Professional Documents
Culture Documents
FILIPINO
Grade 8
Quarter 1
Name ______________________________________________
Section ______________________________________________
KABANATA 1
SALAMIN NG KAHAPON…
BAKASIN NATIN NGAYON
PANIMULA
Ang panitikan ay itinuturing na kayamanan ng ating lahi dahil bahagi ito ng ating kalinangan at kasaysayan
.Bago pa man dumating ang mga Espanyol, panahon ng Espanyol at sa panahon ng mga Hapones. Mababakas sa araling
ating tatalakaying ito ang paraan ng pamumuhay, pag-iisip, pakikisalamuha at pakikibaka ng ating mga ninuno sa
pamamagitan ng pag-aaral ng iba’t ibang akdang nasulat sa nasabing panahon gaya ng tula, alamat, epiko, dula at
talambuhay. Sa panimula ay matatalakay ang pahapyaw na kasaysayan ng mayamang panitikan ng bansa ayon sa
nasabing panahon upang ating masalamin ang kultura ng ating nakaraan gayundin ang buod ng lahat ng akdang
matatalakay sa kabuoan ng araling ito. Gayundin matututunan ng mga mag-aaral ang mga aralin tungkol sa mga akdang
lumaganap at manunulat na nakilala sa panahong ito.
Sa paraang pasulat man o pasalita ang pag-aaral ng tungkol sa paghahambing, pang-abay na pamanahon, panlunan at
iba pang uri ng pang-abay ,mga hudyat ng sanhi at bunga ng pangyayari ,uri ng pangatnig at pagbabagong
morpoponemiko ay matututuhan din ng mga mag-aaral paraan ng mabisang pakikipagtalastasan.
Sa katapusan ng araling ay inaasahang makabuo ng mini news letter tungkol sa katutubong kulturang Pilipino. Bilang
paghahanda sa pagsasagawa ng inaasahang pagganap ang mga mag-aaral ay indibidwal na magsasagawa ng iba’t ibang
gawain partikular ang pagbuo ng mini brochure ng mga karunungan-bayan, pagsulat ng alamat, pagsulat ng talata,
paggawa ng hakbang sa pananaliksik at pagsasagawa ng pinal na pananaliksik sa pagsulong ng isang adbokasyong
mapalaganap at mapahalagahan ang mga akdang tumatalakay sa mga katutubong kultura ng mga Pilipino.
TALASANGGUNIAN
Baisa – Julian, A., Lontoc, N. S., & Del Rosario M. G. (2017). Karunungan ng buhay. Ikalawang
Edisyon Pinagyamang Pluma 8 Quezon City: Phoenix Publishing House,INC. (pp. 7-25).
Baisa – Julian, A., Lontoc, N. S., & Del Rosario M. G. (2017). Ang Pinagmulan ng Marinduque.
Ikalawang Edisyon pinagyamang pluma (pp. 26-50). Quezon City: Phoenix Publishing House,INC.
Baisa – Julian, A., Lontoc, N. S., & Del Rosario M. G. (2017). Bantugan. Ikalawang Edisyon
pinagyamang pluma (pp. 51-70). Quezon City: Phoenix Publishing House,INC.
Baisa – Julian, A., Lontoc, N. S., & Del Rosario M. G. (2017). Pag-ibig sa Tinubuang Lupa.
Ikalawang Edisyon pinagyamang pluma (pp.71-92). Quezon City: Phoenix Publishing House,INC.
Baisa – Julian, A., Lontoc, N. S., & Del Rosario M. G. (2017). Sa Pula,Sa Puti. Ikalawang
Edisyon pinagyamang pluma (pp.93 - 126). Quezon City: Phoenix Publishing House,INC.
Baisa – Julian, A., Lontoc, N. S., & Del Rosario M. G. (2017). Jose P. Laurel (Pangulo sa Panahon
ng Panganib) . Ikalawang Edisyon pinagyamang pluma (pp. 127-140). Quezon City: Phoenix Publishing
House,INC.
https://www.youtube.com/watch?v=kX1YBCyWtMg
http://www.scribd.com/doc/145048764/May-Dalawang-Uri-Ng- Kaantasan- Ang-Paghahambing
https://www.rappler.com/life-and-style/arts-and-culture/256014-rio-alma-coronavirus-poem-alamat-
kontra-armageddon
TALASALITAAN
Adarga – panangga o kalasag Banayad – malumanay
Akibat – kasama Bantog – kilala; sikat
Anaki – nagsasaad ng pag-aalinlangan Basalyo – kakampi
Bunyi- bantog Batbat – balot; puno
Apuhapin – hanapin; aalahanin Bikig – sagabal
Aruga – alaga Bugtong. Pahulaan sa pamamagitan ng
Ambil – taguri; palayaw paglalarawan.
Alipusta – api Burok- malarosas
Alibugha - masama Bininit – pinatilapon
Bahay sa kintang – bahay – pahingahan Dahas – puwersa
Balawis – taksil Dapyuhan – dapuan
Dalita – hirap Kasabihan. Karaniwang ginagamit sa
Dawag – gubat panunukso o pagpuna sa kilos ng isang
Dilidili – alaala tao.
Dinaig -tinalo Salawikain. Nagsisilbing batas at
Dustain – laitin tuntunin ng kagandahang asal.
Ehersito – hikbo Sawikain. Nagtataglay ng mga
Esposo – asawang lalaki matatalinghagang salita
MAPA NG MODYUL
Upang lubos kang magabayan sa iyong pag- aaral, narito ang mapa ng modyul na inilagay sa loob ng mga
bilog. Magiging gabay mo ito sa iyong pag- aaral sa unang markahan.
MGA AKDANG
PAMPANITIKAN SA
PANAHON NG KATUTUBO,
ESPANYOL AT HAPON
Sa kabilang banda, narito ang pangkalahatang rubriks para sa pagwawasto ng nabuong performance task
sa bawat aralin.
ARALIN 1:
KARUNUNGAN NG BUHAY
LAYUNIN NG PAGKATUTO SA UNANG LINGGO
Sa pagtatapos ng linggo, inaasahang ang mga mag- aaral ay matatamo ang mga sumusunod na layunin:
1. Naiuugnay ang mahahalagang kaisipang nakapaloob sa karunungang-bayan sa mga pangyayari sa tunay na buhay
sa kasalukuyan.
2. Nabibigyang kahulugan ang mga talinghaga, eupimistiko o masining na pahayag na ginamit sa tula, alamat,
maikling kuwento, balagtasan, epiko ayon sa :kasingkahulugan at kasalungat na kahulugan.
3. Naisusulat ang sariling bugtong, salawikain, sawakain o kasabihan na angkop sa kasalukuyang kalagayan.
4. Nagagamit ang paghahambing sa pagbuo ng alinman sa bugtong, salawikain, sawikain o kasabihan.
PANIMULA
Ang mga sumusunod na aralin ay tatalakayin ang isang tulang naglalaman ng mga karunungang bayan. Mula sa
mga karunungang- bayan, iisa- isahin ang mga aral at mga bagay na dapat mong iwasan, ayusin, pagkaisipin, tandaan,
ingatan at tularan upang maging matagumpay sa buhay. Ang unang aralin ay magtuturo sa iyo ng mga panitikang hango
sa Pilipinas bago pa man sinakop ng mga dayuhan ang bansa. Kaya’t simulan natin.
PANIMULANG PAGTATAYA
Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang bawat tanong at piliin ang titik ng wastong sagot. Isulat ito sa
inyong ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK.
1. Alin sa mga sumusunod ang itinuturing na pinakamatandang anyo ng panitikan na ginamit ng ating mga ninuno
upang ituro ang kagandahang- asal sa mga kabataan?
a. alamat b. epiko c. karunungang-bayan d. maikling kwento
2. Alin sa mga sumusunod na panitikan ang HINDI kabilang sa pangkat?
a. Indarapatra b. Biag ni Lam- ang c. Ang Kuwento ni Juan Tamad d. Bantugan
3. Kung anong taas ng paglipad, siyang lakas ng pagbagsak .
a. Madalas bumabagsak sa buhay ang taong sobrang taas ang pangarap.
b. Ang taong mapagmataas ang siyang kadalasang nakararanas ng matinding pagbagsak.
c. Hindi masamang mangarap nang mataas ,huwag lamang sa paraang pag-isipan ng masama ang kapwa.
d. Huwag magmadali sa pag angat baka ika’y madapa.
4. Ano ang ibig sabihin ng pahayag na “ngayon kakahigin, ngayon tutukain?
a. Maagang magtrabaho upang buhgay ay umasenso.
b. Kung kailangan lamang kailangang ang isang bagay ay doon lamang kikilos upang makamit ito.
c. Kailangang magtrabaho upang may makain.
d. Paghirapan ang isang bagay upang matamasa ito.
5. Alin sa mga sumusunod ang hindi kabilang sa pangkat?
a. Salawikain b. Bugtong c. Kasabihan d. Maikling kuwento
6. Kapag maaga ang lusong ay maaga ang ahon.
a. Lumusong ang maaga upang makaahon sa buhay at matamo ang tagumpay.
b. Matutong umahon sa anumang pagsubok na iyong nilusong.
c. Kapag maagang nagsimula tiyak na maaga ring matatapos.
d.Lumusong ka lang at huwag ka ng umahon.
7. Alin sa mga sumusunod ang nagpapakita ng wastong gamit ng mga talinghaga sa pangungusap?
a. Ang baboy ni Vexana ay nagbibilang poste kasama ng kanyang mga anak.
b. Ang aso ni Popol ay ,mabilis pa sa alas kwatro kung kumilos.
c. Ang pana ni Miya ay umabot sa langit sa lakas ng pagkahagis nito.
d. Labis ang tuwa ni Alu sa kanyang tinatamasa sa buhay.
8. Alin sa mga sumusunod ang totoo tungkol sa talinghaga?
a. Ito ay ginagamit sa isang komposisyong pormal at panggobyerno.
b. Ito ay hindi kapani- paniwala sa buhay ng isang tao.
c. Ito ay naglalaman ng mga nakatagong kahulugan na nagdudulot ng aral sa buhay.
d. Ito ay ginagamit sa komposisyong walang kabuluhan.
9. Bakit sinasabing ang karunungang bayan ay isang lumang panitikan?
a. Sapagkat ito ay biyaya ng Panginoon sa ating mga ninuno.
b. Sapagkat ito ay kusang binuo ng mga ninuno sa panahon ng lumang bato.
c. Sapagkat ito ay umusbong sa panahong hindi pa nasasakop ng mga dayuhan ang bansa.
d. Sapagkat ito ay walang kabuluhan na binibigyang- pansin ng mga ninuno natin noong unang
panahon.
10. Alin sa mga sumusunod ang karunungang bayan na nagpapahayag ng mga aral sa totoong buhay?
a. Salawikain b. Sawikain c. Eupemismo d. Bulong
PAGTUKLAS
Mababatid mo sa bahaging ito ng modyul ang mga karunungang-bayan na lumaganap sa Panahon ng
Katutubo. Matutuklasan mo rin dito kung paano nakaaapekto ang mga karunungang-bayan ng kahapon sa
ngayon at sa kinabukasan. Gayundin, matutuklasan mo kung paano mapananatili at mapauunlad ang mga
karunungang-bayan na minana pa sa ating mga ninuno.
G awain 1: Saan ako Napabilang?
Panuto: Ihanay ang mga sumusunod na halimbawa kung ito ba ay bugtong, salawikain, kasabihan, o
sawikain. Gumawa ng talahayan upang maihanay ang mga halimbawang nabanggit. Isulat ang sagot sa inyong
ACTIVITY/ ASSESSMENT NOTEBOOK. Upang mas higit na maunawaan ang
1. Maikling landasin, di maubos lakarin. mga karunungan -bayan panoorin ang
2. Huwag gawin sa iba ang ayaw mong gawin sa iyo. link na ito
3. Bukas ang Palad https://www.youtube.com/watch?
4. Putak,putak v=kX1YBCyWtMg , para naman sa
5. Isang butil ng palay, sakot ang buong buhay. mga mag-aaral na walang internet
6. Aanhin pa ang damo,kung patay na ang kabayo maaaring magtanong sa nakakatanda
7. Munting hayop na pangahas, aaligid-aligid sa ningas. tungkol sa mga uri at halimbawa ng
8. Batang duwag. karunungan-bayan.
9. May bintana nguni’t walang bubungan,
may pinto nguni’t walang hagdanan.
10. Nakatalikod na ang prinsesa, ang mukha’y nakaharap pa.
Sa puntong ito, natatapos ang iyong pagtuklas, ngayo’y dadalhin kita sa bahagi ng
paglilinang sa iyong mga paunang nalalaman.
PAGLINANG/ PAGPAPATIBAY
Upang lubos na maunawaan ang karunungang-bayan basahin at unawain ang mga halimbawa na makikita sa ibaba.
Tandaan!!!
Ang bawat karunungang bayan ay naglalaman ng mga aral ng buhay na nagsisilbing gabay sa araw- araw na
pamumuhay ng mga tao. Ito rin ang dahilan sa pag- usbong ng mga paniniwala ng bawat tao sa lipunan.
KARUNUNGANG-BAYAN
MGA AKDANG LUMAGANAP BAGO DUMATING ANG MGA ESPANYOL
Noon pa man ay sinasabing mayaman na ang panitikang Pilipino. Tayo ay may sarili nang panitikang nagtataglay
ng kasaysayan ng ating lahi bago pa man dumating ang mga Espanyol at iba pang mga dayuhan sa bansa.
May mga akdang pampanitikang lumaganap sa Panahon ng mga Katutubo sa iba't ibang panig ng bansa tulad ng
karunungang-bayan na tinatawag ding kaalamang-bayan. Ang panitikang ito ay binubuo ng mga salawikain, sawikain,
bugtong, palaisipan, kasabihan, at bulong. Karaniwang ang mga ito ay nagmula sa mga Tagalog at hinango sa
mahahabang tula.
1. Salawikain- Ito ay nakaugalian nang sabihin at nagsisilbing batas at tuntunin ng kagandahang-aral ng ating
mga ninunong naglalayong mangaral at umakay sa mga kabataan sa pagkakaroon ng kabutihang-asal.
Halimbawa:
o Aanhin pa ang damo, kung patay na ang kabayo.
o Ang hindi lumingon sa pinanggalingan, di makararating sa paroroonan
2. Sawikain- Ang mga sawikain ay nagtataglay ng talinghaga sapagkat ito ay may nakatagong kahulugan. Sa
ibang sanggunian ay tinatawag din itong idyoma o kaya naman ay eupemistikong pahayag.
Halimbawa:
o bagong-tao -binata
o bulang-gugo -gastador; galante
3. Kasabihan- Ang mga kasabihan noong unang panahon ay yaong ipinalalagay na mga sabihin ng mga bata at
matatatanda na katumbas ng mga tinatawag na Mother Goose Rhymes. Ang kasabihan ay karaniwang
ginagamit sa panunukso o pagpuna sa kilos ng isang tao
Halimbawa:
o Putak, putak o Tiririt ng ibon,
o Batang duwag o Tiririt ng maya
o Matapang ka't o Kaya lingon nang lingon
o Nasa pugad. o Hanap ay asawa.
4. Bugtong - Ang mga bugtong ay pahulaan sa pamamagitan ng paglalarawan. Ito ay binibigkas nang patula at
may lima hanggang labindalawang pantig. Ang mga Tagalog ang pinakamayaman sa bugtong.
Halimbawa:
o Bungbong kung liwanag, kung gabi ay dagat. (banig)
o Dalawang katawan, tagusan ang tadyang. (hagdan)
5. Palaisipan-Ito ay nasa anyong tuluyan na kalimitang gumigising sa isipan ng mga tao upang bumuo ng 1sang
kalutasan sa isang suliranin. Ito ay nangangahulugan lamang na ang mga sinaunang Pilipino ay sanay mag-
isip at kanilang ipinamana ito sa kanilang mga inapo.
Halimbawa:
o Sa isang kulungan ay may limang baboy na inaalagaan si Mang Juan. Lumundag ang isa. Ilan ang
natira?
o May isang bola sa mesa. Tinakpan ito ng sombrero. Paano nakuha ang bola nang di man lang nagalaw
ang sombrero?
6. Bulong- Ang bulong ay mga pahayag na may sukat at tugma na kalimitang ginagamit na pangkulamo
pangontra sa kulam, engkanto, at masasamang espiritu.
Halimbawa:
o Huwag magagalit, kaibigan, aming pinuputol lamang ang sa ami'y napag-uutusan.
Panuto : Pagkatapos basahin ng may pag- unawa ang mga nabanggit, sagutin ang mga sumusunod na
katanungan. Isulat ang sagot sa inyong ACTIVITY NOTEBOOK.
1. Ano-ano ang mga itinuturing na karunungang-bayan sa panitikang Pilipino? Isa-isahin ang mga ito.
2. Bakit mahalaga ang mga nasabing karunungang-bayan sa pag- aaral ng kulturang Pilipino?
3. Paano mo magagamit ang mga aral na taglay ng karunungang-bayan sa pang-araw-araw mong
pamumuhay?
4. Marami ka bang alam sa mga nabanggit na karunungang-bayan? Paano mo pa higit na mapalalawak
ang iyong kaalaman hinggil sa mga ito?
5. Naririnig mo pa bang ginagamit ang mga ito sa kasalukuyan?
6. Sang-ayon ka bang mayaman nga ang panitkan ng Pilipinas bago pa man dumating ang mga Espanyol?
Ngayon, isagawa mo ang susunod na gawain bilang paunang patunay ng iyong kabatiran at
pag-unawa sa mga karunungang-bayan.
Salawikain Sawikain
Pagkakatulad
Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na mga tanong. Isulat ang sagot sa inyong ACTIVITY/
ASSESSMENT NOTEBOOK.
1. Ano-ano ang mga itinuturing na karunungang-bayan sa panitikang Pilipino? Isa-isahin ang mga ito at
ipaliwanag.
2. Bakit mahalaga ang mga karunungang-bayan sa pag-aaral ng kulturang Pilipino?
Kasabihan
3. Paano mo magagamkit ang mga aral na taglay ng karunungang-bayan sa pang araw-araw mo na
pamumuhay?
Panuto : Matuto at mawili sa mga bugtong na iyong sasagutin. Dito masusukat ang lawak ng iyong
kaalaman, at malilinang ang talas ng iyong isipan sa mga bugtong na minana pa natin sa ating mga ninuno. Isulat
ang iyong sagot sa bugtong sa ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK.
Panuto : Suriin ang sumusunod na mga salawikain, kasabihan, at sawikain. Ilagay sa tamang hanay kung
saan nabibilang mga ito. Isulat ang inyong sagot sa ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK.
1. Ilista sa tubig
2. Kapag may isinuksok, may madurukot
3. Magdilang anghel
4. Kung ano ang talon ng ina/amang kambing, ang
anak ay ganoon din
5. Ang taong walang kibo, nasa loob ang kulo
6. Ubos-ubos biyaya, bukas nakatunganga
7. Bulang-gugo
8. Basang-sisiw
9. Kasama sa gayak, di kasama sa lakad
10. Ang sakit ng kalingkingan, damdam ng buong
katawan.
Higit na mapalilitaw ang pangunahing puntong ibig ipabatid, gayundin, mabibigyang diin ang kahalagahan ng
mga kaisipan sa tulong ng dalawang uri ng paghahambing. Muli mo itong mapatutunayan sa susunod na gawain.
Basahin at unawain ang Dalawang Uri ng Paghahambing. Alamin ang mga mahalagang impormasyon tungkol sa
dalawang uri ng paghahambing sa pamamagitan ng pag-klik ng link na: http://www.scribd.com/doc/145048764/May-
Dalawang-Uri-Ng- Kaantasan- Ang-Paghahambing.
Para sa pagkakatulad, gamitin ang mga Para naman sa pagkakaiba, gamitin ang
panlaping kasing, sing, magsing, magkasing, mga salitang lalo, di gaano, di gasino, di
o kaya’y mga salitang gaya, tulad, paris, lubha, higit, labis, at di hamak
kapwa, at pareho
Pagkakatulad ng Salawikain, Pagkakaiba ng Salawikain,
kasabihan, at Sawikain kasabihan, at Sawikain
1. 1.
2. 2.
3. 3.
4… 4…
Napagtibay rin sa isinagawang paghahambing ang kahalagahan ng mga ito yamang masasalamin dito ang
kulturang ating kinagisnan na kailangang panatilihin maging sa kasalukuyan.
PAGPAPALALIM
Makatuwiran lamang na bilang isang Pilipino, iyong palalimin ang iyong pagpapahalaga sa
mga karunungang-bayan na lumaganap sa Panahon ng Katutubo sapagkat dito masasalamin ang
kultura natin sa pamamagitan ng iyong pagsasagawa sa susunod na mga gawain. Patuloy mo
nawang ipamalas ang kagalakang matuto sa yamang kultura nating mga Pilipino.
Panuto : Basahin at unawaing mabuti ang pahayag sa bawat bilang. Hanapin ang mga panlapi o salitang
ginamit na nagsasaad ng paghahambing. Pagkatapos, tukuyin kung ito’y pahambing na magkatulad o di
magkatulad. Isulat ang sagot sa ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK.
Panuto : Nasa ibaba ang ilang halimbawa ng mga salawikain, kasabihan, at sawikain. Bigyang-kahulugan
ang mga ito. Kopyahin at isulat ang sagot sa inyong ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK.
1. Salawikain: Anak na di paluhain, Ina ang patatangisin.
Kahulugan:
2. Kasabihan: Ang taong matiyaga, matutupad ang ninanasa.
Kahulugan:
3. Sawikain: Sanga- sanga ang dila.
Kahulugan:
4. Salawikain: Pag ang tubig ay maalaw, ang ilog ay mababaw.
Kahulugan:
5. Kasabihan: Ubos- ubos biyaya, bukas nakatunganga.
Kahulugan:
Panuto : Basahin at unawaing mabuti ang teksto sa ibaba. Hanapin ang lahat ng mga salawikain,
kasabihan, at sawikaing ginamit. Pagkatapos, bumuo ng kahon sa inyong ACTIVITY/ ASSESSMENT
NOTEBOOK na paglalagyan ng mga nahanap na karunungang bayan. Maaaring magdagdag ng mga kahon kung
kailangan.
Naglaboy sa lungsod ang peste’t higante, Ngunit halikayo! Gipô na’ng katedral.
Mayabong sa parke’y kabuteng kapote, Hihinto din ang trak ng keso’t pandesal.
Walang pumapansin sa bugtong espinghe, Tanggalin sa utak ang maskarang busál.
Mahimbing sa trono’ng putîng elepante. Bababâ rin muli ang lumang Salimbal!
Sa liblib at nayon, lumambong ang karbon, Lalabas ang timon at bagong bagani,
Ang bundok at gubat ay pugad ng dragon; Tumulong puksain ang nunòng serp’yente!
Ang ilog at dagat may libag ng sabon, Huwag nang umasa sa agila’t tigre,
Ang pusòng dumilat katalik ay kanyon. Kumilos, tuklasin ang mutyang kamote!
Pag nagkakaisa’t hawak ang sarili,
Hawak na’ng trumpeta ng sanluksang anghel, Maglalahòng ganap ang lahat ng peste
Nikelado kahit ang súpot ng kahel;
Hindi tatanggapin ng tanod sa karsel
Kahit ang pangakong nasúlat sa papel.
Kahulugan: Kahulugan:
Paghahambing na magkatulad: Paghahambing na magkatulad:
Paghahambing na di magkatulad: Paghahambing na di magkatulad:
Sawikain : Kasabihan:
Paglulubid ng buhangin Ang pagsasabi nang tapat
Pagsasama nang maluwat
Kahulugan: Kahulugan:
Paghahambing na magkatulad: Paghahambing na magkatulad:
Paghahambing na di magkatulad: Paghahambing na di magkatulad:
Salawikain: Sawikain:
Naibababa ang mapagmataas Basang-sisiw
Naitataas ang mapagpakumbaba.
Kahulugan: Kahulugan:
Paghahambing na magkatulad: Paghahambing na magkatulad:
Paghahambing na di magkatulad: Paghahambing na di magkatulad:
VALUES INTEGRATION
Panuto : Samo’t saring pamamaraan ang maaaring gamitin upang mahimok ang mga turista na pumunta
sa ating sariling pamayanan o bansa. Isa na rito ang paggawa ng Mini-Brochure. Kaya, manaliksik at gugawa ng
isang Mini-Brochure hinggil sa kagandahan ng iyong pamayanang kinabibilangan na maaaring di pa batid ng
iba. Lagyan ng pamagat ang mabubuong mini-brochure. I-post o i-upload mo sa iyong Facebook Account. Ang
Pamantayan ay makikita sa itaas na bahagi ng module.
PANIMULA
Ang Pilipinas ay binubuo ng samo’t saring mga panitikang nagbibigay ng kawilihan sa mga taong nagbabasa nito.
Bukod pa rito, ang mga panitikang Pilipino ay di na nawala sa ating kultura. Sa katunayan, may mga panitikang
umusbong sa Pilipinas bago pa man nanakop ang mga Kastila at iba pang dayuhan sa Pilipinas. Ang ikalawang kabanata
ay tumatalakay sa mga panitikang naglalaman ng mga di- kapani- paniwalang akda na kapupulutan ng aral. Tulad ng gawi
at wika, ang panitikan ay isa ring elemento ng pagkakilanlan sa isang tao. Sa madaling salita, ang panitikan ay kalakip na
ng ating kultura at pamumuhay.
Sa Pilipinas, may iba’t ibang anyo ng panitikan na umusbong bago pa dumating ang mga dayuhan dito. Kung
kaya’t isa sa mga pokus ng aralin sa ikalawang modyul ang mga kuwentong bayan na nagdadala ng aral sa mga Pilipino.
Sa pagtatapos ng modyul, ang mga mag- aaral ay inaasahang makamit ang mga sumsunod na layunin:
1. Naipaliliwanag ang pagkakaugnay- ugnay ng mga pangyayari sa loob ng isang binasang panitikan.
2. Nakikinig nang may pag- unawa upang mailahad ang mga layunin ng akda.
3. Napauunlad ang kakayahang umunawa sa pamamagitan ng: a) pagbibigay ng paunang kahulagan ng
tekstong binasa, b) ang dating kaalaman sa binabasang akda.
4. Nakasusuri ng mga talata batay sa pagkakasunod- sunod ng mga pangyayari.
5. Nakabubuo ng mga talata na gumagamit ng mga watong hudyat ng pagkakasunod- sunod ng mga
pangyayari sa loob ng talata.
PANIMULANG PAGTATAYA
Panuto: Sa bahaging ito, bago kita pupunuin ng mga kaalaman tungkol sa kuwentong bayan, susukatin ko muna
ang iyong kakayahan tungkol sa mga paksa at nilalaman nito. Mangyaring sagutin ang mga sumusunod na tanong sa
inyong sariling ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK.
1. Alin sa mga sumusunod ang hindi kabilang sa pangkat?
a. Lam- ang b. Bantugan c. Bidasari d. Ako ang Daigdig
2. Ano ang tawag sa kuwentong bayan na tumatalakay sa di- kapani- paniwalang pangyayari sa loob ng kuwento?
a. Epiko b. Bulong c. Alamat d. Pabula
3. Alin sa mga sumusunod na panitikan ang tumutukoy sa mga kuwento tungkol sa pinagmulan ng isang bagay o lugar?
a. Epiko b. Bulong c. Alamat d. Pabula
4. Anong bahagi ng panitikan na naglalaman ng mga kapana- panabik na mga pangyayari sa loob ng kuwento?
a. Panimula b. Gitna c. Wakas d. Kasukdulan
5. Sa anong bahagi ng kuwento matatagpuan ang bahagi ng tagpuan?
a. Panimula b. Gitna c. Wakas d. Tagpuan
6. Ano ang nangyari sa maalab na pagmamahal ni Marin kay Garduque?
a. Nagkaroon ng kapayapaan sa magkaibang lahi.
b. Nagkaroon ng alitan ang magkaibang lahi.
c. Nagkaroon ng masaganang pamayanan sa kanilang lugar.
d. Nagkaroon ng pasakit sa kaharian nina Marin dahil sa kanilang pamamahalan.
7. Alin sa mga sumusunod ang nagsasaad ng paglalahad ng mga tauhan sa loob ng kuwento?
a. Si Lito ay isang matandang plubi na naninirahan sa loob ng kuweba.
b. Si Anymar ay walang naiuwing basket mula sa palengke.
c. Si Lolong ay kumakain ng isang bhay na hayop upang mabuhay sa sapa.
d. Ang bote ni Dodong ay kumukuha ng mga buhangin sa loob ng aquarium.
8. Ang anak ni Aling Loleng ay nakatatawag pansin sa grupo dahil siya ay problema ng pamilya. Anong bahagi ng
kuwento makikita ang nabanggit na pangungusap?
a. Kakalasan b. Kasukdulan c. Suliranin d. Wakas
9. Sa anong bahagi ng kuwento makikita ang mga tagpuan, suliranin at maging ang lokasyon ng kwento?
a. Panimula b. Gitna c. Wakas d. Tagpuan
10. Ano ang tawag sa akdang pampanitikan na naglalaman ng maayos na banghay at naglalaman ng aral tungkol sa buhay
ng tao?
a. Pabula b. Parabula c. Nobela d. Maikling kuwento
Ngayon, ilalakbay kita sa mundo ng mga kuwentong bayan na umusbong sa panahon ng mga
katutubo. Halika at ipagpatuloy ang iyong paglalakbay rito.
ARALIN 2:
ANG PINAGMULAN NG MARINDUQUE
Narito ang mga kasanayang iyong mahuhubog rito:
1. Naipaliliwanag ang mga mahahalagang konsepto tungkol sa paksa.
2. Nakababasa ng akdang pampanitikan na may maayos na banghay.
3. Nakasusuri ng isang teksto batay sa nilalaman, organisasyon at uri ng mga tauhan sa loob ng kuwento.
4. Naisasalaysay ang maayos at wastong pagkakasunod- sunod ng mga pangyayari sa loob ng kuwento.
5. Naiuugnay ang aral na napulot sa kuwento sa totoong buhay sa pamamagitan ng; pagsulat ng isang alamat na
naaayon sa pambansang kalagayan sa kasalukuyan o nakabubuo ng isang kuwentong hango sa karanasan ng isang
tipikal na mamamayan ngayon.
Ang Pilipinas ay binubuo ng maraming pulo at sa bawat pulo ay may iba’t ibang uri ng tao ang nakatira, kung
kaya’t maraming kuwento ang nabuo sa bawat pulo ng ating bansa. Sa puntong ito, bibigyan kita ng ideya kung ano-
ano ang mga kuwentong bayan na makikita sa Pilipinas. Magyaring sundan ang link https://www.youtube.com/watch?
v=mWGPJs6lJGM , para sa mga may internet.
PAGTUKLASNgunit kung kayo ay walang internet, mangyaring magtanong sa mga nakatatanda tungkol sa mga panitikang
umusbong sa Pilipinas bago pa man ang pananakop ng mga dayuhan. Itala ang sagot sa inyong
Sa puntong ito, dadalhinNOTEBOOK.
ACTIVITY/ASSESSMENT kita sa mundo ng kuwentong bayan. Maghanda ka at simulan natin sa gawaing ito.
Panuto: Gamit ang concept cluster sa ibabang bahagi, punuin ang mga bilohaba ng mga salitang maaaring
makapagbigay ng kahulugan sa salitang nakasulat sa loob ng bilog. Kopyahin at isulat ang sagot sa inyong
ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK.
Kuwentong
Bayan
Ngayon, pinaghusayan mo ang iyong pagsasagot. Natitiyak kong ikaw ay handa na sa isang gawaing pagbabasa.
May napili akong isang halimbawa ng isang kuwentong bayan, subalit, nais ko munang itanong ito sa iya bilang
repleksyon. Isulat ang sagot sa ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK.
“Bakit hindi nararapat sukatin ang halaga ng isang tao batay sa dami ng kanyang kayamanan, o estado ng
pamumuhay?”
PAGLINANG
Natitiyak kong handa kana sa iyong susunod na gagawin. Upang lubos na maunawaan ang elemento at
nilalaman ng isang kuwentong bayan. Mangyaring basahin ang kuwentong “Ang Pinagmulan ng Marinduque.”
Panuto: Matapos mong basahin, mangyaring sagutin ang sumusunod. Isulat ang sagot sa inyong
ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK.
1. Sino si Mutya Marin? Bakit maraming kalalakihan mula sa mga karatig lugar ang naaakit na manligaw sa
kanya?
2. Sa mga manliligaw ni Mutya Marin, sino sa kanila ang nakapukaw sa puso ng dalaga? Bakit naging madali sa
kanyang mahalin ang binatang ito?
3. Bakit ayaw ni Datu Batumbakal kay Garduque? Bakit mababa ang tingin niya sa binata?
4. Kung ikaw si Garduque, paano mo tatanggapin ang paraan ng pakikitungo ni Datu Batumbakal sa iyo?
5. Paano mo ilalarawan ang pag-ibig na nadaranma ni Mutya Marin para kay Garduque? Maituturing mo bang
wagas at busilak ang kanyang pag-ibig sa binata? Bakit?
6. Ano ang ibig ipahiwatig ni Mutya Marin nang sabinin niya sa kanyang inibig ang mga katagang, "Hindi ang
pagkain lamang ang nakabubuhay sa tao. Banal ang iyong kaluluwa."
7. Kung ikaw ang nasa katayuan ng dalaga, gagawin mo rin ba ang kanyang ginawang pagtakas sa ama para
makasama ang lalaking lubos niyang iniibig?
8. Sa iyong palagay, hanggang kailan at saan dapat manghimasok ang mga magulang sa buhay ng kanilang mga
anak?
9. Para sa iyo, ano ba ang tunay na sukatan ng halaga ng isang tao?
10. Anong gintong aral ang iyong nakuha mula sa alamat ng Marinduque?
Ang iyong nabasa ay isang halimbawa ng kuwentong bayan. Ang kuwentong bayan ay kuwentong
pasalaysay na naglalaman ng kultura, paniniwala, tradisyon ng isang tao. Para sa karagdagang imp ormasyon
maaaring basahin ang nakatala sa ibaba.
Isa sa mga elemento ng kuwento ay ang kanyang banghay, ang banghay ay binubuo ng tatlng bahagi na
magkakaugnay ang diwa ng bawat isa (Vilafuerte, 2012). Ito ay nahahati sa tatlong bahagi ang panimula, naglalaman ng
pagpapakilala sa tauhan, sa panahon at lugar ng kuwento. Habang ang gitna ay binubuo ng mga suliranin, kapana-
panabik na pangyayari sa kuwento. Samantalang ang wakas ay nagsasaad ng katapusan ng kuwento (Lontoc, et.al, 2017).
Panuto: Sa puntong ito, para sa susunod na gawain, gamit ang kaalaman mo mula sa alamat na nabasa, tukuyin
ang mga bahagi ng banghay sa kuwento sa pamamagitan ng pagsagot ng Story Mountain Organizer. Kopyahin at isulat
ang sagot sa iyong ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK.
Gitna
Ang Pinagmulan
Simula ng Marinduque Wakas
Ngayong nasuri mo ng husto ang kuwentong bayan, ihahatid kita ngayon sa mundo ng mga pang- abay. Ayon kay
Nicolas, (2015) ang pang- abay ay nagbibigay- turing sa pandiwa, pang- uri at ibang pang- abay. Ito ay maaaring mauri
bilang; pamanahon, panlunan, at pamaraan. Para lubos mong maunawaan ang mga pang- abay, panoorin ang video sa
youtube sa pamamagitan ng link na http://youtu.be/mirXebqc1fe//, para sa mga walang internet, basahin ang nakatala sa
ibaba.
PANG-ABAY NA PAMANAHON, PANLUNAN,
AT LBA PANG URI NG PANG-ABAY
Pang-abay ang tawag sa salita o lipon ng mga salitang nagbibigay-turing sa pandiwa, pang-uri, o kapwa pang-
abay. May iba’t ibang uri ng pang-abay. Ilan sa mga ito ay ang sumusunod:
1. Pamanahon- Pang-abay na nagsasaad kung kalian ginanap, ginaganap, o gaganapin ang sinasabi ng pandiwa sa
pangungusap. Napapangkat sa dalawa ang ganitong uri ng pang-abay: ang may pananda at yaong walang
pananda. Ang may pananda ay yaong gumagamit ng nang sa, noong, kung, tuwing, bulhat, mula, umpisa, at
hanggang bilang mga pananda ng pamanahon. Samantalang ang mga pamanahon na walang pananda ay ang
kahapon, kanina, ngayon, mamaya, bükas, sandali, at iba pa.
Halimbawa: Batay sa "Alamat ng Alamat," naganap ang pangyayaring ito noong unang panahon.
2. Panlunan- Pang-abay na tinatawag na pariralang sa. Kumakatawan ito sa lugar kung saan ginagawa ang kilos.
Halimbawa: Sa buong mundo ay laganap ang iba’t ibang kuwento o alamat tungkol sapinagmulan ng iba’t
ibang bagay.
3. Pamaraan- Pang-abay na sumasagot sa tanong na paano ginanap, ginaganap, o gaganapin ang sinasabi ng pandiwa
sa pangungusap.
Halimbawa: Masayang nagbabasa ang mga batang mahilig sa karununganag-bayan gaya ng mga alamat.
5. Kataga o Ingklitik- Katagang karaniwang sumusunod sa unang salita ng pangungusap. May 16 na kilalang pang-
abay na ingklitik. Ito ay ang sumusunod:
Man tuloy muna
kasi lámang/ lang palá
sana din/rin daw/raw
nang ba naman
kayá pa
yata na
Halimbawa: Makikita rin ang paniniwala at kultura ng isang pamayanan sa pamamagitan ng alamat.
Tandaan na ang pang- abay ay ginagamit sa pangungusap upang lubos na maunawaan ang nais iparating ng
pahayag.
PAGPAPALALIM
Gawain 5: Pagbubuod at pagninilay!
Upang lubos na ikaw ay matuto sa mga aralin. Mangyaring sagutin ang mga sumusunod at isulat ang sagot sa
iyong ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK.
Gabay na mga tanong:
1. Bakit mahalaga ang kuwentong bayan sa mga Pilipino?
2. Ano- ano ang ipinagkaiba ng mga kuwentong bayan sa iba pang anyo ng panitikan?
3. Bakit kailangang tangkilikin at pag- aralan ang mga kuwentong bayan?
4. Ibigay at ilarawan ang iba’t ibang bahagi ng isang kuwentong bayan?
5. Kung ikaw sina Marin at Duque, gagawin mo rin ba ang kanilang ginawa? Bakit? Ipaliwanag ang
inyong sagot.
6. Ano ang aral na nakuha mo sa akdang binasa? Magbigay ng halimbawa.
7. Bakit hindi nararapat tingnan ang tao batay sa kanyang lahi, sa kanyang estado sa buhay maging sa
kanyang antas ng pinag- aralan upang magkaroon ng halaga sa buhay?
8. Paano mo mailalapat sa sariling buhay ang aral na napulot mula sa kuwentong bayan? Magbigay ng
mga patunay.
Gawain 6: Pagguhit!
Panuto: Batay sa kuwentong bayan na pinamagatang Pinagmula ng Marinduque, gagawa ka ng isang islogan na
aangkop sa moral na aral ng kuwento. Gawin ang islogan sa inyong ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK.
Values Integration:
Isulat sa iyong ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK ang sagot ng tanong na ito.
Bakit hindi dapat sukatin ang halaga ng isang tao batay sa dami ng kanyang kayaman o antas ng estado ng buhay?
PAGLILIPAT
Gawain 7: Buoin Mo!
Sa puntong ito, ikaw ay isang manunulat na nais maipaalam sa mga tao ang pinagmulan ng inyong lugar. Ikaw ay
gagawa ng isang sanayasay na napatutungkol sa mga magagandang tanawin sa inyong lugar. Ipakikilala mo rito ang
ganda ng mga tanawin na pwedeng pasyalan ang mga turista. Ang iyong akda ay bibigyang hatol ng mga sumusunod na
mga tao ng pamahalaan; Meyor, Kalihim sa Turismo at ang inyong kapitan. Ang iyong gawa ay bibigyang grado sa
pamamagitan ng pamantayan sa pahina 6.
PANIMULA
Mindanao, marahil maraming bagay ang papasok sa iyong isipan kung maririnig ang salitang Mindanao.
Ngunit gaano nga ba ang iyong alam sa Mindanao?
Maraming panitikan ang inilimbag at inilathala na naging bahagi na ng kamalayang Pilipino. Ngunit tulad ng
nakasulat sa kasaysayan ng Pilipinas, hindi ganap ang pagsasalaysay sa kahalagahan ng lahat ng bahagi ng bansa,
maraming bagay pa ukol sa Mindanao ang hindi batid ng marami: kasaysayan, kultura at panitikan
ARALIN 3:
EPIKO NG BANTUGAN
Upang mapagtagumpayang masagutan ang aralin at malinang nang lubos ang iyong pag-unawa, kinakailangang
tandaan at gawin mo ang mga sumusunod:
1. Napapaunlad ang kakayahang umunawa sa binasa sa pamamagitan ng:
-paghihinuha batay sa mga ideya o pangyayari sa akda.
-dating kaalaman
2. Nakikinig nang may pag-uunawa upang mailahad ang layunin ng napakinggan, maipaliwanag ang
pagkakaugnay-ugnay ng mga pangyayari at mauri ang sanhi at bunga ng mga pangayayari
3. Naisusulat ang talatang:
-binubuo ng magkaugnay at maayos na mga pangungusap
-nagpapahayag ng sariling palagay o kaisipan
-nagpapakita ng simula, gitna, wakas.
PANIMULANG PAGTATAYA
Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang bawat tanong at piliin ang titik ng wastong sagot. Isulat ang inyong sagot
sa inyong ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK.
Bago natin umpisahang basahin at talakayin ang epiko ni Bantugan, ipakilala mo muna sa amin ang
paborito mong superhero. Isulat at iguhit sa iyong ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK ang pangalan,
katangian at kapangyarihang taglay niya.
Ang Pilipinas ay nagtataglay ng maraming natatangi at kahanga-hangang epiko na likha ng ibat ibang tribong
bumubuo sa bansa. Ngayon ay ating basahin at talakayin ang isa sa mga kilalang epiko ng bansa na nag mula sa Mindanao
at obra maestra ng mga maranao, ang epiko ni Bantugan. Magyaring sundan ang link https://www.youtube.com/watch?
v=ezQIBteVVmk. Ngunit kung kayo ay walang internet maaring basahin ang nakatala sa ibaba.
BANTUGAN
(Epikong Mindanao)
Si Prinsipe Bantugan ay kapatid ni Haring Madali sa kaharian ng Bumbaran. Ang prinsipe ay balita sa tapang at
kakisigan, kaya't maraming dalaga ang naaakit sa kanya. Dahil sa pangyayaring ito, si Haring Madali ay naiinggit sa
kapatid. Nag-utos siya na ipinagbabawal na makipag-usap ang sinuman kay Prinsipe Bantugan. Ang sinumang mahuling
makipag-usap sa prinsipe ay parurusahan. Nalungkot si Prinsipe Bantugan at siya'y naglagalag, siya'y nagkasakit at
namatay sa pintuan ng palasyo ng Kaharian ng Lupaing nasa Pagitan ng Dalawang Dagat. Ang hari rito at ang kapatid
niyang si Prinsesa Datimbang ay naguluhan. Hindi nila kilala si Bantugan. Tumawag sila ng pulong ng mga tagapayo.
Habang sinasangguni nila ang konseho kung ano ang gagawin sa bankay, isang loro ang pumasok. Sinabi ng loro na ang
bangkay ay si Prinsipe Bantugan na mula naman sa Bumbaran at ibinalita naman ang pangyayari kay Haring Madali.
Nalungkot si Haring Madali. Dali-dali siyang lumipad patungo sa langit upang bawiin ang kaluluwa ni Bantugan.
Nang makabalik si Haring Madali, dala ang kaluluwa ni Bantugan, ay dumating din si Prinsesa Datimbang na dala naman
ang bangkay ni Bantugan. Ibinalik ang kaluluwa sa katawan ni Bantugan. Nabuhay na muli si Bantugan at nagdiwang
ang buong kaharian pati na si Haring Madali.
Samantala, nakarating naman ang balita kay Haring Miskoyaw na namatay si Bantugan, ang matapang na kapatid
ni Haring Madali. Nilusob ng mga kawal niya ang Bumbaran. Itinigil ang pagdiriwang at nakilaban ang mga kawal ng
Bumbaran. Nanlaban din si Prinsipe Bantugan subalit dahil sa siya ay nanglalata pa dahil sa bagong galing sa kamatayan,
siya ay nabihag. Siya'y iginapos, subalit nang magbalik ang dati niyang lakas, nilagot ni Bantugan ang kanyang gapos at
buong ngitngit niyang pinuksa ang mga kawal ni Haring Miskoyaw. Nailigtas ni Bantugan ang kaharian ng Bumbaran.
Ipinagpatuloy ng kaharian ang pagdiriwang. Nawala na ang inggit sa puso ni Haring Madali. Dinalaw ni Bantugan ang
lahat ng mga prinsesang kanyang katipan. Pinakasalan niyang lahat ito at iniuwi sa Bumbaran na tinanggap naman ni
Haring Madali nang malugod at buong galak. Namuhay si Bantugan ng maligaya ng mahabang panahon.
Ang talata ay lipon ng mga pangungusap na nag papahayag ng isang kaisipan, ang bawat pangngusap ay
kailangang magkaugnay tungkol sa pangunahing kaisipan o paksa ng talata. Upang mas maigi pang maintindihan basahin
ang nakatala sa ibaba.
PAGTATALATA AT
PAGPAPALAWAK NG PAKSA
Ang talata ay isang maikling kathang binubuo ng mga pangungusap na magkakaugnay, may balangkas, may
layunin, at may pag-unlad ang kaisipang nakasaad sa pinakapaksang pangungusap na maaaring lantad o di-lantad.
Layunin ng isang talata ang makapaghatid ng isang ganap na kaisipan sá tulong ng mga pangungusap na magkakaugnay.
Upang maging mabisa ang isang talata, ito ay dapat na may isang paksang diwa, buong diwa, may kaisahan,
maayos ang pagkakalahad, at may tamang pagkakaugnay at pagkakasunod-sunod ng mga kaisipan.
May iba't ibang uri ng talata ayon sa kinalalagyan sa komposisyon. Una ay ang panimula. Ito ang nasa unahan ng
isang komposisyon. Dito nakasaad ang paksa na nais talakayin ng manunulat at kung ano ang kanyang ipinaliliwanag,
isinasalaysay, inilalarawan, o binibigyang katwiran, Sumunod ay ang gitnang talata o talatang ganap. Ito naman ang
nasa gitnang bahagi ng isang komposisyone Ito ay may tungkung paunlarin o palawakin ang pangunahing paksa. Binubuo
ito ng mga sumusuportang ideya upang ganap na matalakay ang paksang nais bigyang linaw ng manunulat. Ang huli ay
ang wakas o talatang pabuod. Ito naman ang kadalasang pangwakas ng isang komposisyon. Dito nakasaad ang
mahahalagang kaisipang nabanggit sa gitnang talata. Minsan ginagamit ito upang bigyang-linaw ang kabuoan ng
komposisyon.
Sa pagsulat ng talata, mahalaga ring bigyang-pansin ang pagpapalawak ng paksa upang higit na maging mabisa at
maliwanag ang pagsusulat o paglalahad. May iba't ibang paraan o teknik ang ginagamit sa pagpapalawak ng paksa, ilan sa
mga ito ang sumusunod:
1. Pagbibigay-katuturan o Depinisyon- May mga salitang hindi agad-agad maintindihan kaya't kailangang bigyan ng
depinisyon. Ito’y mga bagay o kaisipang nangangailangan ng higit na masaklaw na pagpapaliwanag Ang kaurian,
kaantasan, at kaibahan ng mga salitang ito ay binibigyang-diin sa pagbibigay ng depinisyon Halimbawang ang
salitang bibigyang-katuturan ay pag-ibig sa bayan, kailangang maipaliwanag kung sa anong uri ng damdamin ito
nabibilang, nasa anong antas ng katindihan ito, at ano ang kaibahan nito sa ganoong uri ng damdamin. Sa ganito'y
hindi maipagkakamali ang pag-ibig sa bayan sa ordinaryong damdaming pagmamahal.
2. Paghahawig at Pagtatambis- May mga bagay na halos magkapareho o nasa kategoryang iisa. May mga bagay rin
namang magkakaiba. Samakatwid, ang mga bagay na magkakatulad ay pinaghahambing upang mapalitaw ang
kanilang mga tiyak na katangian, samantalang ang mga magkakaiba ay pinagtatambis naman upang maibukod
ang isa sa isa.
3. Pagsusuri- Ang pagsusuri ay nagpapaliwanag hindi lamang ng mga bahagi ng kabuoan ng isang bagay kundi pati
na rin ang kaugnayan ng mga bahaging ito sa isa’t isa. Samakatwid, dahil masaklaw ito, higit na madaling
maintindihan ang kalikasan ng isang bagay sa pamamagitan ng pagsusuri. Magandang halimbawa nito ang
konsepto ng isang akdang pampanitikan. Dito dapat talakayin ang kaugnayan ng mga bahagi ng akdang
pampanitikan tulad ng tauhan, tagpuan, banghay, at layunin ang pagkakasulat nito.
PAGTUKLAS
Gawain 1: Concept Cluster
Panuto: Gamit ang sa ibabang bahagi, punuin ang mga bilog ng ibat-ibang teknik o paraan na ginagamit sa pag
papalawak ng paksa, mag bigay ng kaunting eksplenasyon sa iyong naintindihan ukol sa naturang teknik o paraan. Isulat
ang sagot sa inyong ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK.
PAGPAPALA
WAK NG
PAKSA
Gawain 2: Pagsasanay
Panuto: Mag sulat ng talata ukol sa mga sumusunod na paksa. Isulat sa ito sa inyong ACTIVITY/
ASSESSMENT NOTEBOOK.
1). Pamilya
2). Paaralan
3). Bahay
Ngayon, pinaghusayan mo ang iyong pagsasagot. Natitiyak kong ikaw ay handa na sa isang gawaing
pagbabasa at pagsasagot ng mga katanungan.
PAGLINANG
Panuto: Ipaliwanag ang pagkakaugnay ng mga pangyayari sa akdang “Bantugan” gamit ang problema-solusyong
balangkas sa ibaba. Kopyahin at isulat ang sagot sa iyong ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK.
Panuto: Salungguhitan ang mga hudyat ng sanhi at bunga na ginagamit sa pangungusap. Pagkatapos ay bilugan
ang sanhi at ikahon ang bunga. Kopyahin at isulat ang sagot sa inyong ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK.
1. Minahal nang husto ni Adlaw si Bulan kaya't pinakasalan niya ito.
2. Naging matamis ang pagsasama ng mag-asawa kaya't biniyayaan sila ng maraming anak.
3. Naging mabigat para kay Adlaw ang pagkakaroon ng maraming anak kaya naman inisip niyang patayin
ang mga ito.
4. Sapagkat ina ay hindi naatim ni Bulang pumayag sa naging pasiya ng asawa.
5. Nagkaroon tuloy ng buwan at bituin sa gabi nang magkahiwalay sina Adlaw at Bulan.
PAGPAPALALIM
Gawain 5: Pagbubuod at Pagninilay!
Panuto:Upang lubos na ikaw ay matuto sa mga aralin. Mangyaring sagutin ang mga sumusunod na tanong sa
inyong ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK. Isulat lamang ang nalalaman tungkol sa mga aralin.
1. Bakit mahalaga ang epiko sa mga Pilipino?
2. Ano- ano ang ipinagkaiba ng mga epiko sa iba pang anyo ng panitikan?
3. Bakit kailangang tangkilikin at pag- aralan ang epiko?
4. Ibigay at ilarawan ang iba’t ibang bahagi ng talata?
5. Ano ang aral na nakuha mo sa akdang binasa(Bantugan)? Magbigay ng halimbawa.
Gawain 6: Pagguhit!
Panuto: Batay epikong pinamagatang Bantugan, gagawa ka ng isang islogan na aangkop sa moral na aral ng
epiko. Isulat ang nabuong islogan sa inyong ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK.
VALUES INTEGRATION:
Isulat sa inyong Activity Notebook ang sagot Mahalagang Tanong:
Paano makatutulong ang kaalaman sa pagsulat ng talata at pagpapalawak ng paksa sa pag-aaral ng panitikan?
PAGLILIPAT
Gawain 7: SANAY!..say
Panuto: Gumawa ng sanaysay (essay) tungkol sa kung Paano mo mailalapat sa sariling buhay ang aral na napulot
mula sa epiko ni bantugan. Magbigay ng mga patunay. Isulat ito sa inyong activity/assessment notebook. Gawing gabay
ang pamantayan sa pahina 6.
PANIMULA
Ang isang pamilyar na tekstong Tagalog ng “Pag-ibig” ay isinalin ni José P. Santos noong 1935 na nagmula sa
sulat-kamay na burador. Samantala, ang bersyon ng "Pag-ibig sa Tinubuang Bayan” na natagpuan sa archives sa Madrid
ay may indikasyon na sulat-kamay ni Emilio Jacinto dahil may tanda ito na “Letra de Emilio Jacinto según manifiesta
Aguedo del Rosario.” Hindi ito tugma sa identidad ng may-akda na si Andres Bonifacio subalit ang maaaring dahilan ng
pagsusulat-kamay ni Jacinto ng tula ay ang paghahanda ng akda sa pagkakalimbag nito sa Kalayaan.
Andres Bonifacio
Ang Pag-ibig sa tinubuang Bayan ay isang tula na iniugnay ni Pio Valenzuela kay Andres Bonifacio na Ama ng
Rebolusyong Pilipino at ng Katipunan.
Itinataguyod ng may-akda ang pagkakapantay-pantay ng mga tao bago pa man nailathala ang mga ordinansa,
paglupig ng kalupitan. Pinaniniwalaan din niya na ang katotohanan ay hindi malalaman sa kabila ng batas ng
kalikasan dahil tanging ang Panginoon lamang ang namamahala sa sansinukob.
ARALIN 4:
PAG-IBIG SA TINUBUANG LUPA
Upang mapagtagumpayang masagutan ang aralin at malinang nang lubos ang iyong pag-unawa, kinakailangang
tandaan at gawin mo ang mga sumusunod:
1. Nakapagbibigay ng mga salitang may kaugnayan sa paksang tatalakayin.
2. Nakikilala ang kasingkahulugan ng salita batay sa konteksto ng pangungusap.
3. Napagtatambal ang dalawang salitang magkasingkahulugan.
4. Nahihinuha ang kahulugan ng bawat pahayag.
5. Napapaunlad ang kakayahang umunawa sa binasa sa pamamagitan ng paghihinuha batay sa mga ideya at
pangyayari sa akda.
6. Naiisa-isa ang mga hakbang ng pananaliksik mula sa video clip na napanood sa Youtube o iba pang
pahatid pangmadla.
PANIMULANG PAGTATAYA
Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang bawat tanong at piliin ang titik ng wastong sagot. Isulat ang sagot sa
inyong ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK.
1. Sino ang kumatha ng tulang Pag-ibig sa Tinubuang Lupa?
a. Emilio Jacinto b. Andres Bonifacio c. Narciso Reyes d. Jose Rizal
2. Bakit umiiyak ang kabataan sa kwentong Pahayag ni Emilio Jacinto?
a. dahil sa kamatayan ng kaniyang mga magulang
b. dahil sa pakikipaghiwalay sa kaniya ng kasintahan
c. dahil sa kawalan ng kalayaang inaasam-asam
d. dahil sa tuluyan na siyang pinahinto sa pag-aaral
3. Paano nakaapekto sa kabataan ang pakikipag-usap niya kay ‘Kalayaan’?
a. Nabuhayan siya ng loob at panibagong pag-asa ang naramdaman.
b. Higit na dinamdam ng kabataan ang nakapanlulumong kalagayan.
c. Naisipan ng kabataan na wakasan na ang sariling buhay.
d. Naisipan niyang kumbinsihin ang iba upang maghiganti sa mga kaaway.
4. Alin sa mga sumusunod ang pinakaangkop na dahilan kung bakit itinanong ni Bonifacio
sa kaniyang tulang Pag-ibig sa Tinubuang Lupa kung tunay ang pagmamahal ng mga
Pilipino sa bansang Pilipinas?
a. upang masigurong lahat ng mga Pilipino ay may iisang layuning mahalin at
ipagmalasakit ang bansang Pilipinas
b. upang malaman kung sino sa mga kababayan ang di nagmamahal sa bayan at
maipataw sa kanila ang karampatang parusa
c. upang mabatid lamang kung sino sa mga Pilipino ang kakampi nila, at kung sino
naman ang sa mga Kastila
d. upang malaman kung sino sa mga Pilipino ang dapat nilang iwasan sa oras na
ipaglaban ang kanilang kalayaan
5. Kung gagawing iisang pahayag ang saknong sa ibaba, alin sa sumusunod na mga
pahayag ang pinakaakma?
a. May mga puso ring handang tumulong sa mga nangangailangan ang mga
kababayang maralita’t mangmang.
b. May dignidad ang sinumang kababayang nagtataglay ng isang pusong punumpuno
ng pagmamahal sa bayan.
c. Itinuturing na mangmang ang mga kababayang nakatira sa gubat dahil malayong
sila ay makapag-aral.
d. Kahit itinuturing na maralita at mangmang, may kakayahan ding
magpamalas ng pagmamahal sa kagubatan.
6. Ano ang tono o damdaming nangingibabaw sa saknong na ito:
Kung ang pagkabaon niya’t pagkabusabos, Sa lusak ng
daya’t tunay na pag-ayop, Supil ng panghampas tanikalang
gapos at luha na lamang ang pinaaagos
Pinasasalamatan ko’t pinahahalagahan ang iyong naging tugon sa mga mapanghamong tanong. Ibig kong
malaman mo ngayon pa lamang na malaki ang kaugnayan ng mga tanong na ito sa nilalaman ng isang tula na
pag-aaralan mo sa araling ito.
Seryoso ang tono ng unang gawain hindi ba? Makatuwiran itong milyon-milyong tao ang sangkot sa
anumang bunga ng ating tama o maling pagpapasiya.
Ating linangin ang iyong kaalaman at pag-unawa sa inihandang aralin sa susunod na bahagi.
PAGLINANG
Taglay ang kumpiyansa ko sa sarili na malilinang nang husto ang iyong kaalaman at pag-unawa sa akdang
pampanitikan – ang tulang Pag-ibig sa Tinubuang Lupa ni Andres Bonifacio na umusbong sa Panahon ng
Espanyol, kung paano nakaaapekto ang panitikang ito sa ngayon at sa kinabukasan, maging ang mga paraan
upang mapanatili at mapaunlad ito na minana pa sa ating mga ninuno. Taglayin mo ang pagkukusa’t kasabikang
matuto.
Panuto: Ibigay ang kahulugan ng mga salitang maaaring makasagal sa iyong pag-unawa sa tulang Pag-ibig sa
Tinubuang Lupa ni Andres Bonifacio. Pagkatapos, bumuo ng makabuluhang pangungusap gamit ang bawat salitang
binigyang-kahulugan. Isulat ang sagot sa inyong ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK.
1. Dalisay Pangungusap:
2. Puri Pangungusap:
3. Kumatha Pangungusap:
4. Dunong Pangungusap:
5. Lumbay Pangungusap:
Asahan mong makatutulong ang mga salitang binigyang-kahulugan upang maunawaang mabuti ang
tulang Pag-ibig sa Tinubuang Lupa. Kaya, huwag na nating patagalin pa, Pagbasa Blg.1, isagawa mo na.
Sa mga may internet: Panuorin at unawain ang tulang Pag-ibig sa Tinubuang Lupa ni Andres Bonifacio I-klik
lamang ang link na ito https://www.youtube.com/watch?v=zq1bcrYnJaE.
Sa walang internet: Basahin nio ang Tulang nakalahad sa ibaba.
PAG-IBIG SA TINUBUANG LUPA
(Madaram sa tulang ito ang mapusok na diwa ng Ama ng Katipunan)
Aling pag-ibig pa ang hihigit kaya Pagpupuring lubos ang palaging hangad
sa pagkadalisay at magkadakila Sa bayan ng taong may dangal na ingat,
Gaya ng pag-ibig sa sariling lupa? Umawit, tumula, kumata't at sumulat,
Aling pag-ibig pa? Wala na nga, wala. Kalakhan din niya'y isinisiwalat.
Walang mahalagang hindi inihandog
Ng may pusong mahal sa Bayang nagkupkop,
dugo, yaman, dunong, katiisa't pagod,
Buhay ma'y abuting magkalagut-lagot.
Gawain 3: Pagpapaliwanag
Napauunlad ang kakayahang umunawa sa binasa sa pamamagitan ng: Paghihinuha batay sa ideya at
pangyayari sa akda.
Panuto: Bumuo ng sariling paghihinuha kung ano ang ibig ipahiwatig ng sumusunod na mga katagang winika ng
ating mga dakilang bayani. Kopyahin at isulat ang sagot sa iyong ACTIVITY/ ASSESSMENT NOTEBOOK.
"Walang mang-aalipin
kung walang paaalipin." __________________________________________________________________
- Jose Rizal
"Sa digmaan ay walang
nananalo, kundi ang lahat ay
pawang talo." __________________________________________________________________
-Ninoy Aquino
"Aling pag-Ibig pa ang hihigit kayå
sa pagkadalisay at pagkadakila,
gaya ng pag-ibig sa tinubuang lupa;
aling pag-ibig pa, wala na
nga, wala."
-Andres Bonifacio
PAGPAPALALIM
Sapat ang ating dahilan upang palalimin ang iyong pagpapahalaga sa bawat gintong kaisipang
nakapaloob sa tulang Pag-ibig sa Tinubuang Lupa.
Palalimin din natin ang mga paraan kung paano natin mapananatili at mapauunlad pa ang panitikang
ito na minana pa sa ating mga ninuno. Ang mga gawaing nakaabang ang magpapalalim sa mga linyang
ito.
Panuto: Gumuhit ng isang bagay o konsepto na sa tingin mo’y pinakaakmang paglalarawan sa nangingibabaw na
pag-ibig mo sa bayan. Pagkatapos, ipaliwanag ang iginuhit na sagisag sa loob ng lima hanggang walong makabuluhang
pangungusap.Isulat ang sagot sa inyong ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK.
PAGPAPALIWANAG
Gawain 5: Magagawa
Panuto: Bilang pag-uugnay sa iyong natutuhan sa akda sa iyong sarili ay subukan mong mag-isip ng mga
gawain na para sa iyo ay maituturing na kabayanihan sa sumusunod na mga kalagayan. Isulat ang sagot sa inyong
ACTIVITY/ ASSESSMENT NOTEBOOK.
AKO, BILANG ISANG MAG-AARAL:
AKO, BILANG BAHAGI NG PAMILYA:
AKO, BILANG BAHAGI NG PAMAYANAN
Gawain 6: Self-Regulated Learning: Pagtataya sa Sarili
Panuto: Layunin ng gawaing ito na mataya ang iyong pagpapahalaga sa mga makabuluhang kaisipang
masasalamin at binigyang diin sa tulang Pag-ibig sa Tinubuang Lupa ni Bonifacio. Kumpletuhin lamang ang pahayag sa
ibaba. Kopyahin at isulat ang sagot sa inyong ACTIVITY/ ASSESSMEN NOTEBOOK.
Nang dahil sa pag-aaral sa tula bilang isa sa mga akdang panitikang umusbong at lumaganap sa Panahon ng
Espanyol, ako ay napakilos na
Napagtanto kung ang pagpapamalas ng pag-ibig sa Inang Bayan ay
Ngayon, buo ang aking paninindigan na anumang panitikang umusbong at lumaganap sa Panahon ng Espanyol
ay
Hihikayatin ko rin ang iba na pahalagahan ang nasabing panitikan sa pamamagitan ng Gagawin ko ito upang
VALUES INTEGRATION:
` Isulat sa iyong ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOKang sagot sa tanong na ito.
Bilang kabataan, paano mo maipamamalas ang iyong pag-ibig sa iyong lupang tinubuan?
Gawain 7:Pananaliksik
Panuto: Itala ang mahahalagang bagay na iyong nakuha tungkol sa pananaliksik at kasama ang tiyak na sanggunian
nito. Isulat o ilagay ito sa inyong ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK.
1. Pag-alam o Pagpili ng Paksa: Kung walang tiyak na paksang sasaliksikin ,siguraduhing
ang pipiliing paksa ay naayon sa iyong interes.
2. Paglalahad ng layunin: isa-isahin ang iyong dahilan o layunin kung bakit nais isagawa ang
pananaliksik.
3. Paghahanda ng Pansamantalang Bibliyograpiya: ang biblliyograpiya ng talaan ng ibat
ibang sanggunangian katulad ng mga aklat, artikulo, report, peryodiko, magasin at iba
pang nalathalang material.
4. Paghahanda ng Tentatibong Balangkas : makatutulong ito para mas mabilis na pananaliksik
dahil ito ay nagbibigay ng direksyon at magsisilbing patnubay mo sa pagbabasa at
pangangalap ng mga tala.
5. Pangangalap ng mga tala o “note taking” : sa pangangalap ng mga tala ay
imunumungkahing gumanit ng index card.
6. Paghahanda ng iniwastong balangkas o final outline: sa bahaging ito, planuhin at isiping
mabuti ang kabuoan ng pananaliksik na gagawin.
7. Pagsulat ng borador o rough draft: tuloy -tuloy na isulat ang mga kaisipang dumadaloy sa
isip. Huwag munang bigyang-diin sa bahaging ito ang mga maling pangungusap.
8. Pagwawasto at pagrebisa ng borador: sa bahaging ito ay bigyang pansin ang nilalaman at
paraan ng pagsulat gayundin ang baybay.
9. Pagsulat ng pinal na pananaliksik: isulat na ang pinal na pananaliksik batay sa pormat na
ibinigay ng guro.
PANIMULA
Isa sa mga tanyag na panitikang lumaganap sa Pilipinas bago pa dumating ang mga dayuhan ay ang mga kuwento.
Samo’t saring bersyon ng mga kuwento ang naipasa ng mga ninuno natin na buhay pa rin sa kasalukuyan.
Kilala ang mga Pilipino sa pagiging likas na makuwento, kung kaya’t sa bawat lugar sa Pilipinas may natatanging
tanyag na kuwento. Ang kuwento ay kumakatawan din sa ating mga gawi, kultura at paniniwala. Masasabi pang ang
kuwento ay isa sa mga makapangyarihang kasangkapan sa pagpapahayag ng saloobin sa kapwa.
Kung kaya’t sa araling ito, matutunghayan natin ang isang tanyag na kuwento ng isang simpleng mamamayan sa
Pilipinas. Bilang karagdagan, matutunan mo rin ang diwang makabayan sa pamamagitan ng pag- alam sa mga bayaning
may malaking ambag sa ating kalayaan.
PANIMULANG PAGTATAYA
Panuto: Bago ang ganap na mga aralin, susukatin ko ang iyong kaalaman tungkol sa araling ito. Simulan Natin.
Kopyahin at isulat ang sagot sa iyong ACTIVITY/ ASSESSMENT NOTEBOOK.
ARALIN 5:
SA PULA SA PUTI
Mga tiyak na kasanayang nararapat matamo sa loob ng aralin:
1. Naipaliliwanag ang pakikibaka ng mga bayani sa kalayaan ng Pilipinas.
2. Nabibigyang katwiran ang mga hakbang sa pag- aaklas ng mga bayaning Pilipino.
3. Nakasusuri ng mga datos batay sa mga presentasyon o datos na nakalap.
4. Naipaliliwanag ang mga hakbang sa pagbuo ng pananaliksik.
5. Nagagamit ang kakayahan sa pagbuo ng isang desisyon.
6. Nakabubuo ng isang outline sa pagbuo ng pananaliksik.
PAGTUKLAS
Sa puntong ito, simulan natin ang paglalakbay sa mundo ng maikling kuwento. Simulan Natin!
Panuto: Gamit ang graphic organizer sa kabilang pahina, nais kong malaman ang iyong sariling saloobin tungkol
sa paksang aralin. Bigyan ng reaksyon ang mga paksa na nakatala sa gitnang kahon. Isulat ang saloobin sa mga espasyong
nakalaan sa gilid ng mga paksa. Kopyahin at isulat ang sagot sa ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK.
Sumasang- ayon Argumento Tumututol
Paliwanag Paliwanag
Pagbabawal ng sugal sa Pilipinas.
Pagpapataw ng parusang kamatayan sa
mga taong sumusugal.
Patanggap o paggawang legal sa
gawaing sugal sa bansa.
Mahusay natitiyak kong may ideya ka na sa magiging paksa natin ngayon. Mangyaring sagutin ang pokus na
tanong. Isulat ang sagot sa inyong ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK.
Bilang mag- aaral, paano mo maiiwasan ang mga bisyo lalo na ang gawaing sugal?
PAGLINANG
Gawain 2. Basang- suri!
Panuto: Upang mapagtibay ang iyong ginawa, basahin mo ang isang halimbawa ng kuwento na tumatalakay sa
isang natatanging bisyong sugal sa Pilipinas. Pagkatapos basahin ay sagutin ang mga katanungan.
SA PULA, SA PUTI
Dapat hindi araw - araw ang pag sasabong dahil ang pag sabong ay hindi isang laro ito ay isang pustahan ng kung sino
ang mga may ari ng kanilang tali. Ang sabong ay isa ring sugal samakatuwid ito ay hindi magandang impluwensyang lalo
sa mga kabataan.
Mga tauhan:
kulas-mahilig mag sabong
celing-pumupusta ng palihim
sioning-ang matalik na kaibigan ng mag asawa
castro-ang nagturo kay celing kung paano mang daya
teban-masunurin pero mahina ang ulo
maring kikay-pinagkukunan ng sabon
(Tatawa sina Sioning at Celing. Hindi tatawa si Kulas ngunit pagkailang saglit ay tatawa rin siya. Mag-uumpisa na naman
ang sigawan sa sabungan ngunit makikita sa kilos ni Kulas na kailanman ay hindi na siya magsasabong.)
Panuto: Sagutin ang sumusunod na mga tanong. Isulat ang sagot sa inyong ACTIVITY/ ASSESSMENT
NOTEBOOK.
1. Sino-Sino ang mga pangunahing tauhan sa dula? llarawan ang bawat isa.
2. Sa anong paksa umikot ang akdang binása?
3. Bakit nahilig sa pagsasabong si Kulas?
4. Ano ang dahilan ng pagpusta ni Celing sa sabungan? Tama ba ang kanvang dahilan? Pangatwiranan.
5. Ano kayå ang maaaring mangyari sa kanilang búhay kung hindi ito ginagawa ni Kulas?
6. Kung ikaw si Celing, gagawin mo rin ba ang ginawa niya sa kuwento? Pangatwiranan.
7. Kung ikaw naman si Kulas, susundin mo rin ba ang pinayo sa iyo ni Castor? Bakit?
8. Paano napatunayan sa kuwentong ang pagsusugal at pandaraya, kailanma'y hindi magiging tama?
9. Kung sakaling yayain ka ng iyong kaibígang sumubok ng isang gawaing ilegal gaya ng pagsusugal o
pagbibisyo, sasama ka ba? Ano ang gagawin o sasabihin mo?
Panuto : Mula sa iyong nabasang kuwento na isinulat ni Francisco Soc Rodrigo, may ipagagawa akong gawain
na huhubog sa iyong abilidad sa pagsusuri. May mga sitwasyon na kinuha mula sa akda at bibigyan mo ito ng
pagpapakahulugan. Isulat ang sagot sa inyong ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK.
Panuto: Sa puntong ito, natitiyak kong nasuri mo nang husto ang kuwento. Kaya iaatasan kitang bumuo ng isang
programang pampamilya upang maiwasan ang anumang anyo ng sugal sa inyong bahay. Gamit ang boses mo bilang bata,
bumuo ng isang programa paano maiiwasan ang sugal sa inyong pamilya. Isulat ang sagot sa inyong
ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK. Narito ang mga panukatan sa iyong pagbuo.
Nilalaman 30%
Organisasyon 15%
Kaangkupan sa paksa 40%
Dating/ Hikayat sa madla 15%
Kabuoan 100%
VALUES INTEGRATION
Sagutin ang inihandang tanong. Isulat ang sagot sa inyong ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK.
PAGLILIPAT
.
Gawain 5: Sino ang dapat mong Tularan?
Panuto: Mula sa binasang kuwento, sino ang nararapat mong tularan? Bakit mo siya tutularan? Isulat ang sagot sa
inyong ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK.
SA PULA SA PUTI
Gawain 6: Bumuo Ka
Basahin at unawain ang mga nakasulat sa ibaba. Ito ay tungkol sa pananaliksik, bilang isang masistemang paraan
sa pangangalap ng datos. Nakasaad dito na ang pananaliksik ay may iba’t ibang hakbang sa pagbuo. Nais kong gumawa
ka ng isang outline ng isang pananaliksik tungkol sa buhay at ambag ng mga bayani sa Pilipinas noong panahon ng
himagsikan. Isulat ang nabuong outline sa inyong ACTIVITY/ ASSESSMENT NOTEBOOK.
SISTEMATIKONG PANANALIKSIK
Isang mahalagang kasanayang dapat matutuhan ng mga mag-aaral ay ang sistematikong paraan ng pananaliksik.
Ang pananaliksik ay isang mapanuri at makaagham na imbestigasyon o pagsisiyasat ng isang bagay, paksa, o kaalaman sa
pamamagitan ng pangangalap, pagpapakahulugan, pagbubuo, at pag-uulat ng mga ideya nang obhetibo, matapat, at may
kalinawan.
Narito ang hakbang sa paggawa ng isang sistematikong pananaliksik.
1. Pagpili ng Paksa: Sa pagpili ng paksang isusulat, unang bagay na dapat mong isaalang-alang ay kung ito ba ay
kawili-wili o naaayon sa iyong interes. Ikalawa, kailangang masiguro kung kakayanin mong gawin ang
pananaliksik, at huli ay ang pagpili sa paksa na may sapat na malilikom na datos.
2. Paglilimita ng Paksa: Mahalagang bigyang-limitasyon ang paksang pipiliin upang hindi ito masyadong maging
masaklaw at matapos sa tamang panahop. Sa pagilimita ng paksa, gawing batayan ang sakop ng panahon, sakop
ng edad, sakop ng kasarian, sakop ng grupong kinabibilangan, sakop ng anyo o uri, at sakop ng perspektiba.
Halimbawa:
o Paksa: Ang Pagpapahalaga sa Kulturang Pilipino
o Nalimitang P'aksa: Ang mga Pagpapahalaga sa Kulturang Pilipino sa Rehiyon1
3. Paghahanda ng Pansamantalang Bibliyograpiya: Tandaang ang paghahanda nito ay isang patuloy na proseso.
Ang bibliyograpiya ay talaan ng iba't ibang sanggunian katulad ng mga aklat, artikulo, report, peryodiko,
magasin, at iba pang nalathalang materyal maging sa Internet. Siguraduhing ang mga aklat impormasyong
isasama sa talaan ay may kauggnayan sa paksang tinatalakay, Hindi kailangang basahin nang masinsinan ang mga
aklat o artikulong nasa talaan. Subalit, mahalagang basahin ito nang pahapyaw upang matiyak ang kaugnayan nito
Sa paksa. Ito ang mga bagay na dapat isaalang-alang sa paggawa ng pansamantalang bibliyograpiya.
o pangalan ng awtor
o pamagat ng kanyang isinulat
o impormasyon ukol sa pagkakalathala
o mga naglimbag
o lugar at taon ng pagkakalimbag
o pamagat ng aklat
o ilang mahahalagang tala ukol sa nilalaman
4. Ang Pagbuo ng Pansamantalang Balangkas: Ang pagbabalangkas ay isinasagawa upang maisaayos ang mga
ideyang nakalap mula sa inisyal na paghahanap ng mga datos. Makatutulong ito upang mabigyan ng gabay at
direksiyon ang pananaliksik sa simula pa lamang. Sa pagbuo ng balangkas, kailangang isulat ang pangunahing
ideya o pinakabuod ng pananaliksik na isinasagawa. Isunod na ilista ang mga pantulong na ideya. Sumunod na
tiyakin kung paano ilalahad nang maayos ang mga ideya-kung ito ba'y kronolohikal o ayon sa lugar at saká
isaayos ang pormat,
5. Paghahanda ng Iwinastong Balangkas o Final Outline: Dito na susuriing mabuti ang inihandang tentatibong
balangkas upang matiyak kung may mga bagay pang kailangang baguhin o ayusin. Balansehin ang lagay ng
bawat punto. Tantiyahin ang bawat bahagi kung nasosobrahan o nakukulangan ng detalye.
6. Pagsulat ng Borador o Rough Draft: Mula sa iyong iwinastong balangkas at mga kard ng talà ay maaari ka
nang magsimulang sumulat ng iyong borador. Ang sulating pananaliksik ay dapat magkaroon ng panimula na
kababasahan ng mga ideyang matatagpuan sa kabuoan ng sulatin, ang katawan na kababasahan ng pinalawig na
balangkas, at ang iyong kongklusyon na nagsasaad ng buod ng mga natuklasan sa iyong pananaliksik.
7. Pagrerebisa: Makatutulong ang muling pagbasa sa sinulat para mamataan ang mga kamaliang nagawa na
kailangang maiwasto. Huwag madaliin ang pagrerebisa upang maingat na maiwasto ang bawat pangungusap at
walang makalampas na mali. Dito pag-ukulan ng pansin ang pagbabaybay, kaangkupan ng pagkakagamit ng
salita, ang gamit ng mga bantas, at ang estruktura ng mga pangungusap.
8. Pagsulat ng Pinal na Manuskrito: Manuskrito ang tawag sa pinal na sipi ng isang sistematikong pananaliksik.
Ato ay dapat na nakaayon sa pamantayan o istandard na ibinigay ng guro. Bago ipasa ang pinal na gawa, tandaang
repleksiyon ng sarili ang anumang ginagawa kaya't kailangan pagbutihin ang pagsulat bilang pagpapabuti rin sa
sarili.
Sa pagsusulat, dapat ding tandaan at isaalang-alang ang paggamit ng pahayag sa pag-aayos ng datos. May mga
panandang naghuhudyat ng pag-uugnayan sa iba't ibang bahagi ng pagpapahayag. Ang ilan sa mga panandang magagamit
sa pag-aayos ng mga datos ay ang una, sunod, sumunod, saka, bilang pagtatapos, wakas, o sa dakong huli.
PANIMULA
Sa panahon ng pananakop ng mga Hapon, lumaganap ang iba’t ibang anyong panitikan na lalong tumingkad sa
lahing Pilipino. Sa panahong ito, may mga panitikan tayong tila nawala ng pagkakilanlan sa bansa. Nawala rin ang
kalayaan sa paggamit ng dayuhang wikang Ingles kaya tumingkad lalo ang panitikang Pilipino. Narito ang iilan sa mga
panitikang lumaganap sa panahon ng Hapon sa Pilipinas, kabilang dito ang mga panitikang, karilyo, sarsuwela, at dula.
Naging matingkad ang panitikan, kasabay nito ang pag- usbong ng isang pangulo na sumuporta sa panitikang Pilipino
kahit nasa gitna ang bansa ng malaking banta laban sa mga Hapon.
Umusbong ang pamamahala ni Pangulong Jose P. Laurel noong nasa pananakop ng mga Hapon ang bansa. Para
lubos mong maunawaan ang panahon ng pamamahala ni Laurel, mangyaring sundan ang link
https://youtu.be/KGYWidwipK4, o kaya’y basahin ang mga tala sa ibaba.
Si Jose P. Laurel ay ipinanganak sa Tanauan, Batangas noong Marso 9, 1891 Ang kanyang magulang ay sina
Sotero Laurel at Jacoba Garcia Laurel. Siya ay nag-aral ng elementarva sa kanilang bayan sa Tanauan. Noong 1903 ay
nagpatuloy siya ng pag-aaral sa Maynila at pumasok sa Colegio de San Juan de Letran. Noon pangarap niyang maging
isang manggagamot, subalit bumagsak siya sa pagsusulit sa Letran, kayà muli siyang bumalik sa Tanauan. Dahil dito ay
nawalan siya ng ganang mag-aral. Makalipas ang tatlong taon ay naisipan niyang magpatuloy ng pag-aaral. Hanggang sa
makatapos siya ng abogasya sa Unibersidad ng Pilipinas noong 1915.
Natapos niya ang Kursong Doctor of Jurisprudence. Pagkaraan nito ay pinag-aral siya ng pamahalaan sa Yale
University sa Amerika. Taon 1920 naman nang matapos niya ang Doctor of Civil Laws. Siya rin ay nagin miyembro ng
Bar sa Columbia at naging abogado sa Korte Suprema ng Estados Unidos. Namatay siya sa atake sa puso noong
Nobyembre 6, 1959. Naiwan niya ang isang pamilyang tunay na maipagmamalaki ng sinuman sapagkat lahat ng kanyang
mga anak ay pawang naging matagumpay sa larangang pinasok. Sa akdang iyong babasahin ay iyong matutunghayan ang
kanyang kathambuhay na magagamit mo upang higit mo pa siyang makilala bilang isang mabuting tao at lider ng ating
bansa.
ARALIN6:
JOSE P. LAUREL
(PANGULO SA PANAHON NG PANGANIB)
MGA INAASAHANG BUNGA SA ARALIN:
PANIMULANG PAGTATAYA
1. Sino ang pangulo ng Pilipinas sa panahon ng pananakop ng mga Hapon?
2-5. Ano- ano ang mga kontribusyon ni Laurel sa Pilipinas?
6-10. Isa- isahin ang mga hakbang sa pagbuo ng sanggunian? Magbigay ng pagpapaliwanag sa bawat hakbang.
PAGTUKLAS
Gawain 1: Tanong ko! Tugon mo!
Panuto: Sa puntong ito, ihahanda kita sa pagtatalakay ng bagong aralin. Mangyaring ibigay ang saloobin sa mga
tanong at isulat ito sa inyong ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK.
Tandaan…
Ang bansang Hapon ay nanakop sa Pilipinas noong taong 1942- 1945. Katunayan ang Pilipinas ay nasa
pamumuno ni Pangulong Jose P. Laurel. Tinawag itong panahon ng kadiliman dahil ang bansa ay nasa kamay ng
mga malulupit na dayuhan. Samakatuwid, tayo ay nasa ilalim ng mga malulupit na pamumuno ng mga Hapon. Sa
panahong ito, ang mga Pilipino ay ginawang alipin ng mga Hapon, maging ang pamahalaan ay kontrolado ng mga
Hapon. Ang Pilipinas sa panahong ito ay walang kalayaan sa kamay ng mga dayuhan .
PAGLINANG
Gawain 2: Suring- Basa!
Panuto: Sa puntong ito, ipababasa ko sa inyo ang talambuhay ni Pangulong Laurel. Pagkatapos mong basahin,
mangyaring sagutin ang mga sumusunod na katanungan. Isulat ang sagot sa inyong ACTIVITY/ASSESSMENT
NOTEBOOK.
JOSE P. LAUREL
(PANGULO SA PANAHON NG PANGANIB)
halaw sa isinulat ni Teodoro A. Agoncillo
Ang búhay ni Jose P. Laurel mula pagkabinata hanggang maging kagawad ng gabinete at pangulo ng bansang
Pilipinas noong panahon ng pananakop ng bansang Hapon sa Pilipinas ay masasabing nakaumang sa mga panganib.
Sa gulang na tatlumpung taon nang siya' y hirangin ni Gobernador Heneral Leonard Wood na Kalihim Panloob, si Laurel
ay subók nang hindi marunong matakot kapag ang karapatan niya bílang tao o ang mga karapatan ng mga Pilipino ang
nakataya. Nang ipawalang-sala ni Gobernador Wood si Ray Canley, isang miyembro ng kagawaran ng pulisya ng
Maynila, na napatunayang nagkasala, si Laurel ay nagbitiw sa tungkulin at sa sulat ng pagbibitiw ay sinabing "Hindi akó
makapagpapatuloy ng paglilingkod sa isang tanggapang batid kong ang katulad ni Ray Canley ay napagkilalang may
pagkakasalang nagawa."
Ang pagbibitiw ni Laurel ay naging maalingasngas sapagkat ginamit ito ni Manuel L. Quezon, na noo'y Pangulo
ng Senado, upang pakatuligsahin si Wood at yakagin ang mga kagawad ng gabinete at ng sanggunian ng Estado na
magsipagbitiw rin. Ito ang tinatawag sa kasaysayan ng Pilipinas na “krisis sa gabinete."
Dahil sa subók nang kagitingan at pagkamakabayan ni Laurel sa tungkulin, nang matapos pasinayaan ang
Malasariling Pamahalaan (Komonwelt) noong1935 ay hinirang ni Quezon si Laurel na maging mahistrado sa Kataas-
taasang Hukuman.
Nang sumiklab ang Digmaan sa Pasipiko noong ika-8 ng Disyembre, 1941, si Laurel ay naging Kalihim-
Panloob. Palibhasa' y maselan ang kalagayan ng bayan, si Quezon ay tumawag ng púlong ng kanyang gabinete na
dinaluhan nina Laurel, Sergio Osmeña, Jose Yulo, Jose Abad Santos, Quintin Paredes, Serafin Marabut, Rafael Alunan,
Sotero Baluyot, Jorge Vargas, Teofilo Sison, Basilio Valdes, Heneral Guillermo Francisco, at Manuel Roxas.
lpinaliwanag ni Quezon na nais ni Heneral MacArthur na makaiwas silá sa mga Hapones. Ipinasiya ni Quezon na
isama sa Corregidor sina Osmeña, Abad Santos, Roxas, at Valdes. Iniwanan si Vargas at si Laurel, na hinirang maging
Kalihim-Panloob at pansamantalang Pangulo ng Kataas-taasang Hukuman. Pinayuhan din ni Quezon si Laurel na
tulungan si Vargas sa gawaing ito. Matamang nagmuni-muni si Laurel at matapos ang ilang sandali ay bumaling kay
Quezon at nag wika: "G. Pangulo, madaling sabihing iiwan ninyo kami upang mamahala at ipagtanggol ang bayang sibil.
Sa pagdating ng mga Hapones ay maaaring pilitin nila kami na gumawa ng mga bagay na makapipinsala sa
atingPamahalaan o sa Estados Unidos.
Sa ganang akin, mangyaring pahintulutan ninyo akóng mamundok. Nagtanong akó sapagkat sa inyong pagbabalik
ay maaari ninyong itatwa ang aming mga ginawa at akusahan kaming hindi naging matapat sa bayan. Ayaw naming
malagay sa ganitong kalagayan.”
Nang dumating ang mga Hapones, ginawa nila ang lahat ng kahigpitan bilang bansang nagwagi sa labanan at ang
Kamaynilaan at iba pang pook na nasupil ng kalaban ay nagmistulang malawak na sementeryo dahil sa lungkot ng
tanawin.
Pagkaraan ng isang taon ng paghihirap at gutom, ipinasiya ni Heneral Hideko Tojo na bigyan ng kasarinlan ang
Pilipinas sa lalong madaling panahon. Nais nilang ipakilala sa mga Pilipino at sa ibang bansa na ang mga Hapones ay
may higit na pagtingin sa mga Pilipino kaysa sa mga Amerikano. Bagama't matibay ang paniniwala ng mga Pilipino na
ang kasarinlan na ito ay hindi tunay kundi laruan lámang. Si Laurel ang napiling mamuno sa isang komisyon na
maghahanda ng saligang-batas.
Noong ika-5 ng Hunyo, 1943, habang naglalaro ng golf si Laurel, ay sunod-sunod na putok ang gumimbal sa
katahimikan ng umaga, at si Laurel ay humandusay na may dalawang tama ng bala na naglagusan sa kanyang dibdib. Ang
lahat ng batikang manggagamot at siruhano, kasama ang siruhanong Hapones, ang nagligtas sa buhay n Laurel. Bagama’t
kitang-kita ni Laurel na isang Amerikano ang bumaril sa kanya, ay itinatwa niya na ito ang bumaril sa kanya. Hiniling
niya na pakawalan na ang Amerikanong ito. Marahil ay nagtataka kayo bakit hindi itinuro ni Laurel ang Amerikano na
siyang bumaril sa kanya? "Ang totoo ay ayaw kong managot sa pagpatay o sa paghihirap ng aking mga kababayan," ito
ang paliwanag ni Laurel. Ang kadakilaan at kadalisayan ng puso ni Laurel ay minsan pang naipakilala.
Noong ika-10 ng umaga ng ika-25 ng Setyembre, 1943 ay inihalal ng mga delegado ng Asamblea si Laurel bilang
Pangulo ng Republika ng Pilipinas. Walang sinumang Pilipino ang naharap sa gayong kaselang gawain. Naninimbang si
Laurel sa mga Pilipino at gayon din sa mga Hapones, subalit hindi nawala sa kanya ang tunay na diwa ng mga Pilipino.
Tumanggi siyang magdeklara ng pakikidigma laban sa Estados Unidos at Gran Britanya. Gayundin, tumanggi siyang
isuko ang kanyang kumpareng si Manuel Roxas sa dahilang may kaugnayan ito sa mga gerilya. Kailanman, ang larawan
ni Laurel sa harap ng bayan ay walang bahid-dungis at pinagtibay ito ng kasaysayan.
PAGPAPALALIM
Gawain 4: Kilatisin Mo pa!
Panuto: Sa puntong ito, bigyan natin ng diin ang iyong natutunan mula kay Laurel, kilatisin mo pa siya
sa pamamagitan ng modelo sa ibaba. Kopyahin at isulat ang sagot sa inyong ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK.
Jose P. Laurel
Ibigay lamang ang mga kontribusyon ni Laurel na nagpapakita ng pagpapahalaga sa kultura at paniniwala ng
mga Pilipino.
Panuto: Sa puntong ito, mula sa mga kontribusyon ni laurel na iyong inilahad. Gumawa ng isang maikli tula na
nagpapatunay ng kaugnayan nito sa iyong buhay. Narito ang mga pamantayan ng paghuhusga sa iyong gawa. Isulat ang
nabuong tula sa inyong ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK
Panuto: Bukod kay Laurel, marami pang pangulo ang dumanas sa pang- aalipin ng mga dayuhan. Ngunit, nais
kong buoin mo ang mga salita upang maging ganap na kasabihan. Mangyaring ipaliwanag ang nabuong kasabihan at
iugnay ito sa nabuong tula. Isulat ang sagot sa inyong ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOK.
Katangiang, damdamin, nasyonalismo, mahusay, pinuno, na, mga, at, dapat, katapatan, katapangan,
damdaming, ng
VALUES INTEGRATION:
Isulat sa iyong ACTIVITY/ASSESSMENT NOTEBOOKang sagot sa tanong na ito.
Kung ikaw ay mabibigyan ng pagkakataong maging lider, paano ka mamumuno upang maging maayos ang
iyong pinamumunuan?
PAGLILIPAT
Sa puntong ito, ihahanda kita sa pagbuo ng pananaliksik, upang higit na maunawaan ang pananaliksik, basahin ang nakatala sa ibaba.
Panuto: Ngayon, ikaw ay mananaliksik sa inyong lugar, inaatasan ka ng inyong alkalde na bumuo ng pag-aaral
tungkol sa mga umiiral na bilang ng mga taong lumilipat ng tirahan mula sa inyong lugar papunta sa ibang lugar. Ang
iyong gawa ay bibigyan ng hatol ng mga punong- guro, guro at isang kawani panggobyerno. Gawing gabay ang
pamantayan sa pahina 7. Isulat sa inyong ACTIVITY/ ASSESSMENT NOTEBOOK