1
Aciclovir in MARTINDALE The Complete Drug
4
Reference. MICROMEDEX(R) Healthcare Series Vol. MIMS Product Information. MIMS CliniConsult
126. Thomson Micromedex 2005 Thailand 3rd Issue 2005 CD ROM
2 5
Aciclovir in Drug Monograph. Clinical CDC: Sexually transmitted diseases treatment
Pharmacology CD-ROM Ver 2.18 Gold Standard guidelines 2002. MMWR 2002: 51 (No. RR-6), 2002.
2005. 2 In Drug Consults “GENITAL HERPES SIMPLEX VIRAL
3
Zovirax cram Product Monograph in MIMS Product INFECTION - CDC GUIDELINES.” MICROMEDEX(R)
Information. MIMS CliniConsult Thailand 3rd Issue Healthcare Series Vol. 126. Thomson Micromedex
2005 CD ROM 2005 5
1
กรณี herpes labialis BMJ Clinical และคณะ (1982) 8 ซึ่ งทําการวิจัยในผูปว ย
Evidence (2005)6 ได ทํ า การทบทวน 69 คนที่เปนครั้งแรก และผูปวยที่กลับเปนซ้ํา
เอกสารต า ง ๆ ในการรั ก ษาโรคติ ด เชื้ อ อีก 111 คน เทียบกับยาหลอก เปนงานวิจัย
herpes บริเวณริมฝปากดวย aciclovir โดย ชนิด Controlled Clinical Trial (ไมใช
แบงหมวดการรักษา herpes labialis randomized controlled trial) พบวาในกลุม
ออกเปน ก. การรักษาครั้งแรก ข. การปองกัน ผู ป ว ยที่ เ ป น ครั้ ง แรก ยาได ผ ลอย า งมี
การกลับเปนซ้ํา และ ค. การรักษาอาการในผู นัยสําคัญทางสถิติในการลดระยะเวลาของ
กลับเปนซ้ํา BMJ Clinical Evidence ไดจัด การพบเชื้อในแผล (viral shedding) อาการ
ให ย า aciclovir ชนิ ด กิ น เป น ยาในกลุ ม ที่ คันหรือปวดเฉพาะที่ และระยะเวลาจนแผล
นาจะมีประโยชนในการรักษา (Likely To Be หาย (2.0, 3.6, 11.2 วัน เทียบกับ 4.6, 6.7
Beneficial) ทั้ ง 3 หมวดการรั ก ษาข า งต น และ 15.8 วัน ตามลําดับ) ในกลุมผูปวยชาย
สวน aciclovir ชนิดยาทาเฉพาะที่ จัดเปนยา ที่กลับเปนซ้ํา ลดระยะเวลาของการพบเชื้อ
ที่ ยั ง ไม ท ราบประสิ ท ธิ ภ าพอย า งแท จ ริ ง ในแผลไดอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ (p <
(Unknown Effectiveness) โดยคําจํากัด 0.001) คือกลุมที่ไดรับยาใชเวลา 0.8 วัน
ความของยาในกลุมนี้คือยาที่มีหลักฐานไม ส ว นกลุ ม ยาหลอกใชเ วลา 0.8 วั น ใน ส ว น
เพียงพอหรือคุณภาพยังไมดีพอ ระยะเวลาที่แผลตกสะเก็ดและหายใชเวลา
“Unknown Effectiveness - Description :
For which there are currently insufficient 3.5 และ 7.5 วัน เทียบกับ 5.0 และ 9.7 วัน
data or data of inadequate quality.“
ตามลําดับ (p = 0.03 และ 0.07) สวนใน
ค. หลักฐานที่เกี่ยวของกับประสิทธิภาพ ผู ป ว ยหญิ ง ที่ ก ลั บ เป น ซ้ํ า ไม พ บว า ยามี
ของ aciclovir cream ใน herpes genitalis ประสิ ท ธิ ภ าพเหนื อ ยาหลอกในการลด
Micromedex7 ระบุวา aciclovir ระยะเวลาของอาการหรือระยะเวลาในการ
cream มีที่ใชในการรักษาโรคติดเชื้อ herpes เกิ ด แผลแต อ ย า งใด ในผู ป ว ยทุ ก กลุ ม
simplex ที่อวัยวะเพศโดยอางอิง Corey aciclovir cream ไมชวยลดความถี่ของการ
กลั บ เป น ซ้ํ า และไม ช ว ยยื ด ระยะเวลาของ
การกลั บ เป น ซ้ํ า ในครั้ ง ถัด ไป งานวิ จัย นี้ จึ ง
ควรสรุปวายามีประสิทธิภาพเฉพาะในเพศ
6
Worrall G. Herpes labialis. Clin Evid. 2004 ชาย ในผูปวยที่เปนครั้งแรก สวนผูปวยชายที่
Dec;(12):2312-20. Available at
http://www.clinicalevidence.com/ceweb/conditions/sk
8
d/1704/1704.jsp Update April 2005. Corey L, Benedetti JK, Critchlow CW, et al: Double-
7
Aciclovir. Place in Therapy in DRUGDEX DRUG blind controlled trial of topical acyclovir in genital
EVALUATION. MICROMEDEX(R) Healthcare Series herpes simplex virus infections. Am J Med 1982b;
Vol. 126. Thomson Micromedex 2005 73:326-334.
2
กลับเปนซ้ําประโยชนที่ไดไมชัดเจน และยา ทายาบ อ ยกว า และจํ า นวนครั้ ง ต อ วั น
ไมไดผลในผูปวยหญิง มากกวา ในทั้งสองวิธีที่ระบุไวเชื่อวาผูปวย
BNF 9 ระบุวา aciclovir cream ส ว น ใ ห ญ ไ ม ส า ม า ร ถ ป ฏิ บั ติ ต า ม ไ ด
ไดรับการขึ้นทะเบียนใหใชใน initial and โดยเฉพาะผูเปนโรคติดเชื้อ herpes ที่อวัยวะ
recurrent labial and genital herpes เพศ เนื่องจากความไมสะดวกในการทายา
simplex infections โดยใหทายาทุก 4 ชั่วโมง บอยครั้งในบริเวณดังกลาวเปนเวลาหลายวัน
(วันละ 5 ครั้ง) นาน 5-10 วัน ทันทีเมื่อเริ่ม ติดตอกัน ทําใหประสิทธิภาพของยา (ถามี)
เปนแผล ยิ่งลดต่ําลง
Clinical Pharmacology2 (เปน
ข อ มู ล การใช ย าในสหรั ฐ อเมริ ก า) ระบุ ว า ง. วิธีการรักษา herpes genitalis
สําหรับการรักษา herpes labialis และ สํ า หรั บ วิ ธี รั ก ษาโรค herpes
initial or recurrent herpes genitalis ให genitalis ที่ ส ะดวกกว า การทายา และมี
ทายาทุก 3 ชั่วโมง วันละ 6 ครั้ง นาน 7 วัน ประสิทธิภาพอยางแทจริงคือการใชยากินซึ่ง
ในทันทีที่เปนแผล โดยระบุไวดวยวา ชวยลดระยะเวลาการเปนแผลลงไดครึ่งหนึ่ง
ในกรณีของ herpes genitalis และลดระยะเวลาการพบเชื้อในแผลลงไดถึง
สําหรับผูปวยที่มีภูมิคุมกันปกติ ยาไมมี 90% 10 ขนาดยาและวิ ธี ใ ช ต ามคํ า แนะนํ า
ประโยชน ใ นการรั ก ษาโรคทางคลิ นิ ก ของ CDC แสดงไวในตารางที่ 5-15 ใน
ถึงแมวายาจะชวยลดระยะเวลาการพบเชื้อ คําแนะนําของ CDC ไมไดกลาวถึงการใช
ไวรั ส ในแผลได ก็ ต าม ซึ่ ง ต อ งติ ด ตาม aciclovir cream แตอยางใด
ประสิ ท ธิ ภ าพของยาในการรั ก ษา herpes
labialis ตอไป ตารางที่ 5-1 วิธีการใช aciclovir ในการ
”for treatment of initial or recurrent
herpes genitalis: There is no clinical รักษาโรคติดเชื้อ herpes ที่อวัยวะเพศ
benefit of the ointment in
immunocompetent patients; although,
decreased viral shedding may be noted.”
ก. ผูปวยที่เปนครั้งแรก
วิธีที่ 1 ใช aciclovir 200 มก. วันละ 5 ครั้ง
ข อสั ง เกต ในประเทศอัง กฤษ และ นาน 7-10 วัน
สหรัฐอเมริกา วิธีการทายา aciclovir มีความ วิธีที่ 2 ใช aciclovir 400 มก. วันละ 3 ครั้ง
แตกตางกัน โดยในสหรัฐอเมริกากําหนดให นาน 7-10 วัน
3
ข. ผูปวยที่กลับเปนซ้ํา ด ว ยหลั ก ฐานและข อ มู ล ต า ง ๆ
วิธีที่ 1 ใช aciclovir 200 มก. วันละ 5 ครั้ง ขางตน บัญชียาหลักแหงชาติจึงแนะนําใหใช
นาน 5 วัน aciclovir ชนิ ด กิ น เพี ย งชนิ ด เดี ย ว ในการ
วิธีที่ 2 ใช aciclovir 400 มก. วันละ 3 ครั้ง รักษา herpes genitalis โดยไมสงเสริมการ
นาน 5 วัน ใช aciclovir ชนิดยาทาเฉพาะที่
วิธีท 3 ใช aciclovir 800 มก. วันละ 2 ครั้ง
นาน 5 วัน จ. หลักฐานที่เกี่ยวของกับประสิทธิภาพ
ของ aciclovir cream ใน herpes labialis
ในแงผลขางเคียงจากการใชยา ทั้ง มี ผู ตี พิ ม พ ง า น วิ จั ย ที่ ร ะ บุ ว า
ยากินและยาทาเฉพาะที่ตางมีผลขางเคียงที่ aciclovir cream ไมมีประสิทธิภาพในการ
ไมรุนแรง ผลขางเคียงที่รุนแรงหรืออาจเปน รักษาโรค herpes labialis อยูหลายงานวิจัย
อันตรายถึงชีวิตมักเกิดจาก aciclovir ชนิด เชน Spruance SL และคณะ (1982) 11 , 12
ฉีดหรือการใหยาเกินขนาด2 ทําการศึกษาชนิด double-blind, placebo-
“Rapid or bolus infusions of acyclovir controlled trial ในผูปวย 208 คน ระบุวา
have been associated with renal toxicity.
Neurotoxicity has been reported during
systemic acyclovir administration,
หากทายาภายใน 8 ชั่วโมงหลังเกิดแผลจะ
especially when administered in high
doses and/or in patients with renal ชวยลดจํานวนไวรัสในแผลลงได แตยาไมมี
impairment. Seizures and lethargy have
been reported in association with ผลตออาการทางคลินิกของโรค
acyclovir overdose.”
“A double-blind, placebo-controlled trial
of topical 5 percent acyclovir in
polyethylene glycol was conducted
ในแงคาใชจาย ยา aciclovir ชนิด among 208 patients with herpes simplex
labialis. Reduced excretion of virus from
ทาเฉพาะที่ คํ า นวณค า ใช จ า ยได ย าก lesions was seen in the subgroup of
patients who entered the study within
eight hours of lesion onset, but no
เนื่ อ งจากปริ ม าณยาที่ ท าขึ้ น กั บ ขนาดและ differences were noted in the patients
who began treatment nine to 25 hours
จํานวนของแผล และผูปวยแตละรายทายา after onset. No clinical benefit from
treatment with acyclovir was observed.”
ดวยปริมาณยาที่ไมเทากัน นอกจากนี้ผูปวย
จะไดรับยาในปริมาณที่ไมเทากันเนื่องจาก
11
Spruance SL, Schnipper LE, Overall JC Jr, Kern
ยาที่มีจําหนายมีขนาดบรรจุ 1, 2, 3 กรัม
ER, Wester B, Modlin J, Wenerstrom G, Burton C,
หรือ 5 กรัม ตอซอง/หลอด ซึ่งประมาณได Arndt KA, Chiu GL, Crumpacker CS. Treatment of
ยากวาผูปวยแตละรายควรไดรับยามากนอย herpes simplex labialis with topical acyclovir in
polyethylene glycol. J Infect Dis. 1982 Jul;146(1):85-
เพียงใดจึงจะเพียงพอตอการทายาวันละ 5-6
90.
ครั้ง นาน 5-10 วัน ในปจจุบันยา aciclovir 12
Spruance SL, Crumpacker CS. Topical 5 percent
ชนิ ด เม็ ด มี ร าคาถู ก ลงมาก ส ง ผลให ย าทา acyclovir in polyethylene glycol for herpes simplex
และยากินนาจะมีคาใชจายที่ใกลเคียงกัน labialis. Antiviral effect without clinical benefit. Am J
Med. 1982 Jul 20;73(1A):315-9.
4
Spruance SL และคณะ (1984) 13 Spruance SL และคณะ (2002) 15
ทําการศึกษาชนิด prospective placebo ทํ า ก า ร ศึ ก ษ า ป ร ะ สิ ท ธิ ภ า พ ข อ ง 5%
controlled, double-blind, randomized acyclovir cream เทียบกับยาหลอกใน
trial ในผู ป ว ย 352 คน โดยใช ย าที่ ค วาม Multicenter Randomized Controlled Trial
เขมขนสูงเปนสองเทาของปกติคือ 10% สองการศึกษาซึ่งทําพรอมกันในผูปวย 686
acyclovir polyethylene glycol ointment คนและ 699 คน ตามลําดับ ผูปวยทายาดวย
ทาในทันทีที่เกิดแผล พบวากลุมผูใชยาแผล ตนเองภายใน 1 ชั่วโมงเมื่อเริ่มเปนแผล โดย
หายในเวลา 6 วันซึ่งไมแตกตางจากกลุมยา ทายาวั น ละ 5 ครั้ ง ติ ด ต อ กั น 4 วั น ผลใน
หลอกซึ่งใชเวลา 5.2 วัน การศึ ก ษาที่ ห นึ่ ง พบระยะเวลาในการเป น
“Topical acyclovir in polyethylene glycol
was ineffective for the treatment of แผลเทา กั บ 4.3 วั นและ 4.8 วัน (hazards
herpes labialis despite an optimum
therapeutic opportunity.” ratio [HR] = 1.23; 95% confidence
interval [CI], 1.06 to 1.44; P = 0.007)
Shaw M และคณะ (1985) 14 และผลในการศึกษาที่สองพบระยะเวลาใน
ทํ า การศึ ก ษาชนิ ด double blind, การเป น แผลเท า กั บ 4.6 และ 5.2 วั น
randomised, crossover placebo ตามลําดับ (HR = 1.24; 95% CI, 1.06 to
controlled trial ของ 5% acyclovir cream 1.44; P = 0.006) ดังนั้นยาจึงชวยลด
ใ น ผู ป ว ย 4 5 ค น แ ล ะ ร ะ บุ ว า ย า มี ระยะเวลาของการเป น โรคลงได อ ย า งมี
ประสิทธิภาพไมแตกตางจาก placebo ใน นั ย สํ า คั ญ ทางสถิ ติ ทั้ ง นี้ ย าไม ช ว ยป อ งกั น
การรักษาโรค herpes labialis การดําเนินของโรคจากตุ มพองไปเปน แผล
“There was no significant clinical benefit
from treatment with acyclovir cream
compared with placebo cream. The
และตกสะเก็ด ขอสังเกต ผลการรักษาที่ได
median healing times were nine days
with acyclovir cream, 10 days with
ถึ ง แม จ ะมี นั ย สํ า คั ญ ทางสถิ ติ แต แ ทบไม มี
placebo cream, and 13 days when no
treatment was given.” นั ย สํ า คั ญ ทางคลิ นิ ก เนื่ อ งจากยาลด
ระยะเวลาของการเปนโรคลงไดเพียง 0.5-
13
0.6 วัน ดังนั้นดวยระยะเวลาหายที่ตางกัน
Spruance SL, Crumpacker CS, Schnipper LE,
Kern ER, Marlowe S, Arndt KA, Overall JC Jr. Early, เพี ย งครึ่ ง วั น จากการทายาติด ต อ กั น 4 วั น
patient-initiated treatment of herpes labialis with
15
topical 10% acyclovir. Antimicrob Agents Chemother. Spruance SL, Nett R, Marbury T, Wolff R,
1984 May;25(5):553-5. Johnson J, Spaulding T. Acyclovir cream for
14
Shaw M, King M, Best JM, Banatvala JE, Gibson treatment of herpes simplex labialis: results of two
JR, Klaber MR. Failure of acyclovir cream in randomized, double-blind, vehicle-controlled,
treatment of recurrent herpes labialis. Br Med J (Clin multicenter clinical trials. Antimicrob Agents
Res Ed). 1985 Jul 6;291(6487):7-9. Chemother. 2002 Jul;46(7):2238-43.
5
ผูปวยสวนใหญ ไมนา ที่จะสังเกตเห็นความ แนวโนมที่ยาตานไวรัสชนิดเฉพาะที่
แตกตางของผลการรักษาได ซึ่งขอสังเกตที่ จะไดผลในการรักษา herpes labialis ขึ้นอยู
ก ล า ว ม า ส อ ด ค ล อ ง กั บ ข อ ส รุ ป ใ น กับ ความเร็ ว ในการทายาหลั ง เริ่ ม เป น แผล
Micromedex16 ที่กลาววาผลการรักษาที่ได และความถี่ในการทายา จากการศึกษาโดย
จากการใช 5% aciclovir cream มีนอยมาก Raborn GW และคณะ (2002) 18 ซึ่งเปน
(marginally effective) จนอาจไมคุมคากับ งานวิจัยที่มีจํานวนผูปวยมากที่สุดเทาที่เคย
ราคายา (cost may outweigh the small มีมาคือ 4,573 คน (วัดผลไดจริง 3,057 คน)
benefits gained) ในการศึกษานี้ใช 1% penciclovir cream
Evan TG และคณะ (2002) 17 ใน cetomacrogol cream base โดย
ศึกษาผลการรักษา herpes labialis ดวย กําหนดใหผูปวยทายา 6 ครั้งในวันแรก และ
5% aciclovir + 1% hydrocortisone ทายาทุก 2 ชั่วโมง (ขณะที่ตื่นอยู) ในวันตอ
cream โดยหวังผล immunomodulatory ๆ มาอีก 4 วัน เห็นไดวาหากจะใหไดผลตาม
effect ของ hydrocortisone ในการเสริม งานวิ จั ย นี้ ผู ป ว ยต อ งทายาบ อ ยมาก ใน
ผลการรักษาของ aciclovir ผลการรักษา บุคคลทั่วไปมักนอนเพียงวันละ 6-8 ชั่วโมง
พบว า การเพิ่ ม hydrocortisone เข า ไปใน หมายความวาตองทายาถึงวันละ 8-9 ครั้ง
สู ต รยาช ว ยให แ ผลหายเร็ ว ขึ้ น อย า งมี ซึ่งสะดวกนอยกวาการกินยามาก
นัยสําคัญทางสถิติ p = 0.04 เมื่อเทียบกับยา
หลอก โดยกลุมที่ไดรับยาแผลหายใน 9 วัน ฉ. วิธีการรักษา herpes labialis
ในขณะที่กลุมยาหลอกแผลหายใน 10.1 วัน CDC แนะนํ า วิ ธี ก ารรั ก ษา herpes
ซึ่งเห็นไดการเพิ่ม hydrocortisone เขาไปใน labialis ดวยยากิน โดยใชยา aciclovir ใน
สู ต รยาไม ช ว ยให แ ผลหายเร็ ว ขึ้ น อย า งมี ขนาด 400 มก. วันละ 3 ครั้ง หรือ 200 มก.
นัยสําคัญทางคลินิก วันละ 5 ครั้ง นาน 7-10 วัน2 สวนในการ
รักษาผูปวย herpes labialis ที่เปนครั้งแรก
16
Aciclovir. Therapeutic Uses in Herpes Labialis in ควรเพิ่มขนาดยาเปน 400 มก. วันละ 5 ครั้ง
DRUGDEX DRUG EVALUATION. MICROMEDEX(R) หรือไมยังไมเปนที่ทราบแนชัด5
Healthcare Series Vol. 127. Thomson Micromedex
2006
17
Evans TG, Bernstein DI, Raborn GW,
18
Harmenberg J, Kowalski J, Spruance SL.Double- Raborn GW, Martel AY, Lassonde M, Lewis MA,
blind, randomized, placebo-controlled study of Boon R, Spruance SL; Worldwide Topical Penciclovir
topical 5% acyclovir-1% hydrocortisone cream (ME- Collaborative Study Group.Effective treatment of
609) for treatment of UV radiation-induced herpes herpes simplex labialis with penciclovir cream:
labialis. Antimicrob Agents Chemother. 2002 combined results of two trials. J Am Dent Assoc. 2002
Jun;46(6):1870-4. Mar;133(3):303-9.
6
ช. สรุป
Aciclovir cream เป น ยาที่ มี
ประสิ ท ธิ ภ าพต่ํ า ในการรั ก ษาโรคติ ด เชื้ อ
herpes ทั้งที่อวัยวะเพศ (herpes genitalis)
และที่ริมฝปาก (herpes labialis) ทั้งชนิดที่
เปนครั้งแรกและชนิดที่เปนซ้ํา ประโยชนที่ได
ทางคลินิ ก มี นอ ยมากจนอาจไม คุม ค า ยาที่
เสียไป นอกจากนั้ น วิ ธีก ารใช ย ายั ง มีค วาม
สะดวกในการใชต่ําเนื่องจากตองใชยาบอย
มาก ส ง ผลให ป ระสิ ท ธิ ภ าพของยายิ่ ง ลด
ต่ําลงไปอีก ทั้งนี้ วิธีการรักษาที่มีประโยชน
อยางแทจริง สะดวก และมีความคุมคาคือ
การใช aciclovir ชนิดกิน ดังนั้นบัญชียาหลัก
แหงชาติจึงบรรจุยา aciclovir ไวเพียงชนิด
กิน โดยไมไดบรรจุยา aciclovir ชนิด cream
ไวดวย