Περιοδική ἔκδοση ἱστορικῆς-ἀρχαιολογικῆς καί λαογραφικῆς ἐνημέρωσης καί καταγραφῆς

ΕΤΟΣ ΛB΄, Τεῦχος 122, Ἰανουάριος-Μάρτιος 2019

 ΤΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝA
ΤΟΥ ΤΕΥΧΟΥΣ
Περιοδική ἔκδοση ἱστορικῆς-
ἀρχαιολογικῆς καί λαογραφικῆς
ἐνημέρωσης καί καταγραφῆς • Ὁ ἐπίσκοπος Ἱερισσοῦ καί Ἁγίου Ὄρους
630 74 ΑΡΝΑΙΑ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ
Ἰλαρίων (1890-1899) (Δημ. Θ. Κύρου) σ. 3
ΚΩΔΙΚΟΣ 3677

Ἰδιοκτήτης-Ἐκδότης
• Ἀπόψεις-Προτάσεις-Σχόλια
Διευθυντής–Συντάκτης (Δημ. Θ. Κύρου) σ. 20
Ὑπεύθυνος–Ἐπιμελητής Ὕλης:
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Θ. ΚΥΡΟΥ • Oἱ συνδρομητές μας (Ἐπιμέλεια: Δ.Θ.Κ.) σ. 20
Φιλόλογος-Θεολόγος
Τηλέφωνα: • Καταγραφή Ἀρχείων (Δημ. Θ. Κύρου σ. 21
23720 22 127 καί 6943 441419
• Περί τοῦ μοναχοῦ Χρυσάνθου ἀπό τήν
ISSN: 1106-4579
Λιαρίγκοβη (1795 καί 1818)
ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ
Συνδρομές προαιρετικές (Ἰωακείμ Παπαγγέλου) σ. 29

Ἐπιστολές-Ἐπιταγές-Ἐμβάσματα: • Μέ ἕνα βουλευτή ὁ θρησκευτικός

Δημ. Θ. Κύρου, 630 74 ΑΡΝΑΙΑ
ἀποχρωματισμός (Ἀρχ. Δανιήλ Ἀεράκη) σ. 31
Ἀριθμός Λογαριασμοῦ:
Ε.Τ.Ε. 326/747879-84 • Τραγουδώντας τήν Ἄνοιξη τῆς Λευτεριᾶς
ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ «ΜΕΛΙΣΣΑ» (Τοῦ Ἀρχιμ. Παϊσίου, Προϊσταμένου
ΑΣΠΡΟΒΑΛΤΑ. ΤΗΛ. 23970 23 313
τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ Ἁγίου

Στεφάνου Ἀρναίας) σ. 32

• Οἱ Γερμανοί τουφέκισαν δύο Ἕλληνες

στά Βρασνά Θεσσαλονίκης, γιατί παρέ-

λειψαν ... καταγκαστική ἐργασία

(Γιώργου Λεκάκη) σ. 34

• Ἡ Ἀλληλογραφία μας (Ἐπιμέλεια: Δ.Θ.Κ.) σ. 35

Ἡ φωτογραφία τοῦ ἐξωφύλλου:
Ἡ ἀρχαιότερη (ἀπό τίς γνωστές) • Ἀφιερωματικά ποιήματα γιά τήν Ἀρναία
σφραγίδες τοῦ Ἱ. Ναοῦ Ἁγ. Στεφά-
νου Λιαριγκόβης (Ἀρναίας). Εἶναι (Γιάννη Καραμίχου) σ. 41
ἀποτυπωμένη σέ ἔγγραφο τοῦ 1857
τοῦ Ἀρχείου Κωνσταντᾶ, τό ὁποῖο
(Ἀρχεῖο) μᾶς χάρισε. Παριστάνεται • Ἐνδιαφέρουσες Εἰδήσεις
ὁ Ἅγιος Στέφανος μέ τά Διακονικά
του ἄμφια κρατώντας μέ τό δεξιό (Ἐπιμέλεια: Δ.Θ.Κ.) σ. 42
χέρι Ναό καί μέ τό ἀριστερό χέρι
θυμιατό.
• Ἔντυπα πού λάβαμε (Ἐπιμέλεια: Δ.Θ.Κ.) σ. 46
2
 Ο ΕPΙΣΚΟΠΟΣ ΙΕΡΙΣΣΟΥ ΚΑΙ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ ΙΛΑΡΙΩΝ
(1890-1899)
Ὁ Ἐπίσκοπος
Ἱερισσοῦ καί Ἁ-
γίου Ὄρους Ἰλα-
ρίων Δημητρίου
Μακαρώνης ἤ τονία τοῦ Ἀρχιμανδρίτη Ἰλαρίωνα γιά τήν
Μακαρώνας κα-
ταγόταν ἀπό τίς
Κυδωνίες (τό
Ἀϊβαλί) τῆς Μι-
κρᾶς Ἀσίας. Γεν-
νήθηκε τό 1850.
Ἦταν ἀπόφοιτος
τῆς Θεολογικῆς
Σχολῆς Ἀθηνῶν,
κάτοχος τῆς Γαλλικῆς καί τῆς Τουρ-
κικῆς γλώσσας, Ἱερομόναχος (γραμμέ-
νος στήν Ἱ. Μονή Ἁγ. Παύλου τοῦ Ἁγίου
Ὄρους ἀπό τό 1890) καί ἔφερε τό
ἀξίωμα τοῦ Ἀρχιμανδρίτη. Ἦταν «με-
γαλοπρεπής εἰς παράστημα, βαθυστό-
χαστος ἐκκλησιαστικός ρήτωρ συναρ-
πάζων τά πλήθη, γλυκύφωνος καί βαθύς
γνώστης τῶν τελετουργικῶν διατάξεων
τῆς Ἐκκλησίας» καί «διέπρεψε μεταξύ
τῶν ἱεραρχῶν πρός τοῖς ἄλλοις κατέ-
χων κατά πρᾶξιν καί θεωρίαν τήν πά-
τριον Βυζαντινήν Μουσικήν»1.
Στίς 13 Μαρτίου 1890 ὁ Οἰκουμενικός
Πατριάρχης μέ Γράμμα του ἐνημερώνει
τόν Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Σω-
φρόνιο ὅτι «ὁ διά τήν ἐπισκοπήν Ἱερισ-
σοῦ καί Ἁγίου Ὄρους ἐψηφισμένος κύρ
Ἰλαρίων Μακαρώνης», πού φέρνει σ’
αὐτόν ἐπιστολή τοῦ Πατριάρχη, ἔρχεται
στή Μητρόπολη, «ἵνα εἰς τό ὑψηλόν τῆς
ἀρχιερωσύνης ἀξίωμα προχειρισθῇ» ἀπό
αὐτόν, «ἐφοδιασθῇ προσηκόντως καί
μεταβῇ εἰς τήν θεόθεν κληρωθεῖσαν
αὐτῷ ἐπισκοπήν πρός ποιμαντορίαν καί
διακυβέρνησιν τοῦ διαπιστευθέντος
αὐτῷ λογικοῦ τοῦ Χριστοῦ Ποιμνίου», καί
Toῦ Δημ. Θ. Κύρου
Θεολόγου-Φιλολόγου
τόν συνιστᾶ στόν ἐπίσκοπο, τοῦ ὁποίου
ἔχει τήν κυριαρχική μέριμνα, «διά τήν
τῶν περαιτέρω ἐνέργειαν»3.
Στίς 18 Μαρτίου 1890 ἔγινε ἡ χειρο-
ἐπισκοπή Ἱερισσοῦ καί Ἁγίου Ὄρους
στόν Μητροπολιτικό Ναό τοῦ Ἁγίου Δη-
μητρίου Θεσσαλονίκης μέ τή συμμετο-
χή τοῦ Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Σω-
φρονίου καί τῶν ἐπισκόπων τῶν γύρω
ἐπισκοπῶν, πού διαδέχθηκε τόν παραι-
τηθέντα «οἰκείᾳ βουλήσει» Μελέτιο4.
Στίς 11 Ἰουλίου 1890 ἀναφέρεται ὅτι
ἀπό τήν πυρκαγιά πού ξέσπασε στό δά-
σος τοῦ Γοματίου στίς 28 Ἰουλίου καί
ἀπειλοῦσε τήν γύρω περιοχή (δάσος καί
χωριά) σώθηκαν τά χωριά Ἴσβορος καί
Μαχαλᾶς χάρη στήν παρουσία τοῦ ἐπι-
σκόπου Ἰλαρίωνα καί τοῦ Διευθυντῆ
τῆς Ἑλληνικῆς Ἀνιχνευτικῆς Ἑταιρείας
τῆς Μακεδονίας Κων. Σαμανδροῦ, ὁ
ὁποῖος ἔδωσε τούς ἐργάτες τοῦ μεταλ-
λείου γιά βοήθεια5.
Στίς 31 Ἰουλίου 1890 ὁ ἐπίσκοπος ὑπο-
γράφει σέ Κατάστιχο Ληψοδοσίας τοῦ Ἱ.
Ναοῦ Ἁγίου Στεφάνου, ἐπικυρώνοντας
τήν ἐκκαθάριση τοῦ λογαριασμοῦ τοῦ
Σχολειακοῦ ἔτους 1889/1890 (Αὔγου-
στος 1889-Ἰούλιος 1890) «εἰς περιλαβήν
καί δοῦναι κατά μῆνας» καί θέτοντας τή
σφραγίδα τῆς ἐπισκοπῆς6.
Στίς 8 Αὐγούστου 1890 ἀναφέρεται
ὅτι ὁ ἐπίσκοπος «πάνυ προθύμως με-
ριμνῶν εἰς τήν ἀνάπτυξιν καί προαγωγήν
τῶν ἐν τῇ ἐπαρχίᾳ αὐτοῦ σχολῶν» πῆγε
στή Θεσσαλονίκη (τήν ἴδια ἡμέρα), «ἵνα
ὁ ἴδιος ἐξεύρῃ καταλλήλους διά τήν δι-
δασκαλίαν διδασκάλους καί διδασκα-
λίσσας» μέ τή σημείωση ὅτι ἡ πράξη αὐτή
τοῦ ἐπισκόπου «καταδεικνύει τόν ζῆλον
αὐτοῦ πρός τά γράμματα καί τάς καλάς
3
καί ἀναγκαίας προθέσεις, δι’ ὧν ἐμφο-
ρεῖται»7.
Στίς 9 Ὀκτωβρίου 1890 τό Κοινοτικό
Συμβούλιο τῆς Λιαρίγκοβης καί ἡ Ἐφο-
ρία τῶν Ἑλληνικῶν Σχολείων Λιαριγκό-
βης πληροφορήθηκαν τό γεγονός «τῆς
ἀπαγωγῆς τῆς 16ετοῦς νεάνιδος Στε-
ριανῆς Β. Βάσκα» ἀπό τόν διαμένοντα
στή Λιαρίγκοβη Αὐτοκρατορικό Στρατό.
Σύμφωνα μέ δηλώσεις στρατιωτῶν ἡ
ἀπαχθεῖσα παρουσιάσθηκε μέ τή θέλησή
της στούς Τούρκους, ἐπειδή εἶχε «δια-
καῆ πόθον νά ἀσπασθῇ τόν Ἰσλαμισμόν».
Οἱ χριστιανοί συγκινημένοι ἀπό τό γε-
γονός αὐτό πῆγαν καί ἐνημέρωσαν σχε-
τικά τόν ἐπίσκοπο Ἰλαρίωνα μέ τόν Μου-
χτάρη. Ὁ ἐπίσκοπος ἀπάντησε, ὅτι ἔγρα-
ψε γιά τό γεγονός στόν Πολύγυρο καί θά
γράψει σχετικά καί στή Θεσσαλονίκη, καί
στίς 9 τό πρωί πέρασε ἀπό τήν ἀγορά πη-
γαίνοντας στόν Πολύγυρο μέ τόν ἱερέα
Ἄγγελο Δ. Κοσμαρᾶ, χωρίς νά γίνουν
γνωστές οἱ ἐνέργειες, διότι δέν ἐνημέ-
ρωσε κανέναν ἀπό τούς προκρίτους,
οὔτε τή δημογεροντία, τήν ὁποία σιω-
πηρῶς κατάργησε. Γιά τήν ὑπόθεση τῆς
ἀπαγωγῆς ἡ Κοινότητα καί ἡ Σχολική
Ἐφορία περίμενε «πυρετώδη ἐνέργειαν»
ἀπό τόν Ἀρχιερέα, διότι τό γεγονός
ἦταν πρωτάκουστο στήν κωμόπολη καί
δίκαια ἀνησύχησε τούς χριστιανούς.
Περισσότερο ἀνησύχησαν καί κατηγο-
ροῦσαν τόν Ἀρχιερέα, διότι ἔδειξε ἀδρά-
νεια καί ἀδιαφορία ἀντί νά κάνει ἀνα-
κρίσεις. Ἡ Κοινότητα καί ἡ Σχολική
Ἐφορία ἐνημερώνοντας τόν Μητροπο-
λίτη Θεσσαλονίκης γιά τήν ὑπόθεση ζή-
τησαν ἀπό αὐτήν νά ἐνεργήσει σχετικά
γιά τή σωτηρία τῆς νέας Λιαριγκοβινῆς
καί τήν καθησύχαση τῶν ταραχθέντων
χριστιανῶν, ἐπειδή ὁ ἐπίσκοπος Ἱερισσοῦ
ἀδιαφόρησε γιά τήν ὑπόθεση.
Ὅλα τά παραπάνω ἐκτεθέντα ἀνα-
φέρονται σέ ἐπιστολή τοῦ Κοινοτικοῦ
Συμβουλίου (Μουχτάρης καί Ἀζάδες)
καί τῆς Σχολικῆς Ἐφορίας Λιαριγκόβης
πρός τόν Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης
Σωφρόνιο ἀπό 9 Ὀκτωβρίου 18908.
4
Στίς 28 Ὀκτωβρίου 1890 ὁ ἐπίσκοπος
γνωστοποιεῖ μέ Ἔγγραφό του στούς
Ἐφόρους «τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ Λιαριγκό-
βης» ὅτι «ἀνωτέρᾳ διαταγῇ κλείονται αἱ
ἱεραί ἐκκλησίαι» τῆς ἐπαρχίας του «τοῦ
ἱεροῦ κλήρου διαταγέντος τοῦ νά ἀπέχῃ
πάσης ἱεροτελεστείας ... μέχρι νεωτέρας
διαταγῆς»9.
Οἱ Ἔφοροι τῶν Σχολείων Λιαριγκό-
βης, ὁ μουχτάρης καί οἱ ἀζάδες τῆς
Λιαρίγκοβης μέ τήν ἀπό 5 Φεβρουαρίου
1891 ἐπιστολή τους ζητοῦν ἀπό τόν Μη-
τροπολίτη Θεσσαλονίκης νά παρέμβει γιά
τίς ταραχές καί ἀγανακτήσεις, τίς ὁποῖες
προξένησε ὁ καταγγελόμενος σέ ἄλλη
ἐπιστολή τους πρός αὐτόν ἱερέας Ἄγγε-
λος Κοσμαρᾶς, διότι ὁ ἐπίσκοπος Ἱερισ-
σοῦ δέν ἀσχολεῖται μέ τό θέμα ἀλλά τόν
βλέπουν «νά κάθηται καί διασκεδάζῃ εἰς
Ἱερισσόν ἀμέριμνος καί νά στέλλῃ εἰς
τάς πολιτικάς ἀρχάς τοῦ Πολυγύρου
τακρίρια (= ἀναφορές) ἄσκοπα καί ἄλο-
γα ζητῶν ἄραις μάραις κουκουνάραις»10.
Στίς 20 Φεβρουαρίου 1891 ὁ ἐπίσκο-
πος μέ Γράμμα του παρακαλεῖ τήν Ἱ.
Μονή Βατοπαιδίου «νά γίνουν ἄλευρον
οἱ 6 σάκκοι σίτου», μέ τούς ὁποίους ἐλέ-
ησε κάποιους φτωχούς τῆς Ἱερισσοῦ11.
Στίς 9 Μαρτίου 1891 ὁ ἐπίσκοπος
Ἱερισσοῦ μέ τόν ἐπίσκοπο Ἀρδαμερίου
πῆγαν στή Θεσσαλονίκη12.
Στή συνεδρίαση τῆς Ἐπισκοπικῆς Συ-
νόδου στίς 23 Μαρτίου 1891 διαβάσθη-
κε ἡ Ἔκθεση τοῦ ἐπισκόπου Ἱερισσοῦ,
στήν ὁποία ἀναφέρονταν ὅτι στήν ἐπαρ-
χία του οἱ χριστιανοί εἶναι εὐλαβεῖς («οἱ
χριστιανοί εὐλαβῶς ἔχουσι πρός τά θεῖα
συχνάζοντες εἰς τούς ἱερούς ναούς καί
ἐκπληροῦσι τά χριστιανικά αὐτῶν καθή-
κοντα. Ἀλλ’ ἡ ἐκπλήρωσις αὕτη ὡς ἐπί τό
πλεῖστον περιορίζεται μόνον εἰς τύπους
ἐξωτερικούς»), ὅτι παραμελεῖται ἀπό
αὐτούς τό μυστήριο τῆς ἐξομολόγη-
σης, ὅτι ὑπάρχει πρόβλημα στήν πο-
λυετῆ μνηστεία καί ὅτι οἱ ἱερεῖς εἶναι
ἀπαίδευτοι ἀλλά «ἠσκημένοι καί ἔμπει-
ροι»13.
Στό ἀπό 1 Αὐγούστου 1891 Συμβόλαιό
τους οἱ Ἔφοροι τῶν Σχολῶν τοῦ Ἰσβό-
ρου προσέλαβαν ὡς δάσκαλο τόν Ἰωάν-
νη Ἰατρίδη γιά τό σχολικό ἔτος 1891-1892
μέ ἐτήσιο μισθό 35 ὀθωμανικές λίρες.
Τό Ἔγγραφο εἶναι ἀντίγραφο. Στό τέ-
λος τοῦ κειμένου τίθενται οἱ σφραγίδες
τῆς Ἐπισκοπῆς καί τῆς Κοινότητας Ἰσβό-
ρου14.
Στίς 16 Σεπτεμβρίου 1891 ἡ Ἱερά
Μονή τῶν Ἰβήρων ἔδωσε στόν ἐπίσκοπο
ὡς «φιλοδωρίαν» «διά μίαν λειτουρ-
γίαν» 525 γρόσια, ὅπως ἐπίσης ἔδωσε
στόν ἱερέα, «ὅν εἶχε μαζί του» 45 γρόσια
καί «εἰς τόν Σεϊμένην, ὅν εἶχε μαζί του»
22,20 γρόσια15.
Στίς 30 Ὀκτωβρίου 1891 ἡ Ἱ. Μονή
Παντοκράτορος ἔδωσε ὡς φιλοδωρία
«εἰς τόν ἐπισκεψάμενον τήν Μονήν»
ἐπίσκοπο Ἱερισσοῦ 1 λίρα Τουρκίας,
δηλ. 120 γρόσια16.
Στίς 18 Νοεμβρίου 1891 ὁ ἐπίσκοπος
μέ Γράμμα του παρακαλεῖ τήν Ἱ. Μονή
Βατοπαιδίου «νά συγχωρηθῆ ἡ ἄργητα
τοῦ Νικήτα Μοναχοῦ, ὅστις παρέβη τήν
ἐντολήν χάριν ὑλικῶν καί ἠθικῶν αὐτοῦ
συμφερόντων»17.
Στίς 29 Ὀκτωβρίου 1891 ὁ ἐπίσκοπος
μέ Γράμμα του πρός τήν Ἱ. Μ. Βατοπαι-
δίου «ζητεῖ τήν ἐν τῷ Κονακίῳ18 ποδιάν
τοῦ τρισχελίου19, ἵνα δι’ αὐτῆς ἀλλάξει τά
φθαρέντα μανίκια τοῦ σάκκου αὐτοῦ»20.
Στίς 15 Δεκεμβρίου 1891 ὁ ἐπίσκοπος
μέ Ἔγγραφό του δηλώνει ὅτι ἔλαβε
ἀπό τόν ταμία τῶν Σχολείων τῆς Κοινό-
τητας Λιαρίγκοβης «τά ἐνοίκια τῆς ἐπι-
σκοπῆς τῶν ἐτῶν 1890 καί 1891», δηλ. 7
ὀθωμανικές λίρες, τά ὁποῖα ὑποχρεοῦτο
νά πληρώνει ἡ Κοινότητα21.
Στίς 13 Μαΐου 1892 ὁ ἐπίσκοπος μέ
Γράμμα του πρός τή Μονή Βατοπαιδίου
«συσταίνει τῇ Μονῇ τόν Ν. Πάπαν ἔχον-
τα μεγάλην χρηματικήν ἀνάγκην νά
ὑπανδρεύσῃ τάς κόρας του»22.
Ὁ ἐπίσκοπος Ἱερισσοῦ μέ τό ἀπό 5
Ἰουνίου 1892 Γράμμα του ἐνημερώνει
τόν Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης γιά τό
«λυπηρόν γεγονός», πού συνέβη τήν
προηγούμενη ἡμέρα καί «ἀνησύχησεν τά
πνεύματα τῶν εὐσεβῶν χριστιανῶν τῆς
ἐπαρχίας του ἐσωκλείοντας ἀντίγραφο
ἐπιστολῆς του πρός τόν Διοικητή Κασ-
σάνδρας, ἀπό τό ὁποῖο καί ὁ Μητροπο-
λίτης θά μάθει «τό ἱστορικόν» καί θά
ἀντιληφθεῖ «τήν προξενηθεῖσαν ἀνησυ-
χίαν ἔν τε τῇ ἐπισκοπῇ καί τοῖς ἔξω» ἀπό
τό γεγονός «τῆς ἐπικειμένης ἀπό σκοποῦ
ἐγκαθιδρύσεως καί διαβιώσεως ἐνταῦθα
ὀθωμανοῦ μετά χριστιανῆς διαβεβαι-
ούσης ὅτι ἐννοεῖ νά ἐμμείνῃ ἐν τῇ θρη-
σκείᾳ της»23.
Στίς 25 Ἰουλίου 1892 ὁ ἐπίσκοπος μέ
Γράμμα του παρακαλεῖ τήν Ἱ. Μονή Βα-
τοπαιδίου «νά σταλῇ ἡ Ἁγ. Ζώνη εἰς Ρε-
βενίκια»24-25.
Στή συνεδρίαση τῆς 20ῆς Αὐγούστου
1892 τῆς Ἐπισκοπικῆς Συνόδου ὁ ἐπί-
σκοπος Ἱερισσοῦ ἦταν ἀπών26.
Στίς 27 Αὐγούστου 1892 ὁ ἐπίσκοπος
ἀπό τήν Ἱερισσό σέ Γράμμα του πρός
τόν Ἡγούμενο τῆς Ἱ. Μονῆς Ἁγ. Παύλου
τοῦ Ἁγίου Ὄρους τοῦ ἀναφέρει ὅτι
εἶναι «βεβαρημένος ἔκ τε τῆς τύρβης
τοῦ ματαίου τούτου κόσμου καί ἐκ τῶν
περιπετειῶν», πού εἶχε στήν ἐπαρχία
του «ὡς ἐκ τῆς ἀνηκάστου δυστυχίας,
ἥτις βασιλεύει ἐν αὐτῇ» καί γι’ αὐτό κα-
ταφεύγει στή Μετάνοιά του ζητώντας
ἀνακούφιση, πού θά τόν παρηγορήσει
στό παρόν, καί συγκεκριμένα ἡ Μονή
νά διατάξει τόν ἐνοικιαστή τῶν μονα-
στηριακῶν κτημάτων τῆς ἐπαρχίας του
νά τοῦ δώσει 15 μουτζούρια σιτάρι ἀντί
τῶν χρημάτων πού δίνει σ’ αὐτήν (ὁ
ἐνοικιαστής), χαρακτηρίζοντας τόν
ἑαυτό του «ἀδελφόν ἀναξιοπαθοῦντα
καί μόλις ἀποζῶντα ἐκ τῶν πενιχρῶν
εἰσοδημάτων» τῆς μικρῆς ἐπαρχίας του.
(Σημ. Ἡ Μονή ἔσπευσε ἀμέσως νά ἱκα-
νοποιήσει τό αἴτημά του στέλνοντας σι-
τάρι ἀπό τό Μετόχι της στόν Πρό-
βλακα)27.
Στίς ; 1893 ὁ ἐπίσκοπος «ἐπιβε-
βαιοῖ ἀναφοράν» τῶν κατοίκων τῆς Λια-
ρίγκοβης πρός τήν Ἱ. Μονή Βατοπαιδίου
«διά νά μείνῃ ὁ συγχωριανός αὐτῶν
Στέργιος Παναγιώτου εἰς τό Νοσοκο-
5
μεῖον πρός θεραπείαν αὐτοῦ»28.
Στίς 15 Σεπτεμβρίου 1893 ὁ ἐπίσκοπος
ἐπικυρώνει («βεβαιοῖ») πωλητήριο Ἔγ-
γραφο οἰκογενειακοῦ Ἀρχείου τῆς
Ἀρναίας29.
Τήν 1η Ἰουνίου 1894 ὁ ἐπίσκοπος δώ-
ρισε στόν ἱερέα Ἄγγελο Κοσμαρᾶ, Με-
γάλο Οἰκονόμο ἕνα μικρό Ἁγιασματά-
ριον», δηλ. τοῦ 1874, τό ὁποῖο φυλάσ-
σεται στόν ἐνοριακό Ἱερό Ναό τῶν Ἁγίων
Ἀναργύρων Ἀρναίας30.
Στίς 11 Σεπτεμβρίου 1894 ὁ δάσκαλος
Ἰωάννης Ἰατρίδης μέ γράμμα του πρός
τήν Ἐφορίαν τῶν σχολείων Λιαριγκόβης
κάνει γνωστό σ’ αὐτήν ὅτι ἔγκαιρα τήν
ἐνημέρωσε ὅτι «συνεπείᾳ τακριρίου»
τοῦ ἐπισκόπου Ἱερισσοῦ καλεῖτο νά πα-
ρουσιαστεῖ στόν Καϊμακάμη (στόν Πο-
λύγυρο) καί τώρα τήν ἐνημερώνει ὅτι ἡ
παρουσίαση πραγματοποιήθηκε παρα-
πεμφθείς στήν ἀνάκριση μέ τήν κατη-
γορία ὅτι διδάσκει χωρίς πτυχίο, ἐναντίον
τῆς θρησκείας καί ἐναντίον τῶν καθε-
στώτων, καί κάνει σ’ αὐτήν (τήν Ἐφορία)
ἔκθεση τῶν κατηγοριῶν ἀνασκευάζον-
τάς τις31.
Ὁ Μουχτάρης καί τό δημοτικό συμ-
βούλιο Λιαριγκόβης μέ τό ἀπό 5 Ὀκτω-
βρίου 1894 γράμμα τους ζητοῦν ἀπό τόν
Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Ἀθανάσιο
νά θέσει σέ ἀργία τόν ἱερέα Ἄγγελο Κο-
σμαρᾶ γιά διάφορες ἀνήθικες πράξεις
του, «ὅστις διά τῆς ἀνηθικότητος τοῦ
ἐπισκόπου του κατέστη ἔτι ἀνηθικότε-
ρος»32.
Στή 1 Μαρτίου 1895 ὁ ἐπίσκοπος συμ-
μετεῖχε στή συνεδρίαση τῆς Ἐπισκο-
πικῆς Συνόδου Θεσσαλονίκης33.
Στίς 12 Μαρτίου 1895 ὁ ἐπίσκοπος
συμμετεῖχε στήν κατάθεση τοῦ θεμε-
λίου λίθου τοῦ ὀρφανοτροφείου «ΜΕ-
ΛΙΤΕΥΣ»34.
Στίς 15 Μαρτίου 1895 ὁ Μητροπολί-
της Θεσσαλονίκης μέ Γράμμα του πρός
τόν ἐπίσκοπο ἐσωκλείει ἀντίγραφο τη-
λεγραφήματος μέ ἡμερομηνία 31 Δε-
κεμβρίου 1894 «προκρίτων δῆθεν τινῶν
χωρίων» τῆς ἐπισκοπικῆς παροικίας, τό
6
ὁποῖο διαβιβάσθηκε ἀπό αὐτούς στό
Πατριαρχεῖο καί στό ὁποῖο τόν κατηγο-
ροῦν ὅτι «συνοικεῖ καί συνδιατρέφεται
σκανδαλωδῶς μετά γυναικῶν» καί ὅτι
συνέζευξε (ἕνωσε σέ κοινωνία γάμου)
πρώτους καί δεύτερους ἐξαδέλφους καί
ἄλλων βαθμῶν συγγενεῖς. Ὁ ἐπίσκοπος
μέ τό ἀπό 23 Μαρτίου 1895 Γράμμα του
πρός τόν Μητροπολίτη ἀπαντᾶ στίς κα-
τηγορίες γράφοντας:
α΄) ὅτι δέν συνοικεῖ οὔτε συνδιατρέ-
φεται μέ γυναῖκες, ἀλλά ὅτι στήν τα-
πεινή ἐπισκοπή του διαμένει «ἡ ὑπερε-
ξηκοντούτις» θετή μητέρα του, πού τόν
υἱοθέτησε πρίν ἀπό τήν χειροτονία του
σέ ἐπίσκοπο, πρίν ἀπό τέσσερα χρόνια
στήν πατρίδα του τίς Κυδωνίες, καί ἡ
ἀδελφή της, πού βρίσκεται σέ προχω-
ρημένη ἡλικία, ὅπως αὐτό ἀποδείχνεται
ἀπό γράμματα τοῦ πατέρα του, ὁ ὁποῖος
τό ἀπαίτησε ἀπό αὐτόν καί ὁ ἴδιος τίς
ὁδήγησε στήν ἐπισκοπική ἐπαρχία ἀμέ-
σως μετά τήν ἐκεῖ ἐγκατάστασή του, τίς
ὁποῖες σέβεται καί ἐκτιμᾶ διά τίς πρός
αὐτόν «διαφοροτρόπους εὐεργεσίας
των», β΄) ὅτι «πρώτους ἐξαδέλφους καί
δευτέρους εἴτε καί ἐπ’ οἱῳδήποτε ἄλλῳ
βαθμῷ συγγενεῖς» δέν συνέζευξε «τῇ
ἐπισκοπικῇ καί Κανονικῇ ἀδείᾳ, ὡς
τοῦτο τρανῶς ἀποδεικνύεται ἐκ τοῦ
ἀφορισμοῦ καί ἐξωεκκλησιασμοῦ δύο
τολμησάντων νά πράξωσι τήν παρανο-
μίαν ταύτην, ἤτοι Ἰωάννου Μαρίνου ἐν
Ἱερισσῷ καί Παντελῆ Ἀλβανοῦ ἐν Λια-
ριγκόβῃ καί δή τοῦ πρώτου ἐξ αὐτῶν
ἐπί τῶν ἡμερῶν τοῦ προκατόχου μου,
καί ἐκ τῆς ἐπιβληθείσης ἀργίας εἰς τόν
ἱερέα τόν τολμήσαντα νά ἁγιάσῃ ἕνα ἐκ
τῶν ἐξωεκκλησιασθέντων, γ΄) ὅτι οἱ
ἔχοντες τήν τιμή νά ἀναφερθοῦν στά
Πατριαρχεῖα ἐκτός τοῦ ὅτι δέν ἔχουν
καμμία πληρεξουσιότητα τῶν κατοίκων
τῆς ἐπαρχίας του, «καθόσον πάντες
σχεδόν οἱ πρόκριτοι προσελθόντες ἐδή-
λωσαν τήν λύπην των καί τήν ἀποδοκι-
μασίαν» καί τόν παρακάλεσαν, «εἰ δυ-
νατόν, καί ἐγγράφως νά ἀποκηρύξωσι
τά συμβάντα», «ἀλλά καί ἐν κρυπτῷ
συντάξαντες τό ῥηθέν τηλεγράφημα
τούς πλείστους τῶν ὑπογραψάντων ἐξη-
πάτησαν ὡς ἁπλοϊκούς καί ἄλλους ἐν
ἀγνοίᾳ ὑπέγραψαν κατόπιν διαμαρτυ-
ρηθέντες» καί δ΄) «ὅτι οἱ ὑποκινήσαντες
τήν σύνταξιν καί ἀποστολήν τοιούτου
τηλεγραφήματος ἐν ἀγνοίᾳ καί ἀπάτῃ
τῶν ὑπογραψάντων εἰσίν οἱ Κ. Ἰωάννης
Κωτσάνης καί Βασίλειος Σεραφιανός
υἱοί τῶν ἐκ Λαριγκόβης ὑπογραψάντων
Ἀναστασίου Σεραφιανοῦ καί γυναικα-
δέλφου του Νικολάου Κωτσάνη, οἱ
ὁποῖοι, ἐπειδή ἀνέκαθεν ἐζήτουν καί
ἐμέ τόν ταπεινόν της ὡς καί τούς
ἄλλους προκατόχους μου νά τούς ἔχω-
σιν ὑποχειρίους πρός ἐκτέλεσιν τῶν δια-
φόρων παρανομιῶν καί ἀντικανονικῶν
σχεδίων των, ἵνα ὅταν κατορθώνωσι διά
τῆς ἐπιρροῆς των νά ἐπιβάλλωνται πε-
ρισσότερον εἰς τούς χωρικούς καί κα-
ταδυναστεύωσιν αὐτούς, τοῦθ’ ὅπερ
πάντοτε ἐπιδιώκουσι καί δέν δύνανται
νά κατορθώσωσι, διότι οὐδέποτε προ-
σέσχον εἰς τάς παραλόγους καί ἀντικοι-
νωνικάς ἀπαιτήσεις αὐτῶν, προέβησαν
εἰς τό διάβημα τοῦτο. Ἐπειδή δέ οὗτοι
πάντοτε ζῶσι διά τοιούτων μέσων ῥαδι-
ουργοῦντες καί συκοφαντοῦντες τούς
κατά καιρόν ἐπισκόπους» καί ἐπειδή
ἔτσι ἔχουν τά πράγματα καταφέρονται
ἐναντίον του ἔτσι ἀσύστολα συκοφαν-
τώντας τον, «ἐνῷ ἐπί πέντε ὁλόκληρα
ἔτη οἱ ῥηθέντες οὐδέποτε ἐτόλμησαν
νά προβῶσιν εἰς ἐπίσημον κατηγορίαν»
οὔτε ἐνάντια στό ἄτομό του οὔτε ἐνάν-
τια στίς γυναῖκες, ἀλλά ἀντίθετα γνωρί-
ζοντας καλά ἀπό τό ἴδιο τό στόμα τοῦ
πατέρα του τίς πρός αὐτόν εὐεργεσίες
τους «ἐσέβοντο καί ἐτίμων δεόντως».
Γι’ αὐτό τούς προσκαλεῖ, «ἵνα ἀποδεί-
ξωσι ταῦτα διά πάντων τῶν νομίμων μέ-
σων» καί ὑποστεῖ «τάς ὑπό τῶν Ἱερῶν
Κανόνων διακελευομένας ποινάς»· δια-
φορετικά, ἐπειδή δέν ἀνέχεται τέτοια
κατάσταση, ἐπιζητεῖ «τήν κατά νόμον
τιμωρίαν αὐτῶν» γιά ἱκανοποίηση καί
ἡσυχίαν του στό μέλλον γιά τήν ἐκπλή-
ρωση τῶν ἐξαρχικῶν καθηκόντων35.
Τήν 1η Ἀπριλίου 1895 ὁ ἐπίσκοπος
ἔστειλε «στό πλαίσιο διαφύλαξης τῆς
ἱερότητας τοῦ θεσμοῦ τοῦ γάμου», ἐπι-
στολή στόν Μητροπολίτη Θεσσαλονί-
κης Ἀθανάσιο «μέ ἀφορμή τήν παρά τόν
νόμο σύζευξη δύο δευτέρων ἐξαδέλ-
φων καί τήν ποινή τοῦ ἐξωεκκλησια-
σμοῦ» στόν ὁποῖο εἶχαν ὑποβληθεῖ οἱ
γονεῖς αὐτῶν»36.
Στίς 12 Ἀπριλίου 1895 ὁ ἐπίσκοπος ἐπι-
βεβαιώνει «Διανεμητήριον» Ἔγγραφο
οἰκογενειακοῦ Ἀρχείου τῆς Ἀρναίας37.
Στίς 13 Ὀκτωβρίου 1895 μέ Γράμμα
του ὁ Πατριάρχης πρός τόν Μητροπολί-
τη Θεσσαλονίκης ἐσωκλείει ἐπιστολή
του πρός τόν ἐπίσκοπο Ἱερισσοῦ καί
Ἁγίου Ὄρους, «ἀφορῶσαν εἰς τήν με-
ταξύ τῆς Μονῆς Χιλανδαρίου καί τῶν
περί αὐτήν Ἑλληνικῶν κοινοτήτων δια-
φοράν, τῆς εἰρημένης Μονῆς ἀντιποι-
ουμένης γαιῶν, ἅς αἱ ἐν λόγῳ κοινότη-
τες θεωροῦσιν ἀναφαίρετα αὐτῶν κτή-
ματα» καί ἀξιώνει μέ συνοδική ἀπόφαση
ἀπό αὐτόν, «ἵνα πέμψῃ ταύτην πρός τόν
πρός ὅν ὅρον διά τά περαιτέρω»38.
Ὁ ἐπίσκοπος Ἱερισσοῦ σέ ἐπιστολή
του «πρός τόν Αἰδεσιμώτατον Κύρ(ιον)
Παπᾶ Ἄγγελον Οἰκονόμου» στή Λιαρίγ-
κοβη στίς 27 Μαρτίου 1896 γράφει ὅτι
ἐνῶ τήν προηγούμενη μέρα μέ γράμμα
του ἀπαίτησε ἀπό αὐτόν μέ τό κυριαρ-
χικό δικαίωμα νά ἀφήσει τή ράβδο, τήν
ὁποία πρίν ἀπό καιρό κρατεῖ παρά τήν
προφορική του ἀπαγόρευση, «καθόσον
τό δικαίωμα τοῦ κρατεῖν ῥάβδον ἀνήκει
μόνον τῷ Ἀρχιερεῖ», αὐτός ὅμως ἀντί
νά ὑπακούσει «ὡς ἱερεύς εἰς τήν Ἀρχήν
του» ἀντίθετα ἐξακολουθεῖ «καθ’ ὅλην
τήν ἡμέραν κρατῶν αὐτήν καί περιερ-
χόμενος ἀνά τούς ὁδούς καί τήν ἀγο-
ράν» ἐρεθίζει «τά πνεύματα τῶν εὐλο-
γημένων χριστιανῶν».
Στή συνέχεια ὁ ἐπίσκοπος γράφει:
«Ἐπειδή ἡ διαγωγή αὕτη ἱερέως ἀπέ-
ναντι τῆς Ἐκκλησιαστικῆς του Ἀρχῆς
εἶναι καθαρά ἀνταρτική», ἐπειδή δέν
ἔδωσε καμμία προσοχή στίς προφορικές
του ἀπαγορεύσεις καί τή γραπτή, ὁπότε
7
 περίμενε «εἰς μά-
την μέχρι τῆς
ἑσπέρας» ἔγγρα-
φη ἀπάντησή του,
«ἐπειδή καί εἰς
τάς συμβουλάς
τῶν ἐντιμοτάτων
Μουχτάρη τε καί
Ἀζάδων» ἀντέτα-
ξε «ἀπόλυτον ἄρ-
νησιν» στίς πατρι-
κές καί κυριαρχι-
Ὁ παπα-Ἄγγελος κές του ἐντολές,
Κοσμαρᾶς.
ἐπειδή ἡ διαγωγή
«ἔν τε τῇ περιστάσει ταύτῃ καί ἐν ἄλλαις
μεμαρτυρημέναις ὑπό τε πολιτῶν ἐγκρί-
των καί ἀξιοπίστων» καί μέ τίς ὑπογρα-
φές αὐτοῦ τοῦ ἴδιου (τοῦ ἱερέα) ἐπικυ-
ρωμένες «καθίσταται ἀξιόποινος, καθό-
σον οὐδέ ἴχνος σεβασμοῦ πρό ἱκανοῦ
χρόνου» δείχνει στήν Ἐκκλησιαστική
του Ἀρχή, ἀλλά τοὐναντίον ἀναιδῶς καί
ἐν ταῖς ὁδοῖς καί ἐν ταῖς οἰκίαις καί ἐν
αὐτῷ τῷ Ἱερῷ Ναῷ» βρίζει καί περιφρο-
νεῖ Αὐτήν καί σέ Συλλόγους πολιτῶν προ-
εδρεύει ἐρεθίζοντας αὐτούς ἐναντίον
της (τῆς Ἀρχῆς) «τοσαῦτα, ὅσα οὐδ’ ὁ κα-
τώτερος τῶν ἀνθρώπων δύναται νά
ἐκφράσῃ», ἐπειδή ἡ παράταση τῆς θλι-
βερῆς αὐτῆς καταστάσεως χαλαρεῖ (;)
τήν Ἱεραρχικήν τῆς Μητρός ἡμῶν
Ἐκκλησίας Τάξιν καθιστῶσα προβλημα-
τώδη τήν ὕπαρξιν ἀνωτέρας Ἀρχῆς παρά
τοῖς ἱερεῦσιν», ἐπειδή μετά ἀπό ὅλα τά
πατρικά μέσα, τά ὁποῖα μέ δικές του (τοῦ
ἱερέα) γραπτές ἀποδείξεις χρησιμοποί-
ησε (ὁ ἐπίσκοπος), ὄχι μόνο σύμφωνα μέ
τίς ὑποσχέσεις του δέν σωφρονίσθηκε
ἀλλά ἔγινε καί θρασύτερος «μεταχειρι-
ζόμενος τάς γραπτάς αἰτήσεις συγχω-
ρήσεων» ὡς μέσο γιά τούς σκοπούς
του καί ἡ ὑπομονή του (τοῦ ἐπισκόπου)
ἐξαντλήθηκε. «Διά ταῦτα καί διά ἄλλα
πλεῖστα», τά ὁποῖα παραλείπονται, ἐπι-
βάλλει σ’ αὐτόν «κυριαρχικῷ δικαιώμα-
τι ἐπί τοῦ παρόντος τήν ποινήν τῆς
Ἀργίας ἀπό πάσης ἱεροπραξίας» πι-
στεύοντας ὅτι σέ λίγον καιρό θά βρεθεῖ
8
στήν εὐχάριστη θέση νά τόν δεῖ «ἐπα-
νερχόμενον εἰς τήν ὁδόν τοῦ καθήκον-
τος», ἐάν ὅμως καί μετά τήν ἐπιβαλλό-
μενη μικρή αὐτή ποινή ἐξακολουθεῖ
«δεικνύων τήν αὐτήν ἀνταρτικήν καί
ἀπρεπῆ» κατά τῆς Ἐκκλησιαστικῆς του
Ἀρχῆς στάση τοῦ γνωστοποιεῖ ὅτι θά
προβεῖ μέ λύπη καί σ’ αὐτό «τό ἔσχατον
πάντων μέτρον» τῆς ἀπομάκρυνσής του
ἀπό τήν ἐπαρχία του, τό ὁποῖο ἔπρεπε
τώρα νά γίνει, ὅμως ἀναβάλεται γιά νά
κατορθώσει νά τόν ἐπαναφέρει «εἰς τήν
εὐθεῖαν» ἀπό τήν ὁποία ὡς ἄνθρωπος
ἐξέκλινε39.
Οἱ ἱερεῖς τῆς Λιαρίγκοβης μέ τό ἀπό
29 Μαρτίου 1896 γράμμα τους ἐνημε-
ρώνουν τόν ἐπίσκοπο Ἱερισσοῦ ὅτι ὁ
ἱερέας Ἄγγελος Κοσμαρᾶς, ἐνῶ εἶναι
τιμωρημένος μέ ἀργία, τήν ἡμέρα
ἐκείνη κατά τή θεία λειτουργία «ἐφό-
ρεσεν ἐπιτραχήλιον καί ἐμοίρασεν ἀντί-
δωρον», καί ὅταν τοῦ ἔδειξαν τό
ἔγγραφο τῆς τιμωρίας, τούς ἕβρισε,
πῆρε τό μερίδιό του καί ἀπείλησε ὅτι θά
τόν κάψει «καί ζωντανόν εἰς τήν ἐπι-
σκοπήν», λέγοντας «καί ἄλλα πολλά τά
ὁποῖα ἐξ αἰσχύνης δέν γράφονται»40.
Ὁ ἐπίσκοπος Ἱερισσοῦ μέ τήν ἀπό τά
τέλη Μαρτίου; 1896 ἐπιστολή του ἐνη-
μερώνει τόν Μητροπολίτη Θεσσαλονί-
κης γιά τούς λόγους πού προκάλεσαν
τήν ποινή τῆς ἀργίας τοῦ Λιαριγκοβι-
νοῦ ἱερέα Ἀγγέλου Κοσμαρᾶ, ἐφημε-
ρίου τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ Ἁγίου Στεφάνου
Λιαριγκόβης γράφοντας ὅτι ὁ ἱερέας
«κήρυξεν ἀνταρσίαν» ἐναντίον του,
ἐπειδή τοῦ ἔκοψε τή διατροφή του, πρίν
ἀπό ἑφτά μῆνες μέ αἴτηση τῆς Κοινότη-
τας «διά τήν ἀπρεπῆ διαγωγήν του»,
βρίζοντάς τον «δημοσίως καί ἐν τῷ
Ἱερῷ Ναῷ καί πανταχοῦ». Γιά τή δια-
γωγή του ἀρκετές φορές ζήτησε συγ-
γνώμη καί ὑποσχέθηκε συμμόρφωση καί
ὁ ἐπίσκοπος τόν συγχώρησε. Μετά ἀπό
λίγο ἄρχιζε πάλι νά ἀποθρασύνεται,
ἄρχιζε «καί πάλιν τά αὐτά καί χείρω τῶν
πρώτων», «ὁ αὐτός καί χειρότερος πάν-
τοτε», νά ἀπειλεῖ, νά ἐκδιώκει τόν ἐπί-
σκοπο ἀπό τήν ἐπισκοπή, γιατί τό οἴκημα
ἦταν δικό του καί τό ἐνοικίαζε, νά «ἐξα-
κολουθεῖ νά ὑβρίζῃ, νά περιέρχεται τήν
ἀγορά» κατηγορώντας τον δημοσίως,
«νά συγκαλῇ συναθροίσεις δημοσίως
καί νά ἐρεθίζῃ τούς χριστιανούς» λέ-
γοντας νά τόν πιάσουν «μέ τά ξύλα, καί
ἄλλα πλεῖστα ἀποδεδειγμένα καί διά
μαρτύρων καί διά τῆς ὑπογραφῆς αὐτοῦ
τοῦ ἰδίου ὁμολογοῦντος ἐν τοῖς γράμ-
μασί του».
Συνεχίζοντας ὁ ἐπίσκοπος τήν ἐνη-
μέρωση-καταγραφή τῶν κατορθωμάτων
τοῦ ἱερέα γράφει: «πρό ἱκανοῦ χρόνου
φέρει ἐφ’ ἑαυτοῦ μάχαιραν, ἥν καί κατά
τήν ὥραν τῆς θείας λειτουργίας φέρει
καί κηρύττει» ὅτι τήν ἔχει γι’ αὐτόν,
«πρός δέ φέρει καί ῥάβδον μακράν μέ-
λαναν λουστραρισμένην, καθαρῶς
Ἀρχιερατικήν φέρουσα ἐντός καί κάμαν»
ἀρκετῶν διαστάσεων καί αὐτήν γι’ αὐτόν,
«κρατῶν τήν ῥάβδον ὡς ἄλλος Ἀρχιε-
ρεύς περιφέρεται κηρύττων ὅτι μέ αὐτήν
θά σπάσῃ τό κεφάλι» τοῦ ἐπισκόπου
«καί λοιπά ἅτινα ἐπ’ οὐδενός δέν γρά-
φονται», τή Δευτέρα τοῦ Πάσχα «πε-
ριεφέρετο ὡς σύνηθες μετά τῆς ῥάβδου
εἰς τάς ἐπισκέψεις του λέγων» κατά
τοῦ ἐπισκόπου «ἄρρητα θέματα (ἤ ἄρρητ’
ἀθέμιτα) καί καθήμενος ἐν τῷ δημοσίῳ
χορῷ πίνων περί τήν τράπεζαν μετά
ἄλλων παρακαθημένων», στή γραπτή
ἐντολή τοῦ ἐπισκόπου νά ἀφήσει τήν
σκανδαλώδη ράβδο «μή φέρειν αὐτήν ἐπ’
οὐδενί λόγῳ» δέν δίνει καμμία προσοχή
«ἀλλά καί ἔτι μᾶλλον θρασύνεται, ὑβρί-
ζει, ἀπειλεῖ», ὅτι θά τόν κάψει ζωντανό
«καί ἐν μέσῃ τῇ ἀγορᾷ κτυπῶν τήν
ῥάβδον κατά γῆς, ἥν λέγει δέν ἐννοεῖ ἐπ’
οὐδενί λόγῳ νά τήν ἀφήσῃ, προκαλεῖ τήν
κοινήν ἀγανάκτησιν». Πιό κάτω στήν
ἐπιστολή του ἐπίσκοπος προσθέτει καί
ἄλλα ἄθλα τοῦ ἱερέα γράφοντας: Ἐπει-
δή ἐξαντλήθηκε ἡ ὑπομονή του ἀναγ-
κάσθηκε νά τόν τιμωρήσει μέ ἀργία δί-
νοντάς του τό ἐπιδοτήριο μέσω τοῦ
Μοχτάρη καί τῶν Ἀζάδων, ἀλλά μέ κα-
θυστέρηση δύο ἡμερῶν, διότι κρυβόταν,
μέ τόν ὑπάλληλο τῆς Κοινότητας, στό
ὁποῖο, ὅταν πῆγε νά τοῦ δώσει τό
Ἔγγραφο τῆς ποινῆς, δήλωσε ὅτι ὁ ἐπί-
σκοπος εἶναι «διά διάβασμα», δέν τόν
ἀναγνωρίζει «ὡς Κυριάρχην καί λοιπά»,
τήν ἄλλη ἡμέρα «φορεῖ ἐπιτραχήλιον δια-
νέμει ἀντίδωρον· μετά τήν λειτουργίαν
αἱ ὕβρεις δημοσίως ἐν τῇ ἀγορᾷ ἐξακο-
λουθοῦσι καί ἐν τῷ Ἱερῷ Ναῷ», ὅταν εἶδε
τόν ἐπίσκοπο στόν ἐξώστη τῆς ἐπισκοπῆς
«φωνάζει “θά σέ κάψω ἄτ...”», τήν ἑπό-
μενη ἡμέρα «μαίνεται, ἐν τῇ λειτουργίᾳ
ἐκφωνεῖ αἴτησιν, ἁρπάζει μετά ταῦτα τάς
κλεῖδας τῆς ἐκκλησίας καί διακηρύτ-
τει» ὅτι δέν τόν ἀναγνωρίζει, «ἐν τῇ
ἀγορᾷ ἀφηνίασεν, οἱ χριστιανοί τόν συμ-
βουλεύουν νά ἡσυχάσῃ οὐδενός ἐξαι-
ρουμένου, ἀλλ’ αὐτός εἰς τό χεῖρον κά-
νει τότε. Αἱ ὕβρεις αὗται δέν γράφονται
πλέον. Τό ἑσπέρας διακηρύττει ὅτι ἤρχε-
το τῆς ἐφημερίας του ἔνοπλος σκο-
πεύων νά κτυπήσῃ πάντα τολμήσαντα νά
τόν ἐμποδίσῃ. Οἱ Πρόκριτοι ἀνεβοκατε-
βαίνουν τήν Ἱ. Ἐπισκοπήν ἀπαιτοῦντες
τήν εἰς τάς χεῖρας τῶν ἁρμοδίων παρά-
δοσιν τοῦ στασιαστοῦ», ἀλλά ὁ ἐπίσκο-
πος τούς συμβούλευσε «νά ἡσυχάσωσιν
ἀναμένοντες τάς διαταγάς τῆς Ἱ. Μη-
τροπόλεως. Ὁ ἀργός λοιπόν ἱερεύς
ἑσπερίζει, τήν Κυριακήν λειτουργεῖ φο-
ρέσας τήν χρυσοΰφαντον στολήν, ὑβρί-
ζει ἱερεῖς, διανέμει τάς προσφοράς κατά
βούλησιν, τά δέ μείναντα μοιράζει μέ
τούς συναδέλφους του λέγων ὅτι αὐτός
ἐννοεῖ νά κάμῃ ὅ,τι θέλει, τήν δέ ἄργη-
ταν τοῦ ἀτ.... Δεσπότη τήν κάμνει κ.....».
(Στό σημεῖο αὐτό ὁ ἐπίσκοπος γράφει σέ
παρένθεση : «Δέν γράφονται, Παναγιώ-
τατε»). Καί ὁ ἐπίσκοπος κλείνει τήν ἐπι-
στολή του γιά τόν ἱερέα ὡς ἑξῆς: «Κατά
τήν ὥραν τῆς λειτουργίας ἔφθασεν ἡ
ἀπάντησις μετά τῆς κλήσεως, ἥτις ἐπε-
δόθη ἁρμοδίως· ὑπέγραψε τό ἐπιδοτή-
ριον εὐσεβάστως, ἀλλ’ ἐνώπιον τῶν ἐπι-
δόντων αὐτήν 2 Μοχτάρηδων καί 2 Ἀζά-
δων τοσαῦτα εἶπε καί αὖθις κατ’ ἐμοῦ,
ὥστε οἱ ἀκούσαντες ἔφραξαν τά ὦτα.
Τῆς ἐφημερίας ἀπεσύρθη ἀποστείλας
9
τάς κλεῖδας τῆς Ἐκκλησίας εἰς τόν Ἐπί-
τροπον. Τό ὄνομά μου μόνον ἅπαξ ἐμνη-
μόνευσε εἰς τό «ἐν πρώτης μνήσθη-
τι...». Ἡ δέ κατάστασις ἐξακολουθεῖ ἡ
αὐτή μέχρι τῆς σήμερον ὥραν 6 τουρ-
κιστί, καθ’ ἥν κλείω τήν παροῦσαν. Αἱ κατ’
ἐμοῦ ὕβρεις ἐπαναλαμβάνονται παντα-
χοῦ, τήν ῥάβδον κρατεῖ διακηρύττων, ὅτι
δέν τήν ἀφήνει, θά δικασθῇ μαζύ μου καί
λοιπά παραλείπω»41.
Στή 1 Ἀπριλίου 1896 οἱ σχολικοί Ἔφο-
ροι Λιαρίγκοβης παραπονοῦνται μέ ἐπι-
στολή τους πρός τόν Μητροπολίτη Θεσ-
σαλονίκης γιά τήν ἀπό τόν ἐπίσκοπο
παρακράτηση 7 ὀθωμανικῶν λιρῶν, πού
ἦταν συνεισφορά τῆς Μητροπόλεως
Θεσσαλονίκης πρός τά σχολεῖα τῆς Λια-
ρίγκοβης, καί κατηγοροῦν τόν ἐπίσκοπο
ὅτι δέν βλέπει τά συμφέροντα τῶν σχο-
λείων42.
Στίς 19 Αὐγούστου 1896 ὁ Λιαριγκο-
βινός Ἰωάννης Ν. Κοτσάνης μέ γράμμα
του ζητεῖ ἀπό τόν Βασίλειο Σαραφιανό
νά φροντίσει, ὥστε ὁ ἐπίσκοπος νά μή
μεταβεῖ στή Θεσσαλονίκη ὕστερα ἀπό
ἀπαίτηση τοῦ Μητροπολίτη, διότι θά
εἶναι σέ βάρος του, ἀφοῦ «ἠμπορεῖ νά
ἀνοίξουν καί ἰδικά του ζητήματα»43.
Στίς 23 Αὐγούστου 1896 ἡ Ἐπισκο-
πική Σύνοδος Θεσσαλονίκης σέ συνε-
δρίασή της ἀσχολήθηκε μέ τήν ὑπόθεση
τοῦ ἱερέα τῆς Λιαρίγκοβης Ἀγγέλου Κο-
σμαρᾶ, πού τιμωρήθηκε μέ ἀργία ἀπό
τόν ἐπίσκοπο Ἱερισσοῦ, διότι ἐπέμενε
νά φέρει ράβδο, καί προσπάθησε νά
ἐξομαλύνη τήν κατάσταση συστήνον-
τας στόν ἱερέα νά παύσει νά φέρεται
ἀνοίκεια καί στόν προϊστάμενό του καί
στόν ἐπίσκοπο νά ἀκυρώσει τήν ποινή
πού τοῦ ἐπέβαλε. Ὁ ἐπίσκοπος ἀπου-
σίασε ἀπό τή συνεδρίαση αὐτή καί γιά
τήν ἐκλογή ἐπισκόπου Κίτρους, πού
ἦταν ἕνα ἀπό τά θέματά του, ἀνέθεσε
τή ψῆφο στόν ἐπίσκοπο Ἀρδαμερίου Σω-
φρόνιο44.
Στίς 30 Αὐγούστου 1896 ἡ Ἐπισκο-
πική Σύνοδος Θεσσαλονίκης μέ ἀφορμή
τήν ἀπό ἐξορία τοῦ δασκάλου Ἰ. Ἰατρίδη
10
ἀπό τά σχολεῖα τῆς Λιαρίγκοβης,
ὕστερα ἀπό ἐνέργειες τοῦ ἐπισκόπου,
«μέ τήν αἰτιολογία ὅτι δέν εἶχε ἀπολυ-
τήριο, δίδασκε ἐναντίον τῆς Ὀρθοδο-
ξίας καί ὅτι ἐργαζόταν κατά τῶν καθε-
στώτων τοῦ κράτους», ἀποφάσισε κατά
πλειοψηφία νά κρίνει τελικά ὁ Ἱερισσοῦ
Ἰλαρίων, ἐάν θά δεχόταν ἤ ὄχι τόν δά-
σκαλο. Στήν ἴδια συνεδρίαση ἀπασχό-
λησε πάλι τό θέμα τοῦ ἱερέα Ἀγγέλου45.
Στίς 28 Φεβρουαρίου 1897 ἡ Ἱερά Σύ-
νοδος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου
μέ Γράμμα της πρός τόν Μητροπολίτη
Θεσσαλονίκης Ἀθανάσιο τοῦ συνιστᾶ
νά ἐνεργήσει δραστήρια τήν προσέ-
λευση τοῦ ἱερέα Ἀγγέλου Κοσμαρᾶ στή
Θεσσαλονίκη (Μητρόπολη) καί σέ περί-
πτωση ἀνυπακοῆς του νά τόν μεταφέρει
μέ ἐπέμβαση τῆς πολιτικῆς ἀρχῆς,
ἐπειδή ὁ ἐπισκοπικός θρόνος στήν
ἐκκλησία τῆς Λιαρίγκοβης «ἐξακολου-
θεῖ ὤν περιπεφραγμένος διά σιδηροῦ
σύρματος», πράξη «ὅλως ἀσεβής καί
ἀνοίκειος» καί «πρωτοφανές ἀτόπημα»,
πού πρέπει νά ἀρθεῖ γιά τήν ἀποκατά-
σταση τῆς τάξης στήν ἐπισκοπή46.
Στίς 28 Φεβρουαρίου 1897 ἡ Ἱερά Σύ-
νοδος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου
μέ Γράμμα της πρός τόν ἐπίσκοπο Ἰλα-
ρίωνα (μέσω τοῦ Μητροπολίτη Θεσσα-
λονίκης) τόν ἐνημερώνει, ὅτι ἡ ἀπολο-
γητική ἔκθεσή του θά ληφθεῖ ὑπόψη
μετά τήν ἐκλογή τοῦ νέου Πατριάρχη,
μέ τή σύσταση νά πολιτεύεται κατά τή
μεταβατική αὐτή περίοδο «συνετῶς, με-
τριοπαθῶς καί διαλακτικῶς» χωρίς νά
δίνει ἀφορμή στούς κατηγόρους του,
καί ὅτι μέ Γράμμα της προτρέπει τόν
Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης νά ἐνεργή-
σει δραστήρια γιά τήν προσαγωγή τοῦ
ἱερέα Ἀγγέλου καί γιά τήν ἄρση τοῦ «σι-
δηροῦ φραγμοῦ», πού τοποθετήθηκε
στόν ἐπισκοπικό θρόνο τοῦ ναοῦ τῆς
Λιαρίγκοβης47.
Στίς 18 Ἀπριλίου 1897 ὁ Μητροπολί-
της Θεσσαλονίκης μέ Γράμμα του πρός
τόν ἐπίσκοπο Ἱερισσοῦ ζήτησε μέ προ-
σωπική του παρέμβαση νά δεσμεύσει
τούς ἐφόρους τῶν σχολείων, ὥστε νά
πληρώσουν τά ὀφειλόμενα στόν παλαι-
ότερο δάσκαλο τῆς Ἱερισσοῦ Θωμᾶ Βα-
σματζίδη (σημ.: πού ἀργότερα ὡς κλη-
ρικός πῆρε τό ὄνομα Θεοδώρητος), ὁ
ὁποῖος διαμαρτυρόταν καί τά διεκδι-
κοῦσε48.
Στίς 25 Ἀπριλίου 1897 ὁ Μητροπολίτης
Θεσσαλονίκης μέ Γράμμα του ἐνημε-
ρώνει τήν Ἱ. Σύνοδο τοῦ Οἰκουμενικοῦ
Πατριαρχείου ὅτι ὁ «ἐκ Λιαριγκόβης»
ἱερέας Ἄγγελος Κοσμαρᾶς ἀπέδρασε
ἀπό τήν Ἱ. Μονή τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας,
ὅπου ἦταν ἐξόριστος, καί χωρίς ἄδεια καί
μάλιστα τήν ἡμέρα τοῦ Πάσχα τέλεσε τό
μυστήριο τοῦ γάμου49.
Στίς 29 Ἀπριλίου 1897 ὁ Μητροπολί-
της Θεσσαλονίκης μέ Γράμμα του πρός
τήν Ἱ. Σύνοδο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πα-
τριαρχείου τήν πληροφορεῖ γιά τόν σύμ-
φωνα μέ τή συνοδική ἐντολή περιορι-
σμό «τοῦ ἐκ Λιαριγκόβης ἱερέως παπᾶ
Ἀγγέλου» καί γιά τήν ὑποβολή κάποιων
παραπόνων κατά κάποιων ἐπισκόπων
του καί κυρίως τοῦ ἐπισκόπου Ἱερισ-
σοῦ50.
Στίς 2 Μαΐου 1897 ἡ Ἱερά Σύνοδος
τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου μέ
Γράμμα της πρός τόν Μητροπολίτη Θεσ-
σαλονίκης Ἀθανάσιο ἐνημερωθεῖσα ἀπό
τό ἀπό 25 Ἀπριλίου Γράμμα του «περί
τοῦ ἐκ Λιαριγκόβης ἱερέως Ἀγγέλου Κο-
σμαρᾶ», γιά τόν ὁποῖο τά ἴδια ἔγραψε
καί ὁ ἐπίσκοπος Ἱερισσοῦ, συστήνει σ’
αὐτόν «διά τά νέα τοῦ ἱερέως τούτου
παραπτώματα, ἤτοι τήν ἐκ τῆς ἱερᾶς
Μονῆς τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας ἀπόδρα-
σιν» καί τήν χωρίς ἄδεια καί μάλιστα
τήν ἡμέρα τοῦ Πάσχα τέλεση τοῦ γά-
μου, πού ἀναφέρεται (στό Γράμμα τοῦ
Μητροπολίτη), νά τόν περιορίσει καί
πάλι στήν ἱερά Μονή ἐπ’ ἀόριστον»51.
Στίς 4 Ἰουνίου 1897 ἡ Ἱερά Σύνοδος
τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ἀφοῦ
ἔλαβε καί διάβασε τό ἀπό 29 Ἀπριλίου
Γράμμα τοῦ Μητροπολίτη Θεσσαλονί-
κης Ἀθανασίου, μέ τήν ὁποία τήν πλη-
ροφοροῦσε γιά τόν σύμφωνα μέ τή συ-
νοδική ἐντολή περιορισμό «τοῦ ἐκ Λια-
ριγκόβης ἱερέως παπᾶ Ἀγγέλου» καί γιά
τήν ὑποβολή κάποιων παραπόνων κατά
κάποιων ἐπισκόπων του καί κυρίως τοῦ
ἐπισκόπου Ἱερισσοῦ Ἰλαρίωνος, ἀπαντᾶ,
ὅσον ἀφορᾶ στόν ἐπίσκοπο Ἱερισσοῦ,
ὅτι μέ Γράμμα, πού τοῦ στέλνει (ἐσώ-
κλειστο στό Γράμμα πρός τόν Μητρο-
πολίτη) γίνονται σ’ αὐτόν «αἱ δέουσαι
παρατηρήσεις γιά τίς ἐκφράσεις του,
πού ἀναγράφονται στό Γράμμα, πού
ἔστειλε ὁ Μητροπολίτης στό Πατριαρ-
χεῖο52.
Στίς 4 Ἰουνίου 1897 ἡ Ἱερά Σύνοδος
τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου σέ
Γράμμα της πρός τόν ἐπίσκοπο Ἰλα-
ρίωνα ἀναφέρει ὅτι καί προηγουμένως
συστήθηκε σ’ αὐτόν νά δείχνει στόν Μη-
τροπολίτη Θεσσαλονίκης τήν ὀφειλό-
μενη τιμή φροντίζοντας «καθηκόντως»
γιά τήν κανονική εὐταξία καί πειθαρχία,
ὅμως παρατηρώντας μέ λύπη της ὅτι
ἐπιτείνεται ἀντί τῆς εἰρήνης ἡ διάσταση
καί ὅτι διατίθεται ἐλάχιστα «ὅπως συν-
τελέσῃ εἰς τήν ὀφειλομένην ἁρμονικήν
συνεννόησιν καί συνεργασίαν» πρός
τήν κανονική ἀρχή, ὅπως καί αὐτό «πρό-
δηλον γίνεται καί ἐκ τοῦ ὅλως ἀπρε-
ποῦς ὕφους» πού χρησιμοποιεῖται στό
πρός τόν Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης
Γράμμα του ἀπό 29 Ἀπριλίου 1897, τοῦ
ὁποίου γράμματος στάλθηκε ἀντίγραφο
στό Πατριαρχεῖο καί διαβάστηκε στή Σύ-
νοδο, μέ τό Γράμμα της, ἐφιστᾶ πρῶτα
τήν προσοχή γιά τίς ἐκφράσεις του στό
παραπάνω γράμμα του, «ἅς οὐδαμῶς
ὤφειλεν ἐπιτρέψαι ἑαυτῷ ἐν γράμματι»
πρός τόν Κυριάρχην του, κατά τοῦ
ὁποίου, ἄν εἶχε παράπονα, μποροῦσε νά
ἀναφερθεῖ στήν Ἱερά Σύνοδο «διά τά
περαιτέρω», καί ἔπειτα ἐντέλεται νά
προσέχει αὐστηρά τόν ἑαυτό του στά
πρός τήν Κυρίαρχη Μητρόπολη λόγια
καί στίς πράξεις του «πάσῃ μέν σπουδῇ
εἰς τήν ἀποκατάστασιν τῆς πρεπούσης
ἁρμονικῆς σχέσεως πρός αὐτήν συντε-
λοῦσα, μηδεμίαν δέ ἀφορμήν μήτε τῷ
Ἱερωτάτῳ Μητροπολίτῃ Θεσσαλονίκης
11
πρός παράπονα μήτε ἡμῶν πρός τοιαύ-
τας παρατηρήσεις παρέχουσα»53.
Στίς 9 Ἰουνίου 1897 ἡ Ἱερά Σύνοδος
τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου μέ
Γράμμα της πρός τόν Μητροπολίτη Θεσ-
σαλονίκης Ἀθανάσιο τόν ἐνημερώνει
ὅτι, ἐπειδή ἀποφασίσθηκε νά προσαχ-
θεῖ στά Πατριαρχεῖα «ὁ ἐκ Λιαριγκόβης
ἱερέας Ἄγγελος διά τάς ὑπ’ αὐτοῦ γε-
νομένας παρανόμους πράξεις καί τήν
ἀπείθειαν πρός τήν ἐκκλησιαστικήν
αὐτοῦ ἀρχήν» στέλνεται ἐκεῖ «ὁ ἐκ τῶν
Πατριαρχικῶν κλητήρων Ἰωάννης Θεο-
δώρου, ἐντολήν ἔχων ἵνα παραλαβών
συνοδεύσῃ αὐτόν εἰς βασιλεύουσαν,
δυνάμει καί τοῦ ἐπί τούτῳ ἐκδοθέντος
Βεζυρικοῦ Διατάγματος». Γι’ αὐτό ἀξιώ-
νει ἀπό τόν Μητροπολίτη «ὅπως πα-
ράσχῃ ἁρμοδίως» τήν ἀρχιερατική του
συνδρομή πρός ἐκτέλεσιν ὑπό τοῦ ὀνο-
μασθέντος κλητῆρος τῆς ἀποστολῆς
αὐτοῦ» καί «διαβιβάσῃ ἐγκαίρως» τήν
περίκλειστη πρός τόν ἐπίσκοπο Ἱερισ-
σοῦ ἐπιστολή, μέ τήν ὁποία δηλώνεται
ὅτι «τά ἐξαρχικά ἔξοδα», πού ὁρίσθηκαν
ἀπό τή Σύνοδο σέ 12 ὀθωμανικές λίρες,
θά καταβληθοῦν ἀπό αὐτόν54.
Στίς 9 Ἰουνίου 1897 ἡ Ἱερά Σύνοδος
τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου μέ
Γράμμα της πρός τόν ἐπίσκοπο Ἱερισ-
σοῦ Ἰλαρίωνα τόν ἐνημερώνει γιά τήν
προσαγωγή τοῦ ἱερέα Ἀγγέλου στά Πα-
τριαρχεῖα (βλ. ἐπιστολή πρός τόν Μη-
τροπολίτη) καί δηλώνοντάς του «ὅτι τά
ἐξαρχικά ἔξοδα, ὁρισθέντα Συνοδικῶς
εἰς λίρας Ὀθ. δώδεκα» καταλογίσθηκαν
σέ βάρος του, ἀξιώνει «ὅπως φροντίσῃ
ἵνα ἐγκαίρως πληρώσῃ τό ποσόν τοῦτο
εἰς τόν ὀνομασθέντα Πατριαρχικόν Κλη-
τήρα πρός ἀποφυγήν χρονοτριβῆς»55.
Τήν 1η Ἰουλίου 1897 ἡ Ἱερά Σύνοδος
τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου σέ
Γράμμα της πρός τόν ἐπίσκοπο Ἱερισ-
σοῦ ἀναφέρει ὅτι, ἐπειδή ἀποφασίσθη-
κε ἀπό αὐτήν «ὅπως ὁ ἱερεύς Ἄγγελος
ἀποσταλῇ ἐν συνοδίᾳ Πατριαρχικοῦ
κλητῆρος ὑπερόριος εἰς τήν ἱεράν Μο-
νήν Σουμελᾶ» ἐντέλεται «ὅπως σπεύ-
12
σασα ἀποστείλῃ τά ὁρισθέντα ἐξαρχικά
ἔξοδα, ἤτοι λίρας Ὀθωμ. δέκα καί τρεῖς
(13), διά τά περαιτέρω»56.
Στίς 15 Ἰουλίου 1897 ἡ Ἱερά Σύνοδος
τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου σέ
Γράμμα της πρός τόν ἐπίσκοπο Ἱερισ-
σοῦ ἀναφέρει ὅτι πῆραν τό ἀπό 28-6-
1897 γράμμα του καί σέ ἀπάντηση τοῦ
δίνει τήν ἐντολή, ἀφοῦ εἰσπράξει «ὡς
τάχος ἀποστείλῃ τάς εἰσφοράς τῶν
ἐκκλησιῶν τῆς ἐπισκοπῆς» σύμφωνα μέ
τόν διαβιβασθέντα μέ τό γράμμα του
κατάλογο57.
Στίς 17 Ἰουλίου 1897 ὁ Οἰκουμενικός
Πατριάρχης μέ Γράμμα του ἀνακοινώνει
στόν Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης ὅτι
διορίσθηκε ἔξαρχος πατριαρχικός ὁ Μη-
τροπολίτης Βεροίας Κωνστάντιος πρός
ἐπιτόπια ἐξέταση τῶν κατηγοριῶν κατά
τοῦ ἐπισκόπου Ἱερισσοῦ Ἰλαρίωνα, καί
μέ ἐντολή του τόν καθιστᾶ ὑπεύθυνο
νά καταβάλει σ’ αὐτόν τά ἐξαρχικά δι-
καιώματα ἐκ μέρους τῶν κατηγόρων,
πού ἀνέρχονταν στό ὕψος τῶν 20 ὀθω-
μανικῶν λιρῶν, καί νά διαβιβάσει ἐσώ-
κλειστη πατριαρχική ἐπιστολή στόν ἐπί-
σκοπο Ἱερισσοῦ γιά τόν διορισμό τοῦ
Βεροίας ὡς ἐξάρχου58.
Στίς 21 Ἰουλίου 1897 ἡ Ἱερά Σύνοδος
τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου μέ
Γράμμα της ἀνακοινώνει στόν Μητρο-
πολίτη Θεσσαλονίκης ὅτι ἀναλαμβά-
νοντας τήν ἐξέταση τῶν κατά τοῦ ἐπι-
σκόπου Ἱερισσοῦ διατυπωθεισῶν κατη-
γοριῶν καί ἀκούγοντας τήν γι’ αὐτές ἀπο-
λογία του «ἐνέκρινεν ὅπως πρός ἀκριβῆ
ἐξέτασιν καί ἐξακρίβωσιν τῶν ὑποβλη-
θεισῶν κατηγοριῶν ἀποσταλῇ ἐπί τόπου
ἰδιαίτερος Πατριαρχικός ἔξαρχος» καί ὡς
τέτοιος ὁρίσθηκε ἀπό τή Σύνοδο ὁ Μη-
τροπολίτης Βερροίας καί Ναούσης Κων-
στάντιος. Ἐπίσης, ἐπειδή τά σχετικά
ἐξαρχικά δικαιώματα πού ὁρίσθηκαν σέ
20 ὀθωμανικές λίρες καί ἐπιβαρύνουν
«τόν ἡττηθησόμενον ἐκ τῶν διαδίκων»,
ἀποφασίσθηκε νά προκαταβληθοῦν ἀπό
τούς κατηγόρους τοῦ ἐπισκόπου μέσα σέ
21 ἡμέρες γι’ αὐτό ἡ Σύνοδος ἀξιώνει
ἀπό τόν Μητροπολίτη, ἀφοῦ κοινοποιήσει
ἐγκαίρως τήν ἀπόφαση αὐτή στούς κα-
τηγόρους, δηλ. «εἰς τούς ἐκ τῶν διαφό-
ρων κοινοτήτων τῆς ἐπισκοπῆς ἀνενεχ-
θέντας εἰς τά Πατριαρχεῖα διά τῆς ἀπό
η΄ Σεπτεμβρίου ᾳωϡστ΄ ἀναφορᾶς
αὐτῶν, καί εἰς τούς Σπῦρον Ἠλ. Τζαμτζῆ
καί Ἰωάννην Ἰατρίδην», νά ζητήσει καί νά
πάρει ἀπό αὐτούς μέσα στή δηλωθεῖσα
προθεσμία τό παραπάνω ποσό καί νά τό
κρατήσει στή Μητρόπολη πληροφορών-
τας την «διά τά περαιτέρω»59.
Στά τέλη Αὐγούστου 1897 ὁ ἐπίσκο-
πος ἐπικυρώνει («βεβαιοῖ») Συμβόλαιο
μεταξύ τῶν Ἐφόρων τῶν ἐκπαιδευτη-
ρίων τῆς Λιαρίγκοβης καί τοῦ νεοδιορι-
σθέντα διδασκάλου Κων. Πετρίδη60.
Στίς 3 Σεπτεμβρίου 1897 ἡ Ἱερά Σύ-
νοδος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου
σέ Γράμμα της πρός τόν Μητροπολίτη
Θεσσαλονίκης Ἀθανάσιο ἀναφέρει ὅτι,
ἐπειδή καμία ἀκόμη δέν πάρθηκε ἀπάν-
τησή του, ἐάν κοινοποιήθηκε στούς κα-
τηγόρους τοῦ ἐπισκόπου Ἱερισσοῦ ἡ συ-
νοδική ἀπόφαση «περί ἀποστολῆς
ἐξαρχίας πρός ἐπιτόπιον ἐξέτασιν τῶν
διατυπωθεισῶν κατηγοριῶν», ἀξιώνει
ἀπό τόν Μητροπολίτη «ὅπως σπεύσῃ ἐν
τάχει ἀνακοινῶσαι οἷς δεῖ τήν ἀπόφασιν
ταύτην» παραγγέλλοντας σ’ αὐτούς νά
προκαταβάλουν τά ἐξαρχικά ἔξοδα» καί
πληροφορώντας τό πατριαρχεῖο «διά τά
περαιτέρω»61.
Στίς ἀρχές Νοεμβρίου 1897 πῆρε ἀπό
τόν Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης ἐσώ-
κλειστη ἐπιστολή τοῦ Πατριάρχη Κων-
σταντινουπόλεως σχετικά μέ τήν ἀπο-
στολή τῆς ἐτήσιας συνδρομῆς τῆς ἐπι-
σκοπῆς πρός τό Ἐθνικό Ταμεῖο62.
Στίς 20 Νοεμβρίου 1897 ὁ ἐπίσκοπος
μέ Γράμμα του συστήνοντας παρακαλεῖ
τήν Ἱ. Μονή Βατοπαιδίου «νά συνδράμει
τήν Κοινότητα Ἱερισσοῦ ἀπορούσης χρη-
μάτων πρός πληρωμήν τῶν διδασκάλων
αὐτῆς»63.
Ἡ Ἱερά Σύνοδος τοῦ Οἰκουμενικοῦ
Πατριαρχείου σέ Γράμμα της ἀπό 1 Δε-
κεμβρίου 1897 ἐνημερώνει τόν ἐπίσκο-
πο Ἱερισσοῦ Ἰλαρίωνα, ὅτι ἀκολουθών-
τας τόν κανόνα τῆς ἐπιείκειας, σύμφω-
να μέ τόν ὁποῖο δίδεται ἄφεση καί ἀφαι-
ροῦνται οἱ ἐκκλησιαστικές ποινές, πού
ἐπιβλήθηκαν, ὅταν αὐτοί πού ἔφταιξαν,
ἀφοῦ μετά ἀπό ἀρκετόν χρόνο συνέλ-
θουν στόν ἑαυτό τους, δείξουν μεταμέ-
λεια καί ἐκδηλώσουν εἰλικρινά τή μετά-
νοιά τους, «προέβη εἰς τήν ἀπό τῆς
ὑπερορίας ἀνάκλησιν τοῦ ἱερέως Ἀγγέ-
λου, ὅς ἐν συντριβῇ καρδίας ἐξῃτήσατο
τό ἔλεος τῆς ἐκκλησίας ὑποσχόμενος
τοὐντεῦθεν βίον σώφρονα καί ἀνεπίλη-
πτον». Γι’ αὐτό μέ ἐκκλησιαστική ἄδεια
μεταβαίνει στήν ἐπισκοπή, «ἵνα αἰτού-
μενος συγγνώμην καί ἄφεσιν» ἀπό τόν
ἐπίσκοπο «ἀποκατασταθῇ ἀπολαύων τῆς
προστασίας καί ἀγάπης τῆς ἐκκλησια-
στικῆς αὑτοῦ ἀρχῆς», τόν ὁποῖο (ἐπί-
σκοπο) προτρέπει «ἵνα πράξῃ περί αὐτοῦ
τό πρέπον» ἐπαγρυπνώντας πάντοτε γιά
τήν πολιτεία του (τοῦ ἱερέα)64.
Ἡ Ἱερά Σύνοδος τοῦ Οἰκουμενικοῦ
Πατριαρχείου μέ τό ἀπό 15 Ἀπριλίου 1898
Γράμμα της πρός τόν ἐπίσκοπο Ἱερισσοῦ
τοῦ ὑπενθυμίζει ὅτι πρό καιροῦ συνέ-
στησε σ’ αὐτόν «ὅπως ἀποκαταστήσῃ ἐν
καταλλήλῳ θέσει» στήν ἐπισκοπή τόν
λιαριγκοβινό Οἰκονόμο παπᾶ Ἄγγελο
Κοσμαρᾶ, ἐπειδή συγχωρήθηκαν τά πταί-
σματά του. Ὅμως ὁ παπᾶ Ἄγγελος ἀνα-
φέρθηκε στή Σύνοδο «ἔναγχος», λέ-
γοντας ὅτι ὁ ἐπίσκοπος, ἄν καί ὑποσχέ-
θηκε σ’ αὐτόν ὅτι, ἄν δέν βρεῖ θέση στή
Θεσσαλονίκη, ὅπου προτίμησε νά πάει,
θά διορισθεῖ καί πάλι «ἐν τῇ προτέρᾳ
αὐτοῦ ἐφημερία» στήν ἐπισκοπή, ὅταν
ἐπανῆλθε ἀπό τή Θεσσαλονίκη, ἀρνεῖται
νά παραδεχθεῖ καί νά τόν διορίσει στήν
ἀναφερθεῖσα θέση, δηλώνοντας, ὅπως
λέει, ὅτι, ἄν δέν πληρώσει σ’ αὐτόν τίς 25
ὀθωμανικές λίρες, πού δαπάνησε «διά
τήν εἰς τήν Μονήν Σουμελᾶ ἐξορίαν
αὐτοῦ», οὐδέποτε θά τόν συγχωρήσει. Ἡ
Ἱ. Σύνοδος ἀνακοινώνοντας στόν ἐπί-
σκοπο τά παραπάνω δηλώνει σ’ αὐτόν ὅτι
«ἐξαρχικάς μέν δαπάνας οὐδαμῶς δι-
καιοῦται ἵνα ἀπαιτῇ παρά τοῦ διαλη-
13
φθέντος ἱερέως» καί, ἄν γιά ἄλλους λό-
γους δέν τόν διορίζει στήν ἐφημερία του,
ὀφείλει νά ἐκθέσει τούς λόγους αὐτούς
στήν ἐκκλησία «διά τά περαιτέρω»65.
Ἡ Ἱερά Σύνοδος τοῦ Οἰκουμενικοῦ
Πατριαρχείου μέ Γράμμα της ἀπό 15
Ἀπριλίου 1898 ἀνακοινώνει στόν Μη-
τροπολίτη Θεσσαλονίκης Ἀθανάσιο, ὅτι
στό Γράμμα της περικλείει ἐπιστολή της
πρός τόν ἐπίσκοπο Ἱερισσοῦ «περί τοῦ ἐκ
Λιαριγκόβης Οἰκονόμου παπᾶ Ἀγγέλου»
καί τόν προτρέπει νά τήν διαβιβάσει
«κατά τήν τάξιν» στόν ἐπίσκοπο66.
Σέ ἀπάντηση τοῦ ἀπό 6 Μαΐου 1898
Γράμματος τοῦ Μητροπολίτη Θεσσαλο-
νίκης Ἀθανασίου ἡ Ἱερά Σύνοδος τοῦ
Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου μέ τό ἀπό 20
Μαΐου 1898 Γράμμα της ἀξιώνει ἀπό
αὐτόν, «ὅπως δηλώσῃ τοῖς ὑποβαλοῦσι
παράπονα καί αἰτιάσεις» κατά τοῦ ἐπι-
σκόπου Ἱερισσοῦ, ὅτι παρέχεται σ’
αὐτούς «προθεσμία ἀνατρεπτική 21
ἡμερῶν ἀπό τῆς κοινοποιήσεως εἰς
αὐτούς τῆς ὡς ἄνω ἀποφάσεως πρός κα-
ταβολήν τῶν ἐξαρχικῶν δικαιωμάτων»,
καί ὅτι ἄν αὐτή περάσει χωρίς νά κατα-
βληθοῦν αὐτά, ὁ ἐπίσκοπος θά θεωρηθεῖ
ἀπαλλαγμένος τῶν ἐναντίον του κατη-
γοριῶν67.
Ἡ Ἱερά Σύνοδος τοῦ Οἰκουμενικοῦ
Πατριαρχείου μέ Γράμμα της ἀπό 17 Ἰου-
νίου 1898 ἀπαντώντας στό ἀπό 14 Ἀπρι-
λίου 1898 Γράμμα τοῦ ἐπισκόπου Ἱερισ-
σοῦ γράφει ὅτι ἀνακοινώνοντας σ’ αὐτόν
πρίν ἀπό δύο μῆνες ὅτι ὁ παπᾶ Ἄγγελος
Κοσμαρᾶς ὑπέβαλε στή Σύνοδο παρά-
πονα γιά τήν ἄρνησή του νά τόν δεχθεῖ
ἐπανελθόντα ἀπό τή Θεσσαλονίκη καί νά
τόν διορίσει στήν προηγούμενη ἐνορία
του, δήλωσε (ἡ Ἱ. Σύνοδος) σ’ αὐτόν ὅτι,
ἄν λόγος τῆς ἀρνήσεώς του ἦταν ἡ μή
καταβολή ἀπό τόν ἱερέα τῶν ἀπαιτου-
μένων ἀπ’ αὐτόν 25 Ὀθωμ. λιρῶν «λόγῳ
δαπανῶν γενομένων κατά τήν ἐξορίαν
αὐτοῦ», τέτοια ἀποζημίωση ἀπό τόν
ἱερέα αὐτός «οὐδαμῶς ἐδικαιοῦτο ἵνα
ἀπαιτῇ» καί ἄν γιά ἄλλους λόγους
ἀρνεῖτο νά τόν διορίσει, ὤφειλε νά τούς
14
πεῖ στή Σύνοδο. Ἐπειδή ὁ ἱερέας πάλι
ἀναφέρθηκε στή Σύνοδο «παραπονού-
μενος ὅτι καί νῦν ἔτι μένει ἄνευ θέσε-
ως», ἐνῶ σύμφωνα μέ τίς διαταγές
«ἔπραξε καί πράττει πᾶν τό δυνατόν» νά
μή δυσαρεστήσει τόν ἐπίσκοπο, ἡ Σύνο-
δος τοῦ δίνει ἐντολή, «ὅπως ἐκ παντός
τρόπου καί συντόνως ἐξοικονομήσῃ τό
ζήτημα τῆς ἀποκαταστάσεως τοῦ δια-
ληφθέντος Ἱερέως»68.
Ἡ Ἱερά Σύνοδος τοῦ Οἰκουμενικοῦ
Πατριαρχείου μέ Γράμμα της ἀπό 17 Ἰου-
νίου 1898 πρός τόν Μητροπολίτη Θεσ-
σαλονίκης Ἀθανάσιο γράφει ὅτι σ’ αὐτό
ἐσωκλείει ἐπιστολή του πρός τόν ἐπί-
σκοπο Ἱερισσοῦ Ἰλαρίωνα, δίνοντας
ἐντολή (στόν Μητροπολίτη) «ἵνα συντό-
νως ἐξοικονομήσῃ τό ζήτημα τῆς ἀπο-
καταστάσως τοῦ ἱερέως Ἀγγέλου Κο-
σμαρᾶ» καί ἀξιώνοντας νά τή διαβιβάσει
«κατά τήν τάξιν» στόν ἐνημερωθέντα
ἐπίσκοπό του69.
Στίς (16 Ἰουλίου;) 1898 μέ Γράμμα
του ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης ἀνα-
κοινώνει στόν Μητροπολίτη Θεσσαλο-
νίκης ὅτι εἶχε διορισθεῖ ὁ Μητροπολίτης
Βεροίας Κωνστάντιος ὡς πατριαρχικός
ἔξαρχος πρός ἐξέταση ἐπί τόπου τῶν
κατηγοριῶν κατά τοῦ ἐπισκόπου σχε-
τικά μέ τίς σχέσεις του μέ τό ποίμνιό
του70.
Ὁ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως
στήν ἀπό 16 Ἰουλίου 1898 Ἐπιστολή του
πρός τόν ἐπίσκοπο Ἱερισσοῦ καί Ἁγίου
Ὄρους Ἰλαρίωνα γράφει ὅτι, ἐπειδή μέ
ἀπόφαση τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τοῦ Πα-
τριαρχείου ἀποφασίσθηκε νά σταλεῖ
«ἰδιαίτερος ἐπί τόπου πατριαρχικός
ἔξαρχος», «πρός ἐξέτασιν καί ἐξακρί-
βωσιν τῶν κατά τῆς αὐτῆς θεοφιλίας
διατυπωθεισῶν αἰτιάσεων καί κατηγο-
ριῶν» καί ὡς τέτοιος διορίσθηκε ἀπό
τήν Ἱερά Σύνοδο ὁ Μητροπολίτης Βερ-
ροίας καί Ναούσης Κωνστάντιος, ἀξιώ-
νει ἀπό αὐτόν νά ὑποδεχθεῖ τόν ἐρχό-
μενο ἐκεῖ πατριαρχικό ἔξαρχο «μετά
τῆς ὀφειλομένης τιμῆς», νά ἀπολογη-
θεῖ γιά τά ἐναντίον του καταγγελθέντα
στήν Ἐκκλησία καί «προθύμως καί
ἀπροφασίστως παράσχῃ αὐτῷ πᾶσαν
αἰτηθησομένην σχετικήν πληροφορίαν
διά τά περαιτέρω»71.
Ὁ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως
στήν ἀπό 16 Ἰουλίου 1898 Ἐπιστολή του
γράφει στόν Μητροπολίτη Βερροίας καί
Ναούσης Κωνστάντιο ὅτι ἀπό τήν Ἱ. Σύ-
νοδο ἀποφασίσθηκε νά σταλεῖ ὡς πα-
τριαρχικός ἔξαρχος στήν ἐπισκοπή
Ἱερισσοῦ καί Ἁγίου Ὄρους, γιά νά ἐξε-
τάσει καί ἐξακριβώσει τίς κατά τοῦ ἐπι-
σκόπου διατυπωθεῖσες αἰτιάσεις καί κα-
τηγορίες ἀπό μέρος τοῦ ποιμνίου του72.
Στίς 11 Ὀκτωβρίου 1898 ὁ ἐπίσκοπος
ἐπιβεβαιώνει «Διανεμητήριον» Ἔγγρα-
φον οἰκογενειακοῦ Ἀρχείου τῆς Ἀρναί-
ας73.
Στίς 22 Ἰανουαρίου 1899 ἀναφέρεται
ὅτι «ἐπειδή αἱ ὑποβληθεῖσαι τῇ ἐκκλησίᾳ
κατηγορίαι κατά τοῦ ἐπισκόπου Ἱερισσοῦ
καί Ἁγίου Ὄρους Ἰλαρίωνος ἀπεδείχ-
θησαν βάσιμοι, οὗτος ἐπαύθη συνο-
δικῶς διαταχθείς ἅμα ὅπως ἀποχωρήσῃ
καί ἐφησυχάσῃ ἐν Ἁγίῳ Ὄρει»74.
Στίς 25 Ἰανουαρίου 1899 ὁ ἐπίσκοπος
ὡς πρώην Ἱερισσοῦ μέ ἐπιστολή του
πρός τόν Ἡγούμενον τῆς Μονῆς Ἁγίου
Παύλου τοῦ Ἁγίου Ὄρους ἀναφέρεται
στή διαταγή τοῦ Πατριαρχείου γιά τή με-
τάβασή του στό Ἅγιον Ὄρος, γιά τήν
ὁποία (διαταγή) δόξασε καί εὐχαρίστησε
τόν Θεό, πού τόν ἀξίωσε νά ἐγκαταστα-
θεῖ σ’ αὐτό «ἀπαλλασσόμενος τῶν
ἀνιαρῶν τοῦ κόσμου τούτου καί ἐφη-
συχάζων διά παντός ἐν τῷ Ἱερῷ τούτῳ
ἡσυχαστηρίῳ, ἐν ᾧ κατέλυσαν τόν βίον
αὐτῶν ἄνδρες ἐπίσημοι καί ἅγιοι», καί
στήν παράκλησή του νά διαμείνει ἀρχι-
κά στό Ἀντιπροσωπεῖο (κονάκι) τῆς
Μονῆς στίς Καρυές, μέχρι νά ἐξοικειω-
θεῖ στήν ἐκεῖ ζωή, στή συνέχεια νά ἐφη-
συχάσει στή Μονή ...75.
Στό ἀπό 9 Φεβρουαρίου 1899 Ἔγγρα-
φο τῆς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης
ἀναφέρεται ὅτι ὁ ἐπίσκοπος παρέμεινε
στή Λιαρίγκοβη γιά λίγο χρόνο μετά
τήν παύση του (ὡς πρ. Ἱερισσοῦ). Ὡς Ἐπί-
τροπος ὁρίσθηκε ὁ Μέγας Οἰκονόμος
Ἰωάννης Παπαδῆμος76.
Στό ἀπό 16 Φεβρουαρίου 1899 Ἔγγρα-
φο τῆς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης
ἀναφέρεται ὅτι ὁ ἐπίσκοπος (πρ. Ἱερισ-
σοῦ) ἀναχώρησε γιά τό Ἅγιον Ὄρος στίς
12 Φεβρουαρίου77.
Στίς 26 Φεβρουαρίου 1899 ἀναφέρε-
ται ὅτι «Ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολί-
της Θεσσαλονίκης Ἀθανάσιος ἀνήγ-
γειλε τῇ Ἐκκλησίᾳ ὅτι ὁ ἀπό τῆς Ἱερᾶς
Συνόδου ἐσχάτως παυθείς ἐπίσκοπος
Ἱερισσοῦ καί Ἁγίου Ὄρους Ἰλαρίων
ἀπῆλθεν ἤδη ἐν Ἁγίῳ Ὄρει. Ἐπίτροπος
μέχρι τήν ἐκλογήν τοῦ νέου ἐπισκόπου
διωρίσθη ὑπό τῆς Α. Σεβασμιότητος ὁ
παπα-Ἰωάννης Οἰκονόμου»78.
Στίς 5 Μαρτίου 1899 ὁ Λιαριγκοβηνός
Νικόλαος Κοτσάνης μέ γράμμα του ἐνη-
μερώνει τόν Ἐπίτροπο τῆς ἐπισκοπῆς
Ἱερισσοῦ Μέγα Οἰκονόμο Ἰωάννη, ὅτι μέ
τόν ἐπίσκοπο πρ. Ἱερισσοῦ συνοικοῦσε ἡ
Τριανταφυλλιά Πετραλιᾶ79.
Στίς 8 Δεκεμβρίου 1899 (;) ἡ Ἱ. Μονή
Παντοκράτορος ἔδωσε στόν ἐπίσκοπο
πρώην Ἱερισσοῦ «διά τάς χειροτονίας
Ἰωακείμ καί Ἰάσονος» 315 γρόσια80.
Στίς 7 Αὐγούστου 1900 ἡ Ἱερά Μονή
Παντοκράτορος τοῦ Ἁγίου Ὄρους
ἔδωσε στόν ἐπίσκοπο πρώην Ἱερισσοῦ
γιά τή συμμετοχή του στήν ἑορτή τῆς
Μονῆς (τῆς Μεταμορφώσεως) 180 γρό-
σια καί στόν ὑπηρέτη του 1 μετζίτι
(22,20 γρόσια)81.
Στίς 5 Ἀπριλίου 1902 ἀναφέρεται ὅτι
ὁ πρ. Ἱερισσοῦ «παρεκάλεσε τήν Ἐκκλη-
σίαν διά γράμματος αὐτοῦ, ὅπως τό μέν
ἀπονεμηθῆ αὐτῷ συγχώρησις, τό δέ ἐπι-
τραπῇ αὐτῷ, ὅπως ἔλθῃ εἰς βασιλεύου-
σαν πρός περίθαλψιν τῶν πασχόντων
ὀφθαλμῶν αὐτοῦ» καί ὅτι ἡ Ἱερά Σύνο-
δος «ἐγκρίνασα τήν παράκλησιν» τοῦ
ἐπέτρεψε νά μεταβῆ στήν Κωνσταντι-
νούπολη «μετά τάς ἑορτάς τοῦ ἁγίου
Πάσχα»82.
Στίς 6 Ἰουνίου 1902 ὁ πρ. Ἱερισσοῦ
διορίζεται «ὡς ἐπίσκοπος - ἀρχιερατι-
κός ἐπίτροπος στήν τότε Ἱερά Μητρό-
15
πολη Βοδενῶν»83.
Στίς 8 Νοεμβρίου 1906 ὁ πρ. Ἱερισσοῦ
ἐκλέχθηκε ἐπίσκοπος Καμπανίας καί
χρημάτισε γιά ἀρκετόν καιρό τοποτη-
ρητής τῆς Μητροπόλεως Θεσσαλονί-
Σημειώσεις:
1. Βλ. Κωνσταντίνου Γ. Σταλίδη, Ἡ Ἱερά
Μητρόπολις Ἐδέσσης, Πέλλης καί Ἀλμω-
πίας. Ἐπίσκοποι, τόμ. Α΄, Ἔδεσσα 2006, σ.
299 (καί Σημ. 946), Παύλου Μητροπολίτου
Ἰερισσοῦ, Ἁγίου Ὄρους καί Ἀρδαμερίου,
Ἡ Μητρόπολις Ἱερισσοῦ, Ἁγίου Ὄρους καί
Ἀρδαμερίου κατά τήν τελευταίαν ἑκατον-
ταετίαν, Ἀθῆναι 1979, σ. 13 καί 14, καί Μωϋ-
σέως Μοναχοῦ Ἁγιορείτου, 1. Στή Χαλκιδι-
κή καί τήν περιοχή Θεσσαλονίκης. Ἐπίσκο-
πος Ἰλαρίων, πρόμαχος τοῦ Λαοῦ, ΜΑΚΕ-
ΔΟΝΙΚΗ ΖΩΗ, τχ. 253/Ἰούν. 1987, σσ. 14-16,
καί 2. Προσκυνητάριον τῆς Ἱερᾶς Μονῆς
τοῦ Ἁγίου Παύλου, Ἅγιον Ὄρος 1997, σσ.
110-111.
2. Ὁ Μάνος (Μανασσῆς) Γ. Μανασσῆς,
Χρονικά κατοχῆς Ἀρναίας 1941-1944 καί
στοιχεῖα ἀπό τή ζωή της, Ἀθήνα 2000, σ. 89,
τόν καταγράφει μέ τίς χρονολογίες 1885-
1892.
3. Βλ. Ἀρχεῖο Οἰκουμενικοῦ Πατριαρ-
χείου (Α.Ο.Π.), Κῶδιξ Α΄/60, ἀρ. 1150/13-3-
1890, σ. 63.
4. Βλ. «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ», φ.
1414/21-3-1890, σ. 1, στήλη «ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ»,
(ὅπου ἀναφέρεται ἐκλογή) καί Παύλου Μη-
τροπολίτου Ἰερισσοῦ, Ἁγίου Ὄρους καί
Ἀρδαμερίου, Ἡ Μητρόπολις Ἱερισσοῦ ...,
σσ. 11 καί 13-14 (ὅπου στή σ. 13 ἀναφέρεται
ἐκλογή καί στή σ. 14 ἀναφέρεται ἐκλογή
καί χειροτονία. (Ὁ γράφων ἔχοντας ὑπόψη
τό ἀπό 13-3-1890 Πατριαρχικό Γράμμα ὑπο-
στηρίζει ὅτι στίς 18-3-1890 ἔγινε ἡ χειροτο-
νία τοῦ ἐπισκόπου, ἀφοῦ ἤδη ἦταν «ἐψηφι-
σμένος», πιθανότατα ἀπό τή Σύνοδο τοῦ
Πατριαρχείου).
5. Βλ. Ἐφημ. «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟ-
ΝΙΑΣ», φ. 1442/11-7-1890, σ. 1, στήλη «ΕΣΩ-
ΤΕΡΙΚΑ».
6. Βλ. Κατάστιχο τῆς ἐκκλησίας τοῦ
16
κης84.
Πέθανε στή Θεσσαλονίκη στίς 6 Ἰου-
νίου 1907 σέ ἡλικία 59 ἐτῶν προσβλη-
θείς ἀπό ψευδάνθρακα85.
Ἁγίου Στεφάνου Λιαριγκόβης (1889-1895 καί
1898), σ. 13.
7. Βλ. Ἐφημ. «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟ-
ΝΙΑΣ», φ. 1450/8-8-1890, σ. 2, στήλη «ΕΣΩ-
ΤΕΡΙΚΑ».
8. Βλ. Ἀρχεῖο Ἱερᾶς Μητροπόλεως Θεσ-
σαλονίκης (Α.Ι.Μ.Θ.), ἀρ. πρωτ. 1485/9-10-
1890, καί Δημ. Θ. Κύρου, Μιά περίεργη καί
πρωτάκουστη ἀπαγωγή Λιαριγκοβινῆς ἀπό
Τούρκους στρατιῶτες τῆς Λιαρίγκοβης στά
1890. (Πληροφορίες ἀπό ἀνέκδοτο Ἔγγρα-
φο τοῦ Ἀρχείου τῆς Μητροπόλεως Θεσσα-
λονίκης), ΑΡΝΑΙΑ, τχ. 111/Ἀπρ. -Ἰούν. 2016,
σσ. 25-27.
9. Βλ. Δημ. Θ. Κύρου, Καταγραφή Ἀρχεί-
ων. ΚΑ΄. Κατάλογος Ἐγγράφων Ἀρχείου
Λυσιμάχου Σαραφιανοῦ, Η ΑΡΝΑΙΑ ΤΗΣ ΜΑ-
ΚΕΔΟΝΙΑΣ, τχ. 38/Ἰαν.-Μάρτ. 1998, σ. 4
(Ἔγγραφο ἀρ. 10).
10. Βλ. Α.Ι.Μ.Θ., ἀρ. πρωτ. 1487/5-2-1891.
11. Βλ. Ἀρχεῖο Ἱ. Μονῆς Βατοπαιδίου
(Α.Ι.Μ.Β.), 4Κ, φ. 472/20-2-1891.
12. Βλ. Ἐφημ. «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟ-
ΝΙΑΣ», φ. 1504/9-3-1891, σ. 2, στήλη «ΕΣΩ-
ΤΕΡΙΚΑ».
13. Βλ. Ἀθανασίου Καραθανάση-Ἀρχιμ. Γε-
ωργίου Τριανταφυλλίδη, Ἡ ἐπισκοπική Σύ-
νοδος τῆς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης
(19ος-20ός αἰώνας), Θεσσαλονίκη 1994, σσ.
20, 56 καί 83-84.
14. Βλ. Α.Ι.Μ.Θ., ἀρ. πρωτ. 8351/1-8-1891.
15. Βλ. Ἀρχεῖο Ἱερᾶς Μονῆς Ἰβήρων, Κώ-
δικας Ληψοδοσίας 1891, φ. 26β΄. Στή σ. 29
τοῦ Κώδικα «Κατάστιχον Καθημερινῆς λη-
ψοδοσίας τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τῶν Ἰβήρων τοῦ
ἔτους 1891» ἡ φιλοδωρία καταγράφεται ὡς
ἑξῆς: «φιλοδόριμα διά τήν λειτουργίαν του
σχόλια 5» 525 γρ., «εις τόν ἰερέα ὁπού εἶχε
μαζί του παπᾶ ἄγγελον» 45 γρ. καί «εἰς τόν
Σερδάρην Μπίτζον» 22,20 γρ.
 16. Βλ. Ἀρχεῖο Ἱ. Μονῆς Παντοκράτορος
(Α.Ι.Μ.Π.) «Πρόχειρον Κατάστιχον, ἤτοι Κα-
θημερινῆς Ληψοδοσίας τοῦ ἔτους 1891», σ.
42.
17. Βλ. Α.Ι.Μ.Β., 4Κ, φ. 486/18-11-1891.
Δέν γνωρίζουμε τήν ὑπόθεση.
18. Κονάκι (ἤ Ἀντιπροσωπεῖο) εἶναι ἡ κα-
τοικία τοῦ Ἀντιπροσώπου τῆς Μονῆς στήν
Ἱερά Κοινότητα στίς Καρυές.
19. Ποδιά λέγεται τό ὕφασμα πού καλύ-
πτει τό τρισκέλιο (ὀρθή γραφή), δηλ. τό φο-
ρητό μέ τρία σκέλη ἀναλόγιο, πάνω στό
ὁποῖο τοποθετεῖται ἡ γιά ἀσπασμό εἰκόνα
ἑορταζόμενου ἁγίου ἤ ἱερό βιβλίο τῆς
Ἐκκλησίας (Εὐαγγέλιο, Ἀπόστολος κ.λπ.).
Οἱ ἄκρες τῆς ποδιᾶς λέγονται μανίκια.
20. Βλ. Α.Ι.Μ.Β., 4Κ, φ. 488/29-10-1891.
21. Βλ. Δημ. Θ. Κύρου, 1. Καταγραφή
Ἀρχείων. Τό Ἀρχεῖο Ἐγγράφων τοῦ Μη-
τροπολιτικοῦ Ναοῦ Ἁγίου Στεφάνου
Ἀρναίας, Η ΑΡΝΑΙΑ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ, τχ.
58/Ἰαν.-Μάρτ. 2003, σ. 4 (Ἔγγραφο ἀρ. 36)
καί 2. Ὁ Ἱερός Μητροπολιτικός Ναός τοῦ
Ἁγίου Στεφάνου Ἀρναίας, Ἀρναία 2008, σ.
94.
22. Βλ. Α.Ι.Μ.Β., 4Κ, φ. 506/13-5-1892. Ὁ
Ν. Πάπας ἦταν Ἱερισσιώτης.
23. Βλ. Α.Ι.Μ.Θ., ἀρ. πρωτ.1492/5-6-1892.
24. Ρεβενίκια: Χωριό τῆς Βόρειας Χαλκι-
δικῆς, συμμετεῖχε στή μεταλευτική ὁμο-
σπονδία τῶν Μαδεμοχωρίων ὡς μία ἀπό τίς
12 κωμοπόλεις τους.
25. Βλ. Α.Ι.Μ.Β., 4Κ, φ. 513/25-7-1892 καί
Δημ. Θ. Κύρου, Ἡ μετάκληση τῆς Ἁγίας Ζώ-
νης τῆς Θεοτόκου ἀπό τό Ἅγιον Ὄρος
στήν ἐπισκοπική ἐπαρχία Ἱερισσοῦ καί
Ἁγίου Ὄρους κατά τή δεύτερη πεντηκον-
ταετία τοῦ 19ου αἰῶνα. (Πληροφορίες ἀπό
τό Ἀρχεῖο τῆς Ἱ. Μονῆς Βατοπαιδίου), ΑΡ-
ΝΑΙΑ, τχ. 62/Ἰαν.-Μάρτ. 2004, σ. 10.
26. Βλ. Ἀθανασίου Καραθανάση-Ἀρχιμ.
Γεωργίου Τριανταφυλλίδη, Ἡ Ἐπισκοπική
Σύνοδος ..., σ. 58.
27. Βλ. Παύλου Μητροπολίτου Ἱερισσοῦ
..., Ἡ Μητρόπολις Ἱερισσοῦ ..., σσ. 16-17,
καί Μωϋσέως Μοναχοῦ, Ἁγιορείτου, 1, Στή
Χαλκιδική ... Ἐπίσκοπος Ἰλαρίων..., σ. 15,
καί 2. Προσκυνητάριον ..., σ. 110.
28. Βλ. Α.Ι.Μ.Β., 4Κ, φ. 539/1893.
29. Βλ. Δημ. Θ. Κύρου, Καταγραφή Ἀρχεί-
ων. ΙΖ΄ 2. Κατάλογος Ἐγγράφων Ἀστερίου Ἰ.
Κοσμαρᾶ, Η ΑΡΝΑΙΑ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ, τχ.
28/Ἰούλ.-Σεπτ. 1995, σσ. 4 (ὅπου δημοσι-
εύεται φωτογραφία του) καί 6 .
30. Βλ. (Ἀρχιμ. Χρυσοστόμου Μαϊδώνη),
Ἱερά Λείψανα-Κειμήλια-Χειρόγραφα, 1.
στόν Συλλογικό Τόμο «Ἱερός Ναός Ἁγίων
Ἀναργύρων Ἀρναίας. Συναξάρι - Ἱστορία-
Τέχνη-Ζωή», Ἀρναία 2002, σ. 130, καί 2.
Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἱερισσοῦ, Ἁγ. Ὄρους
καί Ἀρδαμερίου, ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ 2019, σσ.
90-91.
31. Βλ. Α.Ι.Μ.Θ. (ἀντίγραφο) 11-9-1894,
Ἠλέκτρας Παπαθανασίου, Ἀρναία ἡ παλιά
Λιαρίγκοβη. Ὄψεις ἀπό τήν σχολική της
ἐκπαίδευση καί τήν κοινωνία της στό τέλος
τοῦ 19ου καί τίς ἀρχές 20οῦ αἰῶνα, Θεσσα-
λονίκη, σ. 99, καί Δημητρίου Ἀγγ. Παπάζη, Ὁ
Μητροπολίτης Ἀθανάσιος Μεγακλῆς (1848-
1909), Θεσσαλονίκη 2001, σ. 159.
32. Βλ. Α.Ι.Μ.Θ., ἀρ. 8353/5-10-1894.
33. Βλ. Δημητρίου Ἀγγ. Παπάζη, Ὁ Μη-
τροπολίτης Ἀθανάσιος ..., σ. 157.
34. Βλ. Δημητρίου Ἀγγ. Παπάζη, Ὁ Μη-
τροπολίτης Ἀθανάσιος ..., σ. 168.
35. Βλ. Α.Ι.Μ.Θ., ἀρ. πρωτ. 1502/23-3-1895.
36. Βλ. Α.Ι.Μ.Θ., ἀρ. πρωτ.1503/1-4-1895,
καί Δημητρίου Ἀγγ. Παπάζη, Ὁ Μητροπολί-
της Ἀθανάσιος ..., σ. 180.
37. Βλ. Δημ. Θ. Κύρου, Καταγραφή Ἀρχεί-
ων, Κ΄. Κατάλογος Ἐγγράφων Ἀρχείου
Αὐγούστας Ναζίρη, Η ΑΡΝΑΙΑ ΤΗΣ ΜΑΚΕ-
ΔΟΝΙΑΣ, τχ. 37/᾽Οκτ.-Δεκ. 1997, σσ. 3 καί 4.
38. Βλ. Α.Ο.Π., Κῶδιξ ΞΕ΄, ἀρ. πρωτ.
5466/13-10-1895, σ. 344.
39. Βλ. Α.Ι.Μ.Θ., 27-3-1896. (Δέν ἔχουμε
ἄλλα βιβλιογραφικά στοιχεῖα). Τό Ἔγγραφο
ὑπογράφει ὁ ἐπίσκοπος Ἱερισσοῦ καί τό
σφραγίζει μέ τή σφραγίδα τῆς ἐπισκοπῆς.
40. Βλ. Α.Ι.Μ.Θ., ἀρ. πρωτ. 1507/29-3-1896.
41. Βλ. Α.Ι.Μ.Θ., ἀρ. πρωτ. 1510/Πάσχα
1896.
42. Βλ. Α.Ι.Μ.Θ., ἀρ. πρωτ. 1509/1-4-1896,
καί Ἠλέκτρας Παπαθανασίου, Ἀρναία ἡ πα-
λιά Λιαρίγκοβη ..., σ. 64.
43. Βλ. Δημ. Θ. Κύρου, Καταγραφή Ἀρ-
χείων. ΚΑ΄. Κατάλογος Ἐγγράφων Λυσιμά-
χου Σαραφιανοῦ, Η ΑΡΝΑΙΑ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟ-
17
ΝΙΑΣ, τχ. 38/Ἰαν.-Μάρτ. 1998, σ. 5 (Ἔγγρ.
ἀρ. 23).
44. Βλ. Ἀθανασίου Καραθανάση-Ἀρχιμ.
Γεωργίου Τριανταφυλλίδη, Ἡ Ἐπισκοπική
Σύνοδος ..., σσ. 28 καί 62, καί Δημητρίου
Ἀγγ. Παπάζη, Ὁ Μητροπολίτης Ἀθανάσιος
..., σ. 143.
45. Βλ. Δημητρίου Ἀγγ. Παπάζη, Ὁ Μη-
τροπολίτης Ἀθανάσιος ..., σ. 159 (ὅπου λα-
θεμένα γράφεται ἡ χρονολογία 1897), καί
Ἀθανασίου Καραθανάση-Ἀρχιμ. Γεωργίου
Τριανταφυλλίδη, Ἡ Ἐπισκοπική Σύνοδος ...,
σσ. 28 καί 62.
46. Βλ. Α.Ο.Π., Κῶδιξ Α΄/69, ἀρ. πρωτ.
1020/28-2-1897, σ. 42, καί Δημ. Θ. Κύρου,
Πρίν ἀπό 120 χρόνια, «Ὁ περιπεφραγμένος
ἐπισκοπικός θρόνος» τῆς ἐκκλησίας τῆς
Λιαρίγκοβης τό 1897. (Πληροφορίες ἀπό
δύο ἀνέκδοτα ἔγγραφα τοῦ Ἀρχείου τοῦ
Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου), ΑΡΝΑΙΑ, τχ.
116/Ἰούλ.-Σεπτ. 2017, σ. 20.
47. Βλ. Α.Ο.Π., Κῶδιξ Α΄/69, ἀρ. πρωτ.
1020/28-2-1897, σ. 42, καί Δημ. Θ. Κύρου,
Πρίν ἀπό 120 χρόνια ..., ὅ.π., σ. 21.
48. Βλ. Α.Ι.Μ.Θ., ἀρ. πρωτ. 230/18-4-1897
καί Δημητρίου Ἀγγ. Παπάζη, Ὁ Μητροπολί-
της Ἀθανάσιος ..., σ. 158.
49. Βλ. Α.Ι.Μ.Θ., 25-4-1897.
50. Βλ. Α.Ι.Μ.Θ., 29-4-1897.
51. Βλ. Α.Ο.Π., Κῶδιξ Α΄/69, ἀρ. πρωτ.
1826/2-5-1897, σ. 105, καί Δημ. Ἀγγ. Παπάζη,
Ὁ Μητροπολίτης Ἀθανάσιος ..., σσ. 203-
204 (ὅπου στό πατριαρχικό Γράμμα ὑπάρ-
χει ἡ ἡμερομηνία 12 Μαΐου).
52. Βλ. Α.Ο.Π., Κῶδιξ Α΄/69, ἀρ. πρωτ.
2262/4-6-1897, σ. 144.
53. Βλ. Α.Ο.Π., Κῶδιξ Α΄/69, ἀρ. πρωτ.
2262/4-6-1897, σ. 144.
54. Βλ. Α.Ο.Π., Κῶδιξ Α΄/69, ἀρ. πρωτ.
2452/9-6-1897, σ. 151.
55. Βλ. Α.Ο.Π., Κῶδιξ Α΄/69, ἀρ. πρωτ.
2452/9-6-1897, σ. 151.
56. Βλ. Α.Ο.Π., ἀρ. πρωτ. 2995/1-7-1897, σ.
186.
57. Βλ. Α.Ο.Π., ἀρ. πρωτ. 3267/15-7-1897,
σ. 206.
58. Βλ. Α.Ι.Μ.Θ., 17-7-1897, καί Δημ. Ἀγγ.
Παπάζη, Ὁ Μητροπολίτης Ἀθανάσιος ..., σ.
216 (ὅπου ἀναγράφεται τό ἔτος 1898).
18
59. Βλ. Α.Ο.Π., ἀρ. πρωτ. 359/21-7-1897, σ.
212, Α.Ι.Μ.Θ., ἀρ. πρωτ. 359/21-7-1897, καί
Δημητρίου Ἀγγ. Παπάζη, Ὁ Μητροπολίτης
Ἀθανάσιος ..., σ. 216.
60. Βλ. Δημ. Θ. Κύρου, 1. Καταγραφή Ἀρ-
χείων. Τό Ἀρχεῖο Ἐγγράφων τοῦ Μητροπο-
λιτικοῦ Ναοῦ Ἁγίου Στεφάνου Ἀρναίας, Η
ΑΡΝΑΙΑ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ, τχ. 59/Ἀπρ.-
Ἰούν. 2003, σσ. 3 (Ἔγγραφο ἀρ. 38) καί 6, 2.
Ὁ Ἱερός Μητροπολιτικός Ναός ..., σσ. 102 καί
109, καί 3. Κωνσταντῖνος Πετρίδης. Ἕνας
Θάσιος ἑλληνοδιδάσκαλος στή Χαλκιδική
στά χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας καί μετέπει-
τα (1893-1930), στά Πρακτικά τοῦ Γ΄ Συμπο-
σίου Θασιακῶν Μελετῶν «Ἡ Θάσος διά μέ-
σου τῶν αἰώνων: Ἱστορία-Τέχνη-Πολιτισμός,
ΘΑΣΙΑΚΑ, τόμ. 10 (1996-1997), Καβάλα 2001,
σσ. 440-441.
61. Βλ. Α.Ο.Π., ἀρ. πρωτ. 4464/3-9-1897, σ.
27, καί Δημητρίου Ἀγγ. Παπάζη, Ὁ Μητρο-
πολίτης Ἀθανάσιος ..., σ. 216.
62. Βλ. Α.Ι.Μ.Θ., ἀρ. πρωτ. 5670/3-11-1897,
καί Δημητρίου Ἀγγ. Παπάζη, Ὁ Μητροπολί-
της Ἀθανάσιος ..., σ. 197.
63. Βλ. Α.Ι.Μ.Β., 4Κ φ. 586/20-11-1897, καί
Δημ. Θ. Κύρου, Πληροφορίες γιά τήν ἐκπαί-
δευση στή Χαλκιδική ἐπί τουρκοκρατίας ἀπό
ἀδημοσίευτο ἀρχειακό ὑλικό τῶν περιοχῶν
Νικήτης, Μεγάλης Παναγίας καί τοῦ Ἁγίου
Ὄρους, στά Πρακτικά τοῦ 4ου Πανελλη-
νίου Συνεδρίου τῆς Ἱστορικῆς καί Λαογρα-
φικῆς Ἑταιρείας Χαλκιδικῆς, Θεσσαλονίκη
1998, σ. 483 (ὅπου ἀπό παραδρομή γράφεται
«Σεπτεμβρίου» ἀντί «Νοεμβρίου»).
64. Βλ. Α.Ο.Π., ἀρ. πρωτ. 6088/1-12-1897,
σσ. 385-386.
65. Βλ. Α.Ο.Π., Κῶδιξ Α΄/70, ἀρ. πρωτ.
1828/15-4-1898, σ. 143.
66. Βλ. Α.Ο.Π., Κῶδιξ Α΄/70, ἀρ. πρωτ.
1828/15-4-1898, σ. 143.
67. Βλ. Α.Ο.Π., Κῶδιξ Α΄/70, ἀρ. πρωτ.
2482/20-5-1898, σ. 205.
68. Βλ. Α.Ο.Π., Κῶδιξ Α΄/70, ἀρ. πρωτ.
3184/17-6-1898, σσ. 252-253.
69. Βλ. Α.Ο.Π., Κῶδιξ Α΄/70, ἀρ. πρωτ.
3184/17-6-1898, σ. 253.
70. Βλ. Α.Ο.Π., Κῶδιξ Α΄/70, ἀρ. πρωτ. (;)
/(6-7) 1898, σ. (294;) καί Δημητρίου Ἀγγ. Πα-
πάζη, Ὁ Μητροπολίτης Ἀθανάσιος ..., σσ.
214-215.
71. Βλ. Α.Ο.Π., Κῶδιξ Α΄/70, ἀρ. πρωτ.
4036/16-7-1898, σ. 294.
72. Βλ. Α.Ο.Π., Κῶδιξ Α΄/70, ἀρ. πρωτ.
4036/16-7-1898, σσ. 294-295. Ἡ ἐπιστολή τοῦ
Πατριάρχη καταγράφεται στόν Κώδικα
Ἀλληλογραφίας κάτω ἀπό τήν ἐπιστολή
πρός τόν Ἱερισσοῦ Ἰλαρίωνα (μόνο 2 σειρές,
ἀπό τίς ὁποῖες ἡ πρώτη ἀναγράφει τόν πα-
ραλήπτη: «Τῷ Βερροίας καί Ναούσης Κων-
σταντίῳ») καί συνεχίζεται στήν ἑπόμενη σε-
λίδα (μέ ἄγνωστο ἀριθμό σειρῶν), ἡ ὁποία
δυστυχῶς ἀπό παραδρομή τοῦ γράφοντα
δέν ζητήθηκε ἀπό τόν Ἀρχειοφύλακα νά
σταλεῖ σέ μικροφίλμ, ὅπως ἡ ἄλλη ἀλληλο-
γραφία, πού παρουσιάζεται στήν ἐργασία
αὐτή. Ἔτσι τά παραπάνω καταγραφέντα ὡς
περιεχόμενο (περιληπτικά) τῆς ἐπιστολῆς
εἶναι τυπικά ὑποθετικά. (Ἡ παραπομπή ἀντα-
ποκρίνεται στήν πραγματικότητα).
73. Βλ. Δημ. Θ. Κύρου. 1. Καταγραφή
Ἀρχείων, ΙΔ΄. Κατάλογος Ἐγγράφων
Ἀρχείου Γεωργίου Γεωργιάδη, Η ΑΡΝΑΙΑ
ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ, τχ. 23/Ἀπρ.-Ἰούν. 1994,
σ. 4, καί 33/Ὀκτ.-Δεκ. 1996, σσ. 3 καί 4.
74. Βλ. Α.Ο.Π., Κῶδιξ Α΄/71, σσ. 17-18,
Ἐφημ. «ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΛΗΘΕΙΑ», Ἐκκλη-
σιαστικά χρονικά. Ἐπίσκοπος Ἱερισσοῦ, τμ.
23, ἔτος ΙΘ΄, τχ. ἀρ. 3/22-1-1899, σ. 9. καί τχ.
ἀρ. 25/22-6-1907, σ. 388β΄. Πρβλ. Κωνσταν-
τίνου Γ. Σταλίδη, Ἡ Ἱερά Μητρόπολις ..., σ.
301. Ὁ Μητροπολίτης Ἱερισσοῦ, Ἁγίου
Ὄρους καί Ἀρδαμερίου Παῦλος, Ἡ Μητρό-
πολις Ἱερισσοῦ, Ἁγίου Ὄρους καί Ἀρδαμε-
ρίου, σ. 13-14, γράφει λίγο πρίν ἀπό τήν
ἔκπτωσή του ἀπό τό Δευτεροβάθμιο Συνο-
δικό Δικαστήριο (1980): «Ὅταν δέ ὁ φθόνος
καί ἡ ἐμπάθεια ἀτιθάσων τινων στοιχείων
τῆς ἐπαρχίας ἀνάγκασαν τήν Μεγάλην
Ἐκκλησίαν νά ἀπομακρύνῃ ἐκ τῆς ἐπαρχίας
του τόν καλόν αὐτόν ποιμένα (1899), τόν
ἐδέχθη φιλοφρόνως τό Ἅγιον Ὄρος καί πα-
ρέμεινεν ἐν Καρυαῖς», ἀντιγράφοντας τή
φράση αὐτή ἀπό τό «βιογραφικόν σημείωμα
ἐκ τοῦ Ἀρχείου τῆς Μονῆς Ἁγ. Παύλου
Ἁγίου Ὄρους», τό ὁποῖο δημοσιεύει ὁλό-
κληρο στή συνέχεια (σσ. 14-16). (Πρβλ. Ἀνω-
νύμου, «Γιά τό πάπλωμα ...», ἐφημ. «ΑΝΤΙ-
ΛΑΛΟΙ ΤΗΣ ΑΡΝΑΙΑΣ», φ. 31/Δεκ. 1979, σ. 3).
75. Βλ. Μοναχοῦ Μωϋσέως, Ἁγιορείτου,
Στή χαλκιδική ..., Ἐπίσκοπος Ἰλαρίων, πρό-
μαχος τοῦ Λαοῦ, ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΖΩΗ, τχ.
253/Ἰούν. 1987, σσ. 15-16, καί Παύλου Μη-
τροπολίτου ..., Ἡ Μητρόπολις Ἱερισσοῦ ...,
σσ. 13-14.
76. Βλ. Α.Ι.Μ.Θ., 9-2-1899.
77. Βλ. Α.Ι.Μ.Θ., 16-2-1899.
78. Βλ. ἐφημ. «ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΛΗ-
ΘΕΙΑ», Ἐκκλησιαστικά Χρονικά. Ἱερισσοῦ
καί Ἁγίου Ὄρους, τμ. 23, ἔτος ΙΘ΄, τχ. ἀρ.
8/26-2-1899, σ. 50.
79. Βλ. Α.Ι.Μ.Θ., ἀρ. πρωτ. 1550/5-3-1899.
80. Βλ. Α. Ι. Μ. Π., «Κατάστιχον ἐν ᾧ ση-
μειοῦται ἡ καθημερινή ληψοδοσία 1888-
1903, σ. 86α΄.
81. Βλ. Α.Ι.Μ.Π. «Κῶδιξ Ἰσολογισμῶν»
1893-1906, σ. 164, καί «Κῶδιξ Μερίδων 1898-
1900», σ. 168.
82. Βλ. ἐφημ. «ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΛΗ-
ΘΕΙΑ», Ἐκκλησιαστικά Χρονικά. Ἐπίσκοπος
Ἱερισσοῦ καί Ἁγίου Ὄρους, τμ. 26, ἔτος
ΚΒ΄, τχ. ἀρ. 14/5-4-1902, σ. 160.
83. Βλ. Κωνσταντῖνος Γ. Σταλίδης, Ἡ
Ἱερά Μητρόπολις ..., σ. 301, μέ παραπομπή
στήν ἐφημερίδα «ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΛΗ-
ΘΕΙΑ», τμ. ΚΒ΄ (1902), τ. 26, φ. 23/7-6-1902,
σ. 242. (Ἡ Ἐφημερίδα «ΑΛΗΘΕΙΑ», φ. 89/11-
1-1904 ἀναγράφει τήν ἡμερομηνοχρονολο-
γία 11-1-1904).
84. Βλ. Κων. Γ. Σταλίδη, Ἡ Ἱερά Μητρό-
πολις ..., σ. 304, Παύλου Μητροπολίτου ..., Ἡ
Μητρόπολις Ἱερισσοῦ ..., σ. 16, καί Μωϋ-
σέως Μοναχοῦ Ἁγιορείτου, Προσκυνητά-
ριον ..., σσ. 110-111.
85. Βλ. ἐφημ. «ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΛΗ-
ΘΕΙΑ», τμ. 31, ἔτος ΚΖ΄, τχ. ἀρ. 25/22-6-1907,
σ. 386β΄, καί Ἀθανασίου Καραθανάση -
Ἀρχιμ. Γεωργίου Τριανταφυλλίδη, Ἡ ἐπι-
σκοπική Σύνοδος ..., σσ. 29 καί 65. (Ὁ Μη-
τροπολίτης Ἱερισσοῦ Παῦλος, Ἡ Μητρόπο-
λις Ἱερισσοῦ ..., σ. 16, καί Ὁ Μωϋσῆς
Μοναχός Ἁγιορείτης, 1. Στή Χαλκιδική ...
Ἐπίσκοπος Ἰλαρίων ..., σ. 16, καί 2. Προ-
σκυνητάριον ..., σ. 111, ἀναγράφουν ὡς μη-
νοχρονολογία θανάτου τόν Νοέμβριο τοῦ
1909).
19
 ΑΠΟΨΕΙΣ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ-ΣΧΟΛΙA
ΠΟΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ;
ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ μία καί ἑλληνική εἶναι:
– Ἡ ἀλησμόνητη βόρεια ἑλληνική Μακεδονία τῆς Βουλγαρίας (σημερινή δυτική Βουλ-
γαρία).
– Ἡ ἀλησμόνητη βόρεια ἑλληνική Μακεδονία τῶν Σκοπίων (σημερινή Bardarska ἤ κατά
Τσίπρα «Βόρεια Μακεδονία».
– Ἡ κατοικημένη ἀπό τούς Ἕλληνες Μακεδονία (Ἀνατολική-Κεντρική-Δυτική), τμῆμα τῆς
Ἑλλάδας.
Αὐτή εἶναι ἡ ἱστορική ἀλήθεια. Τά ὑπόλοιπα, πού γράφονται καί λέγονται εἶναι μποῦρδες!
Καί σαφέστερα: Τά δύο πρῶτα τμήματα τῆς Μακεδονίας (κατακτήσεις Βουλγαρίας καί
Σκοπίων) κανονικά ἔπρεπε νά εἶναι διεκδικούμενα ἀπό τήν Ἑλλάδα. Ὅμως ἡ διαδικασία τῆς
διεκδίκησης δέν μπορεῖ νά πραγματοποιηθεῖ, διότι θά ὁδηγήσει τούς διεκδικητές καί τούς
καταληψίες-κατακτητές σέ πόλεμο, γεγονός πού δέν ἐπιθυμεῖ κανένας ἀπό τούς ἐμπλε-
κόμενους λαούς.

ΕΡΩΤΗΜΑ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑΤΟΜΑΧΟΥΣ

Γιατί ὁ ἑλληνικός λαός, ἐνῶ κατά Τσίπρα, δέν εἶναι ἱκανός νά ἐκφέρει τή γνώμη του γιά
ἕνα ἐθνικό θέμα (παράδοση τοῦ ὀνόματος τῆς Μακεδονίας στούς σλάβους Σκοπιανούς) σέ
δημοψήφισμα, εἶναι ἱκανός νά ἐκλέξει τήν Κυβέρνηση τῆς Χώρας του σέ βουλευτικές ἐκλο-
γές;

Ο ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΒΑΣΙΛΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΣΙΑΣ ΔΑΡΕΙΟ

Οἱ ὑμέτεροι πρόγονοι ἐλθόντες εἰς Μακεδονίαν καί εἰς τήν ἄλλην Ἑλλάδα κακῶς ἐποί-
ησαν ἡμᾶς, οὐδέν προηδικημένοι, ἐγώ δέ τῶν Ἑλλήνων ἡγεμών κατασταθείς καί τιμωρή-
σασθαι βουλόμενος Πέρσας διέβην εἰς τήν Ἀσίαν»!
[Ἠχηρό χαστούκι τοῦ Μεγαλέξανδρου στούς Σλαβοσκοπιανούς-ψευτοΜακεδόνες καί
στούς συμφωνοῦντες μ’ αὐτούς (βλέπε «Συμφωνία Πρεσπῶν»)! γιά τίς «Μακεδονο»-βλα-
κεῖες τους!].

ΟΙ Σ ΥΝ ΔΡ Ο Μ ΗΤ ΕΣ Μ ΑΣ
Οἱ παρακάτω ἀναγραφόμενοι ἀποδέκτες τοῦ περιοδικοῦ μας βοήθησαν οἰκονομικά τή συνέχιση τῆς
ἐκδοτικῆς προσπάθειάς μας μέ τά ἀπἐναντι τῶν ὀνομάτων τους ἀναφερόμενα χρηματικά ποσά καί εὐχα-
ριστοῦμε θερμά:
• Χρῆστος Ἀστ. Πάχτας (Ἀρναία) 50 €(17.038 δρχ.) (Πετροκέρασα) 20 €( 6.815 » )
• Σιώπη-Γιουβανάκη (Γομάτι) 50 €(17.038 » ) • Γεώργ. Δρούγκας (Μ. Παναγία) 20 €( 6.815 » )
• Ἀθαν. Παπαθεοχάρης (Θεσ/νίκη) 50 €(17.038 » ) • Κωνστ. Π. Σαραφιανός (Ἀρναία) 20 €( 6.815 » )
• Θεόδ. Αὐγερινός (Θεσ/νίκη) 30 €(10.222 » ) • Ἀστ. Οὐζούνης (Θεσ/νίκη) 20 €( 6.815 » )
• Εὐάγγ. Κονιδάρης (Ἠράκλειο • Καλαϊτζῆ-Σιπητάνου (Θεσ/νίκη) 20 €( 6.815 » )
Ἀττικῆς) 30 €(10.222 » ) • Γεώργ. Μήτσιου (Πολύγυρος) 20 €( 6.815 » )
• Κωνστ. Δ. Γιαννούσης (Ἀρναία) 30 €(10.222 » ) • Χρύσα Κοσμᾶ (Ἀρναία) 20 €( 6.815 » )
• Ἱ, Μ. Σίμωνος Πέτρας (Ἅγ. Ὄρος) 30 €(10.222 » ) • Μᾶρκος Μπροῦζος (Ἀρναία) 15 €( 5.111 » )
• Λάζ. Κοεμτζόπουλος (Ἐξοχή) 30 €(10.222 » ) • Ἰωάννης Τσιάρας (Ἀρναία) 10 €( 3.407 » )
• Πάχτας Χριστόδουλος (Πολύγυρος)25 €( 8.519 » ) • Γρηγ. Σιώπης (Ἀρναία) 10 €( 3.407 » )
• Μοναχός Ἰάκωβος (Ἅγ. Ὄρος) 20 €( 6.815 » ) • Ἰωάννης Δ. Ἀργυρός (Ἀρναία) 10 €( 3.407 » )
• Κλεάνθης Βενετόπουλος(Θεσ/νίκη) 20 €( 6.815 » ) • Δημ. Γεράκης (Θεσ/νίκη) 10 €( 3.407 » )
• Γεώργιος Κουκλιάτης • Μαρία Παπαγιάννη (Ἀρναία) 05 €( 1.704 » )

20
 ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΑΡΧΕΙΩΝ
Τοῦ Δημ. Θ. Κύρου
Θεολόγου-Φιλολόγου

Στήν Ἀρναία ὑπάρχουν ἀρκετά Ἀρχεῖα παλιῶν ἑλληνικῶν Ἐγγράφων (στήν πλειοψηφία
τους οἰκογενειακά). Ἡ στήλη αὐτή καταγράφει-καταλογογραφεῖ κατά χρονολογική σειρά
ὅσα ἀπ’ αὐτά ἔχουν ἐντοπισθεῖ καί ἐνδιαφέρουν.

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΓΓΡΑΦΩΝ
ΑΡΧΕΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΞΙΟΥΦΗ1

1. «Προικοσύμφωνον», Λιαρίγκοβη 16 Φεβρουαρίου 1913, φφ. 2 (φ. 2β΄ κενό), 205Χ260.

Ἡ Αἰκατερίνη Παναγιώτου Μαρούσιου2 δηλώνει ὅτι εἰσέρχεται «εἰς γάμον κοινονίαν
μετά τοῦ νέου Δημήτριον Ἀθανασίου Ξούφοι κάτοικοι ἀμφότεροι Λιαριγκόβης ὀρθόδοξοι
χριστιανοί τῆς μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας ἐκπληρῶν τήν δημιουργίαν τοῦ θεοῦ καί
τής ἀνατολικής διαταγής εἰς τό αὐξάνεσθε καί κατά κληρονομήσαται τήν γήν» καί κατα-
γράφει ἀναλυτικά «τά ἐπιχώρια πρικιά», πού περιλαμβάνουν ἐνδύματα, ὑφαντά καί κεντή-
ματα ἀξίας 9613 (γρόσια), ἔχοντας ὡς προστάτη καί βοηθόν τόν ἀδελφό της Χρῆστο3.
(Τό Ἔγγραφο ὑπογράφουν οἱ μάρτυρες Ἰωάννης Γεωργίου Μούσιου4 καί Ἄννα Ν. Μα-
ρούση καί ἐπιβεβαιώνει ὁ παπ(α) Μανασσῆς Ἰωάννου5, ὁ ὁποῖος μᾶλλον εἶναι ὁ συντάκτης
του).
2. «Ἄδεια Γάμου», Λιαρίγκοβη 12 Ἀπριλίου 1913, φ. 1 (φ. 1β΄ κενό), 210Χ150.
Ὁ ἐπίσκοπος Ἱερισσοῦ καί Ἁγίου Ὄρους Σωκράτης6 δίνει ἐντολή στόν παπα-Μανασσῆ
νά εὐλογήσει «τό συνοικέσιον τοῦ Δημητρίου Ἀθανασίου ἐκ τοῦ χωρίου Λιαριγκόβης εἰς
α΄. γάμον μετά τῆς Αἰκατερίνης Παναγιώτου ἐκ τοῦ χωρίου Λιαριγκόβης εἰς α΄. γάμον»
προσέχοντας νά μήν ὑπάρχει «κώλυμά τι κατά τούς θείους καί ἱερούς κανόνας» γι’ αὐτό
τό θέμα, ὅπως ἐγγυήθηκε ἐγγράφως, διότι διαφορετικά θά φέρει «ἀμέριστον τήν εὐθύ-
νην» καί θά ὑποστεῖ «τήν κατά τούς ἱερούς κανόνας τιμωρίαν».
(Τό Ἔγγραφο ὑπογράφει ὁ ἐπίσκοπος. Εἶναι ἔντυπο καί τά κενά συμπληρώνονται χει-
ρόγραφα ἀπό τόν ὑπογράφοντα).
3. «Εἰδική πρόσκλησις», Πολύγυρος 21 Ἰανουαρίου 1914, φ. 1 (φ. 1β΄ κενό), 140Χ207.
Τό Ἐπαρχιακόν Ταμεῖον Χαλκιδικῆς προσκαλεῖ τόν Δημήτριο Ἀθ. Ξιούφη νά προσέλθει
στό Ταμεῖο γιά τήν πληρωμή στίς 24-1-1914 τοῦ ποσοῦ τῶν 385 δραχμῶν γιά φόρο ὁδικό
(β΄ δόση).
(Τό Ἔγγραφο εἶναι ἔντυπο καί τά κενά συμπληρώνονται χειρόγραφα ἀπό τόν ὑπογρά-
φοντα Ταμία Ἀποστολίδη, ὁ ὁποῖος τό σφραγίζει μέ τήν ὑπηρεσιακή σφραγίδα8. Τό χαρτί
ἔχει χρῶμα οὐρανί).
4. «Διπλότυπον εἰσπράξεως», Λιαρίγκοβη 26 Ἰανουαρίου 1914, φ. 1 (φ. 1β΄ κενό), 140Χ235.
Ὁ Εἰδικός Γραμματέας τῆς Ταμειακῆς Ὑπηρεσίας Χαλκιδικῆς9 βεβαιώνει ὅτι ὁ Δημή-
τριος Ἀθ. Ξιούφης πλήρωσε γιά ὁδικό φόρο τρεῖς δραχμές καί 85 λεπτά «δυνάμει τοῦ χρη-
ματικοῦ πίνακος τοῦ Ταμείου Χαλκιδικῆς, εἰς ὅν εἶναι ἐγγεγραμμένος ὑπ’ αὔξοντα ἀριθ.
464».
(Τό Ἔγγραφο, πού ἀποτελεῖται ἀπό τό β΄ τμῆμα τοῦ διπλοτύπου, ὑπογράφεται ἀπό τόν
Εἰδικό Γραμματέα μέ δυσανάγνωστη ὑπογραφή καί σφραγίζεται μέ τήν ὑπηρεσιακή σφρα-
γίδα10. Εἶναι ἔντυπο μέ ἀριθμό 2550 καί τά κενά συμπληρώνονται ἀπό τόν ὑπογράφοντα).
5. Ἀπόδειξη εἴσπραξης, Λιαρίγκοβη 26 Αὐγούστου 1914, φ. 1 (φ. 1β΄ κενό), 105Χ105.
«εδίλοσι Δη Α. Ξιόφη 1 Ζιγαργιά Μικατάρι11 οκάδης ικόσι Αριθ. (20) Δημ. φόρον Δρχ. (2)

21
λιαριγκόβη τη 26 Αυγοστου 1914
Δ Ισπράκτορ
Κ Μ Τσιφοτοῦ12»
(Τά παραπάνω ἀκαταλαβίστικα σχεδόν καί τραγικά ἀνορθόγραφα καταγράφονται στό
χειρόγραφο (μέ μολύβι) Ἔγγραφο, πού ἀποτελεῖται ἀπό τό β΄ τμῆμα διπλότυπου, ἀπό τό
ὁποῖο διακρίνονται τό ὁδοντωτό χώρισμα καί τό μισό τμῆμα τῆς σφραγίδας τοῦ Δήμου
Αὐγαίας13 μέ αὔξοντα ἀριθμό 82).
6. «Μήνυσις», Λιαρίγκοβη 12 Φεβρουαρίου 1915, φ. 1, 204Χ325.
Ὁ Δημήτριος Ξιούφης κάτοικος Λιαριγκόβης μέ Αἵτηση - Μήνυσή του πρός τόν «Ἀστυ-
νομικόν Σταθμάρχην Ἄρνης»14α΄-β΄ ζητεῖ τήν τιμωρία τοῦ Χρίστου Μαρούση15 κατοίκου Λια-
ριγκόβης, διότι στίς 12 Φεβρουαρίου 1915 στό σπίτι του πρόσβαλε τήν τιμή του
ἀποκαλώντας τον κλέφτη, ὅτι δηλ. ἔκλεψε «ἅλας, ὀρίζιον κ(αι)΄ ζάχαριν τοῦ Γεωργίου Μη-
χαήλ16 κατοίκου Λιαριγκόβης», καί προτείνει ὡς μάρτυρες τόν Δημήτριο Τσολάκη17 καί τή
σύζυγό του Ἀναστασία Τσολάκη κατοίκους Παλαιοχώρας18.
(Τό Ἔγγραφο εἶναι ἀνυπόγραφο. Στό φ. 1β΄ ἀναγράφονται μόνο οἱ τρεῖς τελευταῖες λέ-
ξεις τοῦ κειμένου τῆς αἴτησης-μήνυσης. Ἡ ὑπόλοιπη σελίδα εἶναι κενή).
7. «Κλῆσις», Λιαρίγκοβη 16 Φεβρουαρίου 1915, φ. 1 (φ. 1β΄ κενό), 143Χ185.
«Ὁ παρά τῷ Πταισματοδικείῳ Δημόσιος Κατήγορος Ἄρνης» Ἀντώνιος Πατριαρχέας19
καλεῖ τόν Δημήτριο Ξιούφη κάτοικο Λιαρίγκοβης «νά ἐμφανισθῇ αὐτοπροσώπως εἰς τό
ἀκροατήριον» τοῦ Πταισματοδικείου στίς 7 Μαΐου 1915 «διά νά ἐξετασθῇ ὡς μάρτυς».
(Τό Ἔγγραφο εἶναι ἔντυπο καί τά κενά συμπληρώνονται χειρόγραφα ἀπό τόν ὑπογρά-
φοντα Δημόσιο Κατήγορο, ὁ ὁποῖος τό σφραγίζει καί μέ τήν ὑπηρεσιακή σφραγίδα. Τό
Ἔγγραφο φέρει τόν ἀριθμό 22).
8. «Εἰδική Πρόσκλησις», Λιαρίγκοβη 23 Φεβρουαρίου 1915, φ. 1 (φ. 1β΄ κενό), 161Χ203.
Ὁ Δημοτικός Ταμίας20 προσκαλεῖ τόν Δημήτριο Ἀθ. Ξιούφη νά προσέλθει στόν Δημοτικό
Ταμία, γιά νά πληρώσει γιά φόρο «ὠνίων καί ἐμπορευμάτων» χρήσεως 1914 3 δραχμές
μέχρι 31 Δεκεμβρίου, καί σέ περίπτωση ἄρνησης θά ληφθοῦν ἐναντίον του «καταναγκα-
στικά μέτρα».
(Τό Ἔγγραφο ὑπογράφουν ὁ Δημοτικός Ταμίας μέ δυσανάγνωστη ὑπογραφή καί ὁ Δή-
μαρχος Αὐγαίας Ἰ. Ν. Κοτσάνης21, ὁ ὁποῖος τό σφραγίζει μέ τή δημαρχιακή σφραγίδα, καί
θεωρεῖ ὁ Ὑποδιοικητής Χαλκιδικῆς, πού ὑπογράφει μέ δυσανάγνωστη ὑπογραφή22 καί τό
σφραγίζει μέ τήν ὑπηρεσιακή σφραγίδα23).
9. Φόρος δεκάτης, Πολύγυρος 28 Φεβρουαρίου 1915, φ. 1 (φ. 1β΄ κενό), 170Χ200.
Ὁ Οἰκονομικός Ἔφορος Χαλκιδικῆς Ἀνδρεόπουλος24 ἐνημερώνει τόν Δημήτριο Ἀ. Ξι-
ούφη, ὅτι ὁ δεκατιστής Λιαρίγκοβης ὑπέβαλε σ’ αὐτόν Κατάλογο ὅτι τοῦ χρωστᾶ 5,5 δραχ-
μές «ἐκ δεκάτης χόρτου Παχτσέν»25 καί τόν προσκαλεῖ νά πληρώσει στόν δεκατιστή «τά
ὀφειλόμενα» καί ἄν ἔχει ἀντιρρήσεις νά τίς ὑποβάλει στήν Ἐφορεία ὁ ἴδιος ἤ μέ ἀντιπρό-
σωπό του στίς 10 Μαρτίου 1915, ὁπότε θά ἐκδικασθεῖ ἡ ὑπόθεσή του ἀπό τήν Ἐπιτροπή,
διαφορετικά θά ὑποστεῖ τήν πληρωμή «διπλῆς δεκάτης» σύμφωνα μέ τά ἄρθρα 20 καί 21
τοῦ ἀπό 21-4-1914 Διατάγματος.
(Τό Ἔγγραφο ὑπογράφει ὁ Οἰκονομικός Ἔφορος Χαλκιδικῆς καί τό σφραγίζει μέ τήν
ὑπηρεσιακή σφραγίδα26. Τό Ἔγγραφο εἶναι ἔντυπο καί τά κενά συμπληρώνονται χειρό-
γραφα. Στό φ. 1β΄ ἀναγράφονται ἔντυπα τά ἀναφερόμενα πιό πάνω ἄρθρα γιά τή δεκάτη).
10. Φόρος δεκάτης, Ἱερισσός 25 Ἀπριλίου 1915, φ. 1 (φ. 1β΄ κενό), 105Χ75.
Ἀναγράφεται ὅτι «ὁ Μίτσιος Ξιούφης φέρι ἄδεια διά 66 ὀρκίνια27 καί επλίρωσε τόν
φόρον δεκατης. Ιερισσός τη 15/4/1915».
(Τό Ἔγγραφο ὑπογράφει ὁ Ι.Γ. Παράνος (;)28).
11. «Διπλότυπον εἰσπράξεως», Λιαρίγκοβη 3 Μαΐου 1915, φ. 1 (φ. 1β΄ κενό), 108Χ102.
Ὁ Δημοτικός Εἰσπράκτορας Γ. Ν. Κοτσάνης (;)29 ἀναγράφει ὅτι ὁ Δ. Ἀθ. Ξιούφης πλή-
22
ρωσε λεπτά σαράντα (ἀριθ. 40) «διά Ἰχθύας (ὀρκίνια)»30.
(Τό Ἔγγραφο εἶναι ἔντυπο καί τά κενά συμπληρώνονται χειρόγραφα. Ἀποτελεῖται ἀπό
τό β΄ τμῆμα τοῦ Διπλοτύπου, ἀπό τό ὁποῖο διακρίνονται τό ὁδοντωτό χώρισμα καί τό μισό
τμῆμα τῆς σφραγίδας τοῦ Δήμου Αὐγαίας μέ αὔξοντα ἀριθμό 10. Κάτω ἀπό τόν τίτλο τοῦ
Ἐγγράφου καί στό χώρισμα τοῦ Διπλοτύπου ἀναγράφεται ἡ φράση «ΔΗΜΟΣ ΑΥΓΑΙΑΣ»).
12. «Διπλότυπον Εἰσπράξεως», Λιαρίγκοβη 10 Ἰουνίου 1915, φ. 1 (φ. 1β΄ κενό), 105Χ102.
Ὁ Δημοτικός Εἰσπράκτορας Γ. Ν. Κοτσάνης (;) ἀναγράφει ὅτι ὁ Δ. Ξιούφης πλήρωσε
λεπτά ἑξῆντα (ἀριθ. 60) «διά ἰχθύας»31.
(Ἄλλες πληροφορίες γιά τό Ἔγγραφο βλ. στό μέ ἀρ. 11 Ἔγγραφο, μέ τήν παρατήρηση
ὅτι τό παρόν ἀναγράφει αὔξοντα ἀριθμό 61).
13. «Ἀποδεικτικόν», Ἀθῆναι 18 Φεβρουαρίου 1916, φφ. 2 (φφ. 2α΄-β΄ κενά), 200Χ213.
Ὁ Γεώργ. Ν. Δουραμάνης32 «κλητήρ τῶν ἐν Ἀθήναις Πρωτοδικῶν» μέ ἔγγραφη παραγ-
γελία τοῦ Ἰω. Δ. Φοραντάτου33 «πληρεξουσίου δικηγόρου» τοῦ Δημητρίου Ἀθ. Ξιούφη «κα-
τοίκου Λιαριγκόβης τῆς Χαλκιδικῆς» ἐπέδωσε «πρός τόν κ. ἐπί τῶν Οἰκονομικῶν Ὑπουργόν
ὡς ἀντιπρόσωπον τοῦ Δημοσίου» τήν ἀπό 16 Φεβρουαρίου 1916 Ἔφεση τοῦ Δημ. Ἀ. Ξι-
ούφη κατά τῆς μέ ἀριθμ. 2/1916 ἀποφάσεως τοῦ Οἰκονομικοῦ Ἐφόρου Χαλκιδικῆς, πού
ἀπευθυνόταν πρός τόν Ὑπουργό τῶν Οἰκονομικῶν, μέ τήν ὁποία «ἐξαιτεῖται τήν ἐξαφάνι-
σιν τῆς ὑπ’ ἀριθ. 2/916 ἀποφάσεως τοῦ Οἰκονομικοῦ Ἐφόρου Χαλκιδικῆς κ(αι)΄ τήν ἀπόδο-
σιν τοῦ κατασχεθέντος αὐτῷ οἰνοπνεύματος, πρός γνῶσιν του καί διά τά νόμιμα
ἀποτελέσματα».
[Τό Ἔγγραφο φαίνεται ὅτι συντάχθηκε στό Γραφεῖο τοῦ δικηγόρου Ἰω. Φαραντάτου
ἀπό τόν Δικαστικό Σύμβουλο μέ δυσανάγνωστη ὑπογραφή, ὁ ὁποῖος τό παρέλαβε (ὑπο-
γράφοντας) καί τό παρέδωσε στόν παραπάνω ἀναφερόμενο κλητῆρα (πού ὑπογράφει) γιά
τήν ἐπίδοσή του στόν Ὑπουργό. Στό πάνω περιθώριο καί ἀριστερά καταγράφεται τό λο-
γότυπο «ΙΩΑΝΝΗΣ Δ. ΦΑΡΑΝΤΑΤΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ» καί κάτω ἀπ’ αὐτόν ὑπάρχει ἔντυπο χαρ-
τόσημο τῶν 2 δραχμῶν. Δίπλα καί κάτω ἀπό τό χαρτόσημο ὑπάρχουν δύο ὅμοιες ἔκτυπες
στρογγυλές σφραγίδες διαστ. 2,70 ἑκ., πού κυκλικά ἀναγράφεται τό λογότυπο «ΔΙΕΘΝΗΣ
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ 1913» καί στό κέντρο παριστάνεται ἡ θεά Ἀθηνᾶ κρατώντας μέ
τό δεξί χέρι ράβδο. Ὑπάρχουν ὑδατόσημα ὡς ἑξῆς διατυπωμένα: Στά φφ. 2 καί 1 ἀναγρά-
φονται μέ κεφαλαῖα γράμματα οἱ λέξεις ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ (πάνω) ΧΑΡΤΟΣΗΜΟΝ (κάτω) καί στό
φ. 2 μέ μορφή στρογγυλῆς σφραγίδας διαμέτρου 14,5 ἑκ. ἀναγράφεται κυκλικά τό λογό-
τυπο «ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ» καί στό κέντρο παριστάνεται τό ἐθνόσημο].
14. Ἐπιστολικόν Δελτάριον, Θεσσαλονίκη 23 Ἰανουαρίου 191(;), φ. 1, 142Χ86.
Ὁ στρατιώτης Δημήτριος Ξιούφης γράφει στήν σύζυγό του Αἰκατερίνη, ὅτι εἶναι καλά
ἀπό ὑγεία, ἐπιθυμεῖ νά μάθει γιά τήν ὑγεία της παίρνοντας γράμμα της, στέλνει «τά δέ-
οντα» στούς συγγενεῖς καί φίλους καί κλείνει τήν ἐπιστολή του μέ τήν ἀναγραφή τῆς σύ-
στασής του.
(Τό Ἔγγραφο εἶναι γραμμένο μέ μολύβι, κακογραμμένο, δυσκολοαναγνώσιμο. Βλ. «Πα-
ρουσίαση Ἐγγράφων»).
15. Πιστοποιητικόν ταυτότητος, Στρατόπεδον Λ. Ἐμπειρίκου 2 Ἀπριλίου 1918, φ. 1 (φ. 1β΄
κενό), 203Χ131.
Ὁ Διοικητής τοῦ 1ου Λόχου τοῦ 1ου Τάγματος Μηχανικοῦ ἔφεδρος ἀνθυπολοχαγός
τοῦ Μηχανικοῦ πιστοποιεῖ ὅτι ὁ στρατιώτης Ξιούφης Δημήτριος ὑπηρετεῖ στόν λόχο του
ἀπό τίς 28 Μαρτίου 1918 προερχόμενος ἀπό τόν 5ο Λόχο ἐμπέδου Μηχανικοῦ34.
(Τό Ἔγγραφο ὑπογράφει ὁ Διοικητής τοῦ Λόχου, μέ δυσανάγνωστη ὑπογραφή, καί τό
ἐπικυρώνει ὁ Διοικητής τοῦ Τάγματος, μέ δυσανάγνωστη ὑπογραφή).
16. «Διπλότυπον εἰσπράξεως», Λιαρίγκοβη 27 Αὐγούστου 1919, φ. 1, 132Χ213.
«Ὁ Δημόσιος εἰσπράκτωρ τοῦ Ταμείου Χαλκιδικῆς μέ ὑπογραφή δυσανάγνωστη βεβαι-
ώνει ὅτι ὁ φορολογούμενος Δημήτριος Ἀθ. Ξιούφης πλήρωσε 5,20 δραχμές γιά τή δεκάτη
23
Χόρτου.
(Τό Ἔγγραφο εἶναι ἔντυπο καί τά κενά συμπληρώνονται χειρόγραφα. Ἀποτελεῖται ἀπό
τό ἀπόκομμα τοῦ Διπλοτύπου, στό ὁποῖο διακρίνεται κάθετα τό ὀδοντωτό χώρισμα καί στό
πάνω μέρος ἀριστερά τό μισό τμῆμα τῆς ὑπηρεσιακῆς σφραγίδας35. Τό Ἔγγραφο ἔχει τόν
ἀριθμό 1877 καί ὁ φορολογούμενος «εἶναι ἐγγεγραμμένος» μέ τόν αὔξοντα ἀριθμό 207.
Στό φ. 1β΄ καταγράφονται σέ ἔντυπη μορφή ταμειακές διατάξεις ἀπό νόμους καί διατάγ-
ματα).
17. «Διπλότυπον εἰσπράξεως», Λιαρίγκοβη 15 Φεβρουαρίου 1920, φ. 1, 136Χ220.
«Ὁ Δημόσιος εἰσπράκτωρ» τοῦ Ταμείου Χαλκιδικῆς (βλ. Ἔγγραφο ἀρ. 16) βεβαιώνει ὅτι
ὁ φορολογούμενος Δημήτριος Ξιούφης πλήρωσε 110,20 δραχμές γιά «Πρόστιμον ἐπί
παραβ(άσει) Νόμου οἰνοπνεύματος».
(Τό Ἔγγραφο εἶναι ἔντυπο καί τά κενά συμπληρώνονται χειρόγραφα. Ἀποτελεῖται ἀπό
τό ἀπόκομμα τοῦ Διπλοτύπου, στό ὁποῖο διακρίνονται κάθετα τό ὀδοντωτό χώρισμα καί ἡ
φράση «ΤΑΜΕΙΑΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ» καί στό πάνω μέρος ἀριστερά τό μισό τμῆμα τῆς ὑπηρε-
σιακῆς σφραγίδας36. Τό Ἔγγραφο ἔχει τόν ἀριθμό 3737 καί στό φ. 1β΄ καταγράφονται τα-
μειακές διατάξεις, ὅπως στό προηγούμενο Ἔγγραφο).
18. «Ἐξώδικος πρόσκλησις», Λιαρίγκοβη 1 Φεβρουαρίου 1921, φ. 1, 204Χ215.
Ὁ Πρόεδρος τῆς Ἐφοροεπιτροπῆς τῆς Ἐκκλησίας τοῦ ἁγίου Στεφάνου τῆς Κοινότη-
τος Λιαριγκόβης» Βασίλειος Ἀλεξάνδρου37 Ἰωαννίδης καταθέτει τήν παρακάτω ἐξώδικη
πρόσκληση κατά τοῦ Δημητρίου Ἀθανασίου Ξιούφη, κατοίκου Λιαρίγκοβης «ἐνώπιον παν-
τός ἁρμοδίου Πολιτικοῦ Δικαστηρίου» μέ τήν ὁποία τόν καλεῖ νά παραδώσει τήν οἰκία τοῦ
ἀφιερωτῆ Δανιήλ Τούμπα38, ἡ ὁποία στίς 31 Ἰανουαρίου 1921 κατακυρώθηκε «διά δημο-
σίου πλειστηριασμοῦ» στόν Ἰωάννη Στόϊκο39 καί στήν ὁποία κατοικεῖ μέ τήν οἰκογένειά του
μέ ἐνοίκιο, ἐνῶ ἔχει λήξει ἀπό καιρό ἡ ἐνοικίασή της καί «ὁ διά πλειστηριασμοῦ μισθωτής
Ἰωάννης Στόϊκος προτίθεται νά κατοικήσῃ ἐν αὐτῇ», μέσα σέ πέντε ἡμέρες σέ καλή κατά-
σταση, καί σέ ἀντίθετη περίπτωση θά εἶναι ὑπόχρεως νά πληρώνει (στήν ἐφοροεπιτροπή)
10 δραχμές «δι’ ἑκάστην ἡμέραν ὑπερημερίας παραδώσεως».
[Τό Ἔγγραφο ὑπογράφει «ὁ Πληρεξούσιος δικολάβος Γ. Κυρούδης40, ὁ ὁποῖος εἶναι καί
ὁ συντάκτης τῆς ἐξώδικης Πρόσκλησης, καί χαρτοσημαίνεται μέ «χαρτόσημον Ἑλληνικῆς
Διοικήσεως» τῶν 50 λεπτῶν, τό ὁποῖο ἔχει τήν παράσταση Ἀγγέλου, πού στέκεται στό μέσο
δύο τόπων, τά ὁνόματα τῶν ὁποίων ἀναγράφονται ἀριστερά του (ΗΠΕΙΡΟΣ) καί δεξιά του
(ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ). Στό δεξιό περιθώριο τοῦ φ. 1α΄ ἀναγράφεται κάθετα: «Ἐπισημοποιήθη νο-
μίμως ἐν Λιαριγκόβῃ τῇ 2ᾳ Φεβρουαρίου 1921. Ὁ δικαστικός κλητήρ Ἰ. Ἀ. Σεραφιανός41».
Στό φ. 1β΄ ἀναγράφεται μόνο ἡ ἡμερομηνοχρονολογία τοῦ προηγηθέντος κειμένου (τῆς
ἐξώδικης πρόσκλησης) καί ἡ ὑπογραφή τοῦ πληρεξουσίου δικολάβου].
19. Πωλητήριον, Πολύγυρος 22 Δεκεμβρίου 1921, φ. 1, 200Χ292.
Ἡ Χρυσή χήρα Ἀστερίου Χαλκιά42, Παναγιώτης Ἀστερίου Χαλκιᾶς43, ὁ Θεοχάρης Ἀστε-
ρίου Χαλκιᾶς44, Πανάγιω σύζυγος Θεοδώρου Καρακώστα45 καί Ἀργυρῆ θυγατέρα Ἀστερίου
Χαλκιᾶ46, ὅλοι κάτοικοι Πορταριᾶς, ἔχοντας «εἰς τήν ἀποκλειστικήν αὐτῶν κυριότητα καί
κατοχήν κοινῶς καί ἀδιαιρέτως τά πέντε ἕκτα μιᾶς οἰκίας ἐντός τῆς πόλεως Λιαριγκόβης
κειμένης» μέ κῆπο καί λοιπά παραρτήματα καί παρακολουθήματα, πωλοῦν καί μεταβιβά-
ζουν τά παραπάνω στόν Δημήτριο Ἀ. Ξιούφη, μελισσοτρόφο, κάτοικο Λιαρίγκοβης «ἀντί
συμφωνημένου τιμήματος» 2333,35 δραχμῶν.
Ἡ συμβολαιογραφική πράξη πώλησης τῆς οἰκίας πραγματοποιήθηκε στόν Πολύγυρο στό
Εἰρηνοδικειακό Κατάστημα στήν οἰκία Ν. Γκούμα47, ὅπου λειτουργοῦσε καί τό Συμβολαι-
ογραφεῖο «ἐνώπιον τοῦ Συμβολαιογραφοῦντος Εἰρηνοδίκου Πολυγύρου Γεωργίου
Γκούμα49 μέ τήν παρουσία τῶν μαρτύρων Ἀθανασίου Μπαρῆ49, σιδηρουργοῦ, καί Ἀθανα-
σίου Φυδάνη50, δημοδιδασκάλου, κατοίκων Πολυγύρου.
[Τό Ἔγγραφο εἶναι Ἀκριβές Ἀντίγραφον. Καταγράφονται τά ὀνόματα τῶν Μαρτύρων Ἀ.
24
Θ. Μπαρῆ καί Ἀ. Φυδάνη, τῶν συμβαλλομένων Παναγιώτη Ἀ. Χαλκιᾶ, Θεοχάρη Ἀ. Χαλκιᾶ
καί Ἀργυρῆς Ἀ. Χαλκιᾶ καί τοῦ Συμβολαιογραφοῦντος χωρίς ὑπογραφές.
Τό «Ἀκριβές ἀντίγραφον» ἔχει ἡμερομηνία 28 Μαΐου 192(1; ἤ 2;) καί τό ὑπογράφει ὁ
Συμβολαιογράφος Πολυγύρου Ἀριστείδης Τσανακᾶς51 σφραγίζοντάς το μέ τήν προσωπική
του σφραγίδα52 δίπλα ἀπό τήν ὑπογραφή του καί στό πάνω δεξιό μέρος τοῦ Ἐγγράφου,
χωρίς νά καλύπτει κείμενο. Χαρτοσημαίνεται μέ ἔντυπο «χαρτόσημον» τῶν 10 δραχμῶν καί
ὑπάρχει ἔκτυπη σφραγίδα στόν χῶρο τοῦ κειμένου, χωρίς νά καλύπτει τμῆμα του, τῆς Διε-
θνοῦς Οἰκονομικῆς Ἐπιτροπῆς (βλ. Ἔγγρ. ἀρ. 13)].
20. (Παραλαβή), Λιαρίγκοβα 5 Αὐγούστου 1923, φ. 1 (φ. 1β΄ κενό), 115Χ175.
Ὁ Κώστας Ἀστ. Χαλκιᾶς53, κάτοικος Πορταριᾶς παρέλαβε ἀπό τόν Δημ. Ξιούφη «δύο
σανίδας τῆς τέχνης φαρδιά».
(Τό Ἔγγραφο ὑπογράφει «ὁ παραλαβών» καί ὁ «μάρτυρας» Κ. Χ. Τσακνάκης54).

Σημειώσεις:
1. Ὁ Δημήτριος Ἀθανασίου Ξιούφης γεννήθηκε τό 1884 (βλ. «Μητρῷον τῶν Ἀρρένων τῆς Κοι-
νότητος Ἀρναίας τοῦ Νομοῦ Χαλκιδικῆς καταρτισθέν ἐν ἔτει 1925», Ἀθ. Κ. Γραμμένου, Οἱ πρῶτοι
Ἐκλογικοί Κατάλογοι τῆς Ἀρναίας, ΑΡΝΑΙΑ, τχ. 82/Ἰαν.-Μάρτ. 2009, σ. 13, ὅπου καταγράφεται
μέ τό ἐπάγγελμα μελισσοτρόφος, καί «Ἐκλογικός Κατάλογος τῆς Κοινότητος Λιαριγκόβης τῆς
περιφερείας τοῦ Πρωτοδικείου Πολυγύρου (Χαλκιδικῆς) ἀνασυνταχθείς καί ἐκτυπωθείς ἐν ἔτει
1927 συμφώνως τῷ Νόμῳ 3355 τοῦ ἔτους 1925», ὅπου καταγράφεται μέ τό ἐπάγγελμα ἐργατι-
κός).
2. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτήν.
3. Ὁ Χρῆστος Παναγιώτη Μαρούσης γεννήθηκε τό 1879 (βλ. «Μητρῷον τῶν Ἀρρένων ...», καί
Ἀθ. Κ. Γραμμένου, ὅ.π., σ. 12, ὅπου καταγράφεται μέ τό ἐπάγγελμα μελισσουργός).
4. Ὁ Ἰωάννης Γεωργίου Μούσιος γεννήθηκε τό 1878 (βλ. «Μητρῷον τῶν Ἀρρένων ..., καί «Ἐκλο-
γικός Κατάλογος τῆς Κοινότητος Λιαριγκόβης ...», ὅπου καταγράφεται μέ τό ἐπάγγελμα μελισ-
σοτρόφος).
5. Ὁ ἱερέας Μανασσῆς Ἰωάννου Μανασσῆς (γνωστός ὡς Παπα-Μανασσῆς). Ὡς λαϊκός χρη-
μάτισε Ἐκκλησιαστικός Ἐπίτροπος στόν Ἱ. Ναό Ἁγ. Στεφάνου (1871-1874, 1882-1890 καί
1893/1894) (βλ. Δημ. Θ. Κύρου, Ἐκκλησιαστικοί Ἐπίτροποι τοῦ Ἐνοριακοῦ καί Μητροπολιτικοῦ
Ναοῦ Ἁγίου Στεφάνου Ἀρναίας (1835-1947), ΑΡΝΑΙΑ, τχ. 77/Ὀκτ.-Δεκ. 2007, σ. 17, καί 2. Ὁ Ἱερός
Μητροπολιτικός Ναός τοῦ Ἁγίου Στεφάνου Ἀρναίας, Ἀρναία 2008, σ. 53), καί Ἐφημέριος στόν
ἴδιο Ναό (1902-1914;) [βλ. Δημ. Θ. Κύρου, 1. Ἐφημέριοι τοῦ Ἐνοριακοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ
Ἁγίου Στεφάνου Ἀρναίας (1812-5.9.2005), ΑΡΝΑΙΑ, τχ. 67-68/Ἀπρ.-Σεπτ. 2005, σ. 22, καί 2. Ὁ Ἱερός
Μητροπολιτικός Ναός ..., σ. 48]. Ὑπογράφει ὡς μάρτυρας σέ πολλά δικαιοπρακτικά Ἔγγραφα οἰκο-
γενειακῶν Ἀρχείων τῆς Ἀρναίας, πρίν ἀπό τή χειροτονία του, ὡς Μανασσῆς Ἰωάννου. [Περισσότερα
καί ἐνδεικτικά βλ. Δημ. Θ. Κύρου, Ὁ Μητροπολίτης Ἱερισσοῦ, Ἁγίου Ὄρους καί Ἀρδαμερίου Σω-
κράτης Σταυρίδης (1866-1944), Ἀρναία 2011, σσ. 67 καί 97-98 (Σημ. 79)].
6. Βλ. ἐνδεικτικά: Δημ. Θ. Κύρου, Ὁ Μητροπολίτης Ἱερισσοῦ ..., σσ. 350.
7. Στό φ. 1β΄ ἀναγράφεται μόνο ἡ φράση: «Ταμεῖον Χαλκιδικῆς. Πρός τόν κ. Δημήτριον Ἀθ.
Ξιούφην. ΕΝΤΑΥΘΑ. (Σημ. Οἱ ὑπογραμμισμένες λέξεις εἶναι ἔντυπες).
8. Ἡ σφραγίδα εἶναι στρογγυλή διαμέτρου 3,5 ἑκ. Κυκλικά ἀναγράφεται τό λογότυπο τῆς Ὑπη-
ρεσίας: «ΕΠΑΡΧΙΑΚΟΝ ΤΑΜΕΙΟΝ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ» καί στό κέντρο εἰκονίζεται τό ἐθνόσημο.
9. Δέν γνωρίζουμε τό ὀνοματεπώνυμό του.
10. Ἡ σφραγίδα εἶναι στρογγυλή διαμέτρου 5,5 ἑκ. Κυκλικά (στό β΄ τμῆμα τοῦ διπλοτύπου) ἀνα-
γράφεται δύο φορές ἡ χρονολογία 1913 καί στό κέντρο εἰκονίζεται τό ἐθνόσημο (μισό) μέ ἕναν
ἡρακλιδέα πάνω ἀπό τόν ὁποῖο ἀναγράφεται ἡ λέξη «ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ».
11. Δηλ. μέ καντάρι, ὄργανο ζύγισης, ζύγι.
12. Ὑποθέτουμε ὄτι πρόκειται γιά τόν Κωνσταντῖνο Μαυρουδῆ Τσιφούτη, ὁ ὁποῖος γεννήθη-
κε τό 1864 (βλ. «Μητρῷον τῶν Ἀρρένων ...» καί Ἀθ. Κων. Γραμμένου, ὅ.π., σ. 16, ὄπου δέν ἀνα-
γράφεται τό ἐπάγγελμά του, ὅπως σέ ὅλα σχεδόν τά ἄλλα πρόσωπα).
25
 13. Ἡ σφραγίδα εἶναι στρόγυλη διαμέτρου 4,2 ἑκ., φέρει κυκλικά τό λογότυπο «ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ
ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ-ΔΗΜΟΣ ΑΥΓΑΙΑΣ» καί στό κέντρο τήν παράσταση τοῦ ἐθνοσήμου, κάτω ἀπό τό
ὀποῖο ἀναγράφεται ἡμικυκλικά τό λογότυπο «ΕΠΑΡΧΙΑ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ». Στό ἔγγραφο ἡ σφραγίδα
εἶναι μισή, ἐπειδή ἡ ἄλλη μισή βρίσκεται στό α΄ τμῆμα τοῦ διπλοτύπου. Ὁλόκληρη τή σφραγίδα
βλέπε στό Ἔγγραφο ἀρ. 8 καί στό ἐμπροσθόφυλλο τοῦ τχ. 40/Ἰούλ.-Σεπτ. 1998 τοῦ περιοδικοῦ
(πάνω στό ῎Εγγραφο ἀρ. 77 τοῦ Ἀρχείου Λυσιμάχου Σαραφιανοῦ). Ἡ ὀνομασία Αὐγαία κακῶς καί
αὐθαιρέτως δόθηκε στή κωμόπολη Λιαρίγκοβη, ὄνομα πού τό εἶχε ἐπίσημα μέχρι τό 1928, ὁπό-
τε μέ νόμιμες κρατικές διαδικασίες μετονομάσθηκε σέ Ἀρναία, ὀνομασία πού ἀποτελέσθηκε ἀπό
τά τρία πρῶτα γράμματα τῆς ἀρχαίας πόλης ΑΡΝΑΙ καί ἀπό τά τρία τελευταία γράμματα τῆς ἀρχαί-
ας πόλης ΑΥΓΑΙΑ, πού βρίσκονταν (καί οἱ δύο) κοντά στήν Λιαρίγκοβη.
14α. Ὑποθέτουμε ὅτι ἀναφέρεται στόν Σταῦρο Κοντογιάννη, ὁ ὁποῖος βρῆκε τραγικό θάνα-
το ἀπό τούς ἐπίστρατους (βασιλικούς), πού τόν δολοφόνησαν τόν Δεκέμβριο τοῦ 1916 (κατά τήν
περίοδο τοῦ ἐθνικοῦ διχασμοῦ) [βλ. ἐνδεικτικά: Δημ. Θ. Κύρου, 1. Ὁ Μητροπολίτης Ἱερισσοῦ ...,
σσ. 75-76, 2. Ὁ Διοικητής τοῦ Ἀστυνομικοῦ Σταθμοῦ Λιαριγκόβης ἐνωμοτάρχης Κοντογιάννης
(1916-1917), ΑΡΝΑΙΑ, τχ. 80/Ἰούλ.-Σεπτ. 2008, σσ. 19-20, 3. Τό Ἐπαναστατικό Κίνημα τῆς
Ἐθνικῆς Ἄμυνας τοῦ Ἐλευθερίου Βενιζέλου στή Θεσσαλονίκη καί τά τραγικά γεγονότα τῆς Λια-
ρίγκοβης (1916-1917), ΑΡΝΑΙΑ, τχ. 106/Ἰαν.-Μάρτ. 2015, σσ. 9-14, καί 4. Τό Ἡμερολόγιο τοῦ Γε-
ωργίου Παναγιώτη Γεωργιάδη (Κυριάκου), Ἀρναία, 2018, σσ. 19-21].
14β΄. Ἡ ὀνομασία Ἄρνη, πού χρησιμοποιεῖται ἀπό τό 1915 μέχρι καί σήμερα ἀπό διάφορες ὑπη-
ρεσίες, διάφορους φορεῖς ἀλλά καί διάφορα πρόσωπα (γραπτά καί προφορικά) καί ἀφορᾶ στήν
ἀρχαία πόλη Ἆρναι ἤ Ἀρναί, εἶναι λαθεμένη καί αὐθαίρεση, διότι στήν ἀρχαία ἐποχή (5ος αἰ. π.Χ.)
ἡ πόλη ἀναφέρεται μόνο μιά φορά στούς ἀρχαίους συγγραφεῖς καί μόνο ἀπό τόν ἱστορικό Θου-
κυδίδη (βιβλίο Δ΄, 103) στόν πληθυντικό ἀριθμό καί συγκεκριμένα στή γενική πληθυντικοῦ, δηλ.
Ἀρνῶν, στή φράση «Ὁ Βρασίδας ... ἐξ Ἀρνῶν τῆς Χαλκιδικῆς ... ἐπορεύετο τῷ στρατῷ».
15. Βλ. Σημ. 3.
16. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτόν.
17. Ὁ Δημήτριος Ἀναστασίου Τσολάκης γεννήθηκε στήν Παλαιοχώρα Χαλκιδικῆς τό 1879 (βλ.
Ἀθ. Κων. Γραμμένου, ὅ.π., σ. 16, καί «Ἐκλογικός Κατάλογος ...», ὅπου καταγράφεται μέ τό ἐπάγ-
γελμα διδάσκαλος). Εἶναι γνωστός ἀπό τήν Ἱστορία τῆς Ἀπελευθέρωσης τῆς Λιαρίγκοβης στίς
2 Νοεμβρίου 1912, ὄντας αὐτός, πού ἐκφώνησε κατά τήν ὑποδοχή ἀπό τούς κατοίκους τοῦ Ἑλλη-
νικοῦ Στρατοῦ μακροσκελέστατο ποίημα, στό ὁποῖο ἐξωτερικευόταν ὁ πραγματοποιούμενος τότε,
ὕστερα ἀπό 482 χρόνια σκλαβιᾶς, μεγάλος πόθος τῶν Μακεδόνων, τῶν Χαλκιδικιωτῶν, τῶν Λια-
ριγκοβινῶν [βλ. ἐνδεικτικά: Ἀντιστρατήγου Ἰωάννου Σωτ. Ἀλεξάκη, Πολεμικαί Ἀναμνήσεις. Οἱ
Ἑλληνικοί Ἀπελευθερωτικοί Πόλεμοι 1912-1913 καί τό 1ον Ἀνεξάρτητον Τάγμα Κρητῶν (Τάγμα
Κολοκοτρώνη), Μέρος Α΄ (Τόμος 1ος), Ἀθῆναι 1967, σσ. 521-522, καί Δημ. Θ. Κύρου, Ἡ Ἀπελευ-
θέρωση τῆς Ἀρναίας καί τῆς Βόρειας Χαλκιδικῆς ἀπό τόν τουρκικό ζυγό (1912) καί οἱ πρῶτες ἡμέ-
ρες ἐλεύθερης ζωῆς, Ἀρναία 2007, σσ. 23-25.
18. Ἡ Παλαιοχώρα ἀπέχει ἀπό τήν Ἀρναία 15 χλμ.
19. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτόν.
20. Δέν γνωρίζουμε τό ὀνοματεπώνυμό του.
21. Ὁ Ἰωάννης Νικ. Κοτσάνης ἦταν προύχοντας τῆς Λιαρίγκοβης. Γεννήθηκε τό 1860 καί ἦταν
κτηματίας (βλ. Ἀθ. Κων. Γραμμένου, ὅ.π., σ. 10). Τό 1912 (στήν Ἀπελευθέρωση τῆς Ἀρναίας) ἦταν
μοχτάρης καί ἐκτελοῦσε χρέη Δημάρχου, σύμφωνα μέ τήν προκήρυξη τοῦ Ἀπελευθερωτικοῦ Στρα-
τοῦ.
22. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτόν.
23. Βλ. Ἔγγρ. ἀρ. 8 καί Σημ. 13.
24. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτόν.
25. Ὁ Μπαχτσές ἤ Μπαξές (τουρκ. bahçe=κῆπος) εἶναι τοπωνύμιο στήν περιοχή τοῦ ναΐσκου
τοῦ Ἁγίου Νεκταρίου, στίς ἐργατικές κατοικίες. Ἦταν κῆπος τῆς ἐκκλησίας δηλ. ἰδιοκτησία της,
ὅπου ὁ Μητροπολίτης Σωκράτης, ἤθελε νά οἰκοδομηθεῖ ὁ Ναός τῶν Ἁγίων Ἀναργύρων καί νά
γίνει μικρό Νοσοκομεῖο (βλ. ἐνδεικτικά: Δημ. Θ. Κύρου, Ὁ Μητροπολίτης Ἱερισσοῦ ..., σσ. 67 καί
99).

26
 26. Ἡ σφραγίδα εἶναι στρογγυλή διαμέτρου 3,5 ἑκ. Κυκλικά ἀναγράφεται τό λογότυπο «ΒΑ-
ΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ-ΟΙΚ. ΕΦΟΡΙΑ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ» καί στό κέντρο ὑπάρχει ἡ παράσταση τοῦ ἐθνο-
σήμου.
27. Τά ὀρκίνια εἶναι θαλασσινά ψάρια.
28. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτόν.
29. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτόν.
30. Βλ. Σημ. 27.
31. Ὑποθέτουμε ὅτι πρόκειται γιά ὀρκίνια.
32. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτόν.
33. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτόν.
34. Δέν γνωρίζουμε ποῦ στρατωνιζόταν ὁ Λόχος αὐτός.
35. Ἡ σφραγίδα εἶναι στρογγυλή διαστάσεων 3,0 ἑκ. Κυκλικά ἀναγράφεται σέ δύο σημεῖα ἡ
χρονολογία 1919 καί στό κέντρο ὑπάρχει ἡ παράσταση τοῦ ἐθνοσήμου μέ ἕναν ἡρακλιδέα καί
πάνω ἀπό αὐτό ἡ λέξη «ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ».
36. Βλ. Σημ. 35.
37. Ὁ Βασίλειος Ἀλεξάνδρου Ἰωαννίδης (ἀργότερα Ἀλεξάνδρου) γεννήθηκε τό 1874 καί ἦταν
ξενοδόχος (βλ. «Μητρῷον τῶν Ἀρρένων ...», καί Ἀθ. Κ. Γραμμένου, ὅ.π., σ. 8, ὅπου καταγράφε-
ται μέ τό (πρῶτο) ἐπώνυμο Ἰωαννίδης, πού προέρχεται ἀπό τόν γενάρχη Ἰωάννη Παρόδη). Νυμ-
φεύθηκε τήν Ἀργυρή Χρήστου Μαρούση καί ἀπέκτησε 11 παιδιά (6 ἀγόρια καί 5 κορίτσια). Στίς
15 Ὀκτωβρίου 1912 στό σπίτι - ξενοδοχεῖο του, πού βρίσκεται στό χοροστάσι ἀπέναντι ἀπό τό
Διδακτήριο τοῦ 1871 (τώρα Δημαρχιακό Κατάστημα), ἔγινε ἡ τελευταία μάχη μεταξύ Ἑλλήνων
καί Τούρκων μέ νίκη τῶν Ἑλλήνων, πού ἔφερε τήν ἀπελευθέρωση τῆς Λιαρίγκοβης ἀπό τόν τουρ-
κικό ζυγό, ὕστερα ἀπό 482 χρόνια. Χρημάτισε Ἐκκλησιαστικός Ἐπίτροπος τοῦ Ἱ. Ν. Ἁγ. Στεφά-
νου κατά τά ἔτη 1908/1909 καί 1920-1921 καί τό 1921 διορίσθηκε δημόσιος εἰσπράκτορας τοῦ Τα-
μείου Χαλκιδικῆς. Πέθανε στίς 10-1-1926. [Γενικά γιά τόν Βασ. Ἰωαννίδη ἤ Ἀλεξάνδρου βλ. Κλ(ειώς)
Ἀ(λεξάνδρου), Τό γενεαλογικό δένδρο τῆς οἰκογένειας Ἀλεξάνδρου, ΑΡΝΑΙΑ, τχ. 49, σ. 12, καί
Δημ. Θ. Κύρου, 1. Ἐκκλησιαστικοί Ἐπίτροποι ..., ὅ.π., σ. 18, 2. Ὁ Ἱερός Μητροπολιτικός Ναός ...,
σ. 55, καί 3. Καταγραφή Ἀρχείων. ΚΒ΄. Κατάλογος Ἐγγράφων Ἀρχείου Ἀλεξάνδρου Β. Ἀλεξάν-
δρου, ΑΡΝΑΙΑ, τχ. 51/Ἀπρ.-Ἰούν. 2001, σσ. 3-4].
38. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτόν.
39. Ὁ Ἰωάννης Στόϊκος τοῦ Ἀστερίου γεννήθηκε τό 1854 καί ἦταν γεωργός (βλ. Ἀθ. Κ. Γραμ-
μένου, ὅ.π., σ. 15).
40. Ὁ Γεώργιος Κυρούδης τοῦ Βασιλείου γεννήθηκε τό 1864 (βλ. «Μητρῷον τῶν Ἀρρένων
...» καί Ἀθ. Γ. Γραμμένου, ὅ.π., σ. 9, καί «Ἐκλογικός Κατάλογος ...»). Χρημάτισε μουχτάρης Λια-
ριγκόβης κατά τά ἔτη 1900-1902 καί 1909 (ὅπως μᾶς πληροφοροῦν Ἔγγραφα τῆς ἐποχῆς ἐκεί-
νης) καί Δημογέροντας κατά τόν Μακεδονικό Ἀγώνα συνεργαζόμενος στενά μέ τήν Ἐπιτροπή
Ἄμυνας Λιαριγκόβης (βλ. Δημ. Θ. Κύρου, Ὁ Μακεδονικός Ἀγώνας καί ἡ Χαλκιδική, ΧΡΟΝΙΚΑ ΤΗΣ
ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ, τχ. 48-49/2003, σ. 262). Περισσότερα βλέπε: Δημ. Θ. Κύρου, Ὁ Μητροπολίτης Ἱερισ-
σοῦ ..., σσ. 71 καί 107 (Σημ. 161).
41. Ὁ Ἰωάννης Σεραφιανός (ἤ Σαραφιανός) τοῦ Ἀναστασίου γεννήθηκε τό 1866 καί ἦταν ἀδελ-
φός τοῦ γιατροῦ καί βουλευτῆ Γρηγορίου καί τοῦ κτηματία Βασιλείου, γνωστοῦ ὡς Βασιλάκου,
[βλ. «Μητρῷον τῶν Ἀρρένων ...», Ἀθ. Κων. Γραμμένου, ὅ.π., σ. 15), ὅπου καταγράφεται ὡς Σα-
ραφιανοῦ, ὅπου καταγράφεται μέ τό ἐπάγγελμα κτηματίας, καί ἐτῶν 55 (δηλ. 1860 γένν.) καί «Ἐκλο-
γικός Κατάλογος ...», ὅπου καταγράφεται μέ τό ἐπάγγελμα «δικασ(τικός) κλητήρ»].
42-46. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτούς.
47-51. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτούς.
52. Ἡ σφραγίδα εἶναι στρόγγυλη διαμέτρου 3,7 ἑκ. Κυκλικά ἀναγράφεται τό λογότυπο «ΑΡΙ-
ΣΤΕΙΔΗΣ Α. ΤΣΑΝΑΚΑΣ-ΣΥΜΒΟΛΑΙΟΓΡΑΦΟΣ ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ, καί στό κέντρο ἀναγράφεται σέ δύο
σειρές τό λογότυπο «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ».
53. Ὁ Κώστας Ἀστ. Χαλκιᾶς, ὑποθέτουμε, ἦταν ἀδελφός τῶν συμβαλλομένων τοῦ προηγου-
μένου Ἐγγράφου (ἀρ. 18).
54. Ὑποθέτουμε ὄτι πρόκειται γιά τον Κωνσταντῖνο Χαϊδευτοῦ Τσακνάκη, ὁ ὁποῖος γεννήθηκε

27
τό 1880 καί ἦταν ζαζαροπλάστης ἤ ἔμπορος (βλ. «Μητρῷον τῶν Ἀρρένων... » καί Ἀθ. Κων. Γραμ-
μένου, ὅ.π., σ. 16, καί «Ἐκλογικός Κατάλογος...»).

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΓΓΡΑΦΩΝ

Παρουσιάζουμε αὐτούσιο καί φωτοτυπημένο τό μέ ἀριθμό 14 Ἔγγραφο τοῦ Ἀρχείου

Δημητρίου Ἀθ. Ξιούφη.

Ἐπιστολικόν Δελτάριον

«Θεσσαλονίκη τη 23η Μαΐου (1917)

Ἀγαπητή μου σύζυγε Αἰκατερίνη σᾶς χαιρετῶ.
Εἶμαι καλά καί αὐτό ἐπιθυμῶ νά μάθω καί διά λόγου σας.
Νά μήν στενοχωρῆσθε καθόλου διά μένα εἶμαι καλά νά μᾶς
γράφετε. ’Πο κάποτε1 νά μανθάνομεν τά περί τῆς ὑγείας
σας. Προσφέρατε τά δέοντα σ’ ὅλους τούς συγγενεῖς καί
φίλους. Σᾶς ἀσπάζομαι ὁ σύζυγός σας Δημήτριος
(Ἡ) σύστασίς μου
πρός τόν Στρατιώτην Ξιούφην Δημήτριον Ἔμπεδον2 Μη-
χανικοῦ
5ος λόχος εἰς Θεσσαλονίκην»
(Τό Ἔγγραφο εἶναι γραμμένο μέ μολύβι κακογραμμένο
καί δυσκολοαναγνώσιμο. Διορθώθηκαν τά λιγοστά «ὀρθο-
γραφικά λάθη».

Σημειώσεις:

1. ’πο κάποτε (ἀπό κάποτε), δηλ. κατά διαστήματα, κάπου-κάπου.

2. Ἔμπεδο εἶναι στρατιωτική μονάδα ὀργανωμένη σέ ἐπιστράτευση, δηλ. σέ καιρό πολέμου,
ἡ ὁποία ἀντικαθιστᾶ στήν ἕδρα της τή μόνιμη μονάδα πού ἔφυγε σέ ἐκστρατεία, ἐφόσον διαρ-
κεῖ ὁ πόλεμος. (Πηγή: Ἐπίτομον πλῆρες ἐγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης, ΠΑ-
ΠΥΡΟΣ-ΛΑΡΟΥΣ, σ. 431).

28
 Περὶ τοῦ μοναχοῦ Χρυσάνθου
ἀπὸ τὴν Λιαρίγκοβη (1795 καὶ 1818)

Toῦ Ἰωακεὶμ Ἀθ. Παπαγγέλου

Στὸ ἀρχεῖο τῆς Μονῆς Βατοπεδίου φυλάσσονται καὶ δύο «ὁμολογικὰ γράμματα», τοῦ
1795 καὶ τοῦ 1818, τὰ ὁποῖα ἀφοροῦν τὸν καταγόμενο ἀπὸ τὴν Λιαρίγκοβη βατοπεδινὸ μο-
ναχὸ Χρύσανθο. Μὲ τὰ «γράμματα» αὐτὰ οἱ κατὰ σάρκα καὶ οἱ ἐξ ἀγχιστείας συγγενεῖς τοῦ
Χρυσάνθου ἀποποιοῦνται κάθε κληρονομικοῦ δικαιώματος ἐπὶ τῶν «ἔχει του». Δημοσιεύω
τὰ δύο ἔγγραφα ὡς μία μικρὴ συμβολὴ στὴν προεπαναστατικὴ προσωπογραφία τῆς Λια-
ρίγκοβης.
1ο ἔγγραφο
Τὸ πρῶτο ἔγγραφο τὸ ἐπικυρώνει μὲ τὴν «ἐπιγραφή» του ὁ τότε ἐπίσκοπος Ἱερισσοῦ καὶ
Ἁγίου Ὄρους Ἰγνάτιος καὶ τὸ ὑπογράφουν ἐννέα μάρτυρες, μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ ὁ συν-
τάκτης τοῦ ἐγγράφου ἱερομόναχος Ἀγάπιος. Τὸ ἔγγραφο τὸ ἔχω δημοσιεύσει (γλωσσικῶς
ἐπεξεργασμένο) στὴν ἐφημερίδα Ἀντίλαλοι τῆς Ἀρναίας, (φ. 36/Mάϊος 1980), σ. 1 καὶ 3),
ἀλλὰ ἡ μεταγενέστερη εὕρεση (Φεβρουάριος 2003) τοῦ ἐγγράφου τοῦ 1818 ἐπιβάλλει τὴν
συνδημοσίευση καὶ συνεξέταση τῶν δύο ἐγγράφων.

† ὁ Ἱερισσοῦ καὶ Ἁγίου Ὄρους Ἰγνάτιος ἐπιβεβαιοῖ:

† Μὲ τὸ παρὸν ὁμολογικόν μας γράμμα φανερώνομεν καὶ ὁμολογοῦμεν ἡμεῖς οἱ ἀδελφὲς
τοῦ γερο-Χρυσάνθου, ἡ Στεριανὴ καὶ ἡ Μορφοῦλα καὶ ὁ γαμπρός του ὁ Νικόλας καὶ ὁ Θε-
ολόγης καὶ τὰ ἐξαδέλφια του ὅτι ζῶντος του ἦλθεν εἰς τὸ χωρίον μας εἰς τὴν Λιαρήγκο-
βην καὶ ἐσυγχωρήθημεν καὶ δεύτερον ἐζήτησεν καὶ ἀπόγραμμα ἀπὸ λόγου μας ὅτι ὅταν
ἀποθάνῃ αὐτὸς ὁ ἀδελφός μας ὁ γερο-Χρύσανθος νὰ μὴν ἔχει τὸ μοναστήρι φόβον ἀπὸ
ἡμᾶς νὰ ζητήσωμεν τίποτε ἀπὸ τὸ ἔχει του. Ὄθεν καὶ διὰ τὸ βέβαιον τῆς ἀληθείας ἐδώ-
σαμεν τὸ παρόν μας ὁμολογητικὸν γράμμα εἰς χεῖρας του, ὅτι μετὰ τὸν θάνατόν του νὰ μὴν
ἔχωμεν νὰ ζητήσωμεν ἀπὸ τὸ μοναστήρι τίποτε ἀπὸ τὰ ἔχει του οὔτε ράμα μὲ βελώνι, οὔτε
ἡμεῖς οὔτε οἱ ἄνδρες μας οὔτε τὰ παιδιά μας οὔτε τὰ ἐγγόνια μας καὶ νὰ μὴν ζητήσωμεν
οὔτε ἀπὸ τὸ μοναστήρι οὔτε ἀπὸ τὸν καλόγερόν του τὸν Ἀγαθάγγελον. Καὶ διὰ τοῦτο ἐδώ-
σαμεν τὸ παρόν μας ἔμπροσθεν τῶν ἀξιοτίμων μαρτύρων.
1795 Αὐγούστου 10.
μάρτυς Χαϊδευτός
Νικόλαος γαμπρός του βεβαιώνω
Γιάννης ἀξάδελφος βεβαιώνω
μάρτυρας Νάκος
μάρτυρας Θεολόγης
καὶ ἐγὼ ὁ Γεώργης ὁ ἀξάδελφος βεβαιώνω.
Χρῆστος ἀξάδελφος βεβαιώνω.
Ἀγάπιος ἱερομόναχος γράψας καὶ ὁμολογῶ.
Γιάννης τοῦ παπα-Βασίλη μάρτυρας.

Σχόλια στὸ ἔγγραφο 1:

– Ἡ Στεργιανὴ ἦταν παντρεμένη μὲ τὸν Νικόλα, ἀλλὰ ἡ Μορφοῦλα φαίνεται ὅτι ἦταν
ἄγαμη.
– Ὁ Θεολόγης δὲν ἀναφέρεται, οὔτε ὑπογράφει ὡς γαμπρός.
– τὸ ἔχει του: τὰ ὑπάρχοντά του.
– οὔτε ράμα μὲ βελώνι: φράση ἡ ὁποία σημαίνει ὅτι εἶναι πάμπτωχος.

29
 2ο ἔγγραφο
Ἀρχεῖο Βατοπεδίου,
φακ. 116 «Ἐπιστολαὶ λαϊκῶν καὶ Κοινοτήτων. 1800 -1824». φ. 45
· 1818 · 30 · Ἀπριλήου ·· Ἐ : π : Μὲ τῷ παρῶν γράμα, φανερῶνουν καὶ ὁμολογοῦν εἰς τοὺς
πανωσιοτάτους, καὶ ὁσιοτάτους ἥγουν, ἡγουμένους προηγουμένους, καὶ μοναχοῦς, Εἰς
Τὴν ἀγίαν Μονὴν Τοῦ βαττοπεδίου, εἰς Τὸ Ἄγιον ὅρος ὅτι τὰ αὐταδέλφηα, Διμήτριος,
Τριαντάφιλος, καὶ χρίστος, ὑοὶ Τοῦ ποτὲ μαυροηδὴ, ἀπὸ χωρίον Λαρίγκοβι, ἔστοντας, καὶ
ὁ θεῖός τους ἔβαλε μετάνοιαν εἰς τῷ ἄνωθεν ἄγιον Μοναστήριον, καὶ ἔγιναι καλόγιρως
προκεροῦ πολοῦ, ὁ ἔν μοναχὴς ὁσιότατως χρίΣανθως. γινώσκοντές τον καλᾶ, καὶ Ἰξεύ-
ροντες, οἱ ἄνωθεν αὐτάδελφοι ἀνεψυοί του, ὅτι παράδες δὲν ἔχει. καὶ δὲν ζητοῦν ἀπὸ τῷ
ἄνωθεν μοναστίριον οὕτε ὁβώλὸν. μόνον πρὸς τρέχουν χάριν εὐλαβεῖας, πρῶτον εἰς Τὴν
ὑπεραγίαν ΘεοΤῶκον χάριν ἐλέους καὶ βοηθεῖας εἰς τὴν ἀμαρτωλήν τους ψυχήν, καὶ ζωὴν
καὶ δεύτερον εἰς τοὺς ἀγίους πατέρας νὰ δεχθοῦν τῶν θεῖόν τους τὸν ἔν μοναχοῖς ὁσιό-
τατων γέρο χρίΣανθω συναδελφόν τους νὰν τὸν ἔχουν εἰς Τὴν μετάνοιάν του, καθῶς καὶ
τῷ πρῶτον καὶ ἐμεῖς δὲν ζητοῦμε, ἄλλο πάρεξ τὴν ἀγίαν τους εὐχὴν καὶ ζῶντάς του καὶ
μετὰ Τὴν ἀπὸ βίοσίν τοῦ θεῖου μὰς Τὴν εὐχήν του ὁμοίος καὶ οὐχὶ κλιρονομίαν. καὶ διἀ
τοῦτο, ἐδώΣαμε τῷ παρῶν μας γράμα εἰς τὰς χεῖρας τῷν ἀγίον πατέρων, τῆς ἄνωθεν ἀγίας
μωνῆς: μαρτυριμένο, ἀπὸ τὸν γέροντα τοῦ ἄνωθεν χωρίου. καὶ ἀπὸ τοῦς ἐπίληπους κάτο-
θεν ἀξιοπήστους, μάρτυρας. εἶνα ἔχη τῷ κύρος καὶ τὴν Ἰσχὴν ἔν παντὴ τῷπω, καὶ κριτηρίο.
" ηκονόμος πα''χαδευτὸς μαρτυρὸ ταάνοθεν
" ἔγὼ πα" γεὥργιως του θεωχάρη μαρτιρὼ τὰ ἅνωθεν
" θεοχάρης Ἰωάννου μαρτιρὸ εἰς τὰ ἄνοθεν
" νικόλας αντονίου μάρτιρας
" κωνσταντις Χατζη μαρτηρας
" γηάνης γεωργακη μαρτηρο τα ανοθεν
" γερο διμήτρις γιράκι μαρτηρό τὰ ἀνοθεν
" Χαδευτὸς δήμου μαρτηρὸ τὰ ἄνοθεν
" κοσταντίς χατζή ευθιμίου μαρτιρὸ τα ἄνοθεν
(στὴν ἀριστερὴ ὥα τοῦ ἐγγράφου ἀποτυπώματα δακτύλου τῶν, προφανῶς ἀγραμμάτων,
τριῶν ἀδελφῶν καὶ σημείωση, σὲ τρεῖς σειρές):
" δημήτρης μαυροδή ἀπέχου ἀπο τὰ ἄνοθεν δὲν ἔχο ταβὴ
" Χριστος μαυροδὴ ἀπέχου ἀπο τα ἀνοθεν δὲν ἔχο ταβή
" Τριαντάφιλος μαυροδὴ ἀπέχου ἀπο τὰ ἀνοθεν δεν ἔχο να λάβο ἑγω ἁσπρα (...).
Στὴν πίσω ὄψη τοῦ ἐγγράφου, σημείωση τῆς Μονῆς: ἐξοφλητικὸν τῶν συγγενῶν τοῦ
γέρου χρυσανθου γιούφτου.
Σχόλια στὸ ἔγγραφο 2:
– ·· Ἐ : π` : δὲν μπορῶ νὰ ἑρμηνεύσω τὴν σημασία τῶν γραμμάτων αὐτῶν, ποὺ ἀκολουθοῦν
τὴν ἡμερομηνία.
– Ἡ οἰκογένεια τοῦ Χρυσάνθου ἀποτελοῦνταν ἀπὸ τὸν ἴδιο, τὸν ἀδελφό του Μαυροδὴ καὶ
τὶς δύο ἀδελφές τους, τὴν Στεριανὴ καὶ τὴν Μορφοῦλα. Ἑξαδέλφια τους ἦσαν οἱ Γιάν-
νης, Γεώργος καὶ Χρῆστος. Ὁ Μαυροδὴς φαίνεται ὅτι ἀπεβίωσε πρὸ τοῦ 1795 καὶ ἄφησε
τρία τέκνα· τὸν Δημήτριο, τὸν Χρῆστο καὶ τὸν Τριαντάφυλλο.
–δὲν ἔχο ταβή: δὲν ἔχω ἀπαιτήσεις· δὲν ἐγείρω ἀξιώσεις.
– τοῦ γέρου χρυσανθου γιούφτου: προφανῶς ὁ Χρύσανθος (ὁ ἴδιος ἢ κάποιος πρόγονός
του) ἦταν σιδηρουργὸς ἢ Γύφτος, ἢ καὶ τὰ δύο.
* Ὁ Ἰωακείμ Παπάγγελος κατάγεται ἀπό τή Νικήτη τῆς Χαλκιδικῆς. Εἶναι πτυχιοῦχος τῆς Νομικῆς
Σχολῆς καί τῆς Φιλοσοφικῆς Σχολῆς τοῦ Α.Π.Θ. καί τῆς Σχολῆς Ἐθνικῆς Ἀμύνης καί Διδάκτορας
Ἀρχαιολογίας τῆς Φιλοσοφικῆς Σχολῆς τοῦ Α.Π.Θ. Χρημάτισε Προϊστάμενος τῆς Ἐφορείας Βυ-
ζαντινῶν Ἀρχαιοτήτων Δυτικῆς Μακεδονίας καί Ἀρχαιολογίας τῆς Ἐφορείας Βυζαντινῶν Ἀρχαι-
οτήτων Χαλκιδικῆς. Πραγματοποίησε πολλές ἀνασκαφικές ἐργασίες σέ ἐρειπωμένες Μονές τῆς
Χαλκιδικῆς (ὅπως τῆς Μονῆς Ζυγοῦ στά σύνορα τοῦ Ἁγ. Ὄρους, παλαιοχριστιανικές βασιλικές,
πύργους καί Κάστρα (ὁπως τοῦ Παλαιοχωρίου καί τῆς Ραλίγκοβης-Λιαρίγκοβης, σημ. Ἀρναίας).
30
 Μέ ἕνα βουλευτὴ ὁ θρησκευτικὸς ἀποχρωματισμός!
έν ἀπασχολεῖ τόσο τό πῶς θὰ ἐκλέγεται
Δὁ Πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας, ὅσο ἀπα-
σχολεῖ τό πῶς θὰ βγῆ ἡ Ὀρθόδοξος πίστις
ἀπὸ τὸ ἑλληνικὸ κράτος! Ἀναφερόμαστε
στὴ λεγόμενη ἀναθεώρησι τοῦ Ἑλληνικοῦ
Συντάγματος. Αὐτοί, πού μὲ τὶς θυσίες καὶ
τὸ αἷμα τους ἀνέστησαν τὸ ἑλληνικὸ κρά-
τος, εἶχαν ὄχι μόνο προσωπικὴ πίστι στὸ
Χριστὸ καὶ τὴν Ἑκκλησία, ἀλλὰ καὶ φλογερὴ
ὁμολογία.
Γι’ αὐτὸ καὶ ὅλα τὰ Συντάγματα, ποὺ οἱ
Ἐθνοσυνελεύσεις τους μετὰ τὸ 1821 συνέ-
τασσαν, ἐξέφραζαν τὴ βαθειὰ πίστι στὴν
Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Ἦταν γιά τοὺς ἥρωες
ἐκείνους ἡ Μάνα ποὺ τοὺς γέννησε. Δὲν
ἦταν «οὐδέτερη» ἡ ὑπόστασις τοῦ Ἔθνους.
Εἶχε γενεσιουργό αἰτία.
● Στὴν κορυφὴ ὅλων τῶν ἑλληνικῶν
Συνταγμάτων ἦταν ἡ ὁμολογία στὸν Τρια-
δικὸ, ἀληθινὸ Θεό. Καὶ ὅλες οἱ διατάξεις
τους ὄχι μόνο καθιέρωναν τὸ σεβασμὸ στὴν
ἑλληνορθόδοξο παράδοσι, ἀλλὰ καὶ ἦσαν
ἐπηρεασμένες ἀπό τὶς ἀλήθειες τοῦ Εὐαγ-
γελίου, εἴτε ἀναφέρονταν στὴν ἰσότητα καὶ
τὰ δικαιώματα τοῦ πολίτου, εἴτε ἀναφέρον-
ταν στὴ δικαιοσύνη καὶ τὴν ὁποιαδήποτε
ἠγεσία.
● Στὴν προσωρινὴ ἀναθεώρησι τοῦ Συν-
τάγματος, πού ἐπιχειρήθηκε στὶς 14 Φε-
βρουαρίου 2019, ἡ ἑλληνικὴ Βουλὴ ἔδειξε
ἕνα μένος κατὰ τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ μανία της
ἦταν νὰ καταργηθῆ σχεδὸν τὸ ἄρθρο 3 τοῦ
Συντάγματος, γιά ν’ «ἀποχρωματισθῆ θρη-
σκευτικῶς» τὸ κράτος τῶν Ἑλλήνων! Καὶ ναὶ
μὲν δὲν τόλμησαν οἱ Συριζαῖοι βουλευτὲς νὰ
ἀνακηρύξουν ἐπίσημα ἄθεο τό ἑλληνικὸ
κράτος, ὅπως τὸ ἔκαναν οἱ, ἰδεολογικά, πρό-
γονοί τους στὴ Σοβιετικὴ Ἕνωσι, ἀλλὰ ἔπλα-
σαν μιὰ λέξι, γιά νὰ ἀποσπάσουν τὸ Ἔθνος
μας ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία· τὴν Πατρίδα μας ἀπὸ
τὴ Χριστιανικὴ πίστι. Τὸ ὠνόμασαν «οὐδε-
τερόθρησκο» κράτος!
Βέβαια θὰ ἀκολουθήση μετὰ ἀπὸ ἕνα
Ἀρχ/του Δανιήλ Ἀεράκη
μῆνα καὶ ἄλλη συζήτησις καὶ ψηφοφορία
τῆς Βουλῆς. Καὶ στὴ συνέχεια ἡ νέα Βουλὴ,
μετὰ τὶς ἐκλογές, θὰ μονιμοποίηση τὶς προ-
τεινόμενες ἀλλαγές στὸ Σύνταγμα. Ὅμως
τὸ κακὸ ἔχει ἀρχίσει.
Ἔχει πλειοψηφία τὸ κυβερνῶν κόμμα,
ὥστε νὰ ξερριζώση ἀπὸ τὸ Σύνταγμά μας
τὴν καρδιά μας, τὴν πίστι μας; Ἔχει τήν
ἐξουσιοδότησι τῆς πλειοψηφίας τοῦ ἑλλη-
νικοῦ λαοῦ, νὰ σκοτώση μιὰ ἱερὴ μῖξι
(Ἑλλάδος - Ὀρθοδοξίας); Τὰ νούμερα
μιλᾶνε. Ἔχουμε μία κυβέρνησι μειοψη-
φίας. Ἔχουμε Βουλὴ μειοψηφίας. Μπορεῖ
νὰ εἶναι σκωπτική «ἀτάκα» αὐτὸ πού γρά-
φτηκε, μὰ ἐκφράζει τὴν πραγματικότητα:
«Ὁ ΣΥΡΙΖΑ ἔχει τὴν πλειοψηφία στὴ Βουλὴ
μὲ 145 ἕδρες, σύν... 6 παρὰ φύσι ἕδρες»!
Οὐσιαστικὰ ἡ ψῆφος... ἑνὸς βουλευτοῦ
ἀρκεῖ γιά νὰ σβήση τὴν Ἱστορία ἑνὸς Χρι-
στιανικοῦ κράτους!!! Ἑκατὸν πενῆντα βου-
λευτές φάνηκε νὰ ψηφίζουν τὴ «θρησκευτικὴ
οὐδετερότητα» τῆς Ἑλλάδος. Ξαναμετρή-
θηκαν οἱ ψῆφοι καὶ βρέθηκε ἄλλη μία. Ἔτσι
προέκυψε τὸ 151. Δηλαδή μὲ μιὰ ψῆφο ἑνὸς
τυχόντος βουλευτοῦ ὑπογράφεται τὸ δια-
ζύγιο Πολιτείας - Ἐκκλησίας! Δηλαδή, μὲ μιὰ
σφαῖρα ἐκτελέστηκε... ὁ Χριστός!
«Φύγε, Χριστέ, ἀπο τὴν Πατρίδα μας,
ἀπό τὴν Παιδεία μας, ἀπό τὴν Οἰκογένειά
μας, ἀπό τό Στρατό μας!».
● Ἰσχυρίζονται: «Δὲν πολεμᾶμε τὸ Χρι-
στό, ἁπλῶς δὲν τὸν θέλουμε! Στεκόμαστε
οὐδέτεροι».
Μὰ ὁ Χριστὸς λέει καθαρά: «Ὁ μὴ ὢν
μετ’ ἐμοῦ, κατ’ ἐμοῦ ἐστι…» (Ματθ. ιβ΄ 30).
● Οὐδέτεροι μπορεῖ νὰ νομίζουν ὅτι
εἶναι μερικοὶ ἔκφυλοι. Οὔτε ἄντρες, οὔτε
γυναῖκες (οὐδετερόφυλοι)!
Μὰ ἡ Ἑλλάδα δὲν εἶναι «οὐδέτερη».
Ἔχει Φίλο, τὸν Ἰησοῦ Χριστό. Εἶναι ἑνω-
μένη μὲ τὴν Ἐκκλησία Του.
Εἶναι Σῶμα Χριστοῦ.
31
 "Τραγουδώντας τήν Ἄνοιξη τῆς Λευτεριᾶς"
Τοῦ Ἀρχιμ. Παϊσίου
Προϊσταμένου τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ
Ἁγίου Στεφάνου Ἀρναίας

Προπαραμονή 25ης Μαρτίου 2019.

Τραβῶ τά βήματά μου μέσα στά πανέμορφα σοκάκια τῆς ἀρχοντικῆς μας Ἀρναίας καί
φτάνω στό Πολιτιστικό κέντρο.
Κάτι γίνεται ἐδῶ!
Βλέπω ἕναν σακάτη μέ κομμένα πόδια καί γεμάτο αἵματα νά στηρίζεται σ’ ἕναν τοῖχο
στά χαλάσματα τῆς Τριπολιτσᾶς. Πλησιάζω… Μά, βλέπω καλά; Αὐτή εἶναι ἡ Πατρίδα μου!
Ποιός τήν πλήγωσε; Ποιός τήν ἔφερε σ’ αὐτή τήν κατάντια; Ποιός τήν ἄφησε μόνη κι
ἔρημη;
Πρίν προλάβω καλά-καλά νά συνέλθω, ἀκούω καλπασμό ἀλόγου. Γυρίζω τό κεφάλι
μου πρός τήν κατεύθυνση τοῦ ἤχου καί βλέπω ἕνα ἄτι, ἄτι ἀπό τήν ἀραπιά, νά σκορπᾶ
αἷμα καί φωτιά στό πέρασμά του! Μέ πλησιάζει. Ὄχι, λάθος ἔκανα! Τό ἄτι εἶναι εὐρω-
παϊκό, εἶναι «φίλων», εἶναι «ἀδελφῶν», εἶναι τῶν «θεσμῶν»! Θέλω νά ρωτήσω τούς «φί-
λους», τούς «ἀδελφούς», τούς «θεσμούς» γιατί νά σπέρνει αἷμα καί φωτιά τό ἄτι τους,
ὅμως…
Δέν προλαβαίνω νά ἀρθρώσω λόγο. Μία βοή, ἕνας θρῆνος, μέ σταματᾶ ἀπότομα. Στρέ-
φω πρός τά ’κεῖ τό βλέμμα μου. Θωρῶ ἕναν τόπο. Ἕναν τόπο μέ ψηλό τεῖχος καί ἀμπα-
ρωμένες πόρτες. Γύρω-γύρω του μιλιούνια πολιορκητῶν. Κάτι μοῦ θυμίζει… Σά τό Με-
σολόγγι μοῦ μοιάζει. Πάω πρός τό μέρος του. Ἀνεβαίνω στό τεῖχος καί βλέπω μέσα…
Βλέπω μέσα τήν Ἑλλάδα ὁλόκληρη!

32
 Χριστέ μου! Δεῖξε ἔλεος στίς ἁμαρτίες μας…
Ξάφνου ἀκούω φωνές!
Ὄχι, δέν εἶναι φωνές… Εἶναι τραγούδια…
Μπά, ὄχι, μήτε τραγούδια εἶναι. Εἶναι ὕμνοι!
Κοιτῶ στό βάθος καί βλέπω τόν Στρατηγό Μακρυγιάννη πιασμένο χέρι-χέρι μέ τόν
Διονύσιο Σολωμό καί τόν Κολοκοτρώνη. Καί πιό πίσω τόν Χρῆστο Λεοντῆ μέ τόν Γιάν-
νη Μαρκόπουλο, τόν Μίλτο Πασχαλίδη καί τόν Νίκο Ξυλούρη.
Ὅλοι τους τραγουδᾶνε, ψέλνουν, ὑμνοῦν τήν «Ἄνοιξη τῆς Λευτεριᾶς».
……
Αὐτά ἔγιναν τό Σάββατο 23 Μαρτίου στήν ὄμορφη Ἀρναία μας. Ἡ Μικτή Χορωδία Ἀρναί-
ας μᾶς ταξίδευσε, μᾶς συγκίνησε, μᾶς ταρακούνησε. Ὄχι μόνο μέ τά τραγούδια πού
ἐπέλεξε νά παρουσιάσει ἀλλά καί μέ τά κείμενα πού ἀνέγνωσαν τά μέλη της. Ἦταν μιά
ἑσπερίδα πού ἔδωσε δύναμη στήν ψυχή καί ἔφερε εἰκόνες καί γεγονότα στόν νοῦ.
Ἀκούγοντας ὅλα τοῦτα, ἦρθε στήν θύμησή μου ἡ ἀπολογία τοῦ Ἀναστάσιου Πολυ-
ζωίδη, τοῦ δικαστῆ ἐκείνου πού ἀρνήθηκε νά ὑποκύψει στίς πιέσεις τῶν «φιλελλήνων»
ξένων ἀντιπροσώπων καί δέν ὑπέγραψε τήν καταδίκη τοῦ Γέρου τοῦ Μωριά.
Ἔλεγε:
«Ὅταν κανείς ἐνδιαφέρεται γιά τήν τύχη ἑνός ἔθνους ἤ ἑνός ἀνθρώπου, πρέπει νά
τούς μιλάει τήν γλώσσα τῆς λογικῆς καί τῆς ἀλήθειας. Θα ’θελα ἄν εἶναι δυνατόν νά
τ’ ἀκούσει ὁλόκληρη ἡ Ἑλλάς. Τυχοδιῶκτες κάθε χώρας ἔσπευσαν νά τήν ὑπερασπι-
στοῦνε, πολύ λίγοι ἐνδιαφέρονται γι’ αὐτήν ἀπό ζῆλο ἀφιλοκερδῆ...
Ἄν ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες εἴμαστε σώφρονες… πρέπει νά θυμόμαστε πάντα πώς αὐτοί πού
φωνασκοῦν περισσότερο γιά χάρη τῆς ἐλευθερίας εἶναι ἄπληστοι γιά κυριαρχία καί σκο-
ταδισμό...
Εἶστε ὑποκριτές, γιατί λέτε ὅτι ἀγαπᾶτε τήν Ἑλλάδα, ἀλλά ζητᾶτε νά ἀποκεφαλίσε-
τε τούς Ἕλληνες. Καί τί Ἑλλάδα θά ἀπομείνει χωρίς τούς Ἕλληνες; Μήπως θέλετε νά
σφάξετε ἐμᾶς, γιά νά κατοικηθεῖ ἀπό σας, ὦ Φιλέλληνες; Ναί, ὄντως, ζητήσαμε τήν βοή-
θειά σας… κι ἐσεῖς μᾶς φέρατε κρεμάλες καί ξιφολόγχες. Φῶς ζητήσαμε, σκοτάδι μᾶς
φέρατε.
Κατηγορεῖς τόν Κολοκοτρώνη, γιατί ἐλευθέρωσε τήν Ἑλλάδα. Ἐπιβουλεύεσαι τόν Κο-
λοκοτρώνη, πού ἐπικεφαλῆς ἑνός ἔθνους σᾶς ὑποχρέωσε νά τοῦ παραχωρήσετε τήν
ἐλευθερία του, γιατί ἐσύ καί οἱ προϊστάμενοί σου δέν θέλατε νά ἐλευθερωθοῦμε.
…Ὄντας τοῦτος ὁ τόπος πέρασμα γι’ ἄλλες θάλασσες, γιά μεγάλα κέρδη καί συμ-
φέροντα, ἔχει τό κακό ἰδίωμα νά κατοικεῖται ἀπό ἕναν δύσκολο, ἀτίθασο καί ὑπερήφανο
λαό».
Ἀξίζουν πολλές καί θερμές εὐχές καί εὐχαριστίες τόσο στόν ἀγαπητό μας μαέστρο
Βασίλη Κοκκαλιάρη, τόν ἀκούραστο καί πανταχοῦ παρόντα, ὅσο καί σέ ὅλα τά μέλη τῆς
χορωδίας. Ξέρω πολύ καλά ὅτι ἀγωνίζονται ἐκ τῶν ἐνόντων καί ἐν μέσω συμπληγάδων
πολλῶν… Τούς εὐχαριστοῦμε γιά τόν κόπο καί τόν ἀγώνα τους.
Εὐχόμαστε ὁ σπόρος πού ἔριξαν στίς καρδιές μας νά φέρει καρπούς. Μόνο ἄν ἔχου-
με στό νοῦ μας τούς ἀγῶνες τῶν προγόνων μας δέν θά ἐπαναλαμβάνουμε λάθη τοῦ
παρελθόντος.
Οἱ καιροί εἶναι δύσκολοι. Ἡ πολύκλαυστη Πατρίδα μας γέμισε ἀπό «φίλους» πού «ἐνδια-
φέρονται» γι’ Αὐτή.
Ἔχουμε ἀνάγκη ἀπό τέτοιου εἴδους καί ποιότητας ἐκδηλώσεις.
Ἡ «Ἄνοιξη τῆς Λευτεριᾶς» ἄς γίνει ἀφορμή σκέψης, ἀπόφασης καί κυρίως ἀγώνα.

33
34
 ῾ Η ᾽ Αλληλογραφία μας

ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΜΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΜΑΣ

ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ
• Ἀπό τόν ἀγαπητό ὁμότιμο καθηγητή τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου τῆς Θεσ-
σαλονίκης καί προφέσσορα τοῦ Πανεπιστημίου Λευκωσίας κ. Ἀθ. Καραθανάση, φίλο τῆς Χαλ-
κιδικῆς, τῆς Ἀρναίας καί τῆς «ΑΡΝΑΙΑΣ», πήραμε (Θεσσαλονίκη 11/1 καί 5/2) τίς παρακά-
τω δύο ἐπιστολές:
α΄.
Ἀγαπητέ Δημήτριε, Καλή χρονιά!
Σ’ εὐχαριστῶ ὁλοκαρδίως γιά τά ὡραῖα, πού μοῦ ἔστειλες καί πού εἶναι πολύ χρήσιμα δι’
ἐμέ. Τά ἀνέγνωσα ζηλοτύπως. Καί ἰδιαιτέρως σ’ εὐχαριστῶ γιά τήν βοήθεια πού μοῦ δίδεις
μέ τόν Κατάλογο τῶν ἡρώων τῆς Ἀρναίας, πού ἔπεσαν στούς ἐθνικούς ἀγῶνες. Μέ τήν ἄδειά
σου θά χρησιμοποιήσω τόν Κατάλογο μέ τά ὀνόματά τους στή μελέτη μου γιά τούς ἀθά-
νατους μαχητές τοῦ μικρασιατικοῦ ἔπους, πού συνέταξε ὁ μακαρίτης παππούς σου. Συ-
νημμένα σοῦ στέλνω, πρός ἐνημέρωσή σου τά ὀνόματα ἀπ’ ὅλη τή Χαλκιδική. Εἶμαι βέβαιος,
ὅτι θά διορθώσεις πολλά. Καί σ’ εὐχαριστῶ ἐκ τῶν προτέρων. Νά μοῦ ἐπιτρέψεις νά εἰπῶ
ὅτι εἶσαι πολύτιμος φίλος. Καλή χρονιά!
ὁ σός ἐλάχιστος
Ἀθανάσιος Καραθανάσης
β΄
Ἀγαπητέ Δημήτριε,
Σέ προηγούμενη ἐπιστολή μου σοῦ εἶχα γράψει ὅτι σέ θεωρῶ πολύτιμο φίλον. Τό ἐπα-
ναλαμβάνω καί στήν παροῦσα μου μέ τήν εὐκαιρία τῆς ἐπιστολῆς σου καί τοῦ συνημμένου
αὐτῇ πλήθους πληροφοριῶν, ὡς ἀπάντηση στά αἰτηθέντα πρός ἐσέ τά ἀφορῶντα τά καλά
τά παλληκάρια τῆς Χαλκιδικῆς, πού ἔπεσαν στήν Μ. Ἀσία. Σ’ εὐχαριστῶ ὁλοκαρδίως. Ὅλα
τά γραφόμενά σου πολύτιμα. Ἤδη τά ἔχω συμπληρώσει στήν μελετούλα μου αὐτήν, τήν
ὁποία ἡ ἀσημαντότητά μου θεωρεῖ ὡς μνημόσυνο γιά τήν θυσία τους. Καί σ’ εὐχαριστῶ, μέ
τήν εὐκαιρία, γιά τά ὅσα προσφέρεις τόσα χρόνια στούς φίλους, γνωστούς καί ὁμοτέχνους
σου μέ τήν ἱστορική, πλέον, «ΑΡΝΑΙΑ» σου, πού εἶναι ὁμολογουμένως, σπουδαία συμβολή
στήν Ἱστορία τῆς Χαλκιδικῆς, τῆς Μακεδονίας καί τῆς πατρίδος ἐν γένει. Γι’ αὐτό καί σ’ εὐχα-
ριστοῦμε.
Μέ πολλήν τιμήν καί εὐχαριστίες
Ἀθανάσιος Καραθανάσης
Σημ. Σύνταξης: α΄. Ἀγαπητέ Ἀθανάσιε, καί ἐμεῖς εὐχαριστοῦμε γιά τήν ἐνσωμάτωση τῶν
Ἀρναιωτῶν ἀγωνιστῶν στούς πολέμους τῆς χώρας μας στήν προετοιμαζόμενη ἐργασία σου
γιά τούς Χαλκιδικιῶτες ἀγωνιστές τῆς Μικρᾶς Ἀσίας. Στά ἀποσταλέντα ὀνόματα τῶν Χαλ-
κιδικιωτῶν ἀγωνιστῶν ἔγιναν κάποιες διορθώσεις στοιχείων τους, κατά τό δυνατόν.

35
 Εὐχαριστοῦμε καί γιά τίς «χρονιάρες» εὐχές ἀντευχόμενοι καί ὅσον ἀφορᾶ στή φιλία, ἐκεῖ
ὑπάρχει ἰσοπαλία! Χαῖρε.
β΄. Ἀγαπητέ Ἀθανάσιε, γιά τή φιλία βλέπε ἰσοπαλία, καί στίς ἀποσταλεῖσες ἱστορικές πλη-
ροφορίες, πού ζητήθηκαν, βλέπε τήν ὑποχρέωσή μας νά προσφέρουμε τή βοήθειά μας πρός
τούς συγγραφεῖς καί ἐρευνητές τῆς τοπικῆς Ἰστορίας, γιά τήν προβολή ἱστορικῶν γεγονότων
τῆς πατρίδας μας.
Ὅσον ἀφορᾶ στήν «ΑΡΝΑΙΑ», τήν τριακοντούτιδα (1988-2018) καί πλέον, αὐτή θά συνε-
χίσει τήν ἐκδοτική πορεία της μέχρις ὅτου ὑπάρχει ἡ βοήθεια τοῦ Θεοῦ (κυρίως) καί ἡ οἰκο-
νομική ἐνίσχυση τῶν ἀνθρώπων, γιά νά προστεθοῦν ἀκόμα λίγες ψηφίδες στό ἱστορικό ψη-
φιδωτό τῆς Ἀρναίας.
• Ἀπό τόν Παριανό κ. Νίκο Ἀλιπράντη, φιλόλογο, συγγραφέα καί Διευθυντή τοῦ περιοδικοῦ
«ΠΑΡΙΑΝΑ», πήραμε (Άθήνα 1/1) τήν παρακάτω ἐπιστολή:
Ἀγαπητέ καί ἐκλεκτέ συνάδελφε κύριε Κύρου,
Ἔλαβα τά τρία πονήματά σας «Οἱ σεισμοί τοῦ 1932 ...», «Τό ἡμερολόγιο τοῦ Γεωργιάδη
...» καί «Ἡ κάθοδος τοῦ Ὀδυσσέα στόν Ἅδη», καί εὐχαριστῶ ἐγκάρδια γιά τήν καλωσύνη
πού εἴχατε νά μοῦ τά προσφέρετε τιμητικά.
Σᾶς συγχαίρω γιά τή νέα πνευματική προσφορά σας - συμβολή στήν ἀνάδειξη καί γνω-
ριμία στούς σημερινούς συμπολίτες σας, ἀλλά καί στούς φιλίστορες, γεγονότων πού ση-
μάδεψαν τίς ἐποχές μέ τίς ὁποῖες ἀσχολεῖσθε καί μένουν ὡς ντοκουμέντα «ἐς ἀεί».
Θά κάμω τή σχετική παρουσίασή τους στό νέο τεῦχος τῶν «Παριανῶν», γιά νά πληρο-
φορηθοῦν καί οἱ συμπολίτες μου γιά τό σοβαρό καί ἀξιόλογο ἔργο πού ἐπιτελεῖτε στά ἱερά
καί ἔνδοξα χώματα τῆς Μακεδονίας μας.
Εὔχομαι ὁλόθερμα ὁ νέος ἐνιαυτός τῆς χρηστότητος τοῦ Κυρίου νά σᾶς χαρίζει ὑγεία
κατ’ ἄμφω, χαρά ψυχική καί πνευματική καί δημιουργική ἔμπνευση ὥστε νά συνεχίζετε τή
δράση σας ὡς πνευματικοῦ καί συνειδητοῦ ἐργάτη τῆς γενέτειράς σας.
Μέ ἰδιαίτερη ἐκτίμηση
Νίκος Ἀλιπράντης
Υ.Γ. Ὡς ἀντίδωρον λαμβάνετε τό τελευταῖο βιβλίο μου.
Σημ. Σύνταξης: Ἀγαπητέ κ. Νίκο Ἀλιπράντη σᾶς εὐχαριστοῦμε θερμότατα γιά τήν εὐγε-
νική ἀποδοχή τῶν πονημάτων μας καί γιά τά (λίαν ὑπερβολικά) καλά σας λόγια γιά τήν τα-
πεινή μας ἱστορικολαογραφική διακονία τοῦ τόπου μας, ἡ ὁποία μπροστά στό δικό σας ἀνε-
πανάληπτο-φανταστικό παρόμοιο ἔργο εἶναι πολύ χαμηλοῦ ἐπιπέδου (σέ ποσότητα καί ἀξία).
Τό δωρηθέν βιβλίο σας-ἀντίδωρο εἶναι πολύ ἀξιόλογο. Σᾶς εὐχαριστοῦμε γιά τήν ἀποστο-
λή καί σᾶς συγχαίρουμε γιά τή συγγραφή. Ἐπίσης σᾶς εὐχαριστοῦμε θερμότατα γιά τίς ὁλό-
θερμες εὐχές σας ἀντευχόμενοι.
• Ἀπό ἕναν Ἀνώνυμο Ἀρναιώτη πήραμε (Ἀρναία) τήν παρακάτω ἐπιστολή:
Ἀγαπητέ κ. Κύρου,
Ἐνίωσα τήν ἀνάγκη νά ἐπικοινωνήσω μαζί σας, γιά νά ἐκπληρώσω ἕνα ἠθικό χρέος, πού
μέ βαραίνει καί μέ ἀπασχολεῖ χρόνια τώρα. Τό χρέος αὐτό πηγάζει ἀπό τήν μεγάλη, ἀνιδιοτελῆ
προσφορά σας στήν ἀγαπημένη μου πατρίδα, τήν Ἀρναία.
Ἡ προσφορά σας ξεκίνησε πρίν 45 περίπου χρόνια (1975), ὅταν πήρατε τήν πρωτοβουλία
νά δημιουργηθεῖ ἡ «Πολιτιστική καί Ἐπιμορφωτική Ἑταιρεία Ἀρναίας – Π.Ε.Ε.Α». Μέσα
ἀπό μεγάλες δυσκολίες καί σέ καιρούς «χαλεπούς λίαν», ἡ Π.Ε.Ε.Α. κατάφερε νά προσφέ-
ρει σημαντικό ἔργο στά πολιτιστικά τοῦ τόπου μας, τόσο μέ τήν ἔκδοση τῆς ἐφημερίδας
«ΑΝΤΙΛΛΑΛΟΙ ΤΗΣ ΑΡΝΑΙΑΣ», ὅσο καί μέ μία μεγάλη σειρά πολιτιστικῶν ἐκδηλώσεων, πού
συνέβαλαν ἀποφασιστικά νά διατηρήσουμε τά ἤθη καί ἔθιμα τῆς Ἀρναίας μας καί νά προ-
βάλουμε τήν ἱστορική κωμόπολή μας στά πέρατα τοῦ κόσμου.
Ἡ ἀφορμή ὅμως γιά τήν ἐπικοινωνία αὐτή, μοῦ δόθηκε ἀπό τήν συμπλήρωση 30 χρόνων

36
μίας σημαντικῆς ἐκδοτικῆς προσπάθειας, πού ὁραματιστήκατε καί ὑλοποιήσατε ἀποκλει-
στικά ὁ ἴδιος, ὡς ἕνας ρομαντικός, «μοναχικός καβαλάρης», ἀναλαμβάνοντας μόνος σας
ὅλους τούς ρόλους μίας πολυπρόσωπης ἐκδοτικῆς ὁμάδας, ἀφοῦ ἐκτός ἀπό ἱστορικός ἐρευ-
νητής, γίνατε ταυτόχρονα: ἐκδότης, διευθυντής, ὑπεύθυνος - ἐπιμελητής ὕλης, συντάκτης,
διαχειριστής, διανομέας, ἀκόμα καί…ἑταιρεία courier... (!). Ἡ τέλεια ἐπιτομή τοῦ ἀγγλικοῦ
ὄρου “one man show”.
Ἀναφέρομαι βέβαια στήν «Περιοδική Ἔκδοση Ἱστορικῆς – Ἀρχαιολογικῆς καί Λαογρα-
φικῆς Ἐνημέρωσης καί Καταγραφῆς», μέ τήν ἐπωνυμία «ΑΡΝΑΙΑ». Τό ἔργο τιτάνιο, ἀφοῦ
μέ ἀτομική προσπάθεια συμπληρώθηκαν αἰσίως 121 τεύχη μέ ἕνα σύνολο ἄνω τῶν 2.900 σε-
λίδων. Ἡ σπουδαιότητά του ἀναμφισβήτητα μεγάλη, ἀφοῦ μέ πρωτόγνωρη λεπτομέρεια καί
ἀκρίβεια ἀναζητήσατε καί καταγράψατε τήν ἱστορική καί πολιτισμική πορεία τῆς γενέτει-
ράς μας ἀπό τήν «ἀρχαιότητα» μέχρι τίς μέρες μας.
Καί ἀναφέρομαι στήν «ἀρχαιότητα», γιατί εἴσαστε ἐσεῖς, πού μέ ἐπανειλημμένες ἐκκλή-
σεις πρός τίς ἁρμόδιες ἀρχές μέσω τῶν σελίδων τῆς ΑΡΝΑΙΑΣ, συμβάλατε καίρια στήν πραγ-
ματοποίηση ἀνασκαφῶν στόν ἱστορικό λόφο τοῦ Προφήτη Ἠλία. Οἱ ἀνασκαφές δυστυχῶς
σταμάτησαν μέ τήν ἀνάδειξη τοῦ βυζαντινοῦ κάστρου, ὅπου πιθανότατα προϋπῆρχε ἡ Ἀκρό-
πολις τῶν Ἀρχαίων Ἀρνῶν. Γνωρίζουμε ἐξ ἄλλου ἀπό τόν Θουκυδίδη (ἀναφορά στή διέλευση
τοῦ στρατηγοῦ Βρασίδα) ὅτι ἡ ἱστορία τῆς περιοχῆς φτάνει τουλάχιστον στά πρό-Ἑλληνι-
στικά χρόνια (5ος π.Χ. αἰώνας καί προγενέστερα), κάτι πού ἐπιβεβαιώνεται ἀπό τά εὑρήματα
τῶν ἀνασκαφῶν (νομίσματα, κ.λπ).
Στή σημερινή Ἑλλάδα τῆς παρακμῆς καί τῆς ἀδιαφορίας γιά τά κοινά, σέ μία κοινωνία πού,
ἀφοῦ ἔχασε τόν προσανατολισμό της, τώρα κινδυνεύει νά χάσει τήν ταυτότητα καί τό «γο-
νιδίωμά» της, σέ μία χώρα πού αὐτοκτονεῖ προσφέροντας τό ἱερό ὄνομα τῆς Μακεδονίας
μας μαζί μέ «Μακεδονική ἐθνότητα» καί «γλώσσα» (!) στούς Σλαύους γείτονές της (στούς
μέχρι τό 1944 κατοίκους τῆς αὐτοαποκαλούμενης Bardarska!...), ἐσεῖς ἐπιμένετε νά ὑπηρετεῖτε
ἱερούς στόχους καί ὑψηλά ἰδανικά. Γιατί γνωρίζετε πολύ καλά, ὅτι λαός χωρίς ἱστορία, χω-
ρίς παρελθόν, δέν ἔχει μέλλον. Λαός χωρίς ἱστορικό πολιτισμό, χωρίς σεβασμό στά ἱερά καί
ὅσια τῶν προγόνων του, εἶναι λαός χωρίς ταυτότητα. Καί ἕνας λαός χωρίς ταυτότητα μπο-
ρεῖ εὔκολα νά ἰσοπεδωθεῖ καί νά γίνει κομμάτι μίας παγκόσμιας «ἄμορφης, ἄοσμης, ἄγευ-
στης» μάζας, σάν αὐτή πού θέλουν νά μᾶς κάνουν οἱ «ἑταῖροι καί σύμμαχοί» μας, γιά νά
μπορέσουν τελικά νά μᾶς ἐξανδραποδίσουν.
Ὅσον ἀφορᾶ στά ἄλλα στοιχεῖα τῆς πνευματικῆς καί κοινωνικῆς σας προσφορᾶς, ἐλλεί-
ψει χώρου, ἔρχεται στό νοῦ μου τό ρηθέν ὑπό τοῦ Ἀπ. Παύλου: «Καί τί ἔτι λέγω; Ἐπιλείψει
γάρ με διηγούμενον ὁ χρόνος…» γιά:
- τίς πολλές ἐκδόσεις βιβλίων καί μονογραφιῶν μέ ἱστορική καί ἐκκλησιαστική θεμα-
τολογία,
- τίς γραμματο-συντακτικές ἐπεξεργασίες πολλῶν ἐκδόσεων Ἁγιορειτῶν πατέρων (καί
ὄχι μόνον),
- τήν πολύτιμη προσφορά σας ὡς ψάλτη στά ἀναλόγια ναῶν τῆς Ἀρναίας καί τῆς γύρω
περιοχῆς,
- τήν ἀνησυχία καί τό ἐνδιαφέρον σας ὡς ἐνεργοῦ πολίτη γιά τακτοποίηση καί ἐπίλυση
προβλημάτων στόν ἱστορικό μας οἰκισμό,
- … κι ὁ κατάλογος δέν τελειώνει σίγουρα ἐδῶ…
Ἀλήθεια, πῶς θά ἦταν ἡ πατρίδα μας, ἄν κάθε χωριό καί κάθε κωμόπολη εἶχε ἕναν ἀλη-
θινό πατριώτη, ἕτοιμο νά κάνει ἔστω καί στοιχειωδῶς αὐτά πού κάνατε ἐσεῖς, θυσιάζοντας
ἐπί δεκαετίες γιά τό σκοπό αὐτό σχεδόν τό 100% τοῦ προσωπικοῦ σας χρόνου;
Ἀγαπητέ κ. Κύρου,
Τό σύνολο τοῦ ἔργου σας ἐμπνέει στίς νεότερες γενιές πάθος καί ἀγάπη γιά τήν γενέ-

37
τειρά τους, καθώς καί μία καλή ἀνησυχία καί ἀγωνία γιά τά ἐπερχόμενα καί τό μέλλον αὐτῆς
τῆς πολύπαθης πατρίδας. Παράλληλα δημιουργεῖ αἰσιοδοξία ὅτι τό σωστό παράδειγμα καί
ὁ σπόρος, πού ἔπεσε, δέν θά πᾶνε χαμένα.
Μέσα ἀπό τήν ἀκούραστη, ἀνιδιοτελῆ προσφορά σας δώσατε τό στίγμα ἑνός ἀληθινοῦ
πατριώτη, πού θυσιάζει τήν προσωπική του ζωή, γιά νά ὑπηρετήσει τά πατρώα ἱερά καί ὅσια,
υἱοθετώντας «ἐν τοῖς πράγμασι» τό ρηθέν ἀπό τόν μέγα φιλόσοφο Σωκράτη: «Μητρός τε
καί πατρός καί τῶν ἄλλων προγόνων ἁπάντων τιμιώτερον ἐστιν ἡ Πατρίς καί σεμνότερον
καί ἁγιώτερον καί ἐν μείζονι μοίρᾳ καί παρά θεοῖς καί παρ’ ἀνθρώποις τοῖς νοῦν ἔχουσι»
(Πλάτωνος Κρίτων, 51α, 51β).
Ἐπιτρέψτε μου νά ἐκφράσω τόν εἰλικρινῆ σεβασμό καί τήν ἀπέραντη εὐγνωμοσύνη μου
γιά ὅλα αὐτά πού ἐπί 5 δεκαετίες προσφέρατε στήν ἰδιαίτερη πατρίδα μου τήν ΑΡΝΑΙΑ καί
σέ κάθε ἀνώνυμο Ἀρναιώτη, ὅπου γῆς.
Εὔχομαι τό παράδειγμά σας νά βρεῖ σύντομα κάποιον μιμητή, ὁ ὁποῖος, ἀξιοποιώντας τά
στέρεα θεμέλια τῆς δική σας ἱστορικῆς – πολιτισμικῆς καταγραφῆς, θά συνεχίσει τό πολύτιμο
καί θεάρεστο ἔργο σας.-
Μέ ἐξαιρετική τιμή
Ἕνας ἀνώνυμος Ἀρναιώτης, γιά κάθε Ἀρναιώτη ὅπου γῆς…

…καί γιά τήν ἀντιγραφή:

Χαράλαμπος Ν. Λαζαρίδης
Ὁμ. Καθηγητής Α.Π.Θ.
τ. Ἀντιδήμαρχος ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ
Σημ. Σύνταξης: Ἀγαπητέ Ἀνώνυμε-ἐπώνυμε (γνωστέ-ἄγνωστε) συμπατριώτη, εὐχαριστοῦμε
θερμότατα...!
• Ἀπό τήν Βιβλιοθήκη τῆς Βουλῆς τῶν Ἑλλήνων πήραμε (Ἀθήνα 29/1) τήν παρακάτω εὐχα-
ριστήρια ἐπιστολή:
Ἀγαπητέ κύριε Κύρου,
Ἡ Βιβλιοθήκη τῆς Βουλῆς παρέλαβε τό ἀντίτυπο τοῦ βιβλίου σας μέ τίτλο «ΤΟ ΗΜΕ-
ΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗ (ΚΥΡΙΑΚΟΥ)», πού εἴχατε τήν εὐγενι-
κή καλοσύνη νά καταθέσετε.
Τό βιβλίο, ἀφοῦ καταλογογραφηθεῖ καί τεκμηριωθεῖ, θά συμπεριληφθεῖ στόν ἡλεκτρο-
νικό κατάλογο τῆς Βιβλιοθήκης, ὁπότε θά εἶναι προσιτό στό γενικό κοινό.
Εὐχαριστοῦμε θερμά γιά τή συμβολή σας στόν ἐμπλουτισμό τῶν συλλογῶν τῆς Βιβλιο-
θήκης.
Μέ τιμή
Ἑλένη Δρούλια
Προϊσταμένη τῆς Διεύθυνσης τῆς Βιβλιοθήκης τῆς Βουλῆς
Σημ. Σύνταξης: Εὐχαριστοῦμε πολύ, κ. Προϊσταμένη, γιά τήν εὐγενική ἀποδοχή τοῦ βι-
βλίου μας.
• Ἡ Βιβλιοθήκη τοῦ Δήμου Θεσσαλονίκης μᾶς ἔστειλε (28/1) «Ἀπόδειξη δωρεᾶς» (ἀρ.
13/2019) εὐχαριστώντας γιά τή δωρεά τοῦ περιοδικοῦ «ΑΡΝΑΙΑ» (τχ. 120/2018) καί τοῦ βι-
βλίου «ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗ (ΚΥΡΙΑΚΟΥ), ἔκδοση τοῦ
2018.
• Ἡ Βιβλιοθήκη τῆς Φιλοσοφικῆς Σχολῆς τοῦ Ἐθνικοῦ καί Καποδιστριακοῦ Πανεπιστη-
μίου Ἀθηνῶν μέ Ἐγγραφό της (Ἀθήνα 17/1. Α.Π. 37/5-2-2019 καί 74/5-3-2019) μᾶς εὐχαρι-
στεῖ γιά τήν ἀποστολή τῶν τευχῶν 119-120 καί 121/2018 τοῦ περιοδικοῦ μας.
• Ἀπό τή Δημοτική Βιβλιοθήκη Καβάλας πήραμε (Καβάλα 6998/22-2) τήν παρακάτω εὐχα-
ριστήρια ἐπιστολή:

38
 Σημ. Σύνταξης: Εὐχαριστοῦμε καί μεῖς κ. Προϊσταμένη γιά τήν εὐγενική ἀποδοχή τῶν βι-
βλίων μας καί γιά τίς εὐχές σας.
• Ἡ Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Βέροιας μᾶς εὐχαριστεῖ ...

• Ἀπό τή Βιβλιοθήκη τοῦ Τμήματος Γλώσσας, Φιλολογίας καί Πολιτισμοῦ Παρευξεινίων

Χωρῶν τῆς Σχολῆς Κλασσικῶν καί Ἀνθρωπιστικῶν Σπουδῶν τοῦ Δημοκριτείου Πανεπιστη-
μίου Θράκης πήραμε τήν παρακάτω εὐχαριστήρια ἐπιστολή:

39
 Σημ. Σύνταξης: Σᾶς εὐχαριστοῦμε καί ἐμεῖς, κυρία Πρόεδρε, γιά τήν διαπίστωσή σας ὅτι
ἡ συμβολή μας εἶναι ἰδιαίτερα πολύτιμη στήν προσπάθεια πού καταβάλλετε «γιά τήν συγ-
κρότηση μιᾶς συλλογῆς πολυθεματικῆς» (γιά τήν ὁποία - προσπάθεια σᾶς συγχαίρουμε),
«ὥστε νά καλύπτει τίς πληροφοριακές καί ἐκπαιδευτικές ἀνάγκες τῶν χρηστῶν» τῆς Βι-
βλιοθήκης σας.
Τό ἐλλεῖπον τεῦχος ἀρ. 120 τοῦ περιοδικοῦ μας σᾶς ἔχει ἤδη ἀποσταλεῖ, γιά νά συμπλη-
ρώσετε τή συλλογή σας καί σᾶς εὐχόμαστε «καλή δύναμη στό ἔργο σας!
• Ἀπό τή Βιβλιοθήκη Μακεδονικῶν Σπουδῶν πήραμε (Θεσσαλονίκη 18/3) τήν παρακάτω
εὐχαριστήρια ἐπιστολή:

Σημ. Σύνταξης: Εὐχαριστοῦμε καί ’μεῖς, κ.

Προϊστάμενε, γιά τήν εὐγενική ἀποδοχή τοῦ
βιβλίου μας καί τήν καταχώρησή του στόν ἠλε-
κτρονικό κατάλογο τῆς Βιβλιοθήκης σας.

40
 ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΝΑΙΑ
Τοῦ Γιάννη Καραμίχου
φιλολόγου-λογοτέχνη

Ἡ Κυρά τῆς Ἀρναίας*

Στή σκιόφιλη Ἀρναία
μέ τούς πετρόκτιστους δρόμους
καί τίς ἀρωματοφόρες γειτονιές της
ἡ Κυρά τῆς Ἀρναίας
ὕφαινε κόμπο-κόμπο τήν Παράδοση
στοῦ ἀργαλειοῦ τήν ὑπομονή.
Μέ τήν πανδαισία τῶν χρωμάτων
ἱστοροῦσε τοῦ νοῦ της τίς συλλήψεις
Κι ὁ Χρόνος σταματοῦσε στῆς σαΐτας
τούς σφιχτοδεμένους ἁρμούς.
Βδομάδες, μῆνες, χρόνια.
Θυμόσοφη καί στοχαστική
ἀναλωνόταν στόν πυρετό τῆς δημιουργίας
καί στά πετάγματα τῆς ἐφηβικῆς της ψυχῆς.
Μεγάλη Ἑλλάδα ἡ μικρή της πατρίδα.

Τώρα στῆς Ὑφαντικῆς Τέχνης τό Μουσεῖο,

κρυφές κάμερες τά μάτια της
μᾶς συνοδεύουν στήν ξενάγηση.
Τίς νύχτες, στή χλωμή θωπεία τῆς Σελήνης
οἱ ἀλαφροΐσκιωτοι τή βλέπουν νά σεργιανάει
στίς ὑφαντοντυμένες του αἴθουσες.

Ὁ Κυριάκος
Ἡ παρουσία του φευγάτη ἀπουσία ἔμοιαζε.
στά ἐλαφίσια μάτια του,
ἡ νοσταλγία τοῦ μέτοικου μέ τή θλίψη
σέ μόνιμο ἐναγκαλισμό.
Ἐκεῖ στόν ταπεινό ξενώνα τοῦ Ἁγίου
Στεφάνου,
στό ξύλινο κρεβάτι τῆς ἀϋπνίας,
στό στενόχωρο δωμάτιο,
ζοῦσε στήν ὁμίχλη τοῦ παρελθόντος.
Χωρίς πατρίδα, μέ τό μυστήριο τοῦ
ἀγνώστου
ὑπνοβατοῦσε στά λιθόστρωτα σοκάκια
τῆς Ἀρναίας
μέ ἕνα διαρκές σιγόντο
νά κρέμεται στά χείλη του.
Δέν ξέρω,
ἄν ἦταν τῆς φαντασίωσης πλάσμα
ἤ ἄνθρωπος μέ σάρκα καί ὀστά.
Ὁ Κυριάκος γιά τά θελήματα
καί τά ἀστόχαστα πειράγματα
τῆς ἐπαρχιώτικης ἐκτόνωσης.

* Στή μνήμη τῆς ἐμβληματικῆς γυναίκας Χαρίκλειας Δημητρακούδη.

41
 ᾽Ενδιαφέρουσες Εἰδήσεις
(Ὅσες ἀναφέρονται στήν Ἱστορία καί στή Λαογραφία τῆς Ἀρναίας)

ΑΝΑΒΙΩΣΑΝ ΚΑΙ ΦΕΤΟΣ ΤΑ «ΚΑΛΑΝΤΑ» ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ

Γιά μιά ἀκόμη χρονιά ἀναβίωσαν τήν 1η Ἰανουαρίου ἀπό τά μικρά παιδιά τῆς Ἀρναίας τά «κά-
λαντα» τῆς Πρωτοχρονιᾶς ψάλλοντάς τα στούς κατοίκους στά σπίτια, οἱ ἔνοικοι τῶν ὀποίων τούς
ἔδιναν διάφορα φιλοδωρήματα (χρήματα καί «σούρβα», δηλ. ὄχι καρπούς τοῦ δένδρου «σουρ-
βιά» τῶν παλιῶν χρόνων, ἀλλά ξηρούς καρπούς, φροῦτα καί καραμέλλες).
ΤΟ ΝΕΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΟΥ ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Τό νέο Διοικητικό Συμβούλιο τοῦ Παγχαλκιδικοῦ Συλλόγου Θεσσαλονίκης «Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ»
ἐκλέχθηκε ἀπό τά μέλη του στήν Ἐκλογοαπολογιστική Γενική Συνέλευση τῆς 27ης Ἰανουαρίου
2019 γιά τή διετία 2019-2020 καί ἔχει τήν παρακάτω σύνθεση:
Πρόεδρος: Ἰωάννης Τηλ. Κοτσάνης (Ἀρναία) Μέλος: Ἀναστασία Σούστα-Δάφρα
(Νεοχώρι)
Ἀντιπρόεδρος: Τριαντάφυλλος Οἰκονόμου (Νικήτη) Μέλος: Χρῆστος Παυλούδης (Ὀρμύλια)
Γεν. Γραμματέας: Ἀστέριος Λυριτζῆς (Ταξιάρχης) Μέλος: Ἀνδρομάχη Κωστοπούλου
Μέλος: Σαραφιανός Καράβατος
Εἰδ. Γραμματέας: Νικόλαος Μπούφτας (Ἀρναία) (Παλαιοχώρα)
Ταμίας: Ἀβραάμ Παπαδόπουλος (Βράσταμα) Ἀναπλη- : Θεόδ.Τσαμούρης(Ἀρναία)
ρωματικοί: Θεόδ. Φλῶρος (γαμπρός Ἀρν.)

(Τό περιοδικό «ΑΡΝΑΙΑ» συγχαίρει τά μέλη τοῦ νέου Δ.Σ. τοῦ Παγχαλκιδικοῦ Συλλόγου Θεσ-
σαλονίκης γιά τήν ἐκλογή τους καί εὔχεται ἐπιτυχημένη θητεία.
Ἰδιαίτερα εὔχεται δυναμική πορεία στόν ἀναλαβόντα τὀ τιμητικό καί σημαντικό ἀξίωμα τοῦ Προ-
έδρου Ἀρναιώτη κ. Γιάννη Τηλ. Κοτσάνη γιά τή συνέχιση τῆς προηγούμενης ἐπιτυχημένης πα-
ρουσίας τοῦ Συλλόγου μέ τήν «ἄκρως» ἐπιτυχημένη πολυετῆ προεδρεία τοῦ ἀείμνηστου Βρα-
σίδα Κυριαφίνη καί τοῦ πρόσφατα «οἰκειοθελῶς» ἀποχωρήσαντα Μιχάλη Καρτσιώτη, τούς ὁποί-
ους τό περιοδικό «ΑΡΝΑΙΑ» εὐγνωμονεῖ!).
ΧΕΛΙΔΟΝΙΣΜΑΤΑ
Τήν 1η Μαρτίου ἀναβίωσε
ἀπό τούς μαθητές τοῦ Δημοτι-
κοῦ Σχολείου καί ἀπό μέλη τοῦ
χορευτικοῦ τμήματος τό παμ-
πάλαιο ἔθιμο “χελιδονίσματα”
(πού ἀναβιώνει καί σέ ἄλλα μέρη
τῆς Χώρας μας) κατά τό ὁποῖο
τραγουδήθηκε στούς δρόμους
καί στά σπίτια τῆς κωμόπολης τό
ἐθιμικό τραγούδι “Χιλιδόνα ἔρχι-
τι ἀπού τήν Ἀραβία…” μέ τή
χρήση ξύλινης χελιδόνας, πού
τήν κρατοῦσαν στά χέρια τους
περιστρέφοντάς την, στολισμέ-
Στέλιος Ρήγας ©

νης μέ φύλλα κισσοῦ (μπρούσ- Ὁμάδα Χελιδονιστῶν μέ παραδοσιακές φορεσιές

λιανου). Οἱ κάτοικοι ἀκούγον- στήν εἴσοδο τοῦ Δημοτικοῦ Καταστήματος.
42
τας τό τραγούδι, πού εἶναι προάγγελμα τῆς ἄνοιξης, ἔδιναν στούς χελιδονιστές ὡς φιλοδώρημα
χρήματα καί αὐγά (πού τά τοποθετοῦσαν σέ καλάθι πού κρατοῦσαν).
Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΕΙΣΜΟΥΣ ΤΟΥ 1932
ΣΤΗ Β.Α. ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ
ΣΤΟ ΓΟΜΑΤΙ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΙΕΡΙΣΣΟ
ΓΟΜΑΤΙ
Μέ τήν ὀργανωτική εὐθύνη τῆς Κοινότητας Γοματί-
ου σέ συνεργασία μέ τόν Πολιτιστικό Σύλλογο Γοματί-
ου καί ὑπό τήν αἰγίδα τοῦ Δήμου Ἀριστοτέλη πραγμα-
τοποιήθηκε στήν Αἴθουσα πολλαπλῶν χρήσεων τοῦ χω-
ριοῦ τό Σάββατο 9 Μαρτίου τό βράδυ, μέ τήν εὐκαιρία
τῆς ἑορτῆς τῶν πολιούχων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων, ἡ
παρουσίαση τοῦ βιβλίου γιά τούς σεισμούς τοῦ καθηγητῆ
Δημ. Κύρου. Παρουσιαστές ἦσαν ὁ κ. Ἰωάννης Κέκερης,
δασοπόνος καί Πρόεδρος τοῦ Συνδέσμου Ἱεροψαλτῶν
τῆς Μητροπόλεως Ἱερισσοῦ, Ἁγίου Ὅρους καί Ἀρδα-
μερίου, καί ὁ κ. Ἀστέριος Καραστέργιος, Πολιτικός Μη-
χανικός καί τ. Δήμαρχος Ἀρναίας μέ συντονιστή τόν κ.
Χαράλαμπο Λαζαρίδη, Δημοτικό Σύμβουλο (τ. Ἀντιδή-
μαρχο) καί ὁμότιμο καθηγητή τῆς Γεωπονικῆς Σχολῆς τοῦ
Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Μετά τήν παρουσίαση τοῦ βιβλίου μίλησε ὁ συγγρα-
φέας ὁ ὁποῖος ἀναφέρθηκε στήν πορεία τῆς σύνθεσης
καί τῆς ἔκδοσης τοῦ βιβλίου καί εὐχαρίστησε τόν χορηγό
τῆς ἔκδοσης κ. Ἀστ. Ζωγράφο, τ. Δήμαρχο Ἀρναίας, τ. Νομάρχη Χαλκιδικῆς καί Δήμαρχο Πολυ-
γύρου, τούς προλογίσαντες τό βιβλίο Σεβ. Μητροπολίτη Ἱερισσοῦ κ. Θεόκλητο, Ἀστ. Ζωγράφο καί
Εὐθύμιο Λέκκα (Γεωλόγο καί Πρόεδρο τοῦ Ὀργανισμοῦ Ἀντισεισμικοῦ Σχεδιασμοῦ καί Προστα-
σίας), τούς παρουσιαστές τοῦ βιβλίου, τόν συντονιστή καί ἄλλους Φορεῖς καί πρόσωπα, πού βοή-
θησαν μέ κάθε τρόπο τήν ἔκδοση, καί, τέλος, τούς διοργανωτές τῆς ἐκδήλωσης, δηλ. τήν Κοινότητα
Γοματίου καί τόν Πολιτιστικό Σύλλογο Γοματίου.
Στή συνέχεια χαιρέτησαν τήν ἐκδήλωση ὁ ἐφημέριος τοῦ Γοματίου π. Ἀναστάσιος, οἱ Ἀντιδή-
μαρχοι Ἀριστοτέλη κκ. Ἀργύρης Τσακνής καί Γιάννης Μητροφάνης, ὁ Πρόεδρος τῆς Κοινότητας
Γοματίου κ. Ἀθανάσιος Παπουτσής, ὁ Πρόεδρος τοῦ Πολιτιστικοῦ Συλλόγου Γοματίου κ. Ἀστέριος
Γιουβανάκης καί ὁ Δημοτικός Σύμβουλος κ. Χριστόδουλος Γιουβανάκης.
Τήν ἐκδήλωση τίμησαν μέ τήν παρουσία τους, ἐκτός ἀπό τούς παραπάνω ἀναφερόμενους, Κοι-
νοτικοί Σύμβουλοι, μέλη τοῦ Πολιτιστικοῦ Συλλόγου καί ἀρκετοί κάτοικοι τοῦ χωριοῦ.
ΙΕΡΙΣΣΟΣ
Μέ τήν αἰγίδα καί τήν ὀργανωτική εὐθύνη τοῦ Δήμου Ἀριστοτέλη πραγματοποιήθηκε
στό Κέντρο Πολιτισμοῦ τῆς Ἱερισσοῦ τό Σάββατο 30 Μαρτίου τό βράδυ ἡ παρουσίαση τοῦ
βιβλίου γιά τούς σεισμούς τοῦ καθηγητῆ Δημ. Κύρου.
Παρουσιαστής ἦταν ὁ κ. Ἀστέριος Καραστέργιος, Πολιτικός Μηχανικός καί τ. Δήμαρ-
χος Ἀρναίας. (Ὡς συμπαρουσιαστής ὁρίσθηκε καί ὁ Ἀρχιτέκτονας κ. Ἰωάννης Αἰκατερινά-
ρης, ὁ ὁποῖος ὅμως δέν παραβρέθηκε γιά λόγους ὑγείας). Συντονιστής τῆς ἐκδήλωσης
ἦταν ὁ κ. Χαράλαμπος Λαζαρίδης, ὁμότιμος καθηγητής τῆς Γεωπονικῆς Σχολῆς τοῦ Ἀρι-
στοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης καί Δημοτικός Σύμβουλος (πρ. Ἀντιδήμαρχος)
τοῦ Δήμου Ἀριστοτέλη. Τήν ἔναρξη τῆς ἐκδήλωσης κήρυξε μέ χαιρετισμό του ὁ Δήμαρ-
χος Ἀριστοτέλη κ. Γεώργιος Ζουμπᾶς.

43
 Μετά τήν παρουσίαση τοῦ βιβλίου μίλησε ὁ συγγραφέας, ὁ ὁποῖος ἀναφέρθηκε στήν
πορεία τῆς σύνθεσης καί τῆς ἔκδοσης τοῦ βιβλίου καί εὐχαρίστησε τόν χορηγό τῆς ἔκδο-
σης κ. Ἀστ. Ζωγράφο, τούς προλογίσαντες τό βιβλίο Σεβ. Μητροπολίτη Ἱερισσοῦ, Ἁγίου
Ὄρους καί Ἀρδαμερίου κ. Θεόκλητο, Ἀστέριο Ζωγράφο καί Εὐθύμιο Λέκκα (βλ. πιό πάνω),
τόν παρουσιαστή τοῦ βιβλίου καί ἄλλους Φορεῖς καί πρόσωπα, πού βοήθησαν μέ κάθε
τρόπο τήν ἔκδοση καί, τέλος, τόν διοργανωτή τῆς ἐκδήλωσης Δῆμο Ἀριστοτέλη.
Στή συνέχεια χαιρέτισαν τήν ἐκδήλωση ἡ βουλευτής Χαλκιδικῆς κ. Κατερίνα Ἰγγλέζη,
ὁ Ἀντιδήμαρχος Ἀριστοτέλη κ. Ἀργ. Τσακνῆς, οἱ Περιφερειακοί Σύμβουλοι Χαλκιδικῆς κ.
Στυλ. Βαλιᾶνος καί κ. Αἰκ. Ζωγράφου, ὁ Πρόεδρος τῆς Δημοτικῆς Κοινότητας Ἱερισσοῦ κ.
Γεώργιος Πασχαλίδης καί ὁ κ. Γεώργιος Λαγόντζος (κάτοικος Ἱερισσοῦ).
Τήν ἐκδήλωση τίμησαν μέ τήν παρουσία τους, ἐκτός ἀπό τούς παραπάνω ἀναφερόμε-
νους ἐλάχιστοι κάτοικοι (περίπου 40) τῆς κυρίως σεισμόπληκτης κωμόπολης (νεκροί 85,
τραυματίες 200), ἐνῶ ἔπρεπε ἡ αἴθουσα νά εἶναι ἀσφυκτικά γεμάτη, ὅπως δήλωσε στήν
ὁμιλία του ὁ συγγραφέας.
Γιατί ἄραγε οἱ Ἱερισσιῶτες ἦσαν τραγικά ἀπόντες ἀπό τήν ἐκδήλωση αὐτή γιά τήν πα-
ρουσίαση τοῦ βιβλίου, πού ἦταν σχεδόν ἀφιερωμένο στά συγκλονιστικά καί τραγικά γε-
γονότα τῆς Ἱερισσοῦ τό 1932; Ἀπό ἀμέλεια; ἀπό ἀδιαφορία; ἀπό λησμοσύνη; ἀπό διχαστικές
τάσεις; Κρίμα!

" ΤΡΑΓΟΥΔΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΝΟΙΞΗ ΤΗΣ ΛΕΥΤΕΡΙΑΣ"

Μιά μοναδική μουσική πανδαισία στό Πολιτιστικό Κέντρο Ἀρναίας, προπαραμονή τῆς Ἐθνικῆς
μας γιορτῆς, ἀπό τήν Μικτή Χορωδία Ἀρναίας καί τόν Μαέστρο της Βασίλη Κοκκαλιάρη.
¨Οἱ Ἐλεύθεροι Πολιορκημένοι¨ τοῦ Γιάννη Μαρκόπουλου, ¨Ἡ Καντάτα τῆς Ἐλευθερίας" τοῦ
Χρήστου Λεοντῆ, ἡ ¨Ποίηση¨ τοῦ Διονυσίου Σολωμοῦ.
Ὁ Στρατηγός Μακρυγιάννης παρών. Ἡ Είρήνη Παππά, ὁ Νίκος Ξυλούρης, ὁ Μίλτος Πασχαλί-
δης.
Ἡ Μικτή Χορωδία Ἀρναίας, ἔγραψε μιά ξεχωριστή σελίδα στά πολιτιστικά δρώμενα τοῦ τόπου.
Η ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΤΗΣ 25ης ΜΑΡΤΙΟΥ ΚΑΙ
Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΣΤΗΝ ΑΡΝΑΙΑ
Μέ ἰδιαίτερη λαμπρότητα ἑορτάστηκαν καί φέτος ἡ ἐπέτειος τῆς 25ης Μαρτίου 1821
καί ὁ Εὐαγγελισμός τῆς Θεοτόκου στήν Ἀρναία. Ἡ ἡμέρα ξεκίνησε μέ τό Ἐωθινό. Ἡ φι-
λαρμονική παιάνισε τό
πρωί στούς δρόμους τῆς
κωμόπολης ἐμβατήρια
καί ὑψώθηκε ἡ Σημαία
μπροστά ἀπό τό Δημαρ-
χεῖο. Στή συνέχεια τελέ-
στηκε ἠ Θεία Λειτουρ-
γία στον Ἱερό Μητροπολι-
τικό Ναό τοῦ Ἁγίου Στε-
φάνου χοροστατοῦντος
τοῦ Μητροπολίτη μας κ.
Θεοκλήτου. Μετά τόν πα-
νηγυρικό πού ἐκφώνησε
ἐκπαιδευτικός τοῦ Ἐπαγ-
γελματικοῦ Λυκείου καί
Στιγμότυπο ἀπό τό Τρισάγιο πού ψάλθηκε στό Ἡρῶο τῆς Ἀρναίας τό πέρας τῆς δοξολογίας,
(στόν αὔλειο χῶρο τοῦ Δημοτικοῦ Σχολείου).
κλῆρος καί λαός κατευ-

44
θύνθηκαν στό μνημεῖο τῶν
ἡρώων ὄπου  ἐψαλει ἡ ἐπι-
μνημόσυνος δέηση  καί
πραγματοποιήθηκε ἡ κατά-
θεση στεφάνων στήν μνήμη
τῶν ἔνδοξων νεκρῶν
μας. Ἀκολούθησε παρέλαση
ἀπό τούς μαθητές καί μαθή-
τριες  ὅλων τῶν σχολικῶν
μονάδων τῆς Ἀρναίας πού
ἀπέσπασαν τό θερμό χειρο-
κρότημα τῶν συγκεντρωμέ-
νων.
Ἰδιαίτερο χαρακτηριστικό
φέτος ἦταν ἡ συμμετοχή
στήν παρέλαση μέ τίς παρα- Ἡ φιλαρμονική τῆς Ἀρναίας, ἡ ὁποία προκάλεσε ρίγη συγκινήσεως
καί ἐντονώτατο χειροκρότημα στούς κατοίκους.
δοσιακές φορεσιές τοῦ Χο-
ρευτικοῦ Ἐνηλίκων τῆς Ἀρναίας.
Τόν Δῆμο Ἀριστοτέλη ἐκπροσώπησε ὁ
Ἀντιδήμαρχος Γεώργιος Κωτάκης. Παρόν-
τες ἦσαν ὁ Πρόεδρος τῆς Δημοτικῆς Κοι-

Οἱ ἐπίσημοι στήν ἐξέδρα

κατά τήν παρέλαση
τῆς 25ης Μαρτίου.

νότητας Ἀρναίας Γεώργιος Διαμαν-

τούδης, ὁ τέως Ὑπουργός Χρῆστος
Πάχτας, ἡ Περιφερειακή Σύμβουλος
Χαλκιδικῆς Κατερίνα Ζωγράφου, Δη-
μοτικοί καί Τοπικοί Σύμβουλοι, ὁ Δι-
οικητής τοῦ Ἀστυνομικοῦ Τμήματος
Γεώργιος Χαϊδευτός, ὁ Προϊστάμενος
τοῦ Πυροσβεστικοῦ Κλιμακίου Δη-
μήτριος Ἀλεξανδρής, ἐκπρόσωποι
φορέων καί Συλλόγων τῆς Ἀρναίας,
τέως Δήμαρχοι καί πλῆθος κόσμου.
(Τό κείμενο καί οἱ φωτογραφίες
εἶναι τοῦ κ. Ἀστερίου Ρήγα). Παρευλαύνοντες μαθητές καταχειροκροτούμενοι
ἀπό τό πλῆθος τῶν κατοίκων τῆς Ἀρναίας.

45
 ΕΝΤΥΠΑ ΠΟΥ ΛΑΒΑΜΕ
ΒΙΒΛΙΑ

● Δημητρίου Δ. Δημαρᾶ, ΝΙΚΗΤΙΑΝΟ ΓΛΩΣΣΑΡΙ. (Ἔκδοση Δήμου Σιθωνίας Χαλκιδικῆς), Θεσ-

σαλονίκη 2017, σσ. 340.
● Ἄγγελου Φ. Μάντσιου, Η ΜΕΓΑΛΗ ΜΑΧΗ, Θεσσαλονίκη 2018, σσ. 352. (Ἀναφέρεται στόν Ἐμφύ-
λιο Πόλεμο στή Χαλκιδική καί ἰδιαίτερα στή μάχη τῆς Νικήτης στίς 22-10-1948. Στίς σσ. 32, 49
καί 64 γίνεται ἀναφορά καί στήν Ἀρναία).
● Ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου, ΕΟΡΤΟΛΟΓΙΟΝ, ἤτοι ἑρμηνεία στούς ἀσματικούς Κανόνες
τῶν Δεσποτικῶν καί Θεομητορικῶν ἑορτῶν, Τόμος Α΄, Ἀπόδοσις στήν Νεοελληνική ὑπό Βενε-
δίκτου Ἱερομονάχου Ἁγιορείτου, Ἔκδοσις: Συνοδία Σπυρίδωνος Ἱερομονάχου, Ἱερά Καλύβη
«Ἅγιος Σπυρίδων Α΄», Νέα Σκήτη Ἁγ. Παύλου, Ἅγιον Ὄρος 2018, σσ. 511. (Διορθωτές τοῦ τό-
μου ἦσαν οἱ: Ἰωάννης Πατρίκος καί Δημ. Κύρου).
● Γιάννη Δ. Κανατᾶ, Κάποτε στόν Πολύγυρο (δημοσιεύματα ἐφημερίδων 1854-1980), ἔκδοση Πε-
ριφερειακῆς Ἑνότητας Χαλκιδικῆς, Πολύγυρος 2018, σσ. 260. [Στίς σσ. 19, 24, 59, 66-67 (ὅπου
γίνεται ἀναφορά στόν «ἐκ μητρός» Λιαριγκοβηνό Δ. Ἰωάννου, μέ παραπομπή στό περιοδικό «ΑΡ-
ΝΑΙΑ», τχ. 112/2016), 130 καί 229 καταχωροῦνται μέσα ἀπό δημοσιεύματα ἐφημερίδων τῶν ἐτῶν
1876, 1882, 1914, 1936 καί 1966) εἰδήσεις γιά τήν Ἀρναία καί γιά Ἀρναιῶτες].
● Βασιλείου Μαλακέλη, «Ὁ Θεός ἥλιος», Ἱερό ἡλιακῆς λατρείας Κουρατσώνα-Βατούσας Λέσβου.
Ἀρχαιολογική Μελέτη, Χανιά 2017, σσ. 55.
● Κλεάνθη Βενετόπουλου, Ἡ Βήσσιανη τῆς Ἠπείρου ὅπως τή γνώρισσα, Θεσσαλονίκη 2018, σσ.
48.
● Ἀρχιμ. Δανιήλ Γ. Ἀεράκη, Πῶς ἀντιμετωπίζεις τίς δοκιμασίες καί τόν θάνατο; Ἀθήνα 2015, σσ.
108.
● – , Ἡ πρός Φιλιππησίους Ἐπιστολή, Ἀθήνα 2004, σσ. 268.
(Τά δύο παραπάνω βιβλία μᾶς τά πρόσφερε ὡς εὐλογία ὁ συγγραφέας κατά τήν ἐδῶ ἐπίσκεψή
του γιά ὁμιλία στίς 15 Νοεμβρίου 2018).
● Δημητρίου Κύρου, Τό Ἡμερολόγιο τοῦ Γεωργίου Παναγιώτη Γεωργιάδη (Κυριάκου). Καταγραφή
τῶν ἱστορικῶν καί δραματικῶν γεγονότων τῶν ἐτῶν 1914-1924 στήν Ἑλλάδα καί τῶν παράλληλων
γεγονότων στή Λιαρίγκοβη (Ἀρναία) σχετικῶν ἤ ἄσχετων μέ τά πανελλαδικά], Ἀρναία 2018, σσ.
126.
● Κωνσταντίνου Γ. Σταλίδη, Ἡ Ἱερά Μητρόπολις Ἐδέσσης, Πέλλης καί Ἀλμωπίας 1ος αἰ. μ.Χ.-14ος
αἰ. μ.Χ.,Ἔδεσσα 2018, σσ. 1074.
● Ἑταιρείας Μακεδονικῶν Σπουδῶν, Πρώτη ἀποτίμηση τῆς ὑπογραφείσης Συμφωνίας Ἑλλάδος-
ΠΓΔΜ, Πρακτικά Ἡμερίδας 2-7-2018, Θεσσαλονίκη 2018, σσ. 106.
● Ἱερομονάχου Βενεδίκτου, Ἁγιορείτου, Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, Χρυσοστομικός Ἄμβων
ΙΒ΄, Οἰκονομικά Θέματα (Πλεονεξία, Πλοῦτος, Πτωχεία, Φιλαργυρία), Ἔκδοσις Συνοδία Σπυρί-
δωνος Ἱερομονάχου, Ἱερά Καλύβη «Ἅγιος Σπυρίδων Α΄», Ἱ. Νέα Σκήτη τοῦ Ἁγίου Ὄρους, σσ.
410. (Φιλολογική Ἐπιμέλεια: Δημήτριος Κύρου).
● Φαίδωνος Γ. Γιαγκιόζη, Ἡ Ἁγία Ρωσσία στόν Ἄθω. Χίλια ταραγμένα χρόνια, Θεσσαλονίκη 2018,
σσ. 418.
● Νίκου Χρ. Ἀλιπράντη, Χρονολόγιο τῆς Ἱστορίας τῆς Νοτιο-Ἀνατολικῆς Πάρου, Ἀθήνα 2018, σσ.
128.
● Ἀθ. Ε. Καραθανάση, Κεφαλῆνες στά ἑλληνικά Κολλέγια τῆς Πάδοβας (17ος-18ος αἰ.). (Ἀνάτυπο
ἀπό τόν 14ο τόμο τῶν «Κεφαλληνιακῶν Χρονικῶν», Ἀργοστόλι 2013, σσ. 61-81).
● – , Ὁ ἑλληνικός πολιτισμός καί οἱ ἀξίες του στήν Ν. Εὐρώπη καί ἡ συγχρονία τῆς Ἱστορίας (16ος-
19ος αἰ.). (Ἀνάτυπο ἀπό τήν Ἐπιστημονική Ἐπετηρίδα τῆς θεολογικῆς Σχολῆς, Τμήματος Ποι-
μαντικῆς καί Κοινωνικῆς Θεολογίας τοῦ Ἀριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, τόμος
14, Θεσσαλονίκη 2009, σσ. 37-50).
● – , Δύο προκηρύξεις τῆς Ἀγγλικῆς Ἁρμοστίας καί τῆς Ἑπτανήσου Πολιτείας κατά τῆς Ἑλλη-

46
 νικῆς Ἐπαναστάσεως (Ἰούλιος 1821). (Ἀνάτυπο ἀπό τά «Πελοπονησιακά», τόμος Α΄2-2011, Ἀθῆναι,
σσ. 137-152).
● Βασιλείου Ν. Πάππα, Ἀφανεῖς Ἁγιορεῖτες στόν Μακεδονικόν Ἀγώνα, Θεσσαλονίκη 2017, σσ.
46. (Στή σελίδα 8 γίνεται ἀναφορά στούς Ἀρναιῶτες ἀδελφούς Γερογιάννη, πού ἵδρυσαν στήν
Ἀθήνα τό 1903 τό Σωματεῖο «Κεντρικός Μακεδονικός Σύλλογος»).
● – , Οἱ Φιλέλληνες στόν Μακεδονικό Ἀγώνα καί τούς Βαλκανικούς Πολέμους, Θεσσαλονίκη 2017,
σσ. 32.
● – , Ἡ Ἀθωνιακή Πολιτεία στούς Ἐθνικούς Ἀγῶνες 1850-1913. Ἱστορία καί Πολιτισμός τοῦ Ἁγί-
ου Ὄρους καί τῆς Χαλκιδικῆς ἀπό ἀρχειακές πηγές τήν περίοδο τῶν ἐθνικῶν ἀνταγωνισμῶν,
Θεσσαλονίκη 2018, σσ. 740.
ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ (2019)
● Τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἁγίου Ὄρους καί Ἀρδαμερίου Ἀρναίας (τσέπης, σσ. 120 ). Ἀφιερω-
μένο στόν ἐνοριακό Ἱ. Ναό τῶν Ἁγίων Ἀναργύρων Ἀρναίας γιά τήν συμπλήρωση 100 ἐτῶν ἀπό
τήν ἵδρυσή του (1919-2019). (Βλ. «Εἰδική Ἀναφορά», τχ. 121/Ὀκτ.-Δεκ. 2018, σσ. 42-45).
● Ὀρθοδόξου Χριστιανικοῦ Συλλόγου «ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΒΑΠΤΙΣΤΗΣ» (Ἀθήνα, τσέπης, σσ. 64), ἀφιε-
ρωμένο «στήν ἀθάνατη ψυχή».
● Ἑορτολόγιο 2019. Τῆς Ἀδελφότητας «ΑΓΙΑ ΛΥΔΙΑ». Ἀφιερωμένο στήν Ὑπεραγία Θεοτόκο. (Τσέ-
πης, σελ. 64).

ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ (2018)
● ΑΝΔΡΙΑΚΗ (Ἀθήνα). ● ΝΟΥΜΑΣ (Πύργος Ἠλείας).
● ΖΑΤΟΥΝΑ-ΜΑΡΚΟΥ-ΒΛΟΓΓΟΣ (Ἀθήνα). ● ΑΝΑΤΟΛΗ (Ἀθήνα).
● ΚΑΣΣΑΝΔΡΑ (Κασσάνδρεια). ● ΕΥΡΥΤΟΣ (Ἀθήνα).
● ΤΑ ΧΑΛΚΙΔΙΚΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ (Ἀθήνα). ● ΕΦΗΜΕΡΙΣ (Σιάτιστα).
● ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΤΥΠΟΣ (Ἀθήνα).
ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ (2018)
● ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ (Θεσσαλονίκη). ● ΤΑ ΝΕΑ ΤΗΣ ΒΑΡΒΑΡΑΣ(Θεσσαλονίκη).
● ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΒΑΠΤΙΣΤΗΣ (Ἀθήνα). ● Η ΤΕΡΠΗ (Θεσσαλονίκη).
● ΕΡΩ (Θεσσαλονίκη). ● ΑΠΟΠΛΟΥΣ (Σάμος).
● ΡΩΜΝΙΟΣ (Θεσσαλονίκη). ● ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΠΑΠΑΣ (Θεσσαλονίκη).
● ΑΓΙΑ ΛΥΔΙΑ (Θεσσαλονίκη). ● ΦΙΛΟΤΕΛΙΚΗ ΛΕΣΒΟΣ (Μυτιλήνη).
● ΠΑΡΙΑΝΑ (Ἀθήνα). ● ΝΙΑΟΥΣΑ (Νάουσα).
● ΑΓΙΟΣ ΑΓΑΘΑΓΓΕΛΟΣ ΕΣΦΙΓΜΕΝΗΤΗΣ ● ΒΙΓΛΑ - ΠΛΩΡΗ (Κάτω Γατζέα Βόλου).
(Ἅγιον Ὄρος). ● ΦΩΤΕΙΝΗ ΓΡΑΜΜΗ (Ἀθήνα) + 9 διάφορα τεύ-
● ΘΑΣΙΩΝ ΓΗ (Θάσος). χη τῶν ἐτῶν 2008-2018.
● ΒΟΑΝΕΡΓΕΣ (Ἱ. Μονή Ἐσφιγμένου). ● ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ (Ἀθήνα).
● ΤΟ ΡΟΠΤΡΟ (Αὐλωνάρι Εὐβοίας). ● Ο ΟΣΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ (Ἱ. Μ. Ὀσίου Γρηγορί-
● ΑΓΙΑΣΟΣ (Ἀθήνα). ου).
● ΑΝΑΤΟΛΗ (Ἀθήνα). ● ΦΙΛΙΠΠΟΣ (Γιανιτσά).
● ΑΘΩΝΙΤΗΣ (Θεσσαλονίκη).
ΕΠΕΤΗΡΙΔΕΣ
● ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ (Θεσσαλονίκη), τόμος 42ος/ (1823-1824). Πληροφορίες ἀπό τρία ἀνέκδοτα
2017, σσ. 599. Στά «ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ» τοῦ τόμου, ἔγγραφα τοῦ Ἀρχείου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πα-
στίς σσ. 497-506, δημοσιεύεται ἄρθρο τοῦ Δημ. τριαρχείου τοῦ 1823 καί τοῦ 1824».
Θ. Κύρου μέ τίτλο: «Ὁ ἐπίσκοπος Ἰερισσοῦ καί ● ΕΛΛΗΝΙΚΑ (Θεσσαλονίκη, τόμος 67ος/2017,
Ἁγίου Ὄρους Ἰγνάτιος Δ΄ (1823-1836) Τοπο- σσ. 272).
τηρητής τῆς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης ΣΙΦΝΙΑΚΑ (Ἀθήνα, τόμος ΚΣΤ΄/2018).

(Ὅλα τά παραπάνω Ἔντυπα τά λάβαμε τό 2018).

47
Χιόνια στό καμπαναριό. Τό πλατάνι τῆς πλατείας χιονισμένο!