Soms denk ik dat Demjanjuk een betere

verdediging verdient
Gepubliceerd : 15 juni 2010 - 11:29 am | door Rob Fransman (foto: Rob Fransman)

Van niemand wordt de gezondheid zo nauwlettend bewaakt als die van de

90-jarige John Demjanjuk, gevangene van Stadelheim. In mei lag hij een
paar dagen in het ziekenhuis. Hij voelde zich benauwd en de
gevangenisdokter sloot een lichte hartaanval niet uit. Bij Demjanjuk wordt
nu eenmaal geen enkel risico genomen.

'Eén dagje zou hij in het ziekenhuis moeten blijven,' verzekerde gerechtsdokter Stein
ons. Het werden drie dagen en dus waren we voor niets naar München gekomen. De
rechters en de advocaten, de journalisten maar toch vooral getuige-deskundige Larry
Stewart uit Californië.

Spelonken van de KGB

Stewart, naar eigen zeggen wereldvermaard fraude-expert, moest dus nog een keer
de lange reis maken. Gelukkig was Demjanjuk er nu wel. Rechtop werd hij de zaal
ingereden, geanimeerd babbelend en gesticulerend met zijn begeleiders. Dit was
nieuw, zo hadden wij hem nog nooit gezien.

De zitting begon met de gebruikelijke wraking van de rechtbank door Demjanjuks

verdediger. Dr. Busch wraakt om te wraken. Of het nou de rechters zijn, of de
getuigen-deskundigen. Als het aan Busch ligt, wraakt hij ook de koffiejuffrouw.

Nog voor Stewart één woord had gezegd, betitelde Busch hem al als bevooroordeeld
en ongeschikt om het befaamde Dienstausweis 1393 op echtheid te onderzoeken. (Zie
de voorkant en achterkant Dienstausweis) Iedereen wist toch dat de foto op dat
document door de KGB is geplakt op het Ausweis van iemand anders? Volgens Busch
is het algemeen bekend dat ook het vergelijkingsmateriaal uit dezelfde periode stamt
uit de krochten en spelonken van Russische samenzweerders die niets liever doen dan
Demjanjuk het leven zuur maken.

Soms zou ik willen dat Demjanjuk beter werd verdedigd.

Onbegonnen werk
Busch' wraking van Stewart bleek onbegonnen werk. Om de expertise van deze
Amerikaan kan niemand heen. Rechter Alt gaf Stewart alle gelegenheid om uitgebreid
over zijn kwalificaties te vertellen. Stewart nam uitgebreid de tijd om te evrtellen dat
hij aan de oplossing van iedere grote zaak had megewerkt. Zo was hij betrokken bij
onderzoek naar de moorden op de Kennedy's, de Unabomber, Martin Luther King, en
ga maar door. 'Ook bij 9/11 was van zijn expertise gebruik gemaakt,' vertelde hij. De
stemming werd wat lacherig van dit hele verhaal.

College forensisch onderzoek

Die scepsis verdween toen hij uitlegde hoe hij in 2001 de opdracht kreeg de
documenten te onderzoeken die uiteindelijk leidden tot Demjanjuks uitwijzing uit de
USA. De zaal kreeg een college forensisch onderzoek.

Stewart legde uit hoe hij het befaamde Dienstausweis met het nummer 1393 had
onderzocht. Ter herinnering: wanneer de echtheid van dit document door de
rechtbank bewezen wordt geacht, plaatst dat Demjanjuk in Sobibor. Alles, letterlijk
ieder vezeltje en kreukeltje was bekeken. Het waterverlies, de gebruikte inkt, het
papier, het drukprocédé, de manier waarop de formulieren ooit waren vervaardigd.

Met nauwkeurigheid kon de periode van de papierfabricage worden vastgesteld. Met

een elektronenmicroscoop was het watergehalte bepaald en zelfs de kracht van de
schrijfmachineaanslag was berekend. Stewart noemde ook de naam en adres van de
Engelse (!) fabrikant van het papier waarop de overplaatsingsformulieren zijn gedrukt.

Op deze formulieren komt de naam Demjanjuk twee maal voor. Een order stuurt hem
van Trawniki naar het concentratiekamp Flossenburg. De ander stuurt Demjanjuk een
paar maanden later naar Sobibor om daar als bewaker dienst te doen.

Stewart was twee dagen aan het woord. Met zijn droge opsomming van feiten liet hij
geen spaan heel van Busch' beschuldiging dat de documenten KGB-vervalsingen zijn.
Deze expert was heel zeker van zijn zaak. Larry Stewart verklaarde dat er slechts één
conclusie mogelijk was: de documenten zijn echt.

Demjanjuks juridisch inzicht

Voor de verdediging waren het geen fijne dagen. Busch vroeg herhaaldelijk om een
schorsing om met zijn cliënt te overleggen. Dat hadden we nog niet meegemaakt.
Demjanjuk was ineens in staat om zittend op de rand van zijn bed uitgebreid met zijn
advocaat te converseren.

Darana verklaarde Busch dat zijn cliënt op grond van artikel 385 Bis C van mening
was dat er van een eerlijke rechtspraak geen sprake kon zijn zolang hij niet alle
documenten met betrekking tot zijn Israëlische rechtszaak uit de jaren 80 kon inzien.
Totdat die waren aangekomen en in het Oekraïens en Duits waren vertaald, moest de
zaak maar even worden aangehouden.

Op de tribune reageerde men verbaasd op de onverwachte juridische kennis van

Demjanjuk. De rechtbank kon niet aan het verzoek voldoen.

Gered door de gong

Uiteindelijk mocht de verdediging vragen stellen aan de getuige-deskundige. Maar
Busch was niet opgewassen tegen de kundigheid van Stewart. 'Vraag jij nou eens
wat,' zei hij tegen collega Maul. Die bedacht snel een nogal irrelevante vraag. Stewart
gaf uitgebreid antwoord. De rechter maakte er een eind aan en redde daarmee
Demjanjuk's advocatenteam. 'Gered door de gong,' zei een van onze advocaten.
Gered misschien, maar wel voor even. Busch zal die nacht studerend hebben
doorgebracht.

Mevrouw Busch was er niet

Busch heeft ongetwijfeld lang nagedacht over de vraag hoe hij de verklaring van een
van de beste forensische experts ter wereld van tafel zou kunnen vegen. Misschien
maakte hij wel een lange wandeling door het tropisch warme München. Of heeft hij de
nacht op zijn hotelkamer ijsberend doorgebracht.

Hij was dit keer alleen. Bij alle voorgaande zittingen was mevrouw Busch aanwezig
geweest. Wanneer de verdediging een puntje scoorde keek hij altijd even in haar
richting, soms stak ze dan haar duim op. En wanneer hij naar haar smaak iets
vergeten was, liet ze hem dat vanaf de tribune weten. Maar mevrouw Busch was er
deze keer niet.

Je kent elkaar zo langzamerhand, daarom vroeg ik hem waar ze was. 'Even bij haar
familie in Detroit,' antwoordde hij, 'waarschijnlijk gaat ze ook nog even bij de familie
van mijn cliënt langs. De familie Demjanjuk woont daar maar 300 kilometer vandaan.'
'Ach so!' zei ik. Wat zou ik anders moeten zeggen?

De meester-vervalsers
De zitting begon en ja, nu had Busch wél vragen voor de getuige-deskundige. Heel
veel vragen. Vragen over de gaatjes in het document, vragen over de Hebreeuwse
merktekentjes, vragen over het carbonpapier, vragen over foto's die wel eens van een
document vielen, vragen over de lijmkwaliteit, vragen over het wonder van de nietjes
die wel gaatjes op de foto maar niet op het papier erachter hadden gemaakt.

Stewart antwoordde geduldig. Ook toen Busch sprak over het in zijn ogen
ondeugdelijke vergelijkingsmateriaal bleef Stewart onverstoorbaar. Had een vroegere
deskundige het Dienstausweis met vier andere vergeleken, Stewart had er 21
documenten naast gelegd. Allemaal dezelfde inkt, hetzelfde waterverlies, dezelfde
identieke papiersoort, dezelfde stempels.

In de archieven van Moskou, Warschau en Litouwen hadden archivarissen Stewart de

Dienstausweisen en Verlegungslisten overhandigd. Ze waren allemaal hetzelfde,
identieker kon het niet. 'Logisch, zei Busch, 'ze komen allemaal uit de koker van de
meester-vervalsers van de KGB!'

Busch had nog meer vragen. Wie waren de archivarissen en welke documenten had
Stewart niet onderzocht?

Wedervraag
De Amerikaan liet de vraag even op zich inwerken. Toen stelde hij in zijn sappige
Amerikaans een wedervraag. 'U wilt van mij weten wie mij geen documenten heeft
gegeven, die ik niet heb onderzocht en wat mijn conclusie niet is? 'I regret that I am
not able to answer that question.' De tolk vertaalde het allemaal trouw.

'Nou ja', zei Busch, 'laat ik maar een andere vraag stellen.' Hij rommelde druk in zijn
papieren en had het warm. Iedereen in de rechtszaal trouwens. Buiten was het 40
graden, binnen nog heter.

Ik zat op mijn vaste plaatsje net achter de advocaten en bedacht dat het helemaal
niet meer gaat over wat de man in het bed wel of niet gedaan heeft. Ik begrijp heel
goed dat in een rechtszaak zoals deze, ieder detail de aandacht waard is. Ik weet ook
dat het nodig is dat elk miniem feit tot op de bodem wordt uitgezocht. Iedereen is
gebaat met een weloverwogen eindoordeel van de rechtbank.
Ik hoop dat het oordeel dan ook werkelijk een eindoordeel is. Als D. schuldig wordt
bevonden, moet dat zijn op grond van absoluut onweerlegbaar bewijsmateriaal. Daar
hoort de minutieuze ondervraging van droge deskundigen bij. Sterker nog: die is
broodnodig. Maar over de moord op Izak en Rachel, Barend en Mietje en
honderdduizenden anderen onschuldige mensen gaat het al lang niet meer.

Ineens had ik mijn buik vol van dit bizarre vraag- en antwoordspel. De zitting was nog
niet afgelopen maar ik ging weg. Terug naar mijn eigen warme omgeving in een
koeler Amsterdam.