. ჩუქჩამ ნაბიჯებით
გაზომა, სიგრძეში ექვსი ნაბიჯი გამოვიდა, მერე ჩაიჩოქა და დანით თავის ქალა
ძალიან სწრაფად დაშალა. ტვინის ნაწილი ტყვიით იყო დაზიანებული. ის ნაწილი
მოაშორა, დანარჩენი შუაზე გაყო, ჩემი წილი თოვლზე დადო და თვითონ გვერდზე
გადგა. მახსოვს, გავიფიქრე, — ადრე ვინმეს რომ ეთქვა ჩემთვის, — შენს ცხოვრებაში
პირველად თოფს რომ გაისვრი, იმ გასროლით თეთრ დათვს მოკლავ და იმ დათვის
ტვინს უმად შეჭამო, — ხომ ვეტყოდი, — შენ ხომ არ აფრენ, თუ ძმა ხარ-მეთქი?
მერე ჩუქჩამ დათვს ელენთა და ღვიძლი ამოაცალა და მარხილში უკან, ქერის

ტომრებს შორის მოათავსა, საგზალს მიუმატა. დანა დამიბრუნა, დაჯდა წინ სკამზე,
ფეხები შეიკრა და გავრეკეთ.
ის ადგილები, რომელსაც ჩვენ გავდიოდით, იმ მხარეში ირმებითა და მარხილით

მგზავრობისათვის ყველაზე მოხერხებული ადგილები იყო. არსად წინააღმდეგობა არ
შეგვხვედრია, არც ყინულებში გავჩხერილვართ, არც გადასავარდნ ადგილს
მივდგომივართ, არც თოვლში ჩავფლულვართ, გაუჩერებლად მივერეკებოდით.
საქმე იმაში იყო, რომ ოცზე მეტი წიგნი წავიკითხე ჩრდილოეთის სივრცეების
კვლევების შესახებ. ეს წიგნები იმ ჩეჩენმა შემირჩია, ჭკვიანი და აზრიანი კაცი იყო,
მაგრამ ვერაფერს მიხვდა. ალბათ იმიტომ, რომ გარეგნულად ისე ჩანდა, ჩემს
პირობებში მყოფი კაცი გიჟი უნდა ყოფილიყო, გაქცევაზე ეფიქრა. თავიდან კი
უკვირდა, — უცნაური კაცი ხარ, შენ გარდა ასეთ წიგნებს არავინ კითხულობსო. — ეს
იყო სულ.
განსაკუთრებით ერთი წიგნი გამომადგა, ოცდაათიან წლებში იყო დაწერილი
ვიღაც გავარუხინის მიერ. ის წიგნი გეოლოგებისათვის იყო განკუთვნილი. მართალია,
წიგნიდან რუკები ამოჭრილი იყო, ბანაკში ასეთი წესი ჰქონდათ, წიგნებიდან რუკებს
ჭრიდნენ, მაგრამ თუ სადმე პატარა ბორცვი იყო, ისიც კი ჰქონდა აღწერილი და
რჩევებს იძლეოდა იმ რეგიონში სწრაფი და უსაფრთხო გადაადგილების შესახებ.
გავარუხინმა თურმე იმ მხარეში ჩვიდმეტი წელი გაატარა. გულში ვფიქრობდი, —
სულელი არ უნდა იყოს კაცი, თავისი ნებით რომ წამოვიდეს ასეთ ქვეყანაში, თან
ამდენი ხნით-მეთქი? — თუმცა მე მადლობის მეტი, აბა, რა მეთქმოდა.
გაქცევიდან მეხუთე დღეს ცხადი გახდა, ჩეკისტები ვეღარ დაგვეწეოდნენ. ჩუქჩამ

ქერის ტომრები დათვალა, შვიდი ტომარა იყო დარჩენილი. სხვა გზა არ იყო და
დილით მარხილში შვიდი ირემი შეაბა, მიტოვებული ირმები გამოგვეკიდნენ და კარგა
ხანს გვდიეს, მერე თანდათან ჩამოგვრჩნენ, ბოლოს მარტო ერთი ჩანდა, ის ერთი
იმედს არ კარგავდა და რაც შეეძლო, გამორბოდა. ჩუქჩა სულ უკან იყურებოდა, ისიც
რომ გაქრა, შევატყვე, დასევდიანდა. ღამით, როცა მეძინა, წამოიწია და კბენა
დამიპირა. კიდევ კარგი, ვიგრძენი და მოვასწარი თავის გვერდზე გაწევა, თორემ
ცხვირს მომაჭამდა. დიდი, ჯანმრთელი კბილები ჰქონდა. მოვკიდე ხელი და
შევაბრუნე, თავი ჩემი ჩექმებისაკენ ვუქენი.
ჩუქჩები მეჯოგეობით ირჩენდნენ თავს. შაშხანების ტარების უფლება ჰქონდათ და

კარგ მონადირეებად ითვლებოდნენ. თუ ვინმეს გაუმართლებდა და გაქცეულ
პატიმარს მოკლავდა ან დაიჭერდა, მთავრობისაგან ჯილდოდ ხუთას მანეთს
მიიღებდა. ეს არ იყო ცოტა ფული და ისინიც დიდი მონდომებით ეხმარებოდნენ
ჩეკისტებს. ამიტომ იყო, პატიმრები ყოველთვის ზიზღით რომ იხსენებდნენ.
იმის მერე, რაც დათვის ღვიძლის ჭამა დავიწყე, თავბრუ აღარ დამხვევია. დათვის
ღვიძლი და ელენთა ისე გაიყინა, დანით ვამტვრევდი. ნატეხი პირში გადნებოდა და
მერე ვგრძნობდი სისხლის გემოს. ჩუქჩა დღეში ხუთჯერ მაინც დამიძახებდა, —
ღვიძლიო, — მოვუტეხავდი და მივაწოდებდი.
გაქცევიდან ორი კვირის მერე ქარბუქში მოვხვდით. ჩუქჩამ შეატყო ცას, ამინდი
რომ ფუჭდებოდა და, — თადარიგი უნდა დავიჭიროთო, — მითხრა. პატარა ბექობის
ძირას გავჩერდით. ირმები მარხილის ირგვლივ დააყენა და დააბა. მერე მარხილში
ჩავწექით და ქურქები გადავიფარეთ. ქარბუქი სამი დღე მძვინვარებდა და ორი ირემი
იმსხვერპლა, გაიყინნენ და სიარული ვეღარ შეძლეს. გზა თითქმის იმავე სიჩქარით
გავაგრძელეთ, მაგრამ მარხილი დამძიმდა და ირმებიც უფრო მალე იღლებოდნენ.
სამი დღის შემდეგ, წინ, გორაკების თავზე, ძალიან ღია, თითქმის თეთრი ღრუბელი
დავინახე და გამიხარდა. ჩუქჩას ვუთხარი, — ახლა ისეთ ადგილას მივალთ, სადაც
ირმები იბალახებენ, ჩვენ კი მაგრად გავთბებით-მეთქი. — ალბათ სულელურ
ხუმრობად ჩათვალა და არაფერი მიპასუხა.
ერთი საათის შემდეგ პატარა ხეობაში შევუხვიეთ. ხეობა ნისლებით იყო სავსე,
მიწიდან ყველა ფეხის გადადგმაზე მდუღარე წყლები ამოდიოდა, ირგვლივ
ფერდობების ძირები ძალიან დაბალი ბალახითა და მწვანე ხავსით იყო დაფარული.
ჩუქჩამ მოაბრუნა თავი და გაკვირვებით შემომხედა. — მე ნათელმხილველი ვარ-
მეთქი, — ვუთხარი. პასუხი არ გამცა. ჩემი აზრით, უნდა დაეჯერებინა, სხვა გზა არ
ჰქონდა. ფეხები გაითავისუფლა და ირმები გამოუშვა. ირმები თითქმის სირბილით
მიადგნენ ხავსიან ფერდობს და ჭამა დაიწყეს.
ის გამოქვაბულები გამახსენდა, სადაც თბილი მდინარე მიედინებოდა და

მიკვირდა, — ნეტა ვინ ან რა ადუღებს ამ წყალს მიწის ქვეშ-მეთქი? — ნისლად ქცეული
ორთქლი მიშლიდა ხელს, მაგრამ მაინც მოვახერხე და ოთხმოცდაათამდე გეიზერი
დავთვალე. ეს, მე რაც დავთვალე, არადა, გაცილებით მეტი იყო. გადმოღვრილი
წყალი ერთ ადგილას გუბდებოდა და მერე ხეობის გასასვლელისაკენ მიედინებოდა,
იქ, გასავლელთან, უკვე ყინულის ზედაპირი ფარავდა.
ქურქები გულდაგულ დავკეცეთ და ბრეზენტის ტომარაში შევინახეთ. მერე ჩუქჩამ

ტანზე გაიხადა და გუბეში ჩაწვა, ცარიელი ძვალი და ტყავი იყო. — რამდენი წლისა
ხარ-მეთქი? — ვკითხე.
— სანამ ორმოცის გავხდებოდი, ვითვლიდი, მერე აღარ დამითვლია. ისე,

ორმოცის რომ გავხდი, იმის მერე დიდი დრო გავიდა, სტალინი მაშინ ცოცხალი იყოო.
იქ სამი დღე დავრჩით. ჩვენი ტანსაცმელი იმ ხნის განმავლობაში ცხელი

ორთქლისაგან დასველდა და დალბა.
მეოთხე დილას ჩუქჩამ ხავსი მოაგროვა და ტომრებში ჩაპრესა. ტომრები

მარხილზე დაალაგა და თოკებით შეკრა, მერე ფიქრიანად გადააქნია თავი, ხალათის
ბოლოს მოკიდა ხელი და მოუჭირა, თითებს შორის წყალმა გაჟონა. — გავიყინებითო!
ბრეზენტის ჩანთაზე ვანიშნე, — მიდი, გახსენი-მეთქი. — ჩანთაში სამოქალაქო

ტანსაცმელი ელაგა, ორთქლი ბრეზენტს ვერაფერს აკლებდა.
— რაც მოგეწონება, აიღე-მეთქი.
დაბამბული შარვალი აიღო, ჩაძვრა შიგ და იღლიებთან თოკით შეიკრა. მერე

ორი შალის ჯემპრი ჩაიცვა და ქუდი დაიხურა. ქუდი პატარა მოუვიდა, დიდი თავი
ჰქონდა. — საზიზღარი სუნი ასდის ამ ტანსაცმელს, მაგრამ არა უშავს, თბილიაო, —
კმაყოფილი იყო.
— ადი მარხილზე და ფეხები შეიკარი-მეთქი!
ძველი ტანსაცმელი გაწურა და დაკეცა. — თუ ცოცხალი გადავრჩი,

გამომადგებაო. — ქურქი ჩაიცვა და მარხილზე ავიდა. დაველოდე, სანამ ფეხებს
შეიკრავდა, მერე თოფი დავდე და ტანსაცმელი გამოვიცვალე. ტანსაცმლის
გამოცვლამ რატომღაც კარგ გუნებაზე დამაყენა.
ხეობიდან გამოვედით თუ არა, ქარმა დაუბერა და ნამქერში გავეხვიეთ. ის დღეები

სულ ქარი უბერავდა. ხანდახან, ნამქრის გამო, თითქმის ვერაფერს ვხედავდით,
მაგრამ არ გავჩერებულვართ, ვაგრძელებდით გზას. მერე ტუნდრა დაიწყო, ვიარეთ,
ვიარეთ და გაქცევიდან ოცდამერვე დღეს თავისუფალ ზონაში გავედით. ქერი და
ხავსი გათავდა. ჩუქჩა ადგილებს არჩევდა, თოვლს თხრიდა და თოვლის ქვეშ
დაწოლილ ხმელ ბალახს ირმებს აჭმევდა. ამას ბევრი დრო მიჰქონდა. ირმები
გახდნენ, ძლივს მიათრევდნენ მარხილს. ჩვენი საგზალიც თავდებოდა, მაგრამ
ბოლოს, როგორც იქნა, სამანქანო გზა და საკმაოდ დიდი სოფელი გამოჩნდა.
გამიხარდა და, — ესეც ასე-მეთქი! — შვებით ამოვისუნთქე. ჩუქჩამ მარხილი შეაჩერა,
ირმების გასარეკი გრძელი ჭოკი გადააგდო და შეშინებული მომაჩერდა.
მე მარხილიდან გადმოვედი. — წესით, ახლა უნდა დაგბრიდო, — ვუთხარი

ჩუქჩას, — მაგრამ ასე არ ვიზამ, — ზურგჩანთიდან სამი კონსერვის ქილა ამოვიღე და
გავუწოდე, — ეს გამომართვი-მეთქი.
გამომართვა და დახედა.
— მანდ კილო და ორასი გრამი ოქროს ქვიშაა, შენ ეს დაიმსახურე, — სახეზე

გაოცება გამოეხატა, — ოთხმოც მანეთს უკან გაძლევ, საკმარისია იმისათვის, რომ
სახლში დაბრუნდე, მე უფრო შორი გზა მაქვს გასავლელი, ამიტომ მიმაქვს შენი ასი
მანეთი, შენ შეგიძლია, სოფელში მილიცია იპოვო და დამასმინო, მაგრამ თუ
დამიჭერენ, მაშინ მაგ ოქროს დაკარგავ, ეგ ოქრო ქარხნიდანაა მოპარული. ასე რომ,
კარგად დაფიქრდი, სანამ რამეს მოიმოქმედებ-მეთქი.
ათი ნაბიჯი რომ გადავდგი, თოფის საკეტის ჩხაკუნი გავიგონე და შევჩერდი. არ

შემშინებია, ვიცოდი, ორივე თოფი ცარიელი იყო, ვაზნები ქურქის ჯიბეში მქონდა
შენახული. ჩუქჩამ გაიღიმა და ხელი დამიქნია. ძნელი სათქმელია, რას აპირებდა,
უბრალოდ გასინჯა თოფი თუ იფიქრა, — მე რომ ეს ოქრო მომცა, თვითონ ალბათ
რამდენი აქვსო, — და მესროდა. მაგრამ როგორც უნდა ყოფილიყო, ჩემთვის, აბა,
რა მნიშვნელობა ჰქონდა? მთავარი ის იყო, რომ იმედიანად ვიყავი, ვიცოდი, არ
დამასმენდა. გავედი სამანქანო გზაზე და უკან მივიხედე, ირმები სოფლისაკენ
მილასლასებდნენ. ჯიბიდან ვაზნები ამოვიღე და გადავყარე.
ნახევარი საათის მერე საბარგო მანქანა წამომეწია. ავუწიე ხელი და გააჩერა.

საჭესთან ახალგაზრდა კაცი იჯდა, — საით მიდიხარო? — მკითხა.
— ურალში-მეთქი.
— ეგ შორსაა, იქ რა მინდაო.
— მერე სხვა მანქანაში გადავჯდები-მეთქი.
— ამოდიო, — და ავედი.
— აქ საიდან გაჩნდიო?
— გეოლოგებთან ვმუშაობ, ჩუქჩებმა ჩამომიყვანეს მარხილით-მეთქი.

დიდხანს ვიარეთ. ძირითადად, საბარგო მანქანები და ვილისები გვხვდებოდნენ.
თითქმის ყველა საბარგო მანქანის ძარაზე კაცები და ქალები იდგნენ, ყინვისაგან
დაწითლებული სახეები ჰქონდათ. ესენი უკვე რუსები იყვნენ.
26
საღამოს პატარა ქალაქში შევედით. — მე მოვედიო, — მითხრა მძღოლმა და

რჩევა მომცა, — ხვალ დილით ადრე მიდი ავტოსადგურში, თორემ შეიძლება,
ბილეთები აღარ იყოს და დღეს დაკარგავ, მეორე დილამდე მოგიწევს ცდაო. — ორი
მანეთი გადავუხადე და კაბინიდან ავეჯის მაღაზიის წინ გადმოვედი. ვიტრინასთან
სარკეებიანი კარადა იდგა, იმ სარკიდან წვერმოშვებული, ჭაღარა, ახალგაზრდა კაცი
მიყურებდა. დამფრთხალი და დაძაბული გამომეტყველება ჰქონდა. ამან შემაწუხა, —
ასეთი გამომეტყველებით შეიძლება, ეჭვი გამოვიწვიო და ზედმეტი ყურადღება
მივიქციო-მეთქი. — გაღიმება ვცადე, მაგრამ არ გამომივიდა, საცოდავად, უფრო
სწორად, რაღაცნაირად ავადმყოფურად ვკრეჭდი კბილებს.
საპარიკმახერო ვიპოვე და წვერი გავიპარსე. საპარიკმახეროს პირდაპირ

სასაუზმე იყო, იმ სასაუზმეში ბორში შევუკვეთე. ჭამას რომ შევუდექი, ჯერ მაზავეცკაია
გამახსენდა, მერე მანუშაკა და ბოლოს ხაიმაზე დავიწყე ფიქრი. — ამ ხნის
განმავლობაში ერთხელ როგორ ვერ მოიცალა? არ ჩამოვიდა და არ მნახა-მეთქი. —
ნაწყენი ვიყავი, მაგრამ რა უნდა მექნა? ისე იყო თუ ასე, სხვა არავინ მყავდა უფრო
ახლობელი, ვისაც ვენდობოდი, ვისი იმედიც შეიძლებოდა, მქონოდა.
ავტოსადგურის პატარა მოსაცდელ დარბაზში არავინ იყო. თბილოდა, მაგრამ იქ

დარჩენა ვერ გავბედე. — ისე არ მოხდეს, ძაღლებს თვალებში გავეჩხირო, არ
მომადგნენ და საბუთები არ მომთხოვონ-მეთქი.
მოხუცი ქალისაგან გავიგე, სად იყო აბანო. მივედი, მაგრამ ვერ დავიბანე, —
გვიანია, ვიკეტებითო. — აბანოსთან ახლოს სანახევროდ აშენებული სახლი იდგა.
შევედი იმ სახლში და ფიცრების წყების უკან, ბურბუშელებში ჩავიმალე. ოთხი თუ ხუთი
საათის შემდეგ სიცივემ გამომაღვიძა. ჩუქჩასთან ერთად მარხილზე ასე არ ციოდა,
ერთმანეთს სითბოს ვუზიარებდით.
მუხლები დავიზილე, ცოტა ხანი შევიცადე და სადგურში წავედი. იქ უკვე მგზავრები

იწყებდნენ თავის მოყრას. ავტობუსი ხალხით გაივსო და დავიძარით. ვიჯექი სულ
ბოლოში, ფანჯარასთან და თითქმის მთელი გზა მეძინა. საღამოს ფანჯრიდან პატარა
აეროპორტი დავინახე, გაყინულ მინდორზე სამი ორფრთიანი თვითმფრინავი იდგა.
ახლა როგორაა, არ ვიცი, მაგრამ იმ დროში მოკლე მანძილებზე თვითმფრინავით
მგზავრობისას პასპორტს არ გთხოვდნენ, ფული თუ გქონდა, იყიდდი ბილეთს და
გაფრინდებოდი, სულ ეს იყო. გამიხარდა. მძღოლს დავუძახე, — გააჩერე, ჩავდივარ-
მეთქი, — და ჩამოვედი.
გაყინული მინდვრის თავში ერთსართულიანი შენობა იდგა. იქ სულ ათი მგზავრი
დამხვდა. — სამი დღეა, აქა ვარ, — მითხრა ერთმა ხნიერმა ქალმა, — მაგრამ ახლა,
როგორც ამბობენ, ამინდი გამოდის და ალბათ მალე გავფრინდებითო.
მეორე საღამომდე მოგვიწია ცდამ. მერე ცხრაასი კილომეტრი ვიფრინეთ

სამხრეთის მიმართულებით და საკმაოდ დიდ აეროპორტში დავეშვით. მოსაცდელ
დარბაზში ხალხი ბევრი იყო, იქ თავს გაცილებით მშვიდად ვგრძნობდი, ვიჯექი სკამზე
და გათენებას ველოდებოდი. მეორე დღეს ავტობუსით თორმეტი საათი ვიმგზავრე და
ბოლოს, როგორც იქნა, ქალაქის სინათლეები გამოჩნდა, ქალაქს, თუ არ მეშლება,
ვესიოლოვკა ერქვა. იქიდან იწყებოდა რკინიგზა. შუაღამე გადასული იყო, რკინიგზის
სადგურში რომ მივედი, ბოლო მატარებლის გასვლამდე ათი წუთი რჩებოდა, ვიყიდე
ბილეთი, ავედი ვაგონში, ვიპოვე ჩემი ადგილი და დავიძარით. პატიმრებისაგან
მქონდა გაგონილი, — გაქცეული კაცი თავს ყველაზე მშვიდად მატარებელში
გრძნობსო. — ეს გამახსენდა და კედლის ხვრელისაკენ გაქცეული ტარაკანა დამიდგა
თვალწინ, ბატინკით გაჭყლეტას რომ უპირებენ და ისიც გარბის, ხვრელში თუ
შეასწრებს, მერე არაფერი უჭირს, გადარჩენილია. ამოვიოხრე. ჩემი საქმე კიდევ
უფრო რთულად იყო, მე ისეთი ხვრელი არსად არ მეგულებოდა.
იმ ღამით მატარებელში „იავნანა“ დამესიზმრა, ის „იავნანა“, მაშინ სამი გრამი

ოქრო რომ დამიმატა.
ვითომ ლენინგრადში ვიყავი, მივუყვებოდი ნევის სანაპიროს და მოაჯირზე

ჩამომჯდარი, წვერგაბურძგნილი კაცი დავინახე, დაძონძილი ქურთუკი და შარვალი
ეცვა. ახლოს რომ მივედი, ვიცანი და გავჩერდი. — როგორა ხარ-მეთქი?
— როგორ უნდა ვიყო? კაცი ვარ და კაცურადა ვარო.
— გახსოვს, სამი გრამი ოქრო რომ დამიმატე? ახლა მინდა, სამაგიეროდ ერთი
კილოგრამი დაგიბრუნო-მეთქი. — ჩანთა მოვიხსენი და დაბლა დავდე.
— ეს ქურქი შენ რომ გაცვია, ჩემიაო.
— კი, ძმაო, შენი იყოს, რაზეა ლაპარაკი, დაგიბრუნებ-მეთქი, — და ქურქის გახდა

დავიწყე.
— არ მინდა, არც ეგ ქურქი მინდა და არც ოქრო, ოქროს გახსენებაზე გული

მერევაო.
— აბა, რითი გცე პატივი-მეთქი?
— თუ გინდა, ჩემს სახელზე ერთი სანთელი დაანთე ეკლესიაშიო.
აი, ასეთი სიზმარი ვნახე, თანაც ძალიან ცხადად.
მეორე დილით გამცილებელმა გამაღვიძა, — მოვედითო! — ვაგონში აღარავინ

აღარ იყო. ავიღე ჩანთა და გასასვლელისაკენ წავედი. პლატფორმაზე ფეხი დავდგი
თუ არა, შორს ეკლესიის გუმბათს მოვკარი თვალი და ჩავფიქრდი.
ვიცოდი, ის „იავნანა“ ცოცხალი რომ აღარ იყო, ბანაკში იმ ჯურღმულებიდან
დაბრუნებული პატიმარი შემხვდა და იმან მიამბო მისი ამბავი: ფეხი მოიტეხა, ძლივს
მიაღწია კოცონამდე, მერე იწვა შეშასთან და მღეროდა, სამი კვირა იყო ასე, საჭმელი
არ ჰქონდა, მარტო წყალს სვამდა, იწვა, მღეროდა და სიკვდილს ელოდა; და
ბოლოს, როგორც იქნა, მოკვდაო.
სადგურის შენობაში მატარებლების მოძრაობის განრიგი გავიგე, ურალისაკენ

ღამის თერთმეტი საათისათვის გადიოდა ჩქარი მატარებელი. ასე რომ, დრო ბევრი
მქონდა. გავედი ქალაქში, ვიპოვე ეკლესია და სანთელი ავანთე.
— ღმერთო, შეიწყალე იმ საცოდავის სული-მეთქი.
მეორე სანთელი პოლონელს ავუნთე. იმ პოლონელს ზიბკო ერქვა. — ღმერთო,

შეიწყალე ზიბკოს სული-მეთქი.
მერე პატარა უნივერმაღში საათი ვიყიდე, გავიგე, იქაური დრო მოსკოვის

დროისაგან რამდენით განსხვავდებოდა და საათი მოსკოვის დროზე დავაყენე.
თბილისში ვაპირებდი დარეკვას, მაგრამ ადრე იყო, მანუშაკა ჯერ არ იქნებოდა

საბავშვო ბაღში მისული. სასაუზმეში კატლეტები შევუკვეთე. რომ დავნაყრდი, წინ
ერთი ბოთლი არაყი დავიდგი, ვსვამდი და სიგარეტებს ვეწეოდი. ბოთლი ბოლომდე
გამოვცალე, მაგრამ არ დავმთვრალვარ, მოვდუნდი და დაძაბულობა მომეხსნა.
წარამარა საათზე ვიყურებოდი, ბოლოს ოფიციანტისაგან გავიგე, სად იყო ფოსტა და
ქუჩას გავუყევი. ვნერვიულობდი, მანუშაკა, აბა, როგორ უნდა მიმხვდარიყო, ვინ
რეკავდა? შეიძლება, ყურმილი არ აიღოს-მეთქი.
ხაიმასთან სახლში დარეკვა არც მიფიქრია. იქ ძაღლებს ჩემი გაქცევის შესახებ

ინფორმაცია უკვე მიღებული ექნებოდათ და არ იყო გამორიცხული, რომ ხაიმას
ტელეფონი კონტროლზე ჰყავდათ აყვანილი და ჩემს ზარს ელოდებოდნენ.
ბნელდებოდა, ფოსტაში რომ მივედი. პატარა ფოსტა იყო, სულ სამი სალაპარაკო
კაბინა იდგა. შეკვეთა მივეცი და ახალგაზრდა ქალისა და კაცის გვერდით სკამზე
დავჯექი. თხუთმეტი წუთის შემდეგ ოპერატორმა ხელით მანიშნა, ახლოს მოდიო.
მივედი.
— ყურმილს არ იღებენო, — მითხრა.
— იქნებ ზარი გაიმეოროთ-მეთქი.
დამიქნია თავი. დავბრუნდი ჩემ ადგილას და გავიგონე, როგორ უთხრა ქალმა

კაცს — ხვალ ორშაბათია, ექვს საათამდე ვმუშაობ, უფრო ადრე ვერ მოვახერხებ,
ექვსი საათის მერე შეგხვდებიო.
— ესე იგი, დღეს კვირაა-მეთქი, — გავიფიქრე. კვირას საბავშვო ბაღი არ

მუშაობდა და მანუშაკას იქ არაფერი არ ესაქმებოდა. ყოველი შემთხვევისათვის, მაინც
დაველოდე და ოპერატორმა მეორეჯერ რომ მითხრა, — არ პასუხობენო, —
დავტოვე იქაურობა და რკინიგზის სადგურისაკენ გავუყევი.
მეორე დღეს გვიან გავიღვიძე, მატარებელი მთელი სისწრაფით მიქროდა.

ჩავიცვი ჩექმები და ამ დროს ხრინწიანი ხმა შემომესმა, — აქ რას დამჯდარხარო?
ორმოც წელს მიტანებული, საკმაოდ ჩაფსკვნილი, ჭაღარა კაცი მიღიმოდა,

ხელში ლუდის ბოთლები ეჭირა. ალბათ ვაგონ-რესტორნიდან მოდიოდა.
— რაშია საქმე-მეთქი?
დამაკვირდა და — ვა, რა უცნაურიაო! — თქვა და გაიცინა, — ბოდიში, შევცდიო.
— არა უშავს, ხდება-მეთქი.
— წამოდი, ერთ კაცს გაგაცნობ, ძალიან გგავსო. — არყის სუნი ასდიოდა, კარგ
ხასიათზე იყო.
— ახლა არავის გაცნობის სურვილი არა მაქვს-მეთქი.
— ძალიან გგავსო, — გამიმეორა, — წამოდი, ორი ვაგონის იქით მარტო ვართ

კუპეში, თითო ჭიქა მივარტყათო. — მხარი წინ წამოსწია და პიჯაკის შიდა ჯიბიდან
არყის ბოთლის თავი გამოაჩინა, — გპატიჟებო.
— დიდი მადლობა, მაგრამ ვერ წამოვალ-მეთქი.
— ის, ვინც შენ გგავს, ჩემი დისშვილიაო.
— ვერ წამოვალ-მეთქი.
— საწყენია, მინდოდა, ორივესათვის ერთად შემეხედაო.
— იმ შენს დისშვილს ორჯერ შეხედე და იგივე იქნება-მეთქი.
გაიცინა და წავიდა.
საღამოს ჩემი ფანჯრის წინ ჩაიარა, გვერდით ახალგაზრდა კაცი მიჰყვებოდა,

ჩანთები ეჭირათ. იმ ახალგაზრდას მოვკარი თვალი თუ არა, ბევრი აღარ მიფიქრია,
ქურქი ჩავიცვი, ზურგჩანთა ავიღე და ის იყო მატარებელი დაიძრა, ჩავედი დაბლა და
პლატფორმას თითქმის სირბილით გავუყევი. დავინახე, ლიანდაგები გადაჭრეს და
გასავლელისაკენ წავიდნენ. მივყევი. გავიდნენ ქუჩაში და ლუდხანის წინ შეჩერდნენ.
მაშინ მივედი ახლოს და მივესალმე.
კაცს ჩემი დანახვა გაუხარდა, — აი, ეგ არის, რომ გეუბნებოდიო, — ჩემზე ანიშნა
ახალგაზრდა კაცს. იმან ამხედა, დამხედა და რაღაც უგემურად გაიცინა.
ლუდხანაში შევედით და ბართან თითო კათხა ლუდი დავლიეთ. მერე მე მთელი

ბოთლი არაყი შევუკვეთე, დავსხედით მაგიდასთან და ერთმანეთს ჭიქები
მივუჭახუნეთ. რომელიღაცა ქალაქი დაასახელეს, — იქ ჩვენი ნათესავი მსახურობს
ჯარში და იმის სანახავად ვიყავითო, — ეჭვი შემეპარა, — მგონი, ტყუიან-მეთქი, —
წვრილფეხა კრიმინალებს ჰგავდნენ.
— ამ ჩანთით რას მიათრევ, რაა ასეთი მძიმეო? — იმან მკითხა, მე რომ მგავდა.
— მინერალებია, ურალში მიმაქვს, გეოლოგიის ინსტიტუტში უნდა ჩავაბარო

შესასწავლად-მეთქი.
— გეოლოგებთან რა გესაქმებაო?
— კურიერად ვმუშაობ-მეთქი.
— კარგად გიხდიანო? — დაინტერესდა ბიძა.
— არა უშავს-მეთქი.
ის ერთი ბოთლი გამოვცალეთ და ახალი ბოთლი შევუკვეთე. — პირველად

ვხედავ კაცს, რომელიც ასე ძალიან მგავს და ეს შეხვედრა ძალიან მახარებს, მე დედა
რუსი მყავს და შეიძლება, სულაც ნათესავები ვიყოთ-მეთქი.
— შეიძლებაო, — დამეთანხმა ბიძა, — ამ ქვეყანაზე ყველაფერი შეიძლება

მოხდეს, არაფერი არაა გამორიცხულიო.
ჩვენ გვერდით მაგიდასთან ორი გოგო იჯდა, ჯერ მე გავუბი ლაპარაკი, მერე
ბიძამ, ჩვენს მაგიდასთან მოვიპატიჟეთ, მოვიდნენ და დუხისა და პუდრის სუნი
მოიტანეს.
— ძალიან ჰგავხართ ერთმანეთს, — აღნიშნა ერთმა და ჯერ მე გამიღიმა, მერე

იმ ახალგაზრდას.
— ტყუპები ხართ? — იკითხა მეორემ
— საათ-ნახევრის წინ გავიცანით ერთმანეთი, — ვუპასუხე მე, — მაგრამ დღეიდან

სამუდამოდ ძმები ვართ. მე ახლა სამყაროს სულ სხვა თვალით ვუყურებ-მეთქი. — ეს
ვთქვი და კიდევ ერთი ბოთლი არაყი შევუკვეთე.
არაყს არ ვყლაპავდი, პირში ვიგუბებდი. მერე ვითომ ლუდს ვაყოლებდი,

ნახევრად სავსე კათხას მოვიყუდებდი და შეუმჩნევლად არაყს პირიდან კათხაში
ვაბრუნებდი. ასე რომ, კათხა, დაცლის მაგივრად, ნელ-ნელა ივსებოდა. ბოლოს,
ვითომ შემთხვევით, ხელი გავკარი და მაგიდიდან გადავაგდე. მერე ასეთი რამე კიდევ
ორჯერ გავიმეორე. აზრადაც არავის არ მოსვლია, რაში იყო საქმე. დამლაგებელი
ქალი მოდიოდა და ნამსხვრევებს ხვეტდა. რამდენჯერაც მოვიდა, იმდენი მანეთი
ვაჩუქე.
— არა გცხელა? — შევეკითხე ჩემს ტყუპისცალს, — გაიხადე ეგ პიჯაკი და სკამზე

გადაკიდე-მეთქი.
— არა, — გააქნია თავი, — მიხდებაო. — შუბლი ოფლით ჰქონდა დაცვარული.
გოგოები დათვრნენ. ერთმა ამაყად განაცხადა, — მე თავისუფალი რუსის ქალი

ვარ, შემიძლია, აქვე, სახალხოდ გავშიშვლდე, ისე, რომ არავისი შემრცხვესო. —
დააპირა ტანზე გახდა, მაგრამ არ დავანებე, — არ გინდა, შიშველი ქალის დანახვაზე
თავბრუ მეხვევა და გული მიმდის-მეთქი.
— მე მაგარი გული მაქვს, — უთხრა ბიძამ, — მიდი, გაიხადე და რამდენ ხანსაც

გინდა, იმდენ ხანს გიყურებო.
— მე იმიტომ კი არ გავიხდი, შენ რომ მიყურო, იმიტომ გავიხდი, რომ

დავამტკიცო, თავისუფალი ქალი რომ ვარო.
— გაუმარჯოს თავისუფლებას! — ჭიქა ასწია ჩემმა ტყუპისცალმა.
ის ჭიქა მეც ბოლომდე გამოვცალე.
გოგო სკამზე ავიდა და ამაყი სახით კაბის გახდა დაიწყო. ადმინისტრატორმა

დაინახა, სწრაფი ნაბიჯებით მოგვიახლოვდა და გოგოს დაემუქრა, — ახლავე
შეწყვიტე ეგ უხამსობა, თორემ მილიციას გამოვუძახებო.
მილიციის გაგონებაზე ბიძას სახე შეეცვალა, — ჩაიცვი, — უთხრა გოგოს, —

მგონი, მეც თავბრუ მეხვევაო.
გოგომ ჩაიცვა და დაჯდა. — ახლა ხომ გჯერათ ჩემი? — იკითხა საქმიანად, —

ხომ დავამტკიცე, ვინცა ვარო.
— სულელი ხარო, — უთხრა მეორე გოგომ.
მე არ დავეთანხმე, — ეგ ჩემს თვალში თავისუფლების სიმბოლოა, ოღონდ

სანახევროდ-მეთქი.
— რატომ სანახევროდო? — მკითხა ბიძამ.
— იმიტომ, რომ ბოლომდე არ გაუხდია-მეთქი.
— მიმიფურთხებია სანახევრო თავისუფლებისათვისო! — ჩემი ტყუპისცალი უკვე

მაგარი მთვრალი იყო.
— შენ ვის აგინებო? — გაბრაზდა გოგო.
— შენზე არ ამბობსო, — დააწყნარა ბიძამ.
მეორე გოგო ტანის რხევით წამოდგა და ცეკვა დაიწყო, ჯერ ხელით მანიშნებდა,
მერე დამიძახა, — მოდი, ვიცეკვოთო. — თავი გავაქნიე უარის ნიშნად.
ბიძა პიანინოსთან მივიდა, ახადა სახურავი და დაკვრა დაიწყო. ყველა კლავიში

არ მუშაობდა, მაგრამ მელოდიის გამოყვანას მაინც ახერხებდა. ჩემი ტყუპისცალი უცებ
კარგ გუნებაზე დადგა და დაიღრიალა. წამოდგომა რომ დააპირა, მაშინ ვუშოვე დრო
და ვთხოვე, — ერთი შენი პასპორტი მაჩვენე, მაინტერესებს, ფოტოზე როგორ
გამოიყურები-მეთქი.
პიჯაკის ჯიბიდან პასპორტი ამოიღო, დააგდო მაგიდაზე და აცეკვებული

გოგოსაკენ წაბარბაცდა. პასპორტს ხელი დავადე და ჩემკენ ნელა გამოვაცურე.
— ჩვენც ვიცეკვოთო, — შემომთავაზა თავისუფალმა რუსის ქალმა.
— ერთი ფეხი ხისა მაქვს-მეთქი.
— რას ამბობ? არაფერი გეტყობაო.
— თუ ვიცეკვე, დამეტყობა-მეთქი.
უკან მიიხედა, დახლთან ახალგაზრდა კაცს დაადგა თვალი, მივიდა და

საცეკვაოდ გაიწვია. პასპორტი ჯიბეში ჩავიდე და მინერალური წყლით სავსე ბოთლი
მოვიყუდე, იქ უკვე საქმე აღარ მქონდა. ვუყურებდი მოცეკვავეებს და იმაზე
ვფიქრობდი, მშვიდობიანად როგორ გავცლოდი იქაურობას.
მერე ბიძამ დაკვრა შეწყვიტა და მაგიდასთან დაბრუნდნენ. ჩემს ტყუპისცალს

არყით სავსე ჭიქა შევაგებე, — აჰა, მიირთვი, ძმაო, ღირსი ხარ, ეს რა მაგარი ცეკვა
გცოდნია-მეთქი.
იმან არაყი გადაკრა და გაბრაზებული მიაჩერდა ახალგაზრდა კაცს, თავისუფალ

რუსის ქალთან ერთად რომ შემოუერთდა ჩვენს კომპანიას, — აბა, დაითესე აქედანო!
— შეუღრინა, — ეგ გოგო ჩვენთან არისო. — პასპორტი არც გახსენებია.
— ეს ჩემი მეგობარია, მე მოვიყვანეო, — გამოაცხადა თავისუფალმა რუსის

ქალმა.
— შენ დაეგდე მანდ და ხმა არ ამოიღო, თორემ ცხვირ-პირს დაგამტვრევო, —

დაემუქრა ბიძა.
— შენ დაგავიწყდა, მე ვინა ვარ? ფეხებსაც ვერ მომჭამო.
ბიძა იმ ახალგაზრდას მიუტრიალდა, — შენ ვერ გაიგე, რა გითხრესო?
ახალგაზრდამ ქალს ხელზე აკოცა, გაუღიმა და დახლისაკენ წავიდა. ქალმა

თვალი გააყოლა და დაჯდა. — მძღნერი ყოფილა, ასე ადვილად როგორ დამთმოო,
— ნაწყენი იყო. მერე ჭიქა ასწია და სადღეგრძელო თქვა, — ნამდვილ მამაკაცებს
გაუმარჯოსო.
— დიდი მადლობა, — ბიძა კმაყოფილი დარჩა, ისიც მაგარი მთვრალი იყო,

მაგრამ თავი კარგად ეჭირა.
მე ჭიქები სასწრაფოდ შევავსე და ჩემს ტყუპისცალს მივმართე, — ჩვენს ძმობას
გაუმარჯოს-მეთქი! — იმას უკვე მობეზრებული ვყავდი, ჭიქა არ მომიჭახუნა, ისე
გადაკრა.
ოფიციანტს კიდევ ერთი ბოთლი შევუკვეთე და გამოვაცხადე, — ამ სუფრას მე

ვიხდი-მეთქი, — არავის არაფერი ჰქონდა საწინააღმდეგო.
— შენ რა, მიდიხარო? — მიხვდა ის მეორე გოგო.
— ძალიან სასიამოვნო ხალხი ხართ, მაგრამ უნდა დაგტოვოთ, აუცილებელი

საქმე მაქვს-მეთქი.
ქურქი ჩავიცვი და გოგოებსა და ბიძას ხელი ჩამოვართვი. იმ ჩემს ტყუპისცალს

განძრევის თავი არ ჰქონდა, გამოლენჩებული იჯდა სკამზე. მხარზე დავკარი ხელი, —
იმედი მაქვს, კიდევ შევხვდებით-მეთქი. — ერთი უაზროდ ამომხედა, ეგ იყო სულ.
დანახარჯი გადავიხადე და სანამ ქუჩაში გავიდოდი, კართან შევჩერდი და მოვიხედე.
ბიძა რაღაცას ჰყვებოდა, გოგოები ხითხითებდნენ, ჩემს ტყუპისცალს თავი მკერდზე
ჩამოვარდნოდა.
შევედი რკინიგზის სადგურის მოსაცდელ დარბაზში, დავჯექი სკამზე და ჯიბიდან

პასპორტი ამოვიღე. გადავშალე და სურათს დავაკვირდი. ის ჩემი ტყუპისცალი
სურათზე კიდევ უფრო მგავდა.
დედის მხრიდან ნათესავების შესახებ არაფერი ვიცოდი და, — მართლა ჩემი

ნათესავი ხომ არ არის-მეთქი? — გავიფიქრე. პასპორტი კრასნოდარის რეგიონში,
ქალაქ მაიკოპის მილიციის საპასპორტო მაგიდის მიერ იყო გაცემული.
მაშინ, აბა, როგორ წარმოვიდგენდი, იმ პასპორტის გამო რა მელოდა და გული

სიხარულით მქონდა სავსე.
27
პირველსავე მატარებელზე ვიყიდე ბილეთი. არ მიდიოდა შორს, მაგრამ

იქაურობას დროზე მინდოდა გავცლოდი. ავედი ვაგონში, ვიპოვე ჩემი ადგილი და
დავიძინე.
მეორე დილას მატარებელი რომ გაჩერდა, სადგურთან ახლოს სასაუზმეში ვჭამე

და მერე მთელი დღე აბანოში გავატარე. საღამოს ვიჯექი ფოსტის პატარა დარბაზში
და ჩემს გულში მანუშაკას ვეხვეწებოდი, — მანუშაკა, შენი ჭირიმე, აიღე ყურმილი-
მეთქი.
ბოლოს გამოაცხადა ტელეფონისტმა ქალმა: — თბილისი, მეოთხე კაბინა, — და
წამოვხტი. შევედი კაბინაში და ხელის კანკალით ავიღე ყურმილი. — ალო, გისმენთო,
— გავიგონე შვიდი ათასი კილომეტრის სიშორიდან მანუშაკას ხმა.
— მანუშაკა, როგორა ხარ, ჩემო კარგო გოგო-მეთქი?
— ვაიმე, ღმერთო ჩემო, შენა ხარო? — ვიგრძენი, როგორ გაუხშირდა სუნთქვა.
— მე ვარ, მანუშაკ, მე ვარ-მეთქი!
— ცოცხალი ხარო?
— კი, ცოცხალი ვარ, აბა, როგორ დაგელაპარაკებოდი-მეთქი.
— როგორ მიხარია შენი ხმის გაგონება, რომ იცოდეო! — და ატირდა.
— მეც ძალიან მიხარია-მეთქი, — და ვიგრძენი, როგორ გამეჩხირა ყელში

რაღაცა.
— ხაიმა იყო წამოსული შენს სანახავად. იქ უთხრეს, ჯარისკაცი მოკლა,

ქარხნიდან ოცი კილო ოქრო მოიპარა და გაიქცაო. ასეთი რამე რატომ ჩაიდინეო?
— ტყუილია ეგ, მე არავინ არ მომიკლავს-მეთქი.
— აბა, რატომ გაბრალებენო?
— ეგ გრძელი ამბავია, ახლა ყველაფერი, აბა, როგორ მოგიყვე-მეთქი.
— ხაიმ�

Language

Welcome to Scribd!

თემურ-ბაბლუანი-მზე-მთვარე-და-პურის-ყანა.pdf

Uploaded by

Document Information

Date uploaded

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Description:

Copyright:

Available Formats

თემურ-ბაბლუანი-მზე-მთვარე-და-პურის-ყანა.pdf

Uploaded by

Description:

Copyright:

Available Formats

Related titles

თემურ ბაბლუანი

მზე, მთვარე და პურის ყანა

1968 წლის ზაფხულის დასაწყისისათვის ჩემი ერთადერთი შარვალი საბოლოოდ

გვიან ღამით ვარანცოვის ხიდი ტრამვაით გადავიარე და კათოლიკურ

— რაშია საქმე, ეს კაცები სად გაქრნენ? — მიკვირდა, — თუ შარვლები აღარ

საავადმყოფოსთან შევისვენე. ხალათის ჯიბეში ორი კარგი ბიჩოკი მქონდა და

სიბნელეში, მეხუთე სართულის რკინის აივანზე, თოკზე დაკიდებული შარვლის

ის იყო მესამე სართულს ავცდი, უკან შარვლის გაცრეცილი ნაწილი ყველა

გავუსწორდი მეხუთე სართულის აივანს და სუნთქვა შემეკრა, ახლოდან

ფანჯრის რაფას მივწვდი, მერე აგურებს შორის თითების ჩასაჭიდსა და ფეხის

არის წუთები, როდესაც სიჩუმეს ვერაფერი შეედრება.

ნამიანი შარვალი თოკიდან ფრთხილად ჩამოვხსენი, ჩაცმა არც მიფიქრია, წელზე

გათენებას ბევრი არაფერი უკლდა, უბანში რომ ამოვედი და ბაღის

ჩვენი სახლები ერთმანეთის გვერდით იდგა. ორივე ოთხსართულიანი იყო და

ხაიმას სახლისაგან განსხვავებით, ჩემს სახლს ეზოს მხრიდან სხვენამდე

გადავედი ხაიმას სახლის სახურავზე და სამტრედესთან შევჩერდი, მტრედებმა

შეჩერებით კი იმიტომ შევჩერდი, რომ მოპირდაპირე სახლის ბოლო სართულის

ჩავიარე სახურავი და ეზოში გადავიხედე. არავინ არ ჩანდა. ხაიმას შუშაბანდის

გავჩერდი და ფრთხილად შევიხედე. ხაიმას ბიძები ვიღაც ხნიერ კაცთან ერთად

ნეტა რატომ იდგა ის ორი ნაბოზვარი ფანჯარასთან ფოტოაპარატით-მეთქი? —

მეც გავუღიმე და თვალი ჩავუკარი, — ხაიმას ძმაკაცი ვარ-მეთქი.

— ვიცი, ჯუდე გქვია, მეჯღანე გოგიას ბიჭი ხარო.

მე პირველად ვხედავდი და იმან ამ დროს მარტო ჩემი კი არა, მამაჩემის სახელიც

— ხაიმას ნათესავი ვარო, — მერე ჯინსზე მანიშნა, — კარგად გაიყიდებაო.

— არა, მე სხვა საქმიანობას ვეწევიო.

კარს ხაიმას უმცროსი ბიძა მოუახლოვდა, მე არ ვუყვარდი, თარსად მთვლიდა

— ეს საიდან გაჩნდა აქო? — ჰკითხა წვერებიანს.

— ორი წუთის წინ გადმოძვრა ფანჯრიდანო.

ის გაბრაზდა. — ამ სახლში მარტო ხაიმა არ ცხოვრობსო.

— წაეთრიე აქედანო! — მომაძახა.

— მე ვარ-მეთქი, — მერე სინათლე ავანთე, ჯინსი მოვიხსენი და დავანახვე.

— კარგიაო, — დააქნია თავი და მზერა ჩემს დაფლეთილ შარვალზე გადაიტანა,

ჩაფიქრდა. — კარგი, აიღე, ოღონდ სამი საათისთვის უნდა დამიბრუნოო.

საქმე იმაში იყო, რომ იმასაც იმ ერთი შარვლის მეტი არ ჰქონდა.

— უფრო ადრე დაგიბრუნებ-მეთქი.

შარვალს რომ ვიცვლიდი, მოვუყევი, რაც დავინახე სახურავიდან. ყურადღებით

— როგორ ფიქრობ, რატომ გჩითავენ-მეთქი?

— ეგ ჩემს ბიძებს ჰკითხე და გეტყვიან, შენ არაფერს დაგიმალავენო.

ეჭვმა გამკრა, რაც მოისმინა, მისთვის არ იყო მთლად ახალი ამბავი.

— დიდი მადლობა-მეთქი, — სხვა რა უნდა მეთქვა.

— ეგ ნაგავი აქ არ დატოვო, მოაშორეო!

ავიღე ჩემი შარვლის ნარჩენები და კარისაკენ წავედი.

ებრაელების უბანში ნაცნობ გადამყიდველებს ჩამოვუარე, ჯინსს ას მანეთად

— მერე ჩვენ რა ვქნათ? რამდენად უნდა გავყიდოთო?

ნავთლუხის ბაზარი მაშინ ყველაზე იაფი ბაზარი იყო ქალაქში. პირველად

ჩემი ძველი ფეხსაცმელები ხუთჯერ იყო შეკეთებული, მე თვითონ შევაკეთე,

მანუშაკასათვის ადეკალონი „კარმენი“ მინდოდა მეყიდა. იმ „კარმენის“ ძებნაში

ფული გადავუხადე და იმანაც გაახვია. წამოვედი, მაგრამ ხაიმას შარვალი დამრჩა

არადა, მახსოვდა, დახლზე როგორ დავდე.

— გაიხსენე, თორემ ამ მაღაზიას დაგიწვავ-მეთქი!

მეორე გამყიდველმა ხაიმას შარვალი მუყაოს დიდი ყუთიდან ამოიღო და

დავუქნიე თავი. გაახვია ისევ ქაღალდში და მომაწოდა. მერე იმ ახალგაზრდას

პირველი საათისათვის ხაიმას შარვალი მეზობლის პატარა ბიჭს ამოვუდე

მე მანუშაკა საბავშვო ბაღიდან მიყვარდა. სკოლაშიც ერთად ვსწავლობდით,

მაშინ მანუშაკა გზაში შემომხვდა, სახლიდან პურის საყიდლად იყო გამოსული.

უკან დაიხია და შემათვალიერა.

— პირს რომ დაიბან, ეგ ტანსაცმელი კიდევ უფრო მოგიხდებაო.

— ლოყა და ყური გაშავებული გაქვსო.