gelikve be ton un un

birliktekullamml ?

eligin one 9IkartilmaSl gereken iis-
tiinliiklerine degindikten sonra §im-
di; "gelik ve betonu bir arada nasil
kullanabiliriz?" gibi teknik olarak
90k daha dogru sorular sorabiliriz
Gergekte Tiirkiye 'deki "kule "projelerinin hemen
hepsinde, serv islerve yanglfl merdi venleri i9in bii-
yiik bir gekirdek bOliim iiyer almaktadlL gekirdek
yapilmaslfla izin verecek boyutlardaki binalarda,
bizlergekirdegin betonarme yapilmaslfli oneriyo-

II

60 2010/296 AGUSTOS 'Derginiz 26. 'Ya;tnaa...


ruz. Boy1ece stabilite e1eman1anmn
SaYlSlnmaza1tlhrken, yapmm sismik
daVranl§mldaayar1amak ver;e1iktii-
ketimini aza1tllmako1anagl e1deedi1-
mektedir. Aynca yapmm top1am
aglrhgl ha1asalt betonarmeden ha1a
%40- %50dil§ilktiir.Tabiibusistemin
tilmilylemimariye bag11oldugu apk-
tJrve ozellikle narin1ikkatsaYlSlyilk-
sek bina1ar1avekilr;ilk r;ekirdeklerde
uygulanmaslZordur
fnkemizdeki l;elik Yapl
Sektorii
Budonemde,genr;le§ennilfusun ver-
digi ivmei1e bir1ikteekonomimizdeki
hlZh ge1i§me, illkemizdekonut talebi
pat1amasma neden olmu§, in§aat
sektOril, u1usa1smlr1anmlZir;erisin-
de oldukr;a gilr;lenmi§tir. Gilr;lenen
bu sektOrde k1asik yapl yon temi olan
betonarmesistemi "wet trade" daha
da geli§irken modern in§aat sistemi
olan yaplsa1r;e1ik yontemi, do1aYlsl
tam olarak yapl1mamaktadlr. (:e1ik
yapl sektorilm ilzilnatl11myapamama
neden1erinden biri de maa1esefbun-
DIZAYN
ko_
ile bagh oldugu r;e1ikyapl sektOril
hir;bir ge1i§me kaydetmemi§tir. Bu
konuda r;e1ikyapl sektorilndeki nadir
olan ge1i§me ta1ep1eri''pahahyama1
01ur,uygu1ayacak firm ada bu1amaz-
slmz!"safsata1an ile balta1anml§tlr.
Ancak, ya§aml§ oldugumuz Marma-
ra depremi faciasl ardmdan, k1asik
I I
yapl sistemine olan gilvencini yitiren
son kullamcl, tepkisini §iddetlendir-
mi§, in§aat sektOrilnil degi§ime zor-
laml§tlr. in§aat sektOril, sesini gide-
rek arttJran bu istek sonucu, r;agda§
bir alternatif olan r;elikyapl sistemi-
ninge1i§mesigerektigini artJka1g11a-
makzorundaka1ml§tJr. Gene101arak
in§aat sektOrilniln r;okgilr;lil oldugu
illkemizde ise yukarlda an1atl1ande-
gi§im istek1erine tepki clhz ka1ml§,
r;elik in§aat sektOril onem1i birge1i§-
mekaydetmemi§tir. (:elik yapl siste-
mi ile in§a edilmi§ bina1ann k1asik
yontemler1e yapllml§ in§aatlara
orantlsl ha1a slnr dilzeyindedir.
Kompoze yapl teknigi, brrakm norm
haline getiri1mi§ olmaYl, hala tam
olarak bilinmemekte ve ulusa1 stan-
dartlanmlzda yer a1mamaktadlr. Se-
ne1ik r;elik ilretimi 18 milyon ton olan
illkemizde yaplsa1r;e1ikte kullanl1an
slcak hadde r;elik miktan ne yazlk ki
bu miktann %10'u kadardlr. (Bu 0-
ran ingiitere'de %80 boyut1annda-
dlr) CJhz olan r;elikyapl sektOrilnde
ha1akaynakh yapma prof iller aglr-
hkh olarak kullanl1maktadlr. Karde-
mirtaranndan ilreti1enr;elikprofiller
NPl kesit1erdir ve bun1an serisi ise
dankaynak1anmaktadlr.
II
I,
I
2010/296 AGUSTOS 61
I
I
 TURK YAPISAL
<;ELiK STANDARTLARI
TS498 YclPlE/emanlannm Boyut/andmJmasmda
A/macak YiikJerinHesapDeger/eri
TS498/T1 YclPlE/emanJannmBoyut/andm/masmda
A/macak YiikJerin Hesap Deger/eri
TS7046 YclpJlannTasanml igin Esas/ar
TS4561 <;elikYaplJannP/astik TeoriyeGore
hesapKuraJ/an
TS648 gelikYaplJannHesapve YaplmKuraJIan
TS 3357 gelik Yapl/ardaKaynak/l Bir/e$imJerin
Hesapve YaplmKuraJIan
TS J1372 ge/ik YapJlar- Hafif -Sogukta $ekil VeriJmi$
P rofi //er/e O/u$turu1an- Hesap K uraJIan
TS11590 BoyaJarEpoksi RegineEsaslJ-ge/ik
Yclpl/ardaKuJ/anl1an
TS4359 Koruyucu Kap/amalar - Atmosfer Etkisinde
Kalan ge/ik Yapl1arigin
TSEN20898 Bag/amaE/emanlannm-Mekanik
OzeJ/ikJeriKJslm 7:Anma 9ap1an 1 mm- JO
mm 01an CivataJariginBuru1maDeneyi ve
En KiigiikMomender
TSENV 1090-1 ge/ikYapl/ar-BoJiim 1:Gene/Kural/arve
in$aKuraJIan
TSENV 1993-1-1+AC+A/+A2 Eurocode3:gelik Yapl/ann
Proje/endiri/mesiBoJiim /-/ :Gene/
K uralJarve Bina KuraJIarl
TSENV 1993-/-2 Eurocode3:ge/ik Yapl/ann
Proje/endiri1mesi Bo1iim 1-2: Gene/ KuraJIar
-YaplsaJ,YangmProje1endiriImesi
TSENVI993-1-3 Eurocode3:gelikYapl1ann
ProjelendiriJmesiBoJiim /-3: Gene/KuraJIar
-SoguktaBigimJendirilmi$ince 01giiJii
E1emanJarve Sagla Kap1ama igin
TSENV1993-1-4 Eurocode3:gelikYapl/ann
P rojelendirilmesi BoJiim 1-4: Genel Kurallar
- Pas/anmaz gelik igin Ek K uraJIar
TSENV1090-3 <;elikYapliar-BoJiim3: YiiksekDayanJmJl
geJikler igin Ek K urallar
TSENISO 12944-1 Boyalarve VemikJer-gelik Yapl1arlfl
KoruyucuBoya SistemJeriyeKorozyona
Kar$l KorunmaSl- BoJiim 1:Gene1Bi1gi1er
TSENISO 12944-2 Boyalarve VemikJer-gelik Yapl1ann
KoruyucuBoya SistemJeriyeKorozyona
Kar$l Korunmasl- BoJiim 2: gevrenin
SmJf7andm/masl
TSENISO 12944-3 Boyalarve VemikJer-ge/ik Yapllann
Koruyucu Boya SistemJeriye Korozyona
Kar$l Korunmasl- Bo/iim 3: Tasanm
TSENIS012944-4 Boyalarve VemikJer-gelik Yapl1ann
Koru yucu Boya Sistem/eri yeK orozyona
Kaf$l Korunmasl-BoJiim4: YiizeyTipleri ve
Yiizey Hazu/ama
TSENISO 12944-5 Boyalarve VemikJer-gelik YapJlann
Koruyucu Boya SistemJeriyeKorozyona
Kar$l Korunmasl- BoJiim 5:Koru yucu
BoyaSistem1eri
TSENISO 12944-6 Boyalarve VemikJer-ge1ik YapJlann
Koruyucu Boya SistemJeriye Korozyona
Kar$l K orunmaSl- BoJiim 6:Laboratu var
Performansl Deney Metot1an
TS EN ISO 12944-7 Boyalarve VemikJer-gelik YapJlann
Koruyucu Boya SistemJeriye Korozyona
Kar$lKorunmaSl- BoJiim 7: Boyama
i$lem1erinin Uygu1anmasl veDenetimi
TSENISO /2944-8 Boyalarve VemikJer-gelik YapJlann
Koruyucu Boya SistemJeriyeKorozyona
Kar$lKorunmasl-BOliim 8: Yeni 9a1J$mave
BakJm igin OzeJ1ikJerinGe1i$tiriImesi
TSEN /2495 KatodikKoruma-KJYJdan Uzak Sabit
<;elikYapllar
TSEN13173 KatodikKoruma-KJYldan Uzak Yiizen
gelik Yapl/an
TSENV12837 Boyalarve VemikJer-KoruyucuBoya
Sistem1eriiJegelik Yapl1arlflKorozyona
Kar$lKorunmasl- Denetgi1erinNite/ikleri
TSISO/38/9 Petrol ve Doga1Gaz Sanayii -Aglk Deniz
Platform/arl- BoJiim 2: SabitgeJik Yapllar
Direktif: 89/686/EEC
TS11590/T1 Boyalar Epoksi RegineEsaslJ-
<;elikYapllarda K uJIanl1an
TS 11590/T2 BoyalarEpoksi RegineEsaslJ-
<;elikYapl/ardaKuJ/afll/an
.TS 11590/T3 BoyalarEpoksi RegineEsaslJ-
ge/ik Yapllarda Kul/afll1an
2010/296 AGUSTOS 63
 <;ELiKKONSTRUKSiYON
YAPI ESASLARI
i r bina projelendirilirken, ~ekilsel, i~levsel ve statik yaplsal ozellikleruyum igeri.
sinde bir araya toplanmahdlr. Kural olarak, dizayn ve fonksiyon, ta~lYlcltesisin
konseptini belirler. Ta~lYlclyaplda kullamlan malzeme ve sistemler, ge1ik,beto·
narme veah~ap yapl sistemidir. Farkh yapl malzemeleri birbiriylekombineedile-
rekkullamhrsa, kan~lkyapl tUrtiolu~ur. <;elik-Bile~ikyapIin~aatlannda, gelikve
beton yapl malzemeleri, ortakla~aolarak ta~lYlclelemanlan olu~tururlar. Ta~lYlclkonseptge-

Atrium fabsmda Uf
banth baglanb

<;elik baglantlin§aatl- iskelet

64 20JO/296 AGUSTOS --
DIZAYN 'Der;giniz 26. YGfmaa ...
__________ ~eliK KonstruKsiyon yo

Resim 1Tipilq:elildskeletyapi Resim 2-Frankfurtam Main 'de Resim3-Bann'dapastane

Cammerzbank binasl, Dl§arlda duran mega bile§ik kalanlar binasl

likyapl tarZInl belirler. Aynca, bag-
lantI1ar, baglantl noktalan, yataklar
ve bunlann teknolojik donti§timleri,
c;elikyapldan olur.
Ta§lYlClyapl konseptinin ba§ka bir
karakteristigi de, ana ta§lYlcleleman-
lann tUriinti ve ytik ta§lYlclhgInl ta-
mmlamasldlr. Eger bina aglrltklt ola-
rak ta§lYlClve stabilize duvarlardan
ve kat tabakalanndan olu§uyorsa; 0
zaman birkafes binayastatiketkili §e-
kilde uygun olan birduvaryapl §ek-
linden soz edebiliriz.
Eger bina aglfhkh olarak kolonlar-
dan, kiri§lerden ve do§eme katmanla-
nndan olu§uyorsa; 0 zaman da bir is-
kelet yapl sisteminden (BaklfllZ §e1dl
1)sozedebiliriz.
Esasen bu tUr yapllar statik yonden
dayamkh binaolarakkullamhrlar. is-
keletyapl sisteminin, binastabilizas-
yonuna gore c;e§itlilik gosteren c;ok
saYlda alt grubu mevcuttur. Bunlar
ic;erisindeozell ikle c;erc;eveyapl tUrti,

Tablol Fark11kolon ayarlanmnyararlan vezararlan

Kalankanumu yararlan zararlan

Dl§ta- -Bina cephesinin birimsel alarak san derece
baskm elemam
-BaZl yangm gii ven Iik on lemleri nden
vazgerilebilir
-Cephe veta§IYIClsisteminaynml
-Kalanlar ir mekam rahatslz etmemekte
-ir vedl§ kanstriiksiyan arasmdafarkh
slcakhklara bag1Jdefarmasyan Jar
-ISIkopriiJeri
-cephekesitindeozel ya1JtJlnon/emleri

irte- - artak slcakhkdiizeyi - kalan/ar ir mekandan almakta

-ISIkopriisii almamaSl -genellikle pasif yangm karuma
-cephe ve ta§lYlclsistemin aymm onlemleri F90a kadar gerekmekte
-karozyan etkisi yak - bolme duvar uygulamasmda slmr/amalar

entegre- -kalanlar ir mekanl dara/tmlyar -kalanlarm birbirinden farkiJ slcak1Jk

-daha azyangm giivenlik onlemi, riinkii
sadece ir fJan§1karumak gerek
-mekan kuJJanlmmm en efektif roziimii
etki /enme/eri (ir-d1§)kalanlann egi /me
zarlanmalannayal apyar
-cephe bag/antI yer/erinde yaiJtlm
prob/emleri
-pahall ya1JtImroziimleri

D!ZAYN
ko_ 2010/296 AGUSTOS 65
 ,.
j
-.",.j
.~,
-
.,., I ~
:1"~ti"i;-t"r-:-ri'
111'1 I, I'
I ,I
I Ttii'mt
II ,11,11'

c::: I" I I ,"'1111

, I , , I I I ,,"1,11,11
n"r',"rrl"r'
"w-W-L..1J ....'-W
IIIIIIIIIII
I1'1',
'I II ',' 'I I I 't'itTI
,...0-,-";-<>-;-'
111'1 +++' 1'1
.1 'I I I • I' 'I I I 'II I II" I I
I--
I"" I, I II' J

1"-;-"'1 I," I' IIIIIIII

. , I I I '.....;oT-I~I~I-TO+-t,oT

Resim 4-Katelemanlan, Ana Resim 5-Farkll kolon lzgarasistemleri

ve yan t8!j1YICllar,kolonlar

O~

riii(
tI~.
- .11 ~•. Resim (Solda)- 6
Birasla yapI sistemi

Betonarme-gelik
Resim (Sagda)-8
kesitlerinin kar§11a§tmlmaSI

Resim (Solda)- 7
HannoverNorConevi

kafes yapl tUrU,~ekirdek yapl sistemi ve tUp yapl sistemini 11 tUrde uygulama mevcuttur. Birinci modelde baglanttla-
ve de bunlannkom binasyonlanm sayabiliriz. nn statik ve kimi zaman i§levsel olarak birbirinden aynla-
100 metreden daha yUksek binalarda, birka~ senedir Mega bilen bina boliimlerinden ($eki13)olu§maSl baz almmak-
Yapl denilen yeni bir sUre~ gorUlmektedir. B urada iki fark- tadlf. Boylelikle aym ta§lYlcl yaplya sahip makro stUrtik-

66 2010/296 AGUSTOS
'1JeTEiniz 26. Ya;uufa ...
 .-t.

Resim-l 0 Kolon kesitleri Resim-ll Bilefjikkolon kesitleri

tiirler olu~turabilmektedir. Buna alternatif modelde ise,
ana ta~lYIClsistem, az saYldabliylik boyutlu elemanlardan
($ek1i 2) olu~acak ~ekilde kurulmu~tur. Boylelikle sliper
yapI1ar(Megakolonlar, Outriggerler )~ef(;,eveve/veyaka-
fesbina~eklinde yapI1arakbinamn blitlin stabilitesini lizer-
lerine ahrlar.
Kolonlar
Bir ana/yan ta~lYlclsistem soz konusuysa, dl~ kolonlann
diizenlenmesi ana ta~lYlcI1annkonumuna gore bel irIeni r.
Koionlaraksian dogrultusunda istenildigi gibi diizenlene-
bilir. Eger kolon a~lkhklan 1,5-3,Om. gibi kIsa se~iIirse
Resim-l20mek Kolonyaplmlan
MafsalIJ kolon ayak baglantlsl-
derz montajdan sonra hargla kapatl IJr

Kolonlann kurulumu
<;elikyapl aglrhkh olarakelemanlaraaynlml~ biryapl ~ek-
lidir ve bu da yapl strliktiirlinli belirgin bir lzgara olu~tur-
maSllla neden olur. i~levsel ama ouna ragmen efektifbir
planlama binanlll belirleyicisi oncelikle do~eme sistemi-
dir. Buradanolu~ankolona~lkhklan, ana ve yan ta~lYlclla-
nn bunauygun~ekiidedlizenlenmesineyola~arlar. (Resim
4)

<;elik bina- Ana katlar

Bunlann kolon arahklan, hem kullamm a~lsllldan (oIabiI-
digince bliylikkolon ve mekanlar), hem ekonomik yonden
degerlendirmekgerekir. Kolon arahklan yliksekmaliyete
neden olm. Do~eme pIakaIan yamonolitik olarak imal edi-
lirler, ya da ~elik-, hafifbeton -veya prefabrike ongerilmeli
beton elemanlar olarak monte edilirler.
Herzaman slk yerle~tirilen ongerilmeli bo~Iuklu beton do-
~eme 12m. A~Ikhga ula~abilir. Do~emedenkiri~lere veko-
lonlara ylik aktarlmmm tarzl, net striiktliel, ~ogunlukla da
dikdortgen bir kolon lzgara sistemi ortaya ~lkanr. (Resim
5). Egilmemukavemetli kolon ayagl II
I,
I
2010/296 AGUSTOS 67 I
yan ta§lytcl1ara gerek kalmayabilir.
Do§emey i ta§t yan ku§ak 0 zaman dog-
rudan dl§ kolonlara baglamr. yelik
konstriiksiyonlarda 12m.nin iizerin-
deki ku§ak a<;lkhklan ekonomik 01-
maktadlr.i<; kolonlan nkon urn u ana ta-
§tYlcllann konumuna ve i§levsel me-
Kesmekuvveti baglantlsl (mafsallI) A~11Iprofil Uzerindenkesme
kan boltimlenmesine baglldtr.
kuvveti baglantlsl (mafsallI)
i<;ve dl§ kolonlar genel olarak dogru-
sal bir<;izgi iizerinde olmah ve temele
en klsa §ekilde yiik aktanmml sagla-
malldtr. Bunun gibi kath in§aatlarda,
en iistkattan temele kadar kolonlarek-
senel §ekilde uygulanmahdlr.
Onemli nokta :DI§kolonolarak tamm-
lananlar, do§eme-kenar kIsmmda yer
alan tUrnkolonlardtr.B un lann yapl ka-
bugunun i<;inde ya da dt§mda olmasl
<;ekme levhah, rijit baglantl Esnek al m plak baglantl1an
bir §ey degi§tirmez. i<;kolonlar, yapt
kesitinin i<;inde, dl§ kolonlarm arasm-
dayerahr.
i§levsel ve konstriiktif a<;ldan, dl§ ko-
lonlann yapi kabuguna gore yerle§ti-
rili§i olduk<;aanlamhdlr. B urada ii<;se-
<;enek goriilebil ir. : DI§ kolonlar, yapi
kabugunun i<;inde ya da dl§mda dura-
bi Iirveyadogrudan yapt kabugunaen-
tegre olabil ir. Hangi se<;enegin tercih Ask! IFB ta§IYlcl Aim baglantl detaYl
edilecegi, daha<;ok estetik kaygilarla
belirlenmektedir.
Planlamada farklt kolon diizenleme-
lerin in getirecegi fa yda ve zararlan go-
zoniine almak gerekir. Bu durumu
Tablo 1. de gorebiliriz.

Kolonlann olu§turulmasl
iskelet yaptda kolonlann gorevi, sii-
rekli vekIsa vadel ietkileri miirnkiin 01-
dugunca dii§ey yonde yere iletmektir.
ZorJamalar daha <;okbastn<; ve egi lme Ko§ebentl i baglantl Dogrudan yerle§tirme
kombinasyonlan olarak ortaya<;lkar.
yel ik kolonlar, uygun kesit se<;imi ve Resim-13 Bag/antl segenekleri

68 DIZAYN 'lJerginiz 26. 'YfJfmaa ...

2010/296 AGUSTOS •......•.•..•..
 .
':

, ,.

Resim-13 KatlJ rerrevesistemleri

flan§lann farkh kal mhk ve yiizey

Yer Gereksinimi
oranlan, bunaait profil serileriHE-A
<;eligin betona gore <;:okyiiksek elasti-
HE-B ve HE-M taraflndan tanlmlan~
sitemodillii ve yiiksekmukavemeti 01-
maktadir.
maSI nedeniyle, <;:elikkolonlar beto-
Buna kar§m IPE profilleri kolonlarda
narme kolonlardan <;:okdaha az yer
ancak smirli olarak kullanlhr. Dar
kapiamaktadir. (Resim 8) Katlara gore
flan§ geni§likleri, bu profillere zaYIf
degi§en zorIamalar, kesit ve malzeme
aks yoniinde olduk<;:a dii§iik rijitlik
kalitesinde yapilan degi§iklerle ko-
sagiamaktadir. Bu nedenle bunlann
la yca kar§I1anab ilmektedir.
kullalllml baglantl ve yatak noktalan
Resim-13 Kafessistem bagJantlJan
gibi yerlerde ozel bir dikkat gerekti r-
Kolon Profilleri, Kolonkesitleri
mektedir. Dii§iik ta§IYlclllk kapasite-
Profil se<;:iminietkileyen bir<;:okfaktor
si, daha kii<;:iikbir kolon Izgara sistemi
vardlr. Bi<;:imsel kaygI1ar onemli bir
malzeme kalitesiyle her bir katdiizle- gerektirmekte, bu da maliyeti artlr-
rol oynar. Statik olarak baklldlgmda,
minin taleplerineiyi uyum saglar. maktadlr.
zorlamallln(gerilmenin) tiirii ve bii-
resim 6 da gorillen asma yapilar diye Dikdortgen veyadairekesitli bo§1uklu
yiikli.igii, ekonomik yonden farkh mo-
adlandmlan yapLlarda, betonarme ve- ve dolu profiller, en uygun statik ozel-
difikasyonlara yol a<;:acak<;:oziimlere
ya <;:elikkolonlardan olu§an merkezi liklere sahiptir. Minimal kolon kesit-
gotiirrnektedir. (Resim 9)<;elik kolon-
bir<;:ekirdek, yapi stabilizasyonunun lerinde en yiiksek ta§IYIcIhk dolu pro-
lar i<;:intipik kesit formlan I-profil-
tUm yiik aktanm Inl iistlenir. Katlar, as- fi llerle elde edilir. Baglantl noktalan
ler,kutu ve bo§luklu boru profillerve
k! direklerle, kolonlar ve <;:ekirdekle <;:ogunlukla yiiksek maliyetli kaynak
dolu profillerdir. Aynca kaynaklan-
sabitlenen, <;:okrijit bir konsol konst- konstriiksi yonlarla 0 Iu§turu Iabi Iir.
ml§ profiller,I -kesitli, veyahadde pro-
riiksiyona baglamrlar.(Resim 7) Her iskelet yaplda bo§lukl u profillerle ya-
filden mamul kesi§en I-profiller veya
bir katm in§asl, kalan iskelet yaplya pilan bagiantl vediigiim noktalannda
kutu kesitleri de kullalllimaktadir.
uyum saglar. Bu askl <;:ubuklar, litera- ozellikle bo§lukkesitinin slmrh stabi~
tiirde askl kolonlar olarak da talllmla- (ResimlO)
Iites ini sag lamakgerek ir.B uradastan-
Tipikkolon profilleri HE-serisine ait
mr. Burada<;:ekme<;:ubuklan soz konu- dartlara uygun kullalllm kriterleri soz
hadde profillerdir. Bunlann geni§
su edildiginden, ol<;:iimlendirmede konusudur.
flan§lan ve bu nedenleiki yondede bii-
stabilite durumlan gozoniine ahnma- Kolon profillerinin bir ba§ka biiyiik
yiik bir burkulma stabiliteleri vardir.
sma gerek kalmaz. Sonu<;:olarakdolu gurubu, bir araya getirilmi§ veya kay-
AYlll profil yiiksekliginde govde ve
kesitli gayet narin <;:ubuklarelde edilir. naklanml§ kesitlerden olu§ur. Bunlar
DIZAYN
ko_ 2010/296 AGUSTOS 69
 Resim-16 KatiJ r;Levha stabilizasyonu Levha yerle~tirme ornekleri

Reslln-18Bina r;ekirdegi diizenleme

ornekleri

Resim-17 (:ekirdekstabilizasyonu mai~lemi yaonceden, ya~antiyedeve-

ya kolonlann in~aslOdan soma yapI1-
mahdlf.

sac veya hadde profilden yaplhr. Bun- tesine yol a<;:ar.Baglantllar yapl <;:eligi
lar bir yandan taleplerin optimizasyo- ol<;:iilerine gore yaplhr. Boylelikle BAGLANTINOKTALARI
nunu saglarken, biryandandamimar- monta jda<;:elik yapi toleranslanna ula-
lara SlOlrSIZ bi<;:imlendirme olanagl ~lhr. Ayaklar
saglarlar. <::aprazI, kutu ve petek kesit- Bile~ik kolonlar aglrhkh olarak beton <::elik iskelet yapldakolonlann dikey
ler, kaynaklanml~ profil kesitlerinin doldurulmu~ bo~luklu profillerden yiikleri, genel olarak yUk dagltan ma-
ti pi k ornekleridir. veyabetonlanml~I profillerinden olu- sifplakayaklarUzerinden temel konst-
~ur. Beton ve <;:elikaraslOdaki baglantt rUksiyona iletilir. Mafsalh baglantl-
Bile§ikKolonlar gUvenligi, a<;:lkprofillerde ba~hkh CI- larda yeterli kesme kuvveti ve yerle§-
iskelet yaplda kolonlarla ilgili en an- vata diibelleriyle veya <;:ubugakayna- tirme emni yeti saglanrnak zorunda 01-
lamhgrup, bile~ikkolonlardlr. (resim- tllml~etriyedonatlsl ile ger<;:ekle~tiril- dugundan, bUkiilmeye dayamkll ayak
ler 9,11) B unlar, <;:eligin en onemli mektedir. Beton doldurulmu~ bo~luk- noktalan olduk<;:a masrafh yUk iletim
avantaj l(yUksekrijitlik) ile betonunen lu profiller belliko~ullarda bir baglan- konstrUksiyonu talep ederler. Egilme
onemli avantajl (yUksek yanglO gU- tt araClOa ihti ya<;:du ymazlar. Ek bir bo- momentleri, temeller , betonlanml§
venligi)ni bUnyelerinde birle~tirmi~- yuna donatl ancak yanglO diren<;:slmfI <;:eliktenbiti~ baglantt konstriiksiyon-
lerdi r.DI~ kesiWl<;:Umleri, saf<;:elikko- 30(F 30) oldugundaongoriilebilir. Ian veya derine betonlanarak gomUI-
lonlann altmda degerler vermektedir i<;:odaclklan betonla doldurulmu~ I mii~ ankraj demirine kar~l kendilerini
<;:UnkU,bile~ikkolonlann yUksekrijit- profillerenazDIN 1045-1 standardlOa destekleyen <;:eki<;:
ba~h CIvatalarla, ak-
1igi daha yUksek bir burkulma stabili-

70 20 I0/296 AGUSTOS --
DIZAYN
gore donattlandmlmahdlr. Betonla- tanlabilirler . (Resim 12)Dikeyayarla-
1JeTginiz 26. 'Y~tnaa ...
 Resim-19 Deli}di nerviirlii ta$lY1C1

Resim-20 Kafeskiri$ ta$lY1C1

ma, genelde levhalar ve kamalarla ya-

pIhr.

Kolon baglantI1an
Kolonlar kat kat veya kath bir yapmm
Uzerine monte edilirler. Kolon baglan-
tilan <;:ogunlukla do§emeye a<;:lk<;:a
go-
rUnmeyecek §ekilde yerle§tirilir. Aim
plak baglantl1an veya ozel durumlar-
da kullamlan bag levhalan kullamilr.
A<;:lk<;:a
gozUkUr durumda olan dl§ ko-

Resim-21 Apkmekan uzay kafes ortii-iiyJii kemerbaglantI

lonlar, kiit bi<;:imde sonlanmakta ve neahnmahdir.

kaynakianmaktadir. Siirekli devam
etmeyenkolonlarda<;:elikkolonlar ka- Ta§lYlcl baglantI1an
bado§emeyedUbellenir.Ongoruleny- Ta§IYIcl baglantIlanm ol<;:iimi<;:kuv-
er do§emesi ses kopriilerini engelle- vetlerine gore 01 u§turmalIdlr. Once-
melidirve ayak plagmm iistiinU tama- likle egilme rijitligi olan(momentler
men ortmelidir. Montaj masrafml dii- aktanlabilir)baglantIlar ve mafsallI
§iik tutabilmek i<;:in,do§eme donatIsl- bag lantI1ar arasmda aynm soz kon u-
nm yerle§tirilmesindekolon baglantl- sudur. Baglantl1ar i<;:inbir ol<;:iimyon-
Resim-22 Bile$ik ta$lY1c1lar
Sl i<;:ingereken ankraj bulonu goz onii- temi hazlrlanml§ olup, esnek bir bag-

2010/296 AGUSTOS 71
 Resim 23: Filgran plaka
Holoribsac

lantmmkIsm ita§lma yeteneginin momenttalepleri yonUn- <;er~eveler

den degerlendirilmesine izin verir. (Resim 13) <;er<reveler kolon ve kiri§ler arasmda egilmeye mukavim
Egilme rij itligi olan baglantl1arfarkh §ekillerde uygulana- baglanttlarla ger<rekle§tirilir. Hedeflenen yatay rijitlik,
bilir. Kural olarakkath yapl1arda bu baglanttlarUst baglan- <rer<reveetkisi olarak tammlamr ve katlI yap Ida stabilize
tllardager<rekle§tirilir. Daha seyrek olanlarise moment ta- onlemlerinin onemli bir ogesidir. Bu konstrUksiyonun bir
§lYlclllgml Ustlenebilmek i<rintamamen kaynaklanml§ku- avantajl, duvar ve duvar a<rlkhklannm esnek birdUzenle-
§ak baglantllandlr. Egilmerijitligi olan baglantl1ann olu§- meye imkan vermesidir. Egilmeye dayamm II <rer<reveko-
turulmasl<rok masrafh olup, bUyUkol<rUdeelyaplml <rah§- §elerinin olu§turulmasl, bUyUk bir konstrUktif <rabayla ba-
maya baglmhdu. Bunlar bu nedenle son derece masrafh- gmtth olup, aynl zamanda masrafhdlr. Bunun dl§mda ko-
dlr. lonlar, mafsallI kolonlar Uzerinden daha bUyUk bir boyut-
MafsallI ta§lYlcl baglanttlar, katli yaplda aguhkh kIsml landlrma talep eden, plan dahil inde biregilmeyi i<rerirler.
olu§turur. B unlar dUgUmler ve levhalarla, ko§e profilleri Kurulum masrafl bu nedenledaha yUksektir.
veya ko§ebentlerle olu§turul ur. B unlann olu§turulmasl "Portal Frame" olarak adlandmlan list Uste gelen <rer<reve-
ger<rekten sorunsuz ve az masrafhdu. lerle, New York'taki Empire State Building gibi 100 kata
kadaryUksekyapl1arolu§turulur. (Resim 14)
RiJiTLEME SiSTEMLERi
Kafes Sistemler
B ir iskelet yapmm ta§1YICIsistemi, birbirine baglanml§ ve Kafes sistemler bina stabilizasyonunun ba§ka birse<rene-
rijitlenmi§ bir kolon-kiri§ konstrUksiyonu ile birdo§eme gini olu§turmaktadlrlar. (Resim 15) B unlar temel olarak
katmamndan olu§ur. Olasl rijitleme ilkeleri : <rer<reveler,
kolon, kiri§ ve <rapraz baglantl <rubuklanndan olu§an stabil
uzay kafes sistem, kaymamodUllU katmanlarveyastabil
U<rgenlerden olu§ur. Normalkuvvetlerin altmdaki kolon-
<rekirdek.
lar, <rer<revekolonlardan <r0kdaha narin olabilir. Kiri§ler
KatlI <relikyapllardado§eme katmam iki i§levi yerine geti-
sIk11kla bile§ik dlibellerle (omegin ba§IIk11bulon) do§eme
nr.
katmamna baglamrlar. Boy lelikle burulma egimi az olan
1. DU§ey yUklerin ta§mmasl
rijit bir bile§ikta§lYlcl olu§ur.
2. yatay stabilizasyon ile rlizgar ve egimli kolon dUzenle-
Mafsalh baglantIlan konstrUktif olarak gayet basit bir §e-
melerinin getirdigi yatay yUklerin dagillmi
kildeol u§turmakmUmkUnd Ur.En basitdolgu duvar, yalmz

72 'lJerginiz 26. 'Yapnaa ...

2010/296 AGUSTOS
 Resim 24: Ongerilmeli beton-
dan bo~IukluplakalJ gelik yassl
do~eme
Resim 25: Hoesch additiv
do~eme
Resim26: Slimdek-yassl
do~emesistem

~ekrneye ~ah~an ve bu nedenle ~~k narin uygulanabilen dan veya~antiye betonundan olu~turulabilirler. iskeJet ya-
9apraz diyagonallerdir. Digerforrnlar, ornegin K-baglan- pI i~in gereken bagiantl konstri.iksiyonlan(ba~hkh Jevha-
tiSIbasmca dayammh oJacak ~ekilde uygulanrnahdir. lar, gergi ~ubugu), benzer§ekilde levhada daankrajlanma-
Kafes sistemJer genelde ~en;evelerden hafiftir; daha bii- IIdif.
yiik bir rijitlige sahip olduklanndan daha az deforme olur-
lar.Diyagonal ~ubuklar(ornegin ince yuvarlak ~elik- <;ekirdekler
ler)d uvar kaplamasmasorunsuzolarak entegreolabilmek- iskeletyaplda~ekirdek olarak tamrnlananlar boru ti.iri.inde,
tedir. narin, rnekansal stri.ikWrlerdir.Yi.iksekegiJme, itme ve tor-
Kafes kiri~ bagiantilarnormaide merdiven evi duvarlann- siyon mukavernetleri nedeniyle kIsrnen veya tarnamen bi-
da, asansor bo~luklannda ve bo~luksuzdI~ duvarlardakul- na stabilizasyonundarol oynafl ar. (Resim J 7)Yap Iplanma
Ianlhrlar. Fakat bunun dI~Inda bi9irnsel birstilelernam (Ro- yerle~tirilmeleri i~levsel oJarak belirlenir. Fakat Wm ta~J-
dan sis temi, De tan sistemi ... vb.)olarakdagoriiniirkalabi-YICIsistem konsepti benzer~ozi.imlerezorlayabilir.
lirler. Bolrne duvan ve koridorlarda kullamirnasl da an- Almanya'da kath ~elik yapIlarda stabilizasyon ~ekirdek-
lamltdir. leri,genelde~anti ye betonu, nadiren de prefabrik beton ele-
manlarla(klsa in~azarnam) ger~ekle~tirilir. SOdenfazlakat
Plakalar,levhalar sayJlannda gelik kafes kiri~lerden veya geli k ger~eveler-
Levhalar, biiyiik itrne rnukavemetleriyle yiizeylerini etki- den ya da bunlann kornbinasyonlanndan olu~turulan ~e-
yen yatay kuvvetleri kar~Ilayan stabilizasyon elernanlan- kirdeklerekonomik ve anlamhdlf. Smlrlayan gelik iskele-
dIr.(Resim 16) Kath yapilarda levhalar, kamburla~rnaya tin baglantJlan, statik-konstri.iktifyonden stabilizasyon
dayamkh gelik levhalardan, prefabrik betonarme plaklar- kuvvetleriyle uyum i~indeolmahdlr.(Resim 18) Ii
73 ,
2010/296 AGUSTOS
I
<::ekirdekler ozellikle merdi yen ev leri, asansor bo§luklan, statik -konstrliktif talepler goz online ahnmaktadu. Doz
tesisat§aftlan is.;inuygundur. kafes kiri§ list ve alt gergilerden ve bunun arasmda yer alan
dti§ey veya diyagonal s.;ubuklardan olu§ur. Kafes kiri§ te-
orisine gore dliglimler mafsal olarak olu§turulmahduve
KAT nO§EMELERi dl§ ylikler yalmz dtiglim noktalanna aktanlmahdlr. Fakat
Do§eme plaklan, katdlizlemlerinin yatay mekan smulaYl- pratikte durum biraz farkh gozlikmektedir. <::linklikafes

cllandlr. Do§eme plaklannm yatay ve dli§ey etkilerden kiri§lerde s.;ogunlukla s.;ubuk baglantl Ols.;limlerini etkile-
kaynaklanan kuvvetleri, do§eme ta§lYICllan vaya dogru- yebilecek yan gerilimler olu§ur. Dli§ey s.;ubuk ylikleri ne-
dan kolonlar lizerinden noktasal veya dogrusal olarak ta§l- deniyle list ve alt gergi arasmda olu§an bir egilme de gaz
mr. Kat do§emeleri, §antiye betonu, prefabrik olarak veya ontine ahnmahdu. Daha btiylikas.;lkhklankolonsuzolarak
s.;elik levhalar, fl igran plaklar olarak uygulanabilir. <::izgi- ges.;ebilmekis.;in lis.;lliveyadortlli gergiden olu§ankafeski-
sel bis.;imli bir yerle§tirmede, do§eme plaklan ve do§eme ri§leri kullanmak ekonomiktir. Prefabrik -standart- kafes
ta§IYlcllan benzer baglantl aras.;lanyla bir arayagetirildiy- kiri§lermontaj stiresini btiytikols.;lide kIsaltlr.
se, bile§ik ta§IYlcl do§emeden soz edebiliriz. <::elik- yassl
do§emesistemleri birlikte ve baglantl etkisi olmadan gitgi- Bile§ik ta§lYlcl do§emeler
de daha fazla uygulanmaktadlr. Betonarme do§eme p!agl, kesme kuvvetlerine dayamklI
bir §ekilde, s.;elikta§l YICIya baglamrsa, buna bile§ik ta§lYl-
Do§eme ta§lYlcl1an - Dolu govdeli ta§lYlcl1ar Cldiyebiliriz. B unlann yan yana sualanmasl yla bile§ik ta-
<::elikkatll yapldati pik do§emeta§lYlclSl, dolugovdeli ta§l- §lYlcldo§emelerolu§Uf. (Resim22) KatlI yapllardabu bag-
YlcI1ardlr. B urada ta§lYlcl olarak hadde profil uygun mali- lantmm gers.;ekle§tirilmesi s.;ogunlukla ba§lIkh clvatalarla
yetiyle kendini gostermektedir. Kaynakh profiller konst- olmaktadlr. B unlar atelyede veya dogrudan in§aat yerinde
rliktiftaleplere daha iyi uyum saglarlar. Fakat maliyetleri s.;elik ta§l Ylcllara ka ynaklanmaktadu. Bir ba§ka yontem
fazladlr. HE ve IPE serilerininI profilleri do§eme ta§1Ylcisl angloamerikan lilkelerde kullamlmaktadlr. B urada ba§-
olarak en uygun profil bis.;imleridir. lIkh Clvata, lev ha profilinin is.;inden ta§l YICIs.;elikgergi yIe
KathyapI1ardayeni olan biqey basitsimetrikI profilleri- ka ynaklanmaktadlr.
dir. Bunlann geni§ altkemeri, profillis.;eliklevhalann, fi- Bile§ik ta§lYlcllarla, beton(aguhkh olarak basms.;),ves.;e-
ligran do§emelerin ve bo§luklu ongerilmeli beton plakla- lik(aglrhkh olarak s.;ekme)arasmda, pozitif moment geril-
nnkolayca yerle§tirilmesini saglamaktadlr. meleri is.;indahaetkili bir gerilme dagtllml olu§turulabilir.
Ozellikleyogun tesisatlOlan binalarda bo§luklunervlir ki- Kolomzgarasistemi ve bile§ikta§l YICIas.;lkhgma bagh ola-
ri§lerinkullamml s.;okuygundur.(Resim 19) rak, IPE veya HE serilerinin hadde profilleri yerle§tirilir.
Kenan tamamlayan ta§lYlcl olarak U ve UPE serilerinin
Do§eme ta§lYlcl1an - Kafes ta§lYlcl1ar profilleri veyako§ebentler tercih edilir.
Kafes sistemi, filigran ve saydam bis.;imiy Ie dolu govdeli Ta§lYlcl baglantllan tipiks.;elikyapl baglantllandlr. Yakes-
ta§l YlcllarlakI yaslandlgmda bazl av antaj lara sahiptir. Ge- me kuvveti baglantI1an olarak, ya da egilmeye dayamkll
neldedahaazolan kafes kiri§ aglrhgl, altkonstrliksi yond an olarak olu§turulurlar.
temele kadar yapllan tUrn s.;alI§may 101urn lu etkilemekte-
di r. Kafes sistem geometrisi, kath yapI1arm do§eme ta§l Yl- Bile§ikdo§emeler
cllannda tesisat uygulamasmm karma§lkla§masmaneden B u ti p do§emeler, s.;elikbile§ik yapl olarak ta§l YICls.;eliksac-
olur. B una ragmen kaths.;elikyapllardakafes kiri§ ta§lYlcl- lar ve kaymayacak §ekilde doklilmli§ §antiye betonundan
larazdaolsarol oynamaktadu. Olumsuzyontiimalatve ba- meydanagelmektedir. Tipik temsilcileri, Holorib-, Ho-
bm masraflannm yliksek olmasldlr. esch-, Haircol- ve Cofrasta-bile§ik do§emeleridir.
Kafes kiri§ s.;ubuklanmn geometrisi ve profil ses.;iminde Klis.;liks.;lkmtllar, y ivlerve delikleryada sacm sahi p oldugu

74 2010/296 AGUSTOS
DIZAYN
konstziiksiyon
'lJerginiz 26. 'Ya,5maa...
belirli geometrik yapl, <;eliksac ve gro beton arasmdaki gii- tesine sahiptirler (12m' ye kadar). Do§eme paket yUksek-
venilir yapl§mamn ger<;ekle§mesini saglar. Ta§lma kapa- liklerinin as gari degerde tutulabilmesi i<;inongerilmeli be-
sitesi ve yangm dayamml, do§eme paket kalmhgl ve gere- tondan bo§l uklu plakalann yerle§tirilmesi amaclY la, geni§
kirse ek donatI ile belirlenir. Sac, montaj suasmdakahp alt flan§lan bulunan basit simetrik 1-Profilleri teklif edil-
olarak kullam hr ve betonun sertle§mesi sonrasmda egil- mektedir. C;elik ta§lYlcl ve ongerilmeli betondan bo§luklu
mede <;ekme donatIsmmfonksi yonunu tistlenir. Profil sac- plaka arasmdaki bile§ik etki, hesaba katIlmamahdlr, zira
lar, olduk<;a hafif olduklanndan ve 18m uzunluga kadar buradan elde edilecek enine zorlama degeri kabul edile-
sevk edilebildiklerinden dolaYI stirekli kiri§ olarak, vin<; mez. Ongerilmeli betondan bo§luklu plakamn dogru kul-
kullammma gerek kalmadan <;oksaYldaki alan tizerinde lamml ile ilgili olarak AvrupaKonvasyonunun C;elik Yap I
do§enebilir. Do§eme a<;Ikhk geni§ligine gore, ek yardimci ileilgili 13. noluDirektifi bulunmaktadu. Budo§emesiste-
kolonlar kullamlu. Belirli profillerde (am. Rolorib), hafif minin ekonomikligi, vin<;kullamml ile ol<;UlmU§ttir.
ve asI1ml§ donammlann veya do§emelerin saclara ankraj-
lanmasl miimkiindiir. C;elik -yassl do§emeler
Filigran plaka ve §anti ye betonu ile bile§ik do§eminin ba§- C;elik yassl do§eme tammmdan, do§eme kiri§leri btiytik 01-
ka bir §eklinin olu§turulmasl mtimktindiir. Filigran plaka <;Udedo§eme yiizeyine entegre edilmi§ do§eme-ta§IYlcl
(resim 23), monteli alt egilme donatIsl bulunun 4 ile 5 cm sistemleri anla§llmaktadlr. Admdan da anla§llacagl Uzere,
arasmda kahnhga sahip betonarme kahptan meydana gel- bu §ekilde mUmkUn oldugunca asgari degerde do§eme pa-
mektedir. Onceden hazlrlanml§ ve sonradan betonlanml§ ket yUkseklikleri elde edilir. Bile§ik kiri§li ve bile§ik kiri§-
katmanlar arasmdaki lzgara ta§IYlcllar, kaymaYl onleyici siz varyasyonlan mevcuttur.
ara yapi olarak hizmet verirken aym zamanda da iist donatl Roesch Additi v Do§emeleri (Resim 25) kath otopark bina-
i<;inpas paYI elemam olarak gorev yaparlar. Bile§ik <;elik- lannda olduk<;a slk kullamlmaktadu. B u sistem aym za-
ten farkh olarak, burada bile§ik beton yapi soz konusudur. manda <;elik kat in§aatl i<;in ilgin<; bir do§eme alternatifi
Fakatetki §ekli aymdu. Filigran plaka, aymzamandakahp sunmaktadu. Bunlar, I-do§eme ta§IYlcllan Uzerine <;elik
olarak da kullamhr. Betonun sertle§mesinden soma tUrn ara par<;alan yardlmlyla yerle§tirilen derin oluklu sac1ar-
do§eme paketi, bile§ik do§eme 0 larak yiikleri azal tIr. dan meydana gelmektedir. Ek olarak do§eme ta§l YlcI1an
iizerindeki kesik ba§lI Clvata dUbeli, gerekli bile§ik kiri§
~antiye beton do§eme yapIsmm olu§turulmasml saglar. Do§emenin ta§lmakapa-
Do§eme ta§IYlclSI ile bile§ik §antiye beton do§eme, kahp sitesi, <;elik sacm ve betondan yiv Ii do§emelerin tek tek ta-
masraflan <;okyiiksek oldugundan ve in§aat<;ah§masl, ha- §lma yeterliliklerinin toplammdan elde edilir.
va durumundan etkilendiginden artlk <;okfazla kullaml- ingiliz Slimdek -Sisteminde (Resim 26) Uzerinde ozel ola-
mamaktadlf. Bunakar§mAlmanya'dakolon mesnetli be- rak delikler a<;I1ml§derin 01 uklu saclar, simetrik I-do§eme
tonarme yassl do§emeler geni§ ol<;iide kullamlmaktadu. ta§lYlcllanmn geni§ alt baglantl kollan Uzerine yerle§tiri-
Zorlanmaya, kolon lzgara veya yangm dayamm siiresine IiI. B unlar daha sonra gU<;lendirilip beton dokUlUr. B u §e-
bagh olarak do§eme paket yiikseklikleri <;okkii<;iik deger- kilde sac ve beton arasmda bile§ik do§eme elde edilmi§
lerde olabilir. olur. Do§eme ta§lYlcllannm, kesik ba§h Clvata dtibeli ile
donatI1masl halinde, matematiksel olarak hesaplanabilen
P refabrike plaka do§eme bi 1e§ik ta§l YICIsayesinde ek birta§lmakuvveti elde edi lmi§
Prefabrike plaka do§eme, in§aat siiresini kIsaltlr ve in§aat olunur.
suasmda daha az nemlenme olmasml saglar. Betonarme Basitsimetrik I-ta§IYlcllannm, ongerilmeli betondan bo§-
yapllar (genellikle ongerilmeli betondan bo§luklu plaka), luklu p lakalarveyaFiligran plakalardan olu§ankombinas-
bu do§eme plakalanmn tipik temsilcileridir (Resim 24). yonlan da yassl do§eme sistemlerinden kabul edilmekte-
Geni§ a<;1kllkarahklannda olduk<;a yiiksek ta§lma kapasi- dir.

2010/296 AGUSTOS 75
 beton tabakaSl ile ilgili bazl gerekliliklersozkonusudur.
Ta§l YICIc;;eliksaclJ do§eme plakalarmda, slcak olc;;Umi§le-
mi ic;;inc;;eliksac aC;;lgaC;;lkanltr, yani UstUtemizlenir ve ek
donatlh mevcut enine kesit, ta§lma kapasitesinin belirlen-
mesi amaclyla beton do§eme korunmak suretiyle yangm
etkisine maruz blraklltr.
ASlhaltdo§eme, tum do§emekonstrUksi yonunun (do§eme
plakasmm vec;;elikta§1Ylcmm c;;eliksaCl)gerekli yangmda-
yamm slmfma sahip olmasml saglayan oldukc;;a yUksek
masrafh yangmdan korunma tedbiri sunmaktadlr. Bu c;;o-
zUm, ancak alt do§eminin kullamlmasl halinde ekonomik
olacakttr. Alt do§emeye monte edilen tUm donatilann ve
Resim 27: Kalan mahfazada manta} deliklerin (om.lambalar, havalandlrmalar) yangmakar§l
direnc;;li olmasmadikkatedi Imelidir.
Do§eme ta§1Ylcilann In yangl ndan korunma gereklilikleri-
ni yerine getirmekic;;in a§agldaki§artlann yerine geti rilme-
si gerekmektedir:
- <::elik ta§lYlcilara pUskUrtUlecek vermikulit veya madeni
elyaftan slvakaplama.
- Vidalar,c;;ivilerveyaklemenslerle tutturulan alC;;lpan,per-
lite veya vermikUlit plakalardan olu§an kutu §eklindeki
plaka kaplamalar. Plaka kalmltgl, talep edilen yangm da-
yamm slmfma ve profil fakWrUne (UI A) baghdlr.
- DonatIhkahpll beton
Resim28: Manta} ic;inkiri§de/ik/eri

Montajlann uygulanmasl
Monte edilecek donatl1ann, ta§IYlcl yapmm taslaka§ama-
smda dikkate ahnmasl gerekmektedir. Baglantth mekan-
lann ve ihti yac;;duyulabilecekolasl teknikkatlann planlan-
masmm yam Slra yatay ve dikey hatlann da yerleri ta§IYlcl
yapmm taslagmda yer almahdu. B unun yam Slra tedarik
hatlannm (su ve gaz) ve alc;;akileyUksekgerilim hatlannm
dikkate ahnmasl gerekmekted ir.
Dikey hatlar ic;;inomegin ta§IYlcl kuyular, gobekler veya
perdeduvarlaruygundur. Fakat bu amac;;lakolon mahfaza-
Resim29: Delikli kiri§/erdemantaj lann da (resim 27) kullamlmasl mUmkUndUr. Djkkat edil-
mesi gereken nokta, hatlann, yangma ve sese kar§l muka-
vemetli kaplamalara sahi p olmal an dlf.
Kat do§emesinin yangmkorumasl Yatay hatlar, direktolarak katdo§emesinin altmdan veya
KatlJ yapllardaki do§emelerin esasen 30 ile 90 dakikaltk UstUnden (9ift tabanJarda)gec;;irilir. Eksenel veradyalhat-
yangm dayamm sUreleri olmahdlr. Yangm dayamm slmfl- lar olarak ikiye aynhrlar. Eksenel hatlarda paralel ana hat-
nabagli olarak betonarme plakalaric;;in paletkalmhklan ve lar, kullamm yerlerine dogru giderken koJlara aynhrlar.
76 2010/296 AGUSTOS
'Derginiz26.'Y~maa ...
 Tablo2: Hesseneyaleti in§aat Yonetmeliginegore yapI par~alarJnm yangma dayamm gerekli1ikleri

Tl20
W90 --+
T90
T60
W60
FI20
olmayan
F30
Sllllfi
F90
FI80
F60 koruyucu
Yiiksek
Tamm
dayamklt
Tl80
sllllfi t-
Yangm
dayamm I
+-I
I
I

I
T Sllllfi
Ta§lYlcl
Yangmduvarlarl
par¥alan
Yangm
yap Ipar¥alan
dl§duvarlar
Yangmdan
Ge¥erlilik
Ge¥erlilik
Yangm
Yangmyapllar
dayamm yangm
Yangm
Yangma
onleyici
Ge¥erlilik
T30 I
dayamm

~
I
I

I
Ta§IYlcl
~...W30-

Rad yal hatlarda ise kullam m yerl erin- Daha planlama a§amasmdayken do- gerekmektedir. Delikli kiri§in veya
den dikey kuyulara dogru direkt hat §eme ta§lYlclsmm se<;imi slrasmda il- makas kiri§in kullamml, yiiksek bina-
baglantlSI vardlr. gili delikyerlerinin dikkate almmasl larda avantaj saglayabilir(resim 28).
Hatlann ge<;irilmesi i<;in<;elik ta§IYI-
ctlarda deliklerin a<;tlmasmm ongo-
riilmesi halinde, bunlann prensip ola-
rak daha az enine kuvvetlere neden
olacaklan yerlerde a<;tlmasl gerek-
mektedir. Kii<;iik dikdortgen veya yu-
varlak delikler (delik <;api <hkahnhk/2)
kenarlanndaherhangi bir gii<;lendir-
me <;all§masma gerek kal madan a<;da-
bilirler (resim29).
Asmaaltdo§eme, diiz biralttabakael-
deedilmesini saglar. Yangmakar§1 da-
yamkh modellerde, ta§IYlcl ile ilgili
gereklilikl er ortadan kal kar.
Kabado§eme iizerindeki yatay hatlara
da<;okslk rastlanmaktadlr. Yiiksekl igi
ayarlanabilir, yiikseltilmi§ do§eme,
normal yiirtime fonksi yon un ger<;ek-
le§tirilmesini saglar. Sahip oldugu iyi
ula§dabilirlikozelligi avantaj sagla-
maktadlr. Optimal do§eme paket yiik-
sekligi baglammda, bu varyasyon,
ozellikle yassl do§eme sistemlerinde
iizerinde dti§iiniilmeye degerdir.
Do§emelerde kanallar iizerinden yon-
lendirilen hatlar da kullamlmaktadlr.
Fakatbunlar, uygulamaslrasmdamo-

2010/296 AGUSTOS 77
 .,
., " \
~.,
::
.j'
~ 1. '

ill
'I,

difikasyonlar icrin crokaz oynama paYl blrakan kesin plan- lannda acrlklanml§tIr. Yaplsal yangmdan korunma konu-
lamalann yapllmasml gerektirmektedir. B una bir de 01- S u, E yalet in§aat Mevzuatlannda ele ahnml§tlr.
dukcra masraflJ bakIm crah§malan eklenmektedir. Duman ve yangm alarmlan ile baglantlh alarm tertibatlan
ve yangm sondtirme tertibatlan (yagmurlamasisteml), ak-
Yanglndan korunma tif yangmdan korunma tedbirleri arasmda sa Yllmaktadu.
Pasif tedbirler, as gari gerekliliklere baghdlr. Om.
Kat in§aatl slrasmda ozellikle yangmdan korunma ya da - Yap 1elemanlanmn yangma dayamm yeterlilikleri,
yangmdan korunma konseptine onem verilmesi gerek- - Yapl malzemelerinin yanabilirligi,
mektedir. Tam bir yangmdan korunma konsepti, insan ve - Yangmalanmmbliytikltigti,
hayvan lann hayatlanm tehlikeye atmamakicrin yadaenkl- - Kurtarma yollanmn uzunlugu,konumu vedtizeni.
sa zamanda, gerekli olasl bir kurtarma crah§masmm ger- Ta§lYlcl, rijitle§tirici ve mekam slmrlayan yapl elemanlan
crekle§tirilebilmesi amaclY la yangmm ortaya crlkmasml ve ile ilgili gereklilikler, yangm dayamm slmfma gore tamm-
yaYl lmasml onleyen yada geciktiren tUrntedbirleri icrerir. lamr. Yeni N umune in§aat Mevzuatma (MBO Hessen) go-
B u tedbirler, koru yucu (i§letme veya aktif) oldugu kadar rehazlrlanan a§agldaki 2.nolu tablo bize yeni birbakl§acr1-
onleyici (yaplsal veyapasif)yangmdan korunma tedbirle- Slsaglamaktadu.
rini de icrermektedir. Yangmdan korunma, aktifve pasif Bunun dl§mda yangm suasmdaki davram§lan nedeniyle
tedbirlerin toplammdan eldeedilir. B u tedbirlerden birinin yaplmalzemeleriA veB olarakikiyeaynlml§tlr. Ayanma-
azaltI1masl, aym gtivenlik seviyesinin korunmasl icrin di- yan ve B' de yanabilen malzemeler icrinkullamlmaktadlr.
gerinin arUm Imasml gerektirmektedir. <;elik ve betonmalzemeler, A slmfmadahil edilmi§tir. Ke-
Koru yucu yangmdankorunma tedbirleri, itfai yemevzuat- sin bir §eyvarsao dacreli gi n yanmadlgl, fakatartan lsmede-
D!ZAYN 'lJerginiz 26. 'Yapnaa ...
78 2010/296 AGUSTOS ko_
n iyIe (yangm silresi)mukavemetinin azaIdlgldu. 2. ~elik yapl malzemesi ile ilgili talepler, gittik~e daha
S Urekli artan slcakhk nedeni yIe ~eIigin elastiki yetmodUlU komplike bir hale gelmektedir. Mimari gereklilikler ve
ve ~ekme mukavemeti azalmaya ba~lar. Deformasyon ve ekonomik nedenler, korumaslz olarak F30-taleplerini ye-
deformasyon hlZl, ~elik tUrn ozelliklerini kaybedene kadar rine getiren bir in~aat ~eliginin geli~tirilmesine neden 01-

kademeli bir~ekilde ytikselmeyedevameder. 5000T iize- mu~tur (FR 30-gelik). B u sayede, belirli ~artlar altmda ve
rindeki slcaklIklar ~elik i~in kritik slcakhk degerleridir. slmrh bir kullamm dahilinde ~eligin yangmdan korunma
Yani, 5000°C iizerindeki slcakhklara maruz buakI1an ko- gerekliligine kar~m, kendi asI1 yiizey yaplsml koruyacak
rumaslz~eI ik konstriiksiyonIar, yiiklerin ta~mmasl i~in ar- ~ekilde buakIlmaslmiirnkiin olur. ~u anakadarihtiya~du-
tlk uygun degildir. yulmu~ olan pasif yangmdan korunmaYI saglayacak olan
Yap Ipar~asmm davram~l, ozelligini kay betmemi~ mevcut kaplama uygulamalanna gerekkalmaz.
enine kesi tin ta~lmakapasitesi ile degerlendirilir. Genelde, 3. Daha yiiksek yangma dayamm sUresi elde etmek ama-
biiytik enine kesitler yangm suasmdadaha olumlu davra- C1Yla giiniimiizde, yangma dayamkll ~eligin, mali yeti dti-
m~larsergiler. Statikolarak belirsiz sistemlerde, plastik ta- ~iik izolasyon malzemesi ile kombine edilmesini hedef
~lYICIrezerv lerin kullamlmasl ile kesit kuvvetlerinin yer- alan ara~t)[malar yapI1maktadlr. Sagladlgl ekonomik
lerinin degi~tirilmesi, yangm dayamm siiresini uzattlgm- avanta jlarm yam sua ~el ik, mimarhkalamnda yen i tasanm
dan statik sistemlerin se~imi ~ok biiytik onem ta~lmakta- ve yapl irnkanlarl sunmaktadlr.
dlr. 4. Eyaletin~aatMevzuatmm (LBO)SI kl diizenlemelerinin
ispatlar, ihtiya~duyulan yangm dayamml smlfmm tespiti- de, ~elik yapl kat in~aatlanndaki yangmdan korunma ko-
ni esas almaktadlr. B unun i~in a~aglda, kesinlik kademele- nusundaki uygun degerlendirme ile ilgili yeni metotlann
rine gore smlflandmlml~ olasI1Iklar sunulmu~tur: olu~turulmasl yiikiimliiltigtintin te~vik edilmesinde bir
Kademe 1:TablolaryardlmIileispat (am. DLN41 02Bolilm paylan olmu~tur. Buna bagh olarak hazlrlanan DASt-di-
4) rektifi 019 (in§aatdenetim onaymm bulunmasl §artlyla),
Kademe 2: Sadele~tirilmi~ hesaplama metodu yardlmlyla mimarlara ve ta~lYlcl konstrtiksiyon planlaYlcIlanna, kti-
ispat (om.DLNVENV 1992-1-2)" ~iik bedeller kar~lhgmda~elik yaplkatin~aatlanndaLBO'
-Kademe 3: Genel hesaplama metodu yardlmlyla ispat nun yangmdankorunma taleplerine kar~lkolayhkIar su-
(am. Yangmdan korunma uzmanlan ileFEM) nan yangmkoruma teknigi ol~tim metodunu sunabilir.
Yangm dayamml stiresinin tespitlerini ortayakayabilmek
amaclyla, diger bir se~enek olarak yangm denemeleri de
elealmml~tu.

TrendIer ve geli§meler
1. Yeni TM-QST-ince taneli in~aat~eliginin piyasaya sii-
rUlmesi, siirekli olarak ytiksek degerli ~eliklere olan talebe
onem verildigini gostermektedir. "Termodinamik ~ekme
metoduna" gore imal edilen yiiksek mukavemetli ~elikler,
masif ala~lm 11 ince taneli in~aat~elikleri kar~lsmda, iyile~-
tirilmi~kaviligi vekaynaklanmayaolan yatkmhklanileon
plana~lkmaktadlf. Bu ~ekilde 30mmkalmhgmda ve 355
N/mm2 ~ekme m ukavemetine sahip saclar bile sorunsuz
bir ~ekilde ve uygun fiyatlarla on lsl1 i~leme gerek kalma-
dan kaynaklanabilir.

2010/296 AGUSTOS 79