ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΟΣ ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ
Ε Ν ∆ Ο Ν
Έντυπο πνευματικής εσωτερικής καταγραφής
Περίοδος Α΄ Έτος 14ο Τεύχος 57ο Ιούλιος 2020
Για τον φόβο του Θεού.
Του Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς
«ἐν φόβῳ τὸν τῆς παροικίας ὑμῶν
χρόνον ἀναστράφητε» (Α΄ Πέτρου 1,7)
Αυτά είναι τα λόγια του κορυφαίου
αποστόλου Πέτρου· λόγια που έχουν
διπλό θεμέλιο· ουράνια έμπνευση και
προσωπική εμπειρία. Με θεία
έμπνευση ο απλός αλιεύς Πέτρος
έγινε διδάσκαλος των ανθρώπων, μέ-
γιστος στύλος της Πίστεως και κρα-
ταιός θαυματουργός. Με την προσω-
πική εμπειρία του κατανόησε πως
όλη η σοφία και δύναμή του προέρ-
χεται απ’ τον Θεό και πως πρέπει να
έχει τον φόβο του Θεού· κανέναν
άλλον φόβο παρά μόνον του Θεού.
Ο άσοφος άνθρωπος φοβάται μόνον
όταν λάμψει η αστραπή και κροτήσει
η βροντή· αλλά ο σοφός φοβάται τον
Θεό κάθε ημέρα, κάθε ώρα και στιγ-
μή. Ο Δημιουργός της αστραπής και
της βροντής είναι πιο φοβερός και
από τα δύο αυτά φαινόμενα. Εκείνος
δεν εμφανίζεται ενώπιόν σου περιστα-
σιακά μόνον κατά καιρούς, όπως η
αστραπή και η βροντή, αλλά είναι
διαρκώς ενώπιόν σου και δεν σε εγκα-
ταλείπει. Γι αυτό δεν αρκεί να έχει
κάποιος φόβο Θεού από καιρού σε
καιρό· χρειάζεται να αναπνέει τον
φόβο του Θεού. Ο φόβος αυτός είναι
το προστατευτικό όζον στην αποπνι-
κτική ατμόσφαιρα της ψυχής μας. Το
όζον αυτό φέρνει καθαρότητα, μια
ανάλαφρη αίσθηση, λεπτή ευωδία και
αίσθηση υγείας.
Ο Πέτρος μέχρι να ενδυναμωθεί με
τον φόβο του Θεού, ήταν απλώς ο
Πέτρος και όχι ένας απόστολος, ένας
ήρωας, ένας διδάσκαλος του λαού και
θαυματουργός.
Ώ! αδελφοί μου, ας μην πανηγυρίζουμε ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΣΕ
πριν από το θερισμό. Η ζωή μας δεν είναι
ο θερισμός· είναι ο καιρός της σποράς και
ΑΥΤΟ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ
της επίμοχθης καλλιέργειας με φόβο και Χωρίς το θέλημα του
ιδρώτα. Ο σπορέας ζει με τον φόβο, μέχρι Κυρίου μήτε
να συλλέξει τους καρπούς απ’ το καλλι- ασθενούμεν μήτε
εργημένο χωράφι του. Ας αναβάλλουμε
και εμείς την αγαλλίαση της ικανοποίη- αποθνήσκομεν.
σης μέχρι τη ημέρα του θερισμού· διότι του Οσίου Γέροντος
τώρα είναι καιρός για εργασία εν φόβω. Ιωσήφ του Ησυχαστού
Άραγε θα σωθώ; Η ερώτηση αυτή θα
Ο φόβος του Θεού
έπρεπε να βασανίζει τον καθένα μας με
και οι φοβίες των
τον ίδιο τρόπο που βασανίζει τον σπορέα:
ανθρώπων.
θα δρέψω τον καρπό των κόπων μου στο
χωράφι που καλλιέργησα; Ο σπορέας ερ- του Μητροπολίτου
γάζεται με φόβο Θεού κάθε ημέρα. Ας
εργασθούμε κι εμείς αναστρεφόμενοι εν Εδέσσης Ιωήλ
φόβω όλον τον της παροικίας ημών χρό- Ο φόβος
νον επί της γης.
του Jean Claude
Ώ! Παντοδύναμε Κύριε, ως φοβερός ει εν
πάση τη γη, συντήρησον ημάς εν τω φόβω
Larchet
Σου. Προσευχές στη λίμνη
Σοι πρέπει πάσα δόξα, τιμή και προσκύ- του Αγίου Νικολάου
νησις εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Βελιμίροβιτς
Δεν έχεις φόβο Θεού, γι' αυτό Π ΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΕΥΧΟΥΣ :
σε κυριεύει ο φόβος των
δοκιμασιών. Δεν πενθείς για τις
αμαρτίες σου, γι' αυτό είσαι Χωρίς το θέλημα του Κυρίου 2
λιπόψυχος. Δεν έχεις «καρδίαν Ο φόβος του Θεού και οι 4
συντετριμμένην καί τεταπεινω- φοβίες των ανθρώπων
μένην» (Ψαλμ. 50,19), γι' αυτό Για το φόβο του Θεού - Δεν 7
πρέπει να δειλιάζουμε
δεν είσαι ανδρείος στους Για το ότι δεν πρέπει να 7
πειρασμούς. μεριμνάμε για τα βιοτικά.
Ο φόβος 8
Άγιος Δημήτριος του Ροστώφ Προσευχές στη λίμνη
12
Κοντά στο Θεό - Περί δειλίας 14
ΜH φοβοY, μOνον Ιερές Ακολουθίες και
εκδηλώσεις του ναού.
15
πIστευε Από τις σημειώσεις του Αγί-
ου Σιλουανού του Αθωνίτου.
16
 Σελίδα 2
Χωρίς το θέλημα του Κυρίου μήτε
ασθενούμεν μήτε αποθνήσκομεν.
Φόβος Κυρίου αρχής της σοφίας, ομιλεί ο σοφός Σο-
λομών, και συμφωνούν οι Πατέρες. Καγώ δε λέγω
υμίν· «Μακάριος και τρισμακάριος ανήρ ο φοβούμε-
νος τον Κύριον».
Εξ αυτού του θείου φόβου γεννάται η πίστις προς τον
Θεόν. Και πιστεύει ο άνθρωπος ολοψύχως ότι, α-
φού τελείως αφιερωθεί εις τον Θεόν, έχει και ο
Θεός όλην την πρόνοιαν δι’ αυτόν. Και εκτός τροφής
και σκεπάσματος –όπου πάλιν Αυτός τον παρακινεί να
φροντίζει- άλλην φροντίδα δεν έχει. Αλλά με όλην
απλότητα εις το θέλημα του Κυρίου ακολουθών υπο-
τάσσεται.
Οπότε, όταν ριζώσει η πίστις αυτή καταργείται τελεί-
ως η γνώσις εκείνη όπου γεννά την αμφιβολίαν εις
όλα και σμικρύνει την πίστιν, και πολλάκις την
αφαιρεί· διότι έχει ισχύν φύσεως, καθότι με αυτήν α-
νετράφημεν.
Αφού όμως νικήσει η πίστις κατόπιν πολλών δοκιμα-
σιών, τότε στρέφεται και γεννά, η μάλλον της δίδεται
δώρον γνώσις πνευματική, όπου δεν αντίκειται εις την
πίστιν, αλλά με τας πτερύγας της πετά και εξερευνά τα
βάθη των μυστηρίων· και είναι πλέον αυτές αι δύο,
πίστις και γνώσις –γνώσις και πίστις, αχώριστες αδελ-
φές.
Ας εξετάσωμε λοιπόν τώρα εμείς, όπου αφιερώθημεν
τω Θεώ, αν είναι η πίστις αυτή εις ημάς ή κυριεύει η
γνώσις. Και, εάν μεν αφήνεις τα πάντα εις τον Θεόν,
ιδού όπου έχεις καταλάβει την πίστιν, και ασφαλώς
χωρίς καμμίαν αμφιβολίαν θα εύρεις Αυτόν βοηθόν.
Οπότε καν μυριάκις δοκιμασθείς και σε πειράξει ο
σατανάς, ίνα σου αμβλύνει την πίστην, εσύ προτίμησε
μυριάκις τον θάνατον και μη υπακούσεις την γνώσιν.
Και ούτως θα ανοιγεί η θύρα των μυστηρίων. Και θα
θαυμάσεις ότι ήσουν πρότερον δεμένος με αλύσεις της
γνώσεως. Και τώρα πετάς με πτέρυγας θεϊκάς επάνω
από την γην. Και αναπνέεις άλλον αέρα ελευθερίας,
όπου οι άλλοι τον υστερούνται.
Ει δε και βλέπεις την γνώσιν να βασιλεύει, και εις
ένα παραμικρόν κίνδυνον τα χάνεις και απελπίζε-
σαι, γίνωσκε ότι εισέτι υστερείσαι της πίστεως· και
επομένως δεν έχεις ακόμη όλην σου την ελπίδα εις
τον Θεόν, ότι δύναται να σε σώσει από κάθε κακόν.
Φρόντισε να διορθωθείς εδώ καθώς λέγομεν δια να μη
υστερηθείς ένα τόσον μέγα καλόν.
Και νυν πρόσχες εις το λεγόμενον·
Ήλθε κάποιος μίαν φοράν εις ημάς, από χρόνια πολλά
μοναχός, όπου ήτο στη Ελβετίαν. Διότι είχεν τρείς
Ε Ν ∆ Ο Ν
Απόσπασμα από το βιβλίο: «Γέροντος Ιωσήφ,
Έκφρασις Μοναχικής Εμπειρίας», Επιστολή 30,
Έκδοσις Ιεράς Μονής Φιλοθέου.
μεγάλας και φοβεράς αλλά και ανιάτους ασθενείας. Και
εξόδευε πλούτον στα φάρμακα. Διότι ήτον πλούσιος
άνθρωπος. Και επειδή κάποιος τον εσύστησεν εις εμένα
να έλθει, να ειπεί τον λογισμόν του, τον ελυπήθην πολύ.
Λοιπόν τον είπα ότι γίνεται αμέσως καλά, μόνον να πι-
στεύσει ότι δύναται ο Θεός να τον θεραπεύσει. Τέλος,
εάν σας γράψω όλην την ιστορίαν, το πόσον υπέφερα να
τον πείσω, πρέπει να γράψω τέσσαρες κόλλες. Διότι,
μήτε με άφηνε και να φύγει μήτε ήθελε να πιστεύσει.
Μέχρις ότου συνήργησεν ο Θεός και ήκουσεν μίαν φω-
νήν αισθητώς·
- Διατί δεν ακούεις, να γίνεις καλά;
Και έτσι ελυτρώθη. Διότι η αίτησις, όπου τον εζήτησα
ήτον να φάγει τα αντίθετα –όπου έλεγεν ότι εάν φάγει
θα αποθάνει- και να αφήσει όλην την ελπίδα εις τον
Θεόν, και αφήσας την γνώσιν να ακολουθήσει την πί-
στιν. Και αντί δέκα φοράς όπου έτρωγε την ημέραν, μί-
αν να τρώγει. Μόνον τρεις ημέρας αρκέσθη ο Θεός να
τον δοκιμάσει. Και εγώ εκτενώς δι’ αυτόν προσηυχό-
μην. Και την νύκτα είδα καθ’ ύπνον δύο όρνεα φοβερά,
που τον είχον αρπάσει δια να τον φάγουν. Και όφις τον
είχε τυλίξει σφικτά εις τον λαιμόν. Και με εφώναζε με
αγρίας φωνάς να τον σώσω. Οπότε παλαίσας εγώ με όλα
αυτά τα εθανάτωσα και εξύπνησα. Έρχεται λοιπόν και
μου λέγει·
-Έγινα τελείως καλά, όπως εγεννήθην!
Και όντως αποκατεστάθη η σάρξ του ως παιδίου μι-
κρού. Είχε λοιπόν φάρμακα και δύο κάσσες ενέσεις. Και
τον είπα και τα έρριξεν όλα τον κατήφορον εις τα βράχι-
α. Και πλέον έζησεν υγιής, άπαξ της ημέρας εσθίων.
Βλέπετε λοιπόν η πίστις τι ενεργεί; Μη νομίσετε ότι εγώ
το ενήργησα. Όχι. Δεν έχω τοιαύτην κατάστασιν. Η πί-
στις είναι, όπου έχει την δύναμιν να κάμνει τοιαύτα.
Ακούσατε πάλιν·
Μία μοναχή μου έγραψε ότι πάσχει και αν δεν κάμει
εγχείρησιν αποθνήσκει. Εγώ γράφω, λέγων τελείως α-
ντίθετα. Εκείνη πάλιν γράφει ότι της είπεν ο ιατρός εις
τόσας ημέρας, αν δεν κάμει εγχείρησιν, θα γίνει διάτρη-
σις και τέλος θάνατος. Επαναλαμβάνω εγώ: - Έχε πί-
στιν· άφησέ τα όλα εις τον Θεόν· προτίμησε τον θάνα-
τον. Μου στέλνει απάντησιν, ότι εστράφη οπίσω.
Βλέπετε; Μυρίας φοράς εδοκίμασα το τοιούτον. Όταν
βάλεις εμπρός σου τον θάνατον και τον περιμένεις κάθε
στιγμήν, φεύγει μακράν από σου. Όταν φοβήσαι τον
θάνατον, διαρκώς σε καταδιώκει. Τρείς φθισικούς
 Έντυπο πνευματικής εσωτερικής καταγραφής
έθαψα τρέφων ελπίδα ότι θα κολλήσω και εγώ. Το
ρούχο του εφόρεσα, όταν εξέδυσα αποθνήσκοντα, αλλ’
ο θάνατος έφυγε πηγαίνων εις τους φοβουμένους αυ-
τόν. Είμαι ασθενής εις όλην μου την ζωήν. Δεν έκαμα
ποτέ θεραπείαν. Τρώγω ενάντια επιμόνως. Αλλά που ο
θάνατος!
Τοιαύτα γράφω υμίν, επειδή αγαπάτε την τελειότητα.
Διότι οι κοσμικοί δεν αμαρτάνουν τα της γνώσεως
πράττοντες, επειδή δεν ζητούν άλλην οδόν.
Θέλω δε να ειπώ, με όλα αυτά ότι, χωρίς το θέλημα
του Κυρίου, μήτε ασθενούμεν μήτε αποθνήσκομεν.
Φύγε λοιπόν μακράν αφ’ ημών ολιγοπιστία.
Και αφού πρώτον γνωρίσωμεν τον Θεόν ως δημιουρ-
γόν παντός αγαθού, Πατέρα, προνοητήν και κηδεμόνα
ημών, πρέπει να πιστέψωμεν εις Αυτόν εξ όλης ψυχής
και καρδίας. Και μόνον εις Αυτόν να ελπίζωμεν. Και
κατόπιν θα τον αγαπήσωμεν αισθόμενοι τας πολλάς
του ευεργεσίας. Και, όταν τον Θεόν αγαπήσωμεν εξ
όλης της καρδίας ως Πλάστην, τότε και τον πλησίον θα
αγαπήσωμεν ως εαυτόν, ειδότες ότι όλοι είμεθα αδελ-
φοί - κατά φύσιν Αδάμ, και κατά χάριν, Χριστού. Και
ως εκ τούτου δεν πρέπει ο άνθρωπος ο πνευματικός να
θεωρεί την συγγένειαν της σαρκός, αφού αφιερωθεί εις
τον Θεόν, αλλά του πνεύματος την συγγένειαν. Διότι η
σάρξ, άρρεν και θήλυ είναι δια τον πληθυσμόν, όπερ
ημείς απαρνήθημεν και ανέβημεν υψηλότερα. Λοιπόν
ως πνευματικοί όπου είμεθα πρέπει και πνευματικώς
να βλεπώμεθα. Κατά την ψυχήν, δεν έχει άρρεν και
θήλυ ψυχή, μήτε νέα ή γέρων, αλλά χάρις Χριστού επί
πάντα.
Αφήσατε όθεν παρακαλώ τον νουν σας ελεύθερον -
μην τον κλείετε υπό νόμον, αφού εσμέν υπό χάριν - να
θεωρήσει τι μέγα μυστήριον κρύπτεται εν τοις λόγοις,
όπου σας λέγω. Να γευθεί αθώαν αγάπην. Και να πετά-
ξει εις την θεωρίαν του μόνου Θεού, του αγαθού μας
Πατρός.
Αφού όλοι είμεθα αδελφοί, η πνοή του Θεού το θείον
εμφύσημα, και ζωοπάροχός μας Πατήρ εν τω μέσω
ημών, όλαι αι πράξεις μας, κινήματα και νοήματα, κρί-
νονται διαφανώς υπό το όμμα Αυτού. Και προτού εσύ
κινηθείς ή διανοηθείς κάτι καλόν ή κακόν, ευθύς η
πνοή, η ψυχή ως εμφύσημα του Θεού κεντά τον Θεόν.
Είδε προλαβών τι θα πράξεις και κατόπιν εσύ θα κά-
μεις την κίνησιν της ψυχής ή του σώματος.
Τώρα πρόσχες εις το λεγόμενον του Προφήτου
«Προωρώμην τὸν κύριον ἐνώπιόν μου διὰ παντός».
Άρα γε είναι πάντοτε ανοικτοί οι οφθαλμοί της ψυχής
σου, ή νομίζεις ότι, επειδή δεν βλέπεις εσύ πλησίον
σου τον Θεόν, δεν σε βλέπει και Εκείνος; Ή νομίζεις
ότι ημπορείς να κάμεις κάτι κρυφά απ’ Αυτόν επειδή ο
Σελίδα 3
νους σου είναι κλειστός; Όμως Εκείνος σε βλέπει, λυ-
πείται και παραβλέπει· μέμφεται την ολιγοπιστία σου
και τον σκοτισμόν του νοός σου.
Δεν γνωρίζεις ότι ο Ιησούς γίνεται εν εκάστω θεραπεί-
α πάσης ανάγκης; Ήγουν τροφή τω πεινώντι, τω διψώ-
ντι ύδωρ, υγεία τω ασθενεί, ενδυμασία τω γυμνητεύο-
ντι, φωνή εις τους ψάλλοντας, τω ευχομένω πληροφο-
ρία, τοις πάσι τα πάντα εις σωτηρίαν;
Πίστευσον, τέκνον μου, ότι εις όσα και αν πάσχω-
μεν εις όλα ο Χριστός είναι άριστος ιατρός της ψυ-
χής και του σώματος. Αρκεί να έχεις την τελείαν
αυταπάρνησιν, την τελείαν πίστιν και αφοσίωσιν
εις αυτόν χωρίς δισταγμόν.
Αφού ο γλυκύς Ιησούς είναι τόσον καλός, εύσπλα-
χνος, αγαθός, διατί να απελπισθείς; Ένα ολίγον τον
εζητούμε και αυτός μας δίδει τόσον πολύ. Μίαν ακτί-
να φωτός του γυρεύουμε και αυτός μας χαρίζεται όλος
Φως, Αλήθεια, Αγάπη. Λοιπόν ταπεινώσου και πάσαν
την ελπίδα σου στήριξε εις Αυτόν.
Και πίστευσον μοι την αλήθειαν λέγοντι ότι· αφό-
του έγινα μοναχός, οσάκις ησθένησα, παντάπασι
δεν επιμελήθην τον εαυτόν μου. Μήτε άφησα κανέ-
να να φροντίσει δια την σωματικήν υγείαν, αλλά
όλην μου την ελπίδα άφησα εις τον άμισθον ιατρόν.
Και τόσον εδοκιμάσθην εις την αρχήν, όπου εγέμισε
μεγάλα ωσάν λεμόνια σπυριά όλη η ράχη μου μέχρι
και κάτω. Και έγινα ωσάν ξύλινος μη δυνάμενος να
λυγίσω. Και εγώ εμαχόμην το πάθος, χωρίς να αλλάξω
ποσώς μήτε φανέλα μήτε έτερον ρούχο. Αλλά εφορτώ-
θηκα ένα τορβά εις την ράχην και εγύρισα όλον το
Άγιον Όρος. Ωσότου έσπασαν όλα εκείνα και έτρεχαν
μόνα τους μέχρι του πόδας μου. Και δεν άλλαξα, ως
είπον, μαχόμενος και δεινώς υπομένων· και έγιναν η
φανέλα και κάτω ένα δάκτυλο πάχος το ρούχο από την
ύλην που έτρεξε. Και εις τες τρύπες των πληγών εχω-
ρούσε το δάκτυλον. Και δεν έπαθα τίποτε. Και μέχρι
σήμερον ότι αρρώστεια μου έρχεται με πολλήν χαράν
την εκδέχομαι, μήπως με φέρει τον αιώνιον ύπνον· να
ευρεθώ εις τον Κύριον Ιησούν. Αλλά δεν ήλθεν η ώρα.
Πάντως θα έλθει συντόμως.
Ο θάνατος, όπου εις τους πολλούς είναι μέγας και τρο-
μερός, εις εμένα είναι μία ανάπαυσις, ένα γλυκύτατον
πράγμα, όπου μόλις έλθει θα με ξεκουράσει από τας
θλίψεις του κόσμου. Και τον περιμένω από στιγμής εις
στιγμήν. Είναι μέγας όντως· αλλά πολύ μεγάλος αγών
να σηκώσει κανείς όλα τα βάρη του κόσμου εσήμερον,
όπου όλοι ζητούν από τον άλλον να πληρωθούν όλαι
αι εντολαί.
(συνέχεια στη σελίδα 16)
 Σελίδα 4
Ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ καὶ οἱ φοβίες τῶν
ἀνθρώπων.
Ἐπισκόπου Ἐδέσσης, Πέλλης & Ἀλμωπίας Ἰωὴλ
Ἐνέργειες τοῦ φόβου.
Ὁ κάθε ἄνθρωπος, ὅταν γεννιέται, ἔχει μέσα του
(κληρονομοῦνται σ᾿ αὐτὸν) ψυχολογικὲς καὶ
σωματικὲς ἀδυναμίες· π.χ. ἡ ἀκόρεστη δίψα γιὰ ζωή, ὁ
χωρισμὸς τῆς ψυχῆς ἀπὸ τὸ σῶμα, ἡ φθορὰ τοῦ σώμα-
τος, οἱ ποικίλες ἰδιόμορφες καταστάσεις, καχυποψίες
γιὰ ἄλλους καὶ πολλὰ ἄλλα. Ὅλα αὐτὰ τοῦ προκαλοῦν
φόβο. Ὁ φόβος δὲν τὸν ἀφήνει νὰ τελειοποιηθεῖ
στὴν ἀγάπη. Ὁ Χριστὸς ὅμως ἦλθε νὰ μᾶς
ἐλευθερώσει ἀπὸ τὸ φόβο τοῦ θανάτου καὶ τῆς κολά-
σεως, (Ἑβρ. β´ 14-15). Δὲν μᾶς ἔφερε πνεῦμα δειλίας,
ποὺ προκαλεῖ φόβο, ἀλλὰ πνεῦμα υἱοθεσίας (Ῥωμ. η´
14-15). Ὁ Χριστὸς μᾶς ἐλευθέρωσε. Ὅποιος πιστεύει
στὸ Χριστὸ ἐλευθερώνεται καὶ ὁδηγεῖται στὴν ἀγάπη
ποὺ «ἔξω βάλλει τὸν φόβο» (Α´ Ἰω. δ´ 18). Γιὰ νὰ
φτάσουμε ὅμως στὴν ἀγάπη, χρειάζεται ἀγώνας καὶ
ἄσκηση καὶ φυσικὰ δὲν ζεῖ κάποιος τὴν κατάσταση
αὐτὴ διὰ μιᾶς. Στὰ πρῶτα βήματά του πρὸς τὴν τελεί-
ωση, ὁ ἄνθρωπος πρέπει νὰ ἔχει φόβο γιὰ μερικὰ
πράγματα, ὅπως π.χ. γιὰ τὴν κόλαση, τὴν ἁμαρτία, τὴν
γέενα τοῦ πυρός. Νὰ φοβηθεῖ τὴν ἁμαρτία μήπως τὸν
χωρίσει ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ καταδικασθεῖ.
Γνώμες τῶν Πατέρων πάνω στὴν ἄποψη αὐτή.
Ὁ φόβος ποὺ ἔχουμε νὰ μὴν πέσουμε στὴν ἁμαρτία
εἶναι ἀρετή. Ἀρχὴ τῆς ἀληθινῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου
εἶναι ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ. (Ἰσαὰκ ὁ Σύρος)
Ὁ φόβος εἶναι ἡ πρώτη ἐντολή, ποὺ ὁδηγεῖ στὸ πένθος
τῶν ἁμαρτημάτων (Πέτρος ὁ Δαμασκηνός).
Ἐκεῖνος ποὺ πιστεύει στὸν Κύριο, φοβεῖται τὴν κόλα-
ση, κι αὐτὸς ποὺ φοβεῖται τὴν κόλαση, τηρεῖ τὶς
ἐντολές. Αὐτὸς πάλι ποὺ τηρεῖ τὶς ἐντολές, ὑπομένει
τὶς θλίψεις, κι ὅποιος ὑπομένει τὶς θλίψεις, ἀποκτᾶ τὴν
ἐλπίδα του στὸν Θεὸ (ὅπ.π.).
Ἄλλο πράγμα νὰ φοβεῖσαι τὸν Θεὸ καὶ ἄλλο νὰ
ἐφαρμόζεις τὶς ἐντολὲς τοῦ Θεοῦ (Συμεὼν ὁ ν. Θεολό-
γος).
Θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε πὼς στὴν πνευματική μας
ζωὴ προηγεῖται ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ, ποὺ μᾶς κάνει νὰ
πενθοῦμε γιὰ τὶς ἁμαρτίες μας καὶ ἀκολουθεῖ ἡ
ἐργασία τῶν ἐντολῶν ὡς καρπός. Ὁ ἔμφυτος φόβος
βοηθάει μαζὶ μὲ τὴν πίστη στὴν ἐργασία τῶν ἐντολῶν.
Ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ μᾶς ἀναγκάζει νὰ πολεμᾶμε τὴν
κακία καὶ ἐνῶ τὴν πολεμᾶμε, ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ τὴν
πολεμεῖ (Μάρκος ὁ Ἀσκητής).
Ἡ ρίζα τῆς εὐλάβειάς μας πρὸς τὸν Θεὸ εἶναι ὁ φόβος
τοῦ Θεοῦ. Ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ εἶναι τὸ πιὸ δυνατὸ
ὅπλο γιὰ νὰ πολεμήσουμε τὶς δυσκολίες στὴν πνευ-
ματική μας πορεία (Ἰω. ὁ Χρυσόστομος).
Ε Ν ∆ Ο Ν
Παράδειγμα χαρακτηριστικὸ ὁ ληστής. Ὅλοι ξέρουμε τί
εἶπε στὸν ἐξ εὐωνύμων τοῦ Χριστοῦ κακοῦργο, ποῦ
λοιδοροῦσε τὸν Χριστό: «οὐχὶ σὺ ὁ Χριστός; σῶσον
σεαυτὸν καὶ ἡμᾶς. Ἀποκριθεὶς δὲ ὁ ἕτερος ἐπετίμα αὐτῷ
λέγων· οὐδὲ φοβῇ σὺ τὸν Θεόν, ὅτι ἐν τῷ αὐτῷ κρίματι
εἶ;» (Λουκ. κγ´ 29). Μπροστὰ στὸν Κύριο ὁ εὐγνώμων
ληστὴς αἰσθάνθηκε μεγάλο φόβο γιὰ τὶς ἁμαρτίες του
καὶ εἶπε τὰ περίφημα ἐκεῖνα λόγια· «Ἰησοῦ, μνήσθητί
μου ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασιλείᾳ σου» (Λουκ. κγ´ 41).
Πῶς ἐνεργεῖ ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ στὸν ἄνθρωπο;
Ὁ ἅγιος Ἰσαὰκ ὁ Σύρος λέγει πὼς ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ
ξυπνάει τὴν ἀνθρώπινη φύση ἐναντίον τῶν πονηρῶν
ἐπινοήσεων τοῦ διαβόλου. Ὅπως τὰ Χερουβὶμ ἦσαν
ἄγρυπνα μπροστὰ στὴν θύρα τοῦ Παραδείσου, ἔτσι καὶ
ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ εἶναι ἄγρυπνος φύλακας τοῦ
ἀνθρώπου, γιὰ νὰ μὴν πέσει στὴν ἁμαρτία. Αὐτὸν τὸν
φόβο χρειάζεται νὰ τὸν διατηρεῖ γιὰ νὰ μὴ βλαβεῖ ἀπὸ
τὸν ἐχθρό.
Πράγματι πολλὲς φορὲς συγκρατούμεθα μακρυὰ ἀπὸ
τὴν ἁμαρτία, διότι μέσα μας ὑπάρχει ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ.
Ἀναλογιζόμαστε· «πῶς θὰ τὸ κάνω αὐτό; φοβᾶμαι τὸν
Θεό, φοβᾶμαι τὴν κόλαση». Ὁ σωτήριος αὐτὸς φόβος
μᾶς κάνει νὰ μισοῦμε τὴν ἀδικία, τὴν ὕβρη καὶ τὴν
ὑπερηφάνεια, τονίζει ὁ Μέγας Βασίλειος.
Αὐτός, ποὺ ἔχει φόβο Θεοῦ, ἀπομακρύνει εὔκολα τοὺς
λογισμοὺς τοῦ διαβόλου, ἀφοῦ δὲν αἰχμαλωτίζεται μὲ
τίποτε. Δὲν ἔχει περισπασμοὺς στὸ νοῦ του, διότι περι-
μένει τὸν Δεσπότη Χριστό. Ἐπιμελεῖται τῶν ἀρετῶν, γιὰ
νὰ μὴν καταδικασθεῖ.
Ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου εἶναι μία μήτρα. ὁ λόγος τοῦ
Θεοῦ εἶναι τὸ σπέρμα. κι αὐτὸ ποὺ θὰ γεννηθεῖ, εἶναι ὁ
φόβος τοῦ Θεοῦ. Γιὰ νὰ ἔχουμε καθαρὴ ἐλεημοσύνη,
δηλ. ἀπαλλαγμένη ἀπὸ κενοδοξία, φιλαργυρία καὶ
ἡδονή, πρέπει νὰ προηγηθεῖ ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος
θὰ νεκρώσει τὰ πάθη αὐτά.
Ὅποιος θέλει νὰ ἀγαπήσει τὸν Θεό, θὰ ἀρχίσει ἀπὸ τὸν
φόβο του. Ἐξαιτίας αὐτοῦ του φόβου προσέχουμε καὶ
τὰ λεπτότατα ἁμαρτήματα. Ἕνας ποὺ φοβᾶται τὸν Θεό,
λέγει καὶ τὰ πιὸ μικρά του ἁμαρτήματα, διότι ἔχει τὴν
ἐντύπωση, πὼς μετὰ θάνατο τὸν περιμένουν πολὺ
ἄσχημες καταστάσεις.
Ὅποιος φοβᾶται τὸν Θεό, ἀγαπάει τὴν ἐγκράτεια. Μὲ
φόβο πηγαίνει νὰ κοινωνήσει. «Μετὰ φόβου Θεοῦ, πί-
στεως καὶ ἀγάπης προσέλθετε», προσκαλεῖ ὁ λειτουργὸς
τοὺς πιστούς. Ὁ φοβούμενος τὸν Κύριο, δὲν φοβεῖται
τῶν δαιμόνων τὶς ὁρμές, οὔτε τὶς ἀπειλὲς τῶν
ἀνθρώπων.
Ὁ φόβος διακρίνεται σὲ δύο εἴδη.
Οἱ Πατέρες λένε πὼς ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ ἔχει δύο μορ-
φές. Εἶναι ὁ φόβος τῶν εἰσαγωγικῶν καὶ ὁ φόβος τῶν
τελείων.
Ὁ φόβος τῶν εἰσαγωγικῶν ἢ τῶν ἀρχαρίων, ποὺ
 Έντυπο πνευματικής εσωτερικής καταγραφής Σελίδα 5

ὑπάρχει μέσα μας καὶ δὲν μᾶς ἀφήνει νὰ πέσουμε στὴν δὲν ἔχει ἄλλα ψυχοπαθολογικὰ συμπτώματα, τότε ἡ
ἁμαρτία ἐξαιτίας τῆς κολάσεως. «Εἰσαγωγικὸς ἐστὶν ὁ ὀδυνηρὴ αὐτὴ κατάσταση ὀνομάζεται νευρωτικὴ φοβία
ἀπέχων τῆς κακίας». Αὐτός, ποὺ ἔχει αὐτὸν τὸν φόβο καὶ τὸ ἄτομο ἔχει πλήρη ἐπίγνωση τοῦ παραλόγου της
φοβᾶται σὰν δοῦλος τὰ κολαστήρια, τὶς τιμωρίες καὶ τὶς φοβίας του. Παρ᾿ ὅλες ὅμως τὶς προσπάθειές του δὲν
καταδίκες. μπορεῖ νὰ ἀπαλλαγεῖ ἀπ᾿ αὐτὸ εὔκολα. Ἀκόμη ἡ φοβία
μπορεῖ νὰ εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ πολλὰ συμπτώματα ψυχο-
Ὑπάρχουν ὅμως καὶ οἱ τέλειοι, ποὺ ἔχουν καὶ αὐτοὶ φό-
πάθειας, ὅπως π.χ. ἡ μελαγχολία κ.λπ. Ἂς ἀναφέρουμε
βο, ἀλλὰ μὲ ἄλλη μορφή. Φοβοῦνται μήπως παραβοῦν
καὶ δύο παραδείγματα. Ἕνας γιατρὸς μοῦ ἔλεγε πὼς
κάποια ἐντολὴ τοῦ Θεοῦ καὶ τὸν λυπήσουν. Φοβοῦνται
τὸν ἐπισκεπτόταν συχνὰ κάποιος, ποὺ εἶχε τὴ φοβία τοῦ
μήπως ὑποστοῦν τροπὴ ἢ ἀλλοίωση στὴν πνευματική
ἐμφράγματος τῆς καρδιᾶς καὶ γενικώτερα τῆς φοβίας
τους ζωὴ καὶ πέσουν στὴν ἁμαρτία.
τοῦ θανάτου. Εἶχε καχυποψίες γιὰ τοὺς πάντες καὶ
Ὁ φόβος τῶν εἰσαγωγικῶν ἐξαφανίζεται, ὅταν ἔτρεμε στὴν ἰδέα πὼς μπορεῖ νὰ πάθει ἔμφραγμα. Κάθε
συγχωρηθοῦν τὰ ἁμαρτήματα τοῦ ἀνθρώπου, ἐνῶ ὁ τόσο πήγαινε στὸν γιατρὸ καὶ ἐξέφραζε τὶς ἀνησυχίες
δεύτερος, τῶν τελείων, παραμένει συνεχῶς στὸν του. Ὅταν μετὰ ἀπὸ χρόνια συνέβη νὰ πάθει καρκίνο
ἄνθρωπο καὶ τὸν ἁγιάζει περισσότερο. ἥπατος, ἐπειδὴ ἦταν συνειδητὸς χριστιανός,
Ἀπ᾿ ὅλα αὐτὰ καταλαβαίνουμε πὼς μποροῦμε νὰ ἀντιμετώπισε τὴν ἀσθένεια μὲ ἀξιοθαύμαστη καρτερία
ὠφεληθοῦμε τὰ μέγιστα ἀπὸ τὸν φόβο τοῦ Θεοῦ. Μία καὶ ὑπομονὴ καὶ τὸ καταπληκτικὸ ἦταν, πὼς ἥσυχος
εὐχὴ τῆς θείας Λειτουργίας τὸ τονίζει αὐτὸ ἐμφατικά. περίμενε τὸ θάνατο. Τὸ ἄλλο παράδειγμα. Καπετάνιος
«Ἔνθες ἡμῖν καὶ τῶν μακαρίων σου ἐντολῶν φόβον, ἵνα ἐμπορικοῦ πλοίου, ποὺ διέπλεε συχνά τους ταραγμέ-
τὰς σαρκικὰς ἐπιθυμίας πάσας καταπατήσαντες, νους ὠκεανοὺς καὶ ἀντιμετώπιζε μὲ ἐπιτυχία τὶς
πνευματικὴν πολιτείαν μετέλθωμεν, πάντα τὰ πρὸς φοβερὲς φουρτοῦνες τῆς θάλασσας, τὸν ἐπίανε μεγάλη
εὐαρέστησιν τὴν σὴν καὶ φρονοῦντες καὶ πράττοντες». φοβία, ὅταν ἔμπαινε στὸ λιμάνι καὶ ἔβλεπε συνωστισμὸ
(μποτιλιάρισμα) πλοίων. Νόμιζε πὼς δὲ θὰ τὰ κατάφερ-
Αὐτὲς τὶς πνευματικὲς καταστάσεις ἂς ἐπιζητοῦμε στα- νε νὰ μπεῖ μέσα. Δὲν φοβόταν τὰ ἄγρια κύματα τοῦ
θερά, γιὰ νὰ γίνουμε ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ. ὠκεανοῦ καὶ ἔτρεμε τὸν συνωστισμὸ τοῦ ἀσφαλοῦς
Οἱ ἀνθρώπινες φοβίες. λιμανιοῦ.

Εἴδαμε διεξοδικὰ τί εἶναι ὁ φόβος καὶ ποιὲς εἶναι οἱ Ἕνας πνευματικὸς τί μπορεῖ νὰ κάνει στὴν προκειμένη
ἐνέργειές του. Ἂς δοῦμε τώρα τὶς ἀνθρώπινες φοβίες. περίπτωση; Φυσικὰ δὲν μπορεῖ νὰ δώσει κατευθύνσεις
ποὺ ἔχουν σχέση μὲ φάρμακα καὶ ἰατρικὲς ἀγωγές. Οἱ
Φοβία, ὀνομάζεται ἀπὸ τὴν ἀνθρώπινη ἐπιστήμη, δηλ. παρατηρήσεις τοῦ τύπου, πὼς αὐτὸ ποὺ ἔχει ὁ ἀσθενὴς
τὴν ψυχιατρική, ἡ πάθηση ἐκείνη, ὅπου τὸ ἄτομο κατα- δὲν εἶναι τίποτε, καὶ ἡ προτροπὴ νὰ μὴν πάει στὸ για-
κλύζεται ἀπὸ φόβο, ἐνῶ δὲν ὑπάρχει πραγματικὴ αἰτία τρό, δὲν ἔχουν καλὰ ἀποτελέσματα. Ἐὰν ἔχει ἀνάγκη
φόβου. Λέμε ὅτι κάποιος ἔχει κλειστοφοβία, ὅταν δὲν ἀπὸ ἰατρικὴ θεραπεία, θὰ τὸ κρίνει ἕνας καλὸς καὶ δο-
μπορεῖ νὰ εἰσέλθει σὲ κλειστοὺς χώρους, π.χ. σὲ κιμασμένος γιατρός. Γίνεται πολλὲς φορὲς μὴ
ἀνελκυστήρα, ἢ νὰ ταξιδεύσει μὲ ἀεροπλάνο, τρένο πιστευτὸς καὶ μὴ ἔγκυρος ὁ πνευματικὸς ποὺ δίνει τέ-
κ.λπ., ἐπειδὴ καταλαμβάνεται ἀπὸ μεγάλου βαθμοῦ φό- τοιες συμβουλές. Τὸ ἔργο τοῦ πνευματικοῦ στὸ
βο. Πλεῖστα πράγματα καὶ καταστάσεις μποροῦν νὰ ἐξομολογητήριο εἶναι νὰ φύγει ὁ ἄνθρωπος, ποὺ θὰ
γίνουν ἀφορμὴ τέτοιας φοβίας. Τὰ συνηθέστερα εἶναι: καταφύγει στὴν βοήθειά του καὶ ἔχει φοβίες, μὲ
Πλατεῖες ἢ χῶροι ὅπου ὑπάρχουν πολλοὶ ἄνθρωποι ἀκλόνητη ἐμπιστοσύνη στὸ Θεὸ καὶ μὲ ἐλπίδα πὼς
(ἀγοροφοβία), ἡ ἄνοδος σὲ ὑψηλοὺς ὀρόφους κτηρίων στὴ δίνη τοῦ προβλήματός του δὲν θὰ εἶναι ἀποῦσα
(ὑψοφοβία), ζωύφια ἀκίνδυνα γιὰ τὸν ἄνθρωπο, ὅπως ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ. Καταπληκτικὴ εἶναι ἡ ἐμπειρικὴ
π.χ. μικρὲς ἀράχνες (ἀραχνοφοβία) κατσαρίδες διαπίστωση τῶν ἁγίων Πατέρων πὼς ὅσο καθαρίζεται ὁ
(κατσαριδοφοβίες) κ.λπ. Ἐπίσης φόβος τῶν μικροβίων νοῦς τοῦ ἀνθρώπου, τόσο καὶ ἐξαφανίζονται τὰ πάθη
(μικροβιοφοβία), γι᾿ αὐτὸ καὶ πλένουν τὰ χέρια καὶ τὰ του καὶ οἱ ψυχολογικές του ἀνισότητες. Κάποτε ρώτη-
ἐνδύματα συχνότατα. Ἀκόμη διάφορες ἀρρώστειες, σαν κάποιον ἀπὸ τοὺς Γεροντάδες τί πνευματικὴ
ὅπως π.χ. ὁ καρκίνος (καρκινοφοβία), μὲ ἀποτέλεσμα ἐργασία κάνει, κι αὐτὸς ἀπάντησε: «Ἡμεῖς νοῦν
νὰ προσέχουν νὰ μὴν τοὺς ἐγγίσει ἄνθρωπος, ποὺ πά- τηροῦμεν». Ἡ τήρηση καὶ ἡ καθαρότητα τοῦ νοῦ
σχει ἀπὸ τὴ νόσο αὐτή, ἢ κάποια ἄλλη. Ὅσοι ἔχουν μία ἀπαλλάσσει τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ πολλὲς φοβίες. Ὁ
ἀπὸ τὶς φοβίες αὐτές, δὲ σημαίνει πὼς εἶναι ἄτομα δειλὰ καθαρὸς νοῦς ἡγεμονεύει τῆς κεφαλῆς καὶ ὑποτάσσει
καὶ μὲ μειωμένη προσωπικότητα. Ἀντιθέτως μπορεῖ νὰ ὅλες τὶς αἰσθήσεις τοῦ σώματος. Ὁ μέγας ἅγιος Γρηγό-
εἶναι ἐπιτυχημένοι ἐπαγγελματίες, σωστοὶ ἐπιστήμονες, ριος ὁ Παλαμᾶς τονίζει, πὼς πάνω ἀπὸ τὴ σπουδὴ τοῦ
ἢ ἀκόμη νὰ ἐπιδίδονται καὶ σὲ τολμηρὲς δραστηριότη- ἀνθρώπου νὰ γνωρίσει «ἄστρων μεγέθη καὶ φύσεων
τες, ὅπως π.χ. τὴν ὀρειβασία. λόγους», δηλ. θὰ λέγαμε σήμερα ἐπιστημονικὲς γνώ-
Ἡ κατάσταση τῆς φοβίας ὀφείλεται σὲ κάποια σεις, προτιμότερο εἶναι «τὸ εἰδέναι τὸν καθ᾿ ἡμᾶς νοῦν
διαταραχὴ τῆς λειτουργίας τοῦ κεντρικοῦ νευρικοῦ συ- (Συνέχεια στην επόμενη σελίδα)
στήματος. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος, ποὺ πάσχει ἀπὸ τὴ φοβία,
 Σελίδα 6
(Συνέχεια από την προηγούμενη σελίδα)
τὴν ἑαυτοῦ ἀσθένειαν καὶ ταύτην ἰάσασθαι ζητεῖν»,
νὰ μπορέσει ὁ νοῦς νὰ γνωρίσει τὴν ἀσθένειά του καὶ
νὰ ζητήσει τὴν ἴασή του. Ἡ καλλιέργεια τοῦ νοῦ μὲ
τὴν ἡσυχία, τὴ νηστεία, τὴν προσευχή, τὰ
καθαρτικὰ δάκρυα, τὶς ἀκολουθίες, τὴν ἐργασία
καὶ μὲ τὴν ἐπικοινωνία μὲ τὸν πνευματικὸ καὶ
ἄλλους πατέρες, καὶ τὴν ἀκρόαση τοῦ λόγου τοῦ
Θεοῦ θὰ φέρει θετικὰ ἀποτελέσματα γιὰ τὸν
ἄνθρωπο καὶ θὰ μπορεῖ πιὸ δυναμικὰ νὰ
ἀντιμετωπίσει τὶς βασανιστικὲς φοβίες. Ἡ χάρη τοῦ
Θεοῦ, ὅταν καταλάβει τὴν καρδιὰ τοῦ ἀνθρώπου, κα-
θαρίζει ὅλες τὶς δυνάμεις τῆς ψυχῆς καὶ μάλιστα τὴν
πιὸ κύρια δύναμη, ποὺ εἶναι ὁ νοῦς. Ἔτσι μποροῦν νὰ
θεραπευθοῦν καὶ οἱ φοβίες.
Θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε πρακτικὰ πὼς ἡ ἐργασία
τοῦ νοῦ μὲ τὴν συνεχῆ μνήμη τοῦ Χριστοῦ, εἶναι ἕνα
μέσον γιὰ νὰ ἐλέγξουμε τὶς φοβίες μας. Πίσω ἀπὸ τὰ
λόγια της σωτήριας εὐχῆς κρύβεται ἡ παρουσία τοῦ
ἴδιου τοῦ Χριστοῦ. Ὁ ἄνθρωπος ποὺ προσεύχεται λέ-
γοντας «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με», ἔρχεται
σὲ ζωντανὴ ἐπαφὴ μὲ τὸ Θεὸ καὶ ζωοποιεῖται. Ἡ ψυχὴ
τοῦ ἀνθρώπου γεμίζει ἀπὸ ἀγάπη πρὸς τὸν Ἰησοῦ καὶ
ἔτσι ἐγκαταλείπονται οἱ φοβίες. Ἔχω ὑπόψη κάποιον,
ποὺ εἶχε διάφορες φοβίες, ποὺ τὸν ἐμπόδιζαν νὰ
κοιμηθεῖ, καὶ ὅταν ἄρχισε νὰ λέγει τὴν εὐχὴ καὶ νὰ
ἐνεργεῖ μέσα του, πολλὲς ἀπὸ τὶς δύσκολες αὐτὲς κα-
ταστάσεις ἐξαφανίσθηκαν.
Ἐπίσης εἶναι ἀλήθεια πὼς οἱ εὐαίσθητοι ἄνθρωποι
ὑποφέρουν πάρα πολὺ ἀπὸ τὶς φοβίες. Ὁ μακάριος
Γέροντας π. Παΐσιος ἔλεγε πὼς ὁ πονηρὸς βρίσκει
διάφορες εὐκαιρίες καὶ τοὺς εὐαίσθητους τοὺς κά-
νει πιὸ εὐαίσθητους καὶ τοὺς ἀναίσθητους πιὸ
ἀναίσθητους. Οἱ εὐαίσθητοι περνοῦν πολλὲς φορὲς
μαρτυρικὲς μέρες ἀπὸ τὴν ἐνέργεια τῆς φοβίας. Διά-
φορα γεγονότα τοῦ καθημερινοῦ βίου, ἡ ἐνέργεια τοῦ
πονηροῦ καὶ ἐγγενεῖς ψυχολογικὲς καταστάσεις κά-
νουν τὸν ἄνθρωπο νὰ ὑποφέρει πολύ. Τότε χρειάζεται
τὴ βοήθεια τοῦ πνευματικοῦ, νὰ συζητήσει μαζί του,
νὰ ἐνισχυθεῖ ἀπὸ τὰ λόγια του, νὰ νοιώσει τὴ θεία πα-
ρηγοριά. Ἡ παρουσία τῶν ἀνθρώπων, ποὺ μᾶς
ἀγαποῦν ἀνιδιοτελῶς, εἶναι εὐεργετική.
Θὰ θέλαμε νὰ θίξουμε κι ἕνα ἄλλο σημεῖο. Ἡ θερα-
πεία τῆς φοβίας ἐξαρτᾶται καὶ ἀπὸ τὴν ταπείνωση τοῦ
ἀνθρώπου. Ἐνθυμοῦμαι τὰ λόγια ἑνὸς Γέροντα τοῦ
Ἁγίου Ὄρους σὲ κάποιον, ποὺ εἶχε βασανιστικὲς φο-
βίες. Ἦταν νέος στὴν ἡλικία καὶ φοβόταν νὰ περπατή-
σει τὴ νύχτα ἢ νὰ περάσει ἀπὸ τοὺς χώρους τῶν κοι-
μητηρίων, νὰ κοιμηθεῖ μόνος του στὸ δωμάτιο κ.ἄ. Ὁ
θεοφώτιστος, λοιπόν, ἐκεῖνος Γέροντας τοῦ εἶπε:
«Ὅλα αὐτὰ τὰ παθαίνεις ἀπὸ τὸν ἐγωϊσμό σου καὶ
ἐπειδὴ δὲν κοινωνεῖς συχνά». Ἡ ταπείνωση τοῦ
ἑαυτοῦ μας καὶ ἡ ζωοποιὸς χάρη τῶν μυστηρίων
ἔχουν τὴ δυνατότητα νὰ θεραπεύσουν τὴ φοβία.
Ε Ν ∆ Ο Ν
Δὲν ἀρκεῖ μόνο τὰ φάρμακα τοῦ ἰατροῦ, ἀλλὰ χρειάζε-
ται καὶ ἡ δύναμη τῆς χάρης τοῦ Θεοῦ, εἴτε ἔρχεται σὲ
μᾶς ἀπὸ τὰ μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας, εἴτε ἀπὸ τὶς δια-
προσωπικές μας σχέσεις μὲ τὸ Θεό. Ὅπου χρειάζεται νὰ
συνδυάσουμε καὶ τὰ δύο, θὰ τὸ κάνουμε. Ἐὰν οἱ φοβίες
ἔχουν τὶς ῥίζες τους σὲ καθαρὰ πνευματικὰ αἴτια (ὅπως
π.χ. σὲ ἁμαρτίες), θὰ καταφύγουμε στὴ βοήθεια τοῦ
Θεοῦ.
Ἕνα ὡραιότατο τροπάριο τῆς Ἐκκλησίας μᾶς κάνει
ἔκκληση στὸν Θεὸ νὰ μᾶς ἀπαλλάξει ἀπὸ τὴ θλίψη καὶ
νὰ τὴν μεταποιήσει σὲ χαρά: «Τὰ λυπηρὰ τοῦ σοῦ δού-
λου, τοῦ παρόντος κινδύνου, τὴν ζάλην τὴν πολλὴν καὶ
χαλεπήν, μεταποίησον νῦν, Δέσποτα, καὶ μετάτρεψον
τούτου, τὸ πένθος εἰς χαρὰν διηνεκῆ· ἵνα πίστει καὶ
πόθῳ, ἀπαύστως μεγαλύνῃ σε» (Παράκλησις ἐπὶ
ἀσθένειαν).
Ἂς δώσει ὁ Θεὸς τὴ λύση αὐτὴ σὲ ὅλους ὅσους ἔχουν
προβλήματα καὶ θλίψεις.
Ο φόβος του Θεού βοηθά στην απελευθέρωση από
τον πόλεμο των λογισμών. Ο φόβος του Θεού είναι
ένα χάρισμα που δίνει ο Θεός στον άνθρωπο. Εκεί-
νος που δέχεται αυτό το χάρισμα όλη την ημέρα αγω-
νίζεται για να μη κάνει κάτι που απαρέσκει στον Θεό
ή μάλλον δεν αγωνίζεται απλώς, αλλά η φωτιά του
φόβου του Θεού λιώνει κάθε επερχόμενο λογισμό.
Αλλά, και εάν δεν υπάρχει αυτός ο χαρισματικός
φόβος, τουλάχιστον να αγωνιζόμαστε να δημιουρ-
γούμε εμείς την αίσθηση της παρουσίας του Θεού
και του μελλοντικού δικαστηρίου. Όπως λιώνει το
κερί από την φωτιά, έτσι λιώνει «από φόβο Θεού ο
ακάθαρτος λογισμός» (Οσ. Θαλάσσιος) Ο φόβος του
Θεού είναι ο ποιμήν εκείνος που οδηγεί τα πρόβα-
τα, δηλαδή τους λογισμούς. Χωρίς τον φόβο, τον
ποιμένα, οι λογισμοί βρίσκονται σε σύγχυση.
Επίσκοπος Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιερόθεος
Φυλάγοντας τις εντολές του Θεού, θα είσαι δυνατός σε
κάθε πράξη σου και η πράξη σου θα είναι ασύγκριτη.
Γιατί φοβούμενος τον Κύριο, όλα θα τα κάνεις σω-
στά. Αυτός είναι ο φόβος, τον οποίο πρέπει να έχεις
μέσα σου και θα σωθείς. Τον διάβολο όμως μη τον
φοβηθείς· γιατί, φοβούμενος τον Κύριο θα κατεξου-
σιάσεις τον διάβολο, γιατί δεν υπάρχει δύναμη σ’
αυτόν. Και σε εκείνον που δεν υπάρχει δύναμη, ούτε
φόβος υπάρχει σ’ αυτόν· ενώ σε όποιον υπάρχει η
ένδοξη δύναμη, σ’ αυτόν υπάρχει και ο φόβος . Γιατί
εκείνος που έχει τη δύναμη, έχει και το φόβο, ενώ εκεί-
νος που δεν έχει δύναμη, καταφρονείται από όλους. Να
φοβάσαι όμως τα έργα του διαβόλου, γιατί είναι πονη-
ρά. Αλλά φοβούμενος τον Κύριο, δεν θα φοβηθείς τα
έργα του διαβόλου και δεν θα τα κάνεις αλλά θα φύγεις
από αυτά.
Όσιος Αντίοχος
 Έντυπο πνευματικής εσωτερικής καταγραφής
Για το φόβο του Θεού
Είναι μακάριος ο άνθρωπος εκείνος που έχει μέσα του
το φόβο του Θεού, διότι ο τέτοιος άνθρωπος έχει μακα-
ρισθεί ολοφάνερα και από το Άγιο Πνεύμα· «Μακάριος
ο άνθρωπος που φοβάται τον Κύριο» (Ψαλμ. 111,1).
Πραγματικά, λοιπόν, πραγματικά, ο φοβούμενος τον
Κύριο είναι ανεπηρέαστος από κάθε πανουργία του Ε-
χθρού, και ξεφεύγει από κάθε ενέδρα του. Εκείνος που
έχει φόβο Θεού νικά εύκολα τα σχέδια του ύπουλου
εχθρού, επειδή από τίποτε δεν αιχμαλωτίζεται. Διότι
χάρη στο φόβο του Θεού δε δέχεται την ηδονή της σαρ-
κός. Ο φοβούμενος τον Θεό δε στρέφει την προσοχή
του εδώ κι εκεί· διότι περιμένει τον Κύριο του, μήπως
έρθει ξαφνικά και τον εύρει να είναι αργός και τον τι-
μωρήσει αυστηρά. Αυτός που έχει φόβο Θεού δεν αδια-
φορεί, διότι προσέχει πάντοτε. Ο φοβούμενος τον Θεό
δεν εγκαταλείπει τον εαυτό του σε υπερβολικό ύπνο,
διότι αγρυπνά και περιμένει την παρουσία του Κυρίου
του. Ο φοβούμενος τον Θεό δεν αδιαφορεί, για να μην
παροργίσει τον Κύριο του. Ο φοβούμενος τον Θεό δε
μένει αργός, διότι πάντοτε φροντίζει για την περιουσία
του Κυρίου του, για να μην κατακριθεί. Ο φοβούμενος
τον Θεό πάντοτε ενδιαφέρεται να πράξει αυτά που είναι
ευάρεστα στον Κύριο του, και τα ετοιμάζει αυτά, για να
το επαινέσει πολύ ο Κύριος του, όταν έρθει. Λοιπόν ο
φόβος του Κυρίου γίνεται αιτία πολλών αγαθών σ’
εκείνους που τον έχουν αποκτήσει.
Για την έλλειψη του φόβου του Θεού
Αυτός που δεν έχει μέσα του το φόβο του Θεού είναι
ένας άνθρωπος ευάλωτος στις επιθέσεις του διαβό-
λου. Αυτός που δεν έχει το φόβο του Θεού μέσα στην
ψυχή του, δεν προσέχει, αδιαφορεί, κοιμάται αφρόντι-
στα, παραμελεί τις εργασίες του, γίνεται δοχείο των
ηδονών, κάθε τι ευχάριστο το απολαμβάνει εντός του,
διότι δεν φοβάται την παρουσία του Κυρίου. Καυχιέται
για τα πάθη, χαίρεται για την αργόσχολη ζωή, αποφεύ-
γει την κακοπάθεια, αποστρέφεται την ταπείνωση, δέχε-
ται με χαρά την υπερηφάνεια. Έπειτα έρχεται ο Κύριος
του, και τον βρίσκει σε έργα με τα οποία δε ευαρεστεί-
ται, και θα τον τιμωρήσει αυστηρά, και θα τον εξαπο-
στείλει στο αιώνιο σκότος. Ποιος δε θα ελεεινολογήσει
έναν τέτοιο άνθρωπο;
Όσιος Εφραίμ ο Σύρος
Είπε ο αββάς Ποιμήν για τον αββά Παΐσιο,
ότι κάποτε τον ρώτησε κάποιος: «τι να κάνω
για την ψυχή μου που είναι αναίσθητη και δεν
φοβάται τον Θεό;»· κι ο αββάς Παΐσιος του
είπε: «πήγαινε και προσκολλήσου σε κάποιον
που φοβάται τον Θεό και η συναναστροφή με
εκείνον θα διδάξει κι εσένα να φοβάσαι τον
Θεό».
Σελίδα 7
Δεν πρέπει να δειλιάζουμε και να φοβόμαστε,
αλλά να στηρίζουμε την καρδιά με πεποίθηση
στον Θεό και να θαρρούμε στην αδίστακτη πί-
στη, αφού έχουμε φρουρό και φύλακα τον Θεό.
Εάν ποτέ ευρεθείς άξιος της αναχωρήσεως από τον
κόσμο, που έχει ελαφρά τα φορτία με την ελευθερία
που βασιλεύει σ’ αυτήν, να μη σε καταπιέσει ο λογι-
σμός του φόβου κατά τη συνήθειά του χρησιμοποιώ-
ντας πολλούς τρόπους αλλοιώσεως των λογισμών και
αναστροφής των, αλλά να πιστεύεις ότι ο φύλακας σου
(ο Θεός) θα είναι μαζί σου και να βεβαιωθείς με τη
σοφία σου ακριβώς ότι εσύ μαζί με όλη τη κτίση είσθε
υπό ένα Κύριο, που κινεί τα πάντα με ένα νεύμα, τα
σαλεύει, τα ρυθμίζει και τα οικονομεί, και ότι κανένας
δούλος δεν μπορεί να βλάψει κάποιον συνδούλο του,
χωρίς την άδεια του προνοητού των πάντων και κυ-
βερνήτου. Σήκω λοιπόν ευθύς αμέσως και έχε θάρρος.
Αν εδόθηκε σε μερικούς η ελευθερία, δεν εδόθηκε για
κάθε πράγμα. Πράγματι, ούτε οι δαίμονες, ούτε τα
βλαπτικά θηρία ούτε οι κακοί άνθρωποι μπορούν
να εκτελέσουν το θέλημα τους για την φθορά και
την απώλεια, αν δεν το επιτρέψει το θέλημα του
κυβερνήτη και δεν δώσει τα όρια της βλάβης· διότι
δεν τους παρέχει την ελευθερία να ασκήσουν ολό-
κληρη την ενέργεια. Αν συνέβαινε αυτό, δε θα μπο-
ρούσε να ζήσει κανένας άνθρωπος. Διότι ο Κύριος δεν
αφήνει την κτίση του να την πλησιάσει η εξουσία των
δαιμόνων και των (κακών) ανθρώπων και να επιβάλει
σ’ αυτήν το θέλημα τους. Γι αυτό λέγε πάντοτε στην
ψυχή σου. Έχω φύλακα που με φυλάσσει και δεν
μπορεί κανένα κτίσμα να εμφανισθεί εμπρός μου,
εκτός εάν έλθει εντολή από πάνω. Πίστευε επίσης,
ότι δεν τολμούν ούτε να φανούν στα μάτια σου και
ούτε να φτάσουν στα αυτιά σου οι απειλές των. Πράγ-
ματι, αν είχαν από τον επουράνιον επάνω άδεια, δεν
θα εχρειάζονταν λόγο ή λόγους, αλλά με το θέλημα
τους θα επακολουθούσε το ζημιογόνο έργο τους.
Επίσης λέγε στον εαυτό σου, ότι, αν είναι θέλημα του
Κυρίου μου να κατεξουσιάσουν οι πονηροί το πλάσμα
του, τότε εγώ το δέχομαι αυτό χωρίς πικρία, σαν
άνθρωπος που δεν θέλει να καταργήσει το θέλημα του
Κυρίου του. Και έτσι μέσα στους πειρασμούς σου θα
γεμίσεις χαρά, σαν κάποιος που εγνώρισε και αισθάν-
θηκε ακριβώς, ότι σε διακυβερνά και σε διευθύνει το
πνεύμα του Κυρίου. Στήριξε λοιπόν την καρδιά σου
με την πεποίθηση προς τον Κύριο, και μη φοβηθείς
ούτε από νυκτερινό φόβο ούτε από βέλος που ρίπτε-
ται την ημέρα (Ψαλμ. 91,5). Διότι λέγει· η πίστις
του δικαίου προς τον Θεό εξημερώνει τα άγρια θη-
ρία σαν τα πρόβατα.
Όσιος Ισαάκ ο Σύρος
 Σελίδα 8
Ο φόβος
Οι πατέρες συμπεριλαμβάνουν στα πάθη το φόβο και
τις συγγενείς προς αυτόν καταστάσεις, που συνιστούν
μορφές ή διαβαθμίσεις του, όπως τη φοβία, το δέος,
τον τρόμο, και επιπλέον το άγχος, την αγωνία, την
αδημονία.
Γενικά, ο φόβος προκαλείται από τον κίνδυνο στέρη-
σης ή πόνου/δοκιμασίας, μέσω της ιδέας ή του αισθή-
ματος ότι θα χάσουμε ή ενδεχομένως θα χάσουμε αυ-
τό, που επιθυμούμε ή αυτό στο οποίο είμαστε προ-
σκολλημένοι.
Ωστόσο, ο φόβος, -που ορίζεται κατ' αυτό τον τρόπο-
είναι δυνατόν ν' αποτελεί αρετή παρά πάθος. Σημειώ-
νει σχετικά ο Κλήμης ο Αλεξανδρέας: «Ει και πάθος ο
φόβος, ως βούλονταί τινες, ότι φόβος εστί πάθος, ουχ ο
πας φόβος πάθος». Πρέπει λοιπόν να διακρίνουμε
δύο είδη φόβου.
1) Το πρώτο είδος φόβου, που ο Θεός ενέβαλε στον
άνθρωπο κατά τη δημιουργία του, -συνεπώς ανήκει
στην ανθρώπινη φύση-, έχει διπλή μορφή.
α) Η πρώτη του μορφή είναι μια δύναμη, που συνδέει
τον άνθρωπο με την ίδια την ύπαρξή του και τον κάνει
να φοβάται για την απώλεια της ίδιας της ψυχής και
του σώματός του. Μέσω αυτού του φόβου στις στοι-
χειωδέστερες εκδηλώσεις του, ο άνθρωπος προσαρμό-
ζεται στη ζωή και το είναι, ενώ φοβάται οτιδήποτε θα
ήταν δυνατόν να τα διαβρώσει και να τα καταστρέψει
[Σ.τ.μ.: Τη ζωή και το είναι]. Επιπλέον αποστρέφεται
το μη-είναι και την ανυπαρξία, όπως το εξηγεί ο Άγιος
Μάξιμος, που υπογραμμίζει ότι η συγκεκριμένη ροπή
είναι φυσική, δηλαδή ανήκει στην ίδια τη φύση του
ανθρώπου: «Ει γαρ εξ ουκ όντων τα όντα γενόμενα,
και του όντος, ου του μη όντος, έχουσι ανθεκτικήν δύ-
ναμιν· ταύτης δε κατά φύσιν ίδιον η προς τα συστατικά
ορμή, και προς τα φθαρτικά αφορμή»· μετέχει των λό-
γων, «των δημιουργικώς αυτή [Σ.τ.μ.: «Τη ανθρωπίνη
φύσει»] παρ' α(Α)υτού εντεθέντων». Και ο ίδιος γράφει
σε άλλο σημείο: «Εστί γαρ και κατά φύσιν και παρά
φύσιν δειλία [Σ.τ.μ.: Φόβος]· και κατά φύσιν δειλία
εστί, δύναμις κατά συστολήν του όντος ανθεκτική».
Ακριβώς με την ίδια έκφραση, «δύναμιν κατά συ-
στολήν του όντος ανθεκτικήν», χαρακτηρίζει το φό-
βο, ο Άγιος Ιωάννης Δαμασκηνός και συμπληρώνει
ότι θα μπορούσαμε να πούμε, ότι αντιστοιχεί στο
ένστικτο της αυτοσυντήρησης, την ορμή της ζωής,
την έμφυτη ροπή ότι οφείλουμε να παραμείνουμε
στο είναι και να διαιωνίσουμε την ύπαρξή μας. Ι-
διαίτερα εκδηλώνεται ως φόβος του θανάτου που
συνιστά φυσική ροπή, καθώς ο Δημιουργός μάς
έδωσε τη ζωή για να τη διατηρήσουμε και η φθορά
και ο θάνατος αποτελούν φαινόμενα αντίθετα στη
φύση.
β) Η δεύτερή του μορφή είναι ο «φόβος του Θεού»,
Ε Ν ∆ Ο Ν
Από το βιβλίο
«Η θεραπευτική των πνευματικών νοσημάτων»
του Jean Claude Larchet
που στην αρχική βαθμίδα του είναι ο φόβος της θεί-
ας τιμωρίας και στην ανώτερη βαθμίδα του ο φόβος
της απομάκρυνσης και του αποχωρισμού από το
Θεό. Η δεύτερη μορφή φόβου συνδέεται φυσικά με
την προηγούμενη: ο προσκολλημένος στη ζωή και το
είναι του άνθρωπος, φοβούμενος την απώλειά τους,
εάν γνωρίζει την πραγματική φύση τους, τρέμει πιθα-
νόν τον χωρισμό από το Θεό, που είναι η αρχή και το
τέλος τους, η πηγή και το νόημά τους. Ακόμη υψηλό-
τερα από τη βιολογική ζωή, για τον άνθρωπο που συ-
νειδητοποιεί το θεμέλιο της πραγματικότητας, βρίσκε-
ται η εν Χριστώ ζωή, για την απώλεια της οποίας φο-
βάται. Να γιατί στον πνευματικό άνθρωπο, ο φόβος
του Θεού και ο φόβος αυτών που είναι δυνατόν να
τον χωρίσουν από τον Θεό, -της αμαρτίας και του
Πονηρού, που οδηγούν στο θάνατο της ψυχής (πρβλ.
Ματθ. 10, 28. Λουκ. 12, 5)-, εξαφανίζουν το φόβο
του θανάτου. Ο θάνατος της ψυχής είναι ο μόνος,
που οφείλει να φοβάται ο άνθρωπος, καθώς του στε-
ρεί οριστικά όλη τη ζωή, ενώ ο βιολογικός θάνατος
μόνο πρόσκαιρα χωρίζει την ψυχή από το σώμα και
αποσυνθέτει μόνο τη γήινη και φθαρτή μορφή της
ύπαρξης.
Το πρώτο είδος του φόβου, που μόλις παρουσιάσαμε
στις δύο μορφές του, συνιστά αρετή, που κατείχε ο
Αδάμ στην προπτωτική κατάστασή του. Πράγματι, ο
προορισμός του Αδάμ ήταν να γίνει κατά χάρη αθάνα-
τος, αλλά ήταν επιδεκτικός θανάτου εξαιτίας της ελεύ-
θερης βούλησής του, εάν μέσω αυτής ερχόταν σε αντί-
θεση με το θέλημα του Θεού. Να γιατί ο Θεός λέγει
στον Αδάμ και την Εύα: «Από δε του ξύλου του γινώ-
σκειν καλόν και πονηρόν, ου φάγεσθε απ' αυτού· η δ' αν
ημέρα φάγητε απ' αυτού, θανάτω αποθανείσθε» (Γεν. 2,
17). Ο φόβος, (συγχρόνως, του θανάτου και του χω-
ρισμού από το Θεό), ήταν ένα από τα μέσα που
έδωσε ο Θεός στον άνθρωπο, για να τον βοηθήσει να
τηρεί την εντολή Του και να προφυλάσσεται από τ'
αποτελέσματα της παράβασής της.
2) Το δεύτερο είδος φόβου, το οποίο οι Πατέρες θεω-
ρούν ως πάθος, αποτελεί συνέπεια του προπατορικού
αμαρτήματος. Εκδηλώνεται πάντα με τη μορφή απο-
στροφής, που νιώθει ο άνθρωπος έναντι αυτού που εί-
ναι δυνατόν να φθείρει και να καταστρέφει την ύπαρξή
του· ο όρος ύπαρξη δεν αναφέρεται όμως στο κατά
Θεόν είναι του ανθρώπου, αλλά στο πεπτωκός είναι
του, στο οποίο προσκολλάται με τη φιλαυτία. Εμφανί-
ζεται πάντα πριν από κάθε φόβο θανάτου, αλλά πλέον
για διαφορετικό λόγο σε σχέση με την πρώτη μορφή.
Λαμβάνει πολυποίκιλες μορφές, και θα ήταν κουραστι-
κό να τις απαριθμήσουμε στο σημείο αυτό. Θ' αναφέ-
ρουμε μαζί με τον Άγιο Μάξιμο, για να χαρακτηρίσου-
 Έντυπο πνευματικής εσωτερικής καταγραφής
με το συγκεκριμένο φόβο ότι συμμετέχει στα πάθη που
οφείλονται στη στέρηση της ηδονής και έρχεται όπως
εκείνα ως αποτέλεσμα αυτού που η φιλαυτία κατεργά-
ζεται μέσω της οδύνης ψυχής και σώματος: ο
άνθρωπος φοβάται μήπως χάσει ένα αισθητό αντικείμε-
νο, η κατοχή του οποίου (πραγματική ή φανταστικά
πρόωρη) του παρέχει συγκεκριμένη αισθητή απόλαυ-
ση. Φοβάται επίσης και την αιτία της πιθανής απώλειας
του αντικειμένου. Η ιδέα ή η αίσθηση της πιθανής αυ-
τής απώλειας γεννά στην ψυχή του κατάσταση δυσφο-
ρίας και ταραχής, των οποίων τις συνέπειες υφίσταται
και στο σωματικό πεδίο εξίσου: «Ποτέ μεν η ψυχή, ποτέ
δε το σώμα προεδειλίασε, και τω ετέρω του πάθους με-
τέδωκεν», σημειώνει ο Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος.
Σε όλες τις περιπτώσεις ο φόβος-πάθος αποκαλύπτει
πρόσδεση και αγάπη στον κόσμο τούτο: στα αγαθά
του, στην αισθητή ηδονή τους, καθώς επίσης και
στο συγκεκριμένο τρόπο ζωής, καθώς αυτή η ζωή
κατανοείται ως προϋπηρεσία για να φτάσει κάποιος
στην απόλαυση. Από τότε είναι δυνατόν να επανασυν-
δέσουμε στη συγκεκριμένη μορφή φόβου, κάθε φόβο
θανάτου, που δεν υπήρχε πριν για παράδειγμα, όπως
στο πλαίσιο του φυσικού φόβου μπορούμε να συνά-
ψουμε το φόβο απώλειας της ζωής, ο οποίος αναγνωρί-
ζεται: α) ως αγαθό που προσφέρεται από το Θεό και
προϋπηρεσία για να ενωθούμε μαζί Του, β) ως απώλεια
των αισθητών ηδονών του κόσμου, τις οποίες η ζωή
επιτρέπει ν' απολαύσουμε. Η βασική αυτή σχέση του
πάθους του φόβου και της κοσμικής ζωής, -που κατα-
νοείται και βιώνεται σαρκικά-, αξιολογείται συχνά στο
πλαίσιο της διδασκαλίας των Πατέρων. Ο Άγιος Ισαάκ
γράφει: «Ότε [άνθρωπος] εν τη γνώσει και τη πολιτεία
του σώματος ίσταται, εκ του θανάτου πτοείται». Ένα
απόφθεγμα αναφέρει: «Ρωτήθηκε ένας Γέροντας:
“Γιατί φοβάμαι όταν περπατώ στην έρημο;” Και απά-
ντησε: "Γιατί εξακολουθείς να ζεις!”». Και ένα ακόμη:
«Αδελφός ρώτησε ένα Γέροντα: “Γιατί με καταλαμβάνει
φόβος όταν μου τυχαίνει να βγαίνω μόνος τη νύκτα;”
Και ο Γέροντας απαντά: “Γιατί η ζωή του κόσμου εξα-
κολουθεί να έχει αξία για σένα”».
Ενώ το πρώτο είδος του φόβου είναι «κατά φύσιν»,
το δεύτερο, που συνιστά κακό πάθος, είναι «παρά
φύσιν» και «παρά λόγον». Οφείλεται στο γεγονός ότι
ο άνθρωπος απομάκρυνε το διπλό σκοπό του φόβου,
-φυσιολογικό και φυσικό-, που τον συνέδεε με το
αληθινό είναι του και το Θεό, για να τον καταστήσει
φόβο απώλειας του πεπτωκότος είναι, τού αποχωρι-
σμού από τον αισθητό κόσμο, και απώλειας της ε-
μπαθούς ζωής και της αντίστοιχης, προς αυτή, ηδο-
νής. Αντί να φοβάται ότι απειλεί την ύπαρξή του και
ιδιαίτερα την πνευματική του ύπαρξη, ο άνθρωπος
αρχίζει να φοβάται ότι θέτει σε κίνδυνο το αισθητό
είναι του και τις απολαύσεις, που καρπώνεται απ'
αυτό.
Στο σημείο αυτό φαίνεται ότι ο κατά Θεόν φόβος και ο
Σελίδα 9
«κοσμικός» φόβος δε συνιστούν δύο διαφορετικές στά-
σεις εκ φύσεως, αλλά ουσιαστικά την ίδια διάθεση και
στάση, προσανατολισμένη προς δύο διαφορετικούς
σκοπούς. Τούτο προκύπτει από τις πατερικές διδασκα-
λίες, όπου οι δύο σκοποί παρουσιάζονται ως αποκλείο-
ντες ο ένας τον άλλο: αν φοβόμαστε κάποιο πράγμα
του κόσμου αυτού, τούτο συμβαίνει γιατί δε φοβό-
μαστε το Θεό· αντίστροφα, όποιος φοβάται το Θεό,
δεν έχει τίποτε να φοβηθεί: «ο δούλος Κυρίου γενόμε-
νος τον οικείον Δεσπότην και μόνον φοβηθήσεται· ο δε
τούτον ούπω φοβούμενος, την εαυτού σκιάν πολλάκις
πεφόβηται», γράφει για παράδειγμα ο Άγιος Ιωάννης
της Κλίμακος. Για το λόγο αυτό εξάλλου οι Πατέρες
αναφέρουν ότι ο φόβος-πάθος ευνοείται από την ακαρ-
πία της ψυχής, εξαιτίας της απώλειας της θείας παρου-
σίας σ' αυτήν: «Εφοβήθην ότι γυμνός ειμί», εξομολογεί-
ται ο Αδάμ, μετά το αμάρτημά του (Γεν. 3, 10).
Όπως όλα τα υπόλοιπα πάθη, ο φόβος παρουσιάζεται
από τους Πατέρες ως νόσος. Κύριος λόγος, που μόλις
παρουσιάσαμε είναι η διαστροφή της ενάρετης φυσικής
διάθεσης και στάσης σε παρά φύση πάθος. Δευτερεύο-
ντα λόγο συνιστούν οι ταραχές που γεννά ο φόβος.
Κατά πρώτον, ο φόβος αποκαλύπτει παθολογική
σχέση του ανθρώπου προς το Θεό. Ο άνθρωπος απο-
στρέφεται το Θεό, την πηγή της ζωής του, την αρχή
και το τέλος τού είναι του, το νόημα της ύπαρξής
του και τοποθετεί το κέντρο των μερίμνων του στην
αισθητή πραγματικότητα που γίνεται γι' αυτόν το
Απόλυτο: φοβούμενος την απώλεια κάποιου αγαθού
του κόσμου και κάποιας αισθητής ηδονής, αντί να
φοβάται την απώλεια του Θεού και συνεπώς του
ίδιου του εαυτού του, απομακρύνεται τελικά από το
Θεό. Όλη η διαδικασία του προπατορικού αμαρτήμα-
τος, εντοπίζεται και πάλι στη συγκεκριμένη στάση,
όπως βλέπουμε μαζί με όλες τις συνέπειές της προφα-
νώς.
Ο έμφοβος, όμως δεν έχει λησμονήσει το Θεό μόνο ως
αρχή και τέλος τού είναι και του βίου, αλλά και ως νόη-
μα και κέντρο της ύπαρξης: Τον έχει εξίσου απαρνηθεί
και αγνοήσει· έχει αρνηθεί την Πρόνοια και την προ-
στασία, με την οποία περιβάλλει κάθε ύπαρξη. Ο φό-
βος αποκαλύπτει την παραίσθηση, την οποία έχει ο
παραδομένος στον εαυτό του άνθρωπος: να μη μπο-
ρεί ή να μη πρέπει να βασίζεται στις δικές του δυνά-
μεις, να αποστερείται της βοήθειας του Θεού.
«Ρώτησαν ένα Γέροντα: "Γιατί φοβάμαι διασχίζοντας την
έρημο;" Και αυτός απάντησε: "Γιατί νομίζεις ότι είσαι
μόνος και δε βλέπεις το Θεό δίπλα σου». Η διδασκαλία
του ίδιου του Χριστού έρχεται ν' ακυρώσει και να δια-
λύσει την ψευδαίσθηση, υπενθυμίζοντας στον άνθρωπο
ότι ο Θεός προνοεί αδιάκοπα γι' αυτόν (Ματθ. 10, 29-
31. Λουκ. 12, 6-7). Ακόμη ο φόβος είναι τεκμήριο και
σημείο απώλειας της πίστης στη Θεία Πρόνοια: «Τί
(Συνέχεια στην επόμενη σελίδα)
 Σελίδα 10
(Συνέχεια από την προηγούμενη σελίδα)
δειλοί έστε ούτω; πώς ουκ έχετε πίστιν;» λέγει ο Χρι-
στός στους κατατρομαγμένους από τη θύελλα μαθητές
του (Μάρκ. 4, 36-40). Επιπλέον, ο φόβος εκφράζει
απώλεια πίστης και στα πνευματικά αγαθά. Διότι αν ο
άνθρωπος είχε συνδεθεί μ' αυτά, μόνο αυτά θα φοβό-
ταν μήπως χάσει: «μίαν οδύνην ειδώς, την τούτων
[θείων] αποτυχίαν», αναφέρει σχετικά ο Άγιος Μάξι-
μος. Τα θεία αγαθά είναι πραγματικά τα μόνα, τα ο-
ποία έχουν για τον άνθρωπο απόλυτη αξία και ζωτική
σημασία. Ο άνθρωπος, που έχει εμπιστοσύνη στο
Θεό, γενόμενος μέτοχος της Αναστάσεως του Χρι-
στού και της θείας ζωής, οφείλει να μη φοβάται
καμιά επίθεση κατά της ψυχής ή κατά του σώμα-
τός του, ούτε ακόμη την επίθεση του θανάτου που
σκοτώνει προσωρινά το σώμα, αλλά δεν μπορεί να
κάνει τίποτε περισσότερο (Ματθ. 10, 28. Λουκ. 12,
4). Όποιος ενώνεται με το Θεό, βρίσκει σ' Αυτόν
την πληρότητα των αγαθών και δε φοβάται μήπως
στερηθεί κάποιου αισθητού αγαθού.
Βεβαίως, ο φόβος δεν αφορά μόνο στην έλλειψη πί-
στης προς τα πνευματικά αγαθά, τα μόνα αληθινά. Ο
ίδιος αποδίδει μάταιη πίστη στα αισθητά αγαθά, των
οποίων η πραγματικότητα είναι απατηλή και η παρου-
σία σύντομη όπως του άνθους και της χλόης. Αποτε-
λούν θησαυρούς, που αφανίζουν η αποσύνθεση και ο
σκόρος και κλέβουν οι κλέφτες (Ματθ. 6, 19. Λουκ.
12, 33). Ο άνθρωπος, αργά ή γρήγορα, χάνει τα αι-
σθητά αγαθά, εξαιτίας του πρόσκαιρου και παροδικού
χαρακτήρα τους ή λόγω του θανάτου του. Μαζί τους
χάνεται και η συνδεδεμένη μ' αυτά ηδονή, η οποία
άλλωστε όπως έχουμε δει, είναι πενιχρή σε σύγκριση
με την απόλαυση των αγαθών της Βασιλείας του
Θεού. Για το λόγο αυτό ο πεπτωκώς άνθρωπος σφάλ-
λει ως προς την αληθινή ουσία των πραγμάτων και
των αισθητών ηδονών στις οποίες προσκολλάται. Μά-
λιστα είναι δυνατόν ο ίδιος να κατέχεται από φόβο: αν
γνώριζε τη φύση των αγαθών, η ενδεχόμενη απώλειά
τους θα του ήταν αδιάφορη.
Το γεγονός ότι συνολικά ο φόβος είναι ανωφελής συ-
νιστά ένα ακόμη λόγο εξαιτίας του οποίου παρουσιά-
ζεται ως ασύνετη και παράλογη στάση. Δεν μπορεί ο
άνθρωπος να εμποδίσει με το φόβο οτιδήποτε του
συμβαίνει ούτε ν’ αποφύγει τον κίνδυνο ή τη στέρηση
που φοβάται, αν υποθέσουμε ότι πράγματι θα επισυμ-
βούν: «Τις εξ υμών μερίμνων δύναται προσθείναι επί
την ηλικίαν αυτού πήχυν ένα;» (Ματθ. 6, 27). Ο Άγιος
Ιωάννης Δαμασκηνός στον αναποτελεσματικό φόβο
και την ατελέσφορη μέριμνα, τους οποίους ο Χριστός
κατηγορεί με τους λόγους Του, αντιπαραθέτει την
ενεργή [Σ.τ.μ.: Ή αποτελεσματική] αμεριμνησία αυ-
τού, που αποθέτει τον εαυτό του για τα πάντα στη θεί-
α Πρόνοια.
Η παθολογία του φόβου εμφανίζεται και στο, περισ-
Ε Ν ∆ Ο Ν
σότερο ή λιγότερο σημαντικό, τμήμα της φαντασίας, το
οποίο τον δέχεται γενικά. Με τη φαντασία του ο
άνθρωπος παραμορφώνει την πραγματικότητα, της απο-
δίδει διαστάσεις που δεν έχει, μεγεθύνοντας για παρά-
δειγμα τους κινδύνους ή θεωρώντας επικείμενη την α-
πώλεια κάποιου αντικειμένου. Η φαντασία όμως προ-
βάλλει και ανύπαρκτες πραγματικότητες: κατασκευάζει,
προδικάζει ή και οδηγεί στην αποδοχή ως βέβαιον, -στο
παρόν ή το εγγύς μέλλον- γεγονότων που δεν έχουν
συμβεί και για τα οποία κανένας αντικειμενικός λόγος
δεν εγγυάται την πραγματοποίησή τους. Έτσι ο Άγιος
Ιωάννης της Κλίμακος δίνει για το φόβο τον εξής ορι-
σμό: «Φόβος εστί προμελετώμενος κίνδυνος [...], σύ-
ντρομος αίσθησις καρδίας περί αδήλων συμφορών κλο-
νουμένη και ασχάλλουσα» [Σ.τ.μ.: Αγωνιώδης]. Παρα-
τηρεί επιπλέον πως ο φόβος θέτει ερωτηματικά και για
τα πλέον βέβαια πράγματα (στο όνομα του αντικειμένου
του) και το ρόλο που αναλαμβάνει η φαντασία στο ση-
μείο αυτό: «Φόβος εστί πληροφορίας [Σ.τ.μ.: Η ακλόνη-
τη βεβαιότητα για κάποιο θέμα με την επίνευση της Θείας
Χάρης] στέρησις». Και ακολουθούν τα παθολογικά ση-
μεία του παραληρήματος: παραμόρφωση της πραγματι-
κότητας, όχι αντίληψη του συμβαίνοντος ή του γεγονό-
τος, αντίληψη ανύπαρκτης πραγματικότητας. Από τον
τρόπο, που το πραγματικό γίνεται αντιληπτό και βιώνε-
ται, ο φόβος αποκαλύπτει πάντα ότι η φαντασία δίνει το
βήμα και στις υπόλοιπες δυνάμεις και επιβάλλει τις πα-
ραστάσεις της σ' αυτές. «Κατάπληξις δε φόβος εκ μεγά-
λης φαντασίας», παρατηρεί ο Άγιος Ιωάννης Δαμασκη-
νός. Ενώ ο φόβος και η κατάπληξις μόνο μερικώς διε-
γείρονται από αντικειμενικούς λόγους, αποτελούν συ-
χνότατα ισχυρό τμήμα τής φαντασίας. Οι περισσότερες
όμως από τις υπόλοιπες μορφές φόβου, και ιδιαίτερα το
άγχος και η αγωνία, χαρακτηρίζονται από την απουσία
αντικειμενικών λόγων θεμελίωσης· στο άτομο που είναι
υποχείριο του φόβου σημαντικό ρόλο ασκεί η επιρροή
του παραλόγου. Στον έμφοβο άνθρωπο, μοιάζουν κατε-
σταλμένες οι δυνάμεις, που θα του επέτρεπαν να εκτιμά
τα πράγματα και τα γεγονότα στις ακριβείς τους διαστά-
σεις. Ο συγγραφέας του βιβλίου Σοφία Σολομώντος
αναφέρει: «ουθέν γαρ εστι φόβος ει μη προδοσία των
από λογισμού βοηθημάτων» (17, 11).
Ενδεχομένως, η γέννηση και η ανάπτυξη του φόβου,
υποκινούνται ή εννοούνται από διάφορα πάθη. Στην
πρώτη θέση, η υπερηφανία, η οποία είναι στενά συν-
δεδεμένη με το φόβο. Συναφής είναι η παρατήρηση
του Αγίου Ισαάκ: «Ο ταύτης [της ταπεινώσεως] ελλεί-
πων, ελλιπής έστι και από της τελειώσεως· και ο από
ταύτης ελλιπής, αεί περίφοβός εστι». Ο Αγιος Ιωάννης
της Κλίμακος συμπληρώνει σχετικά: «Υπερήφανος ψυ-
χή, δειλίας δούλη· εφ' εαυτή πεποιθυΐα, και κτύπους κτι-
σμάτων και σκιάς δεδοικυΐα». Ο Αγιος Συμεών ο Νέος
Θεολόγος υπενθυμίζει ότι ο φόβος συνδέεται προφανέ-
στατα και με το πάθος τής δειλίας.
Σύμφωνα με τη διδασκαλία του Αποστόλου Παύλου, ο
 Έντυπο πνευματικής εσωτερικής καταγραφής
φόβος είναι δυνατόν να γεννάται από την αμαρτία:
«Θλίψις και στενοχωρία επί πάσαν ψυχήν ανθρώπου
του κατεργαζομένου το κακόν» (Ρωμ. 2, 9). Ο Άγιος
Ιωάννης ο Χρυσόστομος επισημαίνει: «Οι εν αμαρτί-
αις όντες και φόβω συζώσι διηνεκεί· και καθάπερ οι
δια νυκτός ασελήνου βαδίζοντες τρέμουσι, καν μηδείς ο
φοβών παρή, ούτω και οι την αμαρτίαν εργαζόμενοι,
θαρρείν ουκ έχουσι, καν μηδείς ο ελέγχων η· αλλά πά-
ντα δεδοίκασι, και υποπτεύουσιν, υπό του συνειδότος
κεντούμενοι, και πάντα αυτοίς δέους και αγωνίας εστί
μεστά, πάντα περιβλέπονται, πάντα φοβούνται». Οι
συγκεκριμένες θέσεις φαίνεται ότι δεν πρέπει να ανα-
φέρονται μόνο σ' όσους υποκρίνονται ότι ζουν σύμ-
φωνα με τις εντολές ή ότι τουλάχιστον τις γνωρίζουν,
ενώ τις έχουν παραβεί και κατά συνέπεια υφίστανται
τον έλεγχο της συνείδησής τους. Πρέπει να εφαρμόζο-
νται και σε όσους, ενώ ζουν έξω από την πίστη, α-
γνοώντας τους κανόνες και τις εντολές της, έχουν ε-
ντούτοις κάποια αόριστη και ασαφή αίσθηση της α-
μαρτωλότητάς τους. Φαίνεται ακόμη ότι η ισχύς της
αμαρτητικής κατάστασης που υποκινεί το φόβο με
τη μορφή του άγχους και της αγωνίας είναι τόσο
μεγαλύτερη, όσο το υποκείμενο δεν έχει συνειδητο-
ποιήσει σαφώς το ελάττωμα και το σφάλμα του.
Υπενθυμίζοντας «την της ψυχής δειλίαν της εαυτών
κακίας» ο Άγιος Διάδοχος Φωτικής συμβουλεύει το
χριστιανό να επαγρυπνεί και να φροντίζει την εξομο-
λόγηση ιδίως των ακουσίων αμαρτημάτων του και
μάλιστα των ασυνείδητων από την πρώτη στιγμή. Πά-
λι ο ίδιος γράφει: «εάν γαρ μη πρεπόντως και περί αυ-
τών [των ασυνειδήτων] εξομολογησώμεθα, δειλίαν τινα
άδηλον [...] ευρήσομεν εν εαυτοίς».
Όπως και τα υπόλοιπα πάθη, ο φόβος έχει άμεσα
μερίδιο στη δαιμονική ενέργεια, συνδεδεμένος με
τους δαίμονες, οι οποίοι συμβάλλουν στην εμφάνι-
σή του, και επωφελούνται πολύ από την παρουσία
του, καθώς συνιστά ιδιαίτερα ευνοϊκό έδαφος για
τη δράση τους. Βρίσκουν στο φόβο το σύμμαχό
τους, παρατηρεί ο Άγιος Διάδοχος υπενθυμίζοντας
σύνδεση φόβου και αμαρτίας.
Όποιος απέκτησε καθαρή καρδιά, αυτός νίκησε τη
δειλία. Όποιος βρίσκεται ακόμη στο στάδιο της κα-
θάρσεως, άλλοτε χτυπά τη δειλία και άλλοτε τον
χτυπά αυτή. Εκείνος που δεν αγωνίζεται καθόλου,
είναι τελείως αναίσθητος και είναι φίλος των δαιμό-
νων και των παθών και μαζί με την κενοδοξία έχει
και υπερηφάνεια, νομίζοντας ότι είναι κάτι ενώ δεν
είναι τίποτε· ή είναι δούλος και υποχείριος της δειλί-
ας και εξαιτίας του νηπιώδους φρονήματός του τρέ-
μει και φοβάται εκεί που δεν υπάρχει φόβος, ούτε
δειλία για εκείνους που φοβούνται τον Κύριο.
(Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος)
Σελίδα 11
Από τις διδαχές του Οσίου Γέροντος Πορφυρίου
Ο Γέροντας, καθισμένος κάτω από ένα πεύκο, ένα κα-
λοκαιρινό απόγευμα, μας μιλούσε για την απεριόριστη
εμπιστοσύνη που πρέπει να έχουμε στην πρόνοια του
Θεού: «Ξέρετε, αυτὸ που λέει η Γραφή “καὶ αἱ τρίχες
τῆς κεφαλῆς ὑμῶν ἠριθμημέναι εἰσί”, είναι πραγματικό-
τητα. Έτσι είναι. Τίποτε στη ζωή μας δεν είναι τυ-
χαίο. Ο Θεός φροντίζει ακόμη και για τις πιο μικρὲς
λεπτομέρειες της ζωής μας. Δεν αδιαφορεί γιὰ μας,
δεν είμαστε μόνοι στον κόσμο. Μας αγαπά πολύ, μας
έχει στο νου του κάθε στιγμὴ και μας προστατεύει.
Πρέπει να το καταλάβουμε αυτὸ και να μη φοβόμα-
στε τίποτε».
***
Ρωτούσαμε τον Γέροντα Πορφύριο, μετὰ την εισβολή,
τι θα γίνει με τὴν Κύπρο κι έλεγε: «Ας κάνει ο Θεὸς τη
δουλειά Του». Το ίδιο έλεγε, όταν γίνονταν οι μεγάλοι
σεισμοὶ στην Ελλάδα κι έμενε ανεπηρέαστος απὸ την
κατάσταση. Έλεγε: «Εμείς να γίνουμε καλοὶ κι ο Θεὸς
ας κάνει ότι θέλει».
***
«Σου έρχονται φοβίες μερικὲς φορές, όπως μου λες,
γιατὶ δεν αγαπάς πολύ τον Χριστό. Αυτὸ είναι όλο.
Άντε πήγαινε τώρα…»
***
Θέλω να αγαπήσεις το Χριστό που είναι το παν, και
τότε, όπου να είσαι, δεν θα φοβάσαι για τίποτα.
Να! Ο Χριστός μας περιμένει και μόλις εμείς του ανοί-
ξουμε μια χαραμάδα στην καρδιά μας, μπαίνει αμέσως
μέσα μας και τότε τα έχουμε όλα. Είναι σαν τον ήλιο,
παιδί μου, που όταν τραβήξεις λίγο την κουρτίνα στο
παράθυρο, μπαίνει αμέσως το φως και οι ακτίνες του
μέσα στο δωμάτιο και ζεσταινόμαστε.
Πώς διατηρείται στην καρδιά ο φόβος του Θεού
Ο φόβος του Θεού είναι γέννημα της πίστεως και προϋ-
πόθεση της πνευματικής προκοπής. Όταν εγκατασταθεί
στην καρδιά, σαν τον καλό νοικοκύρη τα ταχτοποιεί
όλα. Έχουμε φόβο Θεού; Αν ναι, ας ευχαριστήσουμε
τον Κύριο, που μας τον έδωσε, και ας τον φυλάξουμε
σαν πολύτιμο θησαυρό. Αν, όμως, δεν τον έχουμε, ας
κάνουμε ότι μπορούμε για να τον αποκτήσουμε, γνω-
ρίζοντας ότι για την έλλειψή του ευθύνονται η απρο-
σεξία και η αμέλειά μας.
Από το φόβο του Θεού γεννιέται η μετάνοια, η συντρι-
βή, το πένθος για τις αμαρτίες. Μακάρι το αίσθημα αυ-
τό, ο πρόδρομος της σωτηρίας, να μην απομακρύνεται
(Συνέχεια στη σελίδα 16)
 Σελίδα 12
Προσευχές στη λίμνη
Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς
…Ακούω φωνή απ' τα βάθη να μιλά: Ό αναμάρτητος
θα βαδίζει μεταξύ αρρώστων και δεν θα αρρωσταί-
νει. Αφού η απουσία αμαρτίας είναι υγεία και ι-
σχύς, πληρότητα υγείας και ισχύος.
Ό αναμάρτητος δεν πεθαίνει. Και εάν πεθάνει ό ανα-
μάρτητος λόγω των αμαρτιών άλλων, θα ζωντανέψει.
Σαν όλες τις αρρώστιες - και ο θάνατος είναι αρρώ-
στια, που τον φέρνει η αμαρτία. Και όπως ούτε μία
αρρώστια δεν έχει εξουσία επάνω στον αναμάρτητο,
έτσι ούτε ό θάνατος δεν έχει εξουσία επάνω του.
Όντως, υιοί γης, και ο θάνατος δεν είναι άλλο παρά
αρρώστια.
Ας σηκωθεί εκείνος, όποιος είναι αφέντης επάνω από
την αμαρτία, και θα είναι αφέντης επάνω στις αρρώ-
στιες. Και θα θεραπεύει τούς αρρώστους, και θα ανα-
σταίνει τούς νεκρούς.
Η απουσία αμαρτίας σημαίνει περίσσεια ζωής, ενώ
η αμαρτωλότητά λίγη ζωή. Αν πετάτε αναμμένα
κάρβουνα στο πράσινο χόρτο, δεν θα το κάψετε. Ενώ
το αποξηραμένο χόρτο, χωρίς χυμό ζωής, θα το κά-
ψουν τα αναμμένα κάρβουνα. Μπροστά στον αναμάρ-
τητο οι αρρώστιες είναι πιο ανίσχυρες, απ' ότι η φωτιά
μπροστά στο πράσινο χόρτο.
Ό αναμάρτητος έχει άφθονη ζωή και προσφέρει· ό
αμαρτωλός έχει λίγη ζωή και αρπάζει. Όποιος έχει
άφθονη ζωή, σ’ αυτόν δίδεται κι άλλη, όπως το νερό
σε γεμάτη θάλασσα. Όποιος έχει λίγη ζωή,
απ' αυτόν παίρνεται. Και όσο περισσότερο θα αρ-
πάζει, τόσο λιγότερο θα έχει. Πράγματι, η ζωή είναι
δώρο και γίνεται μόνο να χαριστεί, και χαριζόμενη
πολλαπλασιάζεται. Ενώ ο άρπαγας όλο και περισσό-
τερο θα σμικραίνει, ώσπου να εξαφανιστεί.
Στο χόρτο του βουνού βαδίζει ο λόγος: η αμαρτία και
η αρρώστια δεν μπορούν να ραγίσουν και να αποσυν-
θέσουν τη ζωή· μόνο μπορούν να τη συμπιέσουν και
να πάρουν τη θέση της.
Στην πράσινη λίμνη γάργαρη η ακοή: η άφθονη ζωή
είναι πιο δυνατή από την πολλή αμαρτία και η άφθονη
ζωή διώχνει την αμαρτία και λαμβάνει τη θέση της.
Σ' όλη την γη βαδίζει ο λόγος: η ζωή και η αρρώστια
παίρνονται σαν υπαρκτές και ανύπαρκτες· το βασίλειο
της μίας δεν ξέρει για το βασίλειο της άλλης.
Σ' όλη την οικουμένη των άστρων ψιθυρίζει ο
λόγος: η επαφή με τον Θεό καθαρίζει από τις α-
μαρτίες· η επαφή με τον Θεό θεραπεύει από τις αρρώ-
στιες· ή επαφή με τον Θεό σώζει από το θάνατο.
Οι προφήτες και οι σοφοί φωνάζουν εκείνο πού οι
άγγελοι ψιθυρίζουν: όποιος ακουμπήσει τη ζωή, θα
ζει· όποιος ακουμπήσει την αμαρτία, θα πεθάνει.
Όποιος γνωρίζει τη ζωή, αυτόν και ή ζωή τον γνωρί-
Ε Ν ∆ Ο Ν
ζει· Όποιος γνωρίζει το θάνατο, αυτόν και ο θάνατος τον
γνωρίζει. Ή ζωή δεν έχει μάτια για το θάνατο, ούτε ο
θάνατος για τη ζωή.
Κοίτα, πώς ή παρουσία του Ερχόμενου απ' τον ουρανό
θεραπεύει εκείνους πού ομολόγησαν ζωή, και νεκρώνει
εκείνους πού ομολόγησαν θάνατο!
Κοίτα πόσο υπερπλήρης ζωής είναι ό Υιός της Παρθέ-
νου και πώς τη δίνει σ’ εκείνους τους υιούς γυναικών
πού επέστρεψαν στη σεμνότητα κοπέλας και αρραβω-
νιαστήκαν τη ζωή του Ζωοδότη!
Κοίτα, πόσο εύκολο είναι στον 'Υπερπλήρη να εκχυθεί
και στον Αναμάρτητο να δίνει άφεση αμαρ-
τιών και στον Υγιή να θεραπεύει και στον Ζωηφό-
ρο τούς νεκρούς να ανασταίνει!
Ψυχή μου, σήκω και περπάτα. Απαλλάσσεσαι από τις
αμαρτίες. Θεραπεύεσαι από την αδυναμία και ό θάνατος
είναι έτοιμος για φυγή.
Σε μικρό λιβάδι, πού η αμαρτία και η αρρώστια ακόμα
δεν σου το αρπάξανε, αναστήσου, ψυχή μου. Και όλα
τα παλιά σου λιβάδια, αρπαγμένα από το ανύπαρκτο,
θα είναι πάλι δικά σου.
Κύριέ μου αγαπητέ, πιστεύω και ομολογώ ότι Εσύ
είσαι ζωή.
Μόνο απάλλαξε με από τις αμαρτίες, Δόξα μου, και όλα
τ' άλλα θα μου δοθούν μόνα τους.
Οι προσευχές μας πάσχουν τις περισσότερες φορές
από σοβαρά ελαττώματα: από την επιφάνεια και την
επιδερμικότητα· από τη βιασύνη και την ανυπομονη-
σία· από την ανειλικρίνεια και την υποκρισία. Έτσι
χάνουμε όλο τον καρπό της προσευχής, που γίνεται
αποκρουστική και βδελυκτή στο Θεό.
Τι τιποτένιοι, τι αναίσθητοι είμαστε! Στεκόμαστε
μπροστά στον πανάγαθο, τον παντοδύναμο, τον
άπειρο και πάνσοφο Δημιουργό μας, μπροστά σ’ Ε-
κείνον που μας έδωσε τη ζωή και την ύπαρξη, που
μας γεμίζει καθημερινά με αναρίθμητες ευεργεσίες,
που μας υπόσχεται παράδεισο και αιώνια μακαριότη-
τα!... Και Του προσφέρουμε το αποκαρδιωτικό α-
ντάλλαγμα της ραθυμίας, της αναισθησίας, της επιπο-
λαιότητος, της υποκρισίας μας! «οὐκ ἔστι φόβος
Θεοῦ ἀπέναντι τῶν ὀφθαλμῶν ἡμῶν» (πρβλ. Ρωμ.
3,18)
Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης
«…όποιος φοβάται τον Θεό, ταπεινώνεται· όποιος
ταπεινώνεται, γίνεται πράος· όποιος γίνεται πράος,
εφαρμόζει τις εντολές· όποιος εφαρμόζει τις εντολές,
καθαρίζεται εσωτερικά· αυτός πάλι βλέπει θείες ελ-
λάμψεις· κι ύστερα με τα μυστήρια αξιώνεται να εί-
ναι μαζί με το Νυμφίο και Λόγο - Χριστό».
Άγιος Μάξιμος
 Έντυπο πνευματικής εσωτερικής καταγραφής
Όποιος δεν φοβάται τον θάνατο,
τον φοβάται ο θάνατος
– Γέροντα, πώς φεύγει ο φόβος;
– Με την παλληκαριά. Όσο φοβάται κανείς, τόσο
πιο πολύ έρχεται ο πειρασμός. Αυτός που έχει
δειλία πρέπει να προσπαθήσει να την διώξει. Εγώ,
όταν ήμουν μικρός, φοβόμουν να περάσω στην Κό-
νιτσα έξω από το κοιμητήρι. Γι' αυτό κοιμήθηκα
τρία βράδια στο κοιμητήρι και έφυγε ο φόβος.
Έκανα τον σταυρό μου και έμπαινα μέσα – ούτε
φακό άναβα, μην πάθει κανείς καμιά λαχτάρα. Αν
δεν αγωνισθεί κανείς να ανδρωθεί και αν δεν απο-
κτήσει την πραγματική αγάπη, σε μια δύσκολη
περίσταση θα τον κλαίνε και οι κουκουβάγιες.
– Μπορεί δηλαδή, Γέροντα, να ασκηθεί κανείς,
ώστε να μη φοβάται;
– Να χαίρεται να πεθάνει αυτός, για να μην πεθά-
νουν άλλοι. Αν τοποθετηθεί έτσι, τότε δεν θα φοβά-
ται τίποτε. Από την πολλή καλωσύνη, την αγάπη,
την αυτοθυσία, γεννιέται η παλληκαριά. Αλλά σή-
μερα οι άνθρωποι δεν θέλουν να ακούν για θάνατο.
Έμαθα ότι αυτοί που ασχολούνται με τις κηδείες
κ.λπ. δεν γράφουν τώρα «Γραφείο κηδειών» αλλά
«Γραφείο τελετών», για να μη θυμούνται οι
άνθρωποι τον θάνατο. Αν όμως δεν θυμούνται τον
θάνατο, ζουν έξω από την πραγματικότητα. Αυτοί
που φοβούνται τον θάνατο και αγαπούν την μά-
ταιη ζωή, φοβούνται ακόμη και τα μικρόβια και
βρίσκονται συνέχεια νικημένοι από την δειλία,
που τους κρατάει πάντα στην πνευματική νέκρα.
Οι τολμηροί άνθρωποι ποτέ δεν φοβούνται τον θά-
νατο, γι' αυτό και αγωνίζονται με φιλότιμο και αυ-
ταπάρνηση. Επειδή βάζουν μπροστά τους τον θάνα-
το και τον σκέφτονται καθημερινά, ετοιμάζονται
πιο πνευματικά και αγωνίζονται τολμηρότερα. Έτσι
νικούν την ματαιότητα και ζουν από εδώ στην αιω-
νιότητα με την παραδεισένια χαρά. Και στον πόλε-
μο, όποιος αγωνίζεται για τα ιδανικά του, την πίστη
και την πατρίδα, να κάνη τον σταυρό του και να μη
φοβάται· βοηθάει ο Θεός. Αν κάνη τον σταυρό του
και αφήσει την ζωή του στα χέρια του Θεού,
Εκείνος θα κρίνει μετά αν πρέπει να ζήση ή να πε-
θάνει.
–Μπορεί να μη φοβάται κανείς από απερισκεψία;
– Αυτό είναι πολύ χειρότερο, γιατί σε κάποιον κίν-
δυνο θα πάθη ένα τράνταγμα και θα τα πληρώσει
όλα μια και καλή. Ενώ ένας που φοβάται και λίγο,
προσέχει και δεν εκτίθεται απερίσκεπτα στους κιν-
δύνους. Να είναι κανείς «βιαστής», αλλά να έχει
εμπιστοσύνη στον Θεό, όχι στον εαυτό του.
Από τις διδαχές του Οσίου Γέροντος Παϊσίου
Σελίδα 13
Απόσπασμα από λόγο της
Γερόντισσας Μακρίνας (Βασσοπούλου)
...Θυμάμαι παλαιότερα πως ήμασταν! Τότε ήταν στη
ζωή μας πολύ ζωντανός ο Θεός! Μου φαινόταν ότι θα
Τον πιάναμε με τα χέρια. Έλεγα, αν απλώναμε τα χέρια,
θα φτάναμε τον Θεό. Μεμψιμοιρία; Ούτε κατά διάνοια!
Μόνο τον Θεό σκεφτόμασταν, πώς να δούμε τον Θεό
και τους Αγγέλους, πως είναι τα κάλλη του Παραδεί-
σου. Μόνο τα ουράνια, τίποτε επίγειο. Αυτή ήταν ζωή!
Μας έστελνε και ο παππούς Ιωσήφ επιστολές με οπτα-
σίες, οράματα, ωραία πράγματα· τα διαβάζαμε και μας
ανέβαζαν πνευματικά. Ήταν ουράνια πράγματα! Μικρά
παιδιά μαζευόμασταν και μαθαίναμε τα της νοεράς προ-
σευχής, πως περνάει η «ευχή» από το στόμα στο νου
και στην καρδιά. Μία ώρα βαδίζαμε, για να πάμε στο
Σαρανταλείτουργο που έκανε ο π. Εφραίμ ο παλαιός.
Τίποτε δεν λογαριάζαμε, ούτε χιόνια ούτε βροχές ούτε
αέρα. Τώρα βλέπουμε χιόνι και φοβόμαστε. Βάζαμε στο
κεφάλι μια κουβερτούλα και πηγαίναμε μέσα στη νύ-
χτα.
- Τι ώρα;
- Στις τρείς τη νύχτα. Μία ώρα περπατούσαμε, για να
φθάσουμε· ακούγαμε τη Θεία Λειτουργία και κοινωνού-
σαμε. Εμείς λέγαμε την «ευχή», «Κύριε Ιησού Χριστέ,
ελέησον ημάς» και εκείνος έκανε την προσκομιδή. Α-
κούγαμε, «εξηγόρασας ημάς...», ύστερα ο π. Εφραίμ
φώναζε, «λόγχη αυτού την πλευράν ένυξε, και ευθέως
εξήλθε αίμα και ύδωρ». Τι ήταν και εκείνο! Δάκρυα
κατανύξεως που χύναμε όλοι! Ησυχία! Εμείς πολύ σιγά,
«Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησον ημάς»· και ακούγαμε
όλες τις μυστικές ευχές να τις λέει μεγαλοφώνως. Εκεί
ήταν το μεγαλείο! Όλες φεύγαμε αλλοιωμένες. Πηγαί-
ναμε να ψωνίσουμε στα μαγαζιά και αναρωτιόντουσαν
οι άνθρωποι, «μα γιατί μυρίζουν, λιβάνι έχουν επάνω
τους και ευωδιάζουν;». Συνέχεια στην Εκκλησία! Όλα
με το ρολόϊ, όλη τη μέρα με το ρολόϊ στο χέρι, όλα με
το λεπτό. Δέκα λεπτά φαγητό, δέκα λεπτά ξεκούραση,
δέκα λεπτά ανάγνωση, όλα με ακρίβεια. Εσπερινός;
Όλα τα κορίτσια μαζευόμασταν. Εργαζόμασταν, και το
βράδυ συγκεντρωνόμασταν όλοι στον Εσπερινό. Ότι
δουλειά και να είχαμε, όσο επείγουσες και να ήταν οι
δουλειές μας, πηγαίναμε στον Εσπερινό. Έβλεπες, κάθε
βράδυ βαδίζαμε μισή ώρα έως τρία τέταρτα, για να φτά-
σουμε στον Εσπερινό. Ο πατήρ έκανε την προετοιμασί-
α, έψελνε τον Εσπερινό, το Θεοτοκάριο και μετά φεύγα-
με.
- Στον άγιο Απόστολο πηγαίνατε;
- Ναι, με τα πόδια από την Νέα Ιωνία! Τώρα όλα είναι
στα πόδια μας· να και η εκκλησία, να και η Λειτουργία,
αλλά φοβόμαστε το κρύο, όλα τα φοβόμαστε! Άντε
λέω, πάνε αυτά τα μεγαλεία!...
Σελίδα 14
Κοντά στον Θεό.
Αρχιμανδρίτης Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος
– Γέροντα, είναι διαπίστωσις πολλών πνευματικών
ανθρώπων, ότι ο κόσμος συνεχώς χειροτερεύει. Αυτό
το απότομο κατρακύλισμα κάπου μας φοβίζει. Εμείς
τι μπορούμε να κάνουμε;
– Να παραμένουμε κοντά στον Θεό. Όσο είμεθα κο-
ντά Του, ισχύει το: «Παρεμβαλεί άγγελος Κυρίου κύ-
κλω των φοβούμενων αυτόν και ρύσεται αυ-
τούς» (ψαλμ 33, 8).
Όταν ο βασιλιάς της Συρίας είχε στείλει στρατό να
συλλάβουν τον προφήτη Ελισσαίο, ο προφήτης βρι-
σκόταν με τον υποτακτικό του. Μόλις ο υποτακτικός
του είδε να ανεβαίνουν οι στρατιώτες για να τους
συλλάβουν, τρομοκρατήθηκε, τον έπιασε πανικός.
Και στράφηκε στον Ελισσαίο και του λέγει: «Για κοί-
τα κύριε, τι γίνεται. Πόσοι έρχονται να μας συλλάβουν,
πώς θα γλιτώσουμε;». Ο προφήτης του απάντησε να
μην φοβάται, διότι «πλείους οι μεθ` ημών υπέρ τους
μετ` αυτών» (Δ΄Βασ. 6, 16). Είναι πολύ περισσότεροι
εκείνοι που είναι μαζί μας, παρά οι εχθροί μας που
έρχονται να μας συλλάβουν. Και προσευχήθηκε ο
προφήτης Ελισσαίος στο Θεό και είπε: «Κύριε, άνοιξε
τους οφθαλμούς του παιδιού για να δει πως Εσύ με
υπερασπίζεις». Και πράγματι ο Θεός άνοιξε τους οφ-
θαλμούς του υποτακτικού και είδε γύρω από τον προ-
φήτη να είναι μια στρατιά ολόκληρη αγγέλων, που
κρατούσαν πύρινα σπαθιά στα χέρια τους. Αμέσως η
ψυχή του γέμισε από ικανοποίηση, από αγαλλίαση,
και του έφυγε ο φόβος. Και φυσικά δεν κατόρθωσαν
να συλλάβουν και να θανατώσουν τον προφήτη Ελισ-
σαίο. Πύρινα τάγματα αγγέλων, στρατιές αγγέλων
είχαν σταλεί από τον Θεό για να υπερασπιστούν τον
προφήτη Του.
Αυτά δεν εγίνοντο μόνο τότε. Γίνονται στη ζωή
κάθε ανθρώπου, όταν είμεθα άνθρωποι του
Θεού. Η πίστις μας είναι στους αιώνες των αιώνων.
Δεν ήταν μόνο για εκείνη την εποχή. Ούτε για την
εποχή των Αποστόλων και των Πατέρων. Αρκεί εμείς
να είμεθα σαν αυτούς. Ο Θεός είναι ο ίδιος «Χθες και
σήμερον ο αυτός και εις τους αιώνας». Η ζωή μας, η
ύπαρξίς μας στα χέρια Του. Με απόλυτη εμπιστο-
σύνη όχι μόνον να αναφωνούμε, αλλά και να ζούμε
το, «Εαυτούς και αλλήλους και πάσαν την ζωήν η-
μών Χριστώ τω Θεώ παραθώμεθα».
(από το βιβλίο: «Χριστώ τω Θεώ παραθώμεθα»,
Εκδόσεις Ι. Ησυχαστηρίου
Κεχαριτωμένης Θεοτόκου Τροιζήνος)
Δεν είναι σωτήριος κάθε φόβος. Σωτήριος
φόβος είναι ο φόβος της μελλούσης Κρίσεως.
Μέγας Βασίλειος
Ε Ν ∆ Ο Ν
Περί δειλίας
Από την «Κλίμακα» του Αγίου Ιωάννου του Σιναΐτου
Όποιος εργάζεται την αρετή, σε Κοινόβιο ή σε συνο-
δία, δεν είναι συνηθισμένο να πολεμήται από την δει-
λία. Εκείνος όμως που ευρίσκεται σε ησυχαστικότε-
ρους τόπους, ας αγωνίζεται μήπως και τον κυριεύ-
σει το γέννημα της κενοδοξίας και η θυγατέρα της
απιστίας, δηλαδή η δειλία.
2. Η δειλία είναι νηπιακή συμπεριφορά μιας ψυχής
που εγήρασε στην κενοδοξία. Η δειλία είναι απομά-
κρυνσις της πίστεως, με την ιδέα ότι αναμένονται
απροσδόκητα κακά.
3. Ο φόβος είναι κίνδυνος που προμελετάται. Ή διαφο-
ρετικά, ο φόβος είναι μία έντρομη καρδιακή αίσθησις,
που συγκλονίζεται και αγωνιά από αναμονή απροβλέ-
πτων συμφορών. Ο φόβος είναι μία στέρησις της εσω-
τερικής πληροφορίας. Η υπερήφανη ψυχή είναι δού-
λη της δειλίας. Έχοντας πεποίθηση στον εαυτόν της
και όχι στον Θεόν, φοβείται τους κρότους των κτι-
σμάτων και τις σκιές.
4. Όσοι πενθούν και όσοι καταπονούνται χωρίς να υ-
πολογίζουν κόπους και πόνους, δεν αποκτούν δειλία.
Πολλές φορές όσοι υποκύπτουν στην δειλία, χάνουν
το μυαλό τους. Και είναι φυσικό αυτό, διότι είναι δί-
καιος Εκείνος που εγκαταλείπει τους υπερηφάνους,
ώστε και οι υπόλοιποι να μάθομε να μη υψηλοφρονού-
με.
5. Όλοι όσοι φοβούνται είναι κενόδοξοι, αλλ’ όμως
όλοι όσοι δεν φοβούνται, δεν σημαίνει ότι είναι ταπει-
νόφρονες, αφού και οι λησταί και οι τυμβωρύχοι δεν
υποκύπτουν εύκολα στην δειλία.
6. Σε όποιους τόπους συνηθίζεις να φοβήσαι, μη δι-
στάζεις να πηγαίνεις, όταν ακόμη δεν έχει ξημερώσει.
Εάν δείξεις κάποια χαλαρότητα στο σημείο αυτό, τότε
θα γηράσει μαζί σου το νηπιακό και αξιογέλαστο τού-
το πάθος. Ενώ βαδίζεις προς τα εκεί, οπλίζου με την
προσευχή. Μόλις φθάσεις σ εκείνους τους τόπους, α-
νύψωσε τα χέρια σου. Με το όνομα του Ιησού μάστι-
ζε τους εχθρούς, διότι δεν υπάρχει ούτε στον ουρανό
ούτε στην γη ισχυρότερο όπλο. Αφού απαλλαγής από
την αρρώστια αυτή, ας ανυμνήσεις τον Λυτρωτή σου•
διότι εάν τον ευγνωμονείς, θα σε σκεπάζει παντοτινά.
7. Ποτέ δεν μπορείς δια μιας να γεμίσεις την κοιλία.
Παρόμοια βέβαια δεν μπορείς δια μιας να νικήσεις την
δειλία. Όταν έχομε πολύ πένθος, θα υποχωρήσει πιο
γρήγορα: όταν όμως αυτό μας λείπει, θα παραμένουμε
συνεχώς δειλοί. «Έφριξάν μου τρίχες και σάρκες» είπε
ο Ελιφάζ (Ιώβ δ´ 15), περιγράφοντας την πανουργία
τούτου του δαίμονος.
8. Άλλοτε εδειλίασε πρώτα η ψυχή και άλλοτε το σώ-
μα, και εν συνεχεία μεταβίβασε το ένα στο άλλο το
 Έντυπο πνευματικής εσωτερικής καταγραφής Σελίδα 15

ΙΕΡΕΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΕΣ ΚΑΙ ΕΚ∆ΗΛΩΣΕΙΣ

Κατά το διάστημα από 02/8 έως 13/8 ΕΤΗΣΙΑ ΙΕΡΑ ΠΑΝΗΓΥΡΙΣ

μετά την ακολουθία του Εσπερινού
(18:00) θα τελούνται οι Παρακλήσεις 26 - 27 ΙΟΥΛΙΟΥ 2020
εις την Υπεραγία Θεοτόκο.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΟΡΤΗΣ
Κυριακή 26 Ιουλίου 2020
Κάθε Τρίτη μετά την ακολουθία του (Παραμονή Εορτής)
Εσπερινού τελείται η Παράκληση 19:00 Μέγας Πανηγυρικός Εσπερινός
του Αγίου Παντελεήμονος χοροστατούντος του Σεβασμιωτάτου Μη-
τροπολίτου Πειραιώς Φαλήρου και Δραπε-
τσώνας κ.κ. Σεραφείμ
21:00 Λιτάνευση της ιεράς εικόνος του Αγί-
Κάθε Παρασκευή μετά την ακολου- ου Παντελεήμονος.
θία του Εσπερινού τελείται η Παρά- 22:30 Ιερά Αγρυπνία
κληση των Αγίων Κυπριανού
και Ιουστίνης .
Δευτέρα 27 Ιουλίου 2020
07:00 Όρθρος και Πανηγυρική Θεία Λει-
τουργία, ιερουργούντος του Σεβασμιωτάτου
Το μυστήριο της Ιεράς Εξομολογή- Μητροπολίτου Πειραιώς Φαλήρου και Δρα-
σεως τελείται από τους ιερείς του πετσώνας κ.κ. Σεραφείμ
Ιερού Ναού κατόπιν συνεννοήσεως 19:00 Μεθεόρτιος Εσπερινός μετ’ Αρτοκλα-
( τηλ. 2104615704 ) σίας και θείου κηρύγματος.

Σάββατο 01 Αυγούστου 2020

07:00 Θεία Λειτουργία και Κτητορικό
Κάθε Σάββατο τελείται
Μνημόσυνο
Θεία Λειτουργία.

πάθος. Αν συμβεί να φοβηθεί το σώμα, χωρίς όμως να μόνο τον ιδικό του Δεσπότη. Και εκείνος που δεν φο-
εισδύσει ο άκαιρος φόβος στην ψυχή, ευρισκόμεθα πλη- βείται ακόμη Αυτόν, φοβείται πολλές φορές την σκιά
σίον στην θεραπεία. Όταν δε όλα τα δυσάρεστα και α- του.
προσδόκητα τα δεχόμεθα πρόθυμα, με συντριμμένη
11. Όταν πλησιάσει αοράτως ένα πονηρό πνεύμα, φο-
καρδιά, τότε ελευθερωθήκαμε πραγματικά από την δει-
βείται το σώμα. Όταν όμως πλησιάσει κάποιος Άγγελος,
λία.
αγάλλεται η ψυχή των ταπεινών. Γι αυτό, μόλις από την
9. Δεν ενισχύει τους δαίμονας εναντίον μας το σκότος ενέργεια αυτή αντιληφθούμε την παρουσία του, ας τρέ-
και η ερημία των τόπων, αλλά η ακαρπία της ψυχής ξουμε γρήγορα στην προσευχή, διότι ήλθε να προσευχη-
μας. Μερικές φορές όμως πρόκειται για οικονομική παί- θεί μαζί μας ο αγαθός μας φύλαξ.
δευση, εκ μέρους του Θεού.
Όποιος ενίκησε την δειλία, είναι φανερό ότι ανέθεσε
10. Εκείνος που έγινε δούλος του Κυρίου, θα φοβηθεί στον Θεόν και την ζωή και την ψυχή του.

ENDON
Περιοδική ενημερωτική έκδοση του
Ιερού Ναού Αγίου Παντελεήμονος
Δραπετσώνας
ISSN: 2653 - 9330
Διευθυντής εκδόσεως
π. Γεώργιος Θεοδωρόπουλος
Αρχισυντάκτης
Στέφανος Φ. Σωτηρόπουλος
Στοιχεία επικοινωνίας για παρατηρήσεις,
σχόλια, προτάσεις, συνεργασίες
Ι. Ν. Αγίου Παντελεήμονος
Αγίου Παντελεήμονος 12
Τ. Κ. 186 48 Δραπετσώνα
Τηλέφωνο: 2104615704
Τηλεομοιότυπο: 2104615759
Ηλ. διεύθυνση: periodikoendon@yahoo.gr
Διαδικτυακό ιστολόγιο :
http://www.periodikoendon.blogspot.gr
Διαδικτυακό ιστολόγιο Ιερού Ναού :
http://www.agios-panteleimon.blogspot.gr
∆ιανέμεται από τον
Ιερό Ναό Αγίου Παντελεήμονος
∆ραπετσώνας
Εισφορές προαιρετικές.
Στείλτε μας την ηλεκτρονική σας
διεύθυνση, για να έχετε το
περιοδικό Ε Ν ∆ Ο Ν σε .pdf
αρχείο, στον υπολογιστή σας.
(Συνέχεια από τη σελίδα 11)
ποτέ από την καρδιά!
Για να διατηρηθεί μέσα μας ο φόβος
του Θεού, πρέπει να κρατάμε αδιά-
λειπτη τη μνήμη του θανάτου και
της Κρίσεως, ενωμένη με τη συναί-
σθηση της παρουσίας του Κυρίου: Ο
Θεός είναι πάντα κοντά μας και μέ-
σα μας, βλέποντας, ακούοντας και
γνωρίζοντας τα πάντα, ακόμα και
τους πιο κρυφούς λογισμούς μας.
Όταν αυτή η τριάδα - φόβος Θεού,
μνήμη θανάτου, συναίσθηση θείας
παρουσίας - εγκατασταθεί μέσα μας,
τότε η προσευχή ξεχύνεται από την
καρδιά αυθόρμητα· τότε η ελπίδα
της σωτηρίας γίνεται στερεή.
Όσιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος
Σελίδα 16
(Συνέχεια από τη σελίδα 3) ζώμεν, κινούμεθα. Εις την αγκάλην
του βασταζόμεθα. Θεόν αναπνέο-
Έτσι είναι τα χρόνια μας. Δι’ αυτό μεν· Θεόν περιβαλλόμεθα· Θεόν
απαιτείται υπομονή έως να ξεψυχή- ψηλαφώμεν· Θεόν εσθίομεν εν Μυ-
σωμεν όρθιοι. Δια τούτο ανδρίζου στηρίω. Όπου στρέψεις, όπου ιδείς,
και κραταιούσθω η ψυχή σου εις παντού Θεός· εν ουρανοίς, επί γης,
παν ότι σοι ακολουθεί. εις τας αβύσσους, εις τα ξύλα, μέ-
σα στις πέτρες, εις τον νουν σου,
Δι αυτά και διά όλα κι εγώ έγινα εις την καρδίαν σου. Λοιπόν δεν σε
πτώμα. Παρακαλώ τον Θεόν να με βλέπει πως πάσχεις; Ότι υποφέ-
πάρει να ησυχάσω. Παρακαλώ την ρεις; Είπε εις αυτόν τα παράπονά
αγάπην σας πολύ να με εύχεσθε. σου και θα ιδείς παράκλησιν, θα
Διότι έχω πολλάς ψυχάς όπου μου ιδείς θεραπείαν, όπου να θεραπεύ-
γυρεύουν βοήθειαν. ει όχι μόνον το σώμα, αλλά μάλλον
Και πιστεύσατε, ότι διά την κάθε της ψυχής σου τα πάθη.
μίαν ψυχήν όπου λαμβάνει βοήθει- Με γράφεις ότι μετέχεις εισέτι του
αν δοκιμάζω τον πόλεμον όπου παλαιού σου ανθρώπου. Καγώ σοι
έχει. λέγω ότι μήτε ρανίδα δεν έχεις από
Και πάλιν γράφω αυτά δίδων σας τον νέον Αδάμ· όλος είσαι ο πα-
θάρρος να μην φοβείσθε τας ασθε- λαιός. Και οπόταν αρχίσει ο νέος
νείας, καν και να πάσχωμεν εφ’ Αδάμ να μορφώνετα επί σοι, εγώ
όρου ζωής. μόνος θα σου γραψω τα σχήματα
της μορφώσεως του νέου ανθρώπου,
Αφού είναι διαρκώς παρών ο εάν είμαι εν τη ζωή.
Θεός, διατί ανησυχείς; Εν αυτώ
Από τις σημειώσεις του Αγίου συνεχίστηκε με την καθορισμένη
Σιλουανού του Αθωνίτου. τάξη και τόσο ήρεμα σαν να μην
συνέβαινε τίποτε. Και σκέφτηκα:
Πόσο μεγάλη χάρη Αγίου Πνεύμα-
Στις 14 Σεπτεμβρίου 1932 έγινε στο τος έχουν οι μοναχοί, ώστε να μέ-
Άγιο Όρος δυνατός σεισμός. Έγινε νουν ήσυχοι σε τέτοιο σεισμό· γιατί
την τετάρτη ώρα της νύχτας (κατά έτρεμαν όλες οι τεράστιες οικοδομές
το ευρωπαϊκό ωρολόγιο στις 10 της Μονής, έπεφταν οι σοβάδες,
μ.μ.), κατά το μέσο της αγρυπνίας κουνιόνταν οι πολυέλαιοι, τα καντή-
της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού. λια και τα μανουάλια και χτυπούσαν
Βρισκόμουν στους χορούς στο καμπαναριό οι καμπάνες, χτύ-
(αντιστοιχεί στο γυναικωνίτη των πησε ακόμα και η μεγαλύτερη κα-
κοσμικών εκκλησιών), κοντά στο μπάνα (σχεδόν δώδεκα τόνοι). Και
εξομολογητήριο του πάτερ Υφηγου- σκεφτόμουν: «Ψυχή που γνώρισε
μένου, ο οποίος εκείνη την ώρα βρι- τον Κύριο δεν φοβάται τίποτε,
σκόταν δίπλα μου, έξω από το εξο- εκτός από την αμαρτία και προπα-
μολογητήριο. Από το εξομολογητή- ντός την αμαρτία της υπερηφάνει-
ριο έπεσε ένα τούβλο με ασβέστη. ας. Γνωρίζει πως ο Κύριος μας
Στην αρχή φοβήθηκα λίγο, αλλά αγαπά· κι αν Αυτός μας αγαπά,
γρήγορα ησύχασα και λέω στο Γέ- τότε τι να φοβηθούμε;»
ροντα Υφηγούμενο: «Να, ο ελεή- Ο ελεήμων Κύριος μας νουθετεί:
μων Κύριος θέλει να μετανοήσω- «Παιδιά μου, μετανοείτε και ζείτε
με». Και βλέπαμε τους μοναχούς με αγάπη, γίνετε υπάκουοι και
και κάτω στον Ναό και στους χο- εγκρατείς και μάθετε από μένα
ρούς, κι ελάχιστοι απ’ αυτούς φοβή- την πραότητα και την ταπείνωση,
θηκαν. Περίπου έξι βγήκαν από την και οι ψυχές σας θα βρουν ανά-
εκκλησία, οι άλλοι όμως παρέμειναν παυση».
στα στασίδια τους και η αγρυπνία