lí ¿ ¿s t ï s& s

■¿Ć ¿ # £ ^ ’ Í¿ C '£ . ¿ t'C t- e & ■ /*££?

http://rcin.org.pl
http://rcin.org.pl
DĄŻENIA Ż YD Ó W
W DOBIE OBECNEJ.

http://rcin.org.pl
 Z dziedziny ŻyOoznawstwa tepż autora:
1. Żydzi i Kwestja Żydowska. Wło­
cławek, 1920, W 8-ce, str. 159 (na
wyczerpaniu).
2. Polityka żydowska (w druku).

CZCIONKAMI KSIĘGARNI POWSZECHNEJ i DRUKARNI

DIECEZJALNEJ WE WŁOCŁAWKU, UL. BRZESKA 4,
= POD ZARZĄDEM W. TOMASZEWSKIEGO. := =

http://rcin.org.pl
 KS. JÓZEF KRUSZYŃSKI M. T.

DĄŻENI A ŻYDÓW
W DOBIE OBECNEJ

W YDAW NICTW O KSIĘGARNI POWSZECHNEJ

! DR U K A R N I D IE C E Z J A L N E J WE W ŁO C ŁA W K U
1921.

http://rcin.org.pl
http://rcin.org.pl
K W E S T JA Ż Y D O W S K A

a współczesne przemiany w żydostwie zarówno jak i na

N stosunek Żydów do nas, jako do narodu korzystającego odnie-

dawna z niepodległości politycznej, zbyt mało zwracamy uwagi.
Poruszałem tę sprawę w mej pracy „Żydzi i kwestja żydowska”
(Włocławek, 1920 r.), wpływałem na niektóre czynniki, mogące
nakreślić szersze ramy dla pracy, zmierzającej przynajmniej do po­
wolnego regulowania stosunków pomiędzy ludnością żydowską
a polską, lecz wysiłki te nie odniosły żadnego skutku. Sprawa
pozostaje w uśpieniu jak za czasów niewoli, gdy życie narodowe
tylko wegetowało. Nie mogliśmy podówczas kreślić szerszych pla­
nów ani rozwijać pracy odrodzeniowej dla przyszłości. Żydzi,
znajdując się w podobnych warunkach, prowadzili mniej więcej ten
sam tryb życia, gdy chodzi o zapatrywania polityczne. Pewien
bezwład, czy brak inicjatywy w regulowaniu stosunków żydow­
skich był znamienną cechą naszych zapatrywań na rozwój życia
i naszej przyszłości.
Taki stan rzeczy przed wojną europejską mógł być do pew­
nego stopnia usprawiedliwiony, dzisiaj wszakże stosunki ogólno
narodowe uległy tak zasadniczej zmianie, że podobny bezwład żadną
miarą nie da się obronić. Dzięki zmienionym warunkom, życie
idzie naprzód, wytyka sobie nowe drogi, powstają nowe potrzeby,
stawiane są nowe żądania. Wszystko to nie może być obojętne
dla ogółu. . Odkąd zaczęliśmy korzystać z wolnego życia polity­
cznego, uświadomienie co do dążności narodowych powinno prze­
nikać jaknajszersze sfery — słowem powinniśmy sobie jasno zdawać
sprawę o celach naszej pracy i wszelkich zagadnień związanych
z życiem politycznem. O ilebyśmy się nie starali rozwijać takiego

http://rcin.org.pl
6

uświadomienia, nasze prace, podejmowane w celu budowy gmachu

lepszej przyszłości, będą niepewne i najpiękniejsze zamiary okażą
się bardzo niestałe.
Nie sądzimy wszakże, aby tylko na nas ciążył obowiązek
pracy odrodzeniowej, aby nowe prądy tylko nas dotyczyły. Prze­
nikają one w równej mierze, a nawet może silniej mieszkających
obok nas Żydów Od czasu rozwoju prądów nacjonalistycznych
wśród narodów świata, daleko żywszem tętnem biły owe prądy
wśród tych narodów, których nadzieje co do urzeczywistnienia nie­
podległego bytu były bardziej dalekie.
Żydzi posiadali kiedyś swą niepodległość. Utraciwszy, zostali
rozproszeni po całym świecie i przechodzili niezmiernie smutrfe ko­
leje życia. W najniebezpieczniejszych chwilach i pod jarzmem naj­
cięższej niewoli pozostali sobą, atoli życie ich duchowe zyskało
mnóstwo krzywizn, które w przyszłości stawały się przyczyną no­
wych zaburzeń i prześladowań. Po dwutysiącoletniem rozproszeniu
nie rozstali się ze swojemi wierzeniami i dążnościami. Można więc
wyobrazić sobie jak silnie musiały rozwinąć się te dążności w zet­
knięciu z prądami nacjonalistycznemi.
Istotnie jesteśmy świadkami niepomiernego ruchu na polu od­
rodzenia narodowego we współczesnem źydostwie. Żydzi na ca­
łym świecie porozumieli się pomiędzy sobą. Poczuli że są silni,
bogaci, rozporządzają wielkiemi środkami materjalnemi i nie mniej-
szemi wpływami. Zbadali dokładnie nierównomierność uwarstwie­
nia społecznego w źydostwie. W jednych krajach byli żywiołem
nielicznym, ale bogatym, stojącym na wyższym stopniu kultury
(Holandja, Anglja, Francja), w innych zaś znajdowali się w zwar­
tej masie, lecz pod względem kultury i zamożności bardzo ustępo­
wali pierwszym. 'Do tych ostatnich uwarstwień należeli Żydzi
przedewszystkiem w Polsce, w Rurnunji i w Rosji. Zagraniczne
inteligentne koła żydowskie oddziaływały na mało uświadomione
masy, które rozbujały się jak morze pod wpływem niewidzialnego
ciśnienia powietrza. Polem do najbardziej energicznego oddziały­
wania przez żydowskie ośrodki zagraniczne stała się Polska, czyli

http://rcin.org.pl
 7

właściwie żydostwo polskie dzięki temu, że z jednej strony było

najmniej uświadomione, a z drugiej — najliczniejsze procentowo
w stosunku do rdzennej ludności kraju.

W okresie wojny europejskiej światopogląd żydowski uległ

zasadniczej zmianie. Wytworzył się tak zwany nacjonalizm, czyli
terytorjalizm, który urzeczywistnienie swych planów narodowych
stawia na gruncie daleko podatniejszym i według ich mniemania
łatwiejszym do osiągnięcia, aniżeli sjonizm. Oto pragnie wytwo­
rzyć żydowski stan jako niezależną odrębność narodową na tych
terytorjach, na których obecnie Żydzi mieszkają. Oczywiście reali­
zacja takich poglądów może mieć największe zastosowanie u nas,
ponieważ, jak to wszyscy wiemy, na naszej ziemi mieszka naj­
większy odsetek Żydów.

Myśli tej chwyciło się żydostwo zagraniczne i stosownie do

swego temperamentu, nie bacząc na okoliczności i dalsze konse­
kwencje, jakie z tego wyniknąć mogą, popiera ją przy pomocy
wszystkich rozporządzalnych środków. Wytworzywszy sobie kon­
cepcję „mniejszości narodowej”, czyli ustaliwszy pojęcie o Judeo-
polsce, to samo żydostwo musi być mocno nieprzychylne naszej
silnej peństwowości, gdyż ta krzyżowałaby jego plany. Nieprzy-
chylność umiejętnie wyzyskali na swoją korzyść Niemcy, popycha-
chając Żydów niemieckich w kierunku nacjonalistycznych pożądań,
które mogą być urzeczywistnione na ziemiach polskich. Dzięki
agitacji Żydów niemieckich robota antypolska poszła dalej. Stąd
też widzimy, że nie tylko koła żydowskie w Niemczach, lecz także
w Holandji, w Anglji, we Francji i w Ameryce są dla nas bardzo
wrogie. Jeszcze w okresie, gdy toczyły się zapasy wojenne, Żydzi
niemieccy, nie mogąc bezpośrednio oddziaływać na potentatów ży­
dowskich w Angjji i we Francji, wpływali na Żydów holenderskich
i w Holandji najprzód rozwinęła się burzycielska praca, podkopu­
jąca wszystkie zamierzenia polskie w kierunku odbudowy niepod­
ległego bytu. Koła żydowskie w Holandji stały aię pierwszym
ośrodkiem wszelkich intryg i antypolskich poczynań. Dzisiaj plany

http://rcin.org.pl
 s
roboty antypolskiej rozpowszechnione są po wszystkich krajach,
gdzie tylko istnieją wpływowe środowiska żydowskie.
Olbrzymie masy żydostwa polskiego poruszane są ową nie­
widzialną ręką, która kieruje niemi według własnej woli. Przy­
wódcy żydowscy u nas są wtajemniczeni w tę robotę, natomiast
szeroki ogół działa nieświadomie. Ponieważ współczesne prądy
nacjonalistyczne zostały wyzyskane umiejętnie, przeto nieuświado­
mione masy dały się dość prędko poruszyć i dzisiaj są ślepem na ­
rzędziem w ich ręku.
Ogół żydowski jest usposobiony jak najnieprzychylniej dla
państwowości polskiej. Nieprzychylność ta wzrasta prawie z każ­
dym dniem i wprost olbrzymieje. Stoimy wobec faktu gruntownej
przemiany pojęć żydowskich. O tem musimy wiedzieć i wogóle
zdawać sobie sprawę z całego procesu przekształcenia zobopólnych
stosunków.
Antagonizmy polsko-żydowskie ciągle się rozwijają i bardzo
często umysły gorące bez głębszego zastanowienia się roz­
dmuchują je do takich rozmiarów, że mogą powstać bardzo
niepożądane konflikty. Powinniśmy za wszelką cenę unikać takich
zatargów, które nie zmierzają do rozkwikłania kwestji żydowskiej,
lecz do tem większego jej zagmatwania a nawet rzucania plamy
na charakter polski.
W interesie najszerszego ogółu polskiego leży, aby kwestję
żydowską poznał i aby dokładnie uświadomił sobie, że współczes-
nefdążności żydowskie idą całkiem po innej linji, aniżeli nasza sprawa
narodowa. Ta rzecz zasługuje na najszerszą popularyzację, oczy­
wiście nie w tym celu, iżby podniecać antagonizmy i wywoływać
zatargi, które obydwom stronom tylko szkodę wyrządzić mogą.
P o l a c y w y g r a l i j e d n ą w i e l k ą sprawę, od­
z y s k u j ą c w k o n f l i k c i e w o j n y ś w i a t o w e j niepo-
^d legły byt polityczny. Po u t r w a l e n i u p a ń s t w o ­
wości posiadają jeszcze drugą wielką sprawę>
do w y g r a n i a a j e s t ni ą r o z w i ą z a n i e k w e s t j i ży­
dowski ej , .

http://rcin.org.pl
 9

Społeczeństwo polskie powinno wiedzieć, że kwestja żydow­

ska wisi nad niem jak miecz Damoklesa, a z tego uświadomienia,
jako ze źródła, powinna wypłynąć inicjatywa rządu, skierowana
do rozstrzygania kwestji żydowskiej. Nie kto inny, tylko rząd
polski powinien wytworzyć platformę, któraby służyła do uleczenia
niezdrowych stosunków na tle życia polsko-żydowskiego.
Uprzedzenie obydwóch stron doszło już do takiego napięcia,
że dalsza zwłoka z punktu dobra naszego państwa jest niedopusz­
czalna. Nie możemy poprzestać, aby tylko prasa poruszała rozmaite
drażniące sceny i rozstrzygała spory. Wypada wyrazić uznanie dla
stanowiska prasy narodowej w kwestji żydowskiej, zaznaczyć jed­
nak musimy, że w prasie ze strony obydwóch obozów ukazują
się częstokroć takie oświetlenia, które jeno przepaść kopią.
Celem niniejszej pracy nie jest p o d a w a n i e g o t o w e g o
p r o g r a m u c z y n n i k o m m i a r o d a j n y m , mogącym w wiel­
kiej mierze przyczynić się do uzdrowienia stosunków polsko-ży­
dowskich. Ich rzeczą i obowiązkiem jest, aby rozwinęły właśnie
p r a c ę w t e j i n t e n c j i , o j a k i e j t u t a j m o w a . Wy­
powiadając te uwagi, miałem przedewszystkiem na względzie
popularne wyjaśnienie sprawy, że ż y d o s t w o p r a w i e c a ł e
j e s t n a m n a w s k r o ś n i e p r z y c h y l n e , a t a z a ś nie-
p rzy c hy I n o ść w samem zaraniu p o d k o p u j e n a s z
b y t p a ń s t w o w y . Muszę się następnie zastrzedz, że niepo-
woduje mną antagonizm, ani chęć rozwijania antysemityzmu.
Rzecz biorę całkiem obiektywnie i przystępuję do niej z zimną
krwią, o którą należy się starać w chwili, gdy niebezpieczeństwo
jest na progu.
W ostatnim rozdziale czytelnik pozna programy partji ży­
dowskich, zmierzające do uregulowania stosunków i życia żydow­
skiego w Polsce. Programy owe będą najoczywistszem potwier­
dzeniem moich słów o niebezpieczeństwie, wypływającem z zaognio­
nej kwestji żydowskiej.
Zanim przystąpimy do rozpatrzenia poszczególnych progra­
mów, wprzód należy wspomnieć o samych stronnictwach.

http://rcin.org.pl
STRONNICTWA ŻYDOWSKIE

S
tronnictwa, które mniej więcej wyrażają opinję całego ogółu
żydowskiego, są następujące: Sjonizm; Stronnictwo ludowe;
_ _ Mizrachi czyli sjoniści ortodoksyjni; Ortodoksi; Bund i Poale
Sjon. Do tych jeszcze można dodać asymilatorów i chasydów.

Sjonizm.
Sjonizm wyprowadza nazwę od Sjonu, jednego ze wzgórz
w Jerozolimie, na którem stał kiedyś królewski pałac Dawida.
Twórcą Sjonizmu jest Teodor Herzl ur. w Budapeszcie 1860 roku.
W r. 1895 ogłosił on broszurę p. t. „ Państwo żydowskie” i na­
kreślił w niej nowe tory dla ruchu narodowego. Pragnął hasło
sjonizmu rzucić we wszystkie warstwy ludności żydowskiej, gdyż
do tego czasu sfery zamożne były . naogół obce sjonizmowi.
Herzl obawiał się o Żydów zamożnych, aby się nie zjednoczyli
z miejscowem społeczeństwem i tak o nich pisał: „Gdy masa
żydowska znajdzie się w Palestynie, Żydzi, pozostał? w dawnych
miejscach, posiądą zupełny spokój duchowy; nie będzie już ich
drażnił widok cierpień żydowskich, ani krzyk antysemitów, którzy
utracą grunt pod nogami ze względu na znaczne zmalenie zniena­
widzonych obcokrajowców.”
Pod powyższem hasłem rozpoczęto pracę ideową, która
z jednej strony polegała na skupieniu i wewnętrznej organizacji
żydostwa, a z drugiej — na układach dyplomatycznych z Turcją.
Idąc za namową Herzla, sjoniści zaczęli zwoływać wielkie
żydowskie zjazdy w różnych miastach Europy, na których uchwa­
lono następujące żądania sjonistyczne:

http://rcin.org.pl
 11

1. Sjonizm dąży do stworzenia dla narodu żydowskiego

prawnie zabezpieczonego schroniska w Palestynie, dlatego też jest
za celowem popieraniem zaludnienia Palestyny przez -żydowskich
rolników i rzemieślników.
2. Następnem żądaniem jest organizacja całego narodu
żydowskiego za pomocą odpowiednich miejscowych i ogólnych
związków, odpowiednio do praw panujących w różnych krajach.
3. Wzmocnienie żydowskiego uczucia narodowego i samo-
uświadomienia.
4. Wreszcie kroki przygotowawcze w celu uzyskania zgody
mocarstw na urzeczywistnienie celów sjonizmu.
Sjonizm z powyższym planem nazywamy klasycznym a tak­
że historycznym dla odróżnienia od sjonizmu zmodernizowanego,
który znalazł swój wyraz w kierunkach nacjonalistycznych stron­
nictwa ludowego.
Stronnictwo ludowe.
Na tle dążeń sjonistycznych powstało stronnictwo nacjonali­
styczne, które się zaczęło nazywać: „Grupą żydówką ludową”,
albo wprost: „Stronnictwem ludowem”.
Od początku, jak' Herzl nakreślił plan dla sjonizmu, w łonie
stronników Herzla odbywało się pewne tarcie na tle urzeczywi­
stnienia wskazań sjonistycznych. Pewien odłam Żydów podzielał
zdanie, że prawdziwe dążności sjonistyczne niekoniecznie powinny
być urzeczywistnione na historycznem terytorjum Palestyny, lecz
można poprzestać, gdyby się dało je osiągnąć tam, gdzie Żydzi
do tego czasu mieszkają. Powyższe kierunki zyskały olbrzymi
rozwój w okresie niedawnej wojny. „Grupa ludowa żydowska”,
do której w dzisiejszych czasach należy bezwzględna większość
Żydów, mieszkających na naszej ziemi, nie ma wcale zamiaru wy­
siedlania się do Palestyny, ani do żadnego innego kraju. Dąży do
otrzymania praw mniejszości i taka anomalja została przyznana
Żydom przez traktat pokojowy. Ludowcy dążą do wytworzenia
państwa w państwie. Za swój język narodowy uważają obecnie

http://rcin.org.pl
12

używany żargon żydowski i domagają się pełnych praw dla tego

jężyka.
Mizrachi.
Mizrachi, z języka hebrajskiego, w liczbie mnogiej po
hebr. M i z r a c h i m znaczy to samo, co w s c h o d n i — ludzie
wschodni. Mizrachiści są sjonistami ortodoksyjnymi czyli wyznaniow-
cami. Stanowią oni grupę sjonistyczną, która nie podziela bez­
wyznaniowych haseł, szerzonych przez sjonistów. Sjoniści są po
większej części bezwyznaniowcami. W stronnictwie sjonistów orto­
doksyjnych znajdują się przeważnie żywioły poważniejsze, ludzie
starsi i zrównoważeni, którzy, zanim przystąpili do sjonizmu, mieli
już wyrobione pojęcie o sprawach religijnych i nie chcieli się z niemi
rozstać, Do sjonizmu natomiast przystępuje młodzież nieugrunto-
wana pod względem religijnym.
Sjoniści ortodoksyjni w stosunku do sjonistów są mniej liczni
i nie posiadają takiego, jak ci, rozmachu w działaniu.
Ortodoksi.
Ortodoksi, gdy chodzi o liczbę, stanowią w Polsce grupę po­
ważną. Są to ludzie zupełnie zrównoważeni, starsi, po większej
części żamożni i gorąco przywiązani do religji Mojżeszowej. Dla
sjonistów są obojętni, a nawet patrzą niechętnie nie z pobudek
politycznych, ale wyłącznie religijnych. Na sjonistów zapatrują się
jako na heretyków, choć ich dążnościom politycznym nie starają
się stawiać żadnego sprzeciwu. Ze społeczeństwem polskiem sta­
rają się żyć w zgodzie, choć cele narodowe mało ich obchodzą.
Stanowią grupę, jak wspominałem, pod względem liczebnym
wielką, rozporządzają wielkiemi środkami materjalnemi. Naogół są
mało ruchliwi i wobec krzykliwych stronnictw sjonistyczno-nacjo-
nalistycznych, wpływy ich stale się umniejszają.
Bund.
Bund jest międzynarodówką socjalistyczną. Choć wszędzie
głoszą zasady międzynarodowe, posiadają swoje cele part}'jne
wszystkie sprzyjające im krajowe stronnictwa wyzyskują na swoją

http://rcin.org.pl
korzyść. Cele sjonistyczne zarówno jak i narodowo polskie nic
ich nie obchodzą. Pomimo przynależności do międzynarodówki
bundziści posiadają zabarwienie czysto żydowskie. Za język na­
rodowy uważają żargon. Bund jest stronnictwem dość licznem
i wpływowem, głównie dzięki stosunkom międzynarodowym.
Poalej Sjon.
Poalej lub P o a l e S j o n w przekładzie polskim:
„Robotnicy Sjonu”, są grupą socjalistów narodowych żydowskich.
Dążą do założenia w Palestynie żydowskiego państwa socjalisty­
cznego. Jest to proletarjat żydowski bezwyznaniowy. Dla spraw
polskich poalesjoniści są całkiem nieprzychylni. Grupa ich nie jest
ani zbyt liczna ani wpływowa. Za swój język uważają hebrajski
narówni z żargonem.
Asymilatorzy.
Asymilatorzy, czyli Zjednoczeńcy, tworzą te rodziny żydow­
skie, które wyzwoliły się z powijaków talmudyzmu i na gruncie
przekonań i dążności kulturalnych zbliżyły się do społeczeństwa
polskiego. Asymilatorzy należą do klasy najoświeceńszej Żydów,
których kultura wyrwała ze środowiska żydowskiego. Pozostają
oni przy wyznaniu Mojżeszowym, natomiast pod względem przer
konań politycznych i dążeń narodowych starają się zbliżyć do
społeczeństwa, wśród którego mieszkają. We Francji uchodzą za
Francuzów, w Niemczech za Niemców a u nas za Polaków. W rze­
czywistości jednak asymilacji nie można uważać za całkowitą.
Religja odciska niezmiernie silne piętno na charakterze człowieka.
Religja starotestamentowa zależna w wielkiej mierze od Talmudu,
posiada charakter nawskroś eksluzywny i nie dopuszcza do takiego
zjednoczenia duchowego, iżby asymilator zgadzał się zupełnie
z kierunkiem myślowym rodowitego Polaka, Francuza i t. p. Pa­
trząc na tę różnicę, niektórzy asymilatorzy w intencji uniknięcia
rozdźwięków przyjmują chrzęst i w ten sposób zrywają z żydo-
stwem. Grupa asymilatorów jest bardzo nieliczna, a w ostatnich
czasach pod wpływem presji ze strony sjonistów tak zmalała, że
nie wchodzi prawie w rachubę jako stronnictwo żydowskie.

http://rcin.org.pl
14

Chasydzi.
Chasydzi od wyrazu hebrajskiego c h a s i d, znaczy: spra­
wiedliwy, bogobojny. Chasydzi nie posiadają żadnego programu
politycznego, stanowią grupę Żydów fanatycznie przywiązanych do
praktyk religijnych, które wzbogacili i uświęcili całem mnóstwem
przesądów i zabobonów. Rekrutują się przeważnie z żywiołów
ciemnych, których dążności narodowe nie wiele obchodzą. Dla
dążności polskich są całkiem obojętni. Za język codzienny uwa­
żają żargon, do żydowskości żywią szczególny pietyzm. Ich na­
stroje i przekonania pięknie odzwierciadla następująca opowieść,
która nawet znana jest pod nazwą opowieści chasydzkiej.
Olbrzymi i święty jest świat Boży.
Świat Boży składa się z siedemdziesięciu krain. Największą
z pośród siedmdziesięciu krain jest ziemia Izraela, największem zaś
miastem w ziemi Izraela jest Jeruzalem, najświętszem zaś miejscem
w Jeruzalemie jest Świątynia Pańska, w Świątyni zaś Pańskiej
najwyższą świętością jest Sanctuarium.
Świat Boży składa się z siedmdziesięciu narodów, najświę­
tszym narodem z pośród owych siedmdziesięciu jest naród Izraela,
najświętszem zaś pokoleniem w narodzie Izraela jest pokolenie Lewi,
w pokoleniu zaś Lewi najświętszymi są kapłani, pośród kapłanów
zaś najświętszym był arcykapłan.
Istnieje siedmdziesiąt języków. Najświętszym językiem z po­
śród siedmdziesięciu jest język hebrajski, najświętszą zaś księgą
hebrajską jest święta Tora, w Torze zaś najświętszym jest dekalog
(dziesięć przykazań boskich), w dekalogu zaś najświętszym wyra­
zem jest imię Jehowy.
Rok ma trzysta piędziesiąt cztery dni. Nad wszystkiemi
dniami górują święta, nad świętami zaś góruje sabat, pośród sa­
batów zaś najświętszym jest sabat nad sabatami — Jom Kipur
(Sądny dzień).
Raz do roku w pewnej godzinie schodziły się razem wszystkie
one cztery najwyższe świętości. Było to w dzień Jom Kipuru, gdy
arcykapłan wchodził do Sanctuarium i tam wymawiał imię Jehowy.

http://rcin.org.pl
PROGRAMY PARTJI ŻYDOWSKICH

atem 1918 r. odbyć się miały wybory do Gminy Żydow­

L skiej w Warszawie. Z tej okazji ugrupowania żydowskie

opublikowały swe programy, które są wyrazem dążności
partji, przedstawiających ogół żydostwa w Polsce1).
I. Program sjonistyczny.
1) Demokratyzacja gminy żydowskiej:
a) wszyscy członkowie Rady Gminnej i Rządu Gminnego po­
winni być wybierani,
b) wybory winny być przeprowadzone drogą powszechnego,
równego, bezpośredniego, tajnego i proporcjonalnego głosowania
c) czynne prawo wyborcze przysługiwać winno wszystkim
żydom, mającym więcej niż lat 20, bez różnicy płci; zaś bierne
prawo wyborcze przysługiwać powinno osobom, starszym ponad
lat 24 (należy znieść kurje wyborcze, nominacje członków zarządu,
cenzus naukowy oraz wszelkie inne ograniczenia wyborcze),
d) zaprowadzenie postępowego systemu opodatkowania dochodów,
majątków i spadków,
e) jawność posiedzeń Rady Gminnej,
f) gmina powinna posługiwać się przy porozumieniu się
z ludnością żydowską językami: h e b r a j s k i m i ż y d o w s k i m .
2) Kulturalno-narodowe zadania gminy:
a) Gmina kieruje sprawami oświaty ludowej za pośredni­
ctwem rady szkolnej i organizuje: szkoły ludowe, freblówki, wy­
kształcenie pozaszkolne, kursy wieczorne dla dorosłych, uniwersy-
J) Por. Matęrjały w sprawie żydowskiej w Polsce. Pod redakcją
J. Griinbauma. »Żydzi jako mniejszość narodowa«. Warszawa, 1920,
str. 46 i nn.

http://rcin.org.pl
16

tety, ludowe; językiem wykładowym w instytucjach tych winien

być h e b r a j s k i albo ż y d o w s k i ,
b) Gmina organizuje i utrzymuje bibljoteki, czytelnie, domy
ludowe, sale gimnastyczne i muzea; gmina powinna przyczynić się
do rozwoju literatury narodowej, sztuki i nauki,
c) Gmina kieruje sprawami żydowskiego szkolnictwa śred­
niego seminarjów nauczycielskich i akademji nauk judaistycznych.
3) Zaspakajanie potrzeb religijnych:
a) Gmina dba o bezpłatne zaspakajanie potrzeb religjjnych
ludności (bóżnice, kąpiele rytualne, obrzezanie, rytualny ubój bydła
i t. d.) przeciwdziała powstawaniu na tym gruncie prywatnych
przedsiębiorstw. Ludność powinna być zwolniona od opłat za
metryki, akta ślubne i t. d.,
b) Gmina powinna rozciągnąć kontrolę nad chederami, tal-
mudtorami i jeszybotami,
c) Gmina prowadzi seminarjum rabiniczne o obszernym pro­
gramie wiedzy judaistycznej; rabini powinni znać język hebrajski
w słowie i piśmie.
Gmina powinna założyć uczelnie dla kantorów, kaznodziejów,
rzezaków i t. d.
d) Gmina powinna dbać o byt materjalny rabinów, kanto­
rów, kaznodziejów, rzezaków i pozostałych urzędników.
,4) Zadania społeczno-ekonomiczne:
a) zakładanie i popieranie kooperatyw, kas pożyczkowo-
oszczędnościowych, towarzystw wzajemnego kredytu; udzielanie
taniego kredytu ludności żydowskiej; ochrona prawna,
b) popieranie związków zawodowych (rzemieślników, drob­
nych kupców, robotników i pracowników handlowych); założenie
biura pośrednictwa pracy; zakładanie i utrzymanie szkół rolniczych
zawodowych oraz kursów wykształcenia pozaszkolnego,
c) ochrona kobiet,
d) regulacja emigracji i imigracji żydowskiej.
5) Filantropja i zdrowie publiczne:

http://rcin.org.pl
 a) opieka nad wszystkieini żydowskiemi instytucjami i orga­
nizacjami filantropijnemi,,
b) zakładanie sctironisk dła dzieślzi, domów dla sierot i starców,
c) zakładanie szpitali, ambulatorjów i sanatorjów .i zarzą­
dzanie niemi.
6) Spis ludności żydowskiej:
Gmina obejmuje kierownictwo sprawami akt stanu cywilneg©
ludności żydowskiej oraz prowadzi spis ludności żydowskiej.
7) Kolonizacja Palestyny:
Gmina popiera kolonizację żydów w Palestynie
8) Budżet:
Gmina pokrywa swe wydatki, z dochodów, pochodzących z
a) podadków gminnych,
b) zapisów i ofiar,
c) sum, przekazywanych przez skarb państwa lub kasę
miejską do dyspozycji gminy dia instytucji, które państwo lub
miasto powinno utrzymywać własnym kosztem.
2. Platforma w yborcza Żydow skiego Stronnictwa Ludowego.
Wychodząc z założenia, że żydzi stanowią nietylko grupę
religijną, lecz społeczność narodową, i że życie żydowskie w Pol­
sce winno z tego względu opierać się na organizacji prawno-pu­
blicznej, której formy i funkcje powinny być zagwarantowane
w konstytucji państwa — Żydowskie Stronnictwo Ludowe dopa­
truje się w Rozporządzeniu z d. 1 listopada 1916 r. o organizacji
Żydowskiego Towarzystwa Religijnego w „Generał Gubernatorstwie
Warszawskiem”, jedynie surogatu narodowości świeckiej organi­
zacji, która przez wzgląd na swą istotę i antydemokratyczny Cha­
rakter nie odpowiada wymaganiom narodu.
Staczając walkę o narodowe i obywatelskie równouprawnie­
nie Żydów, Stronnictwo Ludowe przystępuje do wyborów do no­
wej gminy w nadziei, iż uda mu się stworzyć reprezentację ży­
dowską, zdolną do obrony zasad ogólno-demokratycznych i naro-
dowo-żydowskich (na gruncie których stoi stronnictwo ludowe)

http://rcin.org.pl
\
iS.

oraz, do podjęcia walki o przekształcenie „Żydowskiego Towarzy­

stwa Religijnego", powstającego na zasadzie ordynacji z d. 1 li­
stopada 1916 r., w żydowską autonomię narodowo-poliiyczną,
o-partą na najszerszych zasadach demokratycznych (zniesienie sy­
stemu kurjalnego; wprowadzenie powszechnego, równego, bezpo­
średniego, tajnego i proporcjonalnego prawa wyborczego dla
wszystkich obywateli Żydów, w wieku od lat 20 bez różnicy płci»
niezależnie od cenzusu naukowego lub wysokości opłaconej składki
gminnej, zniesienie mianowańców; system finansowy oparty na bez­
pośrednim, postępowym opodatkowaniu majątków i dochodów).
Kandydaci, wybrani z listy Stronnictwa Ludowego, dbać będą
o to, aby nowy Zarząd Gminy Żydowskiej spełnił następujące
zadania:
1. Na polu narodowo-politycznem.

1) Zarząd Gminy winien: reprezentować Gminę Żydowską

nazewnątrz; stać na straży godności i interesów narodowych; wy­
sterować energicznie przeciwko wszeikiej krzywdzie, czynionej
Żydom; uczynić wszystko, co będzie koniecznem, aby w odradza-
jącem się Państwie Polskiem zapewnione zostało narodowości ży­
dowskiej należne jej miejsce.
2. Zarząd Gminy winien przejąć prowadzenie aktów ślubnych
t zejścia cywilnych ludności żydowskiej (metryk urodzenia).
(.li. Na polu «arcdowo-religijnem.

Zarząd Gminy winien zaprowadzić ład i porządek w insty­

tucjach służących sprawie zaspokojenia religijnych potrzeb ludności
żydowskiej:
podnieść poziom rabinatu,
2) kasa gminna powinna ponosić koszty, związane z za­
spokojeniem potrzeb religijnych ludności żydowskiej,
3) gmina powinna wziąć pod swój zarząd wszystkie syna­
gogi, domy modlitwy i umieścić je w przyzwoitych, odpowiednio-
urządzonych lokalach, odpowiadających wszelkim wymaganiom
estetyki, higieny i t. d.

http://rcin.org.pl
 19

Hf. Na polu narodowo-kuituralnem.

Do chwili uzyskania przez żydów autonomji narodowo-poii-
tycznej, Zarząd Gminy Żydowskiej winien rozwinąć intensywną
działalność kulturalno-oświatową:
1) przejąć w swe ręce szkolnictwo żydowskie, stworzyć
jednolity typ szkoły żydowskiej i zakładać nowe szkoły wszelkich
typów (niższe, średnie i wyższe oraz zawodowe niższe, średnie
i wyższe). J ę z y k żydowski winien być j ę z y ­
k i e m w y k ł a d o w y m ; nauce języków hebrajskiego i kra­
jowego należy udzielić odpowiedniego miejsca. Wychowanie winno
być oparte na zasadach narodowych. Nauczanie w szkołach lu­
dowych i zawodowych gminy winno być bezpłatne;
2) zakładać szkoły freblowskie, kursy wieczorne dla doro­
słych, uniwersytety ludowe, domy ludowe, bibljoteki, teatry, muzea;
dbać o rozwój nauki, literatury i sztuki żydowskiej; wyznaczać
premia za najlepsze dzieła w zakres tych dziedzin wchodzące;
dbać o rozwój statystyki żydowskiej, etnografji, antropologii, ar-
cheoiogji i t. d.

[V. Ochrona zdrowia publicznego.

Zarząd Gminy, winien dbać o stan zdrowotny ludności ży­

dowskiej; zapobiegać szerzeniu się wśród niej chorób. Zarząd
Gminy winien utworzyć szereg instytucji, mających na celu pod­
niesienie stanu fizycznego młodszej generacji; zakładać szpitale,
sanatoria, ambulatorja, zakłady kąpielowe, kąpiele rytualne i t. d.
rozpowszechniać przystępne dla szerokich mas ludności broszury
i pisma ulotne, traktujące o różnych chorobach i o sposobach
walki z niemi.

V. Na polu ekonomiczno-spofacznem.

Zarząd Gminy winien prowadzić celową i intensywną akcję

mającą na celu wzmocnienie i rozwój żydowskich placówek eko­
nomicznych; w pierwszem rzędzie działalność ta winna zmierzać

http://rcin.org.pl
29

do odbudowy przez wojnę zrujnowanego gospodarstwa żydow­

skiego. W tym celu Zarząd Gminy winien:
1) zorganizować handel i rzemiosła żydowskie; zakładać i
stytucje kredytowe, kooperatywy wytwórcze, wystawy wzorowe,
wydawać literaturę fachową, wyszkolić instruktorów i t. p. zorga­
nizować robotników żydowskich, zakładać dla ich potrzeb giełdy
pracy, biura informacyjne i t. p. szczególną opiekę winien rozto­
czyć nad powracającymi do kraju żołnierzami i ewakuowanymi;
2) oprzeć działalność filantropijną na zasadach racjonalnych.
Zarząd Gminy winien zwalczyć żebranie, powinien zakładać
i utrzymywać tanie kuchnie, internaty dla dzieci i inwalidów i t. p.
Wszelkie stowarzyszenia i instytucje filantropijne winny się znajdo­
wać pod kontrolą Zarządu Gminy.

Vł. Wewnętrzna organizacja gminy.

Wewnętrzna organizacja i praca Zarządu Gminy winna się

opierać na zasadach demokratycznych i narodowych:
1) językiem urzędowym w zewnętrznych stosunkach winien
być język ż y d o w s k i ;
2) składka gminna winna być nakładana na członków gminy
w stosunku postępowym i proporcjonalnym do ich majątków
i dochodów;
3) ogólny charakter działalności Zarządu Gminy winien się
opierać na uszanowaniu żydowskiej opinji publicznej, na zaufaniu
do ludności żydowskiej; na stosowaniu się do jej poglądów i ży­
czeń, na ciągłym z nią kontakcie oraz na dążeniu do pozyskania
jej zaufania i zgody. Dotychczasowy system autokratyzmu i biuro­
kratyzmu winien być radykalnie usunięty;
4) urzędnikom i pracownikom gminy winny być zapewnione
odpowiednie warunki pracy, zgodnie z wymaganiami współczesnej,
demokratycznej polityki socjalnej (ubezpieczenie na wypadek cho­
roby, utraty zdolności do pracy, starości i śmierci i t. d.).

http://rcin.org.pl
 21

3. Platforma wyborcza Organizacji Sjonistów — Ortodoksów

„Mizrachi".
I. Demokratyzacja Gminy Żydowski»}.
1) Wszyscy członkowie Rady Gminnej oraz Zarządu Gmin­
nego podlegają wyborom.
2) wybory winny być powszechne, równe bezpośrednie, tajne
i proporcjonolne,
3) czynne prawo wyborcze przysługiwać winno wszystkim
mieszkańcom żydowskim w wieku lat 20 i przebywającym w eta­
nem mieście conajmniej od roku. Kurje wyborcze, mianowanie człon­
ków Zarządu Gminnego, cenzus naukowy oraz wszelkie inne
ograniczenia prawa wyborczego winny być zniesione,
4) bierne prawo wyborcze przysługiwać winno wszystkim
mieszkańcom Żydom, liczącym conajmniej 25 lat wieku.
5) zaprowadzenie postępowego systemu opodatkowania do­
chodów, majątków i spadków,
6) posiedzenia Rady Gminnej winny być jawne,
7) w stosunkach z ludnością żydowską oraz na swych po­
siedzeniach Zarząd Gminy winien posługiwać się językiem h e-
b r a j s k i m lub ż y d o w s k i m .
H. Zadania religijno-narodowe Gminy,

1) Gmina winna zaspakajać religijne potrzeby ludności ży­

dowskiej nie pobierając za to opłaty. Ludność żydowska winna
być zwolniona od wszelkich opłat za sporządzenie metryk uro­
dzenia, aktów ślubnych, aktów zejścia i t. d.
2) Gmina winna przejąć pod swój zarząd wszystkie istnie­
jące zakłady żydowskie, zakłady naukowe, zakładać chedery, tal -
i^udtory, jeszyboty, seminarja dla nauczycieli i rabinów, szkoły dla
kantorów, kaznodziejów i rzezaków; popierać, wedle możności,
osoby przygotuwujące się do zajęcia jakiegokolwiek z wyżej wy­
mienionych stanowisk; zakładać szkoły freblowskie, kursy wieczorne,
kursy uzupełniające dla nauczycieli, instytucje naukowe i wycho­
wawcze dla dziewcząt żydowskich. Wymienione zakłady naukowe

http://rcin.org.pl
22

i wychowawcze winny się znajdować pod kierownictwem komitetu

wychowawczo-oświatowego (Waad Hachinuch) wybieranego przez
całą ludność żydowską. W zakładach tych winny być w dosta­
tecznej mierze i w duchu religijno-narodowym wykładane nauki
świeckie. J ę z y k i e m w y k ł a d o w y m w tych szkołach i insty­
tucjach w i n i e n b y ć j ę z y k h e b r a j s k i l u b ż y d o w s k i
3) Gmina winna dbać oto, aby we wszystkich żydowskich
szkołach średnich były wykładane w najszerszym zakresie i w du­
chu religijno-narodowym przedmioty hebrajskie i judaistyczne,
4) Gmina winna współdziałać przy rozwoju literatury reli-
gijno-narodowej,
5) Gmina winna dbać o materjalne zabezpieczenie rabinów
i o materjalne wyposażenie swych urzędników,
6) Gmina winna walczyć o religijno-narodowe prawa lud­
ności żydowskiej oraz bronić jej honoru,
7) Gmina winna walczyć przeciwko narzuceniu chrztu bez­
domnym dzieciom żydowskim,
Hi. Zadania społeczno-ekonomiczne.

Gmina winna:
1) założyć bank narodowo-żydowski dla popierania żydow­
skiego handlu i przemysłu; zakładać oraz popierać kooperatywy,
kasy pożyczkowo - oszczędnościowe, stowarzyszenia wzajemnego
kredytu; udzielać ludności żydowskiej taniego kredytu; udzielać
bezpłatnie porad prawnych,
2) popierać organizacje zawodowe rzemieślników, drobnych
handlarzy, robotników i pracowników handlowych; zorganizować
biura pośrednictwa pracy; zakładać i utrzymywać szkoły rolnicze,
zawodowe oraz kursy uzupełniające (przedmiotom religijnym należy
udzielać w programach tych szkól odpowiedniego miejsca).
3) zajmować się sprawą ochrony kobiet,
4) regulować żydowską emigrację i imigrację.

http://rcin.org.pl
ÍV. Zadania Gminy na polu fiłantropijnam i ochrony zdrowia publicznego.

Gmina winna;
1) roztoczyć nadzór nad wszystkiemi żydowskiemi instytu­
cjami filantropijnemu
2) zakładać i utrzymywać internaty dla dzieci, domy sierot,
domy starców, oraz przytułki podrzutków,
3) zakładać i utrzymywać szpitale, ambulatorja i sanatorja.
V. Spis ludności żydowskiej.
Gmina obejmuje kierownictwo sprawami akt stanu cywilnego
ludności żydowskiej oraz prowadzi spis ludności żydowskiej.
VI. Sprawy palestyńskie.

1) Gmina popiera żydowską kolonizację w Palestynie,

2) Gmina winna popierać stary lszuw1) palestyński wraz
z jego jeszybotami-) i instytucjami filantropijnemi.
VII. Eudżet.

Ginina czerpie fundusze na pokrycie swych wydatków z:

1) podatków, ściąganych na rzecz gminy,
2) z legatów i ofiar,
3) z funduszów, przekazywanych gminie przez kasę pań­
stwową lub komunalną na rzecz instytucji, których utrzymywanie
należy do obowiązków państwa lub miasta.

4. Platforma wyborcza organizacji Ortodoksów „Agudas

Hoórtodoksym”
Gmina żydowska winna być istotną wyrazicielką poglądów
i prądów, nurtujących w społeczeństwie żydowskiem, wobec czego
wszelkie partje i warstwy ludności żydowskiej winny w niej być
reprezentowane. Niemniej jednak, organizacja ortodoksów doma­
gać się będzie, by członkowie Zarządu Gminnego stawiali interesy

ł) Wychodźstwo żydowskie w Palestynie. (Przyp. aut.).

2) Szkoły judaistyczne, w których wykładana jest Biblja i Talmud.
(Przyp. aut.).

http://rcin.org.pl
ogóhi ponad Interesy partyjne. Działalność gminy winna podle­
gać kontroli opinji publicznej, co może być osiągnięte przez za
prowadzenie jawności obrad oraz przez częste urządzanie zebra«
sprawozdawczych. Gmina żydowska winna stać na straży i bro­
nić honoru i praw żydowstwa — Językiem panującym w gminie
oraz w jej instytucjach winien być język żydowski.
Gmina żydowska powinna dbać o to, ażeby instytucje kultu­
ralno-oświatowe i wychowawcze zakładane i utrzymywane przez
organy państwowe lub komunalne, były zakładane i utrzymywane
przez te organy również i dla ludności żydowskiej i oddane pod
kontrolę Zarządu Gminnego,
Wrazie założenia podobnych instytucji przez Zarząd Gminy,
wszystkie koszty winny być pokrywane z funduszów komunalnych
wzgl. państwowych.
Organizacja ortodoksów domagać się będzie, by nowy za­
rząd Gminy rozstrzygnął ostatecznie kwestję rabinów. Powoływa­
nie na urzędy rabinów winno się odbywać za zgodą całej ludno­
ści żydowskiej, co może być osiągnięte przez zaproszenie do
komitetu wybierającego rabinów także i przedstawicieli synagóg,
domów modlitwy, bet-hamidraszów1) i t. p.
Rabini w swej działalności winni być niezależni i wolni od
presji ze strony członków Zarządu Gminy.
Gmina winna dbać o zaspakajanie potrzeb religijnych lud­
ności żydowskiej. W tym celu należy zakładać synagogi, domy
modlitwy bet-hamidraszy, kąpiele rytualne, „ejruw”2) i t. p. Gmina
winna zająć się wychowaniem, młodzieży żydowskiej. We wszyst­
kich szkołach, znajdujących się pod władzą gminy >należy udzielić
odpowiedniego miejsca nauce religji żydowskiej. J ę z y k i e m w y ­
k ł a d o w y m w i n i e n być j ę z y k ż y d o w s k i .

*) Bet—ham idraaz—Szkoła Talmudu Przyp. aut.

s) Ejiuw—drut. odratowanie. Żydzi ortodoksi w czasie szabatu ni«
wydalają się z miasta poza* tak z\v. drogę gzabalową. „Ejruw* określa
linię drogi śzabaiowej. Przyp. mit.

http://rcin.org.pl
 25

Należy zakładać i utrzymywać w dostatecznej ilości chedery,

talmud-tory, jeszyboty (których program winien obejmować, prócz
nauk religijnych, również i nauki świeckie) oraz instytucję dla wy­
kształcenia nauczycieli ludowych (mełamedów), pozostającą pod
ścisłym nadzorem religijnym.
Gmina winna również założyć szereg szkół rzemieślniczych,
których program winien obejmować, prócz odnośnych nauk teore­
tycznych i praktycznych, także i naukę przedmiotów religijnych.
Fiialantropijna i społeczno-ekonomiczna działalność gminy winna
się opierać na zasadach racjonalnych. Względy partyjne nie po­
winny odgrywać roli przy podziale zapomóg. Żebranie uliczne
winno być zwalczone. Należy zakładać kasy pożyczkowo-oszczęd-
nośriowe, mające na celu udzielanie pożyczek rzemieślnikom i drob­
nym handlarzem.
Działalność wszystkich instytucji filantropijnych winna być
scentralizowana w gminie. Gminna winna te instytucje subsydjo-
wać. Celem wstrzymania prądu emigracyjnego Zarząd Gminy
winien dbać o dostarczenie pracy w kraju wszystkim zdolnym do
pracy żydom. Nad tymi jednak, którzy zechcą dobrowolnie wy­
emigrować, należy roztoczyć opiekę, ułatwiającą wychodźcom
przejazd i urządzenie s:ę na miejscu. Szczególną opieką należy
otoczyć emigrantów, udających się do Palestyny. System opo­
datkowania na rzecz gminy winien się opierać na zasadach
sprawiedliwości.
Wysokość ściąganej składki gminnej winna być zastosowana
do majątku i dochodów płatnika. W każdym bądź razie składka
gminna nie powinna obciążać niezamożnych członków gminy.

5. Platforma wyborcza „Bundu”.

Nieubłagany rozwój ustroju kapitalistycznego kres położył
ekonomicznej i politycznej nieżależności poszczególnych małych na­
rodowości, zamieszkujących w granicach danego państwa, tworząc
z nich jednolity organizm gospodarczo-polityczny. Konflikty eko­
nomiczne oraz sprzeczności polityczne nie zarysowują się w gra­

http://rcin.org.pl
26

nicach państwa współczesnego pomiędzy poszczególnemi narodo-

wościami w skład państwa wchodzącemi, lecz zachodzą pomiędzy
klasami i stanami. Również i Polska oddawna ten proces odbyła,
i różne zamieszkujące ją narodowości tworzą w chwili obecnej
jedną całość społeczno-ekonomiczną. Naród żydowski również nie
stanowi, jak to ongi było, jednolitej całości ekonomicznej, łecz jest
rozczepiony na różne, sprzeczne pod względem ekonomicznym,
części. Przez wspólnie przelaną krew, przez wspólną pracę i walkę
proletarjat żydowski tak zrósł się z proleiarjatem polskim, że ża­
dne sztuczne przegrody nie są wstanie ich poróżnić.
Język, niejednakowy stopień rozwoju, odmienna przeszłość
dziejowa, słowem kultura, — oto co różni ludy Polski. Ta różnica
form jest wykorzystywana przez zwalczające się nawzajem na tle
konkurencyjnem klasy burżuazyjne w celu przekształcenia różnic
kulturalnych w „walkę narodowościową.” Antysemici z jednej, nasi
wszechżydowscy szowiniści wraz z ich socjal-imperjalistycznemi
pachołkami z drugiej strony spekulują na tej czysto-zewnętrznej
i naturalnej różnicy, usiłując wciągnąć do swej walki konkurencyj­
nej masy ludowe i robotnicze, które w gruncie rzeczy nie mają
żadnego powodu do wzajemnych uraz.
Nie zapominając o ostatecznym celu swych dążeń — o so­
cjalizmie, jedynie zdolnym do położenia kresu waśniom szerzącym
się wśród ludów — uświadomiony robotnik żydowski w chwili
obecnej jest zainteresowany w osłabieniu tej „walki narodowej",
obnażając istotne jej oblicze, jako walki konkurencyjnej pomiędzy
burżuazją poszczególnych narodowości.
Najlepszym po temu środkiem jest wyeliminowanie z pod
kompetencji organów państwowych i przekazanie pod autonomi­
czny zarząd danej narodowości wszystkich tyczących jej spraw
kulturalnych, t. j. przyznanie wszystkim narodowościom autonomji
kulturalnej. W tym też kierunku zmierzać będzie działalność n a ­
szych kandydatów w odnowionej gminie warszawskiej.
Ogłoszona ustawa o gminie, wprowadzająca system kurjalny,
cenzus wyborczy, usuwająca od wyborów kobiety, organizująca

http://rcin.org.pl
 -¿7

kompetencje gminy przeważnie do spraw religijnych, dająca przy­

wileje kiasom posiadającym, uźależniająca i podporządkowująca
organy zarządu gminnego — nie zadawalnia żydowskiej demo­
kracji robotniczej. To też nie ludzi się ona nadzieją, ażeby „zre­
formowana” gmina istotnie zdolna była zaspokoić potrzeby szero­
kich warstw robotniczych i ludowych.
Nasi kandydaci nie zaprzestaną walki o całkowitą demokra­
tyzację statutu gminy, o powszechne, równe, bezpośrednie, tajne
i proporcjonalne prawo wyborcze bez różnicy pici. Wszystkim,
zarówno mężczyznom, jak i kobietom, w wieku lat 20 winno przy­
sługiwać czynne i bierne prawo wyborcze do gminy. Kandydaci
nasi walczyć będą przeciwko systemowi kurjalnemu przy wybo­
rach, przeciwko opiece rabinów i kleru, przeciwko zależności gminy.
Walka o demokratyzację gminy tylko wówczas będzie mogła
być prowadzona z powodzeniem, kiedy znajdzie oddźwięk i po­
parcie w najszerszych masach proletarjatu żydowskiego i będzie
ściśle związana z walką o ogólną demokratyzację kraju. Nie
w strony minionej przeszłości skierowany jest zwrok klasowo
uświadomionego robotnika żydowskiego, nie tam, gdzie pomija
dotychczas ograniczenia gospodarcze, pycha i ciemnota średnio­
wieczna. Celem jego jest stworzenie nowego, wolnego życia,
świeckiej, zdrowej kultury.
Nasi kandydaci podejmą w gminie energiczną waikę o wy­
kluczenie z zakresu działalności gminy, spraw religijnych, o zanie­
chanie wydawania na utrzymanie rabinów, kantorów i kleru wo-
gołe sum pochodzących z powszechnego opodatkowania przymu­
sowego na rzecz gminy.
Religja jest sprawą prywatną jednostki, i wierzący winni do­
browolnie pokrywać koszty, związane z zaspakajaniem ich potrzeb
religijnych.
Nasi kandydaci będą również w ałczyli przeciwko staremu za-
pleśniałemu chederowi, przeciwko nacjonalistyczno-nebraistycznym
eksperymentom i obcojęzycznej szkole asymilatorskiej.

http://rcin.org.pl
2$

Będą się oni domagali intensywnej działalności na polu oś­

wiaty ludowej, a mianowicie: stworzenia jednolitego typu szkoiy
świeckiej i demokratycznej i wprowadzenia powszechnego obo­
wiązkowego nauczania.
J ę z y k i e m w y k ł a d o w y m w i n i e n być j ę z y k ż y ­
d o w s k i ; nauce języka polskiego należy udzielić odpowiedniego
miejsca; w programie należy udzielić miejsca naukom społecznym
i przyrodniczym; szkoła winna być bezpłatną i zaopatrywać uczącą
się młodzież w podręczniki i udzielać swym uczniom bezpłatnie
odzieży.
Gmina winna również: zakładać kursy dla dorosłych, uni­
wersytety ludowe, udzielać subsydjów teatrom żydowskim i mu­
zeom. Koszty, związane z żydowską działalnością kulturalną,
winny być pokrywane z kasy miejskiej.
Nasi kandydaci wystąpią energicznie przeciwko dotychczaso­
wemu demoralizującemu i poniżającemu systemowi udzielania przez
gminę ofiar i zapomóg i domagać się będą ażeby (aż do chwili
utworzenia normalnego i demokratycznego Zarządu Miejskiego,
który jedynie jest powołany do dbania o niesienie pomocy społe­
cznej i zajęcia się ochroną zdrowia publicznego dla całej ludności
bez różnicy narodowości) gmina w swej akcji ratowniczej jęła się
racjonalnych i celowych metod. Urzędnikom gminy winna być
zapewniona odpowiednia płaca.
Składki gminne winny być nakładane na zasadzie postępo­
wego opodatkowania od majątków i dochodów. Obrady gminy
winny być jawne i podlegać w ten sposób kontroli opinji publicznej.

6. Platforma wyborcza „Poalej-Sjon”.

Robotnik żydowski prowadzi wspólnie z prołetarjatem całejo
świata walkę o wyzwolenie klasowe, o przekształcenie obecnego
ustroju kapitalistycznego w socjalistyczny. Jako klasa narodu
uciskanego, proletarjat żydowski cierpi najbardziej wskutek anor­
malnych warunków społeczno-ekonomicznych, w jakich się znaj-

http://rcin.org.pl
duje naród żydowski i Fównolegle z walką o wyzwolenie społeczne
stacza również energiczną walkę o zrealizowanie postulatów naro­
dowych, mających na celu zaspokojenie specyficznych potrzeb
żydowskich mas ludowych.
Zupełne unormowanie życia żydowskiego, położenie kresu
jego nienormalnego położeniu, jako narodu eksterytorjalnego osią­
gnięte zostanie przez utworzenie zwartej siedziby żydowskiej
w Palestynie.
We wszystkich krajach gdzie naród żydowski tworzy pokaźną
mniejszość narodową, proletarjat żydowski walczy o takie formy
samorządu narodowego, które są w sianie zadość uczynić specy­
ficznym potrzebom narodowym żydowstwa; walczy on o auto-
nomję narodowo-personalną.
Podstawę tej autonomji narodowej stanowią demokratyczne
gaiiny świeckie, których powstanie może być osiągnięte w drodze
walki klasowej proletarjatu przy ogólnej demokratyzacji życia
w kraju.
Nowa gmina powstająca na zasadzie rozporządzenia z dn.
1 listopada 1916 r., której ordynacja wyborcza wprowadza sy­
stem kurjalny i cenzus wyborczy, która usuwa od wyborów ko­
biety i pozbawia czynnego prawa wyborczego osoby liczące mniej
niż lat 25 a— biernego prawa osoby, liczące mniej niż lat 30— na­
dająca gminie charakter instytucji religijnej, zmierza do obrony
interesów burżuazji i jej pachołków.
Biorąc jednak pod uwagę przymus należenia do gminy oraz
doniosłą rolę, jaką gmina może odegrać na polu narodowo-kułtu-
ralnem i społeczno-gospodarczem życia żydowskiego w Polsce,
proletarjat żydowski winien wziąć czynny udział w wyborach do
gminy i być w niej odpowiednio reprezentowany. Robotnik żydow­
ski widzi w gminie jeszcze jedną placówkę, na której będzie miał
możność zetknięcia się ze swoiemi wrogami klasowymi, zdemasko­
wania ich działalności, mającej na celu jego własną korzyść i zor­
ganizowania się do dalszej walki o ideał socjalistyczny.

http://rcin.org.pl
 Dążąc do przeprowadzenia swych kandydatów do gminy,
żydowski socjal-demokratyczny komitet wyborczy „Poalej-Sjon”
stawia sobie za zadanie obronę interesów żydowskiego proletariatu
i szerokich warstw ludowych.
Program jego obejmuje:
Wykorzenienie wszelkich śladów przestarzałego systemu dzia­
łalności Zarządu Gminy i oparcie tej działalności na zasadach,
zmierzających do zaspokojenia specyficznych potrzeb szerokich
warstw ludności żydowskiej.
Żydowska gmina demokratyczna jest zrzeszeniem żydów
w danej miejscowości; gmina rozstrzyga samodzielnie wszystkie
sprawy, wchodzące w zakres jej kompetencji; gmina jest ostoją
narodowo-personalnej autonomji w Polsce.
Gmina winna się przyczynić do radykalnego rozwiązania
kwestji żydowskiej przez utworzenie żydowskiego ośrodka tery-
torjalnego w Palestynie.

I.
Gmina żydowska jest instytucją narodową; każda osoba,
przyznająca się do narodowości żydowskiej, jest członkiem gminy.
Wszystkie osoby, zarejestrowane w spisie ludności żydow­
skiej, korzystają po osiągnięciu lat 20, z czynnego i biernego
prawa wyborczego do wszystkich instytucji gminy.
Wybory do gminy żydowskiej winny się odbywać na zasa­
dzie powszechnego, równego, tajnego, bezpośredniego i propor­
cjonalnego prawa głosu bez różnicy płci.

II.
1) Wykonywanie funkcji religijnych (utrzymywanie rabinów*
rzezaków, domów modlitwy, kąpieJt rytualnych i t. p.) winno być
usunięte z zakresu kompetencji gminy.
Kwestje religijne należą do spraw osób prywatnych wierzą­
cych. Niereligijni członkowie gminy nie mogą być opodatkowani
na rzecz potrzeb religijnych członków wierzących.

http://rcin.org.pl
 2) Interesy żydowskich mas pracujących, związane ze swo­
istą żydowską strukturą ekonomiczną i kulturalną, winny znaleźć
całkowite swe zadośćuczynienie w gminie.
Kompetencja gminy na polu kulturainem.
Gmina całkowicie winna przejąć pod swój zarząd szkolni­
ctwo żydowskie.
Gmina winna zakładać i utrzymywać szkoły ludowe, szkoły
średnie, seminarja nauczycielskie, kursy pedagogiczne, uniwersytety
ludowe, kursy wieczorne, szkoły freblowskie i t. p.
Językiem wykładowym powinien być język
żydowski.
Nauce języka polskiego, jako języka krajowego, należy udzie­
lić odpowiedniego miejsca. Język hebrajski winien być wykładany
jako specjalny przedmiot.
Nauczanie w szkołach ludowych winno być powszechne
i bezpłatne. Szkoły mają charakter świecki. Typ ich winien być
jednolity. Leczenie chorych dzieci w szkołach winno się odbywać
na rachunek gminy; gmina winna zapewnić bezpłatne pożywienie,
odzież i t. p. dzieciom rodziców niezamożnych, uczęszczającym do
szkół ludowych. Gmina winna zakładać bibłjoteki, ter.try, muzea,
wystawy sztuk pięknych, wydawnictwa dzieł naukowych, histo­
rycznych oraz popierać instytucje kulturalne i t. p.
Na polu opieki społeczna] i ochrony zdrowia publicznego.
Gmina winna zakładać i utrzymywać domy sierot, inwalidów,
przytułki dla dzieci, kolonje letnie, zakłady dla położnic, szpitale,
ambulatoria, sanatorja, tanie kuchnie; wyszukiwać pracę dla bezro­
botnych, zakładać giełdy pracy i t. p.
Pomoc ekonomiczna.

1) Prowadzenie dokładnej statystyki ludności żydowskiej.

2) Szerzenie wiedzy zawodowej i technicznej; zakładanie
szkół zawodowych, technicznych kursów wieczorowych dla doro­
słych warsztatów wzorowych, muzeów technicznych i bibljotek,

http://rcin.org.pl
wystaw technicznych i t. p. wydawanie pism poświęconych tech­
nice i rzemiosłom.
3) Zorganizowanie kredytu pracujących.
4) Zakładanie form rolniczych.
5) S p r a w y e m i g r a c y j n e . Gmina winna udzielać po­
mocy emigrantom; zakładać biura informacyjne, stojące w ścisłym
kontakcie z odnośnemi biurami w krajach emigracji.
Gmina winna uregulować sprawy związane z emigracją:
zorganizować kursy dla emigrantów celem zapoznania ich z kra­
jami, do których zamierzają wywędrować.
Ze względu na to, że Palestyna jest krajem, gdzie żywiołowo
koncentruje się żydowska emigracja należy przy biurach emigra­
cyjnych zakładać specjalne wydziały, zarządzające wszelkiemi spra­
wami dotyczącemi Palestyny. Wydziały te winny się znajdować
w ścisłym i bezpośrednim kontakcie z palestyńskim biurem pośred­
nictwa pracy.
Należy zbierać specjalne fundusze dla instytucji palestyńskich,
jak fundusz robotniczy i inne.
Należy również zakładać kursy palestynoznawstwa.

HI. Na polu polityki robotniczej.

Warunki pracy w instytucjach i przedsiębiorstwach gminy
winny być ustalone na zasadzie porozumienia z zawodowymi
związkami robotniczymi.
Wszystkie prace w gminie winny być wykonane przez samą
gminę. W razie konieczności przekazania pracy prywatnym przed­
siębiorcom, należy zagwarantować robotnikom takie warunki pracy,
które odpowiadałyby wymaganiom, stawianym przez zawodowe
związki robotnicze. W dalszym ciągu punkt ten omawia warunki
pracy urzędników i pracowników gminy.

IV.
1) Organy Zarządu Gminy, zajmujące się sprawą pomo
ekonomicznej, winny być w ścisłym kontakcie z żydowską sekcją

http://rcin.org.pl
narodową biura pośrednictwa pracy przy organach samorządu
miejskiego.
2) Gmina żydowska jest instytucją o charakterze prawno-
publicznym i korzysta z prawa egzekutywy w sprawach opodat­
kowania wszystkich jej członków.
3) Najwyższy organ narodowo-personalnej autonomji — Ży­
dowska Rada Narodowa w Polsce — jest najwyższym przedsta­
wicielstwem narodowości żydowskiej i obrońcą jej praw narodowych.
V.
1) J ę z y k i e m urzędowym gmi n y jest j ę z y k
żydowski,
2) Obrady Zarządu Gminy są jawne.
3) Kierownicze Organy Zarządu Gminy są wybieralne.
VI.
Budżet gminy składa się z następujących wpływów:
1) z sum, przekazywanych gminie przez kasy komunalne
lub państwowe na zaspokojenie potrzeb ludności żydowskiej w wy­
sokości, w jakiej działalność gminy zmniejsza wydatki rzeczonych
kas.
2) z postępowego#podatku od dochodów, nakładanego na
członków gminy,
3) z sum spadkowych, ofiar, kapitałów i majątków nie­
ruchomych.

http://rcin.org.pl
Z A K O Ń C Z E N I E .

W programach Żydzi wypowiedzieli się jasno. Czegóż więcej

żądać? Ż a d n a z p a r t j i ni e u z n a ł a j ę z y k a p o l s k i e g o
j a k o w ł a s n e g o . Niektóre partje wprowadzają język polski
do programu nauk lub nawet używają określenia: wszakże „dać
mu miejsce należne“, jest to określenie bardzo luźne i oczywiście
posiada znaczenie tylko u t y l i t a r n e . Język polski jest dla nich
obcym, a zatem życie, kultura i wszelkie dążności polskie cał­
kiem obce. Powinny ustać wszelkie mrzonki asymilacji. Musimy
powiedzieć, że mamy obok siebie grupy ludności całkiem dla nas
obce, których nie zwrócimy na inną drogę przez zabijanie kieł­
kujących w nich prądów. Owszem prądy owe powinniśmy wy­
zyskać na naszą korzyść, a mianowicie niezadowolenie i oczywistą
niechęć do naszych stosunków powinny być użyte jako platforma
do nakreślenia szerokich planów emigracji. Tylko drogą emigracji
możemy przynieść ulgę ludności żydowskiej zarówno jak i społe­
czeństwu polskiemu.
Praca podjęta dla tej idei nie może być nazwana antysemicką.
Nie jesteśmy i nie chcemy być antysemitami w takim pojęciu,
w jakiem Żydzi nas przedstawiają. Na obronę własną możemy
powiedzieć, że gdyby Żydzi w zachodnich krajach Europy stano­
wili taki odsetek jak u nas i ożywieni byli takiemi dążnościami
jak u nas, kwestja żydowska przedstawiałaby się tam w barwach
stokrotnie ciemniejszych, aniżeli u nas.
Prawdą jest, że w prasie polskiej ukazują się często prze­
ciwko Żydom ataki, których formy nie możemy aprobować. Można
je tłumaczyć obecnym nastrojem i podnieceniem. Ale prawdą jest

http://rcin.org.pl
także, iż w prasie żydowskiej nie z mniejszą arogancją i pewnością
siebie atakowane jest społeczeństwo polskie. Wszystko to świad­
czy, że Żydzi są pewni siebie i nie czują się wcale skrępowani
u nas w swej agitacji. Na dowód tego może posłużyć list A. Gold-
berga do prasy polskiej, ogłoszony w „Togu” z d. 17 września
1920 i przedrukowany w polskim przekładzie w „Naszym Kurjerze”
z d. 21 września tegoż roku. List został ogłoszony z powodu
zarzutów, stawianych przez prasę i społeczeństwo polskie co do
zdrady ze strony Żydów w czasie inwazji bolszewickiej latem 1920 r.
na ziemie polskie. Zdrada w wielu wypadkach została stwier­
dzona przez komunikaty rządowe oraz tysiące świadków, nie
wyłączając misji zagranicznych. P. Goldberg temu wszystkiemu
przeczy, oto wyjątek z listu:

„Szanowni Panowie! Nasze usiłowania,1 aby wykazać, że

podczas inwazji bolszewickiej w Polsce, nie było „zdrady żydow­
skiej”, t. z. zdrady ze strony żydostwa polskiego, nasze żądanie,
aby, celem ułatwienia nam zadania, udzielono nam prawa samo­
obrony a przynajmiej prawa wolnego ogłaszania rozmaitych do­
kumentów i zeznań świadków, nasze oświadczenie, że na podsta­
wie dokumentów i dowodów, które posiadamy, możemy skonsta­
tować, że niema wogóle mowy o „zdradzie żydowskiej”, i że
wiadomości o niej rozpowszechnia się w celach zbrodniczych,
a przeto z oskarżonych stajemy się oskarżycielami— to wszystko
nazywacie „bezczelnością”, która nie ma równej sobie i zapew­
niacie, że tym razem nie uda nam się oszukać świata, który teraz
już wie, że jesteśmy zdrajcami i musimy odpokutować i znosić
katusze, których pióro opisać nie potrafi.

„Przyglądnijmy się więc, kto tu jest więcej szczerym: my

„niebezpieczni” nacjonaliści, czy wy reprezentanci narodowej prasy
polskiej. Wy, wielce szan. panowie, mówicie: Żydzi przygotowali
uprzednio w Polsce zbrojne oddziały, które z bronią w ręku
wspierały bolszewików; dziesiątki tysięcy świadków widziało zdradę
żydowską; potwierdzają to Rząd i setki oficerów; widziały to misje

http://rcin.org.pl
&

zagraniczne i korespondenci pism zagranicznych; „skonstato­

wano” przymierze między nacjonalistami i bolszewikami.
A my powiadamy:
„Wy, reprezentanci polskiej reakcyjnej myśli politycznej, no­
sząc się z zamiarami wewnętrznych przewrotów i „nowego po­
rządku”, chcecie uprzednio przygotować teren według znanego
wzoru Rosji carskiej i przeprowadzić wasze plany kosztem Żydów
i w potokach krwi żydowskiej. Wy wszyscy, którzy widzicie
jedyny sposób rozwiązania kwestji żydowskiej w Polsce w bojko­
cie i w dosłownem wyniszczeniu Żydów uznaliście chwilę obecną
za najodpowiedniejszą celem urzeczywistnienia, albo przynajmniej
zapoczątkowania jego urzeczywistnienia, co się też w rzeczywistości
odbywa... Pod wpływem waszej naganki powstała ta psychoza
i legendy o strzelaniu Żydów z okien, laniu gorącej wody i t. p.,
na co znajdują się już świadkowie, jak np. znaleźli się w Pińsku,
aby usprawiedliwić mord 35 żydów.”
W dalszym ciągu list przeczy wszystkim stwierdzonym
faktom o zbrojnych napadach Żydów polskich na wojsko polskie.
Tak pisze prasa żydowska dzisiaj w Polsce.
Czyż trzeba więcej dowodów, aby spostrzedz jaskrawość
stosunków pomiędzy społeczeństwem polskiern a żydowskiem?
Czyż trzeba więcej dowodów, aby ustalić sobie odpowiedź
na pytanie; d o c z e g o Ż y d z i d ą ż ą ?

,e

http://rcin.org.pl
http://rcin.org.pl
http://rcin.org.pl
 (fr tÿi0K
j~v* ,,.., .' — „ .í.: -. v,

■ V .* * . 4„ , i-, .-(.vv,^
■,
,- ft-#**«---. ■-.... nm3 &•••*• - ,- ,,
M B »#;
- -■.......... -- -: » - i .......... ■ >-. •- »

B 'ö i'W ä
?** -**• * f.r>' •',;■
**i»«f »■
«Jr&*f «' <(0»'
s t o 1

, - i«. ,v > « . . j « ■-

■- ; >-■-
'Hiwyit
, i.. ; « ip

♦ . 'v-*'•

• ,'■ •' v., ' ■

*■'\r.-'! ■
’•/■ •*-:■vtły»v}-r
« 9^ » # * .........> •,;, v . ^ . Í !
. .. ..V ..

..........
■'■>,-‘-A- «■»*->[ ' i- '-
» ..> ä > Ü
*J»W

SSä . ; ^

|í
; : i K .

%
MfrM
- v. -, .» '

:#É#
;-.-v, r.-;í

■ r, Ç
■W !

>«,

¡.fe>

*■_- -- •. -- ' - r-v••->?:••». -Ÿ

-•■--■»■;- í -' -Ài-f .V ,,v.;«;-
4.-.¿^- Vf*
»-f • *«V-í -j '« ^
•■-i-.v,.Vÿ. , O;- -• .. '•• ' .-í---... •...,'„
r ^
' fĘkspf*
,. . .... ■.-. . . . . . . . ..... . ' ' : -

K' »•.............. w¡»

>!wS)»H*MiwW
!<W
y —W-^-v- :iy-.-,.;:... -, v. •,■■-.■= 5.. ;, . . . ... ...............

.'if
-•V*•'>¿*t-í^ *.**'?: -?•'A-■ -,
¿ I - & Í ^ ' -•* ; ;

- A .íy- l»» - ,.*■ *..» »> - •-•»•^"' '•'•"•• *!

‘• - ‘ http://rcin.org.pl
•,';•>'•-• .;
--
/ '• •'. • ' ■
»l-,
; 'K- - -■-,_B—f »-*• I --, ~
t ‘'#flPS7

■- ^'iS^^Vlvíí^^V^-VW v--^ ^ -‘ '-- •*' “ J 1' *• '

n'‘ r* vr^ ^ »•
http://rcin.org.pl