Przedmiot: Analiza strategiczna

Temat: Analiza i ocena pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstwa jako element analizy

strategicznej

Postępujący proces restrukturyzacji i modernizacji gospodarki polskiej przyczynia się

do stałego podejmowania i aktualizowania badań na temat konkurencyjności polskich
przedsiębiorstw. Badania te nasiliły się w związku z otwarciem polskiej gospodarki na świat i
przystąpieniem do UE. W krajach UE zainteresowanie konkurencyjnością znajduje
odzwierciedlenie w Strategii Lizbońskiej, która stanowi program poprawy konkurencyjności
gospodarki państw członkowskich głównie w relacji do gospodarki USA.
W skali mikro do oceny konkurencyjności przedsiębiorstw bierze się pod uwagę
wskaźniki efektywności mikroekonomicznej. Można do nich zaliczyć wyniki ekonomiczno-
finansowe oraz źródła budowy przewagi konkurencyjnej, tj.: wynik finansowy netto, udział
produkcji eksportowej, wydatki na badania i rozwój, udział w rynku, poziom inwestycji,
potencjał zasobów jakimi dysponuje przedsiębiorstwo.
Istnieje wiele metod pomiaru konkurencyjności przedsiębiorstwa. W literaturze
przedmiotu dominują pozycje poświęcone temu zagadnieniu w makroskali. Znacznie mniej
prac jest poświęconych tej problematyce w mikroskali. Stąd istnieje potrzeba wypracowania
jednolitej miary służącej do oceny konkurencyjności, a raczej pozycji konkurencyjnej
pojedynczego przedsiębiorstwa.
Rozważania dotyczące pomiaru konkurencyjności należy rozpocząć od dorobku M.E.
Portera, który wniósł ogromny wkład w badania tego problemu. Zajmował się on
zagadnieniem zarządzania strategicznego i analizą otoczenia konkurencyjnego
przedsiębiorstw. Stworzył on model pięciu sił konkurencyjnych, do których należą 1 :
1. Konkurenci (rywalizacja obecnych konkurentów).
2. Możliwości wejścia do sektora przez nowych konkurentów (wejście).
3. Dostawcy (siła przetargowa dostawców).
4. Odbiorcy (siła przetargowa klientów).
5. Substytucyjne produkty i usługi (groźba substytucji).
Siły te wyznaczają natężenie konkurencji w danym sektorze (rynku) i jego rentowność. Mają
one decydujące znaczenie przy formułowaniu strategii przedsiębiorstwa. W celu dokonania

1
Michael E. Porter, Strategia konkurencji, PWE, Warszawa 1992, s 23.

1
analizy ww. pięciu sił konkurencyjnych i wyboru odpowiedniej strategii należy skorzystać z
metod, które zostały wypracowane przez teoretyków zajmujących się zagadnieniem
zarządzania. Metody te mogą służyć do oceny pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw i są
elementem analizy strategicznej firmy. Należą do nich m.in. metoda SWOT, metody
portfelowe, metoda SPACE.
Metoda SWOT jest podstawowym narzędziem zarządzania strategicznego. Określa ona
ogólne zasady analizy strategicznej otoczenia i zasobów firmy wykorzystywane do budowy
strategii konkurencji. Według tej metody strategia jest określana na podstawie maksymalnego
dopasowania silnych i słabych stron zasobów oraz umiejętności firmy do występujących w
otoczeniu możliwości i zagrożeń 2 .
Metody portfelowe należą do podstawowych elementów służących do formułowania strategii
wzrostu i rozwoju firmy. Opisują one określone portfele (struktury) działalności
przedsiębiorstwa. Są modelami strukturalnymi związanymi ze sferą realną, z których
najczęściej spotykanymi są portfele: produkcji, rynków, technologii, projektów badawczych.
Każdy z wymienionych portfeli jest dwuwymiarowy i opisuje z jednej strony posiadane przez
przedsiębiorstwo zasoby i kompetencje oraz z drugiej strony ich otoczenie konkurencyjne 3 .
Typowymi modelami portfelowymi są 4 :
- macierz BCG (Boston Consulting Group): przewaga nad konkurencją i liczba możliwych
sposobów konkurowania,
- macierz McKinseya: pozycja konkurencyjna i wartość (atrakcyjność) dziedziny,
- macierz A.D. Little’a: pozycja konkurencyjna i dojrzałość dziedziny (4 fazy),
- macierz Ch.W. Hofera: pozycja konkurencyjna i dojrzałość dziedziny (5 faz),
Metoda SPACE służy do oceny pozycji strategicznej i działań przedsiębiorstwa. Powstała
jako rozwinięcie metod portfelowych. Pozwala ona dokonać oceny sytuacji konkurencyjnej
przedsiębiorstwa oraz jego perspektyw rozwojowych. Analiza przy pomocy tej metody
sprowadza się do czterech wymiarów. Dwa z nich opisują wnętrze firmy, tj. pozycję
konkurencyjną i siłę finansową oraz dwóch opisujących otoczenie, tj. poziom stabilności
otoczenia i atrakcyjność sektora.
M.E. Porter rozróżnia ponadto trzy potencjalnie skuteczne strategii konkurencji 5 :
1. Strategia wiodącej pozycji pod względem kosztów całkowitych.

2
Z. Pierścionek, Strategie konkurencji i rozwoju przedsiębiorstwa, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2003, s.
126
3
Z. Pierścionek, op. cit., s. 136-141
4
B. Stępień, M. Sulimowska-Formowicz, Metody pomiaru konkurencyjności, Gospodarka Narodowa, Nr 5-
6/2004
5
M.E. Porter, op. cit., s. 50-55

2
2. Strategia zróżnicowania.
3. Strategia koncentracji.
Pierwsza strategia wymaga od przedsiębiorstwa ciągłego ponoszenia nakładów
inwestycyjnych na środki produkcji, dążenia do obniżania kosztów, między innymi poprzez
zdobywanie doświadczenia, ścisłej kontroli kosztów bezpośrednich i całkowitych,
minimalizacji kosztów w takich dziedzinach jak badania i rozwój, obsługa posprzedażowa,
reklama, itp.
Druga strategia polega na zróżnicowaniu asortymentu wyrobów i usług świadczonych przez
firmę. Jeżeli firmie uda się stworzyć nowy produkt lub usługę, może ona wtedy uzyskać stopę
zwrotu wyższą od przeciętnej występującej w sektorze. Strategia ta stwarza możliwość
obrony przez 5 siłami konkurencyjnymi, o których była mowa wyżej.
Trzecia strategia wywodzi się z koncepcji segmentacji rynku, czyli koncentrowaniu się na
dostarczaniu wyrobów i usług ściśle określonej grupie klientów na danym rynku zbytu.
Omówione powyżej strategie stanowią podstawę przewagi konkurencyjnej
przedsiębiorstwa. Należy poddawać je stałej ocenie, gdyż są one podstawowymi
instrumentami kształtowania konkurencyjności każdego podmiotu gospodarczego.
Metody oceny pomiaru konkurencyjności można także oprzeć na analizie potencjału
konkurencyjnego, jakim dysponuje badana firma. Potencjał ten należy rozumieć jako zbiór
zasobów materialnych i niematerialnych wykorzystywanych w procesie produkcji dóbr i
usług na rynku. Umożliwia on firmie podejmowanie walki z konkurentami. Zasoby te można
podzielić na następujące sfery 6 :
1. Sferę działalności w zakresie „Badania i Rozwój” (np.: budżet, posiadanie własnych
komórek BR, zdolność do tworzenia nowych technologii, produktów, stopień
informatyzacji, współpraca z instytucjami naukowymi)
2. Sferę produkcji (np.: stan maszyn i urządzeń produkcyjnych, nowoczesność technologii,
wiedza i zdolności kadr kierowniczych, stopień informatyzacji procesów produkcyjnych)
3. Sferę zarządzania jakością (np.: posiadane certyfikaty jakości, posiadanie systemów
zarządzania jakością)
4. Sferę logistyki (np.: dostęp do źródeł zaopatrzenia, lokalizacja źródeł zaopatrzenia)
5. Sferę marketingu (np.: budżet, sieć dystrybucji, liczba przedstawicieli handlowych)
6. Sferę finansów (np.: kondycja finansowa przedsiębiorstwa, poziom jednostkowych
kosztów: całkowitych, stałych, pracy, stosowanie systemu rachunkowości zarządczej)

6
M.J. Stankiewicz, Konkurencyjność przedsiębiorstwa. Budowanie konkurencyjności przedsiębiorstwa w
warunkach globalizacji, Dom Organizatora, Toruń 2002, s. 118-124.

3
7. Sferę zatrudnienia (np.: poziom wykształcenia pracowników, wydajność pracy)
8. Sferę organizacji i zarządzania (np.: wielkość przedsiębiorstwa, posiadana strategia
rozwoju, monitoring otoczenia konkurencyjnego)
9. Sferę zasobów ogólnych. (np.: kultura organizacyjna przedsiębiorstwa, renoma
przedsiębiorstwa, posiadanie lojalnych klientów, skłonność do aktywnej rywalizacji)
Elementy składowe każdej z ww. sfer można następnie poddawać szczegółowej analizie.
Innym, ciekawym podejściem do zagadnienia pomiaru pozycji konkurencyjnej
przedsiębiorstwa jest analiza kluczowych czynników sukcesu. Czynniki te kształtują się
następująco 7 :
1. Pozycja na rynku.
2. Pozycja kosztowa.
3. Wizerunek firmy.
4. Umiejętności technologiczne.
5. Rentowność i potencjał finansowy.
6. Poziom organizacji i zarządzania.
Czynniki te z różną siłą wpływają na pozycję konkurencyjną przedsiębiorstwa. Należy więc
ocenić ich wagi, a następnie ocenić intensywność, z jaką występują w analizowanych firmach.
Wymienione metody oceny potencjału konkurencyjnego przedsiębiorstwa znane są w
literaturze jako RBA – Resorce – based approach. Stosując zasadę, że nie można zarządzać,
tym czego nie można zmierzyć, firma która pragnie wdrożyć RMS (resorce measurement
system) musi określić miary posiadanych przez siebie zasobów. Niektórzy autorzy proponują
wzór wykorzystujący modele opcji strategicznych 8 , które pozwalają na ocenę przyszłych
możliwości firmy pod względem wypuszczania na rynek nowych produktów. Modele te
wymagają, aby cash flow był przewidywalny z pewnym, znanym prawdopodobieństwem. Jest
to niekiedy niemożliwe z uwagi na fakt, że firmy działają w niestabilnym otoczeniu.
Proponowana formuła obliczenia wartości dla akcjonariuszy jest następująca (zgodnie z
systemem pomiaru zasobów) 9 :
V(0) ROE/k - g/k
=
E 1 - g/k
,gdzie:
E – kapitał własny

7
G. Gierszewska, M. Romanowska, Analiza strategiczna przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa 1995, s. 161
8
por. Copeland, T., Koller, T. and Murrin, J., Valuation, John Wiley & Sons, New York, NY, 1990
9
Giovanni Azzone, Umberto Bertelè and Andrea Rangone, Measuring resources for supporting resource-based
competition, s. 57-58

4
ROE – rentowność kapitału własnego, mierząca średnią, długoterminową zyskowność firmy
g – stopa wzrostu, mierząca średni, długoterminowy, oczekiwany wzrost firmy
k – koszt kapitału własnego
V(0) – zdyskontowane przepływy pieniężne, gdzie czynnikiem dyskontującym jest koszt
kapitału własnego.
Wartość dla akcjonariuszy może być interpretowana jako wartość ekonomiczna posiadanej
przez firmę infrastruktury strategicznej, tj.: zasoby krytyczne będące w posiadaniu firmy oraz
stanowiące podstawę do rozwijania nowych produktów i wchodzenia na nowe rynki.
Wśród teoretyków zajmujących się zarządzaniem strategicznym istnieje pogląd, że
wśród miar pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw powinny się znaleźć: pozycja rynkowa i
pozycja finansowa (standing finansowy). Pozycja rynkowa może być mierzona udziałem w
rynku. W tym miejscu należy podkreślić, że w dobie integracji i globalizacji wyliczenie
udziału w rynku staje się niezwykle trudne lub wręcz niemożliwe. Dlatego zamiast liczyć
udział przedsiębiorstwa na rynku globalnym można odnieść uzyskaną wielkość sprzedaży do
podobnej wielkości uzyskanej przez konkurentów w branży lub na rynku krajowym.
Natomiast ocena kondycji finansowej może być zmierzona przy pomocy standardowych
wskaźników analizy finansowej 10 . Wskaźniki te opisują poszczególne aspekty
funkcjonowania przedsiębiorstwa, tj.: płynność, rentowność, sprawność działania, zadłużenie
i pozycję na rynku kapitałowym (wskaźniki rynku kapitałowego). Wzory ww. wskaźników
zostaną przedstawione w dalszej części pracy. W literaturze podkreśla się poddawanie analizie
wszystkich aspektów łącznie oraz odniesienie uzyskanych wyników do średnich w branży.
Możliwe jest także zastosowanie jednego syntetycznego miernika składającego się z paru
wskaźników najlepiej oddających standing danego przedsiębiorstwa. Taki miernik został
skonstruowany m.in. przez E.J. Altmana 11 . Został on stworzony w celu prognozowania upadku
lub kłopotów finansowych przedsiębiorstw. Składa się z następujących pięciu wskaźników:
X1: kapitał pracujący/aktywa ogółem
X2: zysk do dyspozycji przedsiębiorstwa/aktywa ogółem
X3: zysk brutto + odsetki/aktywa ogółem
X4: wartość rynkowa kapitału akcyjnego/zobowiązania ogółem
X5: przychody ze sprzedaży/aktywa ogółem
Wskaźnik Z posiada następującą postać:
Z=1,2 X1 + 1,4 X2 + 3,3 X3 + 0,6 X4 + X5

10
por. M.J. Stankiewicz, op. cit., s. 300-301
11
por. M. Zaleska, Podstawy rachunkowości dla analityków bankowych, SGH, Warszawa 1999, s. 89-94

5
Następnie w zależności od wielkości wskaźnika Z prognozuje się sytuację finansową firmy, i
tak np.: gdy wskaźnik Z przyjmuje wartość:
- mniejszą lub równą 1,8 – wtedy prawdopodobieństwo upadku jest bardzo wysokie,
- zawierającą się w przedziale od 1,81 do 2,99 – w takim wypadku analizowane
przedsiębiorstwo zaliczane jest do tzw. „szarej strefy” i szanse upadku są nieokreślone,
- większą od 3 – wtedy szanse upadłości są niewielkie.
Podsumowując stosowanie miar syntetycznych do oceny poziomu konkurencyjności należy
stwierdzić, że są one stale modyfikowane. E.J. Altman stworzył wskaźnik Z, wykorzystując w
tym celu analizę dyskryminacyjną.
Inny model, składający się z sześciu wskaźników, opracowała prof. E. Mączyńska.
Jest on wykorzystywany przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki
Wodnej. Postać funkcji jest następująca 12 :
W = 1,5 X1 + 0,08 X2 + 10 X3 + 5 X4 + 0,3 X5 + 0,1 X6
,gdzie:
X1 = (zysk netto + amortyzacja) / zobowiązania ogółem
X2 = aktywa ogółem / zobowiązania ogółem
X3 = EBIT / aktywa ogółem
X4 = EBIT / przychody ze sprzedaży
X5 = zapasy / przychody ze sprzedaży
X6 = przychody ze sprzedaży / aktywa ogółem
Uzyskane wartości funkcji ocenia się następująco:
- jeżeli W<0 wtedy badane przedsiębiorstwo jest bardzo słabe, występuje duże zagrożenie
upadłością,
- jeżeli 0<W<1 to przedsiębiorstwo jest słabe, obarczone ryzykiem upadłości,
- jeżeli 1<W<2 wtedy przedsiębiorstwo należy uznać za dobre, a w przypadku gdy wartość
W jest większa od 2, przedsiębiorstwo jest w bardzo dobrej kondycji finansowej.
Wymienione powyżej wskaźniki, obrazujące kondycję finansową, można zamienić innym
syntetycznym i wielce przydatnym miernikiem pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstwa,
dającym wiarygodne o niej informacje, zwłaszcza w przypadku notowania wartości akcji firm
rynkach papierów wartościowych. Jest nim miara znana w literaturze, jako wskaźnik q Tobina.
Jest on liczony jako relacja wartości rynkowej przedsiębiorstwa do wartości odtworzeniowej

12
por. www.nfosigw.gov.pl/site/images/7.Wykonalnosc_finansowa_projektu_Szk_IVr.ppt

6
przedsiębiorstwa. Wskaźnik ten oddaje ocenę zasobów posiadanych przez przedsiębiorstwo, która
wpływa na jego pozycję konkurencyjną.
Aby ocena pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstwa była pełna i bardziej miarodajna, obok
wymienionych wyżej wskaźników i wielkości syntetycznych, można wykorzystać inne miary.
Należą do nich:
SVA (Shareholder Value Added), czyli wartość dla akcjonariuszy, którą można ustalić według
następującego wzoru: SVA = wartość przedsiębiorstwa – zadłużenie. Aby wartość dla
akcjonariuszy rosła musi wzrastać wartość przedsiębiorstwa. Z kolei wzrost wartości
przedsiębiorstwa jest generowany poprzez maksymalizację zysku operacyjnego ponad poziom
kosztu kapitału, minimalizację kosztu kapitału i powiększanie wartości dodanej.
EVA (Economic Market Value), czyli ekonomiczna wartość dodana, której rozmiary wskazują
na bieżące efekty konkurowania przejawiającej się w rentowności operacyjnej zainwestowanego
kapitału. Formuła liczenia jest następująca13 :
EVA = EBIT x (1 – T) – K x WACC
,gdzie:
EBIT – zysk operacyjny przed zapłaceniem odsetek i opodatkowaniem
T – stopa podatku dochodowego od osób prawnych
K – kapitał zainwestowany w przedsiębiorstwie
WACC – średnioważony koszt kapitału.
MVA (Market Value Addend), czyli rynkowa wartość dodana. Jest ona kreowana przez rynek.
Oddaje precyzyjnie zdolność przedsiębiorstwa do tworzenia SVA i EVA. MVA ustalana jest
według formuły: MVA = kurs bieżący akcji x ilość wyemitowanych akcji – skorygowana
wartość księgowa kapitału własnego.
NCF – Zdyskontowane przepływy pieniężne netto, oceniające zdolność przedsiębiorstwa
do przynoszenia dochodu pieniężnego, obliczone poprzez zdyskontowanie przyszłych
przepływów pieniężnych uzyskanych ze sprzedaży produktów i usług, przy pomocy czynnika
dyskontującego. Czynnik ten odzwierciedla stopę zwrotu przy danym poziomie ryzyka 14 .

13
por. M.J. Stankiewicz, op. cit., s. 304
14
J.W. Bossak, W. Bieńkowski, Międzynarodowa zdolność konkurencyjna kraju i przedsiębiorstw. Wyzwania
dla Polski na progu XXI wielku, SGH, Warszawa 2004, s. 146

7
 Zdaniem autora do oceny poziomu konkurencyjności można także wykorzystać
metodykę oceny zdolności kredytowej stosowaną przez banki komercyjne przy udzielaniu
kredytów dla przedsiębiorców.
Proponowana metoda pomiaru konkurencyjności oparta jest na metodyce
przedstawionej w pracy zbiorowej pod redakcją prof. Jana Bossaka. W pracy tej autor jednej z
publikacji stwierdza, że o pozycji konkurencyjnej danego przedsiębiorstwa świadczy jego
pozycja finansowa oraz udział w rynku 15 . W tym celu do zbadania pozycji finansowej
właściwe wydaje się być posłużenie metodyką oceny zdolności kredytowej stosowanej przez
banki m.in. przez PBK S.A. (obecnie Bank BPH S.A.). Metodyka ta posługuje się zestawem
wybranych wskaźników finansowych i następnie odnosi ich wartości do sytuacji występującej
w danej branży. Możliwe jest to dzięki zastosowaniu statystycznej bazy danych prowadzonej
i udostępnionej przez firmę Pont-Info. Baza ta zawiera wskaźniki i wielkości w układzie
decylowym z podziałem na EKD, co umożliwia łatwe zakwalifikowanie analizowanej spółki
do właściwego sektora (branży) i ocenę jej kondycji finansowej (na podstawie danego
wskaźnika) w oparciu o podział decylowy. Zestaw wskaźników użytych do analizy
przedstawia poniższa tabela.
Tabela Nr 1. Zestawienie wskaźników finansowych służących do oceny
konkurencyjności.
L. Obszar Analizy / Wzór
p. Nazwa wskaźnika
I Rentowność
Wynik finansowy netto
1 ROA – rentowność aktywów x 100%
Aktywa ogółem
Wynik finansowy netto
2 ROE – rentowność kapitałów własnych x 100%
Kapitał własny
Wynik ze sprzedaży
3 ROS – rentowność sprzedaży x 100%
Przychody ze sprzedaży netto
II Płynność finansowa
Aktywa bieżące
1 CR – płynność bieżąca
Pasywa bieżące

15
por. M. Gorynia, Luka konkurencyjna w przedsiębiorstwach a przystąpienie polski do Unii Europejskiej w
„Konkurencyjność gospodarki Polski w dobie integracji z Unią Europejską i globalizacji” pod red. Jana Bossaka
i Wojciecha Bieńkowskiego, Instytut Gospodarki Światowej Kolegium Gospodarki Światowej SGH, t. 2, s. 111

8
 Aktywa bieżące – Zapasy
2 QR – płynność szybka
Pasywa bieżące
III Sprawność
WRNd – wskaźnik rotacji należności od Przeciętny stan nal. z tytułu dostaw ilość dni w
1 *
odbiorców w dniach Przychody ze sprzedaży netto okresie
WOZd – wskaźnik obrotu zapasami w Przeciętny stan zapasów ilość dni w
2 *
dniach Przychody ze sprzedaży netto okresie
WORZd – wskaźnik okresu regulacji Przeciętny stan zob. z tytułu zak. ilość dni w
3 *
zobowiązań w dniach Przychody ze sprzedaży netto okresie
IV Zadłużenie
Kapitał (fundusz) własny
1 WK – wskaźnik kapitałowy x 100
Aktywa ogółem
Kapitał (fundusz) własny
2 WP1 – wskaźnik pokrycia 1 x 100
Majątek trwały
WPOD – wskaźnik pokrycia zdolności Zysk netto + Amortyzacja + Odsetki
3
ogólnych obsługi długu Rata spłaty kredytu + odsetki
Zobowiązania ogółem
4 DR – Wskaźnik zadłużenia
Aktywa ogółem
V Pozostałe
1 GS – Przychody ogółem Przychody ogółem
2 CF – Nadwyżka finansowa Zysk netto + Amortyzacja
Źródło: opracowanie własne na podstawie: praca zbiorowa pod red. Władysława L.
Jaworskiego, „Banki w Polsce, wyzwania i tendencje rozwojowe”, Poltext, Warszawa 2001.

Obok zbadania kondycji finansowej konieczne jest określenie udziału w rynku

poszczególnych przedsiębiorstw. Autor cytowanej powyżej publikacji – prof. M. Gorynia
proponuje określać udział w rynku przy pomocy wielkości osiąganej sprzedaży. W
omawianej metodzie miernikiem tym będą przychody ogółem ze sprzedaży. Dodatkowo
zdaniem autorów wielu publikacji do zobrazowania całokształtu kondycji finansowej należy
dokładnie przyjrzeć się płynności finansowej danego przedsiębiorstwa. W tym celu, obok
wykorzystania dwóch wskaźników płynności zostanie wykorzystana wielkość obrazująca
nadwyżkę finansową (cash flow) wygenerowaną przez pojedyncze przedsiębiorstwo.

9
Uzupełnieniem metody pomiaru konkurencyjności będzie więc ocena nadwyżki finansowej w
odniesieniu do bazy statystycznej.
W tym miejscu należy zastanowić się nad ostateczną punktacją dla każdego
przedsiębiorstwa, w naszym przypadku spółki akcyjnej. Proponowany zakres punktów
uzyskiwanych przez spółki przedstawia się następująco.
Tabela Nr 2. Wartości punktowe za poszczególne wielkości wskaźników wymienionych
w tabeli nr 1.
Wartości punktowe wskaźnika dla poszczególnego decyla Max.
Wskaźnik
D1 D2 D3 D4 D5 D6 D7 D8 D9 pkt.
ROA 0 0 1 2 3 4 5 5 5 5
ROE 0 0 1 2 3 4 5 5 5 5
ROS 0 0 1 2 3 4 5 5 5 5
CR 0 0 1 2 3 4 5 5 5 5
QR 0 0 1 2 3 4 5 5 5 5
WRNd 5 5 4 3 2 1 0 0 0
WOZd 5 5 4 3 2 1 0 0 0 15
WORZd 5 5 4 3 2 1 0 0 0
WK 0 0 1 2 3 4 5 5 5 5
WP1 0 0 1 2 3 4 5 5 5 5
DR 0 0 1 2 3 4 5 5 5 5
WPOD < 1,2 1,2 – 1,4 >1,4 – 1,6 >1,6 > 1,8 > 1,8 – 2,0 >2,0
5
0 1 2 3 4 5
razem 60
Wartości punktowe wskaźnika dla poszczególnego decyla Max.
Wielkość
D1 D2 D3 D4 D5 D6 D7 D8 D9 pkt.
GS 6 9 12 15 18 21 24 27 30 30
CF 2 3 4 5 6 7 8 9 10 10
razem 40
Źródło: opracowanie własne na podstawie: praca zbiorowa pod red. Władysława L.
Jaworskiego, „Banki w Polsce, wyzwania i tendencje rozwojowe”, Poltext, Warszawa 2001.

Omówiona powyżej metoda oceny konkurencyjności wykorzystująca metodykę oceny

zdolności kredytowej stosowaną przez banki można zastąpić lub porównać z inną metodą
oceny zdolności kredytowej, jaka została wypracowana przez Komitet Bazylejski (tzw.

10
Bazylea II – Nowa umowa kapitałowa) 16 . Zgodnie z nowymi zaleceniami rating finansowy
jest ustalany poprzez zastosowanie wewnętrznego algorytmu przetwarzającego wartości
sześciu wskaźników finansowych w jedną wartość. Wartość ta odpowiada kategorii ryzyka,
indywidualnego klienta, za ilościowe czynniki oceny. Wskaźniki te wraz z wagami są
następujące 17 :
1. Wskaźnik pokrycia długu – waga 25 %
Cash flow (z rachunku zysków i strat) / Zobowiązania ogółem – środki pieniężne
2. Wskaźnik zwrotu z aktywów – waga 20 %
Wynik finansowy brutto / Średnie aktywa ogółem
3. Wskaźnik pokrycia odsetek – waga 15 %
EBITDA (zysk przed odsetkami od zaciągniętych kredytów, amortyzacją i podatkami /
Odsetki
4. Wskaźnik kapitałowy – waga 20 %
Kapitał własny / aktywa ogółem
5. Wskaźnik płynności – waga 15 %
Aktywa obrotowe – zapasy / Pasywa bieżące
6. Przychody ogółem – waga 5 %
Przychody ze sprzedaży ogółem netto
Obok ratingu ilościowego (finansowego) funkcjonuje rating jakościowy, wg
następujących kryteriów:
1. Zarządzanie i struktura własności – waga 30 %
2. System księgowy i sprawozdawczość – waga 30 %
3. Wyposażenie i system informatyczny – waga 10 %
4. Rynek i pozycja na rynku – waga 30 %

Podsumowując wszystkie przytoczone powyżej metody oceny pozycji konkurencyjnej

przedsiębiorstw można stwierdzić, że dzielą się one na następujące grupy.
1. metody zaczerpnięte z nauk o zarządzaniu (strategicznym), podchodzące do oceny
konkurencyjności od strony posiadanych przez firmę zasobów

16
szerzej na temat – Nowa Bazylejska Umowa Kapitałowa, Materiały i Studia NBP, Zeszyt nr 164, Warszawa
2003
17
M.S. Wiatr, Rating kredytowy. Praktyczne aspekty implementacji wewnętrznych modeli oceny ryzyka
kredytowego – przykład Polski, w Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów, Zeszyt Nr 65, SGH,
Warszawa 2006, s. 43-56

11
2. metody korzystające z dorobku analizy finansowej, tj. wskaźniki finansowe, SVA, EVA,
MVA, NCF, współczynnik q-Tobina.
3. metody syntetyczne – modele analizy dyskryminacyjnej
4. metody zaczerpnięte z bankowości, a wykorzystywane przez banki do oceny zdolności
kredytowej przedsiębiorstw.
W tym miejscu należy zaznaczyć, że stosowanie w badaniach wielu z powyższych
metod nie jest łatwe, wręcz niemożliwe. Spółki giełdowe, które z mocy prawa zobowiązane
są do publikowania swoich sprawozdań finansowych, nie podają wszystkich istotnych
informacji. Przykładowo niemożliwe byłoby policzenie średnioważonego kosztu kapitału,
niezbędnego go określenia rynkowej wartości dodanej z powodu braku szczegółowych
informacji odnoście oprocentowania kredytów zaciąganych przez spółki. Dlatego wybór
autora padł na systemy wykorzystywane przez banki komercyjne. Wyliczenie wskaźników z
powszechnie dostępnych sprawozdań finansowych jest wykonalne. Dodatkowo łatwo odnieść
uzyskane wyniki finansowe do wyników przedsiębiorstwa na tle branży, w której funkcjonuje
dzięki podziałowi decylowemu i danym statystycznym udostępnianych w ramach bazy
danych prowadzonej przez Firmę PONT-Info. Dodatkowym argumentem jest fakt, że
wszystkie przytoczone w pracy metody w jakimś stopniu opierają się na wynikach
finansowych uzyskiwanych przez badany podmiot.

12