WYDZIAŁ SZKOLENIA

Śląskiego Związku Piłki Nożnej

Tłumaczenie książki:

„Tactical Periodization – A Proven Successful Training Model”

Autorzy: Juan Luis Delgado Bordonau PhD

Jose Alberto Mendez Villanueva PhD

DO UŻYTKU WEWNĘTRZNEGO
 PRACA DYPLOMOWA
KURS UEFA B+A 2018

TŁUMACZENIE:

Waldemar Fluder
Binek Dariusz
Bryk Piotr
Flejszman Daniel
Folwarczny Grzegorz
Gazda Michał

Praca dyplomowa pod kierunkiem mgr Pawła Grycmanna

Katowice, październik 2018

2
 Rozdział 1
Piłka nożna i złożoność.
Piłka nożna i złożoność : wprowadzenie.
'' Na pierwszy rzut oka, działalność(operacje) orkiestry symfonicznej, drużyny piłkarskiej,
zespołu naukowego i narodu wydaje się nieporównywalnie inna.''
(Damasio,2006)
Lecz czy te rzeczy są naprawdę tak różne ?
Spójrzmy na ich ogólne działania w dążeniu do najlepszego wykonania, takich jak ich
najlepsze cechy. Wierzymy, że te pytania znajdą odpowiedzi w definicji kompleksowego systemu.

Złożony system.
Złożony system, to system zbudowany z połączonych części, które jako całość, przedstawiają
jedną lub wiele właściwości (działania wśród możliwych właściwości), które nie wynikają
z właściwości pojedynczych części. (Chu, D. 2011) Drużyna piłkarska jest społecznością składającą
się z jednostek. Drużyna jest całością, lecz ta całość składa się z istotnych pojedynczych części, które
są różne. Im więcej wiemy o częściach i ich indywidualnych cechach oraz działaniach, tym lepiej
rozumiemy całość. Podobnie, im więcej wiemy o całości, tym lepiej zrozumiemy jej części. Relacja
pomiędzy tymi terminami pozwala nam zrozumieć ograniczenia i przekształcenia, które wpływają
zarówno na całość jak i jej składniki (Fortin, 2005).

W jaki sposób złożoność jest kluczową częścią periodyzacji taktycznej?

Nauki o złożoności oferują zestaw zasad, pojęć i metodologicznych narzędzi, które mogą
zapewnić znaczące postępy w nauce i zrozumieniu futbolu jako złożonego systemu. Pod wpływem
zestawu ograniczeń, które występują w meczach o stawkę, możemy dostosować nasze sesje
szkoleniowe. Przykłady treningowe, takie jak brak równowagi numerycznej w małych grach lub
ograniczenie przestrzeni podczas treningu – mogą zidentyfikować hierarchiczną strukturę
zachowania, w której gracz, grupa graczy lub zespół odkrywa wiele różnych rozwiązań taktycznych.
Metoda Periodyzacji Taktycznej oferuje metodę kształtowania tych zachowań, bezpośrednio
powiązaną z ideami trenera i pożądanym stylem gry.

3
Paradygmat złożoności: filozoficzne rozumienie rzeczywistości.
Paradygmat Thomasa Kuhna.
Thomas Khun, filozof nauki, nadał paradygmatowi jego współczesne znaczenie w 1962 roku,
kiedy użył go do określenia zbioru praktyk, które definiują dyscyplinę naukową w dowolnym,
konkretnym okresie czasu. W jego książce ''Struktura Rewolucji Naukowych '' (''The Structure of
Scientific Revolutions '') , Kuhn definiuje paradygmat naukowy jako :
• Co należy obserwować i sprawdzać
• Rodzaj pytań, które mają być zadawane i sondowane w odpowiedzi na ten temat
• Jak te pytania są zbudowane
• Jak należy interpretować wyniki badań naukowych
Jednym z ważnych aspektów paradygmatów Kuhna jest to, że nie mają one wspólnej podstawy, miary
ani standardu porównania. Oznacza to, że dwóch paradygmatów nie da się ze sobą pogodzić,
ponieważ nie mogą one podlegać temu samemu wspólnemu standardowi porównywania. Z tego
powodu paradygmat jako koncepcja w filozofii nauki może być zdefiniowany bardziej sensownie
jako samowystarczalny model objaśniający lub ramy pojęciowe. Zgodnie z tym poglądem nowy
paradygmat, który zastępuje stary paradygmat, niekoniecznie jest lepszy, ponieważ kryteria oceny są
określone przez sam paradygmat, a także przez ramy pojęciowe, które definiują ten paradygmat
i wyjaśniają go.

Myśleć niestandardowo.
Uproszczona analogia do paradygmatu to nawyk rozumowania. Weźmy na przykład
powszechnie używaną frazę "myśleć niestandardowo". Myślenie standardowe odnosi się do
zaakceptowanej nauki, podczas gdy "myślenie niestandardowe" byłoby tym, co Kuhn nazwał
rewolucyjną nauką. Rewolucyjna nauka jest zwykle bezowocna i rzadko prowadzi do nowych
paradygmatów. Jednak gdy przynosi rezultaty, prowadzi do zmian w nauce na dużą skalę. Kiedy
zmiana na dużą skalę zostanie zaakceptowana i włączona przez większość naukowców, stanie się ona
"standardem", a nauka rozwija się w nim. Wszyscy postrzegamy otaczający nas świat jako bardzo
złożony, bez względu na to, czy są to struktury biologiczne, struktury anatomiczne czy cząstki
elementarne; wszędzie znajdujemy złożoność (Prigogine, 2002).

Złożoność.
Ogólnie rzecz biorąc, złożoność jest zwykle używana do opisania czegoś z wieloma częściami
w zawiłym układzie. Definicja często wiąże się z pojęciem "systemu", zestawu części lub elementów,
które są ze sobą powiązane. Wiele definicji ma tendencję do twierdzenia lub zakłada, że złożoność

4
opisuje sytuację, w której istnieje wiele elementów w systemie, z niezliczonymi związkami między
elementami. Warren Weaver (1949) wysunął hipotezę, że złożoność danego systemu jest raczej
stopniem trudności w przewidywaniu jego właściwości. Praca Weavera wpłynęła na współczesność
myślenia o złożoności. Zaproponował, że złożoność ma dwie formy:
1. Zdezorganizowana złożoność.
Zdezorganizowana złożoność występuje, gdy określony system ma bardzo dużą liczbę części,
na przykład milion lub więcej. Chociaż interakcje tych części wydają się być w dużej mierze
losowe, właściwości całego systemu można zrozumieć za pomocą prawdopodobieństwa
i metod statystycznych.
2. Zorganizowana złożoność.
Zorganizowana złożoność tymczasem obejmuje wyłącznie nielosowe lub skorelowane
interakcje między częściami. Te skorelowane relacje tworzą inną strukturę, która może, jako
system, wchodzić w interakcje z innymi systemami. Koordynowany system wytwarza
właściwości, które nie są przenoszone przez poszczególne części ani przez nie kierowane.

Gra i jej złożona natura.

Konkurencyjny, złożony i losowy charakter piłki nożnej.
Piłka nożna to sport zbiorowy, w którym gracze są podzieleni na dwie drużyny. Oba zespoły
stają się przeciwnikami, nieustannie walcząc o piłkę, lecz czyniąc to z poszanowaniem zasad. Celem
każdej drużyny jest zdobycie jak największej ilości bramek, przy jednoczesnym zapobieganiu
zrobienia tego przez przeciwników (Teodorescu, 1984). Istnieją szczególne właściwości, które są
obecnie szczegółowo badane w celu zbadania specyfiki składników gry. Między członkami dwóch
zespołów rozwija się głęboko konkurencyjna relacja, podczas gdy istnieje współpraca między
elementami tego samego zespołu. Występują one losowo i odzwierciedlają istotę gry (Garganta,
2002). Dlatego piłka nożna z pewnością ma charakter losowy, z wysokim prawdopodobieństwem
sytuacji występujących poza sytuacją równowagi (gdy przeciwstawne siły są zrównoważone).
Garganta (1997) dodaje, że piłka nożna zależy od taktycznych wyborów i decyzji graczy mających
szereg ograniczeń i różnych możliwości. Piłka nożna jest rozumiana jako system otwarty, w którym
zespół jest zorganizowany przez kilka elementów zachowujących się dynamicznie w sposób
wzajemnie powiązany i nakładający się na siebie (Gaiteiro, 2006). Oliveira (2004) twierdzi, że
złożoność gry leży w samej grze. Innymi słowy, interakcje między dwiema drużynami i zawodnikami
w tym samym zespole, przewidywalność i nieprzewidywalność wydarzeń, a także jakość gry i jej
zawodników - wszystko to składa się na skomplikowane i chaotyczne środowisko, trudne do pełnego
zrozumienia. W związku z tym procesy szkoleniowe muszą uznawać tę nieprzewidywalność
i włączać ją, zamiast ją ignorować. Cunha (1995) dowodzi znaczenia "elementu relacyjno-

5
komunikacyjnego", który działa tylko w ramach wykraczających poza pojedyncze formaty. Dlatego
też modelowanie taktyki meczu w piłce nożnej umożliwia dostarczanie opłacalnych procesów
nauczania i treningu, które są spójne i skuteczne, gdy używają modeli odpowiednich do złożoności
gry (Garganta, 1996).

System piłkarski.
Rzeczywiście, gdy uznamy systemową naturę piłki nożnej, nasze podejście do treningu
powinno w konsekwencji koncentrować się na procesach, które powodują, że gracze poznają
działania gry. To sprawia, że gracze są bardziej wydajni i skuteczni w konkretnej sytuacji meczu.
Bertrand i Guillemet (1988) twierdzą, że podejście systemowe obejmuje analizę, projektowanie
i koordynację zasobów ludzkich i fizycznych w celu osiągnięcia celów organizacji lub systemu, czy
to rodziny, partii politycznej czy drużyny piłkarskiej. Według Bertranda i Guillementa podejście to
obejmuje cztery elementy, które charakteryzują każdą organizację:
1. Cele: w piłce nożnej są to konkretne cele graczy, sztabu szkoleniowego, drużyny i klubu.
2. Kultura: w drużynach piłkarskich ma to wpływ na przyjęty styl i zasady gry. Połączenie tego
z umiejętnościami graczy daje zespołowi jego tożsamość.
3. Zasoby ludzkie: obejmuje to różne elementy zespołu, takie jak zawodnicy,
sztab szkoleniowy, administratorzy, członkowie zarządu i kibice.
4. Wiedza: w tym konkretnym przypadku wiedza specjalistyczna dotycząca piłki nożnej.
Konieczne jest zatem włączenie wszystkich tych elementów do naszego planowania i zarządzania,
abyśmy mogli zmodyfikować organizację systemu (Grade, 2006; Guilherme Oliveira, 2006; Ilharco
& Lawrence, 2007; Olafson, 1995). Odwrotnie, gdy system zostanie podzielony na odizolowane
elementy, wszystkie pojawiające się właściwości zostają utracone, ponieważ są właściwościami
całości, której żaden konkretny element nie ma sam (Capra, 1996). Możemy więc powiedzieć, że
całość nie jest równa sumie jej części, ponieważ właściwości żywego systemu należą do całości
(Capra, 1996).Właściwości te powstają w oparciu o właściwości każdego elementu, ale interakcja
między różnymi elementami sprzyja pojawieniu się pewnych właściwości, które nie należą do
konkretnego elementu.

Pojęcie ”Emergencji”
Inną ważną koncepcją, którą należy zrozumieć przy stosowaniu tego podejścia, jest zjawisko
emergencji. Było ono używane od czasów Arystotelesa. Goldstein definiuje emergencję jako
"powstanie współczesnych i spójnych struktur, wzorów i właściwości podczas procesu
samoorganizacji w złożonych systemach" (Corning, 2002). Definicję Goldsteina można lepiej
zrozumieć na podstawie następującego przykładu Corninga (2002): "Gra w szachy pokazuje

6
dokładnie, dlaczego jakiekolwiek prawa lub reguły powstawania i ewolucji są niewystarczające.
Nawet w grze szachowej nie można używać reguł do wyprzedzania historii "- tzn. kurs danej gry,
w rzeczywistości nie można nawet wiarygodnie przewidzieć kolejnego ruchu w grze w szachy
Dlaczego? Ponieważ system obejmuje więcej niż reguły gry. Obejmuje również graczy i ich
położenie, każdą decyzję, krok po kroku, z bardzo dużą liczbą dostępnych opcji w każdym punkcie
decyzyjnym. Nie jest to po prostu samo-uporządkowany proces; obejmuje zorganizowane, celowe
działanie." Na przykład, trener piłki nożnej musi wiedzieć, jakie są najlepsze cechy każdego z graczy.
Jednak działania każdego gracza muszą zawsze być wykonywane według pomysłów trenera na temat
gry. To prowadzi do ewolucji czegoś większego: zespołu. Dlatego możemy powiedzieć, że zbiorowe
cechy pokazują, że drużyna piłkarska niekoniecznie odpowiada sumie cech i możliwości jej
indywidualnych graczy, ale raczej zestawowi wszystkich relacji i interakcji między elementami
zespołu. W grze piłkarskiej to, co sprawia, że gra jest kolektywną działalnością, są relacje i interakcje
między graczami (Cunha, 1999), a wszystkie te relacje ustanowione w grze są wyrażane poprzez
indywidualne działania. Dlatego wszystkie elementy tworzące system powinny być postrzegane jako
części całości, których nie można rozpatrywać w oderwaniu. Na przykład możemy zobaczyć piłkarza
jako podsystem całego zespołu. Gra jest połączeniem całości, które tworzą znacznie większą całość.

W jaki sposób organizować poszczególne elementy, aby stworzyć dobry zespół?

Stosując systematyczne podejście do treningu, musimy przeanalizować grę jako całość
i spróbować zrozumieć interakcje w niej. Musimy wiedzieć, jak je organizować, kierować nimi
i rozwijać je, abyśmy mogli zrozumieć ich dynamikę i złożoność (Oliveira, 2004). Pod tym względem
Grehaigne i Garganta (1999) stwierdzili, że zespół piłkarski można zdefiniować jako system otwarty,
ponieważ permanentnie wchodzi w interakcję z konkretnym ośrodkiem i istnieje wymiana informacji
w celu dostosowania się do zmian. Celem jest promowanie bardziej produktywnych i efektywnych
działań. Gra wydaje się wiązać wiele relacji, zarówno kooperacyjnych (pomiędzy członkami
zespołu), jak i w opozycji (pomiędzy graczami w przeciwnych drużynach). Ta mnogość relacji
pozwala każdemu zespołowi wytworzyć konkretną organizację. Garganta (1997) wzmacnia ten
pomysł, twierdząc, że drużyny piłkarskie działają jako system, którego elementy są zorganizowane
zgodnie z określoną logiką pod względem zasad i wymagań dotyczących współpracy i opozycji.
Organizacja ta ustanawia interakcje wewnątrz zespołu, co z kolei prowadzi do określonych działań
identyfikujących zespoły (styl gry). Według Duranda (1979) organizacja systemu obejmuje dwa
różne aspekty:
1. Strukturalny
W związku z tym Morin (1982) stwierdza, że strona strukturalna systemu jest najbardziej
solidna. Jest możliwe przeniesienie tego pomysłu na piłkę nożną, ponieważ ta strukturalna

7
 strona odpowiada strukturalnemu systemowi gry, który kształtuje drużynę na boisku
2. Funkcjonalny.
Jednak mamy również stronę funkcjonalną. Odnosząc się do konkretnego sposobu gry, nie
możemy skupiać się wyłącznie na strukturze (grze systemowej), ponieważ pojęcie organizacji
staje się zbyt restrykcyjne. Wydaje się, że istotne jest również rozważenie strony
funkcjonalnej, ponieważ od tego możemy włączyć całą sieć relacji i interakcji w systemie.
Koncepcja organizacji wyraźnie przekracza statyczny wymiar strukturalny, zwłaszcza w odniesieniu
do dynamicznego wymiaru funkcjonalnego. Dlatego, jeśli chodzi o system, konieczne jest
umieszczenie obu stron (funkcjonalnych i strukturalnych) w kontekście w celu ustalenia kompletnego
zestawu relacji zawartych w systemie (Capra, 1996).

8
Uzasadnienie zastosowania pojęcia systemowego do zrozumienia dynamiki gry.
Jak już wspomniano, gra w piłkę nożną charakteryzuje się wieloma nieprzewidywalnymi
elementami i przypadkowością, a także konkurencyjną relacją między dwoma zespołami (Grehaine
i Godbout, 1995). Zespół (złożony system) współdziała bezpośrednio z innym zespołem (innym
złożonym systemem), przy czym obie muszą przestrzegać zestawu zasad. W tym kontekście
środowisko ma olbrzymi wpływ na wyniki i działania drużyny piłkarskiej i jej zawodników ze
względu na wszystkie jej ograniczenia (Garganta, 2006). Jest to widoczne na poziomie makro-
złożoności jako dwa dynamiczne systemy (zespoły) w interakcji. Każdy system ma swoje
podsystemy, które odnoszą się do siebie na poziomie zbiorowym, zarówno na poziomie
międzyformacyjnym (np. interakcja między obroną a linią pomocy), jak i na poziomie formacyjnym
(tj. interakcje między graczami w tej samek formacji). Z tej perspektywy każdy gracz jest postrzegany
również jako podsystem i ma być dynamiczny i złożony (Oliveira, 2004). Dynamika systemu opiera
się na modelu gry i jej zasadach gry.

Organizacja i interakcja.
Każda drużyna piłkarska chce wygrywać mecze i odnosić sukcesy, więc celem (w kontekście
gry) jest zdolność zespołu do zdobywania punktów i nie tracenia ich, poprzez stosowanie różnych
dróg i strategii. Według Guillemet & Bertrand (1988) pojęcie synergii jest ściśle związane z cechami
organizacji i interakcjami między elementami (graczami). Skutkuje to większym efektem, dzięki
czemu zespół może zdobywać bramki, do których zdobycia nie byliby zdolni poszczególni gracze.

Komunikacja.
Przepływ informacji jest kolejną cechą systemu i jest to istotne, ponieważ umożliwia
komunikację. Komunikacja może być zdefiniowana jako proces wymiany informacji, co powoduje
zmiany w uczestniczących elementach w danym czasie, przestrzeni i kontekście. Tak dzieje się w
drużynie piłkarskiej. Trener wyraża swoje poglądy na temat gry (tj. Modelu gry i zasad gry), a gracze
przyjmują przekazane im informacje. To później pozwala im komunikować się z kolegami z drużyny
w danym czasie i sytuacji, biorąc pod uwagę ogólne wytyczne trenera. Dlatego kanały komunikacji
stanowią klucz do dowolnego systemu (Guillement i Bertrand, 1988).

Informacje zwrotne, regulacja i kontrola.

Wreszcie, należy połączyć charakterystykę sprzężenia zwrotnego, regulacji i kontroli,
ponieważ istnieje wzajemny stosunek między nimi. Jak każdy system, drużyna piłkarska potrzebuje
jednostki kontrolującej, która reguluje jej działanie. Trener jest odpowiedzialny za podejmowanie
strategicznych decyzji i ustalanie celów. W tym względzie Bertrand i Guillemet (1988) stwierdzają,

9
że "regulacja i kontrola zakładają, że działania zostaną podjęte zgodnie z pierwotnym planem, a błędy
zostaną poprawione". Korekty te zakładają istnienie mechanizmu sprzężenia zwrotnego i jest to
bardzo ważne dla modelu gry, ponieważ pozwala trenerowi zebrać informacje o jego zdarzeniu
w jego zespole i dostosować jego interwencję. Według Queiroza (1986), jeśli zespół jest uważany za
system, podejście systemowe jest najlepszym sposobem na modelowanie stylu gry. W ten sposób gra
zawsze będzie traktowana jako całość i zachowa swoją funkcjonalną charakterystykę.

Graficzne przedstawienie elementów, które tworzą złożony system piłki nożnej

Rys.1 Graficzne przedstawienie elementów, które tworzą złożony system piłki nożnej.

10
Wymiar taktyczny piłki nożnej.
''W futbolu taktyka jest wszystkim. To najważniejsza, najprawdziwsza esencja sportów
zespołowych.'' ( Jose Murinho, 2005)
Piłka nożna, podobnie jak inne sporty zespołowe, rozwija się na elastycznych
umiejętnościach, ponieważ zaangażowanie w nieprzewidywalne sytuacje jest nieuniknione.
Interpretacja i wykorzystanie możliwości dla uczestników w określonym czasie i sytuacji są częścią
każdego momentu gry (Graca, 1994).

Podejmowanie decyzji.
Piłka nożna jest w przeważającej mierze grą sądów i decyzji (Hughes, 1994). Wymaga od
uczestników odpowiedniej zdolności decyzyjnej, która poprzedza umiejętność czytania gry. Jest to
nieodzowna cecha piłki nożnej, ponieważ średni czas, w którym gracz ma piłkę
w dziewięćdziesięciominutowym meczu, wynosi mniej niż dwie minuty. W pozostałym czasie gracz
musi wybierać, osądzać i decydować. Opanowanie określonych technik i podejmowanie dobrych
decyzji zależy od tego, czy gracz jest odpowiedni do sytuacji w grze. Dobry wykonawca jest w stanie
wybrać najbardziej odpowiednie techniki reagowania na powtarzające się ustawienia gry, przy czym
techniki te zawsze są określane przez kontekst taktyczny (Garganta i Pinto, 1998).

Przygotowanie motoryczne.
Stałe zapotrzebowanie na zwiększenie sportowych osiągów zespołów doprowadziło do
opracowania różnych metod i koncepcji szkolenia. Jak zaczął Pinto (1996), "Wyniki piłkarskie
doceniły różne czynniki w całej swojej historii: po raz pierwszy aspekty techniczne, a następnie
kondycyjne miały bardzo duży wpływ na skuteczność gry". Pierwsze podejścia koncentrowały się na
izolowaniu jej części. Chociaż separacja jest konieczna dla lepszego zrozumienia, powinniśmy
zrozumieć, że podział ten utrudnia jej przeniesienie na rywalizację. Sprawienie, że gra jest
przedmiotem badań, ma fundamentalne znaczenie dla poznania jej logiki i zasad, ponieważ mogą one
mieć znaczenie dla treningu i wydolności zawodnika / zespołu. Dlatego poziom wydolności gracza
jest silnie uzależniony od sposobu, w jaki pojmuje i realizuje grę. Wpływa to na jego decyzje, które
są uwarunkowane jego postrzeganiem i zrozumieniem mechanizmów informacji i mechanizmów
reakcji motorycznych (Garganta, 1998).

Trening taktyczny.
Dzisiaj wydaje się, że istnieje zgoda co do tego, że wymiar taktyczny odgrywa ważną rolę
w osiąganiu wysokiej wydajności. Jak pisze Pinto (1996): "Coraz częściej przyjmuje się rolę taktyki

11
jako centrum i koordynatora różnych czynników wydajności, dlatego trening taktyczny odgrywa
decydującą rolę w edukacji piłkarzy. Rozwój podejścia taktycznego zakłada rozwój szybkiego
podejmowania decyzji, a to zależy od zdolności tworzenia rozwiązań, co oznacza, że rozwijanie
umiejętności zwiększania precyzji wymaga rozwoju wiedzy taktycznej ". Dlatego, zgodnie z Frade
(1998) i Faria (1999), celem każdego treningu taktycznego powinno być sprawienie, aby zespół grał
tak, jak chce trener (tzn. Model gry). Z tych różnych interpretacji treningu taktycznego wynika, że
wyróżniają się dwie linie rozumienia. Z jednej strony możemy zaakceptować istnienie taktyki jako
koncepcji abstrakcyjno-globalnej. Z drugiej strony mamy interpretację, która wykorzystuje
konkretny model gry jako rdzeń całego procesu. Paradoksalnie, czynniki taktyczne są nadal słabo
badane ze względu na trudności w badaniu ich naukowo (Garganta, 2002). Niezależnie od tego,
eksperci starali się poprawić i poszerzyć wiedzę w tej dziedzinie, a wiele linii badawczych
wykorzystuje różne procesy metodyczne, aby spróbować zrozumieć logikę, która rządzi piłką nożną.
Ważne jest, aby myśleć o taktyce "jako wymiarze, który koordynuje grę" (Frade, 2006). Oliveira
(2004) stwierdza, że "Każda gra jest uwarunkowana interpretacją, która wiąże się z decyzją
(wymiarem taktycznym), działaniem lub umiejętnościami motorycznymi (wymiarem technicznym)
wymagającymi określonego ruchu (wymiar psychologiczny) i jest kierowana przez wolicjonalne /
poznawcze stany emocjonalne (wymiar psychologiczny). W rzeczywistości wymiar taktyczny sam
nie istnieje. Ma sens tylko wtedy, gdy pojawia się w wyniku interakcji pozostałych trzech:
technicznych, fizycznych i psychologicznych". Podobnie, Frade (cytowany przez Rocha, 2000)
dodaje, że wymiar fizyczny nie jest taktyczny, techniczny, psychologiczny ani strategiczny, ale
potrzebuje wszystkich czterech. Według autora i biorąc pod uwagę ograniczenia, których gra wymaga
zawsze, aspekt taktyczny powinien być dominującym elementem treningowym.

Konstruowanie taktycznego procesu szkoleniowego.

Z punktu widzenia Jose Murinho taktyka jest czymś bardzo konkretnym. Są to działania, które
chcesz, aby Twoi gracze wykonywali na boisku, zestaw zasad, które nadają kształt Twojemu
modelowi gry, oraz konkretna kultura zachowania, której należy się uczyć (Amieiro i in., 2006).
Oliveira (2004) dodaje, że proces szkolenia jest konstrukcją, definiującą zbiór wytycznych, zarówno
zbiorowych, jak i indywidualnych. Innymi słowy, konstrukcja stylu gry (model gry) opiera się na
dobrze zdefiniowanym zestawie pomysłów trenera. Stanowi ramy, które promują uczenie się
wszystkiego, co jest rozwijane. Oliveira (2004) rozróżnia dwa pojęcia, które często są mylone
z taktykami:
1. Oryginalna struktura (system gry lub kształt drużyny).
2. System gry.

12
Pierwsze odnosi się do początkowych pozycji startowych zawodników, podczas gdy drugie odnosi
się do całej dynamicznej organizacji (strukturalnej i funkcjonalnej), która obejmuje konkretne
indywidualne i zbiorowe funkcje, które nadają znaczenie sposobowi gry. Dlatego, budowanie zespołu
wymaga od graczy zjednoczenia ich działań. Muszą zachowywać się tak samo w danej sytuacji
i wybierać te same odpowiedzi (Pereira, 2005). Możemy zatem powiedzieć, że zespół musi zbudować
określoną kulturę organizacyjną, która odróżnia ją od innych i działa jako czynnik jednoczący dla jej
poszczególnych elementów. Oliveira (1991) potwierdza ten pogląd, mówiąc: "Kto będzie miał
większą szansę na wygraną w meczu piłki nożnej? Kto może skakać dłużej? Kto może biec szybciej?
Czy kto zazwyczaj gra lepiej i zdobywa więcej bramek?''.

Wymiar strategiczny piłki nożnej.

Dla Grehaignego (1992), Hernandeza Moreno (1994) i Riery (1995), strategia przedstawia to,
co jest planowane z wyprzedzeniem, a taktyka to natychmiastowa adaptacja strategii do różnych
scenariuszy gry i jej odmian, takich jak pozycja i ruch piłki, koledzy z drużyny i przeciwnicy.
Działania i wzorce zachowań graczy i zespołu są konsekwencją porządku i samoorganizacji. Nie
powinno to powodować żadnych indywidualnych (ani zbiorowych) ograniczeń, ale raczej promować
twórcze działania mające na celu osiągnięcie pożądanych standardów (Oliveira, 2003). Według
Bayera (1994) współpraca jest specyficzną cechą sportu zespołowego. Oznacza to, że każdy gracz
w zespole powinien pomagać i komunikować się z członkami drużyny zgodnie z wcześniej ustalonym
wspólnym celem. Aby się porozumieć, konieczne jest mówienie tym samym językiem lub w tym
przypadku posiadanie wspólnego systemu odniesienia. Oznacza to przestrzeganie tych samych zasad
i używanie wspólnego języka, który pozwala na wzajemne zrozumienie. Zgodnie z tymi zasadami
operacyjnymi, gracze muszą stale rozumieć i przewidywać sytuacje, w które są zaangażowani
i postępować w taki sposób, aby zyskać przewagę nad zespołem przeciwnym. Jest to możliwe tylko
wtedy, gdy wszyscy członkowie zespołu działają na podobnej i konkretnej podstawie. W związku
z tym, Teodorescu (1984) wspomina, że w sportach zespołowych strategia aktywnie przyczynia się
do czynnika świadomości, zarówno podczas gry, jak i podczas przygotowań do zawodów. Ten sam
autor odnosi się do znaczenia taktyki w osiągnięciu zwycięstwa. Według Teodorescu (1984) i Riery
(1995), indywidualna taktyka jest podstawą kolektywnej taktyki, ponieważ są one sposobem na
odkrycie rozwiązań umożliwiających przezwyciężenie przeciwnej drużyny, zarówno w ataku jak
i obronie, zgodnie ze strategicznym planem gry. W przypadku Garganty i Oliveiry (1996),
skonstruowanie tej taktycznej postawy i rozwój możliwych wyborów graczy w oczywisty sposób
zależy od wiedzy na temat gry. Piłka nożna charakteryzuje się licznymi nieprzewidywalnymi akcjami
i nie można z góry obliczyć jej częstotliwości, czasu trwania i czasu wykonania.

13
W nieprzewidywalności meczu piłki nożnej trener i zawodnicy starają się stworzyć przewidywalność
poprzez przygotowanie, planowanie i trening. Pozwala im to na skuteczną interakcję
z nieprzewidywalnością gry. Strategia i taktyka to dwie cechy używane w sporcie do wyjaśnienia
logiki każdej aktywności. Strategia działa jak przewodnik, a taktyki ewoluują, aby grać odpowiednio
i osiągać cele (Tavares, 1993). Według Garganty (1997), strategia jest procesem, który na podstawie
danych definiuje scenariusze, metody celów i ustanawia zarządzanie, zasady i zasady działania.
Wymaga umiejętności i inicjatywy poprzez połączenie zestawu decyzji i wyborów. Takie
strategiczne podejście oczywiście zależy od wiedzy trenera i graczy na temat gry. Dlatego
strategiczne i taktyczne wymiary pojawiają się jako coś, co nadaje graczom funkcje w trakcie gry.
Według Ardy (1998), logikę czynników strategicznych i taktycznych można wytłumaczyć
następującym podstawami:
• Zestaw możliwych działań i decyzji, które zespół może wykazać i zrealizować w trakcie gry
• Czynności wykonywane przez gracza w celu rozwiązania pewnej sytuacji w grze.

Podzielony widok taktyki i strategii

(Adaptacja Garganty i Oliveiry, 1996)

Strategia: Taktyka:
- trener - zawodnik
- przed meczem - w trakcie meczu
- czynniki zewnętrzne - czynniki wewnętrzne
- myśli, refleksje - akcje
- przebiegłość - inteligencja
- planowanie zawodów - rozwinięcie gry

14
 Rozdział 2
Trening piłkarski i metody periodyzacji.
Trening piłkarski i metody periodyzacji (3 metodologie piłki nożnej).
1. Trend analityczny.
Koncentruje się na fizycznym przygotowaniu, aby osiągnąć "szczytową formę" na potrzeby gry.
• Trend ten pochodzi z Europy Wschodniej i charakteryzuje się dzieleniem sezonu na okresy
• Ma na celu osiągnięcie "szczytowych osiągów" podczas niektórych dużych zawodów
• Priorytetem było uwarunkowanie fizyczne, skupiające się na ogólnym przygotowaniu, które
nie jest związane z trybem gry (model gry)
• Proces oparty na izolowanych czynnikach wydajności (fitness, techniczny, psychologiczny)
• Treningi połączone ze szkoleniami analitycznymi, w których proces decyzyjny odgrywa
drugorzędną rolę.
2. Trend zintegrowany.
Specjalistyczny trening dla danego sportu.
• Pojawił się jako reakcja na trend analityczny. Fizyczne, techniczne i taktyczne aspekty są
opracowywane wspólnie
• Większe podobieństwo do wymagań meczowych poprzez położenie większego nacisku
na grę i jej specyfikę.
• Jednak poziom jego szczegółowości jest związany tylko ze sportem, a nie z pewnym stylem
gry (model gry)
3. Periodyzacja Taktyczna.
"Model gry" kieruje procesem.
• We współczesnej Portugalii i Hiszpanii zaproponowali nowy sposób podejścia do treningu
piłkarskiego znany jako "Periodyzacja taktyczna"
• Dlatego model gry i jej zasady kierują procesem od samego początku
• Trening musi "modelować" grę poprzez konkretne praktyki, które obejmują wszystkie zasady
taktyczne gry, opracowane przez trenera.

Trend analityczny: przygotowanie fizyczne do osiągnięcia "szczytowej

wydajności" na potrzeby zawodów.
Próbując uprościć złożoność, metodologie sportowe i treningowe znalazły się pod
"analitycznym" sposobem myślenia. Procesy te w konsekwencji cierpiały z powodu oddzielenia ich
różnych wymiarów (fizycznych, technicznych, taktycznych i psychologicznych). W przypadku piłki

15
nożnej gra została podzielona przez izolowanie jej różnych faz (ataku, obrony, faz przejściowych
i stałych fragmentów) bez uwzględnienia zasady "nieprzerwanej całości", jak to zostało
przedstawione przez Fradea (1990). Analizując historyczne metodologie treningu drużynowego,
Filipe Martins (2003) określił trzy główne trendy:
1. Trend analityczny
2. Trend zintegrowany
3. "Periodyzacja taktyczna"
Trend Analityczny pochodzi z krajów Europy Wschodniej i charakteryzuje się dzieleniem sezonu
na okresy. Ta periodyzacja miała na celu osiągnięcie "szczytowych wyników" w niektórych dużych
zawodach. Ten model daje pierwszeństwo zmiennej fizycznej ny koncentrując się na ogólnym
przygotowaniu, które nie jest związane ze sposobem grania. Opiera się on na izolowanych czynnikach
wydajności (fitness, technicznych, taktycznych, psychologicznych) i związanych z nimi podejściach
treningu analitycznego, gdzie proces decyzyjny odgrywa drugorzędną rolę. Lev Matveiev opracował
tę teorię początkowo dla indywidualnych sportów, a następnie przeniósł ją do sportów zespołowych.
Z czasem różne te sportowe sukcesy zostały przypisane tej teorii, więc system szkolenia opracowany
przez Matveiev został uznany jako wzorcowy w procesach przygotowania sportowego na całym
świecie. W opinii Matveieva(1981) trening sportowy obejmuje kilka elementów (fizyczny,
techniczny, taktyczny, moralny, wolicjonalny i teoretyczny), przy czym pojęcie wydolności jest
ściśle związane z zestawem adaptacyjnych zmian biologicznych zachodzących w ciele (funkcja oraz
forma i struktura organizmu). Łatwo dostrzec wpływ koncepcji redukcjonistycznych
(upraszczających złożoną koncepcję poprzez izolowanie i analizowanie najprostszych, najbardziej
podstawowych mechanizmów), ponieważ realia przekształcają się w czynniki wydajności na całym
świecie. Czynniki te są najpierw szkolone osobno, a później stosowane w połączeniu podczas
zawodów. Czynniki taktyczno-techniczne są wyszkolone w izolacji (podejście analityczne),
analizując ich indywidualny rozwój, aby promować "oczekiwane" polepszenie wydajności
zbiorowej. W związku z tym Jose Mourinho (Lourenco & Ilharco, 2007) komentuje: "Kto jest
najszybszym człowiekiem na świecie? Załóżmy, że to Francis Obikwelu, który pokonuje sto metrów
w mniej niż dziesięć sekund. Jest to bardzo szybki wyścig i nie znam żadnego piłkarza, który mógłby
go pokonać w biegu na sto metrów. Jednak w meczu piłkarskim, w przeszkolonym przeze mnie
zespole, Bolt byłby najwolniejszy. Pozwól, że dam ci inny przykład: przypadek obecnego powolnego
gracza to Deco. Jeśli umieścimy go w stu metrowym wyścigu z zawodnikami lekkoatletycznymi,
będzie wydawać się absurdalnie powolny. Ma nieskoordynowany styl biegania, brak dobrych
wartości maksymalnej prędkości, a na pewno jego mięśnie są obciążone wolnymi włóknami
skurczowymi. Jednak na boisku jest on jednym z najszybszych graczy, jakich znam, ponieważ czysta
prędkość nie ma bezpośredniego związku z prędkością w piłce nożnej. Prędkość w grze odnosi się

16
do zdolności analizowania sytuacji w grze i reagowania na określone bodźce oraz umiejętności
rozpoznawania właściwych reakcji”. Jako zwolennik Periodyzacji Taktycznej, Jose Mourinho
promuje podejście o innym wyglądzie, w którym prędkość zyskuje nowy wymiar w określonej
perspektywie. Analizując prędkość w ten sposób, powolny gracz z mechanicznego punktu widzenia
może być szybkim graczem z bardziej złożonej perspektywy, ponieważ przy odpowiednim czasie gry
gracz może poruszać się tam, gdzie najmniej tego oczekują, i być tam, gdzie potrzebuje tego, jego
kolega z drużyny z piłką (Lourenco i Ilharco, 2007). W tym kontekście gra z szybkością lub bez jest
związana z procesem decyzyjnym. Jest to powiązane ze skutecznością podejmowania decyzji.
Poprzednie doświadczenia i kultura taktyczna każdego gracza i całego zespołu (Araujo, 2004).
Dlatego szybkość, którą chcemy rozwinąć w naszym procesie treningowym, jest prędkością ściśle
związaną z naszym sposobem gry.
''Dla mnie wszystko jest bardzo jasne. Jest tradycyjnie analityczne szkolenie, istnieje zintegrowany
system treningowy, który jest wykonywany z piłką, ale gdzie podstawowe obawy nie różnią się zbytnio
od tradycyjnej praktyki, a mój sposób treningu "Periodyzacji taktycznej" nie ma nic wspólnego
z pozostałymi dwoma. Jedyną różnicą między tradycyjnym treningiem a zintegrowanym treningiem
jest to, że gracze są oszukani psychicznie, przez danie im piłki, ale konsekwencje treningu są
dokładnie takie same jak w przypadku tradycyjnych treningów. "
Jose Mourinho (Brune, 2006)

Trend zintegrowany: trening specjalistyczny dla danego sportu.

W przeciwieństwie do podejścia analitycznego pojawiła się tendencja zwana szkoleniem
zintegrowanym była ona reakcją na trend analityczny. W tym trendzie wspólnie opracowano aspekty
fizyczne, techniczne i taktyczne. Takie podejście dążyło do większego podobieństwa do wymagań
konkurencji, kładąc większy nacisk na grę i jej specyfikę (Martins, 2003). Jednak nawet tak zwana
"Zintegrowana Praktyka" nie dotyczy środowiska i specyfiki wszystkich elementów gry. Poziom jej
specyficzności jest związany tylko ze sportem, a nie z pewnym stylem gry (modelem gry). Jak
podkreślił Guilherme Oliveira (2004), zintegrowane szkolenie nie wykorzystuje taktycznego
wymiaru do przewodzenia całemu procesowi szkolenia, więc model gry nie jest używany jako
wytyczna. Podejście "zintegrowane" jest zatem mniej szczegółowe niż Periodyzacja Taktyczna,
ponieważ decyzje podejmowane przez graczy w różnym czasie nie są regulowane i koordynowane
przez wspólny język taktyczny (model gry). Nie zachęca to graczy do myślenia w harmonii i uczenia
się optymalnych akcji kolektywnych, które chcemy osiągnąć w każdej chwili. Wreszcie możemy
wziąć pod uwagę deklarację Cavalhala (Amieiro, 2005): "Są dwa typy pracy z piłką: pierwszy
zintegrowany typ, piłka jest obecna, ale nie wspiera modelu gry. Opowiadamy się za typem
systemowym, w którym piłka jest obecna od pierwszego dnia, aby stworzyć model tego, jak chcemy

17
grać (łącznie i indywidualnie). Tak więc zespół jest zorganizowany do gry od pierwszego dnia,
a jednocześnie wydajność jest modelowana na wszystkich poziomach (fizycznym, technicznym
i psychologicznym) to praca taktyczna. " Przyjmujemy do wiadomości, że metody te ewoluowały
i uległy znacznej poprawie w miarę upływu czasu, ale nadal podchodzą do różnych aspektów gry
analitycznie, w sposób nieskonformualizowany (Tamarit, 2007).
"Ćwiczymy nasz model gry, ćwiczymy nasze zasady i pod-zasady, dodajemy nasze pomysły do naszych
graczy i odwrotnie, w celu ustalenia wspólnego języka działania. Jednak to uczenie się i tworzenie
nawyków jest czymś więcej niż wynikiem systematycznego powtarzania. Jest to odkrycie zła, które
dzieje się nie dlatego, że powiedziałem im: "pójdziemy w ten sposób". Chcę, aby dowiedzieli się, czy
w ten sposób uzyskujemy nie tylko "wiem jak" (które pochodzi z systematycznego powtarzania), ale
także "wiem jak", w którym odkrywają to poprzez swoją wiarę w siebie, ponieważ wierzą, to najlepszy
sposób na odniesienie sukcesu. Oznacza to, że dobrze się czują, gdy grają w ten sposób, ponieważ
daje im to przyjemność i pozytywne reakcje emocjonalne, przynosząc wszystkie korzyści.''
Jose Mourinho (Lourenco, 2003)

Podejście do periodyzacji taktycznej: Przewodniki i proces "Modelu gry"

”Model Gry” kieruje procesem treningowym.
W ostatnich latach, wraz ze zmieniającymi się wymaganiami piłki nożnej, nastąpiło zerwanie
z poprzednimi koncepcjami i metodami szkoleniowymi. Być może największa zmiana miała miejsce
w Portugalii i Hiszpanii. Konwencjonalne modele periodyzacji opracowane przez Matveieva w latach
60 i 70 były inspirowane przez niektórych teoretyków treningu piłkarskiego. Victor Frade często był
uważany za główny motor tej konceptualnej transformacji, ponieważ zaproponował nowy sposób
podejścia do treningu piłkarskiego znany jako "Periodyzacja Taktyczna". W podejściu do
periodyzacji taktycznej wymiar taktyczny nie ogranicza się do systemu gry lub kształtu drużyny
(organizacja przestrzenna). Jak stwierdził Mourinho (2002), "Taktyka jest rozumiana jako dobrze
zdefiniowany zestaw zasad gry, zarówno ataku, jak i obrony (i ich przejścia), które są zgodne
z wyidealizowanym sposobem gry, pożądanym przez trenera. Ostatecznym celem jest odkrycie
porządku chaosu ". Periodyzacja jest taktyczna, ponieważ, według Fradea (2004), "Wyrażenie gry
jest taktyczne: sposób, w jaki chcemy grać i sposób w jaki gramy. Ma on na celu stworzenie
operacyjnego modelu gry, który zostanie utworzony jako przyczyna przyszłego elementu (prognozy).
Dlatego model gry i jego zasady kierują procesem od samego początku. Periodyzacja Taktyczna
rozumie, że trening musi "modelować" grę poprzez konkretne praktyki, które obejmują wszystkie
zasady gry opracowane przez trenera. Jak podkreśla Gomes (2006), specyfika praktyk powinna
obejmować nie tylko konfigurację strukturalną i wydarzenia funkcjonalne - trener powinien również
zwrócić uwagę graczy na te działania, które chce rozwinąć. Dlatego Periodyzacja Taktyczna

18
zapewnia, że specyfika wymaga kontekstualizacji nie tylko w odniesieniu do projektu ćwiczenia, ale
także do interwencji trenera. Trening wprowadza graczy do schematu gry, organizacji mającej na
celu rozwój zbiorowej i indywidualnej tożsamości. Ta zbiorowa tożsamość może być zweryfikowana
przez interakcje między elementami systemu, które powinny być regularne
i wykazywać trend behawioralny. Jak czytamy w Fradea (1998): "Gra jest zjawiskiem ciągłym, a jej
konstrukcja jest tworzona przez nawyki, które chcemy osiągnąć, które nabywane są poprzez
działania". Zgodnie z Gomesem (2006), proces Periodyzacji Taktycznej uwzględniał wszystkie
sytuacje, niezależnie od złożoności, zgodnie z globalnym problemem, a mianowicie modelem gry.
Rozwija wspólny, znaczący język, w którym gracze o różnych rolach ograniczają właściwości
całości. Ta funkcja gracza w zespole powoduje zbiorowe odniesienia. Zestaw odniesień i zasad
prowadzi następnie wspólną ideę gry, która powinna zostać przeszkolona na wszystkich poziomach
złożoności. Umożliwia to graczom opracowanie strategii, które pozwalają zespołowi zachować jego
tożsamość (regularność interakcji w systemie). Według Mourinho (Barreto, 2003) zwraca uwagę na
wszystkie czynniki. Fizyczny aspekt jest nadal ważny, ale to, co koordynuje cały proces (aspekt
fizyczny, techniczny i psychologiczny), to organizacja (wymiar taktyczny). Każda praktyka musi być
związana z ideami gry. Dlatego podejście to różni się od zintegrowanego szkolenia, ponieważ
zintegrowane szkolenie wykorzystuje piłkę, ale często zapomina o sposobie grania (stylu gry).

Modele periodyzacji treningowej.

Zwiększenie potencjalnej wydajności sportowca lub zespołu jest możliwe tylko dzięki
odpowiedniemu zastosowaniu metod i treści związanych z obciążeniem treningowym. Powinny być
one ujęte w ramy modeli periodyzacji taktycznej, które łączą wkłady z różnych dziedzin wiedzy,
takich jak stosowana wiedza sportowa i opinie uznanych teoretyków szkolenia sportowego. Te
systematyczne plany są określane na podstawie różnych czynników, takich jak konkretny rodzaj
sportu, poziom konkurencji, status funkcjonalny sportowca, wewnętrzna logika sportu, kalendarz
zawodów itd. Model treningu periodyzacji jest teoretycznym planem dla złożonego rzeczywistego
systemu. Został skonstruowany w celu ułatwienia podejścia, zarówno z teoretycznego, jak
i praktycznego punktu widzenia (Manso i wsp., 1996). W sportach zespołowych temat ten został
w dużej mierze zignorowany (Woodman i Pyke, 1991), przy czym badacze zazwyczaj kierują swoją
uwagę na rozwijanie komponentów fitness w ramach cyklu makro (Jenkins, 1995, Stapff, 1996).
Widzimy zatem wyraźny konflikt między wymaganiami piłki nożnej, takimi jak wymiar taktyczny
i cotygodniowe zawody, a także proponowane modele. Pod tym względem Rowbottom (2003) uważa
za niezwykłe, że zawodnicy drużyn muszą rywalizować z maksymalną wydajnością (lub tak blisko
jak to możliwe) co tydzień, a nawet co kilka dni. Dawson (1996) również wskazuje na jeden
z głównych problemów w piłce nożnej, który polega na osiągnięciu minimalnych szczytów

19
wydajności w każdy weekend. Oznacza to konieczność łączenia sesji odtwarzania po zakończeniu
gry, treningu i przygotowywania gier w ciągu od 2 do 6 dni (między grami). Rowbottom (2003)
twierdzi, że optymalizacja wyników sportowców wymaga dopasowania, aby były bardziej rozłożone,
co oczywiście nie jest możliwe w ramach obecnego kalendarza piłkarskiego. Jednak społeczność
naukowa nie ma pewności, który z różnych modeli dostarcza ważnych argumentów naukowych
dotyczących rozwoju gry w kategoriach "sztuki gry". Naszym zdaniem oznacza to, że obecne modele
powinny zostać poddane przeglądowi w celu specjalnego potraktowania komponentu taktycznego.
W tym sensie istnieje niepokój związany z obecnością badań nad periodyzacją treningu piłkarskiego.
W całej historii sportu szkolenia rozwijały się i wykorzystywały szereg modeli periodyzacji, które
ewoluowały i zostały zmodyfikowane, zgodnie z aspektem metodologicznym jako głównym
kryterium, możemy zidentyfikować trzy etapy historycznego rozwoju modeli periodyzacji:
• Etap 1: Od początków do 1950 (początek systemu szkolenia)
• Etap 2: Od 1950 do 1970 roku, kiedy to sprawdzono tak zwane klasyczne modele
i pojawiły się nowe modele
• Etap 3: Od 1970 roku do chwili obecnej, kiedy nastąpiła wielka rewolucja w tego rodzaju
wiedzy
Zgodnie z tym historycznym rozwojem sugerujemy następującą klasyfikację:
• Prekursorzy Periodyzacji Treningu
• Tradycyjne Modele Periodyzacji
• Współczesne Modele Periodyzacji
W ramach każdej grupy wyróżniliśmy te, które najbardziej wpłynęły na periodyzację treningu
piłkarskiego. Zostały one opisane w poniższych sekcjach.

Modele Szkolenia Periodyzacji : Prekursorzy, Tradycja i Współczesność.

Prekursorzy treningów periodyzacji.

Gomes (2002) wymienia niektórych badaczy, takich jak Kraevki (1902), Olshanik (1905),
Skotar (1906), Shtiles (1908) i Murphy (1913) - którzy przyczynili się do koncepcji periodyzacji
sportu. Murphy i Kotov (1900-1920) podzielili treści szkoleniowe na etapy, aby poprawić kondycję
zawodnika (Fox, 2002). Kotov (1916) zainicjował koncepcję treningu ciągłego, podzielonego na trzy
poziomy: ogólne, przygotowawcze i specjalne (Smith, 1998, Lopez i wsp., 2002, Gomes, 2002).
W 1922 r. Gorinevski napisał pierwszą książkę na ten temat zatytułowaną "Podstawy treningu
sportowego" (Gomes, 2002). Pihkala zaproponował, w 1930 roku, że cotygodniowe, miesięczne
i roczne obciążenia treningowe powinny mieć charakter falowy, naprzemiennie pracować
i regenerowć. Podkreślił również, że obciążenie treningowe powinno zostać zmniejszone pod

20
względem objętości, ale zwiększone pod względem intensywności (Gomes, 2002) podczas długich
okresów treningu i że specjalistyczne treningi powinny być podejmowane po szeroko zakrojonych
pracach nad ogólnym kondycjonowaniem fizycznym (Lopez i in., 2000, Gomes, 2002). Grantyn
(1939) zaproponował klasyfikację treści szkoleniowych i ogólnych zasad szkolenia oraz
utrzymywanie związku pomiędzy specjalizacjami a ogólnym przygotowaniem (Gomes, 2002).
Kontynuował podział sezonu na cykle (przygotowania, główne i przejściowe), a czas trwania i cele
tych cykli były określone przez cechy charakterystyczne tego sportu (Silva, 1998). W 1949 r. Ozolin
zaproponował, że okres szkolenia powinien mieć dwa etapy, okres ogólny i specjalny. Okres
startowy podzielono na sześć etapów:
1. Okres początkowy
2. Okres startowy
3. Okres zmniejszenia obciążeń
4. Okres przygotowania bezpośredniego
5. Okres rozstrzygający
6. Główny okres startowy
W 1950 Letonov skrytykował modele planowania, zwłaszcza brak podstaw psychologicznych
i indywidualizację procesów. W swojej propozycji włączył on wiedzę na temat adaptacji biologicznej
do modeli szkoleniowych i podzielił sezon na okres szkolenia ogólnego i specjalistycznego, okres
rywalizacji i kolejny okres obniżania poziomów sprawności (Silva, 1998; Llopez i wsp., 2000; Gomes
2002 ).
Tradycyjne modele periodyzacji
Te modele zostały zaprojektowane dawno temu, ale niektórzy trenerzy nadal ich używają.
Najważniejszymi modelami w tej grupie (opisanymi w całości w następnej sekcji) są:
• Model Matveieva
• Model wahadła ( Aroseiev)
• Model wysokich obciążeń treningowych (Tschiene)
Współczesne modele periodyzacji
Współczesne modele odeszły od poprzednich sztywnych struktur do bardziej otwartych teorii.
Omówimy następujące kwestie:
• Model bloków szkoleniowych (Verkhoschansky)
• Model integratora (Bondarchuk)
• Model A.T.R (Kaverin and Issurin)
• Rozszerzony model wydajności (Bompa)
• Model poznawczy (Seirul-lo)

21
 • Sześciotygodniowy model periodyzacji (Verheijen)
Tradycyjne Modele Periodyzacji
Model Matvieva: "Periodyzacja Ojca Współczesnego Sportu"
Jedność kształcenia specjalistycznego i ogólnego.
Włączenie treningu specjalistycznego (związanego z grami) do ogólnego szkolenia
• wielkość treningu specyficznego dla gry przed modelem Matveieva była stosunkowo
niewielka, więc nie była wystarczająca do osiągnięcia ogólnego rozwoju sportowca.
• łączenie szkoleń specjalistycznych i ogólnych tworzy i poszerza możliwości konkretnych
szkoleń dla konkretnego sportu.
• mimo że ogólne i specjalistyczne szkolenia są bardzo różne, proces szkolenia powinien starać
się objąć oba.
Zmiana obciążeń treningowych
Obciążenie treningowe zmieniają się z dnia na dzień, z tygodnia na tydzień, aby osiągnąć optymalną
wydajność dla konkurencji
• Struktura szkolenia musi zawsze mieć dynamiczną zmienność we wszystkich jego
elementach. Matveiev podkreśla 3 podstawowe warianty:
1. Małe zmiany w mikro-cyklu (tydzień).
2. Średnia ilość zmian (złożona z kilku małych zmian), które wyrażają ogólny trend
przeciążeniowy, w stosunku do mikro-cykli.
3. Duże zmiany występujące w całym sezonie i odzwierciedlające trendy obciążenia stosowane
w średnich zmianach.
Systematyczne połączenie obciążenia i rekonwalescencji
Ustrukturyzowane przerwy pracy i odpoczynku, aby umożliwić pełne odzyskanie
• Wszystkie sesje szkoleniowe muszą być powiązane z poprzednimi i następnymi sesjami, aby
stworzyć pozytywne warunki dla osiągnięcia stabilnych i progresywnych rezultatów,
przełączania się pomiędzy pracą a odpoczynkiem.
• Jakiekolwiek obciążenie treningowe musi być zastosowane po całkowitym dojściu do siebie
po poprzednim obciążeniu, aby uniknąć przetrenowania.
Podział sezonu na cykle
Mikro-cykle: Tydzień
Mezo-cykle: Miesiąc
Makro-cykle: Sezon
• cykle treningowe reprezentują kolejne struktury, które są powtarzane cyklicznie (np. sesje
treningowe, mikro cykle, mezocykle, makro cykle).

22
 • niektóre z użytych treści i metod zostaną jednak częściowo zmodyfikowane.

Postęp wysiłków szkoleniowych

Zwiększenie obciążeń treningowych
• Maksymalne przeciążenie to obciążenie, które osiąga granice funkcji ciała bez przekraczania
bariery adaptacyjnej.
• Każde obciążenie maksymalne jest względne, ponieważ po pewnym czasie procesy
adaptacyjne przekształcają je na obciążenie pod maksymalne
• Objętość i intensywność to podstawowe parametry obciążenia treningowego, które są
nierozłączne, a jednocześnie przeciwstawne.

Model wahadłowy (Aroseiev): Rytmiczne, zróżnicowane treningi do utrzymywania

poziomu wydajności
Aroseiev (1971) zaproponował nietradycyjną metodę planowania sezonu szkoleniowego, którą
nazwał Systemem Szkolenia Specjalnych Przygotowań. Poniżej przedstawiamy jego "Model
wahadła":

Rys.2. „Efekt wahadłowy”

Fazy akumulacji i realizacji
Łączenie fizycznych i technicznych możliwości treningu z dużym obciążeniem.
• 2 różne fazy (akumulacja i realizacja) są stale rozwijane i przeplatane.
• 2 typy mikro-cyklu (tydzień treningowy) są prowadzone naprzemiennie: główny mikro-cykl
i mikro-cykl regulacyjny.
• Faza akumulacji: ma na celu zwiększenie fizycznych i technicznych możliwości przy użyciu
dużych obciążeń treningowych.
• Faza realizacji: Specjalistyczne szkolenia w celu podniesienia poziomu technicznego
i taktycznego poziomu wydajności.

23
Zmienny główny i regulacyjny mikro-cykl
Umożliwienie powrotu do zdrowia i podniesienie poziomu sprawności fizycznej
• Mikro-cykle regulacyjne umożliwiają odzyskanie zdolności mięśniowej i zwiększają ogólną
sprawność.
• Tymczasem główne mikro-cykle mają na celu zaspokojenie potrzeb specjalnych zdolności.
• Liczba mikro-cykli przemiennych jest określona przez czas trwania procesu treningowego,
biorąc pod uwagę, że minimalna liczba sparowanych mikro-cykli potrzebnych do osiągnięcia
"efektu wahadła" (patrz poniżej) powinna wynosić od 3 do 5.
"Aktywna regeneracja"
• "Efekt Wahadłowy" opiera się na dwóch koncepcjach: "Aktywna regeneracja"
i "Biorytmy".
• Zjawisko "aktywnego odpoczynku" (Sechenov) pokazuje, że zdolność do pracy jest
najwyższa podczas aktywności fizycznej, a nie podczas biernego odpoczynku.
Biorytmy
Sprawność ciała "zmienia się jak wahadło", co zapewnia bardziej skuteczną regenerację
• Jest to związane z rzeczywistością życia na tej planecie, która podlega sekwencji różnych
rytmów.
• Sekwencja mikro-cykli głównych (podstawowych) i regulacyjnych powoduje, że sprawność
fizyczna zmienia się jak wahadełko, zapewniając skuteczniejsze wyzdrowienie i tworzenie
rytmicznych wzrostów i spadków zdolności ogólnych i specyficznych.
• "Im większe są wahania, tym większa jest możliwość podtrzymywania osiągów sportowych"
(Forteza de la Rosa, 1999).

Model wysokich obciążeń treningowych (Tachiene): trening ciągły o wysokiej

intensywności.
Starając się utrzymać wysoki poziom wydolności przez cały sezon, Peter Tschiene wymyślił
"Model wysokiego obciążenia treningowego". Dzięki temu zarówno objętość treningu jak
i intensywność są wysokie przez cały sezon. Model ten opiera się na rygorystycznej kontroli
możliwości funkcjonalnych sportowca, aby osiągnąć oczekiwany poziom wydolności w meczach
ligowych. W trakcie szkolenia koncentrujemy się na wyszukiwaniu modeli wykonania, które można
zaadaptować do samej konkurencji za pomocą specjalistycznego sprzętu.

24
Rys.3. Model wysokich obciążeń treningowych.

Przygotowanie (trening)
• Przygotowywanie się do rywalizacji meczowej przy użyciu ciągłej wysokiej jakości
i intensywnego treningu.
Konkretne treści szkoleniowe dotyczące konkurencji
Dalsze korzystanie z wysokich intensywności
• Dalsze stosowanie wysokiej intensywności (ponad 80% maksymalnej intensywności).
Ciągłe krótkie fazy
• Wahania obciążenia z częstymi zmianami w całkowitej ilości i jakości treningu. Wszystkie są
zaplanowane w ciągłe krótkie frazy
Minimalna różnica w obciążeniach pomiędzy treningiem a meczami
• Minimalna różnica w objętości obciążenia pomiędzy treningiem (80%) a meczami (100%).

25
Współczesne modele periodyzacji.
Postępy w tradycyjnych modelach przyczyniły się do późniejszego rozwoju nowych modeli,
w tym tych do konkretnych sportów. Czas trwania każdego sezonu był i nadal jest przedmiotem
poważnej debaty. Z drugiej strony wzrasta ruch od poprzednich sztywnych struktur (tj. planowanie
niezindywidualizowane) do bardziej otwartych teorii, ze względu na wpływ teorii systemów
i przełomów w adaptacji biologicznej. W tej grupie współczesnych modeli periodyzacji omówimy:
• Model bloków szkoleniowych (Verkhoschansky): mniejsza objętość, bardziej intensywne
szkolenie specjalistyczne
• Model integratora (Bondarchuk): okresy rozwoju, konserwacji i rekonwalescencji
• Model A.T.R (Kaverin and Issurin): akumulacja, transformacja i realizacja
• Rozszerzony model wydajności (Bompa): progresywne szkolenie, aby osiągnąć szczytową
wydajność
• Model poznawczy (Seirul-lo): znaczenie interakcji i czynników talentu sportowców
• Sześciotygodniowy model periodyzacji (Verheijen): specjalistyczne piłkarskie treningi, które
poprawiają kondycję
• Model periodyzacji taktycznej (Vitor Frade): optymalizacja treningu, aby uzyskać
maksymalny wzrost wydolności, unikając przeciążenia

Model bloków szkoleniowych (Verkhoschansky): niższa objętość, bardziej intensywny

trening specjalistyczny.
Dr Yuri Verkhoshansky był rosyjskim naukowcem i trenerem olimpijskiego zespołu
lekkoatletycznego. Jego praca nad plyometriką cieszyła się dużym zainteresowaniem. Zdaniem
Verkhoshansky'ego specyficzne prawa, które charakteryzują i określają wyniki sportowe, opierają się
na długookresowych procesach adaptacyjnych w ciele sportowca. Zależą one od intensywnej pracy
mięśni i organizacji obciążeń treningowych o różnych orientacjach fizjologicznych, objętościach
i czasie trwania.
Zintensyfikowanie określonego obciążenia treningowego:
• Jest to tak zwana koncepcja przygotowania metody – mówi ona, że konieczne jest
zintensyfikowanie określonych obciążeń, ponieważ elitarni sportowcy mają wyjątkowo
wysoki poziom treningu.
• Zawodnicy powinni korzystać ze specjalnych treningów dostosowanych do ich sportu, oraz
treningu z dużym natężeniem, który przygotowuje ich bardzo dobrze do rywalizacji.
Pozytywny (opóźniony) efekt treningu długoterminowego

26
 • "Model bloków szkoleniowych" określa określoną wydajność po zastosowaniu wysokich
obciążeń treningowych. Obejmuje początkowe obniżenie poziomu wydolności, co jest
zgodne z użyciem konkretnych obciążeń treningowych.
• Im większe obniżenie określonych poziomów przygotowania (w granicach rozsądku),
tym większy będzie dalszy wzrost wydolności.
Prędkość ruchu
• Wyniki sportowe często zależą od prędkości, z jaką wykonywane są ruchy, lub od zdolności
sportowca do zwiększania prędkości. Dla sportowca, reprezentującego wysoki poziom,
powinno to być połączone z wysoką dokładnością (techniką).
Skoncentrowane obciążenia treningowe
• Aby zmaksymalizować adaptację sportowca konieczne jest wdrożenie skoncentrowanych
obciążeń przez wystarczająco długi okres (do 20 tygodni), w trakcie którego stosuje się
następujące zasady:
• Każdy blok jest podzielony na dwie fazy:
1. Duża ilość specjalistycznych treningów.
2. Mniejsza objętość, ale bardziej intensywne, specyficzne obciążenie
(pojęcie skoncentrowanych obciążeń treningowych" charakteryzuje obie fazy)
• Liczba treningów rośnie i spada szybciej niż w tradycyjnych modelach, co prowadzi do
bardziej intensywnych obciążeń treningowych.
• Obciążenia treningowe i meczowe nie powodują konfliktów. Są one łączone, aby najpierw
uzyskać funkcjonalną adaptację (rozwój), która zostaje wzmocniona później w procesie
fizjologicznym dzięki intensywnym obciążeniom treningowym.

27
Model integratora (Bondarczuk): połączone okresy rozwoju, utrzymywania
i regeneracji.

Rys. 4. Model integratora.

Dla Bondarczuka (1988) proces rozwijania wyników sportowych ma charakter trójfazowy.
Te kolejne fazy, mianowicie rozwój, utrzymanie i odpoczynek, zapewniają klasyczne fazy uczenia
się, utrzymania i sprawności, w zależności od modelu planowania i charakterystyki sportowca.

Indywidualna adaptacja każdego sportowca.

"Model integratora" uwzględnia zestaw indywidualnych cech adaptacyjnych dla każdego
sportowca. Sugeruje, że adaptację można osiągnąć w okresie od dwóch do kilkunastu miesięcy,
w zależności od wieku sportowca, lat doświadczenia szkoleniowego oraz poziomu i charakterystyki
tego szkolenia. Innowacyjnym aspektem tego modelu jest to, w jaki sposób okresy rozwoju
i konserwacji są zmieszane z okresami regeneracji. Wiedza o indywidualnych reakcjach
adaptacyjnych sportowca może dokładnie określić etapy rywalizacji, które można osiągnąć w ciągu
sezonu, dzięki czemu można osiągnąć wyższy poziom wydajności. Adaptacja sportowca jest
osiągana poprzez równoległe stosowanie obciążeń treningowych o różnych orientacjach w całym
cyklu makro (pełny sezon), biorąc pod uwagę tylko to, czy te obciążenia mogą wywoływać

28
odpowiednią reakcję organiczną (fizyczną).
Model A.T.R. (Kaverin and Issurin): akumulacja, transformacja i realizacja.
Koncentracja obciążeń treningowych na określonych wydolnościach
• Koncentracja obciążeń treningowych na określonych wydajnościach lub konkretne cele
szkoleniowe
Bloki specjalistycznego szkolenia
• Kolejny rozwój niektórych zdolności lub celów w blokach szkolenia specjalistycznego
w mezo-cyklach (miesiącach)
Pozostałe efekty treningu.
• Sekwencyjne mezo-cykle (miesiące) w oparciu o pozostałe efekty treningu.
• Trening wytrzymałościowy aerobowy i maksymalna siła mają największy efekt szczątkowy,
więc ten rodzaj treningu powinien stanowić podstawę do treningu, który należy wykonać.
1. Akumulacja: Trening powinien rozpocząć się od rozwinięcia umiejętności, które generują
największy efekt szczątkowy.
2. Transformacja: Następna faza powinna mieć na celu rozwój zdolności z umiarkowanymi
efektami szczątkowymi, takimi jak wytrzymałość siłowa i wytrzymałość szybkościowa.
3. Realizacja: Na końcu mezo-cykle realizacji powinny rozwinąć zdolności z minimalnymi
efektami szczątkowymi (reakcje prędkości, zwinność i koordynacja).
Skoncentrowane mezo-cykle (miesiące): 1. Akumulacja 2. Transformacja 3. Realizacja
• Różne makro-cykle są zarządzane przez cały sezon. Ta 3-częściowa struktura jest
następująca:
1. Akumulacja: poprawa umiejętności technicznych i motorycznych, wysoki poziom szkoleń
i umiarkowana intensywność. Skupia się głównie na sile, wydolności aerobowej,
podstawowych umiejętnościach technicznych i korekcji błędów.
2. Transformacja: przeniesienie podstawowych umiejętności ruchowych wcześniej
zgromadzonych na bardziej konkretne (sportowe) działania techniczne. Duży nacisk kładzie
się na odporność na zmęczenie i stabilizację umiejętności związanych ze sportem. Objętość
treningu i intensywność są wysokie.
3. Realizacja: optymalizacja wydolności w celu osiągnięcia najlepszych możliwych rezultatów,
zależnie od pory roku. Treści szkoleniowe udoskonalają wydolność meczową dzięki bardzo
specyficznym ćwiczeniom, wykonywanym przy wysokich intensywnościach z długimi
okresami regeneracji.
Czas trwania mezo-cyklu zależy od liczby faz (tj. makro-cykli) w sezonie, poziomu sprawności
sportowca i specyfiki sportu.

29
Model rozszerzonej wydajności (Bompa): trening progresywny w celu osiągnięcia
najwyższej wydajności.
W 1983 roku Tudor Bompa, po rozważeniu szkolenia jako złożonego procesu, który musi być
zorganizowany i zaplanowany w kolejnych fazach, zaproponował swój model periodyzacji. Według
Bompy, podczas fazy treningu i rywalizacji, sportowiec lub drużyna może i musi osiągnąć określone
poziomy wydajności. Stany te są opisane poniżej:
Przystosowanie się do rzeczywistości sportu zespołowego
Dostosowanie szkolenia w celu jak najlepszego radzenia sobie z długimi okresami startowymi
• Bompa dostosował tę propozycję do realiów sportu z długimi okresami startowymi
(większość sportów drużynowych)
• Zakładając ogólny okres treningu, gdy zawodnicy osiągną wysoki, ale nie szczytowy poziom
możliwości, muszą utrzymywać ten poziom sprawności przez cały sezon i osiągnąć
maksymalny poziom możliwości, gdy wymaga tego kalendarz zawodów.
Poziom sprawności 1: Stopień treningu
Czynniki warunkowe i szkolenia dla specyficznych wymagań sportu
• Pierwszym poziomem sprawności jest poziom ogólnej sprawności sportowej, która
charakteryzuje się bardzo wysokim poziomem kondycji fizycznej w stosunku do
specyficznych wymagań danego sportu
• Osiągnięty wysoki poziom wydolności będzie wspierać późniejsze etapy. Jeśli wydolność jest
niska, inne stany będą miały negatywny wpływ, znacznie zmniejszając ich potencjał.
• Praktyki analityczne są wykorzystywane i przenoszone do gry.
Poziom sprawności 2: Forma sportowa
Poziom przygotowania zbliżony do formy szczytowej
• Na tym etapie praktyki są stosowane w rzeczywistych sytuacjach meczowych z udziałem
przeciwników / lub członków drużyny, ale nie powinny być zbyt trudne lub skomplikowane.
Poziom sprawności 3: Osiągając szczyt
Osiąga maksymalną wydolność sportową
• Stan maksymalnej wydolności sportowej, który niestety nie może być utrzymany zbyt długo,
co powoduje konieczność szybkiego powrotu do poprzedniego poziomu sprawności.
• Praktyki są odpowiednikami wymagań meczowych pod względem złożoności.
• Jednak nawet poprzez aspekty taktyczne i techniczne, które są brane pod uwagę, nacisk
kładzie się wciąż na warunkowanie części każdego działania.

30
Model poznawczy Seirula-lo i znaczenie interakcji.
Ten model jest bardziej odpowiedni do sportów, w których sytuacja rywalizacji jest
niestabilna i istnieje duży stopień interakcji. Jest zdominowany przez wewnętrzne motywacje, takie
jak zadowolenie osobiste, dobrze wykonana praca, chęć zbadania, poczucie własnej wartości i tak
dalej. Relacja trener-sportowiec optymalizuje sportowca, a nie model rywalizacji. Zawodnicy
wybierają swoje specjalności i kierują się własnymi zainteresowaniami. Ten model grupuje czynniki,
które określają talent gracza (czynniki talentu zawodnika) do następujących elementów:

Rys.5. Model poznawczy Seirula-lo.

Model poznawczy Seirula-lo: główne cechy.

Francisco Seirul-lo, profesor Narodowego Instytutu Wychowania Fizycznego (University of
Barcelona) i trener fitness w FC Barcelona od ponad 20 lat, zaprezentował ten model planowania
w 1996 roku. Nazwa pochodzi od jego podstawy teoretycznej, Kognitywizm (konstruktywnie - stały
proces uczenia się). Model poznawczy Seirula-lo opiera się na krytyce modelu działania tradycyjnie
stosowanego w sportach indywidualnych i często przenoszony na trening drużynowy. Stanowisko
teoretyków akcji polega na tym, że należy brać pod uwagę jedynie obserwowalne zachowanie,
skupiając się na bodźcach i reakcjach oraz całkowicie ignorując uczucia, obrazy, pragnienia, a nawet

31
myśli obserwowanego podmiotu. Dla Seirula-lo było to zbyt redukcjonistyczne i nie pasowało do
złożonej rzeczywistości sportów zespołowych. Z jego perspektywy rozumiemy rzeczywistość za
pomocą modeli skonstruowanych przez ludzi i zawsze podlegają one zmianom i ulepszeniom.
Model poznawczy:
• koncentrowanie się na analizie środowiska sportowca, specyficznej sytuacji i uwarunkowań
działań meczowych,
• catering dobrany do potrzeb sportowca,
• nauka oparta na zdolności zawodnika do analizowania sygnałów, interpretowania ich
i dokonywania najlepszego wyboru dopasowanego do jego potrzeb i zainteresowań,
• zmiana organizacji i reguł sytuacji taktycznych, aby zachęcić sportowca do opracowania
nowych działań z wykorzystaniem własnych interpretacji,
• zwiększenie zdolności sportowca do interpretowania sytuacji i promowania właściwych
działań w odpowiedzi,
• poprawa umiejętności motorycznych, zastosowanie ich w różnych sytuacjach i unikanie
zamkniętych modeli działania.
Obciążenie treningowe w różnych rodzajach treningów.
Orientacja obciążeń treningowych podlega warunkowej, koordynacyjnej i poznawczej
strukturze szkolenia. Nie jest możliwe zoptymalizowanie jakości warunkowych, niezależnie od
koordynacji i umiejętności poznawczych, ponieważ zawsze występują one jednocześnie podczas
wykonywania dowolnej akcji. Orientacja obciążenia występuje na czterech poziomach (od ogólnego
do konkretnego), niezależnie od celów warunkowych, poznawczych lub koordynacyjnych
i odpowiada rzeczywistym potrzebom meczowym. Jest stosowana zgodnie z następującymi normami
podczas tworzenia ćwiczeń:
Ćwiczenia ogólne:
• są one zbliżone do specyfiki sportu w odniesieniu do podstawowej umiejętności
(np. siły, szybkości lub wytrzymałości),
• nie mają one związku z kontekstem danego sportu, a celem jest zapewnienie sportowcom
odpowiedniego poziomu podstawy do wykonania,
• nie wymaga podejmowania decyzji.
Ćwiczenia specjalne:
• sama gra jest używana jako główny element i cel pracy, z obciążeniem treningowym
podobnym do meczowego i podejmowaniem decyzji specyficznych dla gry,
• takie podejście pozwala zoptymalizować poziomy techniczno-taktyczne dla każdego gracza,
• przykładową praktyką jest gra 4 na 4 z 3 neutralnymi graczami.

32
Ćwiczenia ukierunkowane:
• skupiają się na aspektach koniecznych do rozwinięcia określonych pozycji w stosunku
do struktury ruchu w sporcie,
• obciążenie treningowe jest podobne do obciążenia podczas meczów mistrzowskich
i obejmuje specyficzną koordynację i niespecyficzne podejmowanie decyzji,
• przykładową praktyką jest obwód techniczny łączący piłkę z elementami siły, na przykład ze
skakaniem, oporem, bieganiem lub strzelaniem do celu.
Ćwiczenia w rywalizacji:
• próba przewyższenia lub wyrównania (przynajmniej częściowo) jakości sytuacji
występujących w meczach mistrzowskich,
• obejmują one ćwiczenia, takie jak gra 8 x 8 (+ bramkarze) lub 11 x 8, przy użyciu określonych
zasad taktycznych, tj. określonych pozycji i ról.

Rodzaje mikrocykli (tydzień treningowy).

Podstawową jednostką planowania jest mikrocykl (tzw. ustrukturyzowany mikrocykl).
Tydzień szkoleniowy jest różny w zależności od celów i etapu sezonu. Poniżej przedstawiamy pięć
różnych typów mikrocykli:
Mikrocykl przygotowawczy
Okres odpoczynku i rozpoczęcie okresu przygotowawczego
• zwykle stosuje się go w fazie regeneracji (okres odpoczynku między dwoma sezonami),
• charakteryzuje się ogólnymi praktykami, ale w miarę rozpoczęcia okresu przygotowawczego
sesje ogólne i ukierunkowane są przeplatane i łączone z pewnymi specjalnymi praktykami,
• czysto ogólne ćwiczenia, takie jak bieganie lub pływanie, są całkowicie ignorowane.
Mikrocykl kierowanej transformacji
Rozpoczyna drugi tydzień okresu przygotowawczego
• ukierunkowane / specjalne ćwiczenia od drugiego tygodnia przedsezonowego do ostatniego
mikrocyklu przed pierwszym tygodniem sezonu,
• niewiele mięśni i fizycznych adaptacji ginie u profesjonalistów na wysokim poziomie. W
związku z tym nie ma potrzeby nadużywania ogólnych sesji i / lub stosowania ogólnych
metod, które są trudne do przeniesienia do piłki nożnej (np. maksymalna siła, rozległa ciągła
wytrzymałość itd.),
• musimy jak najszybciej osiągnąć dobre poziomy sprawności i starać się je utrzymywać przez
cały sezon,
• używany strategicznie w mikrocyklach o mniejszej aktywności startowej.

33
Mikrocykl specjalnej transformacji
W fazie rywalizacji
• jest on zdominowany przez specjalne i ukierunkowane sesje,
• ten mikrocykl przeważa w okresie startowym.
Utrzymanie mikrocyklu
W fazie rywalizacji
• sesje specjalne i ukierunkowane są zrównoważone sesjami konkurencyjnymi,
• ten mikrocykl przeważa również w okresie startowym.
Mikrocykl startowy
Ważna gra / gry lub duża liczba gier
• dominują tu sesje specjalne i konkurencyjne,
• jest on stosowany, gdy drużyna ma bardzo ważne nadchodzące mecze lub większą liczbę gier
w ciągu tygodnia (np. trzy gry).

Sześciotygodniowy model periodyzacji (Verheijen): utrzymywanie i zwiększanie

szybkości gry.
W 2003 roku Raymond Verheijen zaprezentował swój model periodyzacji
(sześciotygodniowy model periodyzacji), który został specjalnie opracowany, aby sprostać
wymogom periodyzacji piłki nożnej. Model opiera się na sześciotygodniowym cyklu, który powtarza
się w regularnych odstępach czasu, a także na zasadzie, że sesje taktyczne mogą stać się sesjami
fizycznymi, gdy intensywność zostanie odpowiednio zwiększona. Ta metoda wykorzystuje
wyłącznie treningi piłkarskie w celu poprawy kondycji zawodników, a rola trenera ma kluczowe
znaczenie w kontrolowaniu intensywności treningu. Trener nie może pozwolić na spadek
intensywności, ponieważ podczas treningu nie byłoby przeciążenia. Powinien upewnić się, że
wszyscy gracze wykonują dokładnie to, co powinni robić w stylu gry zespołu. Trener powinien
przypomnieć graczom, aby skupili się na swoich zadaniach, szczególnie pod koniec sesji treningowej,
gdy gracze są zmęczeni. Kiedy treningi mają głównie cel fizyczny, intensywność treningu powinna
być wysoka. Dlatego też, mimo że ćwiczenia są takie same jak w przypadku sesji taktycznych, nie
ma tu przerw w grze. W rezultacie treningi taktyczne stają się treningami fizycznymi. Gracze
otrzymują instrukcje taktyczne, podczas gdy gra jest kontynuowana, a okresy odpoczynku między
grami są wykorzystywane do celów trenerskich. Verheijen twierdzi, że istnieje określona hierarchia
w piłce nożnej. Po pierwsze, trener opiera się na dostępnych graczach. Następnie trener musi
sformułować styl gry, który pasuje do tych zawodników, zarówno pod względem taktycznym, jak
i technicznym. W ramach tej hierarchii sprawność fizyczna odgrywa rolę wspierającą.

34
Dwa główne cele tego podejścia to:
1. Utrzymywanie szybkości gry: Utrzymanie prędkości gry przez "utrzymanie szybkiego
powrotu do zdrowia" i "utrzymanie wybuchowości".
2. Zwiększenie szybkości gry: Zwiększenie prędkości gry, "maksymalizując szybki powrót
do zdrowia" i "maksymalizując wybuchowość".
Zwróć uwagę, że jeśli jeden z tych elementów ulegnie poprawie, np. utrzymanie szybkiego powrotu
do zdrowia, pozostałe trzy nie ulegają automatycznej poprawie. Istnieją specjalne metody
szkoleniowe dla wszystkich czterech elementów.
1. Utrzymanie szybkości gry
Ważnym celem, pod względem poprawy sprawności fizycznej, jest zwiększenie zdolności
graczy do utrzymania szybkości gry. Dzięki ich poziomom sprawności zawodowi gracze są zwykle
w stanie wywierać nacisk na swoich przeciwników na początku meczu. Jednak w drugiej połowie
intensywność gry często dramatycznie spada. Zarówno ilość, jak i jakość działań zmniejsza się
zwykle w późniejszych etapach meczu. Ponieważ gracze są mniej zdolni do wykonywania częstych
/ wybuchowych akcji, szybkość gry nieuchronnie spada. Aby utrzymać szybkość gry, gracze powinni
być w stanie wykonywać częste akcje ("szybką regenerację" pomiędzy akcjami) i akcje wybuchowe
("wybuchowość" podczas akcji), nawet w drugiej połowie meczu. Pod względem fizjologicznym,
w drugiej połowie meczu bardzo trudno jest utrzymać prędkość odzyskiwania pomiędzy akcjami,
szczególnie w ostatnich 30 minutach gry. Gracze potrzebują więcej czasu na odzyskanie niż
w pierwszej połowie gry. Trudno jest również zachować wybuchowość działań. Zdolność do
utrzymania tempa gry podczas ostatnich etapów jest szczególnie ważna, jeśli gra w rozgrywkach
pucharowych prowadzi do dogrywki.
Metody szkoleniowe w celu utrzymania "szybkiej regeneracji".
Celem tych metod szkoleniowych jest zwiększenie szybkości regeneracji między działaniami.
Przykład ekstensywnego treningu wytrzymałościowego:
• 3-9 gier 11 na 11 przez 10 minut
• 2 minuty odpoczynku między grami
Przykład intensywnego treningu wytrzymałościowego:
• 5-9 gier 7 na 7 przez 8 minut
• 2 minuty odpoczynku między grami
Metoda szkolenia w celu utrzymania "eksplozywności".
Celem tej metody treningowej jest poprawa wybuchowości działań.
Przykład powtarzanego krótkiego sprintu:
• 2-4 serie sprintu 6-10 x 15 metrów z przeciwnikiem i wykończeniem na bramkę.
• 10 sekund przerwy pomiędzy każdym sprintem

35
 • 4 minuty przerwy pomiędzy seriami

2. Zwiększenie tempa gry.

Kiedy gracze są w stanie wykonywać częstsze / bardziej wybuchowe akcje, szybkość gry
wzrośnie. Z fizjologicznego punktu widzenia większa szybkość gry oznacza, że gracze powinni być
w stanie jeszcze szybciej odzyskać akcję. Innymi słowy, po wybuchowych działaniach, mogą
szybciej "złapać oddech". Większa szybkość gry oznacza również, że gracze powinni mieć
możliwość wykonywania akcji z jeszcze wyższym poziomem wybuchowości. Aby zwiększyć
szybkość gry, gracze powinni być w stanie wykonywać akcje jeszcze częściej (szybsza regeneracja
pomiędzy akcjami) i demonstrować działania, które są jeszcze bardziej "wybuchowe".
Metoda szkolenia dla maksymalizacji "szybkiej regeneracji''
Przykład intensywnego treningu interwałowego:
• 2 serie 6-10 trzyminutowych gier 3 na 3
• 1-3 minut przerwy pomiędzy grami
• 4 minuty przerwy pomiędzy seriami
Metoda szkolenia dla maksymalizacji "eksplozywności"
Przykład treningu prędkości sprintu:
• 2-4 serie 8-10 x 5 metrów sprintu z przeciwnikiem z wykończeniem na bramkę
• 30 sekund przerwy pomiędzy sprintami
• 4 minuty przerwy pomiędzy seriami

Wyższy poziom (szybkość) gry = więcej działań wysokiej jakości.

Wyższy poziom (szybkość) gry

Dlaczego jest to lepsze dla sprawności piłkarskiej?

Atak Obrona

Odbieranie nieoznaczone Odbieranie nieoznaczone Częstszy pressing Intensywniejszy pressing

Więcej akcji Utrzymywanie większej Utrzymywanie lepszych Lepsze/częstsze akcje

liczby działań akcji

36
Jak poprawić kondycję piłkarską (maksymalizując / utrzymując czas regeneracji
i wybuchowość).
Jak poprawić kondycję w piłce nożnej?

Maksymalizacja Utrzymywanie Maksymalizacja Utrzymywanie

czasu regeneracji czasu regeneracji wybuchowości eksplozywności

Siła do Zdolność do Wybuchowa moc Utrzymywanie poziomu

regeneracji regeneracji za pomocą powtórzeń

Przywrócenie Wyższe poziomy Większy zgryz Zwiększenie

fosforanu * tlenu w mięśniach ATP* fosforanu

Ekstensywny Ekstensywny trening Siła do Moc krótkiego

trening interwałowy wytrzymałościowy przyspieszenia powtarzanego sprintu

(4 na 4, 3 na 3) (11 na 11, 6 na 6) (15-40 m/ 1 min (10 m)

odpoczynku)

Intensywny trening Przyśpieszenie

wytrzymałościowy (5-10m/ 30 s
(7 na 7, 6 na 6) odpoczynku)

Superkompensacja*72h Superkompensacja* 72h Superkompensacja* 72h Superkompensacja *72h

* Fosforan jest niezbędnym minerałem, który jest podstawą energii biochemicznej w twoim ciele.
Brak fosforanu w organizmie może powodować osłabienie i zmęczenie. Trening (patrz wyżej) może
pomóc przywrócić i zwiększyć poziom fosforanów, zwiększając siłę i sprawność.
* Trójfosforan adenozyny (ATP) jest źródłem energii, które jest wykorzystywane do napędzania
ruchu skurczu mięśni.
* Superkompensacja to czas, który zajmuje (po okresie regeneracji) osiągnięcie wyższej wydajności
niż przed treningiem. Na przykładzie przedstawionego diagramu można ją osiągnąć
po 72-godzinnym okresie rekonwalescencji.

37
 Sześciotygodniowy cykl treningowy: Jak wspomniano wcześniej, model ten opiera się na
sześciotygodniowym cyklu, który jest powtarzany w regularnych odstępach czasu, więc okres
przygotowawczy powinien trwać dokładnie sześć tygodni. Gdy okres przedsezonowy jest krótszy,
cykl przygotowawczy może być kontynuowany do sezonu. Podobnie, jeśli nie można osiągnąć celów
sprawności fizycznej w danym tygodniu (np. z powodu meczów w środku tygodnia), rozwiązaniem
jest przeniesienie tygodnia z powrotem w cyklu. Na przykład, jeśli nie można zastosować trzeciego
tygodnia cyklu, zostanie on wykonany tydzień później. Efekty treningowe przygotowania powinny
być udokumentowane co sześć tygodni, więc konieczne jest wywołanie każdego warunku
piłkarskiego (poprzez przeciążenie) w każdym cyklu. Z tego punktu widzenia sezon piłkarski
budowany jest wokół bloków sześciotygodniowych cykli.

Model Periodyzacji Taktycznej (Vitor Frade): Optymalizacja treningu, aby

uzyskać maksymalną wydajność i jednocześnie uniknąć przeciążenia.
Z naszej perspektywy poprzednie propozycje dotyczące podziału sezonu nie spełniają w pełni
wymagań meczowych współczesnej piłki nożnej. Według wyżej wspomnianych autorów sportowcy
potrzebują regularnych okresów regeneracji przez cały sezon, ponieważ piłkarze muszą być zawsze
blisko maksymalnej wydolności, aby byli skuteczni, zarówno w czasie ćwiczeń, ale przede wszystkim
podczas rywalizacji. Wydaje się, że złożonym problemem jest znalezienie odpowiedniego czasu
i metody regeneracji, odpowiadającej aktualnym wymogom piłki nożnej. Właściwe wykorzystanie
czasu regeneracji może wpływać na parametry, które bezpośrednio wpływają na jakość gry zespołu.
Jednym z wyzwań w każdym programie treningowym jest zoptymalizowanie bodźca treningowego,
tak aby osiągnąć maksymalny przyrost wydolności przy jednoczesnym uniknięciu przeciążenia
treningowego (Rowbottom i wsp., 1998). Zgadzamy się z tym i dodamy, że jest to szczególnie istotne
w piłce nożnej ze względu na koncentrację zawodów. Uważamy również, że Model Periodyzacji
Taktycznej może pomóc w tym zakresie. Niektóre pytania pozostają jednak bez odpowiedzi, takie
jak dokładny moment, w którym obciążenie treningowe powinno zostać zawieszone lub
zredukowane, oraz nacisk na regenerację (Mujika i wsp., 1995).

Łączenie wszystkich elementów piłkarskich w treningu.

Vitor Frade (w Martins, 2003) stwierdza, że potrzebny jest nowy sposób myślenia w zakresie
metodologii treningu piłkarskiego, ponieważ obecne modele nie pasują do wymagań piłki nożnej.
Frade, pionier w realizacji Taktycznego Modelu Periodyzacji, broni potrzeby podkreślenia wymiaru
taktycznego kosztem izolowanych czynników warunkujących, ponieważ tylko działania celowe są
edukacyjne (Martins, 2003). Faria (1999) uważa, że istnieje bezpośredni związek między koncepcją

38
Periodyzacji Taktycznej a modelem gry trenera (styl gry). Uważa za istotne, aby najpierw jasno
zdefiniować przyjęty model gry przed rozpoczęciem periodyzacji. Z podobnej perspektywy
Carvalhal (2002) podkreśla potrzebę zrozumienia treningu piłkarskiego jako "całości", zaniedbując
izolację poszczególnych elementów (taktycznych, technicznych, warunkujących, psychologicznych),
które są zalecane przez poprzednie modele periodyzacji. Według Carvalhala struktury te nie pasują
do złożonej natury piłki nożnej. Carvalhal (2002) zauważa również, że w taktycznym modelu
periodyzacji komponent taktyczny działa jako koordynator przyjętego modelu gry i jej zasad
w dynamicznym procesie planowania i periodyzacji. Pozostałe komponenty wydają się przytłoczone
komponentem taktycznym, bez potrzeby maksymalizowania każdego z nich osobno. Regeneracja jest
również zintegrowanym elementem procesu szkoleniowego. Niezbędne cechy i umiejętności
w pojedynku są niepodzielne - nigdy nie pojawiają się osobno, dlatego należy je również ujednolicić
w praktykach szkoleniowych.

Objętość i intensywność treningu.

Według Forteza (2001) Matvéiev wciąż jest założycielem ważnej teorii naukowej dotyczącej
strukturyzacji i planowania treningu sportowego, nawet z dużymi modyfikacjami. Kilku autorów
(Bompa, 1983, Gambetta, 1990) skrytykowali Matvéieva za obronę wykorzystania ogólnych
obciążeń i dużych objętości w podstawowych etapach szkolenia. Jest to niezaprzeczalny argument,
którego nie można zignorować, ponieważ ogólne treści zależą od konkretnych treści i na odwrót. Inne
krytyczne uwagi to niektóre z głównych pytań, które dominują w określaniu treningu piłkarskiego.
Niezależnie od tego, rozważmy następujące pytania:
• Jaką objętość szkolenia należy zastosować w różnych okresach sezonu?
• Jaki jest związek między objętością a intensywnością w różnych okresach sezonu?
• Kiedy i jak należy stosować określone przygotowania ?
• Czy ogólne przygotowanie jest mniej ważne niż konkretne przygotowanie?
Pod tym względem Carvalhal (2002) twierdzi, że objętość szkolenia powinna być podrzędna
w stosunku do intensywności w piłce nożnej. Jednak podczas treningu z dużą intensywnością zawsze
musi być regeneracja pomiędzy ćwiczeniami, aby utrzymać intensywność każdego powtórzenia.
Z drugiej strony, Periodyzacja Taktyczna kwestionuje logikę dzielenia sezonu na okresy ogólne
i specjalne, stosowane w tradycyjnych modelach periodyzacji. Zapytany o to, jak zorganizować sezon
piłkarski, Frade (In Viera, 1993) odpowiedział, że nie dzieli sezonu w tradycyjny sposób (makrocykl,
mezocykl i mikrocykl) i broni wagi wykonywania bez wahań przez cały sezon. Uważa również, że
istnieje potrzeba zmiany logiki tradycyjnej periodyzacji, w której określone szkolenie (jakość) ma
miejsce jedynie po dużej ilości ogólnego szkolenia (ilości).

39
Specyficzność
Gdy zbliżamy się do treningu piłkarskiego, powinniśmy uważać specyfikę za kluczowy
czynnik, dlatego szkolenia powinny być tak szczegółowe, jak to tylko możliwe, w celu zwiększenia
wydajności zespołu i zawodnika podczas zawodów. Jeśli chodzi o okres przygotowawczy, Frade (w
Vieira, 1993) stwierdza, że musimy działać zgodnie z tym, co należy zrobić w okresie rywalizacji.
Niemniej jednak autor stwierdza, że wszystko, co zostało zrobione w tym okresie, nigdy nie jest
odpowiedzialne za to, co dzieje się pięć miesięcy później. Jeśli chodzi o okres rywalizacji, Frade (w
Vieira, 1993) stwierdza, że jest to okres podstawowy i podkreśla znaczenie charakterystyki
dynamicznego modelu roboczego poprzez ustalenie wzoru mikrocyklu. Ten wzór pozwala następnie
ustabilizować rozkład treści szkoleniowych. W związku z tym określone obciążenie treningowe jest
również ustabilizowane. Frade uważa, że piłka nożna jest głównie procesem taktycznym, więc
tradycyjne spojrzenie na związek między przygotowaniem ogólnym i specjalnym wymaga przeglądu.
Naprawdę broni od samego początku konieczności treningu specjalistycznego (zgodnie ze stylem
gry). Pomaga to graczom dostosować się do specyficznych wymagań "naszej gry".

Forma sportowa.
Jeśli chodzi o formę sportową, Frade (In Vieira, 1993) uważa, że "wynika ona z ciągłej
manifestacji prawidłowości wyrażanych przez zespół, które określają jego tożsamość." Można ją
podzielić na trzy fazy:
1. Rozwój
2. Utrzymanie
3. Spadek
Jednak z punktu widzenia taktowania taktycznego stabilizacja formy sportowej jest osiągana poprzez
dystrybucję wybranych treści w ciągu tygodnia w ten sam sposób (w schemacie tygodniowym).

Wyjaśnimy powyższe koncepcje dokładniej w kolejnych rozdziałach.

40
 Rozdział 3
WPROWADZENIE DO FRAKTALIZMU

3.1 Jaka jest zasada fraktalizmu?

Wprowadzamy „fraktalizm” jako nowy sposób myślenia o zbiorowym zachowaniu wielu

podstawowych jednostek interakcji. W tym przypadku, jednostkami są piłkarze. Całość znaczy
więcej niż suma poszczególnych jednostek.

Fraktalizm w odniesieniu do piłki nożnej to podzielenie na części wszystkich elementów

treningu, przynajmniej w przybliżeniu, w miniaturowe kopie klubowego/trenerskiego modelu gry.
Fraktalizm ma miejsce gdy zestaw pewnych zachowań (akcji i dobrze podjętych decyzji),

istnieje na drużynowym, międzystrefowym, strefowym i indywidualnym poziomie (Tavares, 2003;

Oliveira, 2004).

To dlatego Oliveira (2004) wierzy, że proces nauczania, trenowania i uczenia gry w piłkę nożną
powinien zostać dopasowany do fraktalnej organizacji na czterech poziomach (zobacz rysunek na
następnej stronie).

Cztery poziomy systemu fraktalnego w piłce nożnej

Rys. 1 Cztery poziomy systemu fraktalnego w piłce nożnej

3.2 Fraktalizm: Przerywanie treningu podczas prezentowania szerszego modelu

gry

41
 „Gra jest odzwierciedleniem treningu, więc trening nie może być niczym innym niż grą”.
(Guilherme Oliveira,1991).

Fraktal jest to przybliżony lub fragmentaryczny geometryczny kształt, który może zostać
podzielony na części, które są przynajmniej w przybliżeniu, miniaturowymi kopiami oryginału.
Fraktale w przybliżeniu są jednakowe w swoim charakterze, z częściami prezentującymi podobne
struktury, na skali szerokiej lecz skończonej.

Przykładem mogą być chmury, sieci rzek, linie zbocza, płatki śniegu, kryształy i fale oceanów.
DNA i uderzenia serca również mogą być analizowane jako fraktale. W kontekście piłki nożnej i z
punktu widzenia Guilherme Oliveira (2004) fraktalna organizacja treningu jest metodyczną
koniecznością gdyż fragmentacja pozwala trenerskiej interwencji być bardziej efektywną.

Jest to niezbędne ponieważ ta praktyka reprezentuje sposób w jaki chcemy grać. Podążając za
tym tokiem myślenia powinniśmy promować przypadkowość i nieprzewidywalność obecną podczas
gry, szczególnie planując ćwiczenia. Oznacza to, iż każde zaproponowane ćwiczenie musi zawierać
coś czego zawodnicy nie kontrolują. Jeżeli gra jest nie liniowa (zawiera niewiadome) to ćwiczenia
treningowe, nawet jeżeli są mniej złożone, powinny również takie być, czyli winny zapewnić ochronę
przed jakąkolwiek bezpośrednimi relacjami przyczynowo- skutkowymi.

Interakcje pomiędzy podjednostkami systemu fraktalnego determinują cechy w większych

jednostkach, które nie mogą być zredukowane do podjednostek. Jeden poziom organizacji
determinuje poziom wyżej, a ten natomiast wpływa na funkcjonalność poziomu wyżej. Taka sytuacja
ma miejsce kiedy znajdujemy zestaw podwalin zachowania, niezmiennie istniejącego zarówno na
zbiorowym, sektorowym, międzysektorowym lub indywidualnym poziomie (Tavares, 2003;
Oliveira, 2004).

To dlatego Oliveira (2004) uważa, że proces nauczania, trenowania i uczenia gry w piłkę
nożną powinien wpasować się w organizację fraktalną na czterech poziomach.

Cztery poziomy organizacji fraktalnej

1. Etapy gry: Faza atakowania, faza obrony, przejście od obrony do ataku, przejście od ataku
do obrony i stałe fragmenty gry. Pierwszy poziom fraktalizmu związany jest dzieleniem gry na jej
różne etapy, mimo tego iż warto tu wspomnieć że z naszego punktu widzenia, gra jest stałym
procesem.

Warto jest również wspomnieć akcje, które piłkarze powinni rozgrywać podczas tych faz na
zbiorową (drużynową), międzysektorowym (międzystrefową), sektorowym (w swoich strefach)
lub indywidualną skalę. Z tego powodu ćwiczenia treningowe powinny umożliwiać zawodnikom

42
 i drużynie grę w tych czterech różnych fazach, pod pewnymi ograniczeniami oraz z drużynowym
pomysłem dopasowanym do pewnego stylu.

2. Model gry: makro, mezo i mikro zasady

Drugi poziom fraktalizmu odnosi się do naszego specyficznego stylu gry (model gry).
Guilherme Oliveira (2004) mówi: „Zasady gry mogą być postrzegane jako cechy, jakie drużyna
prezentuje podczas różnych faz, czyli takie wzorce zachowań (taktyczne
i techniczne), które mogą przybierać różną formę lecz zawsze reprezentują dany styl. Z tego
punktu widzenia, zasady te mają fraktalną konfigurację i organizację jako że niezmiennie
zobrazowują nasz styl (model gry), bez względu na to na jaką skale jest prezentowany. Zasady gry
lub wzorce akcji mogą być podzielone dalej na pod zasady dopóki nie osiągną minimalnej skali.
Jednakże, ten podział może być tylko fraktalny, oznacza to, że makro, mezo i mikro zasady
powinny reprezentować szerszy model. Tylko w ten sposób może nastąpić rozwój specyficznej
wiedzy i najwyższy z możliwych postęp w wydajności zawodnika.”

3. Specyficzność: Specyficzne metody, które powinny prowadzić zarówno do planowania

i procesu treningowego. Trzeci poziom faktalizmu zawiera Koncept Specyficzności. Guilherme
Oliveira (2004) twierdzi: “ Koncept specyficzności powinien również zawierać organizację fraktalną.
Pomimo pewnych zasad, pod zasad (mniej lub bardziej złożonych), interwencji trenera (bardziej czy
mniej złożonych), specyficzność powinna być reprezentowana i winna prezentować styl gry (model
gry). Ta specyfikacja powinna być zawsze niezmienna i stała we wszystkich możliwych skalach.

4. Ćwiczenia: „Odzwierciedlać i powielić” planowany styl gry. Czwarty poziom fraktalizmu

odnosi się do ćwiczeń modelowych. Ten modeling oparty jest na poprzednich 3 fraktalach, ponieważ
planowanie procesu treningowego jest blisko powiązane z poprzednimi trzema fraktalami, gdyż
planowanie procesu treningowego jest ściśle związane ze stylem gry (modelem gry), specyfiką oraz
różnymi etapami gry. Strukturalna i funkcjonalna konfiguracja ćwiczeń powinna być dopasowana do
zawodników wykonujących określone akcje, które reprezentują taktyczną grę drużyny (modelową
grę). Dodatkowo, trener powinien interweniować w określony sposób a żeby zachęcać do właściwych
akcji
i zapobiegać niewłaściwym (Guilherme Oliveira, 2004). Aby to mogło mieć miejsce potrzebna jest
konkretna i odpowiednia interwencja.

Zbiorowe zasady taktyczne

Musimy podzielić grę na proces treningowy bez zmniejszania jakości gry (Frade, 2006).W
tym kontekście, podejście fraktalne pozwala na konstrukcję kultury taktycznej (Frade, 2006).
Pozwala to zawodnikom zdobyć specyficzną wiedzę, która pozwala im efektywnie zarządzać

43
sytuacjami w grze, podejmować właściwe decyzje i zachowywać się zgodnie z stylem gry i jej
zasadami. Ostatecznie, osiągają oni efektywną, zespołową komunikację poprzez zbudowanie
zespołowego języka zachowań (Frade, 2006).
Fraktalna kondycja ćwiczeń treningowych odnosi się do potrzeby globalnego zrozumienia taktyki
drużyny. Ćwiczenia powinny wspierać rozwój podejmowania właściwych decyzji
w których będzie się brało pod uwagę makro zasady, mezo zasady i mikro zasady naszego stylu
gry (Frade, 2006). W tym kontekście, trener musi być w stanie rozwinąć u swoich zawodników
zrozumienie gry, prowadzić ich do formy drużynowego myślenia gdzie indywidualne interpretacje
są dopasowywane do drużynowej idei.
Fraktalna organizacja ćwiczeń wyrasta z fraktalnej logiki za którą powinien podążać proces
treningowy, bez względu na to czego chcesz nauczyć lub co chcesz wytrenować, czy jest to makro
zasada czy mezo zasada gry.
Przykład treningu 1. Na przykład, wyobraź sobie że jedną z zasad drużyny jest podawanie piłki
przez 3 różne strefy i sektory boiska, a mezo będzie przyjęcie pozycji i skoordynowane ruchy
różnych zawodników. Mikro zasadą będą rodzaje podań i współpraca, które systematycznie
rozwijają się podczas gry.
W ten sposób kiedy chcemy stworzyć podanie, ruch i wsparcie, musimy wziąć pod uwagę rodzaj
podania, współpracę, preferowany kierunek podania i spodziewanie pozycjonowanie różnych
zawodników. W innym przypadku, będzie to niereprezentacyjne dla całego modelu gry, więc nie
realizuje się za fraktalizmu i oczekiwane akcje w grze nie zostaną wyuczone.
Przykład treningu 2

Kolejny przykład, wyobraźmy sobie, że jednym z naszych sposobów gry jest obrona strefowa: a
celem treningu, kolejną zasadą, jest podawanie piłki. Trener ustala ustawienie
6 na 6 w danej przestrzeni. Instruuje drużynę, która ma piłkę jak należy ją podawać pomiędzy
wszystkimi zawodnikami używając całej dostępnej przestrzeni. Drużyna bez piłki utrudnia
przeciwnikom akcje kryjąc indywidualnie. Mimo tego, iż głównym celem jest utrzymanie się przy
piłce, broniąca drużyna zachowuje się przeciwnie do modelu gry. Dlatego też, ustawienie które
zostało stworzone nie odzwierciedla tego co jest intencją
i naraża / osłabia rozwój zawodników podczas tego modelu gry.

Przykład treningu 3

Wyobraźmy sobie, że trener chce popracować nad obroną niską , szczególnie ze środkowymi
obrońcami, ponieważ mają problemy z asekurowaniem, kiedy piłka grana jest za plecy. Jako
zasadę gry, trener ustala obronę strefową, oznacza to iż bronią danej strefy niezależnie od tego co
wykonują przeciwnicy. Trener tworzy ćwiczenie, które wspiera głębokie podania by zachęcić

44
środkowych obrońców do ustawienia się i przyjęcia ich pozycji obronnej. Dla bardziej efektywnej
obrony, trener decyduje by jeden z nich musiał zawsze kryć napastnika z przeciwnej drużyny ,
kiedy inny zapewnia obronę niską , asekurując zawodnika swojej drużyny.

Jest to niewłaściwa akcja gdyż nikt nie jest zmuszony by dopasować pozycje zgodnie
z lokalizacją piłki. Jest zawodnik odpowiedzialny za krycie napastnika i kolejny tylko kryjący. To
ćwiczenie nie wspiera zasady obrony strefowej dwóch obrońców środkowych.

Wniosek Trzy przykłady powyżej podkreślają ideę że nawet w bardzo szczególnych sytuacjach,
jest ważne by zawsze dopilnować związku między konkretnym stylem gry a jej zasadami. Gdy
jest właściwie zbudowana, stosowana i poprawiana, praktyka wyraźnie pomaga w osiągnięciu
wyższych poziomów wykonania/ poprawy gry. Dlatego też, ćwiczenia powinny zawierać pewien
stopień złożoności (pod względem przypadkowości
i nieprzewidywalności), zbliżając autentyczność gry tak bardzo jak to tylko możliwe. By stworzyć
operacyjny model gry, Podejście Taktycznej Periodyzacji zdefiniowano
i rozwinęło własne i unikalne metodologiczne zasady (zobacz następny dział).

45
2. METODOLOGICZNE ZASADY TAKTYCZNEJ PERIODYZACJI

Rys. 2 Metodologiczne zasady taktycznej periodyzacji

46
3. ZASADA SPECYFICZNOŚCI
Co to jest zasada specyficzności?
Zasada specyficzności: Trening powinien być tak szczegółowy jak to tylko możliwe ażeby
podnieść poziom (wykonawstwo) zawodnika i drużyny podczas meczy Powinna być stała relacja
pomiędzy wszystkimi aspektami gry a ćwiczenia praktyczne winny być charakterystyczne dla
pożądanego modelu gry (stylu gry). Realizacja zasad specyficzności będzie rzeczywiście
osiągnięta jeśli zawodnicy zrozumieją cele i założenia każdego ćwiczenia, utrzymają wysoki
poziom koncentracji oraz zostaną wprowadzone trenerskie wskazówki (Oliveira, 2008). Zasada
specyficzności powinna również prowadzić do wzajemnie oddziaływującej interakcji pomiędzy
praktyką, zawodnikami oraz trenerem (zobacz diagram poniżej).

3.1 Wzajemnie oddziaływująca interakcja pomiędzy praktyką, zawodnikami i

trenerem

Rys 3. Wzajemnie oddziaływująca interakcja pomiędzy praktyką, zawodnikami i trenerem

47
 3.2 Zasady specyficzności i model gry

Rys. 4 Zasady specyficzności i model gry

Frade (2006) postrzega specyficzność jako supra-zasadę (najważniejszą zasadę) treningu

piłkarskiego. Specyficzność jest kluczem do taktycznej periodyzacji a trenerskie zasady gry są
wpajane do wszystkich części: modelu gry, wszystkich sesji treningowych oraz meczy. Według
Guilherme Oliveira (1991), zasada specyficzności powinna stworzyć sytuacje taktyczne których
wymaga model drużyny, pozwalając wszystkim aspektom modelu gry na zastosowanie i
adaptację:

- aspektu taktycznego,
- aspektu technicznego,
- aspektu fizycznego,
- aspektu psychologicznego.

Dla Frade (2002) specyfikację określa model gry zespołowej. Ten koncept specyficzności
odnosi się do idei, iż planowane sesje treningowe powinny bazować na budowie modelu gry
zespołowej.

48
3.3 Zasady specyficzności: cały trening jest prezentacją naszych zasad gry

„Dla mnie trenowanie oznacza trenowanie w specyficzności, tworzenie praktyk, które

pozwolą mi polepszyć moje zasady gry” (José Mourinho, w Oliveira i inni, 2006)

Co to specyficzność ?
Z perspektywy periodyzacji taktycznej, zasada specyficzności powinna zarządzać procesem
treningu. To jest niewątpliwie najważniejsza zasada Periodyzacji Taktycznej. Specyficzność
pojawia się gdy jest stała relacja pomiędzy wszystkimi aspektami gry (taktycznym, technicznym,
fizycznym i psychologicznym) a wszystkie praktyki treningowe prezentowane są w naszym
modelu gry (stylu gry). Dlatego koncept specyficzności zarządza i prowadzi cały proces
treningowy. Pod tym względem, Vitor Frade (in Silva, 1998) potwierdza, że niezależenie od cech
praktyki treningowej (np.: więcej lub mniej zawodników, większa lub mniejsza przestrzeń itp.)
powinna być zawsze zaplanowana w taki sposób, który pozwoli naszym zasadom gry być
przyswojonym i przeniesionym na mecze..

Wprowadzenie specyficzności do sesji treningowych

Każda praktyka może być po prosu „potencjalnie specyficzna”. Zasada specyficzności będzie
prawdziwie osiągnięta jeśli podczas treningu zawodnicy zrozumieją cele i założenia ćwiczeń i
utrzymają wysoki stopień koncentracji, z zawsze właściwą interwencją trenera. Specyficzność
jest więc związana z możliwością stworzenia makro zasad gry i ich poszczególnych mezo zasad,
operacyjnymi. Dlatego, według zasad periodyzacji taktycznej, zasada specyficzności powinna
zawsze prowadzić do interakcji pomiędzy praktyką, zawodnikami i trenerem. Specyficzność
wymaga technicznej kadry by zaprojektowała ćwiczenia tak dokładnie jak to tylko możliwe, aby
sprostać wymaganiu stworzenia takich sytuacji jakich chcemy by się wydarzyły podczas meczu
by również miały miejsce na naszym treningu. Nasze styl gry (model gry) staje się operacyjnym
poprzez specyficzne ćwiczenia. Najbardziej efektywny nośnik to wspieranie silnej więzi
pomiędzy informacją
i zachowaniem, tak żeby zawodnicy mogli wchłonąć taktyczną wiedzę niezbędną dla naszego
stylu.

Proces treningowy powinien poprawiać rozwiązanie problemów związanych

z zarzadzaniem czasem i przestrzenią „ tu i teraz” (Frade, 2006; Garganta, 2006).
W dodatku Carvalhal (2000) twierdzi, że ćwiczenia w piłce muszą stymulować „momenty”
rywalizacji bez błędnego rozumienia rzeczywistości rywalizacji. Każde ćwiczenie musi zawierać
„komponenty” gry w pełnym tego słowa znaczeniu. Według Oliveira (2004), trening lub sytuacje
treningowe są prawdziwie specyficzne, jeżeli jest stały

49
i skontrastowany związek pomiędzy wszystkimi indywidualnymi i zbiorowymi komponentami
(taktycznymi, technicznymi, fizycznymi, koordynacją oraz poznawczymi) oraz stały związek
między stylem gry a ich taktycznymi zasadami. Jak Carvalhal przyznaje (Tavares, 2003), trener
powinien rozumieć, iż posiadanie dobrze przemyślanego pomysłu dotyczącego sposobu, w jaki
chce się grać, jest łatwiejsze niż sprawienie by ten był operacyjnym. Jednym z głównych
powodów takiej sytuacji, podanym przez Rocha (2000) są metodologiczne różnice pomiędzy
elementami w kadrze technicznej w powiązaniu ze słabymi relacjami.

“ Dla nas, jest to kwestia planu, co więcej jest to kwestia zamienienie go na operacyjny. Nie
jest użytecznym posiadanie dobrych pomysłów, mówiąc to popieramy tą lub inną metodologię,
jeśli proces treningowy nie korzysta z tych samych idei.” José Mourinho (2005)

W tym sensie podstawowym zadaniem jest stworzenie zasad, które określają nasz przyszły
styl gry (Frade, 2004). Ćwiczenia treningowe muszą mieć cele i muszą tworzyć nowe wyzwania
rozwoju zarówno indywidualne jak i dla całej drużyny. Cel zawiera rozwój pewnych instynktów
zachowawczych. By to osiągnąć, Faria (2003) wierzy, że powtarzanie i automatyzacja powodują
iż rzeczy (czynności) stają się podświadome. Dodaje również, że jest to niezbędne dla
zawodników aby rozumieli cel wykonywanych ćwiczeń.

Powinni najpierw pomyśleć o tym co robią i kiedy już przywykną do zrobienia tego, przyjmą
to jako pewien naturalny nawyk gry.

Specyficzne ćwiczenia, połączone z jasnym celem określonym przez trenera są niezbędnym

narzędziem do budowania nowych pożądanych akcji i mentalnych obrazów. Jednakże biorąc pod
uwagę złożoność gry, największą trudnością z jaką trener musi się zmierzyć jest zamiana intencji
w operacyjną.

“Tworzymy ćwiczenia, które są w stanie wypełnić wszystkie aspekty gry, bez zapomnienia o
naszej pierwszej kwestii: danej zasadzie gry” (José Mourinho in Gaiteiro, 2006).

Te zasady gry powinny rozbudzać specyficzne zestawy akcji, powodując iż ćwiczenia stają
się metodą do stworzenia indywidualnej i zbiorowej adaptacji. Guilherme Oliveira (1991)
podkreśla potrzebę stworzenia serii specyficznych sytuacji, które pozwolą pokazać zawodnikom

50
takie zachowanie oraz uświadomić im jak takie korzyści z nich płynące dla nich i zespołu
(samoświadomość).

Dlatego by usprawnić akcje i sprawić by pojawiały się regularnie oraz by były skuteczne
podczas meczów, koniecznym jest stworzenie właściwego zestawu sytuacji treningowych
zbiorowych, grupowych oraz indywidualnych, umożliwiając rozegranie dokładnie tego co jest
zamierzone (Tavares, 2003).
Stały związek pomiędzy wszystkimi aspektami gry
Stały związek pomiędzy wszystkimi aspektami następuje po powyższym, Carvalhal (2001)
dowodzi, że by osiągnąć pewien sposób gry, musimy stworzyć specyficzne ćwiczenia, gdyż jak
popiera Manno (1990), przyswojenie jest zjawiskiem, które prowadzi do poprawy wykonania ale
jest powiązane z specyficznością uczenia. Specyficzność wzrasta gdy jest stały związek pomiędzy
wszystkimi aspektami gry.
Trening jako suma różnych aspektów umożliwi zawodnikom nabycie zachowań innych niż
podczas gry (Ferreira i Queiroz, 1982, Faria, 1999). Dlatego by osiągnąć specyficzność, cele i
zawartość ćwiczeń, bez względu na ich złożoność, powinny specyficznie określać model gry.
Zatem musi istnieć niezależny związek między treningiem a meczami. Osiągnięcie sukcesu jest
możliwe gdy zawodnicy trenują w określony sposób i są w stanie efektywnie odpowiedzieć na
sytuacje z którymi spotkają się na meczach (Faria, 1999).
W ten sposób Mourinho i jego asystent potwierdzają, że:“trening oznacza poprawę zrozumienia
gry nabycie jasnego i określonego modelu (stylu) oraz zasad które wyjaśniają co się wydarza
codziennie. Naszym zajęciem jest interakcja pomiędzy wszystkimi faktorami (aspektami).
Specyficzność związana jest zatem
z możliwością stworzenia zasad i mezo zasad operacyjnymi”.

51
 Rozdział 4
4. ZASADY TENDENCJI
4.1 Co to jest zasada tendencji?

Chcemy stworzyć zasady gry operacyjnymi, używając uwarunkowanych ćwiczeń, które związane
są bezpośrednio z modelem gry. Zasady tendencji podkreślają potrzebę stworzenia ćwiczeń w których
zachowania pożądane przez trenera pojawiają się często. Pożądane zachowania, związane z zasadą
gry, muszą pojawiać się znacznie częściej podczas treningów niż podczas meczy by stworzyć u
zawodników podwojone obrazy mentalne pożądanego celu. Struktura ćwiczeń (tj. rozmiar pola gry,
liczba zawodników, zasady, cele itp.) muszą krzewić pojawianie się wymaganego zachowania:
Uwarunkowane ćwiczenia.
Jaka jest zasada tendencji?
4.2. Zasada tendencji: poziom operacyjny, taktyczny i strategiczny

Rys. 5 Zasada tendencji: poziom operacyjny, taktyczny i strategiczny

4.3 Zasada tendencji: tworzenie zasad operacyjnymi

“Jedno z najtrudniejszych pytań jakie się pojawia to jak spowodować by nasz styl gry był

52
operacyjny poprzez tworzenie ćwiczeń w których jesteśmy w stanie zawrzeć wszystkie aspekty lecz
nie zapomnieć naszej pierwszej kwestii: poprawić daną zasadę gry w naszym modelu gry” (José
Mourinho in Gaiteiro, 2006)

Uwarunkowane ćwiczenia
Jak zostało to wcześniej wyjaśnione, gdy naszym celem jest nauczenie lub poprawienie jakiejś
zasady lub mezo zasady, najlepiej jest stworzyć odpowiednie ćwiczenia by je wyćwiczyć. Podążając
za Golemanem i innymi (2002), konieczne jest stworzenie przestrzeni gdzie unikniemy starych
nawyków (jeśli to jest naszym celem) i stworzenie nowych sytuacji. Następnie, jeśli jesteśmy
zainteresowani stworzeniem danych sytuacji związanych z pewną zasadą, musimy się upewnić iż
pojawiają się znacznie częściej niż inne. Układ ćwiczeń musi być tak stworzony by umożliwił częste
pojawianie się tych sytuacji – i to właśnie Carvalhal (2001) nazywa uwarunkowanymi ćwiczeniami.
Na przykład stworzenie ćwiczenia kiedy drużyna jest w osłabionym składzie w strefie obrony i ciągle
broniąc powoduje, że sytuacje związane z obroną pojawiają się progresywnie. Następnie pojawi się
wiele okazji by „nadać kształtu” sytuacjom.

Tworzenie treningu by skopiować styl gry i warunki na meczu

Kiedy obserwujemy zespół, dowiadujemy się iż ma tendencję do angażowania się
w dynamiczne akcje, które określają jego tożsamość, opisujący wzorzec akcji. By przekształcić ten
wzór w praktykę, każdy trening musi być ściśle związany ze stylem naszej gry (modelem) i
konceptem specyficzności. To podobieństwo powinno być obecne w codziennej pracy by
popularyzować specyficzne adaptacje oraz taktyczne zachowania. Jeśli ćwiczenie jest skonstruowane
bez przemyślenia modelu gry, wynikające z tego adaptacje mogą mieć negatywny efekt i
przeszkadzać w nabyciu pożądanej (specyficznej) wiedzy przez zawodnika. Jest to niezbędne by
ćwiczenia pokazywały sposób w jaki chcemy grać oraz by zawierały przypadkowość i
nieprzewidywalność gry. Ostatni warunek oznacza, iż każde zaproponowane ćwiczenie musi
zawierać element którego zawodnicy nie mogą kontrolować. Gra jest skomplikowana więc trening
również powinien być skomplikowany i powinien wykluczać bezpośrednią relację przyczynowo
skutkową. Interwencja trenera odgrywa kluczową rolę
w prawidłowo przeprowadzonym ćwiczeniu, ponieważ może przyspieszać specyficzność
w pozytywny lub negatywny sposób. W dodatku, strukturalny i funkcjonalny układ ćwiczeń musi
korespondować z specyficznością i fraktalizmem gry. Oznacza to iż niektóre ćwiczenia
z powodu swojej konstrukcji wspierają funkcjonalność ( np. podświadome przyswojenie sytuacji).
Tymczasem celem niektórych ćwiczeń jest wykonanie dokładnie tego samego

53
z dokładnie taką samą liczbą zawodników oraz taką samą przestrzenią ale alokacja (tj. ułożenie)
zawodników na boisku różni się od wymagań gry (np. środkowi trenują na innej pozycji i/lub w innej
roli). To może podświadomie powodować niewłaściwe podświadome zachowania
i taktyczna wiedza wyjdzie na jaw.
Prawdopodobieństwo
By zapobiec sytuacji przyczynowo skutkowej, musimy skupić się w zamian na opisie wzorów
zachowań (Stacey, 1995) poprzez użycie pojęcia prawdopodobieństwa. Im większe
prawdopodobieństwo zdarzenia się pojawi tym bardziej prawdopodobne jest, iż będzie ono miało
miejsce. Dlatego więc jest ono miarą możliwości przypadkowego wystąpienia jakiegoś zdarzenia.
Podczas meczu piłki nożnej wystąpienie sytuacji przypadkowych jest nieskończone i
nieprzewidywalne. Jednakże wcześniejsza wiedza dotycząca pozycji pozwala w sytuacjach
treningowych przeciwstawić się zespołowej tendencji w konkretnych sytuacjach. Na przykład, po
analizie odkryliśmy, iż po odzyskaniu piłki przeciwnicy prawdopodobnie zastosują przejście z
obrony do ataku poprzez długie proste podania (gra bezpośrednia) do najwyżej ustawionych
zawodników. By temu przeciwdziałać, powinniśmy przygotować naszych środkowych by zawalczyli
o drugą piłkę przygotowując ich by przyjęli dobre pozycje oraz walczyli (jak zostało przyjęte w stylu
gry) o szansę by wygrać drugą piłkę (w odpowiedzi na styl gry przeciwnika).

4.4 Konfiguracje ustawień i funkcji dla celów treningowych

Konfiguracja ustawień i funkcji w ćwiczeniach jest kluczowa by przestrzegać specyficzności

i fraktalizmu gry. Oznacza to, iż niektóre ćwiczenia wspierają właściwe podświadome zachowania i
wiedzę gdyż ich budowa koresponduje z funkcjonalnością. Podobnie więc, ćwiczenia z tym samym
celem i liczbą zawodników ale w innym ustawieniu/alokacji lub przestrzeni będą również wspierać
podświadome zachowania i wiedzę. Jednakże rezultat będzie inny.
Na przykład, weźmy drużynę która gra system 4-4-2 ze środkowymi ustawionymi w diament.
Trener planuje ćwiczenie na utrzymanie piłki pomiędzy dwiema drużynami po czterech zawodników
asekurowanych z zewnątrz. Poniżej możemy zobaczyć poprawne i niepoprawne konfiguracje.
„DIAMENT” 4+2N x4 PRAWIDŁOWA KONFIGURACJA

54
 Rys. 6 „DIAMENT” 4+2N x4 PRAWIDŁOWA KONFIGURACJA
W przestrzeni celem zawodników jest podawanie piłki między sobą oraz podanie do
zewnętrznego żółtego zawodnika, który jest asekurowany od zewnątrz. Jeżeli zawodnicy ustawili się
w diament (jak to jest w grze) w specyficznej powierzchni boiska gdzie mają przeprowadzić sytuacje,
adaptacja i akcje będą pożądane.
Kwadrat 4x4 w środku pola NIEPRAWIDŁOWA KONFIGURACJA

Rys. 7 Kwadrat 4x4 w środku pola NIEPRAWIDŁOWA KONFIGURACJA

Jeżeli zawodnicy ustawią się w kwadrat, niektóre pożądane sytuacje mogą być wyuczone ale
mogą mieć też miejsca inne sytuacje i adaptacje, których nie chcemy. Ten przykład jest po to by
uzmysłowić jak istotnym jest by układ ćwiczeń oraz funkcjonalności był dobrze skonstruowany ,
gdyż będzie to wspierać pewne sytuacje, adaptacje, interakcje między zawodnikami. Dlatego
ćwiczenia powinny być skonstruowane bardzo ostrożnie by nie stały się kontr produktywne.
Wyobraź sobie, że trener chce popracować nad grą od tyłu, ponieważ środkowi nie dostają piłki
do środka boiska przez środkowy sektor tak bardzo jak chciał by tego trener. Proponuje więc grę 5
na 5 z dwiema małymi bramkami na każdym końcu boiska. Jeśli jednak nie określi kształtu i
specyficznych funkcji/ pozycji zawodników nie wystąpią akcje, których chce
w meczu.

Jeśli drużyna zagra 4-3-3 z jednym z obrońców środkowych, trener określi mniejszą strukturę
tego czego oczekuje podczas meczu. W tym wypadku będzie to ustawienie 2-1-2 (dwóch obrońców,
jeden defensywny pomocnik i dwóch pomocników ofensywnych. Poprzez określenie struktury i
poszczególnych ról zawodników, wspiera adaptację właściwej wiedzy, którą chce wdrożyć.
Budowa gry 5 x 5 ze strukturą 2-1-2 (formacja 4-3-3)

55
 Rys 8 Budowa gry 5 x 5 ze strukturą 2-1-2 (formacja 4-3-3)
W tym prostym ćwiczeniu 5 na 5 trener rozpoczyna podania do niebieskiego środkowego.
Celem jest zbudowanie gry poprzez strukturę 2-1-2 (formacja 4-3-3), przy pomocy obrońcy
środkowego podaje piłkę do atakującego środkowego a następnie trafia do jednej z dwóch mini
bramek. Jeśli czerwoni zdobędą piłkę, wtedy próbują szybko strzelić gola w jedną z dwóch mini
bramek na drugim końcu. Pozycyjne odniesienia i określone role pożądanych zachowań powiązane
z daną zasadą gry (budowanie gry - pomocnik) występują znacznie częściej niż podczas meczu.
Konfiguracja ćwiczeń ( tj.: rozmiaru pola gry, liczba zawodnika, zasady, cele itp.) stworzona jest by
wzmocnić pojawienie się pożądanych zachowań/akcji. To tworzy dobrze przygotowane ćwiczenia.
Jeśli zawodnicy nie mają jasno określonych ról, pożądane zachowania mogą się pojawić ale nie
wystarczająco często. Również wzorce niepożądane mogą wystąpić, tworząc niekompatybilność ze
stylem gry i naszym modelem gry.

4. 5 Taktyczna Periodyzacja „wyjątkowość procesu”

Koncept, który streszcza czynniki przedstawione na poprzednich stronach, Periodyzacja

Taktyczna określa jako “wyjątkowość procesu”. Jest to założenie, iż każde ćwiczenie musi zostać
wykonane w ścisłym związku z konceptem specyficzności i stylem gry (modelem gry).

Podejmowanie decyzji
Każdy model gry jest niepowtarzalny, ponieważ czynniki które go określają są specyficzne dla
każdej drużyny. Ten związek powinien zostać zaprezentowany w naszej codziennej pracy by
wesprzeć specyficzne adaptacje i wiedzę taktyczną. Jak wspomniano wcześniej, ćwiczenie może być

56
właściwe dla drużyny, gdyż systematycznie porządkuje akcje, które są decydujące
w planowanym modelu gry, więc wspiera główne adaptacje między zawodnikami a drużyną. Dlatego
możemy stwierdzić, że interwencja trenera w trening musi być skupiona na przygotowaniu
zawodników do podejmowania dobrych decyzji podczas meczu. W trakcie jego trwania, trener ma
niewielki wpływ na zawodników i drużynę. Zatem zawodnicy i drużyna muszą rozwiązać te
problemy samodzielnie (poprzez samoorganizację). Dlatego, jak twierdzi Oliviera
„Współzawodnictwo jest wspaniałym czasem na naukę jak również najlepszym by ocenić proces
treningowy. Wynika z tego, iż współzawodnictwo jest niezwykle istotne. Ludzie często myślą, iż
współzawodnictwo jest punktem kulminacyjnym czymś niezależnym od treningu. Dla mnie nie jest!
Współzawodnictwo jest niezwykle ważnym momentem w procesie i musi być tak traktowany”
(Guilherme Oliveira, 2006).
Zasada tendencji
Zasada tendencji akcentuje potrzebę stworzenia ćwiczeń, w których pożądane akcje często się
pojawiają. Dlatego wymaga się pojawiania danej sytuacji znacznie częściej niż w meczu, pozwalając
zawodnikom na projekcje pożądanego celu. Reasumując zasada tendencji odnosi się do potrzeby
włożenia treści treningowej w poprawną zawartość w ten sposób zwiększa się częstotliwość
występowania rzeczy które chcesz by się pojawiły. Może to mieć zastosowanie do jednej zasady gry
lub większej liczby zawsze sterowanej przez styl gry, który jest „ mentalną konfiguracją, ponieważ
proces sam w sobie kierowany jest interwencją która natomiast determinuje osiągniecie (Campos,
2007). Oliviera mówi o tym “by osiągnąć koncept specyficzności podczas treningu nie wystarczy
tylko wykonywać ćwiczeń które są potencjalnie specyficzne, by mogło to mieć miejsce niezbędna
jest trenerska interwencja interaktywna” (Guilherme Oliveira, 2004).
Specyficzne ćwiczenia by dopasować styl gry
Jeśli nawet ćwiczenie jest skonstruowane zgodnie z pożądanym przez trenera stylem
i specyficznymi zasadami, tylko właściwa interwencja trenerska może sprawić by ćwiczenie było
prawdziwie specyficzne. Dlatego trener powinien skierować uwagę zawodników na to co chce
poprawić. Faria (2002) także podkreśla wagę takiej interwencji podczas ćwiczeń poprzez
stwierdzenie, że tylko trener może ustalić wspólną myśl poprzez tworzenie specyficznych sytuacji
(specyficzne ćwiczenia) gdzie podkreśla się pewne zasady i zasady gry. Przez to ustanowione są
mentalne łącza, które pozwalają zawodnikom nauczyć się tych koncepcji
a poprzez powtórzenie zawodnicy mogą je przenieść do gry podczas meczu. Dlatego według José
Mourinho długoterminowego asystenta Rui Faria, “ nie możemy po prostu czekać by coś się
wydarzyło poprzez wykonywanie ćwiczeń, musimy prowadzić zawodników do tego co chcemy by
się wydarzyło podczas ćwiczeń a następnie w grze”. Jak stwierdził Guilherme Oliveira (2006),
istnieje potrzeba stworzenia sytuacji treningowych w których zawodnicy przyswajają akcje których

57
chcemy ich nauczyć I rozwinąć hierarchiczną organizację (uporządkowaną przez stopień istotności)
makro zasad i mezo zasad, lecz istnieje również potrzeba by przekierować uwagę zawodników na
akcje, które chcemy usprawnić. Oliviera prezentuje także następujący przykład, który wyjaśnia jak
rozwinąć mezo zasady podczas przejścia z obrony do ataku: ”Tworzę sytuacje gdzie pojawia się wiele
przejść. Staram się kierować i uwarunkować decyzje zawodników by umożliwić im grę w sposób
jaki chcemy grać. Jeśli oni ją zidentyfikują poprzez ćwiczenia będą robić dokładnie to samo podczas
meczu. Zawodnicy mogą wybrać między podaniem bezpiecznym (utrzymując piłkę) lub by wykonać
długie podania (atak bezpośredni) lecz doprowadzę ich to do częstszego wyboru bezpiecznych podań
niż długich jako że wolimy pozostać przy piłce po jej odzyskaniu”. Oznacza to, że możemy kierować
wyborami naszych zawodników w stronę stylu jakim chcemy grać. Popierając tę logikę Faria (2002)
uważa, że podstawowym celem treningu jest rozwinięcie zasad gry powiązanych z każdą fazą gry
(ataku, obrony, faza przejściowa) poprzez specyficzne ćwiczenia. W ten sposób drużyna rozwija
pewną jednakowość pod względem pewnego stylu gry który jest regularnie demonstrowany.

4.6 Specyficzne (taktyczne) przykłady ćwiczeń

Gra Br +6 x5
Dla José Mourinho (2004) adaptacja jest specyficzna, ponieważ każde ćwiczenie jest tak
skonstruowane by osiągnąć cel wyznaczony przez trenera. Dodaje, że „nie oznacza to, że wszystkie
podania są nasze. Tworzymy tylko takie sytuacje, które są naprawdę ważne i pozwolą naszym
zawodnikom na różne adaptacje w różnych wariacjach naszej gry”. Specyficzność ćwiczeń może
mieć miejsce tylko przy Optymalnej Interwencji Trenera przed oraz w trakcie ich wykonania
(Guilherme Oliveira, 2004). W tym wypadku, Oliviera twierdzi „ Ćwiczenia są odpowiednie do stylu
oczekiwanej gry. Jednakże, w związku z nieadekwatną interwencją trenerską, mogą stać się
dysfunkcyjne”. Frade (2004) podkreśla, że czym innym jest bycie trenerem który podaje wszystkie
rozwiązania a kompletnie inna rzeczą jest tworzenie sytuacji, w której zawodnicy muszą znaleźć
rozwiązanie poprzez dynamikę ćwiczenia. Rola trenera podczas ćwiczenia to bycie katalizatorem,
który kieruje uwagę zawodników na sytuacje do poprawienia. Dlatego, nawet jeśli ćwiczenia są
perfekcyjnie dopasowane do modelu gry, nieadekwatna trenerska interwencja może spowodować
dysfunkcjonalność ćwiczenia. Na przykład, załóżmy że mezo zasadą naszej gry modelowej jest „
rozgrywanie od tyłu”, gdzie bramkarz lub obrońca ma piłkę w polu obrony. Proponowanym
ćwiczeniem będzie: drużyna (niebiescy w diagramie) składająca się z bramkarza + czterech obrońców
wspierana przez dwóch środkowych, grają przeciwko trzem napastnikom i dwóm środkowym
(czerwoni).

58
 Rys. 9 Gra Br +6 x5

Kiedy bramkarz lub trener poda piłkę do jednego z obrońców, drużyna koordynuje akcje
mając na celu podanie piłki w przód do jednego z środkowych (podanie diagonalne) lub do zawodnika
przy linii końcowej który ma pobiec w przód.

Broniąca drużyna (czerwonych) robi pressing i stara się uniemożliwić podanie piłki do
niebieskiego pomocnika. To ćwiczenie pomaga w utrzymaniu relacji między różnymi zawodnikami
i w stworzeniu pożądanych przez trenera sytuacji. Jednak praktyka ta jest tylko potencjalnie
odpowiednia, a interwencja trenera określa, czy jest ona właściwa, czy nie. Wyobraźmy sobie że
bramkarz podaje piłkę do tylnego środkowego zawodnika, który jest atakowany, więc wybiera
wybicie piłki niż zagranie do wspierającego członka drużyny który jest wolny i gotów przyjąć piłkę.
Zamiast tego, pozwoli na adaptację podejścia, sprzecznego
z modelem gry, i jeśli będzie stale ją powtarzał stanie się to szkodliwym nawykiem.

4.7 Trzy Momenty interwencji trenerskiej

1. Przed ćwiczeniem

Trener powinien wytłumaczyć ćwiczenie w taki sposób by zawodnicy zrozumieli cele, pożądane
przez trenera sytuacje i dlaczego są one ważne w rozwoju indywidualnego
i zbiorowego zrozumienia stylu gry. Sposób w jaki trener przekazuje tą informację decyduje czy
interwencja będzie skuteczna (Hotz, 1999). W rzeczywistości ma to znaczny wpływ na to jak
zawodnicy zinterpretują ćwiczenie i jak je wykonają. Wypowiedź powinna być prosta, jasna,
wypowiedziana powoli z jak najmniejszą ilością słów, zwracając uwagę na reakcję zawodników i ich

59
wyrazy twarzy (Mesquita, 1998). Oliviera mówi o tym „Kiedy pokazuję ćwiczenie, mówię do
zawodników co jest głównym celem i które zasady naszego stylu gry chcę poćwiczyć poprzez jego
wykonywanie. Staram się skupić ich uwagę, popychając ich do wykonywania pewnych akcji.”
(Guilherme Oliveira, 2007).

Możemy użyć demonstracji by uzupełnić to wyjaśnienie lecz powinniśmy zawsze to przemyśleć.

Istnieje powszechne przekonanie, że demonstracje są istotne w szkoleniu piłkarzy w poprawnym
(oczekiwanym) zachowaniu się w danej sytuacji. Mimo tego, iż demonstracje prawdopodobnie
przyniosą skutek w większości przypadków, jednakże czasami nie przyniosą lepszych skutków od
instrukcji werbalnej. W niektórych przypadkach mogą się okazać szkodliwym sposobem uczenia
nowych wzorców. Jak zostało to stwierdzone przez Williamsa (2003), demonstarcja jest najbardziej
efektywna kiedy jasno podkreśla strategie konieczną do skutecznego działania z koniecznym ruchem,
umiejętnością i motywacją do kopiowania strategii w sposób skuteczny. Pokazy nie są bardziej
skuteczne niż instrukcje werbalne lub same ćwiczenia gdy przekazywana informacja jest ograniczona
i/lub gdy zadanie wymaga od uczącego się rozwoju wyczucia ruchu lub ”wybrania” istniejącego
wzorca ruchu. Potencjalną wadą podczas demonstrowania sytuacji, we wczesnych etapach uczenia,
jest ryzyko narzucenia zawodnikowi nie idealnego wzorca. Właściwym może się okazać stworzenie
możliwości aby zawodnik sam wypracował sobie wzorzec niż pokazanie mu go.

Jasne wytłumaczenie dotyczące celu zadania może okazać się wystarczającym aby pozwolić na
zaangażowanie uczących się w uczenie odkrywcze, a to może spowodować na dłuższą metę bardziej
elastyczne i adaptacyjne umiejętności. Pokazy mogą zatem być selektywnie, wprowadzane jako
dodatkowe źródła szkolenia.

2. Podczas szkolenia

Trener powinien pełnić funkcję katalizatora pozytywnych sytuacji, wiążąc je z pozytywnym

emocjami lub fizycznymi cechami. Z drugiej strony, trener nie powinien hamować żadnych
pożądanych sytuacji, gdyż będzie to powiązane z negatywnymi emocjami lub cechami fizycznymi.
Zatem, informacja zwrotna dla zawodników po wykonaniu pewnych ruchów jest narzędziem do
wzbogacenia procesu uczenia. Interwencje trenerskie, przez całe ćwiczenie, przez zewnętrzne uwagi,
są istotnym w osiągnięciu pożądanego rezultatu. Williams (cytowany przez Fonte), potwierdza to
poprzez stwierdzenie że bez informacji zwrotnej nauczanie można uznać za nieistniejące. Bez
wątpienia, by zmienić nawyki ruchowe, zawodnicy muszą zrozumieć wskazówki za którymi maja
podążać. Według tego samego autora, informacja zwrotna ma trzy cele:

60
 a. Poprawianie błędów

b. Motywowanie

c. Pełni funkcje wzmacniające i karzące

Dlatego, odnosząc się do fundamentalnej roli specyficznych wskazówek, interwencje trenerskie

podczas ćwiczeń są istotne aby skupić uwagę zawodnika, zgodnie z zamierzeniem trenera.
Zasadniczo, chodzi o to by prowadzić zawodników do rozwiązywania problemów według
zbiorowego projektu (stylu gry) i rozwoju indywidualnego. To dlatego interwencja trenerska jest
istotna dla poprawianego zrozumienia gry i wzmocnienia pewnych aspektów podczas zakazywania
innych. Ta interwencja jest dialogiem pomiędzy trenerem i zawodnikami,
z wspólnym kontekstem, jakim jest trening. Dlatego jeśli trener nie interweniuje właściwie, wiele
sytuacji nie zostanie przyjętych jako te pożądane (Guilherme Oliveira, 2004). José Mourinho's
długoletni asystent, Rui Faria (2007) podaje dookreślone twierdzenie: “Podczas egzekwowania
ćwiczenia, interwencja musi być oparta na relacji ćwiczenie – zawodnik – trener. Oznacza to że
czasami będziemy musieli zmodyfikować położenie by otrzymać to czego chcemy. Ta interwencja
jest jedynie możliwa jeśli dokładnie wiemy gdzie jesteśmy i dokąd chcemy iść. To znaczy, wymaga
bardzo strukturalnej wiedzy o stylu gry (naszym modelu gry), który pozwala dopasować interwencję
do naszego specyficznego celu”.

Oznacza to że trener musi znać dokładnie jaki rodzaj akcji chce ulepszyć i poprawić te sytuacje
podczas ćwiczenia, specyficznie, kiedy się one wydarzą lub kiedy się powinny wydarzyć. Hotz
(1999) objaśnia to poprzez stwierdzenie że jakoś przekazu informacji zależy od czasu, więc trener
powinien być cierpliwy i mieć zdolność oceny i diagnozy akcji zawodników by zoptymalizować ich
interwencje. „Optymalna interwencja” bierze również pod uwagę częstotliwość informacji zwrotnej.
Jak twierdzi Williams (2003) trenerzy mają tendencję do częstego wprowadzania szczegółowej
informacji zwrotnej.

Mimo tego iż informacja zwrotna jest istotna przy przyswajaniu umiejętności, szczególnie we
wczesnym procesie uczenia się, badanie sugeruje, że uczący się powinni polegać na swoim
wewnętrznym procesie informacji zwrotnych bardziej niż na dużej ilości wskazówek od trenera.

Trenerzy powinni zatem powstrzymać się od wprowadzania zbyt wielu uwag i progresywnie
zachęcać uczących się do rozwoju ich własnych procesów odkrywczych i korekcyjnych poprzez
próby i błędy. Kiedy trenerzy zmniejszają częstotliwość i precyzję informacji zwrotnych, wykonanie
(efekty) podczas sesji treningowych prawdopodobnie początkowo staną się mniej efektywne.
Jednakże z biegiem czasu pomoże to ulepszyć uczenie się i długo terminowe działania będą

61
skuteczniejsze.

3. Po ćwiczeniach

Informacja zwrotna po ćwiczeniach wskazuje na pozytywne i negatywne aspekty tego co miało

miejsce. Wspiera ona dyskusję, zrozumienie i jest to „sterowane odkrycia” (Mourinho,
w Oliveira i inni 2006), które w konsekwencji prowadzą do rozwoju pożądanej wiedzy. Należy
zauważyć, iż ten moment służy jako końcowa refleksja tego, co miało miejsce i ma znaczący wpływ
na konstrukcje wyidealizowanego stylu gry i integracji z jej zasadami. Kluczowym narzędziem jest
umiejętność zadawania znaczących pytań. Dopytywanie podnosi świadomość zawodników i
wywołuje wewnętrzne informacje zwrotne. Rodzi to niezależność
u zawodników, poprzez zapewnienie im możliwości wzięcia na siebie odpowiedzialności za ich
własne interpretacje i rozumienie jak i podejmowanie decyzje. Kiedy trener zadaje pytania i daje
zawodnikom szansę na ich odpowiedź, zawodnicy, z reguły, mocno się starają by temu podołać.
Rozwiązanie jakie się im nasunie jest ich własne więc go zapamiętają. Zawodnicy zrozumieją je lepiej
i będzie łatwiej użyć rozwiązania niż jeśli rozwiązanie po prostu zostało im podane. Kluczem do
zadawania dobrych pytań jest umiejętność słuchania odpowiedzi zawodników przez trenera oraz
przekierowanie, pobudzanie lub próba lepszych lub bardziej szczegółowych odpowiedzi. Im lepiej
trener zrozumie swój model gry, tym łatwiej będzie zgłębić go na innych płaszczyznach. Na następnej
stronie, znajduje się rysunek, który pokazuje strukturalną i istotną do rozważenia bazę pytań

4.8 Budowa wartościowych pytań

(zaadaptowano od Walsh, J. Saties, B. 2005)

Podkreślamy, że trening powinien być procesem, który zawiera komunikację i interakcję

pomiędzy zawodnikami i trenerami aby zbudować specyficzny sposób wspólnej gry w piłkę.
Coaching wprowadza optymalne środowisko dla rozwiązań ruchowych, które pojawia się poprzez
prowadzone - odkrycie. Model sugeruje, ze rozwój jest określony przez fizyczne ćwiczenia, cechy
zawodnika i interwencję trenera. Trenerzy mogą manipulować tymi czynnikami by upewnić się, iż
pożądana akcja wyłoni się z procesu prowadzonego-odkrycia a nie pojawi się coaching nakazowy
(Williams, 2003).Pozwoli to na pojawienie się pewnych, oczekiwanych zachowań u zawodników.

62
Rys 10 Budowa wartościowych pytań

63
5. ZASADA SYSTEMATYCZNEGO POWTARZANIA

5.1 Czym jest zasada systematycznego powtarzania

Rys 11. Czym jest zasada systematycznego powtarzania

64
5.2 Świadomy i podświadomy umysł

Rys. 12. Świadomy i podświadomy umysł

65
5.3 Wbudowanie modelu TM w Celu stworzenia nowych nawyków
Umożliwianie zmiany łącząc się na stałe z umysłem

Rys. 13. Wbudowanie modelu TM w Celu stworzenia nowych nawyków

1. Zaangażowanie: Stan zaangażowania jest stworzony do celów refleksji nad tym co można
napotkać, tworzeniu nowych połączeń, dostępu do rozwiązań problemu.

2. Działanie wnikliwości/ wejrzenie do środka

Pomaga ludziom usłyszeć te ciche sygnały, nazywane momentami „a ha”, które tak naprawdę
są indywidualnym uczeniem się oraz innowacją. Ten stan umysłu tworzy przestrzeń w której
blokady wyciągane są na światło dzienne (świadomość) i rozwiązania z podświadomości stają
się dostępne (wnikliwość). Takie wewnętrzne wejrzenia tworzą stałe zmiany w układzie
nerwowym w mózgu, są lepiej zapamiętywane niż linearne rozwiązania problemów i są również
potrzebne do zmiany skomplikowanych blokad.

3. Usunięcie niechcianych nawyków:

Wejrzenia wewnątrz są bezużyteczne chyba że podejmowane jest działanie. Najważniejszym jest

to , że to akcja podąża za wglądem wewnętrznym. Prowadzi to do stworzenia nowych połączeń

66
 nerwowych w mózgu oraz scalenia emocjonalnych reakcji, myślenia oraz zachowania
odpowiedzialnych za zamianę.

4. Ewaluacja i adaptacja

Bieżące obserwacje sytuacji służą by zidentyfikować i potwierdzić sposoby kształcenia, które

zapewnią rozwój.

Nowa akcja, która występuje po wewnętrznym wglądzie wprowadza możliwość uczenia się,
które natomiast prowadzi do dalszych refleksji i dodatkowych wejrzeń w siebie. Ten cykl uczenia
prowadzi do większego zaangażowania się i precyzyjnych akcji skupionych na nowym
zachowaniu, które umożliwia osiąganie celów.

5. Tworzenie nowych nawyków:

Nowe nawyki zachowania potrzebują umocnienia by trwała zmiana mogła zaistnieć. Gdy trener
wzmacnia nowe nawyki, utrzymana jest atencja i tworzą się nowe połączenia nerwowe w mózgu.

5.4 Zasada systematycznych powtórzeń: trenowanie mózgu w podejmowaniu szybkich

decyzji

“Po meczu daję zawodnikom dzień wolnego i robimy sesję regeneracyjną w pierwszym dniu
pracy (we wtorek jeśli mecz był w niedzielę). Od środy zaczynamy pracę nad ogólnymi aspektami,
które są niezmienne z moim modelu gry. Kończymy tydzień pracując nad detalami bardziej
taktycznymi i pozycyjnymi podchodząc do nich ze strategicznego punktu widzenia. Generalny aspekt
odnosi się do moich głównych zasad gry, i głównych mezo zasad, które je tworzą. To nie ulega
zmianie, więc trenujemy je każdego tygodnia (systematyczne powtórzenia), gdyż próbujemy
stworzyć sytuacje które będą wspierać nawyki naszego modelu gry.”(José Mourinho in Gaiteiro,
2006)

Istota emocji w uczeniu sposobu gry “Podejmowanie decyzji bazując na emocjach nie jest
wyjątkiem, jest zasadą” (Jensen, 2002). Damasio (2003) tłumaczy: „Mimo biologicznej i kulturowej
przeszłości które wpływają na podejmowanie decyzji i nieuchronnie prowadzą do pewnych decyzji,
mamy pewną tolerancję i pewien poziom wolnej woli.” Załóżmy, że chcieliśmy nauczyć środkowego
zasad związanych z budową gry od tyłu używając przy tym utrzymania piłki i podań. Jednak, on grał
przez kilka lat dla drużyny, gdzie był zachęcony do szybkiej gry w przód, długich podań i nigdy nie
podejmował ryzyka przekazania piłki w tym polu.

67
 Prawdopodobnie będzie miał problem w podjęciu ryzyka z zatrzymaniem piłki i krążeniem
z nią ponieważ doświadczy wymuszonego uczucia tj. uczucia utraty piłki na swojej połowie. Mimo
tendencji do nie podejmowania ryzyka (która jest rodzajem kulturowego mechanizmu obronnego
wyuczonego w poprzedniej drużynie), przy użyciu specyficznej pracy nad zmianą nawyku (tj.
poprzez aktywowanie kory przedczołowej do stworzenia nowych mentalnych standardów połączeń)
i systematycznych powtórzeń, może on powoli przyzwyczaić mózg do nowego sposobu gry.

Trening jest konieczny by odwrócić stan ciała jaki odczuwa by czuł się lepiej przy piłce.
Dlatego kiedy emocjonalne postawy są już wypracowane przez nowe wartości (zasady gry) drużyny,
proces podejmowania decyzji zarówno podczas treningu jak i meczu będzie szybszy i bardziej
skuteczny. Używając pozytywnych emocji by nabyć dobrych nawyków

Użycie pozytywnych emocji by nabyć dobre nawyki

Dlatego uzmysławiamy sobie, że doświadczenie pewnych sytuacji, jak zostało to

zdefiniowane przez zasady i mezo zasady gry, wywołuje pewne uczucia i emocje u zawodników.
Gdy systematycznie stawiają czoła podobnym sytuacjom na meczu, ich uczucia i emocje będą im
towarzyszyć w odblokowaniu informacji i podejmowaniu decyzji, redukując proces myślenia i
umożliwiając im przewidywanie.

Proces treningowy powinien zawierać stworzenie pozytywnych emocji by zawodnicy potrafili

łatwiej podejmować decyzje podczas meczy, jako że są stymulowani przez sytuację powiązani z
tymi emocjami. Gdy zawodnicy doświadczą tych specyficznych sytuacji podczas ćwiczeń,
użytecznym okaże się przewidywanie w rozgrywanych w późniejszym terminie meczach – będą
skłaniać się do sytuacji które były wcześniej udanym rozwiązaniem podobnego problemu.

Zauważmy że w powyższym tekście, jest oczywistym iż systematycznie trenowane zasady

gry dla danego modelu gry prowadzi zawodników do zaznajomienia zawodników z logiką operacyjną
a to z kolei formuje ich wspomnienia (związane z przyjemnym lub nieprzyjemnym bodźcem), który
będzie kierował ich wyborami podczas gry aczkolwiek podświadomie. Jednak ta podświadoma
reakcja nie wyklucza potrzeby świadomego zaangażowania i koncentracji zawodników, gdyż jak
mówi Oliveira (2006): “ istnieje potrzeba by zawodnicy byli w pełni zaangażowani i pochłonięci
emocjonalnie w projekt budowania modelu gry”. Jak zostało to już wcześniej powiedziane, wszystkie
zasady gry, które są wyuczone przez danego zawodnika tworzą specyficzną wiedzę na temat
zbiorowego projektu.

68
 By pojąć niezwykle złożony proces, który prowadzi do jego potencjalnego zrozumienia,
muszą zostać wyjaśnione niektóre kluczowe koncepcje: wiedza, pamięć i uczenie się. Według
Eysennk i Keane (1994) wiedza może być postrzegana jako informacja, która jest mentalnie
reprezentowana w specyficznym formacie stworzona lub zorganizowana w określony sposób. Dla
Damasio (2000), dane przedstawienie rzeczywistości składa się z “wzorca stale odnoszącego się do
czegoś” ze specyficznym celem takim jak zasada gry. To przedstawicielstwo istnieje w głowach jako:
„zestaw nerwowych ćwiczeń, które tworzą potencjalne ćwiczenie, które jest następnie aktywowane
świadomie lub podświadomie przed daną sytuacją i które może lub nie zawierać obrazy mentalne.
„Koncept obrazu mentalnego oznacza opisanie czegoś co zostało stworzone przez mózg, wzór
połączeń stworzonych przez nasz model czuciowy w naszej głowie.

Obecnie jest to najbardziej odpowiedni sposób określenia wiedzy (Damasio, 2000). Umysł,
według tego samego autora, jest w istocie procesem ciągłego przepływu obrazów mentalnych, które
mogą zostać uporządkowane lub przekształcone podczas myśli.

Reasumując, każdy obraz mentalny stworzony przez dany podmiot (zawodnika) ma coś w
sobie i dlatego model gry zaproponowany przez trenera jest poddany interpretacji zawodników
(Guilherme Oliveira, 2004),które z kolei są uzależnione od ich wcześniejszych doświadczeń,
możliwości poznawczych, perspektyw, uczuć i emocji (Damasio, 1994). To kształtuje nam obraz
wysoce skomplikowanego procesu treningowego, gdzie więcej niż 20 zawodników powinno mieć
podobne interpretacje planowanego sposobu gry z uwzględnieniem jej zasad, które ją wspierają, bez
względu na charakter, pomysł i przeszłe doświadczenia każdego zawodnika.

Nowe nawyki, nowe intencje i nowy sposób gry

Proces uczenia się często zawiera podwójne zadanie: usunięcie niechcianych zachowań
i zastąpienie ich innymi bardziej wartościowymi. Dzieję się to ponieważ, jak zostało już wcześniej
wspomniane, każdy zawodnik przynosi swoją własną historię (Goleman i inni, 2002). Z tej
perspektywy, proces uczenia się bazuje na przyswajaniu nowych przyzwyczajeń lecz ten złożony
proces zawiera „maszynerię” ciała i umysłu zawodników nie zawsze jest tak prosty jak mogłoby się
wydawać. Według Goleman i innych (2002),kora przedczołowa (część mózgu, która reguluje funkcje
poznawcze, emocjonalne i zachowawcze) staje się szczególnie aktywna, gdy osoba próbuje uniknąć

69
typowego odzewu. Podczas stymulacji, kora przedczołowa wzmacnia „skupienie” mózgu
(koncentrację) na tym co się wydarza (Goleman i inni, 2002). W tym bardzo krótkim czasie (0,2
sekundy) zawodnik może zrezygnować z akcji jeśli nie jest zgodna z wcześniejszymi założeniami
(Coricelli i inni., 2005). Goleman i inni (2002) wskazuje, iż im większa jest „pre-aktywacja” (tj.
formacja zdecydowanej pamięci [uprzednio zaplanowanej] o zamierzonej sytuacji) tym lepiej zadanie
zostanie wykonane.

Potwierdza to Santos (2003), który twierdzi, że “ By zawodnik miał lepszą koncentrację

podczas treningu, musi być świadomy że wykonując to ćwiczenie poprawi pewne aspekty swojej
gry.”

Innymi słowy zawodnik musi znać cel i jego związek z modelem gry. W dodatku, informacja
zwrotna od trenera i/lub kolegów z drużyny jest kolejnym istotnym czynnikiem. Z punktu widzenia
Goleman I innych (2002), “ Bycie skupionym na odwróceniu tych nawyków, wymaga poświęcenia
i ciągłego przypominania. Zarówno przyswojenie nawyków jak i zmiana już istniejących jest
kluczowa. Dla Goleman i innych (2002) “Gdy ludzie próbują zmienić swoje nawyki myślowe lub
działania, muszą odwrócić dekady uczenia się, które zagnieżdżone są mocno w obwodach
nerwowych”. Zauważa również, iż uczenie się nowych nawyków umacnia przepływy miedzy
komórkami nerwowymi i może nawet stymulować neurogenezę (proces w którym komórki nerwowe
są wygenerowane z rdzenia nerwowego i poprzednich komórek – zobacz diagram na następnej
stronie).

Nowy sposób myślenia, czucia i działania na początku wydaję się być nienaturalny, gdyż
zmuszamy mózg do podążania mniej uczęszczaną ścieżką (Goleman i inni., 2002). Jednakże
Goleman twierdzi również że “jest to możliwe poprzez powzięcie trzech kroków: Bycie świadomym
złych nawyków, rozmyślne ćwiczenia najbardziej odpowiednich alternatyw
i powtarzanie akcji przy każdej okazji by posiąść ją całkowicie.” Mourinho (2004) mówi
o swoim procesie treningowym “Wszystko związane jest z akcjami. Tworzymy nawyki by utrzymać
wydajność naszej drużyny, co często przekłada się na dobry poziom gry.” Innymi słowy, twierdzi on
iż przez połączenie wartościowego treningu i stylu gry łatwiej jest zawodnikom zidentyfikować takie
wzorce i używać ich na meczach. Damasio (2000) także popiera to stanowisko poprzez stwierdzenie
“im więcej doświadczymy sytuacji związanych
z danym celem (np. z zasadą gry) tym łatwiej pójdzie nam gra gdyż nasz mózg ma łatwiejszy dostęp

70
do obrazu tego celu. Jednym słowem, proces odwracania/ przyswajania nawyków ma związek z
pewnym stylem gry, i oczekuje od trenerów i zawodników by byli bardzo systematyczni w tworzeniu
sposobu gry a następnie zachowaniu go. W konsekwencji, kiedy nowe sytuacje zostaną nauczone,
powinno się kontynuować ich wykonywanie w celu uniknięcia powrotu do starych nawyków
(Goleman i inni, 2002). Utrzymując nawyki, które kształtują nasz styl gry pielęgnujemy wydajność
o której mówi Mourinho (2005).

71
5.5 Funkcje kontroli mózgu

Rys 14. Funkcje kontroli mózgu

72
5.6 Potrzeba systematycznych powtórzeń specyficznych ćwiczeń

Zapamiętanie i nabycie nawyku

Koniecznym jest by w proces treningowy powodował sprecyzowany związek między

zapamiętaniem a nabyciem nawyku. Piłka nożna jest rodzajem know-how (znajomości działania),
jest nawykiem nabywanym podczas wykonywania (Carvalhal, 2001). Rolą trenera jest wzmacniać
adaptacje u zawodników zgodnie ze specyficznym sposobem jaki chce by był zastosowany.
Ćwiczenie tych akcji podczas treningu pomaga zawodnikom zastosować je
w meczach. To dlatego koniecznym jest nabycie nawyków, które powodują iż takie sytuacje stają się
automatycznymi reakcjami (Gomes, 2006).

Automatyzacja ma również bardzo duże znaczenia dla wykonywania z powodzeniem

technicznie złożonych akcji. Na przykład, część techniki muzycznego wirtuoza może pozostać
nieświadoma, pozwalając mu lub jej na skupienie się na wyższych aspektach danego utworu
i bycie lepszym w wyrażeniu kreatywności. Ten sam koncept może mieć zastosowania u atlety
(Damasio, 2000). Dlatego ćwiczenia muszą być poddane planowaniu, przeprowadzeniu
i ewaluacji w danym modelu gry, używając metod które zawierają intensywną i systematyczną
specyfikację, która natomiast umożliwia zawodnikom oraz drużynie znalezienie wzoru organizacji i
regulacji. Spowoduje to pojawienie się, pewnych akcji automatycznie w grze w większości
pochodzących z podświadomości (Resende, 2002).

Zdajemy sobie sprawę z tego że jeśli powtórzenia są aktywizowane i specyficzne w naszym

stylu gry, będzie miało to skutek w nauczeniu się i powstaniu nowego know-how. Z drugiej strony,
jeśli powtórzenia nie są umiejscowione w kontekście, istniejące akcje mogą pozostać ale nie
wspierają dalszego rozwoju. Patrząc z perspektywy stworzenia zasady operacyjną, adaptacja u
zawodników i drużyny pochodzi z systematycznych i specyficznych powtórzeń, gdzie blokujemy
ćwiczenia i staramy się by pewne pojawiały się znacznie częściej. Nawyk jaki chcemy nabyć musi
być zawsze zamierzony i znajdować się w kontekście silnie związanymi z modelem gry. Frade
(cytowany przez Resende, 2002) wykazuje potrzebę wymiaru taktycznego, gdyż aspekt taktyczny
powinien przeprowadzić cały proces poprzez wprowadzenie zamiarów każdego ćwiczenia i pracy w
kierunku pożądanych akcji. Podczas gdy trening powinien opierać się na uczeniu nowych zasad a
wzmocnienie tych już przyswojonych jest równie istotne, by nie były zapomniane. Dlatego
specyficzne ćwiczenia muszą być wybrane, stworzone i zastosowane z odpowiednimi przerwami by
ustabilizować umiejętności, które zostaną przyswojone z biegiem czasu. Tylko systematyczne
powtórzenia tych ćwiczeń pozwolą drużynie skonsolidować zasady modelu gry (Oliveira i inni.,

73
2006).

Specyficzny trening i systematyczne powtórzenia

Specyficzność praktyk treningowych jest kompletna gdy odnosi się do specyficznych sytuacji
w modelu gry gdyż nie jest wystarczającym by ćwiczenia powiązane były tylko z jakąś sytuacją
(Guilherme Oliveira, 1991). Oliveira dodaje również, iż specyficzne ćwiczenia nie są tylko
sytuacyjne są całkowicie powiązane z modelem gry i zasadami gry. Ważnym jest by zawodnicy byli
świadomi tego co robią i by rozumieli dynamikę ćwiczenia związek z tym czego trener chce od
drużyny. Odnośnie przywoływania wspomnień Jensen (2002) twierdzi, że skuteczne przywoływanie
jest wysoce zależne od jego stanu, czasu i kontekstu. Każdy rodzaj uczenia się powiązany jest z
danymi czuciowymi takimi jak wzrok, zapach, umiejscowienie itp. Dlatego ćwiczenia muszą mieć
miejsce w mający głębsze znaczenie środowisku”(specyficznym miejscu na boisku, sektorach,
znajomym ułożeniu zawodników i przeciwników, linie boiska itp). To nie może być tylko
jakakolwiek przestrzeń ponieważ zawodnicy potrzebują znaczących odniesień (w tym wypadku
wizualnych). Według Frade (2004), gdy rozważamy prezentowany tutaj punkt widzenia,
systematyczne powtórzenia pożądanych sytuacji są kluczowym elementem w osiąganiu celów. Jak
twierdzi Guilherme Oliveira (1991), zmiany powstałe u zawodników są rezultatem tego czego
dokonał trener a nie tego co planuje lub o czym marzy. Dlatego ważnym jest dla zawodników by
przywykli do powtarzania sytuacji podczas ćwiczeń jeśli chcą by się pojawiły podczas meczy. Dla
Frade (w Tavares, 2003) ruch ma wymiar edukacyjny tylko jeśli idzie za nim jakaś intencja. Dlatego
jest to koniecznym by sprzyjać takim intencjom w sytuacjach zawodników. W rezultacie, uczenie się
wymaga więcej niż tylko powtórzeń. Wymaga rozmyślnego, stałego i wymodelowanego procesu
treningowego, który będzie przynosił efekty w bardziej trwałych i widocznych rezultatach uczenia
się. Guilherme Oliveira (1991) twierdzi, że gdy ciało poddawane jest zadaniom, wymaga się od niego
wykonania specyficznych sytuacji w odpowiedzi na szczególne bodźce. Jest to przygotowanie do
odpowiednich reakcji i w konsekwencji otrzymania ”świadomych akcji”. Jeśli jednak wymaga się
lub zachęca by dana akcja pojawiała się często, ciało się dostosuje i stworzy nową świadomość, która
będzie korzystna. Dlatego systematyczne powtórzenie nie jest tylko automatyzacją sytuacji lecz
raczej próbą pojęcia pewnych zasad gry i stworzenia pewnych wzorców zachowań (Batista, 2006).
Dla Frade (w Carvalhal, 2001) systematyczne powtórzenie jest najlepszym sposobem by stworzyć
zasadę gry operacyjną i by ją ulepszyć, gdyż stwarza to możliwość częstszego występowania,
pozwalając by została przyswojona. Innymi słowy, pozwalając zespołowi i zawodnikom na częstsze
doświadczanie zasad gry podczas treningu, umożliwiamy pojawianie się sytuacji i wzorców gry. To
tworzy zbiorową dynamikę, rodzaj mechanizmu, ale nie jest czysto mechaniczny gdyż jego

74
mechanika nie może oddzielać się od nieodłącznej przypadkowej natury jaka występuje w otwartych
sytuacjach (Oliveira i inni., 2006). Systematyczne powtórzenia umożliwiają automatyczne sytuacje i
pozwalają podświadomości odegrać aktywną i integralną rolę. Myśląc o podświadomej sytuacji ,
Damasio (2000), McCrone (2002) i Jacob oraz Lafargue (2005) wszyscy jednomyślnie przyznają, iż
umysł może wyzwolić odpowiedź bez świadomej ingerencji. Damasio (2000) uważa że czuciowo
ruchowe umiejętności mogą zostać przyswojone i wyćwiczone pomijając świadomy proces,
umożliwiając skuteczne wykonanie zadań. Według tego samego autora, automatyzacja ma wielką
wartość dla złożonych umiejętności ruchowych. Jeśli część technicznego działania pozostanie
podświadoma, pozwoli to skupienie się na bardziej złożonym aspekcie i stworzeniu rozwiązań do
nowych problemów. Ta cecha pozwoli naszemu ciału zautomatyzować się w sensie „ nie
mechanicznego mechanizmu”, ze świadomym uwolnionym umysłem gotowym by rozwiązywać
strategiczne decyzyjne problemy. Głównym celem tej funkcji mózgu jest zatrzymanie czasu lecz
działa to tylko kiedy mózg doświadczył identycznej lub podobnej sytuacji i zapisał ją jako
automatyczny nawyk (McCrone, 2002). Systematyczne powtórzenia zasad gry kierują proces
adaptacyjny zawodników na nowe tory gry (Frade, 2004). Dlatego proces treningowy wpływa na
nawyki zawodników oraz obraz ich akcji.

Gdy Mourinho mówi o stabilizacji wykonania, odnosi się również do systematycznych

powtórzeń jako istotnych do wznowienia nawyków i potrzeby doświadczenia poczucia jedności.
Dlatego, strategiczna strona (przygotowanie gry) nie jest podmiotem systematycznych powtórzeń.
Jeśli chodzi o model gry aspekt taktyczny jest dostosowany do nauczenia niezmiennych zasad i mezo
zasad. Zmienne mezo zasady promują koordynację
i konfigurację strategicznej strony (Frade, 2006). „to co trenujemy jest codziennym połączeniem
pomiędzy zasadami i mezo zasadami biorąc pod uwagę organizację ataku i obrony jak również
przejść po utracie lub zdobyciu piłki, zawsze w odniesieniu do modelu gry.” (José Mourinho in
Gaiteiro, 2006)

75
 6. ZASADA ZŁOŻONEJ PROGRESJI

6.1 Czym jest zasada złożonej progresji?

Rys 15 Czym jest zasada złożonej progresji?

Dla taktycznej periodyzacji zasada złożonej progresji jest obudowana uczeniem pewnego
sposobu gry. Bazuje na potrzebie hierarchii zasad, które są najważniejsze w danym model gry.
Musimy wymyślić strategię podzielenia i rozbudowania tych zasad używając mezo zasad w taki
sposób by uniknąć zakłóceń między nimi.

Ta progresja pojawia się na różnych poziomach złożoności. Podczas sezonu (planowanego

76
modelu gry), podczas tygodnia (biorąc pod uwagę poprzednie i następne mecze) i ostatecznie podczas
sesji treningowych (w praktyce). To dlatego staje się złożoną progresją gdzie każdy poziom jest
połączony z innymi.

6.2 Zasada złożonej progresji hierarchia zasad według ważności

„Napisałem dokument, który nigdy nie zostanie opublikowany. To moja „trenerska

dokumentacja”, gdzie przechowuję moje wszystkie treningowe wskazówki. Czyli moje wszystkie
treningowe cele i sposób w jaki chce je osiągnąć poprzez moje metodologiczne zasady ‘by poprawić
te zasady i te ćwiczenia’. Jeśli miałbym nazwać ten dokument nosiłby tytuł „ Ewaluacja moich
koncepcji treningowych” .” (José Mourinho in Lourenço, L. i Ilharco, 2007). Vítor Frade twierdzi,
że jest to nakaz by zrozumieć sposób w jaki chcemy by grała nasza drużyna a nasi zawodnicy się
rozwijali. Po zrobieniu tego możemy połączyć ze sobą zasady
i mezo zasady modelu gry ułożyć je pod względem hierarchii ważności (in Gomes, 2006). Jak
twierdzi José Mourinho “ Od samego początku makro zasady i mezo zasady naszego modelu gry są
uprzywilejowane poprzez zestaw ćwiczeń. Ale najlepszy sposób by przekazać nasze pomysły jest
zmniejszenie złożoności przez przeprowadzone gry” (in Fernandes, 2003)

Na przykład, weźmy drużynę, która ma zawodników z niskim poziomem technicznym ale ma

szybkich napastników. Prawdopodobnie najbardziej interesującym ułożeniem będzie obrona niska z
szybkimi przejściami z obrony do ataku, chcąc się przedostać na pozycje tylne. Dlatego ta zasada jest
bardzo ważna dla zespołu ale może być mniej ważna dla innego z innymi cechami. To dlatego jest
potrzebna właściwa hierarchia zasad (ułożenie według stopni ważności). Postrzegamy zasady gry
jako bardzo złożony koncept, ponieważ zawiera kilka zmiennych, które są w stałej i bezpośredniej
relacji. Dlatego z punktu widzenia taktycznej periodyzacji, konieczne jest ich podzielenie i
zredukowanie złożoności. Jeśli staną się bardziej zrozumiałe, zawodnicy zaadoptują je szybciej i
wykonają lepiej. Ten proces redukcji musi zostać wykonany bardzo ostrożnie mając zawsze na
uwadze styl gry (model gry).

Każda specyficzna zasada naszego modelu gry jest bezpośrednio związana z jedną z czterech
faz gry (zobacz rysunek „Przykłady jak można podzielić zasady gry” na następnej stronie). Nie ma
równej wartości związanej z zasadami gry, tak więc istnieje struktura hierarchii ważności. Ważność
każdej zasady podczas procesu treningowego jest bezpośrednio związana
z zamierzonym modelem gry. Niektóre zasady są bardziej ważne i wartościowe jeśli weźmiemy pod
uwagę to co jest planowane. Trenerska umiejętność wypowiedzenia zasad składających się na model
jego gry określi drużynowe DNA, które jest trenerską koncepcją gry (Tamarit, 2007).

77
 Na przykład, trener może chcieć by zawodnicy wykonali pressing podczas etapu obrony, więc
będzie to jego główną zasadą w tej fazie. Teraz wyobraźmy sobie, że ten sam trener przejmuje nową
drużynę. W pierwszym dniu wyjaśnia im w jaki sposób chce grać, lecz wielu zawodników nie
rozumie tego typu akcji. Przed pierwszym meczem, trener prosi by tak grali. Oczywistym jest, iż
takie akcje nie będą skuteczne, ponieważ podstawą jest zbudowanie i zrozumienie ścieżek, które
prowadzą do końca. To są częściowe cele tej zasady, które są pokryte mezo i mikro zasadami. Zatem
dzielenie głównych zasad gry w celu redukcji ich złożoności pomaga zawodnikom nauczyć się ich i
osiągnąć cele. Jednak należy zauważyć iż dzielenie zasad nie może uszczuplić całości (modelu gry).

Celem jest podzielenie głównej zasady na mezo zasady a następnie połącznie ich na nowo.
Mówi o tym Tamarit (2007) “Taktyczna periodyzacja pozwala na fragmentaryzację zasad i mezo
zasad oraz połączenie między nimi beż potrzeby izolowania różnych komponentów i momentów,
które tworzą grę. Innymi słowy, pozwala to na redukcję bez ograniczeń. Osiąga się to poprzez
tworzenie ćwiczeń na mniejszych przestrzeniach i z mniejszą liczba zawodników, upraszczając
złożoność gry bez oddzielania jej od całości”. Dlatego zasada złożonej progresji jest związana z
hierarchią ważności (uporządkowaną według ważności) zasad i mezo zasad gry. Nie ma to absolutnie
nic wspólnego z generalna do specyficznej progresji od objętości to intensywności. Ta progresja
pojawia się na różnych poziomach złożoności. Podczas sezonu (planowanego modelu gry), podczas
tygodnia (biorąc pod uwagę poprzednie i następne mecze) i ostatecznie podczas sesji treningowych
(w praktyce). To dlatego staje się złożoną progresją gdzie każdy poziom jest połączony z innymi jak
możemy to zobaczyć na rysunku na następnej stronie.

78
6.3 Przykład jak można podzielić zasady gry

(zaadaptowane z Gomez, 2006)

Rys. 16 Przykład jak można podzielić zasady gry

79
Zasada kompleksowej progresji: sezon, tydzień i sesja treningowa

Planowanie sezonu
Według Frade (2004) podczas pierwszych części sezonu piłkarskiego, powinniśmy
przedstawić ogólne zasady gry, które są związane z czterema fazami gry:
1. Faza defensywna
2. Faza ofensywna
3. Przejście z obrony do ataku
4. Przejście z ataku do obrony
Jeśli gracze znają i potrafią wyjaśnić, kiedy stosować zasady gry w odniesieniu do każdej
fazy, łatwiej im będzie poznać zasady gry trenera. W drugim etapie pracujemy nad konkretnymi
zasadami naszego modelu gry.
Na tym etapie możemy rozróżnić fazy. Przede wszystkim skupiamy się na fazie defensywnej,
ponieważ dobry balans w grze obronnej pozwala zespołowi zyskać pewność siebie i spójność.
Pozwala to zespołowi przejść do innych sytuacji związanych z grą, czyli dobrze bronić się, aby
jeszcze lepiej zaatakować. Ponadto "łatwiej" jest się bronić niż atakować i musimy poświęcić mniej
czasu, aby zawodnicy zrozumieli zasady jakie chcemy wprowadzić w grze obronnej w naszym
modelu gry. Następnie przechodzimy do bardziej złożonych działań, takich jak faza ataku. Nie jest
to jednak wymóg, trener musi przeanalizować potrzeby zespołu i samemu zdecydować o priorytetach
treningowych.
Fazy przejściowe są kluczowym aspektem współczesnej piłki nożnej, a faza przejścia z
obrony do ataku jest ściśle związane z fazą ataku. Dlatego podczas ćwiczeń na fazę ataku będziemy
trenować także grę w defensywie. Należy zauważyć, że chociaż postępowaliśmy zgodnie z
porządkiem metodologicznym, wszystkie te cztery fazy są ze sobą powiązane, a właściwa interakcja
między tymi etapami pozwoli nam zaprojektować styl gry, który chcemy. Na tych etapach pracujemy
nad wszystkimi ogólnymi zasadami, ale niektóre z nich możemy bardziej zaakcentować, w zależności
od celu treningu.
Odnosimy się do "budowania" i "rozbijania" zasad / subzasad i ich hierarchii (kolejności
ważności) w ramach mikrocyklu lub makrocyklu, zgodnie z ewolucją zawodników i zespołu. Ta
zasada metodologiczna ma dwa poziomy planowania, które współdziałają ze sobą:
• Krótkoterminowe (mecz po meczu)
• Średnio/długoterminowo (styl gry lub model gry)

80
Plan tygodniowy
Ten złożony proces osiąga się przez ustalenie priorytetów zasad gry i zmianę obciążenia
treningowego w ciągu tygodnia. Dlatego wraz z pożądanym sposobem grania istnieje co tydzień
może dojść do innego wysiłku zawodników, a co za tym idzie ich pełnej regeneracji do kolejnego
meczu.
Frade (2007) stwierdza, że to, jak trenujemy każdego dnia jest różne, z powodu większej lub
mniejszej złożoności środków treningowych dla zapewnienia zamierzonego sposobu gry. Tak więc
możemy powiedzieć, że istnieje "montaż" i "demontaż" zasad gry i ich hierarchii (kolejność
ważności) w każdym mikrocyklu i przez kolejne tygodnie, zgodnie z rozwojem naszych graczy i
zespołu (Frade, 2007).
Jak wspomniano wcześniej, hierarchiczna struktura zasad gry pozwala na rozwój specyfiki
fizjologicznej (zgodnie z pożądanym modelem gry).
Dlatego, Mourinho wykorzystuje wymiar fizyczny do obliczenia obciążenia treningowego,
ale stwierdza, że jego trening skierowany jest, by jego model gry działał.
Dlatego, aby lepiej rozwinąć swój styl gry, trzeba ciągle próbować progresu swoich zasad gry.
Jest to "montaż" i "demontaż" różnych poziomów organizacji oraz nauczanie zasad i subzasad
podczas standardowego mikrocyklu ("wzorzec cyklu Morfo"), zawsze biorąc pod uwagę ewolucję
zespołu. Innymi słowy, wzrasta złożoność każdej zaspokajanej zasady / działania, którą się nauczyło,
dlatego struktura mikrocyklu jest utrzymywana zgodnie z zasadą stabilizacji i połączona z zasadą
progresji, aby z łatwością zarządzać zmęczeniem fizycznym zawodników i ich regeneracją.

Planowanie jednostki treningowej

Kiedy w jednostce treningowej występuje mniejsza złożoność, ryzykujemy utratę specyfiki.
Aby tego uniknąć, staramy się połączyć łączyć ze sobą zasady gry, w celu integracji tych działań w
naszą wspólną ideę. Jednak struktura sesji treningowej i to co należy zrobić każdego dnia zależy nie
tylko od celów taktycznych, jak również od wysiłku fizycznego lub zdolności, którą chcemy
kształtować ( Mourinho, w Oliveira i wsp., 2006).
Od początku sezonu nasze zasady i subzasady są wyrażane poprzez zestaw ćwiczeń
związanych z grami. Pewna zasada gry może być początkowo przedstawiona w sytuacji 11 v 0. To
pokazuje relacje pozycyjne i dynamikę oraz zapewnia przegląd tego, co jest zamierzone. Najlepszym
sposobem, aby najpierw przekazać pomysły, jest zmniejszenie złożoności za pomocą uproszczonych
form ćwiczeń.
Jednak cele stają się coraz bardziej skomplikowane w miarę postępów. Na przykład po
głównych zasadach pojawiają się inne subzasady, które nie zostały jeszcze wytrenowane. Warto tutaj

81
wspomnieć, że gdy ćwiczenia stają się zbyt proste dla zawodników można manipulować stopniem
trudności i ograniczeń w środkach treningowych.
Na przykład, Mourinho (w Freitas, 2004) wyjaśnia, jak wykorzystać stopniowanie trudności
w treningu, aby walczyć z brakiem wyzwania podczas mikrocyklu, w którym gramy z teoretycznie
słabszym rywalem: "Tworzymy bardzo trudne sytuacje treningowe, aby nasi gracze mogli
doświadczyć porażki i wywieramy na nich presję, na przykład ćwiczeniem, do którego są
przyzwyczajeni, jest gra na placu o wymiarach 20 x 20 jardów. Podczas tych tygodni gramy na
obszarze 14 x 14 jardów, aby zmniejszyć ich skuteczność. To sprawia, że gra jest trudniejsza, co
wymaga od nich większego wysiłku, aby mogli skutecznie grać, wtedy będą lepiej przygotowani
mentalnie do kolejnego meczu. "
Interakcje między czynnikami, które wyjaśniliśmy, są niezbędne do zaprojektowania
skutecznych treningów. Jednak, aby jak najlepiej wykorzystać te środki treningowe, konieczne jest
spełnienie pewnych zasad metodologicznych.
Faria (2007) i Oliveira (2007) potwierdzają pogląd, że złożona zasada progresji nie jest
jedynie przejściem od najprostszego do najtrudniejszego; jest regulatorem procesu szkolenia. Jeśli
praktyka staje się łatwa, musimy ją utrudniać, aby gracze byli w ciągłym rozwoju.
Po dezintegracji zasad i subzasad naszego stylu gry (modelu gry), konieczne staje się ponowne
zintegrowanie ich w sposób dynamiczny i hierarchiczny (Oliveira i in., 2006). Jednak, aby zrozumieć
całą logiczną strukturę - cotygodniowy standardowy wzorzec powinien łączyć zasadę złożonej
progresji z zasadą stabilizacji wysiłku (zmienność pozioma w specyfice - w kolejnym rozdziale).
Dlatego mówimy o postępie w odniesieniu do uporządkowania naszych zasad ze zmieniającymi się
poziomami wysiłku fizycznego i umysłowego w ciągu tygodnia (Oliveira el.al., 2006).

Zasada taktycznego zmęczenia i koncentracji

2.1 Co to jest zasada taktycznego zmęczenia i koncentracji

Zasada taktycznego zmęczenia i koncentracji: Taktyczne zmęczenie odnosi się do zdolności
zawodników do skupienia się na działaniach, które charakteryzują styl gry ich drużyny. Gra składa
się ze złożonych sytuacji wymagających wysokiego stopnia koncentracji. Gra charakteryzuje się
działaniami o wysokiej intensywności - dlatego nie ma sensu trenować na niskiej intensywności,
wymagany jest wysiłek o wysokiej intensywności, ale musi być odpowiedni do poziomu zmęczenia
graczy w danym dniu.

82
 Rysunek 1. Zasada taktycznego zmęczenia i koncentracji

2.2 Zasada taktycznego zmęczenia i koncentracji taktycznej (względne maksymalne

natężenie)

"Koncentracja wymaga treningu. Można tego dokonać poprzez trening zgodnie z określoną
filozofią. Nie mogę oddzielić intensywności treningu od pojęcia koncentracji. Kiedy mówię, że piłka
nożna składa się z działań o wysokiej intensywności, mówię również o potrzebie stałej koncentracji;
jest integralną częścią gry." (Mourinho, w Oliveira et al., 2006)

Koncepcja Koncentracji:
Na początek musimy zrozumieć więcej o koncepcji koncentracji. Silveiro i Srebro (2002)
twierdzą, że definicja koncentracji ma dwa wymiary:

83
 1. Umiejętność zwrócenia uwagi na istotne informacje, ignorując nieistotne informacje i
zakłócenia.
2. Zdolność do utrzymania tej uwagi przez długi czas.
W przypadku piłkarzy istotne informacje są powiązane z ich zadaniami na boisku, takimi jak
pozycja piłki i pozycje / ruchy ich kolegów z drużyny i przeciwników. Nieistotne informacje to np.
hałas ze strony fanów, fotografów, dziennikarzy i ich negatywnych opinii i myśli.
Koncentracja dotyczy zatem mechanizmów selektywnej uwagi, które mogą być wewnętrzne
lub zewnętrzne. Skuteczność działań w dużym stopniu zależy od zdolności koncentracji i radzenia
sobie ze znacznymi bodźcami, które zawodnicy napotykają podczas treningu lub sytuacji w grze.
Mourinho (2002) dodaje, że coś, co sprawia, że jego sesje treningowe są bardziej intensywne, to
koncentracja, której wymagają w każdej fazie treningu (Fernandes, 2003).

Taktyczne zmęczenie i taktyczna koncentracja:

Kiedy zdajemy sobie sprawę ze znaczenia zmęczenia wynikającego z koncentracji zawodnika
na grze, istnieje potrzeba innego zrozumienia tradycyjnej koncepcji regeneracji. Doprowadziło to do
pojawienia się koncepcji taktycznego zmęczenia (Frade, 2004), która dotyczy zdolności graczy do
skupienia się na działaniach, które charakteryzują styl gry ich drużyny. Mourinho mówi o tym:
"Zakładam, że jedną z rzeczy, która sprawia, że trening jest bardziej intensywny, jest wymagana
koncentracja. Na przykład bieganie wymaga energii, ale złożoność tej sytuacji jest zerowa i w
związku z tym biegający nie wyczerpuje się emocjonalnie. Natomiast, gra składa się ze złożonych
sytuacji, w których gracze są narażeni na obciążenia techniczne, taktyczne i psychologiczne, co
wymaga od nich większego stopnia koncentracji. "(Mourinho, In Oliveira et al., 2006).
Gra charakteryzuje się działaniami o dużej intensywności, w których gracz musi być
przygotowany na wszelkie sytuacj. Dlatego nie ma sensu trenować na niskiej
intensywności,wymagany jest trening z maksymalną intensywnością, przynajmniej względnie. Jak
definiujemy termin intensywność? Długoletni asystent Mourinho Rui Faria mówi: "Kiedy mówimy
o intensywności, mówimy o intensywności koncentracji, o objętości mówimy o objętości
intensywności koncentracji, więc nasze pojęcie tych pojęć wymyka się tradycyjnemu pojęciu.
Koncentracja, ponieważ bycie w grze to przede wszystkim zdolność do myślenia i podejmowania
decyzji, co wymaga koncentracji pod względem tego, co jest fundamentalne w naszym stylu gry. "
Jose Guilherme Oliveira (2004) podkreśla znaczenie bycia cierpliwym podczas fazy ataku,
będąc w posiadaniu piłki w celu znalezienia przestrzeni do wykorzystania w defensywnej
przeciwnika. Stwierdza on, że nawet dobrze zorganizowana w obronie drużyna, która długo jest bez
piłki, osiągnie punkt krytyczny w swojej koncentracji, i to jest zwykle moment, gdy pojawiają się
luki w obronie. W związku z tym duża cierpliwość jest ważna w operowaniu piłką. Kryzys

84
koncentracji jest tak naprawdę niczym więcej jak zmęczeniem taktycznym, nie jest mierzalny w
testach i nie można go zmierzyć ilościowo, więc jest o wiele trudniejsze w zarządzaniu niż zmęczenie
mięśniowe. Niemniej jednak jest to ważne i wymaga nieustannego treningu.
Mourinho (w Oliveira i in., 2006) twierdzi, że najważniejsze jest opanowanie "centralnego
zmęczenia" (zmęczenie psychiczne), ponieważ uważa, że centralne zmęczenie prowadzi do tego, że
zawodnicy nie są w stanie się skoncentrować, więc ich zdolność podejmowania decyzji jest słabsza.
(Gomes, 2006).

2.3 Mikrocykl treningowy: Balans pomiędzy koncentracją, złożonością, intensywnością

i regeneracją
Osiąganie szczytowych wyników dla piłkarzy wymaga ciągłego myślenia taktycznego,
zarówno w grach, jak i podczas treningu. Gracze zawsze muszą być skoncentrowani. Rozwój postaw
taktycznych prowadzi do szybkiego podejmowania decyzji, ale zależy to od zdolności do
rozwiązywania sytuacji problemowych w grze. Opanowanie określonych technik i umiejętność
podejmowania decyzji taktycznych zależy od tego, czy zawodnik jest skoncentrowany na grze.
Konieczne są wysokie poziomy koncentracji, od pierwszej do ostatniej minuty meczu.
Intensywność nie jest zatem pojęciem niematerialnym, ponieważ jest bezpośrednio związana z
zasadami i subzasadami gry, które podczas szkolenia przez dobrze przygotowane treningi prowadzą
do rozwoju zawodników. Im więcej zmiennych musi przeanalizować piłkarz podczas treningu, tym
jednostka treningowa będzie dla niego bardziej intensywna i wymagająca (Frade 2003).
W związku z tym intensywność zawsze będzie maksymalna, ale względna, ponieważ zależy od
działań wykonanych podczas danej sesji treningowej i relacji między czynnikami regeneracji i
złożoności. Różni się ona z dnia na dzień, ponieważ złożoność sesji treningowych jest różna -
zawierają one inne wymiary gry (patrz rysunek "Standardowy mikrocykl tygodniowy")

Rysunek 2. Standardowy mikrocykl tygodniowy (Oliveira, G. 2007)

85
 Rysunek 3. Zmęczenie taktyczne i poziomy koncentracji w ciągu mikrocyklu

Ten rysunek pokazuje, jak podnosimy złożoność treningu, a co za tym idzie, zmęczenie
taktyczne, ponieważ zmęczenie psychiczne i fizyczne zawodników zmniejsza się po meczu
mistrzowskim (osiągając w czwartek trening głównych zasad gry), a następnie redukując je ponownie
w ramach przygotowań do następnego mecz.
Superkompensacja: W teorii nauk o sporcie superkompensacja to okres po treningu, w którym
funkcja/parametr zawodnika ma wyższą wartość niż przed okresem treningu. Jak pokazano na
powyższym rysunku, dążymy do tego szczytu tuż przed niedzielnym meczem.

2.4 Względna maksymalna intensywność koncentracji

Pojęcie względnej maksymalnej intensywności możemy wyjaśnić, korzystając z

następującego przykładu:
• Jeśli zawodnik zagra w niedzielę, nie odzyska pełnej sprawności fizycznej (mentalnej lub
psychicznej) w poniedziałek lub wtorek.
• Aby dać zawodnikowi wyzwanie, które może wymagać wtorkowa sesja treningowa, gracz
powinien pracować przy maksymalnej intensywności koncentracji.
• Jednak ta sama maksymalna intensywność nie wystarczy, aby pokonać zwiększoną złożoność
(i intensywność), której trening będzie wymagał w środę i czwartek, ponieważ zawodnik
bardziej się zregenerował. Poziom złożoności może więc zostać zwiększony.

86
 • Dlatego w Periodyzacji Taktycznej intensywność jest zawsze maksymalna pod względem
koncentracji, a jednocześnie jest zależna od stanu regeneracji gracza i gotowości do treningu.
• Wyższy poziom koncentracji podczas treningu oznacza mniej możliwości popełnienia
błędów.
• Wysoki poziom koncentracji wspiera również wyższy poziom uczenia się. W związku z tym
trenerzy powinni zawsze szukać maksymalnej koncentracji podczas treningu.

"Koncentracja musi zostać wytrenowana. Można to zrobić poprzez trening zgodnie z

określoną filozofią. Gdy przyjechałem do Benfici zespół był okropny pod względem faz
przejściowych: oddaliśmy piłkę i nie próbowaliśmy jej natychmiast odzyskać; odzyskaliśmy piłkę i
nie zmieniliśmy prędkości gry. Co ja zrobiłem? Zdefiniowałem zestaw zasad dla tych momentów i
przygotowałem wiele środków treningowych, aby je wyszkolić. Koncentracja sama się trenuje. To,
co mam na myśli przez intensywność, ma zupełnie inne znaczenie niż zwykle się jej przypisuje. Nie
mogę oddzielić intensywności od pojęcia koncentracji. Kiedy mówię, że piłka nożna składa się z
działań o wysokiej intensywności, mówię również o potrzebie stałej koncentracji; jest integralna.
"(José Mourinho, 2001)

Dlatego intensywność nie jest pojęciem abstrakcyjnym. Jest to bezpośrednio związane z

zasadami i subzasadami gry, które podczas szkolenia przez dobrze zaprojektowane środki treningowe
będą prowadziły do wytworzenia automatyzmów działań i myśli zawodników. Nagromadzenie
określonych bodźców i ich adaptacja umożliwiają graczom wybór możliwych działań, a to staje się
bardziej intensywne w zależności od wysiłku, jaki muszą wykonać, aby utrzymać wysoki poziom
koncentracji.
Faria (w Fernandes, 2003) podaje podobny wniosek: "Istnieje potrzeba ciągłej ewolucji
treningu, jego zmienność zapobiega rutynie, która spowoduje demotywację, Podstawowym aspektem
jest zróżnicowanie złożoności ćwiczeń i prezentacja nowych. Te strategie sprawiają, że gracz czuje
się z dnia na dzień zaskakiwany dzięki temu, że ma coś nowego do nauczenia."

2.5 Czynniki w zakresie zarządzania złożonością treningu

Proces planowania i projektowania sesji treningowych to wyjątkowy i unikalny proces dla

każdego trenera. Podstawową rolą trenera jest zaplanowanie całego procesu i stosowanie go na co
dzień, ponieważ każdy może próbować zrealizować swój styl gry na różne sposoby. Komunikacja
trenera ze swoimi piłkarzami jest istotna, więc trener musi przygotować treningi, które są zgodne z
jego wizją gry. Praktyki te są sposobem osiągnięcia głównego celu: stworzenia określonego modelu

87
gry. Dlatego też środki treningowe i cele treningowe powinny być ze sobą powiązane, tak aby
struktura i treść jednostki treningowej określała dokładny efekt końcowy (Queiroz, 1986).
Resende (2002) wskazuje również, że działanie operacyjne zawodników będzie zależało od
poziomu koncentracji, jakiego wymagają konkretne jednostki treningowe. Dzieje się tak, gdy trener
nadaje określony kierunek treningowi pod względem określonych zasad (ograniczeń), dzięki którym,
skuteczniejsze będzie spełnienie pewnych zasad gry. Zasady te pozwalają na zmianę funkcjonalności
i celów treningowych, z zastrzeżeniem określonego stylu gry (Resende, 2002).
Podczas treningu trener musi zatem być w stanie zaprezentować środki treningowe o różnym
stopniu złożoności. Według Queiroza (1986) ćwiczenia lub gry mogą być zaprojektowane tak, aby
ich wymagania były wyższe lub niższe niż wymagania gry w czasie meczu, poprzez manipulowanie
ich ograniczeniami, takich jak miejsce, czas, liczba zawodników, zasady i tak dalej. Ten sam autor
wskazuje, że złożoność środków treningowych można zmanipulować, dostosowując reguły, a także
relacje między tymi regułami, aby uczynić ćwiczenie lub grę bardziej lub mniej złożoną:
• Przestrzeń
Można ją modyfikować pole ćwiczeń lub gry zgodnie z jego wielkością, organizacją i
kształtem geometrycznym, a także z zastosowanym sprzętem, np. stożki, bramki.
• Czas
Łączny czas, liczba wykonanych powtórzeń (atak lub obrona), częstotliwość akcji,
szybkość wykonania, tempo, czas trwania działań.
• Liczba graczy
Liczba graczy zaangażowanych w określone działanie (tj. Atakowanie i obrona) lub
pozycje czy funkcje na boisku (np. Bramkarze, obrońcy, pomocnicy, napastnicy i neutralni
gracze).
• Reguły
Zestaw zasad, które regulują złożoność ćwiczenia lub gry. Wynika to z ustalonego
związku między strukturą i treścią praktyki.

Weźmy na przykład sytuację z dwoma bramkami z nieaktywnymi obrońcami, aktywną lub

półaktywną obroną, obroną bierną, a także z wszelkimi ograniczeniami gry, takimi jak z grą na
spalone lub bez, ograniczeniem liczby kontaktów lub bramką tylko po uderzeniu głową.
Łącząc te kryteria, grę lub ćwiczenie można zaplanować i usystematyzować, pamiętając o tym
co chcemy osiągnąć. W rzeczywistości najważniejszym celem jest uczynienie sytuacji, którą
znajdziemy w mecz, tak często, jak to tylko możliwe, przy jednoczesnym uwzględnieniu różnych
czynników:

88
 Środki treningowe stanowią zatem swojego rodzaju przewodnik dla osiągnięcia konkretnych
celów, a to sprzyja naturalnemu pojawieniu się i rozwojowi określonych działań w zawodników.
Trener musi również upewnić się, że gracze wiedzą, dlaczego robią to, co robią w treningu i rozumieją
jaki związek ma to ze stylem gry zespołu.
Projektując treningi zgodnie ze stylem gry drużyny, trener powinien przełamać zasady i
sformować je w złożone działania, koncentrując się na nawykach, które chce stworzyć (Carvalhal,
2000). Dlatego trener powinien wziąć pod uwagę złożoność gry, manipulując nią, ale starając się
doprowadzić do warunków meczowych (Carvalhal, 2000).

2.6 Zdolności fizyczne, przerwy wypoczynkowe, złożoność i emocjonalne wyczerpanie i

regeneracja

Zdolności fizyczne
Odnosi się do rodzajów "skurczu mięśni" (tj. Siły, czasu trwania lub prędkości) i związanej z
nim bioenergetyki (transformacji energii), aby uzyskać cel.
Przerwy wypoczynkowe
Relacja (stosunek) między czasem pracy a czasem regeneracji dla danego ćwiczenia.
Złożoność i stosunek obciążenia / regeneracji emocjonalnej
Wydobycie maksymalnych wartości u piłkarzy wymaga ciągłego myślenia taktycznego,
zarówno w rozgrywkach meczowych, jak i treningowych. Gracze muszą zawsze być skoncentrowani.
Rozwój gry taktycznej wymaga ciągłego myślenia i szybkiego podejmowania decyzji.
Wysoki poziom koncentracji od pierwszej do ostatniej minuty gry jest podstawowym wymaganiem.
Dlatego "intensywność" nie jest pojęciem niematerialnym, jest bezpośrednio powiązana z
zasadami i subzasadami gry, które doskonalimy dzięki dobrze przygotowanym środkom
treningowym, co pozwoli rozwijać zawodników pod względem technicznym, taktycznym i
mentalnym.
Im zawodnik będzie atakowany przez więcej zmiennych podczas treningu, tym bardziej
wymagająca i intensywna będzie to dla niego sytuacja (Frade, 2003).
Natężenie powinno zawsze być maksymalne, ale względne, ponieważ odnosi się do działań
wykonanych w danej sesji treningowej. Różni się one z dnia na dzień, ponieważ złożoność sesji
treningowych również zmienia się z dnia na dzień, zawsze pociągając za sobą inne wymiary gry.

89
Zasada stabilizacji przygotowania fizycznego

3.1 Co to jest zasada stabilizacji przygotowania fizycznego

Rysunek 4. Stabilizacja przygotowania fizycznego

• Poziom pracy (w ciągu tygodnia ...)

W mikrocyklu złożoność jest zmienna (tzn. Jeden dzień szkolenia o wysokiej złożoności nie
następuje po kolejnym), zgodnie z procesem regeneracji między meczami.
Celem jest uniknięcie długich okresów wysokich wymagań fizjologicznych, unikając
przetrenowania, a dajemy szanse do regeneracji organizmu.
• Zmienność pracy

90
Naprzemienna praca dominujących partii mięśniowych.
Jest to zależne od siły, czasu trwania i szybkości ruchów + poziomu złożoności między sesjami
treningowymi.
• Specyficzność pracy
Wszystko odbywa się zgodnie ze stylem gry (modelem gry) przyjętym przez zespół.
Zasada zmiennego poziomu pracy w specyfice gry ma na celu podkreślenie znaczenia, jakie
wymiar fizyczny odgrywa w podejściu dotyczącym Periodyzacji Taktycznej, oraz uniknięcie
błędnego przekonania, że fizyczny wymiar został zapomniany i nie wykonuje się go w treningu.
Jak wiemy, przygotowanie fizyczne było często priorytetem w piłce nożnej, a wszystko
planowane jest w oparciu o wysiłek fizyczny. Takie założenia opierają się na opóźnionym osiągnięciu
najwyższej formy przygotowania fizycznego na dany okres sezonu, co pozwoli uzyskać przewagę
nad rywalami. Planowanie takie, zaczyna się przed sezonem i często docelowym momentem w
sezonie jest jego końcówka, w której rozgrywane są decydujące mecze, jednak zapomina się, żeby
aby dostać się do meczów finałowych, trzeba wygrać wcześniejsze spotkania.
W ten sposób periodyzacja Mourinho opisuje wzorzec działania w czasie. Z jednej strony ten
schemat pokazuje główne ciągłe pracę nad stylem gry, który ciągle jest rozwijany. Jest to następnie
wzmacniane przez zmienność pracy mięśniowej - manipulowanie obciążeniem, szybkością, tempem
pracy czy czasem trwania - opracowywane w sesjach treningowych, które mają mniejsze lub większe
znaczenie. Jeśli chodzi o specyfikę pracy (zasady gry), jest ona obecna od pierwszego do ostatniego
dnia mikrocyklu.
Ta zmienność pracy jest bardzo istotna dla całego procesu szkoleniowego, ponieważ obejmuje
zmianę dominującego skurczu mięśni i poziomu złożoności zasad gry w różnym etapie mikrocyklu.
Dzieje się to zatem w zaplanowanym procesie, a nie pomiędzy treningami każdego mikrocyklu,
zapewniając, że zespół trenuje w specyfice gry, unikając przetrenowania.
Zasada ta zaleca potrzebę zmian poziomu wysiłku (w ciągu kolejnych dni tygodnia) dla
dominujących partii mięśniowych, zgodnie z różnicą w sile, czasie trwania i szybkości wykonania,
ale nigdy nie zapominamy o specyfice gry.
Można zauważyć, że w periodyzacji taktycznej nie ma dwóch takich samych dni w tygodniu
jeżeli chodzi o obciążenie treningowe, dając czas do regeneracji między kolejnymi meczami
(Tamarit, 2007).

3.2 Zasada stabilizacji wysiłku

"Nie chcę, aby mój zespół osiągał szczyt formy. Nie chcę, aby mój zespół był przygotowany
na okres w sezonie. Zamiast tego wolę, aby wysoki poziom wydajności zespołu był utrzymywany

91
ciągle. To dlatego, że dla mnie nie ma okresów w sezonie czy meczów niż inne. Musimy wygrać
każdy mecz. Z Benficą, Leirią, Porto i Chelsea. Jak to zrobić? Po drugim tygodniu (mikrocyklu)
sezonu wszystkie mikrocykle są zasadniczo takie same aż do końca sezonu, zarówno pod względem
zasad i celów, jak i pod względem działań techniczno-taktycznych oraz przygotowania fizycznego. "
Jose Mourinho (Resende i wsp., 2006)
Koncepcja przygotowania fizycznego z konwencjonalnego punktu widzenia jest zwykle
oparta na zestawie kryteriów ilościowych, które ustalane są przez kryteria fizjologiczne. Planowanie
i periodyzacja w piłce nożnej musi mieć kluczowe znaczenie dla koncepcji "stabilizacji przyotowania
fizycznego", aby sprostać potrzebom długiego sezonu, jaki jest w piłce nożnej. Z tego punktu
widzenia bycie dobrze przygotowanym oznacza dobrą grę, a dobra gra to często wykonywanie
założeń trenera zgodnie z wybranym modelem gry. Podstawą tej koncepcji działań zespołowych i
indywidualnych jest dobra organizacja zespołu, która jest priorytetem. Dlatego tak ważne jest dla
zespołu regularne gra na wysokim poziomie, aby zagwarantować dobre wyniki przez cały okres
trwania sezonu.
Stabilizacja na poziomie optymalnego przygotowania fizycznego jest osiągana poprzez
wdrożenie i utrzymywanie standardowego planu mikrocyklu tygodniowego.

Rysunek 5. Trzy poziomy stabilizacji wysiłku

92
 Rysunek 6. Interakcje między zasadą stabilności wysiłku i zmiennym poziomem pracy

3.3 Stabilizacja przygotowania fizycznego: Stały mikrocykl treningowy

Dzięki odpowiedniemu planowaniu mikrocyklu treści szkoleniowe, regeneracja oraz ilość i

długość jednostek treningowych pozostaje prawie niezmienna przez cały sezon. Trening piłkarski i
trening przygotowania motorycznego nie mogą być oddzielone od meczów i gry. Staramy się dużo
pracować w formie gier, stosując podejście jakościowe nad ilościowe, zawsze pracując nad
działaniami w ofensywie i defensywie oraz fazami przejściowymi, które są łącznikiem między
atakiem i obroną. Działając w ten sposób, przestrzegana jest metodologiczna zasada stabilizacji.
"Struktura naszego cotygodniowego planu i to, co robimy każdego dnia, jest nie tylko
związane z celami taktycznymi, ale także z przygotowaniem fizycznym, który jest dla nas bardzo
ważny, muszę też wziąć pod uwagę regeneracje zawodników, szczególnie w odniesieniu do bliskości
kolejnego meczu i obciążeniu po poprzednim. Tak więc w danym dniu (zwykle we wtorek) praca
taktyczna i techniczna koncentruje się bardziej na regeneracji po poprzednim meczu. W kolejnym
dniu (środa) jest to, co nazywam "siłą techniczną."" (José Mourinho, cytowany przez Oliveirę i wsp.,
2006)
Powyższa zasada metodologiczna ma podstawowe znaczenie w periodyzacji taktycznej.
Działa jako przewodnik po hierarchii, budując nasz styl gry i zasady gry. Jest to niezbędne przy
utrzymywaniu regularnego cotygodniowego schematu, który uwzględnia potrzeby treningu i
regeneracji (Oliveira i wsp., 2006).

93
 Prowadzi nas to do kalkulowania obciążenia, Bondarchuk (1988) jest za bardzo wysokim
odsetkiem specyficznych, intensywnych i treningów w całym sezonie. Zgodnie z tym poglądem,
Court (1992) podkreśla, że konkretne środki treningowe przynoszą pozytywne rezultaty tylko wtedy,
gdy są stosowane z dużą intensywnością przez cały sezon. Dodatkowo, Oliveira i in. (2006) donosi,
że regeneracja następuje poprzez zmianę dominującego wzorca skurczu mięśni, co powoduje, że sesje
treningowe mają więcej lub mniej przerw wypoczynkowych w mikrocyklu (zmiana naprzemienna),
ale zawsze zgodnie z zasadą specyficzności gry.
Autorzy wnioskują, że aby zoptymalizować podział środków treningowych pomiędzy
poszczególnymi jednostkami treningowymi, musimy zastosować zasadę kompleksowej progresji i
zmiennego poziomu pracy w specyfice gry, zawsze mając na uwadze regeneracje zarówno fizyczną,
jak i mentalno-emocjonalną. Zmienność pracy odbywa się przez cały tydzień, a nie w trakcie treningu
Przez cały tydzień głównym celem jest zawsze nasz styl gry, ale sposób, w jaki się do niego zbliżamy,
będzie się różnić.
José Mourinho używa wymiaru fizycznego w swoim cotygodniowym schemacie, aby
skalibrować związek między wysiłkiem a regeneracją. Jednak stwierdza: "Codzienne działania są
skierowane na sprawienie, aby nasz model gry działał, ale struktura sesji treningowej i co robić
każdego dnia wiąże się nie tylko z celami taktycznymi, ale także z fizycznym reżimem, który ma być
stosowany." (José Mourinho, 2006, cit. Oliveira i wsp. 2006: 108)
Wraz z nadaniem priorytetów różnym zasadom naszego stylu gry, należy zachować
optymalną relację z różnymi zasadami przygotowania fizycznego i regeneracji. Struktura
tygodniowego standardowego mikrocyklu została zaprojektowana w celu zachowania zgodności z
zasadą stabilizacji przygotowania fizycznego (zmienny poziom pracy w specyfice gry) i zasadą
kompleksowej progresji, której ogólnym celem jest łatwe kontrolowanie cech umysłowych,
emocjonalnych, fizycznych i wypoczynkowych.

3.4 Przygotowanie przez cały sezon zamiast szczytu formy

Pojęcie przygotowania fizycznego w sportach zespołowych jest związane ze sposobem grania

i jego zasadami, szczególną i specyficzną strukturą gry. Tak więc przygotowanie fizyczne, powinno
odwzorowywać sytuacje, z którymi zawodnicy spotykają się w meczach mistrzowskich (Faria, 1999).
Według Silvy (w Faria, 1999) planowanie i periodyzacja w sportach zespołowych jest
niezwykle ważna dla koncepcji stabilizacji przygotowania fizycznego z powodu długich okresów
rywalizacji. Jak wspomnieliśmy wcześniej, Mourinho odrzuca koncepcję izolowanego
przygotowania fizycznego. Podstawą podejmowanych działań indywidualnych i zespołowych jest
organizacja zespołu, i to jest podstawowy stawia sobie za główny cel. Stabilizację na podstawowym

94
poziomie przygotowania fizycznego osiąga się poprzez wdrożenie i utrzymywanie standardowego
mikrocyklu tygodniowego. Z czasem proces treningowy pozostaje stabilna pod względem
zarządzania czasem pracy i przerw wypoczynkowych oraz liczbą i długością jednostek treningowych.
Działając w ten sposób, przestrzegana jest metodologiczna zasada stabilizacji.
Jak wspomniano, z konwencjonalnego punktu widzenia pojęcie przygotowania fizycznego w sporcie
opiera się zwykle na zestawie kryteriów ilościowych opartych na parametrach fizycznych. W tym
podejściu przygotowanie fizyczne charakteryzuje się trzema głównymi etapami (Matvéiev, 1986):
1. Uczenie się
2. Retencja
3. Chwilowy zanik
Przygotowanie całosezonowe (brak szczytu formy)
Periodyzacja taktyczna zbudowana jest wokół rozgrywek i całkowicie zmienia koncepcję
przygotowań, ponieważ w piłce nożnej rozgrywki odbywają się przez ponad dziewięć miesięcy.
Jeśli sukces zależy od dobrych wyników, dla zespołu grającego o najwyższe cele każdy mecz
jest istotny, dlatego trudno jest nadać priorytet niektórym rozgrywkom czy meczom. Kalendarz
zawodów wymaga stałego przygotowania, aby zespół zawsze wygrywał, więc mówienie o "szczytach
formy" jest błędem metodologicznym. Jak wyjaśniono wcześniej, Mourinho (2007) uważa, że
kluczowym pojęciem jest "stabilizacja przygotowania fizycznego" i jest to bezpośrednio związane z
dobrą organizacją zespołu.
"Wierzymy w trening o wysokiej intensywności od pierwszego do ostatniego dnia, a nie tylko w
okresie przygotowawczym"
Dlatego tak ważne jest dla zespołu regularna gra na wysokim poziomie, niewielkie wahania
formy mogą nie zagwarantować dobrych rezultatów.
José Mourinho dodaje: "Tylko na poziomie taktyczno-technicznym zmienimy zawartość
środków treningowych, w zależności od problemów jakie były w poprzednim meczu oraz planu na
mecz kolejny. Ale mówiąc o wymiarze przygotowania fizycznego, który jest związany z
konwencjonalną periodyzacją, cele są takie same od drugiego do ostatniego mikrocyklu.
Pierwszy mikrocykl nazywamy adaptacyjnym; naszym celem jest dostosowanie do
specyficznych wymagań gry. Od drugiego tygodnia planujemy cykle, które powtarzamy co tydzień.
Pod względem wymiaru przygotowania fizycznego wymagania są takie same w każdym momencie
sezonu. Zmieniamy tylko te tygodniowe wzorce w zależności od liczby gier, które mamy w ciągu
tygodnia (jeden lub dwa mecze).
"Wzorzec mikrocyklu" jest zawsze podobny. Nie są to kopie, bo wyciągamy z nich wnioski,
ukazujące subtelne różnice w zakresie celów taktycznych. Tak więc "morfocykl" [termin specyficzny
dla periodyzacji taktycznej] jest praktycznie identyczney pod względem struktury i celów, ale

95
zmodyfikowane pod względem treści taktycznych. To sprawia, że pojawia się koncepcja stabilności.
Dlatego standaryzacja procesu planowania pozwala na stabilizację przygorowania fizycznego. "

Kiedy Mourinho mówi o koncepcji stabilizacji, odnosi się również do zasady

systematycznego powtarzania i ważności uczenia się nowych nawyków w celu stworzenia
zespołowego zrozumienia. Jak zauważyliśmy, przygotowanie piłkarskie widoczne jest głównie w
grze zespołu, podejścia jakościowego, a nie ilościowego, zawsze pracując nad ofensywnimi i
defensywnymi działaniami oraz fazami przejściowymi, które umożliwiają połączenie ich połączenie.

Tworzenie kultury gry

4.1 Tworzenie kultury gry przez specyficzny model treningu

Kultura nie jest fizyczna; nie jest uformowana tylko przez rzeczy, ludzi, działania czy emocje.
Jest to raczej sposób na uporządkowanie wszystkich tych czynników. To coś na kształt tego, co ludzie
mają w swoich umysłach, sposób, w jaki postrzegają, jak się do tego odnoszą i jak interpretują.
(Goodenough, W. 1957)
Kiedy zawodnicy zespołu dobrze opanowali określony zestaw nawyków, które wspierają
określony sposób gry, możemy powiedzieć, że mają kulturę gry, tożsamość.
Tworzenie kultury dla określonego sposobu grania
Wraz z treścią z poprzednich rozdziałów możemy teraz podsumować niektóre tematy. Tutaj
pokazujemy najważniejsze i odpowiednie nawyki, których zawodnicy mogą się nauczyć, a co za tym
idzie, tworzą kulturę związaną z ich specyficznym sposobem gry:
• Musi istnieć "przestrzeń", w której może pojawić się pożądane działanie (tj. celowe działanie).
• Zespół zaangażowany w proces uczenia się (zawodnicy) musi być świadomy działań
związanych z uczeniem się (praktyką), aby "skupiać" swoją uwagę i emocje na istotnych
rzeczach.
• Dopóki te działania nie zostaną nauczone (tj. staną się nawykami), muszą być powtarzane
systematycznie przez pewien czas.
• Im wyższa jakość tej systematyzacji, zgodnie z hierarchią ważności (porządkowanie według
ważności) zasad gry, tym bardziej proces będzie bardziej wydajny.
• "działanie automatyczne" (w tym emocje) pozwalają graczom podejmować szybsze i bardziej
efektywne decyzje, gdy są bodźcowane systematycznym powtarzaniem.
• Emocje odgrywają kluczową rolę w koncentracji zawodnika podczas nauki, a także promują
tworzenie automatyzmy, które są silnie związane z procesami decyzyjnymi.

96
 • Po nauczeniu zasady gry należy jej używać, aby zapobiec jej regresji.

Kultura taktyczna
Faria twierdzi (cit. By Resende, 2002) że, aby pomyślnie stworzyć kulturę taktyczną, musisz znaleźć
wspólny język z reugułami i zasadami, kulturą gry lub modelem gry. Ważne jest, aby zrozumieć, że
można to zrobić tylko poprzez grę.
Wymaga to sytuacji w treningu, które pozwalają zawodnikom poczuć się jak w meczach. Można to
osiągnąć tylko poprzez specyficzny trening, zgodny z naszym modelem gry.

97
 Rozdział 5
Model gry

5.1 Model gry: wprowadzenie

Rysunek 7. Czynniki, które należy wziąć pod uwagę przy projektowaniu modelu gry (Adaptacja z
Oliveira, G. 2007)

"Dla mnie najważniejszym aspektem w zespołach, które prowadzę jest posiadanie

zdefiniowanego modelu gry, zestawu zasad zapewniających organizację. Dlatego od pierwszego dnia
nasza uwaga skierowana jest na osiągnięcie tego celu. "(José Mourinho, J. in Gaiteiro, 2006)
Modele tworzone są na podstawie interpretacji rzeczywistości przez ich twórców (Le Moigne,
1990). Wynikają one z potrzeby zrozumienia złożonych interakcji między różnymi elementami
systemu.
W grze w piłkę nożną są określone funkcje, które wynikają z podejmowanych decyzji przez
zawodników. Ich decyzje nie mogą być przypadkowe, lecz oparte na pewnych zasadach, które
sprawią, że zespół będzie działać zgodnie z ustaleniami drużyny. Frade (2003) stwierdza, że gra
odbywa się w "polu know-how". Jednak ten know-how jest lepiej wspierany, gdy istnieje świadome
zrozumienie interakcji w zespole. Tak więc świadomość taktyczna (wiem, co robić) umożliwia
stworzenie wspólnej wizji gry zespołu. Drużyna piłkarska to mikro-społeczeństwo, które ma własną
kulturę, język, zasady i tożsamość, dlatego należy je rozumieć i integrować. Podczas konstruowania
modelu gry dla zespołu, trenerzy powinni wziąć pod uwagę kilka czynników, które działają w danym
kontekście, przy czym każdy czynnik jest równie ważny (patrz rysunek powyżej).

98
 Kluczowym aspektem podczas budowania modelu gry jest styl gry, którego chce trener w
różnych fazach gry. Gracze muszą dokładnie wiedzieć, co mają robić w każdym momencie meczu.
Trener chce, aby pewne działania i wzorce taktyczne uwidaczniały się w czasie gry, w kolektywie
(cały zespół), między formacjami (np. Obrońcy i pomocnicy),w formacjach (np. Obrońcy) i
indywidualnie.
Model gry składa się z zasad, subzasad i subsubzasad gry, które są połączone i dotyczą
różnych faz gry (Oliveira, 2003). Zasady i fazy gry muszą być ze sobą kompatybilne (niektóre
działania mogą być z tym niezgodne). Te działania i wzorce ukażą się w dynamicznych sytuacjach
meczowych i ujawnią określoną tożsamość gry, którą można nazwać organizacją funkcjonalną.

5.2 Cztery fazy gry

Trener musi mieć pomysł na wszystkie cztery fazy gry oraz na relacje między nimi.
Te cztery fazy to gra w obronie, gra w ataku, przejście z ataku do obrony i przejście z obrony
do ataku. Te cztery fazy należy rozumieć jako całość, ponieważ są ze sobą powiązane. Postrzeganie
gry jako czterech połączonych i uzupełniających się faz ułatwia złożoność i pomaga nam
organizować działania jakie chcemy przekazać graczom.
1. Faza ataku
• Charakteryzuje się odpowiednim ustawieniem w momencie posiadania piłki.
• Sposób, w jaki drużyna buduje grę.
• W jaki sposób zespół przygotowuje i tworzy możliwości zdobycia bramki.
2. Przejście z ataku do obrony:
• w momencie, gdy zespół traci piłkę na rzecz przeciwnika przechodzimy w fazę przejścia ataku
do obrony
• charakteryzuje się działaniami zaraz po utracie piłki - zmiana postawy atakującego na
obronnego
3. Faza obrony:
• postawa drużyny w momencie, gdy przeciwnik jest w posiadaniu piłki
• zespół potrzebuje dobrej organizacji gry defensywnej, aby zapobiec tworzeniu sytuacji przez
przeciwnika.
4. Faza przejścia z obrony do ataku:
• moment, w którym zespół odbiera piłkę rywalowi (transfer pozytywny)
• charakterystyczne dla drużyny sposoby rozegrania w momencie przejęcia piłki.

99
5.3 Połączenie czterech faz gry i dominujący styl gry z "futbolem totalnym"

Interpretacja czterech dynamicznych faz gry zostały zdefiniowane w dużej mierze przez
Rinusa Michelsa i jego "futbol totalny" oraz zwolenników tego sposoby gry Johan Cruyff'a i Van
Gaal'a (Sousa, 2009). Ten sposób gry wynikał z tego w jaki sposób ich drużyny przedostawały się z
piłką pod bramkę rywala. Według Michelsa (2001) "futbol totalny" próbuje rozbić obronę
przeciwnika dzięki ciągłemu ruchowi zawodników, zmieniających się na pozycjach i zawsze
chcących dać możliwość podania partnerowi z piłką.
Naturalnym celem gry w piłkę nożną jest zdobycie gola, więc możemy wywnioskować, że
podejście do czterech faz gry pochodzi z filozofii atakowania. Innymi słowy, sposób, w jaki ta
chcemy atakować, wpływa na sposób rozegrania wszystkich pozostałych faz. Opierając się na tym
pomyśle wysoki pressing na połowie przeciwnika (w obszarach, w których drużyna częściej traci
piłkę) wynikał z pragnienia natychmiastowego odbioru piłki po jej stracie (przejście z ataku do
obrony)
Gdy nie było możliwości natychmiastowego odebrania piłki drużyna organizuje się w
defensywie (faza obrony). Gdy tylko piłka zostaje odzyskana, pierwszym celem jest wykorzystanie
dezorganizacji przeciwnika (przejście z obrony do ataku). Dlatego potrzebna była odpowiednia
interpretacja dynamicznej gry, wzmocnienie "spatial dimension" i powiązanie go z
organizacja/dezorganizacją drużyn.
Kiedy przygotowujesz "filozofię ataku" ważne jest zrozumienie kluczowych pojęć. Na
przykład operowanie piłką będzie różniło się w miarę zbliżania się z nią do bramki przeciwnika,
ponieważ atakujący spotkają się z coraz to większym oporem i agresywnością przeciwnika. Na
operowanie piłką wpływa ograniczenie przestrzeni, w jakiej gra drużyna. Rozumiejąc to, zespół może
kontrolować przestrzeń, w której chce grać piłką, utrudniając przeciwnikowi wykorzystanie tej
przestrzeni. Kontrolowanie gry wydaje się być związane ze zdolnością zespołu do gry, zarówno z
piłką jak i bez niej, w pożądanych przestrzeniach na boisku.
To, w jaki sposób zespół łączy dominację i kontrolę nad grą, może przybierać różne formy.
Zespół może kontrolować grę bez jej dominowania i może dominować w grze bez jej kontrolowania.
Czasami nie może kontrolować, ani dominować w grze, ale czasami może kontrolować grę
jednocześnie dominując. Nasza filozofia preferuje ostatnią opcję, ponieważ chcemy kontrolować grę
poprzez posiadanie piłki. Jeśli mamy piłkę, przeciwnik jej nie ma, więc jesteśmy bliżej strzelenia
bramki. Jednak tylko dlatego, że chcemy kontrolować grę poprzez posiadanie piłki, nie oznacza to
braku kontroli w innych fazach. Uważamy, że łatwiej jest kontrolować grę poprzez organizację ataku
niż poprzez organizację defensywy, ale musimy też być w stanie kontrolować grę w innych fazach
gry. Na przykład, musimy utrzymać równowagę w obronie, gdy posiadamy piłkę, a także korzystać

100
z działań po stracie piłki. zarówno drużynowo jak i indywidualnie. Dlatego kontrolowanie gry
wymaga opanowania wszystkich jej faz, we wszystkich działaniach i we wszystkich obszarach
boiska.
Złożoność gry może być bardzo wysoka. Spotkamy się z drużynami, które będą grały
przeciwko nam wysokim pressingiem, możemy spotkać takie grające w pressingu średnim lub
pressingu niskim, więc różne sposoby gry rywali wymagają, abyśmy trenowali różne typy działań
zespołowych.
Ze względu na coraz lepszą organizację gry w defensywie drużyn we współczesnej piłce
nożnej, fazy przejściowe stały się kluczowe. Na przykład w przejściu z obrony do ataku istnieje wzór
działania, w którym po odbiorze piłki, pierwszą intencją jest szybkie wykorzystanie słabych stron
rywala. Ponieważ nie wszystkie drużyny dezorganizują się po stracie piłki, i ponieważ nie wszystkie
są powolne w reorganizacji, nie możemy ustalić żadnych związków przyczynowo skutkowych,
ponieważ zagrażałoby to całej dynamice gry. W tym sensie musimy zidentyfikować zasady rządzące
grą, nawet bez piłki, takie jak określenie obszarów boiska, w których zespół zamierza odzyskać piłkę
i ustalić zasady takie jak równowaga w atakowaniu i bronieniu. W ten sposób fazy atakowania łączą
się z fazami obrony i odwrotnie.
Jak wspomniano wcześniej, jednym z kluczowych aspektów jest zarządzanie przestrzenią
boiska w fazach, gdy posiadamy piłkę i powiązać, go z tym w jakim pressingu gra zespół rywala.
"Filozofia atakowania" gry wymaga wysokiego poziomu umiejętności utrzymania się przy piłce na
połowie przeciwnika, ale również potrzeba odebrania piłki po stracie tak szybko jak to możliwe.
Kluczową kwestią łączącą fazy ataku i obrony jest zasada równowagi. Odbierając piłkę
musimy też myśleć o tym co się stanie jeśli ją stracimy. Jest to niezbędne, aby uniemożliwić
przeciwnikowi opcję kontrataku utrzymując naszą przewagę liczebną.

5.4 Organizacja struktury (systemu gry)

Organizacja struktury to koncepcja na mecz, nazywana "ustawieniem drużyny". Odnosi się

ona do początkowego pozycjonowania graczy na boisku. Organizacja struktury jest formacją
teoretyczną i stałą (np. 4-3-3, 4-4-2, 3-4-3, 3-5-2)
Chociaż struktura jest tylko ustalonym kształtem ustawienia wyjściowego, może odgrywać
ważną rolę w zachęceniu lub zniechęceniu do określonych działań. Na przykład, jeśli chcesz, aby
zespół utrzymywał się przy piłce, tworzył trójkąty, romby, niektóre ustawienia mogą wzmacniać te
działania bardziej niż inne (np. ustawienie o większej liczbie linii, zarówno w poprzek jak i wzdłuż).
Dlatego przy wyborze formacji należy pamiętać, że ustawienie może mieć pozytywny lub negatywny
wpływ na organizację gry.

101
Wybór ustawienia
Decydując się na wybór ustawienia, należy wziąć pod uwagę różne czynniki, takie jak zasady
gry, model gry, możliwości i charakterystykę zawodników (Guilherme Oliveira, 2003). Dlatego
musimy ustalić, które ustawienie pasuje do charakterystyki zespołu. Ten sam autor uważa, że zespół
może trenować i używać różnych formacji, ponieważ te struktury nie wpływają na interakcje, które
powinny istnieć między naszym systemem gry a możliwościami naszych graczy. W tym sensie
Garganta (1997) dodaje, że pojęcie organizacji gry w dużej mierze wykracza poza wymiar ustawienia
(pojęcie statyczne), ponieważ odnośi się głównie do wymiaru funkcjonalnego (koncepcja
dynamiczna). Dzieje się tak, ponieważ gracze nieustannie poruszają się w odpowiedzi na przebieg
gry, ruch partnerów z drużyny i przeciwników.
Jak już wspomniano, istnieje ścisły związek między ustawieniem i zasadami gry. Jose
Mourinho (2003) jest tego przykładem: "AC Milan gra trzema liniami w płaskiej formacji 4-4-2 i
starają się wywrzeć na przeciwnikach szeroką grę. Nasza drużyna gra w 2-2-1-2-1-2, a my wolimy
głęboko naciskać na naszych przeciwników.
Dlatego sposób, w jaki chcemy się bronić i atakować musi być z modelem gry i powiązany
ze stosowanym ustawieniem. Chociaż ustawienie jest samo w sobie statyczną organizacją gry, jak
wspomniano wcześniej, może być ważna w zwiększeniu lub ograniczeniu pożądanych działań.

Interakcja między ustawieniem i modelem gry

Jeśli chodzi o interakcję pomiędzy ustawieniem i modelem gry - gdybyśmy chcieli, na
przykład, aby nasz zespół miał wysoki procent posiadania piłki, zasadnicze znaczenie miałyby
pozycje graczy na boisku. Zakładając, że dobre ustawienie w momencie posiadania piłki stworzy
większą ilość opcji do podania - niektóre ustawienia dadzą więcej możliwości niż inne.
Ustawienie o większej liczbie linii pozwala graczom zajmować całą szerokość pola i tworzyć
wiele ukośnych linii między sobą w przypadku, gdy przeciwnik podejdzie wysokim pressingiem. Te
ustawienia z większą liczbą linii są częściej wybierane niż inne, ponieważ pozwalają łatwiej
zorganizować obronę w wolnych sektorach, które przeciwnik mógłby wyokrzystać.

Jeśli chodzi o związek między ustawieniem a charakterystyką zawodników, problemy

pojawiają się na innym poziomie. Załóżmy, że trener ma drużynę, której najlepszymi zawodnikami
są środkowy napastnik i dwóch skrzydłowych (grających na swoich pozycjach), ale trener chce grać
ustawieniem 4-4-2. Te ustawienie nie ma skrzydłowych, więc gracze będą musieli dostosować się do
nowej pozycji i funkcji, a może to ograniczyć ich skuteczność. W tym konkretnym przypadku trener
może uzyskać maksymalną wydajność od tych graczy używając ustawienia, które zwiększy

102
znaczenie swoich skrzydłowych i środkowego napastnika i polepszyć interakcję między nimi, takich
jak 4-3-3.

103
 Rysunek 8, 9, 10. Możliwe linie podania w różnych systemach gry

Kluczową sprawą w filozofii atakowania jest ciągłe tworzenie kształtów trójkątów i rombów,
niezależnie od wybranego ustawienia. Te trójkąty i romby umożliwiają pokrycie przestrzeniu boiska
i większą liczbą linii podania, zarówno pod względem głębokości jak i szerokości.
Naszym celem jest ciągła możliwość operowania piłką. Ta dynamika jest tworzona w modelu
gry, ponieważ ustawienie jest jedynie statyczne, więc dynamika i zasady w modelu gry są ważniejsze
niż same ustawienie.
Trzy ustawienia pokazane na rysunkach (4-3-3, 4-2-2 z diamentem i 3-4-3) promują struktury
(romby i trójkąty) i dynamikę gry, które pomagają lepiej funkcjonować w naszym modelu gry we
wszystkich czterech fazach gry. Odbywa się to poprzez utworzenie kilku linii poprzecznych
(poziomych) i podłużnych (pionowych).
Atakowanie:
Zwiększenie posiadania piłki i szybsze operowanie nią poprzez grę na pozycjach i tworzenie
wielu możliwości linii podania.
Przejście z ataku do obrony:
Zwiększenie pressingu w przestrzeni w której znajduje się piłka

Obrona:

104
 Zwiększenie możliwości odebrania piłki poprzez kierowanie przeciwnika w określony sektor
boiska i wymuszenie na nich błędu. Skuteczna obrona strefowa zasłania i zamyka możliwości linii
podania i stara się odebrać piłkę.
Przejście z obrony do ataku:
Korzystając z dezorganizacji przeciwnika w defensywie w momencie straty staramy się
szybko przedostać się z piłką pod bramkę przeciwnika, trzeba uwolnić się spod ich pressingu po
stracie piłki

5.5 Poziom organizacji strukturalnej (według Oliveira G., 2007)

Rozumiejąc grę jako złożony system i podążając za pomysłami Guilherme Oliveiry (2003),
możemy rozróżnić cztery poziomy złożoności:
1. Indywidualny (pokazany na rysunku poniżej "struktura organizacyjna: poziom indywidualny")
2. Sektorowe i grupowe (akcje z udziałem graczy tej samej linii lub małych grup 2 lub 3 osobowych
z różnych linii)
3. Międzysektorowe (relacje między sektorami)
4. Zespołowe (w stosunku do całego zespołu)
Te poziomy organizacji są powiązane relacjami i interakcjami, które są wzmocnione lub
osłabione przez wybrane ustawienie. Różne ustawienia zapewniają różne poziomy organizacji,
wpływają na poszczególne działania, a w konsekwencji na jakość gry zespołowej. Jak czytaliśmy
wcześniej, pozycyjna struktura gry wykracza poza ustawienie graczy na boisku, ponieważ zależy od
dynamiki gry.
Z drugiej strony podkreślaliśmy, że ustawienie jest czymś co pojawia się "na papierze",
ponieważ jest podstawowym sposobem do pozycjonowania graczy zgodnie z ich rolą na boisku, a
nasz sposób gry jest uzależniony od dynamiki gry. Dlatego zasady gry są wzmocnione przez
ustawienie i dynamikę.
Przedstawiona systematyzacja pomaga uporządkować i zorganizować różne interakcje
między graczami. Po prawidłowym zdefiniowaniu faz gry, konieczne jest, aby gracze dokładnie
dowiedzieli się, co powinni robić podczas każdej fazy i przejśia z jednej fazy do drugiej. Czyli
kluczowymi aspektami w budowie modelu gry są jej zasady i subzasady.
Organizacja strukturalna poziom 1: Indywidualny
• subsubzasady gry
• Role i obowiązki dla każdej pozycji w każdej fazie gry
• Atakowanie, przykład: Ustawienie ciała w pozycji otwartej, aby zdobyć przewagę pozycji nad
przeciwnikiem

105
 • Przejście z ataku do obrony, przykład: Zmień myślenie z atakującego na broniącego
• Bronienie, przykład: Doskok pressingowy w odpowiednim sektorze boiska
• Przejście obrony do ataku, przykład: skuteczne pierwsze podanie po przejęciu - podjęcie
decyzji o "bezpiecznym graniu"

Rysunek
11. Organizacja strukturalna poziom indywidualny

Organizacja strukturalna poziom 2: sektorowy i grupowy

• subsubzasady gry i subzasady gry
• Role i obowiązki dla każdej formacji w każdej fazie gry
• Atakowanie, przykład: Wbiegnięcia (do zerwnątrz boiska, do wewnątrz boiska)
• Przejście z ataku do obrony, przykład: Komunikacja do próby założenia pressingu
• Bronienie, przykład: Podwojenie
• Przejście z obrony do ataku, przykład: Budowanie szerokości i głębokości ataku
(rozszerzenie)
• Drugi rysunek pokazuje inny sposób podziału zespołu na sektory lub grupy
• Role i zadania dla każdej małej grupy 2-3 osobowej

106
 Rysunek 12, 13. Organizacja strukturalna poziom grupowy i sektorowy
Organizacja strukturalna poziom 3: międzyformacyjny
• subzasady i główne zasady gry
• role i obowiązki zawodników dwóch lub więcej formacji w każdej fazie gry
• Atakowanie, przykład: Podanie zdobywające (omijające jedną formację)
• Przejście z ataku do obrony, przykład: Odbiór piłki po stracie piłki w odpowiedniej strefie

107
• Bronienie, przykład: Kompaktowość ustawienia
• Przejście z obrony do ataku: Po przejęciu piłki próba zagrania do przodu (bez ryzyka straty)
• Drugi rysunek pokazuje inne sposób, w jaki zespół może mieć relacje między formacjami.

Rysunek 14, 15. Organizacja strukturalna poziom międzyformacyjny

108
Organizacja strukturalna poziom 4: Zespołowy
• Główne zasady gry
• Role i odpowiedzialność całego zespołu w każdej fazie gry
• Atakowanie, przykład: Chęć bycia w posiadaniu piłki i wymiana szybkich podań
• Przejście z ataku do obrony, przykład: Skierowanie akcji zespołu rywala między linie i próba
odbioru piłki w tym sektorze
• Bronienie, przykład: Ukierunkowanie gry przeciwnika w wybrany przez nasz zepsół sektor
boiska
• Przejście z obrony do ataku, przykład: Próby zmiany ciężaru gry.

Rysunek
16. Organizacja strukturalna poziom zespołowy

Organizacja gry
Chociaż uważamy wybór ustawienia zespołu (formacji) za ważny, najważniejszym aspektem
jest organizacja gry, którą można stworzyć w procesie szkoleniowym.
Zgodnie z płynnością, w której rozgrywają się fazy gry, ważne jest zapewnienie równowagi
w rozkładzie przestrzennym boiska przez cały czas i stosowanie ustawienia, które będzie kształtowało
dynamikę gry. Te ustawienie określa początkowe pozycje dla graczy i wskazuje podstawowe zadania,
jakie będą przyjmowali zarówno atakując jak i broniąc (Michels 2001, Van Gaal, 2006, cytowany
przez Sousę, 2009)
Działania i wzorce, które chcemy, aby nasz zespół pokazywał w trakcie gry reprezentuje

109
określoną tożsamość drużyny i jest to sposób dynamicznej gry zespołowej, nazywamy to organizacją
gry.
Idąc za tą myślą, Guilherme Oliveira (2003) stwierdza, że z punktu widzenia periodyzacji
taktycznej: "Działania graczy i zespołu oraz wzorce są konsekwencją porządku i organizacji gry,
która nigdy nie powinna wywoływać indywidualnych ograniczeń dotyczących kreatywności".
Istotne jest, aby gracze tworzyli nowe rozwiązania w proponowanym przez Trenera
ustawieniu. Innymi słowy, trener tworzy sytuację, które mogą się zdarzyć w czasie gry, ale nie wie
jak będą one szczegółowo wyglądały.

5.6 Zasady gry i model gry

Trenujemy nasz model gry i trenujemy nasze zasady i subzasady gry. Gracze muszą
dostosować swoje działania i pomysły do wspólnego celu drużyny, do zadań zespołowych.
Trenujemy tylko w formie gier, tworząc sytuacje meczowe związane z naszym sposobem gry. Co
tydzień planujemy tworzenie nawyków, aby utrzymać wysoki poziom wydajności, co często
przekłada się na "dobrą zabawę" (Mourinho, 2005)
Według Carlosa Queiroza (1983) podstawowymi zasadami gry są "zasady, które pomagają
graczon prowadzić i koordynować swoje działania (indywidualne i grupowe) podczas różnych faz
gry". Dlatego są to zasady gry, które są bazą gry w piłkę nożną. Według Queiroza, podstawowe
zasady gry obejmują dwa rodzaje zasad: ogólne oraz szczegółowe. Zasady szczegółowe odnoszą się
do faz ataku i obrony, Zarówno ogólne jak i szczegółowe zasady są nieodłącznie związane z grą,
niezależnie od stylu gry.

110
 Rysunek 17. Specyficzne zasady gry

Zasady atakowania można w skrócie przedstawić jako:

• Zdobywanie przestrzeni: Przemieszczanie piłki obok rywala poprzez bieganie, drybling,
podania, strzały, wykorzystywanie gry 2x1
• Głębokość: wspieranie partnerów poprzez czytanie gry, dobry poziom komunikacji,
tworzenie opcji bezpiecznego grania i opcji do podań do przodu oraz dążenie do uzyskania
przewagi liczebnej w wybranych obszarach boiska
• Mobilność: Tworzenie możliwości gry poprzez rotację na pozycjach, poruszanie się bez piłki
i tworzenie przewag licze3bnych w wybranych obszarach boiska
• Szerokość: Wykorzystanie szerokości boiska, aby maksymalnie rozciągnąć defensywę
przeciwnika, stworzyć miejsca, w których doprowadzimy do gry 1x1 i stworzymy możliwość
podań prostopadłych.
• Kreatywność: Indywidualny decyzje zawodników takie jak obiegi, wbiegnięcie na piłkę
prostopadłą, ścięcia.

Zasady defensywne można w skrócie przedstawić jako:

• Opóźnianie akcji: spowolnienie ataku przeciwnika zamykając luki i zabezpieczając
przestrzenie, umożliwia organizacje całego bloku obronnego.

111
 • Skracanie: Dobry poziom komunikacji wspomoże działania obronne zespołu, czytanie gry
przeciwnika i tworzenie przewagi liczebnej w obronie
• Równowaga: analiza ataku przeciwnika i zapewnienie równej lub większej liczby obrońców
niż przeciwnik w momencie ich ataku, jednocześnie zabezpieczając strefę przed bramką.
• Zawężanie: zepchnięcie lub ograniczenie ataku rywali w wybranej przestrzeni boiska, dzięki
czemu jest bardziej przewidywalny i łatwiejszy do obrony
• Opanowanie: Cierpliwość w opóźnianiu i czekanie na wsparcie oraz utrzymywanie
dyscypliny taktycznej, aby nie dopuścić do oddania strzału rywalowi.

Ogólne i szczegółowe zasady gry

Rysunek 18. Ogólne i szczegółowe zasady gry

Zasady ogólne obejmują unikanie momentów, w których jest równowaga liczebna lub
mniejsza ilość naszych zawodników a tworzenie przewag liczebnych. Istnieje jednak wiele różnych
sposobów na realizacje danej zasady ogólnej lub szczegółowej, wiec Guillerme Oliveira (2003)
stwierdza, że możemy dodać trzeci typ zasady gry:
Szczegółowe zasady modelu gry
Zasady te pozwalają naszemu zespołowi wykonywać określone działania i wzorce na
poziomie indywidualnym, grupowym, międzysektorowym i zespołowym. Są specjalnie
przygotowane z naszym stylem gry i tożsamością w zespole. Oczywiście zasady te powinny być
zgodne z podstawowymi zasadami gry.
Konkretne zasady modelu gry mają różne poziomy złożoności. W terminologii dotyczącej
periodyzacji taktycznej używamy następujących terminów:

112
 • Główne zasady gry odnoszą się do działań zepsołowych
• Subzasady gry odnoszą się do działań grupowych i międzysektorowych
• Subsubzasady gry odnoszą się do działań indywidualnych

Tak więc model gry składa się z głównych zasad, subzasad i subsubzasad, które dotyczą
różnych faz gry. Łączą się one ze sobą, aby wyrazić organizację funkcjonalną, ukazującą tożsamość
zespołu (Guilherme Oliveira, 2003)
W tym sensie trener musi wiedzieć, co chce osiągnąć w każdej fazie gry. Aby to zrobić, musi
najpierw zdefiniować zestaw działań i połączenia między nimi, ponieważ pozwoli to zespołowi
pokazać jego wyjątkowość.
Po zdefiniowaniu te zasady, subzasady i subsubzasady powinny być jasno przedstawione
graczom, aby wszyscy zrozumieli, jakie należą do nich zadania. Aby gracze realizowali te działania
i wykonywali je we właściwym momencie trzeba poświęcić dużo czasu. Dlatego ważne jest, aby
zawodnicy mieli chęć do uczenia się tych elementów, a trener musi przekonać graczy do pracy nad
wspólną wizją gry i znalezienie z nimi wspólnego języka.
W tym miejscu warto wspomnieć, że zasady są "regułami otwartymi", więc jedynie zachęcają
graczy do działania w skoordynowany sposób, przy jednoczesnym respektowaniu kreatywności
zawodników i swobody podejmowania decyzji.

5.7 Kompatybilność między zasadami gry i fazami gry

Znaczenie zgodności
Zgodność zasad podczas różnych faz gry jest niezwykle ważnym czynnikiem, który należy
wziąć pod uwagę przy projektowaniu modelu gry.
Działania w różnych fazach mogą być czasami potencjalnie niezgodne ze sobą. Na przykład
podczas fazy ataku chcemy utrzymywać się przy piłce w celu rozbicia obrony przeciwnika.
Kluczem do osiągnięcia tego jest dobra gra pozycyjna (główna zasada). Innymi słowy, aby
zespół mógł wymieniać podania z dobrą jakością i tempem, gracze muszą zawsze być dobrze
ustawieni. Jeśli jednak trener powie graczom, aby w obronie grali "jeden na jednego" podczas fazy
obronnej, gracze często opuszczą swoje strefy, a gdy odbiorą piłkę, będą źle ustawieni i nie będą w
stanie dobrze rozegrać piłki. Te sprzeczne działania wyraźnie przeszkadzają w jakości gry zespołu.
Jak wspomniano w poprzednich rozdziałach, ważną rolę odgrywa również podział i
priorytetyzacja zasad w rozwijaniu modelu gry. Kiedy chcemy, aby zespół opanował określony
wzorzec gry (główna zasada), należy go rozbić na mniejsze części lub działania (podrzędne zasady i
subzasady).

113
 Te subzasady i subsubzasady będą oddziaływać według ustalonej hierarchii (uporządkowane
według ważności) z pierwotnym wzorcem głównym.

Przykład kompatybilności
Na przykład, podczas przejścia z obrony do ataku, naszym pierwszym celem jest niestracenie
piłki.
Dlatego możemy uznać za subzasadę, aby najpierw wydostać się z piłką spod pressingu
przeciwnika. Kiedy to osiągniemy, będziemy mieli dwie możliwości:
1. Pierwszą opcją jest zagranie jednego lub dwóch bezpiecznych podań utrzymujących (np. w
tył lub do boku) dzięki czemu zyskamy czas na poprawne ustawienie zespołu w fazie ataku
(głębokość i szerokość ataku)
2. Inną opcją jest zagrać podanie zdobywające (bezpośrednio do przodu), aby wykorzystać
chwilową dezorganizację przeciwnika i spróbować szybkiego kontrataku.
Dlatego mamy następujące zasady:
• Zasada główna (wydostanie się spod pressingu rywala)
• Dwie możliwości subzasad (podanie utrzymujące lub zdobywające)
W zależności od opcji (subzasady) ustalamy priorytety, dynamika naszych faz przejściowych
będzie zupełnie inna, w wyniku czego nasz model gry będzie miał określoną konfigurację.
Dlatego możemy zobaczyć, w jaki sposób ustalenie naszych zasad gry i ustalenie hierarchii
organizacji naszych zasad gry mają kluczowe znaczenie w tworzeniu pożądanego modelu gry.

5.8 Rola graczy w modelu gry

Istotnym aspektem podczas budowania modelu gry jest wiedza graczy na temat gry. Innymi
słowy, trener musi szybko nauczyć poziomów zrozumienia, jakie mają jego gracze w czasie meczu,
a także ich możliwości i predyspozycji. Gracze są głównymi aktorami w grze, ponieważ są
odpowiedzialni za interpretowanie działań, które prowadzą zespół do gry w określony sposób.
Trener musi zdawać sobie sprawę w predyspozycji i poziomu graczy. Na przykład szkolenie
starszych zawodników to nie to samo, co szkolenie młodzieży, podobnie jak szkolenie zespołu na
poziomie topowym nie jest tym samym co szkolenie amatorów. W sam sposób szkolenie graczy,
których kultura gry i doświadczenie pasują do wizji trenera to nie to samo co trenowanie graczy z
innym rozumieniem gry. W związku z tym trener powinien przyjąć różne podejścia i strategie, aby
zrealizować swoje pomysły, aby jak najlepiej zarządzać projektowaniem i wdrażaniem swojego
modelu gry.

114
 Model gry musi podkreślać i uwypuklać najmocniejsze strony i możliwości piłkarzy. Dlatego
trener musi stosować strategie, które pozwalają graczom rozpoznać znaczenie określonych działań,
ponieważ ich przekonanie do sposoby gry jest również kluczowe przy opracowywaniu modelu gry.
W związku z tym budowa modelu gry to proces, który obejmuje trenera, piłkarzy i cały klub. Ciągła
świadomość trenera na temat tego, co chce wprowadzić, zarówno w działaniach zespołowych jak i
indywidualnych oraz to, co faktycznie dzieje się w czasie gry, powinno wpłynąć na proces szkolenia.
Charakterystyka zawodników musi być spójna z zasadami gry i używanym przez trenera
ustawieniem. Przykładem tego może być FC Porto Jose Mourinho (2003): "Indywidualna
charakterystyka zawodników jest bardzo ważnym czynnikiem. Mamy kilku graczy, którym na boisku
łatwiej jest wykonywać wysoki pressing niż innym, ponieważ pasuje on do ich natury, na przykład
w moim zespole, gdybyśmy mieli Maniche'a i Derleia, nie moglibyśmy grać wysokim pressingiem
w taki sposób w jaki chcemy go stosować". W odniesieniu do zasad gry Mourinho (w Faria, 1999)
stwierdza: "Tłumaczę piłkarzom, co chciałbym, żeby zrobili. Daje im wybory i sprawiam, że czują
się bardziej zaangażowani, a także pozwalam im tworzyć nowe rozwiązania sytuacji problemowych,
które pojawiają się w grze."
Jedną z krytycznych uwag, które mogą pojawić się, gdy ludzie analizują podejście do
periodyzacji taktycznej i jej zasad metodologicznych, jest błędne przekonanie o indywidualnym
rozwoju. Ważne jest, aby zrozumieć, że definicja i stworzenie jasnego modelu gry nie powinno
oznaczać, że piłkarze muszą zachowywać się jak roboty, zgodnie z wcześniej zdefiniowanym planem.
Wręcz przeciwnie, głównym celem jasnego modelu gry jest zmniejszenie niepewności graczy,
ponieważ da im to więcej czasu na wyrażenie swojej kreatywności.
Według Frade (Campos, 2007): "Nie ma treningu z bardziej, który rozwija lepiej
indywidualnie niż proponuje to periodyzacja taktyczna, ponieważ podstawową troską jest wybór
zasad gry, które uwzględniają charakterystykę graczy. Zasady te są przyjmowane i modyfikowane
przez samych piłkarzy, gdy działają na określonych pozycjach i przy pewnych funkcjach, więc jeśli
są one różne i uzupełniają się, to co robimy to indywidualizacja bodźca treningowego." Potwierdzając
powyższe stwierdzenie, Frade (2003) wskazuje, że gra "musi narodzić się najpierw w umysłach
zawodników".
Dla trenera kluczowe znaczenie ma wykorzystanie strategii, które pozwalają zawodnikom
rozpoznać znaczenie określonych działań, ponieważ jest to jedyny sposób, w jaki można osiągnąć
ich potencjał (Guillherme Oliveira, 2006). Piłkarze działają jak kierowcy całego procesu i rozwijają
model gry poprzez swoje przekonania i działania.
Jose Mourinho (w Oliveira, 2006) twierdzi, że wszyscy zawodnicy powinni wiedzieć, że w
danej sytuacji w czasie gry ich partnerzy z drużyny próbują wykonać pewną geometryczną
konfigurację w określonych pozycjach. Wiedza ta pozwala im przewidywać działanie i myśleć

115
szybciej i skuteczniej, zarówno indywidualnie, jak i zespołowo. Przy takim powszechnym
zrozumieniu piłkarze mogą skupić się na przeciwniku, zamiast wydatkować zasoby poznawcze
(mentalne), aby ustalić, co myślą i robią ich koledzy z drużyny.
Aby tak się stało, musimy opanować naszą grę pozycyjną w oparciu o zbiór zasad i pewną
grę formacyjną, więc każdy zawodnik ma wizję tego, co robi reszta drużyny w każdej fazie gry.

5.9 Struktura klubu i jego cele

Struktura i oczekiwania klubu lub federacji są ważne w tworzeniu modelu gry. Budowa
drużyny, która może trenować tylko dwa lub trzy razy w tygodniu, jest oczywiście inny niż
budowanie drużyny, która może trenować pięć dni w tygodniu. Możliwość poprawy, zarówno działań
zespołowych, jak i indywidualnych są również różne, w zależności od struktury klubu. Jest różnica
czy mamy w czasie treningu do dyspozycji całe boisko czy tylko np. pół boiska, ma to bezpośrednie
konsekwencje dla potencjalnego rozwoju jako zespołu. Liczba zawodników do dyspozycji trenera to
także bardzo ważny aspekt w prowadzeniu zespołu. Posiadanie dwudziestu dwóch lub trzydziestu
piłkarzy prezentuje zupełnie inny sposób przygotowania zajęć.
Wielkość sztabu szkoleniowego może również determinować rozwój i ewolucję modelu gry.
Jeśli mamy dwadzieścia dwie osoby i jednego trenera, graczom poświęcanych jest mniej uwagi niż
wtedy, gdy trenerów jest dwóch lub trzech. W tym drugim przypadku uwaga jaką można poświęcić
zawodnikowi w praktyce jest znacznie większa. W związku z tym trening będzie przeprowadzony z
większą jakością zarówno zespołowo, jak i indywidualnie. Większa liczba trenerów zapewnia
również możliwość dzielenia na grupy i potencjalnie częstsze pojawienie się pożądanych działań.
Kolejną kwestią są cele klubu. Różne cele wymagają różnych sposobów patrzenia na
konkurencję, a to bezpośrednio wpływa zarówno na proces szkolenia, jak i na sposób w jaki gramy.
Zespół, który ma za cel mistrzostwo, wie, że musi zawsze grać, aby wygrać, niezależnie od
przeciwnika. Z drugiej strony, drużyna, której celem jest uniknąć spadku, ma różne spojrzenie na
poszczególne spotkania w lidze. Te różne stanowiska są motywowane nie tylko innymi celami
zespołów, ale także jakością i ilością graczy. Oznacza to, że model gry w dużym stopniu zależy od
jej celów.

5.10 Kultura kraju / kultura klubu

Kultury kraju i klubu można uznać za fundamentalne dla stworzenia udanego modelu gry. Na
przykład kraj taki jak Brazylia widzi grę w piłkę nożną odmiennie od tego jak widzą ją w Anglii.
Różne kultury wpływają na grę, a co za tym idzie, budowę modelu gry. Na przykład, gdybyś trenował

116
w Brazylii, nie mógłbyś grać prostej piłki, ponieważ jest to sprzeczne, z brazylijskim stylem gry.
Podobnie, gdybyś w Anglii próbował nastawić zespół na spokojną grę, w wolnym tempie, bez
agresywności w odbiorze. Są to wartości sprzeczne z wizją gry, jaką oczekuje się w angielskim
futbolu.
Te cechy kulturowe należy uwzględnić przy tworzeniu modelu gry. Nie oznacza to, że
niektórych elementów nie można mieszać. Najlepszymi przykładami takich zespołów są duże
angielskie kluby, takie jak Manchester United, Arsenal, Chelsea, czy Liverpool, ale zawsze utrzymują
istotę angielskiego futbolu (rywalizacja, agresywność i uczciwość).
Kultury klubowe powstały przez dziesięciolecia i pokolenia, i są kluczowe dla ich tożsamości,
więc każdy trener, który dostaje angaż w klubie, musi uczyć się kultury, która otacza klub. Na
przykład, gdybyś trenował w Hiszpanii lub Włoszech, sprawy wyglądałyby zupełnie inaczej. Kultury
tych krajów mają bezpośrednie implikacje na kilku poziomach:
- rozumienie gry zawodników
- zaangażowanie kibiców
- wpływ mediów
Model gry musi zawierać wszystkie te elementy kulturowe.

Model gry powinien zawsze ewoluować

Model gry nigdy nie jest skończony. Wdrażając model, otrzymasz informacje zwrotne i
feedback, które trener musi przeanalizować, aby model gry ewoluować (Frade, 2003)
Według Frade, specyficzny sposób gry, który tworzymy i realizujemy, jest zawsze w toku.
Jednak główne idee i zasady powinny pozostać niezmienne, więc wszelkie nowe działania powinny
pasować do tych początkowych pomysłów. W tym znaczeniu Guillherme Oliveira (2006) stwierdza:
Trenerzy przekazują zawodnikom określone pomysły dotyczące tego, w jaki sposób chcą
grać. Następnie piłkarze interpretują te pomysły, a na koniec starają się je zrealizować. Aby lepiej to
zrozumieć, wyobraź sobie, że trener chce, aby jego drużyna dominowała pod względem posiadania
piłki. Chce, aby piłkę rozprowadzać na całej szerokości boiska, używając krótkich podań i tym
sposobem zdezorganizować obronę rywali. Jednak trener przekazuje ten pomysł, a następnie zdaje
sobie sprawę, że ma w składzie zawodnika dysponującego świetnym długim podaniem. Trener może
skorzystać z jego umiejętności, ponieważ dzięki dokładnemu długiemu podaniu gra stanie się jeszcze
szybsza. Decyduje się dodać tę zasadę do swojego modelu gry w ataku. wykorzystując naprzemiennie
krótkie podania i długie podania, aby można było szybciej zmieniać ciężar gry.
W tym przykładzie widzimy, że trener może zmienić jakiś aspekt w modelu gry bez
poświęcania swojej tożsamości. Po prostu zmienia szczegóły, aby być jeszcze bardziej skutecznym.
Oznacza to, że modyfikacja modelu nie musi być diametralna. To powinno być podstawową

117
koncepcją podczas budowania modelu gry. Frade (1985) dodaje, że model gry jest odniesieniem,
czymś, co chcesz osiągnąć w pracy z zespołem, ale zawsze należy go polepszać, ponieważ jest to
proces, który nigdy nie zostanie ukończony.

5.11 Końcowe wnioski

Budowa modelu gry wynika z interakcji między trenerem, zawodnikami i zespołem jako
całością.
Zawodnicy otrzymują instrukcje gry, które powinni pokazać podczas meczów. Różnica
między wizją trenera, a tym co faktycznie dzieje się w grze zarówno zespołowo jak i indywidualnie
powinna być motorem całego procesu szkoleniowego. Innymi słowy łączenie pożądanych i
faktycznych działań powinno być wprowadzone w treningu, a potem w meczu. Jest to motyw
przewodni dla budowy modelu gry.
Jednak model gry nigdy nie powinien zostać skończony, ponieważ musi on pozwolić na
kreatywność zawodników i ich ekscytację, pod względem indywidualnym i zespołowym, w celu
ciągłego polepszenia modelu gry. Tak więc model gry odgrywa kluczową rolę, zarówno w tworzeniu
stylu gry (w tym w rozwijaniu indywidualnych umiejętności zawodników), jak i jako punkt
odniesienia do oceny skuteczności zawodnika i zespołu.
Jak wspomniano wcześniej, model gry jest pod silnym wpływem pomysłów trenera
(Guillhernme Oliveira 2004). Jednak równie ważna jest zdolność trenera do realizacji tych pomysłów.
Istotne jest zachowanie zgodności między wszystkimi określonymi czynnikami, które wpływają na
projekt modelu gry.

118
 ROZDZIAŁ 6
ORGANIZACJA TAKTYCZNA W 4 FAZACH GRY

1.1 Faza ataku

Nasza filozofia: zdominuj grę

Model gry jest zbudowany wokół pomysłu wysokiego poziomu posiadania piłki w celu
zdominowania przeciwnika poprzez atak. Naszą filozofia jest zdominowanie przeciwnika
utrzymaniem się przy piłce, więc faza atakowania jest fundamentem modelu gry.

Głównym celem jest stworzenie wzorców ataku, które wybijają z rytmu przeciwnika. Jest to
niezbędne, gdy przeciwnik jest zorganizowany w defensywie. Aby to osiągnąć, musimy stworzyć
dynamikę w ataku o następujących cechach:
1. Wolne przestrzenie i gra pozycyjna.
2. Zapobieganie powstawaniu stref pressingu przeciwnika
3. Stała zmiana korytarzy gry(lini podania)
4. Zmiana ciężaru gry w pionie i poziomie
5. Wymienność pozycji
6. Zmiana rytmu gry poprzez zróżnicowany sposób rozgrywania piłki

Zasady te są powiązane z ogólnym rozumieniem gry pozycyjnej,którą charakteryzują:

• Wolne przestrzenie w pionie i poziomie
• Odpowiednie zachowania zawodników na poszczególnych pozycjach,zajmowanie
przestrzeni zarówno w bliższej jak i dalszej odległości od piłki
• Tworzenie formacji w taki sposób aby występowało wiele lini podania(w pionie, poziomie i
tworzenie trojkątów)

Będąc w posiadaniu, celem drużyny jest otwarcie przestrzeni na szerokość oraz zachowanie
głębi, aby wytrącić z równowagi przeciwnika(zmusić go do błędu).
Najpierw musimy utworzyć przestrzenie według zasady „Making the Playing Space Big." Idea ta
zakłada potrzebę posiadania graczy dobrze wyszkolonych technicznie, dysponujących dobrym
podaniem. Środkowi obrońcy oraz bramkarz muszą dobrze operować piłką, gdyż są odpowiedzialni
za inicjowanie akcji.

119
 Gra pozycyjna

Zgadzamy się z Jose Mourinho (2003), że jednym z najważniejszych czynników

zapewniających ruch piłki to "dobra gra pozycyjna". Ważnym jest również zrozumienie, że gra
pozycyjna wykracza poza schematyczne trzymanie się swojej pozycji przez zawodników – przede
wszystkim odnosi się to do dobrych nawyków na boisku – właściwa orientacja oraz sposób
ustawienia się na boisku (pozycja otwarta w stosunku do gry).

Diagonalne linie podania (trójkąty)

Diagonalne ustawienie wśród graczy zwiększa liczbę linii podań. Orientacja diagonalna jest
warunkowana przez organizację strukturalną (system gry drużyny) i ruchy graczy (dynamiczne
przekątne). Ciągłe ustawienie diagonalne sprzyja tworzeniu lini podań i zależy od ustawienia linii
formacji na w pionie i w poziomie. Zależy to również od dynamiki, którą gracze będą w stanie
tworzyć.
Dynamiczna interakcja poprzez te trójkąty wzmacnia pewne cechy stylu gry, które można
dostrzec patrząc nie tylko całościowo na zespół ale również przez pryzmat formacji. Przez ciągłe
tworzenie trójkątów, dajemy zawodnikowi z piłką trzy linie podania, więc jego podejmowanie decyzji
będzie łatwiejsze, niż gdyby miał tylko jedną lub dwie opcje.
Tak więc pojawia się tu pojęcie kreatywności, ponieważ dynamiczne trójkąty pozwalają
graczowi przy piłce na różne warianty podania .

Podzasady ciągłej wymiany piłki

Ten model gry podkreśla znaczenie podzasad związanych z posiadaniem piłki, takich jak
zmiana sektorów gry do regularnego tworzenia przestrzeni.
Celem jest znalezienie luk i słabych punktów w strukturze obronnej przeciwnika i
doprowadzenie do sytuacji (1 na 1, 2 na 1 i 3 na 1), uniemożliwiającej przeciwnikowi założenie
pressingu.
Ważniejsze niż zmienianie sektorów, przez którą piłka krąży (częstotliwość) jest to, jak to
robimy.
Trzeba to robić z dużą szybkością, podając piłkę zarówno z intensywnością, jak i dobrym
podejmowaniem decyzji – do kogo zagrać. Tylko przez krążenie piłki z taką dynamiką można zmusić
przeciwnika do popełnienia błędu i przez to stworzyć potrzebne przestrzenie (przestrzenie

120
wykończeniowe), aby ostatecznie sfinalizować akcję.
Jednak wysoka intensywność w rozegraniu piłki to nie wszystko,ważna jest również zmiana
rytmu gry np.różne sposoby rozegarania piłki(długość i rodzaj podań)'.To wszystko zależy od
umiejętności technicznych graczy,organizacji taktycznej drużyny,a więc taki sposób gry wymaga
posiadania w zespole graczy podejmujących dobre decyzje do kogo zagrać (taktyczna inteligencja).

Szybkość gry

Wymiar czasowy (szybkość gry) wpływa na jej wymiar przestrzenny. Im wolniejsza gra
drużyny przy piłce, tym łatwiej przeciwnikowi się przesunąć, przez co jest mniej miejsca do gry.
Dlatego należy grać szybko, doprowadzając do przewagi względem defensywy rywala, wywierając
zarówno fizyczną jak i emocjonalną presję na rywala. Rywal będzie miał oczywiście przewagę
liczebną w trzeciej strefie, przez co będzie tam mniej miejsca, dlatego wymieniane podania muszą
mieć wysoką jakość techniczną. Mówiąc o aspekcie technicznym, należy rozpatrywać je w dwóch
kategoriach:
• w posiadaniu piłki: podania, przyjęcia, pojedynki 1x1 itd.
• nie będąc w posiadaniu piłki: wbiegnięcie, wsparcie gracza z piłką itd.

Wsparcie gry

Prawidłowe wsparcie w linii pomocy, polega na tworzeniu linii - im więcej opcji grania ma
zawodnik, tym łatwiej jest mu podjąć decyzję. Tak więc indywidualna kreatywność zależy od
organizacji i współpracy zespołu.
Chcąc stworzyć wolne przestrzenie w strefie obronnej przeciwnika, drużyna musi być
odpowiednio ustawiona zarówno w pionie jak i w poziomie, a zawodnicy nie biorący bezpośredniego
udziału w akcji powinni wspierać zawodnika z piłką. To kształtuje geometrię gry, zwaną
„dynamicznymi trójkątami”.

121
Atakowanie w strefie wysokiej

Kluczowy jest moment, w którym piłka wkracza w strefę wysoką, a drużyna atakująca zbliża
się do bramki przeciwnika. W tym momencie zawodnicy muszą podjąć ryzyko, aby stworzyć sytuację
strzelecką. Nie chodzi tutaj tylko o działania indywidualne, ale również o robienie obiegów,
doprowadzając dzięki temu do przewagi liczebnej i otwarcia wolnych przestrzeni w strukturze
obronnej przeciwnika. Chcąc zmniejszyć ryzyko w momencie ewentualnej straty piłki, należy
zabezpieczyć atak, poprzez asekurację środkowego sektora.
Kluczowym elementem przy próbie zdobycia przestrzeni, która przybliży zespół do bramki
rywala jest równoczesne zachowanie równowagi w obronie. Będąc w posiadaniu piłki w dalszej
odległości od celu (bramki rywala), atak powinien być zbalansowany, dzięki temu można
kontrolować, zdominować i zwyciężyć.
„Mezo-zasady” określające zachowanie w fazie finalizacji, określają sposób poruszania się i
ustawienia zawodników w polu karnym: trzech znajduje się wewnątrz pola oraz jeden na zewnątrz,
przygotowany na drugą piłkę, lub podanie wsteczne. Trzech zawodników w polu karnym zajmuje
następujące pozycje:
1) krótki słupek
2) jedenasty metr (punkt rzutu karnego)
3) długi słupek
Zawodnik zajmujący pozycję na długim słupku (zamknięcie akcji), ma więcej czasu na odczyt
trajektorii lotu piłki, a co za tym idzie więcej czasu na zaatakowanie jej (wykończenie akcji).

122
Zasady w fazie atakowania
MAKRO-ZASADA

Utrzymanie posiadania i
szybka wymiana podań.

1. Budowanie gry
od bramkarza i 2. Tworzenie 3. Wykorzystanie 4. Finalizacja
maksymalne przestrzeni wolnej (wykończenie)
wykorzystanie przestrzeni
boiska

Rozciąganie gry Rozbijanie i

(szerokość i głębia), destabilizowanie Szukanie momentów Kreowanie stref
MEZO-ZASADY

aby maksymalnie defensywy rywala przez dezorganizacji wykończenia

otwieranie wolnych
wykorzystać boisko przeciwnika
przestrzeni jego strefie
obronnej

Rozgrywaj piłkę, Tworzenie przewagi Podania (odpowiednio Inteligentny ruch w

wykorzystując (2 na 1) w sektorach wyważone) w odpowiednie
czwórkę obrońców – centralnym oraz stworzone wolne przestrzenie
dąż do podania do bocznych przestrzenie („Finishing Positions”)
linii pomocy

Rozgrywaj piłkę, Wymiana piłki i Kierowanie gry do Wybór odpowiedniego

wykorzystując czwórkę zmiana ciężaru gry przodu kiedy to momentu finalizacji
obrońców – dąż do (w pionie i w możliwe ( podania linię oraz szybkie i skuteczne
podania do linii ataku poziomie) dalej, np. pomocnik -> wykończenie
(atak bezpośredni) napastnik)

Gra pozycyjna Mobilność ( wymiana „Szybkość grania”

(tworzenie trójkątów pozycji w celu zamiast prowadzenia Wykorzystywanie
MIKRO-ZASADY

w różnych strefach, wyciągnięcia piłki (utrudnienie obiegów

tworząc linie obrońcy i tworzenia przeciwnikowi
podania) wolnych przestrzeni) skutecznego
pressingu)

Ustawienie ciała w
Dobra koordynacja i Łączenie różnych pozycji otwartej w
timing do rodzajów podań „Gra na trzeciego” celu stworzenia
„wykonania” ruchu (długie i krótkie) „przewagi
pozycyjnej”

Rysunek 1. Zasady w fazie atakowania

123
Przykład: Faza atakowania wg Jose Mourinho: Zmiana gry na wolną stronę

Analiza pochodzi publikacji „Jose Mourinho’s Real Madrid:

Analiza taktyczna- atak w ustawieniu 4-2-3-1” (Athtanasios Terzis 2012)
Analiza opiera się na powtarzalnych wzorcach gry. Jeśli dana
sytuacja rozgrywana jest w podobny sposób kilkukrotnie, co najmniej 10
razy, prowadzi to do jej rozszyfrowania pod kątem ustawienia
zawodników na pozycjach włączając w to nawet pozycję ich ciała. Każdy
indywidualny ruch z lub bez piłki jest przeanalizowany w każdym
szczególe.
Przedstawiona analiza jest poparta konkretnymi przykładami, które
miały miejsce podczas meczu.

Przykład 1: Zawodnik nr 10 zmienia ciężar gry

Po podaniu do lewego
obrońcy Marcelo (nr 12), drużyna
przeciwna przesuwa się w kierunku
lewej strony zachowując bardzo
kompaktowe ustawienie.
Takie ustawienie przeciwnika
ogranicza drużynie Realu Madryt
przestrzeń i swobodę w pobliżu
strefy gdzie znajduje się piłka.
Zawodnik nr 10, Ozil schodzi
głębiej by otrzymać podanie, a
napastnik Benzema (nr 9) przesuwa
się w kierunku lewej strony.

Gdy piłka zostaje podana do

lewego skrzydłowego Ronaldo (nr
7), drużyna przeciwna go potraja.
Ozil, swoim ustawieniem
zapewnia mu wsparcie i daje
możliwość zagrania podania
wstecznego.
Gdy Ozil otrzymuje podanie,
ma 4 opcje rozegrania akcji. Podanie
do przodu w kierunku Benzemy (nr
9), najszybciej przybliża zespół w
kierunku bramki przeciwnika, jest to
jednak ryzykowna opcja
Opcje nr 2 i 3 są najlepsze by
Rysunek 1,2. Przykład fazy atakowania wg Jose Mourinho. zmienić ciężar gry na wolną stronę.

124
Przykład 2: Defensywny pomocnik zmienia ciężar gry

Przeciwnik zachowuje
kompaktowe ustawienie,
kolektywnie przesuwając się w
stronę piłki.
Defensywny pomocnik Realu
Madryt – Xabi Alnoso, szybko
reaguje na sytuację, zapewnia
wsparcie zawodnikowi z piłką i
otrzymuje podanie do środka.

Po otrzymaniu podania, Xabi

Alnoso ma 4 możliwości zagrania.
Podanie do przodu w
kierunku Benzemy (nr 9), najszybciej
przybliża zespół w kierunku bramki
przeciwnika, jest to jednak
ryzykowna opcja.
By mieć pewność, że zespół
utrzyma piłkę, oraz by zmienić stronę
Alonso może wybrać opcje 2 lub 3.

Rysunek 3,4. Przykład fazy atakowania wg Jose Mourinho.

125
1.2 FAZA PRZEJŚCIA Z ATAKU DO OBRONY

Przejście z ataku do obrony

Każdy mecz piłki nożnej składa się z momentów, w których zespół znajduje się w posiadaniu
piłki lub gdy piłkę posiada przeciwnik. Najniebezpieczniejszą fazą jest przejście z atakowania do
bronienia. Gdy zespół buduje grę, zazwyczaj rozproszony, a odległości pomiędzy zawodnikami są
duże. Drużyna angażuje zawodników defensywnych oraz pomocników we wsparcie ataku. To czyni
ją podatną na kontratak rywala w momencie straty piłki.
W odwrotnej sytuacji znajduje się drużyna broniąca. Ich ustawienie prawdopodobnie będzie
zwarte i cały zespół będzie przesuwał się w pionie i w poziomie, w zależności gdzie będzie piłka.
Dobrze grający w defensywie zespół będzie poruszał się jako ciasny blok, tworząc „warstwy” w
wokół piłki.

Zatrzymywanie kontrataku

Wiedząc, że kontratak jest skuteczną taktyką, dobry zespół będzie rozwijał umiejętność
przejścia z ataku do obrony, tak aby opóźnić lub zatrzymać natychmiastowy atak rywala. Sposobem
na to jest natychmiastowy pressing i zepchnięcie przeciwnika w boczny sektor lub wymusić podanie
do tyłu oraz utrzymywanie zbalansowanych formacji pomocy oraz obrony, zarówno liczbowo jak i
personalnie.
Co ważne, dobra organizacja defensywna ma miejsce również w momencie budowania akcji
ofensywnych. Zespoły, które bronią tylko po stracie piłki są z dużo bardziej narażone na dobre
kontrataki rywala.
W momencie straty piłki, zawodnicy będący wcześniej w ataku często nie są na optymalnych
pozycjach do gry defensywnej, dlatego natychmiastowy pressing zaraz po stracie jest taki ważny.
Obszar boiska w którym następuje zmiana posiadania piłki, determinuje to w jaki sposób zespół
powinien reagować na stratę piłki.

Zmiana Taktyki w zależności od sytuacji boiskowej

Czynniki takie jak: pogoda, dyspozycja fizyczna zawodników, stan murawy, poziom
techniczny drużyny, sytuacja boiskowej (minuta gry oraz wynik), mają wpływ na to gdzie drużyna
zaczyna się bronić.

126
 Gdy potrzebujesz odmienić wynik, np. gdy drużyna przegrywa lub potrzebuje strzelić
dodatkową bramkę (dwumecz pucharowy), musi przyspieszyć grę w defensywie i starać się jak
najszybciej przejąć piłkę. Skutkuje to założeniem wyższego pressingu.

Pressing

Pressing może być bardzo skuteczną taktyką, gdy drużyna zachowuje odpowiednie zasady,
ale niesie za sobą też ryzyko. Pressing może być ryzykowny, ponieważ drużyna musi przesuwać się
wyżej, w kierunku piłki. Jeśli przesunięcie nie nastąpi w odpowiednim momencie, a wszyscy gracze
nie zareagują równocześnie powstaną wolne przestrzenie.
Jeśli linia obrony nie jest odpowiednio zorganizowana i jest ustawiona wysoko, może to
prowokować niebezpieczne sytuacje

Gra na spalonego

Zastosowanie gry na spalonego jest istotne, jako że drużyna stosująca pressing nie może
efektywnie zabezpieczyć przestrzeni za linią obrony. Jest to jeden z powodów, dla których bardzo
ważne jest zabezpieczenie przedpola przez bramkarza.

Makro-Zasady w fazie przejścia z ataku do obrony

W fazie przejścia z atakowania do bronienia, można wyróżnić trzy główne makro-zasady:

1. Pressing na zawodnika z piłką, w celu przeprowadzenia ponownego ataku.
2. W przypadku braku możliwości odbioru piłki, opóźnienie ataku przeciwnika i
uzyskanie czasu na zorganizowanie się w defensywie
3. Mając odpowiednią ilość czasu na zorganizowanie się w defensywie, drużyna
przechodzi do bronienia.
Aby zastosować zasady w spójny sposób, należy zaplanować w jaki sposób zająć pozycję w
defensywie – co dokładniej zostało opisane w rozdziale „ustawienie bloku defensywnego”.

127
Zmiany ustawienia bloku defensywnego

W momencie straty piłki, drużyna musi ustawić się we wcześniej zaplanowany sposób, tak
aby móc efektywnie się bronić. Jeśli nie ma możliwości natychmiastowego odbioru piłki po jej
stracie, powinien być najszybszy powrót do pozycji wyjściowych w defensywie.
Możemy zostać zmuszeni do zmiany naszych głównych pozycji przez przeciwnika, więc w
takich przypadkach przyjmiemy to, co nazywamy ustawieniem wtórnym.
W organizacji linii defensywnej, możemy wyróżnić następujące ustawienia:
• Wysoka defensywa (wyjściowa pozycja)
• Średnia defensywa (wyjściowa pozycja)
• Głęboka defensywa (wtórna pozycja)

128
Reorganizacja w obronie wysokiej

Rysunek 5. Reorganizacja w ustawieniu obrony wysokiej

Podczas gry obronnej, linia defensywy ustawiona jest na połowie rywala. Drużyna stara się
odzyskać posiadanie piłki w początkowej fazie ataku rywala. Wymaga to aktywnego, agresywnego i
skoordynowanego działania całej drużyny. Podstawą jest zastosowanie pressingu za zawodnika z
piłką (oraz potencjalnego odbiorcy piłki). W tej sytuacji czwórka obrońców jest ustawiona wzdłuż
linii środkowej (czasami nawet wyżej) i pionowe odległości między zawodnikami muszą być
niewielkie (na rysunku białe linie).
Należy wykonać pressing na zawodnika z piłką, jednocześnie ograniczać mu dostępne linie
podania, zmniejszając tym samym ilość czasu na podjęcie przez niego decyzji.

Zalety obrony wysokiej:

• Celem jest zdominowanie przeciwnika
• Zmusza przeciwnika do gry na własnej połowie
• Skraca pole gry (gra toczy się dalej od własnej bramki)
• Utrudnia przeciwnikowi budowanie ataku
• Zmusza przeciwnika do pośpiechu, powodując niedokładność w grze (wymuszone
błędy)

129
 Wady obrony wysokiej:
• Pozostawia dużo przestrzeni za linią defensywy
• Nieefektywne odzyskiwanie piłki może prowadzić do zwiększonego wysiłku
fizycznego
• Możliwość bycia zaskoczonym przez grę na wolne pole lub długie podanie
• Wymagane jest odzyskanie piłki tak szybko jak to możliwe
• Wymaga inteligencji piłkarskiej wśród zawodników – należy trzymać linię, oraz
podjąć decyzję kiedy zagrać na spalony, a kiedy opadać.

Reorganizacja w obronie średniej

Rysunek 6. Reorganizacja w obronie średniej

Stosując obronę średnią, zawodnicy bronią na własnej połowie (jedynie napastnicy znajdują
się na połowie przeciwnika). Linia defensywna ustawiona jest ok 10-15 m przed własnym polem
karnym, pozostałe linie znajdują się od siebie w uprzednio ustalonych odległościach, które oscylują
w granicach 10-15 m.
Z uwagi na duży obszar za linią obrony bramkarz musi grać wysoko, asekurując ustawienie
obrońców oraz dobrze zarządzać tą przestrzenią.

130
Zalety obrony średniej:
• Kompaktowe ustawienie drużyny pomiędzy piłką, a bramką
• Możliwość wyprowadzenia skutecznego kontrataku
• Przestrzeń wykorzystywana w fazie defensywnej jest relatywnie mała
• Małe odległości pomiędzy zawodnikami, pozwalają zachować odpowiednią
intensywność
• Zmusza przeciwnika do budowania ataku w bezpiecznej odległości od własnej bramki
• Ogranicza przeciwnikowi wypracowanie pozycji strzeleckich
• Łatwość stosowania pułapek ofsajdowych
Wady obrony średniej:
• Oddanie inicjatywy czasie budowania gry przez rywala
• Wysoko grający bramkarz, daje możliwość zaskoczenia strzałem z dystansu
• Stwarzanie możliwości wykorzystania przez przeciwnika obszaru za linią obrony

Reorganizacja w obronie niskiej

Rysunek 7. Reorganizacja w obronie niskiej

Obrona niska zapewnia większą ochronę obszarów bezpośrednio przed bramką. Linia
obronna zespołu jest ustawiona w lub w okolicach linii pola karnego, podczas gdy inne linie są
podobnie jak w poprzednich wariantach w odległości 10-15 m wyżej. W tym przypadku bramkarz

131
operuje blisko własnej bramki. Obrona niska uważana rozpatrywana jest ustawienie wtórne
(wymuszone), ponieważ nie jest to forma bronienia jaką chcielibyśmy stosować. Ustawienie
stosowane jest tylko w przypadku, gdy przeciwnik mocna napiera i zmusza drużynę do takiej obrony.
Zalety obrony niskiej:
• Kompaktowe ustawienie pomiędzy piłką, a własną bramką
• Zapewnia dobrą ochronę bramki
• Działania obronne odbywa się na relatywnie małej przestrzeni (wysokie zagęszczenie
i intensywność
• Gwarantuje pomoc dla linii obrony
• Minimalizuje wykreowanie dogodnych sytuacji strzeleckich
• Utrudnia przeciwnikowi schematyczne prowadzenie ataku
Wady obrony niskiej:
• Całkowite oddanie inicjatywy przeciwnikowi
• Obrona bardzo blisko własnej bramki
• Ze względu na dużą liczbę zawodników w pobliżu własnej bramki, każda druga piłka
może być niebezpieczna
• Ze względu na znaczną odległość do bramki rywala, istnieje większe
prawdopodobieństwo, że potencjalny kontratak po odbiorze piłki będzie nieskuteczny

132
Zasady w fazie przejścia z ataku do obrony

Natychmiastowy pressing na
MAKRO-ZASADA

zawodnika z piłką i zamknięcie

przestrzeni wokół piłki

1. Pressing do 2. Pressing dla 3. Przejście do

odbioru piłki spowolnienia ustawienia
akcji obronnego

Stworzenie „strefy Uzyskać Szybkie przejście

pressingu” do wystarczający czas do ustawienia
MEZO-ZASADY

by zmniejszyć
ataku na piłkę i obronnego
przestrzenie (w
przestrzeni wokół pionie i w poziomie)

Uniemożliwienie Uniemożliwienie
przeciwnikowi rywalowi grę do
podania do przodu przodu i między
linię obrony

Uniemożliwienie Uniemożliwienie
przeciwnikowi grę przeciwnikowi
między własnymi zagranie piłki poza
liniami „strefę pressingu”

Szybka zmiana Obserwacja graczy Zmuszenie

MIKRO-ZASADY

mentalna z „w środku” lub „na przeciwnika do

zewnątrz” , w gry słabszą nogą
ataku do zależności od
obrony sytuacji

Komunikacja w Zamknięcie linii Odpowiednie

celu wykonania podania ustawienie ciała w
(zarówno na celu by skierować
pressingu grę w jedną stronę
zespołowo szerokość jak i do
przodu)

Rysunek 8. Zasady w fazie przejścia z ataku do obrony

133
Przykład: Transfer negatywny wg Jose Mourinho: Natychmiastowy pressing po stracie
piłki
Analiza pochodzi publikacji „Jose Mourinho’s Real Madrid:
Analiza taktyczna- atak w ustawieniu 4-2-3-1” (Athtanasios Terzis 2012)

Analiza opiera się na powtarzalnych wzorcach gry. Jeśli dana sytuacja

rozgrywana jest w podobny sposób kilkukrotnie, co najmniej 10 razy,
prowadzi to do jej rozszyfrowania pod kątem ustawienia zawodników na
pozycjach włączając w to nawet pozycję ich ciała. Każdy indywidualny
ruch z lub bez piłki jest przeanalizowany w każdym szczególe.
Przedstawiona analiza jest poparta konkretnymi przykładami, które
miały miejsce podczas meczu.

Zagęszczenie przestrzeni po stracie w środku pola

W przypadku transferu
negatywnego Realu Madryt,
kluczową rolę pełnią boczni obrońcy.
W momencie straty piłki zajmują oni
natychmiast skuteczną pozycję
obronną przy skrzydłowych
przeciwnika.
Jeśli zespół odzyska piłkę,
zajmują pozycje wyżej, tak aby
otrzymać podanie do przodu jeśli to
możliwe.
W tej sytuacji wszystko
rozpoczyna się od środkowego
pomocnika, Khediry (6) który
przejmuje piłkę w środkowym
sektorze boiska.

Obaj boczni obrońcy

(Marcelo i Arbeloa) przesuwają się w
kierunku środka, aby być
ustawionym od strony własnej
bramki przeciwko skrzydłowym
rywala.
Defensywny pomocnik- Xabi
Alonso oraz środkowy pomocnik-
Khedira to zawodnicy
zabezpieczający, którzy mają za
zadanie zablokować możliwości
podania zawodnikowi nr 6 w
drużynie przeciwnika oraz odebrać
Rysunek 9,10. Przykład: Transfer negatywny wg piłkę.
Jose Mourinho Real Madryt jest w stanie
ograniczyć czas i przestrzeń, co
prowadzi do odzyskania piłki.
134
 1.3 Faza obrony

Faza bronienia – obrona strefowa

Faza jest kluczowa w bronieniu się w mądry sposób. Zadaniem drużyny jest ograniczenie
przeciwnikowi przestrzeni do rozgrywania akcji. (Frade, 2002)
Gdy drużyna traci posiadanie piłki (np. podczas końcowej części fazy ataku), niezbędnym jest
zorganizowanie się do gry w obronie. Związane jest to z szybkim i efektywnym przejściem z
atakowania do bronienia, dzięki temu zespół może ustawić się odpowiednio w obronie. W tym
momencie można mówić o grze w fazie bronienia, dlatego jak wspomniano wcześniej faza bronienia
łączy się z pozostałymi fazami gry. Dobrze zorganizowana strefa obronna pozawala na ustawienie się
drużyny kompaktowo i w sposób zorganizowany pomiędzy piłką, a własną bramką. Neutralizuje
ataki przeciwnika oraz zapobiega tworzeniu dogodnych sytuacji do zdobycia gola.
Każdy zawodnik jest odpowiedzialny za działania defensywne w danej strefie lub obszarze w
momencie gdy zawodnik drużyny atakującej się w niej znajduje, niezależnie czy jest tam piłka czy
nie (jest odpowiedzialny za neutralizowanie zagrożenia tak długo jak się w niej znajduje). Zawodnik
przestaje za działania defensywne w danej strefie w momencie, gdy przeciwnik ją opuści lub drużyna
odzyska posiadanie piłki. Ustawienie zawodników w strefach jest więc zależne od tego gdzie znajduje
się piłka.
Dzięki obronie strefowej:
• Możemy uzyskać liczebną przewagę w pobliżu piłki
• Możemy uzyskać wysokość intensywność w grze obronnej, poprzez działanie
kolektywne i kompaktowe ustawienie
• Przesunięcia i wysiłek zawodników jest bardziej efektywny. Chcąc zwiększyć tą
efektywność, obszary w defensywie powinny być zredukowane do minimum.
Odległości między zawodnikami (w obrębie formacji i między formacjami) powinny
być zredukowane, lecz nie w sposób nadmierny (zachowanie optymalnych odległości)
• Zawodnik w sowim sektorze zawsze będzie działał aktywnie i efektywnie

135
12 zalet obrony strefowej:

1. Działania zespołowe stanowią podstawę, każdy gracz odpowiedzialny jest za działania

w defensywie
2. Przesunięcia graczy (wysiłek fizyczny, wydajność) są bardziej efektywne
3. Zapewniają stałe wsparcie gry obronnej
4. Gracze nie muszą opuszczać swojego obszaru działania, aby pokryć przeciwnika
5. Jest najlepszym sposobem na obronę w niedowadze liczebnej
6. Pomaga w stworzeniu liczebnej w pobliżu piłki (zagęszczenie defensywy)
7. Ogranicza przestrzeń na ataki dla przeciwnika
8. Zmusza przeciwnika do gry bocznymi sektorami (wymusza podania poprzeczne)
9. Ogranicza stwarzanie dogodnych okazji strzeleckich
10. Zawodnicy zapewniają sobie wzajemne wsparcie, co ułatwia odbiór piłki
11. Indywidualne błędy mogą być natychmiastowo naprawione przez gracza s tej samej
lub innej formacji
12. Gracze zawsze wiedzą jak zachować się w swojej strefie oraz co zrobić po odzykaniu
piłki.

136
Główne zasady w grze obronnej
• Obrona strefowa
• Nakierowanie przeciwnika
w optymalne dla siebie miejsce
• Pressing zespołowy

Rysunek 11. Główne zasady w grze obronnej

Model obrony zespołowej

Przygotowując się do fazy gry w obronie, należy pamiętać, aby że głównym celem jest
wytworzenie wzorców gry obronnej.
Uznając piłkę jako punkt odniesienia, należy dążyć do stworzenia liczebnej przewagi wokół
niej.
Należy wiedzieć, że nawet znajdując się w sytuacji gdy przeciwnik ma przewagę liczebną,
można wykorzystać dobrą grę defensywną, aby uprzedzić działania rywala.
Można wyróżnić dwie główne zasady, którymi należy się kierować budując grę obronną
zespołu:
• Kierowanie przeciwnika w strefę, którą chcemy aby się w niej znalazł (do środka lub
na zewnątrz)
• Pressing zespołowy

137
Kierowanie przeciwnika w miejsce, które chcemy (do środka lub na zewnątrz)

Stosujemy obronę strefową, ale w sposób, który wywiera presję i zmusza przeciwnika do gry
tam, gdzie chcemy. Innymi słowy, założeniem jest odzyskanie piłki tak szybko jak to możliwe,
wymuszając na przeciwniku błędy. Główną ideą jest atak na przeciwnika nawet będąc bez piłki.
Pressing w przestrzeni wokół piłki oraz stałe „pokrywanie się” to mikro-zasady, które kształtują
filozofię obronną.
Jak wspomniano wcześniej ukierunkowanie przeciwnika jest bardzo ważną zasadą w
organizacji gry defensywnej, ponieważ odnosi się do miejsca, w którym drużyna chce odzyskać piłkę
oraz w jaki sposób ma nastąpić przejście do gry w ataku – czy akcja będzie prowadzona sektorem
środkowym czy bocznym.
Kierowanie rywala w kierunku sektora centralnego, nie oznacza, że przeciwnik będzie grał
„wewnątrz” ustawienia drużyny (pomiędzy naszymi formacjami), co jest jedną z zasad gry obronnej
gdy zespół nie jest w posiadaniu piłki. Bardzo ważne jest rozróżnienie obu koncepcji.
Jednocześnie zespół bez piłki może kierować atak przeciwnika do środka, równocześnie nie
pozwalając na grę między formacjami. Przeciwnik będąc w środku, może być kierowany do
zewnątrz, zapobiegając zagraniu piłki pomiędzy formacje pomocy i obrony.
Kolejną opcją, choć nietypową pod względem strategii jest celowe pozwolenie przeciwnikowi
na grę pomiędzy liniami, aby odzyskać piłkę w tym zatłoczonym miejscu. Poniższe obrazki pokazują
jak działa zasada kierowania przeciwnika związana z obszarami odbioru piłki.

Kierowanie przeciwnika do gry poza sektorem środkowym oraz formacją obronną

Rysunek 12. Kierowanie gry przeciwnika w boczny sektor

138
 W tym przykładzie zespół zamyka przeciwnikowi opcje grę pomiędzy formacjami. Zawodnik
z piłką (czerwony nr 2) kierowany jest w taki sposób, aby prowadzić grę poza sektorem środkowym
oraz blokiem obronnym.
Kluczem do sukcesu jest kompaktowe ustawienie w środku, odcinające potencjalnych
odbiorców piłki (czerwony nr 5, nr 6, nr 8 i nr 9).

Kierowanie przeciwnika do gry środkiem, jednak z dala od własnej linii obrony

W tym przykładzie
zespół zmusza
przeciwnika do gry
środkowym sektorem.
Zespół
uniemożliwia jednak
podanie zdobywające,
krótko kryjąc
zawodników nr 6, nr i nr
9 w drużynie
czerwonych.
Zawodnik z piłką
(czerwony nr 2)
zmuszony jest do
podania w sektor
środkowy (do nr 5),
jednak poza blok
Rysunek 13. Kierowanie gry przeciwnika w środkowy sektor obronny.

Kierowanie przeciwnika do gry środkowym sektorem oraz „wewnątrz” bloku obronnego.

W tym przykładzie
zespół wymusza na
przeciwniku grę środkowym
sektorem oraz „wewnątrz”
formacji.
Może wydawać się to
dziwne, ale zespół pozwala
grać przeciwnikom
„wewnątrz” własnej formacji.
Wykorzystując duże
zagęszczenie, zawodnicy
mogą wykonać wszyscy na
raz pressing na zawodnika z
piłką.
Na obrazku przedstawiono,
jak 4 graczy atakuje
Rysunek 14. Kierowanie gry do „wewnątrz” formacji zawodnika nr 6 z drużyny
czerwonych.

139
Pressing zespołowy

Gdy drużyna stosuje obronę strefową, zmierzającą do ciągłego napierania na przeciwnika,

kluczowym staje się określenie wskazówek dotyczących wykonania pressingu. Ważne jest, aby
wszyscy gracze zespołu byli zorientowani, na konkretne sygnały do wykonania pressingu.
Pressing to działanie zespołowe, w którym wszyscy zawodnicy współpracują, są jednak
gracze, którzy ze względu na pozycję mogą pełnić rolę przewodnią i wskazać moment do wykonania
pressingu. Na przykład, w momencie, gdy zawodnik znajduje się w pobliżu przeciwnika, który
otrzymał podanie i równocześnie zauważy, że drużyna przeciwna jest źle ustawiona (nie mogą
zapewnić odpowiedniego wsparcia graczowi z piłką), wtedy decyduje o momencie wykonania
pressingu, natomiast pozostali zawodnicy powinni, zachowując zasadę „kolektywnego zachowania”
go wesprzeć, wykonując odpowiednie działanie, takie jak pokrycie przestrzeni w dalszej i bliższej
odległości od piłki.
Ta zasada związana z taktyką obrony, determinuje to jak skuteczna będzie nasza próba odbioru
piłki. W związku z tym, w wykonanie pressingu zaangażowani muszą być wszyscy zawodnicy.

Rozpoczęcie zorganizowanego
pressingu na gracza z piłką

Zmniejszenie Dobra organizacja

przestrzeni we gry obronnej –
wszystkich kierunkach bezwzględna
asekuracja sektora
środkowego

Dokładne krycie Reorganizacja:

zawodników w „Opadnięcie” niżej,
pobliżu piłki – ponowna organizacja
ograniczenie linii na pozycjach i
podania powtórny pressing

Pressing w ustawieniu
kompaktowym (zawsze z
przesunięciem)
Rysunek 15. Główne założenia pressingu zespołowego

140
Mezo-zasady określające pressing zespołowy

Skuteczność w nakierowaniu ataku i naciskaniu przeciwnika, określają następujące zasady:

1. Kompaktowość (ścisłość) pressingu
2. Wspólne przesuwanie w kierunku piłki
3. Aktywne i nieaktywne obszary obronne
4. Wsparcie obronne

Kompaktowość (ścisłość) pressingu

Gdy zespół sprawnie przejdzie od ataku do obrony i osiągnie pozycję defensywną, musi
zorganizować i utworzyć zwartą jednostkę blisko piłki. Przez zwarte ustawienie, rozumiemy
grupę graczy, którzy znajdują się pomiędzy piłką, a własną bramką. Aby to zrobić, należy ustalić
dwa rodzaje odległości:
• Odległości lateralne (boczne, poziome) – są to odległości pomiędzy graczami tej samej
formacji ( np. odległości zawodników w linii pomocy, obrony), zwykle wynoszą 8-10 m.,
ale mogą być modyfikowane w zależności od okoliczności
• Odległości wertykalne (pionowe) – są to odległości pomiędzy formacjami (np. odległość
pomiędzy linią pomocy, a ataku), zazwyczaj wynoszą 14-16 m., lecz mogą być zmieniane
w zależności od sytuacji.
Aby utrzymać kompaktowe ustawienie i funkcjonalność, konieczne jest, aby zespół przesuwał
się w stosunku do położenia piłki oraz z odpowiednią prędkością.
Schemat na następnej stronie pokazuje, w jaki sposób, począwszy od działania przeciwko
zawodnikowi z piłką, cały zespół jest zorganizowany, tak aby utworzyć zwartą jednostkę, zachowując
odległości boczne i pionowe. Takie zwarte ustawienie musi być utrzymane niezależnie od położenia
piłki, ale aby to zrobić, zespół musi mieć odpowiednią mobilność.

141
Wspólne przesunięcie w kierunku piłki

Wspólne przesunięcie w poprzek, do przodu lub do tyłu jest jedynym sposobem, aby
ustawienie było zwarte i wszyscy znajdowali się blisko piłki. Wszyscy gracze muszą skoordynować
swoje ruchy w obronie z odpowiednią prędkością, zapobiegając w ten sposób atakowi rywala.

Rysunek 16. Przesunięcie w stronę piłki

Schemat obrazuje, jak zespół porusza się defensywnie, w zależności od położenia piłki i
odbudowuje zwarte ustawienie względem nowego położenia piłki.
Przesunięcie można rozpatrywać w dwóch kategoriach:
• Horyzontalne (Poziome): Ruchy wykonywane przez graczy w kierunku bocznym
(lateralne), zawsze zależne od ruchu i pozycji piłki. Jak pokazano na diagramie,
czerwony środkowy obrońca (4) podaje szeroko do lewego obrońcy (3) będącego przy
linii bocznej. Wszyscy niebiescy gracze przesuwają się razem (zachowując te same
odległości między sobą) w tę stronę. Drużyna pozostaje zorganizowana i zwarta w
swoim ustawieniu
• .Wertykalne (Pionowe): Ruchy wykonywane przez graczy w kierunku do przodu lub
do tyłu, w zależności od pozycji piłki. Na przykład, jeśli przeciwnik przy piłce miał
dużo czasu/miejsca i mógł potencjalnie zagrać za linię defensywną, linia obrony
spadłaby z niżej. W tym samym czasie wszyscy pozostali gracze również cofnęliby
się, by zachować ustawienie.

142
Kluczowe elementy dla pressingu zespołowego oraz wspólnego przesunięcia

Bez względu na pozycję piłki,

zamknięcie przeciwnikowi
horyzontalnych i wertykalnych
obszarów
Uniemożliwianie
Zachęcenie do rozwoju ataku
ponownego pressingu przeciwnika
zespołowego (ograniczanie czasu i
miejsca)

Zapobieganie Zmuszenie przeciwnika

przeniesieniu przez do gry w tył ,
przeciwnika gry do koncentrując się
kolejnych stref jednocześnie na
Stwarzanie przewagi przechwycie piłki
liczebnej w obronie

Rysunek 17. Kluczowe elementy dla pressingu zespołowego oraz wspólnego przesunięcia

143
Aktywne i nieaktywne obszary obronne

W wyniku kolektywnego przesuwania się zespołu możemy zmniejszyć poziome i pionowe

przestrzenie. Spowoduje to pojawienie się dwóch różnych typów stref:
• Aktywne obszary obronne: obszary najbliżej piłki.
• Nieaktywne obszary obronne: obszary pozostawione bez ochrony, aby skupić zespół
wokół piłki. Gracze najbliżsi tych pasywnych obszarów obserwują przeciwników (
czerwone nr 2 i 7 na schemacie).

Rysunek 18. Aktywne i nieaktywne obszary obronne

144
Wsparcie pressingu

Tego rodzaju struktura i organizacja defensywna (np. z wieloma liniami w pionie i poziomie),
mogą pomóc w zapewnieniu stałego wsparcia (pokrycia) w rejonie wokół piłki.
Zawodnicy wspierający ustawieni są na rysunku wokół zawodnika przy piłce, w celu
wykonania pressingu.

Rysunek 19. Wsparcie pressingu

Jak widać na schemacie, gracz, który wykonuje pressing na zawodnika z piłką (niebieski nr
10), jest wspierany przez trzech graczy (nr 6, nr 7 i nr 8), którzy są bezpośrednio zaangażowani w
sytuację.
Ogranicza to czas i przestrzeń zawodnika z piłką (czerwony nr 6), a tym samym możliwości
rozwoju ataku drużyny czerwonej.
Podsumowując, można powiedzieć, że główna różnica między tradycyjną koncepcją obrony
strefowej, a koncepcją pressingu polega na poziomie agresywności i opiera się na tym, aby naciskać
zarówno piłkę, jak i przestrzeń wokół niej, tak aby ograniczyć działania przeciwników.

145
Zasady w fazie bronienia
MAKRO-ZASADA

Obrona strefowa/pressing

1. Pressing, aby 2. Nakierowanie 3. Pressing w celu 4. Odzyskanie

uzyskać ataku odzyskania piłki piłki
zorganizowaną przeciwnika (wymuszanie
obronę błędów)
MEZO-ZASADY

Pressing by zmusić do Przewidywanie gry: Pressing "całą Przemieszczanie się

przyspieszenia i Kierowanie drużyną", aby zmusić kolektywnie po całym
zdeterminować jego przeciwnika do gry w przeciwnika do boisku
działania "zewnętrzne lub popełnienia błędu i
wewnętrzne sektory" utraty piłki

Pressing w „Pokrycie” Tworzenie „aktywnych” Odzyskanie posiadania

kompaktowym partnerów i „nieaktywnych” piłki przez przechwyt
ustawieniu (szerokość obszarów lub odbiór
i głębokość)

Blokowanie Prowokowanie Szybki pressing przy Zamykanie linii (opcji)

kierunków akcji pressingu kierunku użyciu podania (w pionie i w
„na zewnątrz” lub odpowiedniego poziomie)
„wewnątrz” zespołu ustawienia ciała
MIKRO-ZASADY

Komunikacja Dokładne krycie Zajmowanie pozycji i Po złym pierwszym

(przekazywanie potencjalnych pół-pozycji, aby utrudnić kontakcie, słabym lub
przeciwnikowi wybór niedokładnym podaniu,
krycia) odbiorców piłki które stawia rywala pod
właściwej opcji grania
presją

Rozpoznawanie Zamknięcie przestrzeni W momencie autu na Kiedy piłka znajduje

„wskazówek” gdy piłka jest "wewnątrz" połowie rywala, gdy się w trzeciej strefie i
dotyczących tego, kiedy zespołu (między obroną a przeciwnik nie dysponuje
pomocą)
mając przewagę w tej
naciskać długim wyrzutem
strefie

Zamykanie linii (opcji)
podania (w pionie i w
poziomie)
„Opadanie” w razie Kiedy piłka jest na w Kiedy piłka zostaje
potrzeby, w celu powietrzu na połowie podana do bramkarza,
zablokowania rywala lub jest wybita który słabo gra nogami
potencjalnych linii niechlujnie lub gdy jest podana na
podania słabszą nogę

Rysunek 20. Zasady w fazie bronienia

146
Przykład: Faza bronienia wg Jose Mourinho: Zorganizowany pressing i nakierowanie
przeciwnika
Analiza pochodzi publikacji „Jose Mourinho’s Real Madrid:
Analiza taktyczna- atak w ustawieniu 4-2-3-1” (Athtanasios Terzis 2012)

Analiza opiera się na powtarzalnych wzorcach gry. Jeśli dana

sytuacja rozgrywana jest w podobny sposób kilkukrotnie, co najmniej 10
razy, prowadzi to do jej rozszyfrowania pod kątem ustawienia
zawodników na pozycjach włączając w to nawet pozycję ich ciała. Każdy
indywidualny ruch z lub bez piłki jest przeanalizowany w każdym
szczególe.
Przedstawiona analiza jest poparta konkretnymi przykładami, które
miały miejsce podczas meczu.

Pressing wysoki i skierowanie gry do boku

Nr 10 Ozil jest poza strefą

piłki. Lewy skrzydłowy Ronaldo
zajmuje pozycję po stronie bramki
przeciwko bocznemu obrońcy.
Defensywny pomocnik Xabi Alonso
może w razie potrzeby pokryć
pomocnika opozycji nr 6.
Gdy środkowy obrońca
rywala (4) otrzymuje piłkę od
bramkarza, nr 6, ze względu na
ustawienie Ozila znajduje się w
strefie do podania piłki – następny
schemat pokazuje reakcję zespołu.

Ronaldo zajmuje pozycję od

strony bramki.
Xabi Alonso, analizując
sytuację, przesuwa się do przodu,
zmniejszając odległość pomiędzy
nim, a nr 6 przeciwnika.
Nr 10 Ozil, przesuwa się w
stronę lepszej strony, natomiast
Khedira przesuwa się do środka,
zapewniając równowagę.
Środkowy obrońca Ramos,
oraz lewy obrońca Marcelo,
zacieśniają krycie swoich
przeciwników.

147
 Ramos przesuwa się w kierunku prawego obrońcy (2), a Ronaldo atakuje zawodnika z piłką.

Defensywny pomocnik Xabi Alonso może odpuścić swojego bezpośredniego przeciwnika,

ponieważ pozycja ciała Ronaldo uniemożliwia podanie do numeru 6. Poza tym Alonso będzie zbyt
daleko od numeru 7, w przypadku jeśli piłka zostałaby podana.
Khedira wykonuje znaczne przesunięcie w kierunku lewej strony, aby zapewnić równowagę,
ponieważ Alonso ustawiony jest wysoko.
Lewy obrońca Marcelo (12) podąża za swoim bezpośrednim przeciwnikiem i dokładnie go
kryje. Środkowy obrońca Ramos (4) robi to samo i podąża za numerem 10. Jednak po tym, jak
Khedira zakończy swój ruch, Ramos (4) jest gotów przekazać krycie nr 10, aby mógł pomóc lewemu
obrońcy Marcelo (12).

Kiedy prawy obrońca nr 2

podaje do skrzydłowego nr 7, lewy
obrońca Marcelo (12) atakuje
zawodnika z piłką, a Ronaldo
wraca, by pomóc mu go podwoić.
Khedira przejmuje krycie
zawodnika nr 10, a Ramos cofa się
do asekuracji.
Nr 10 Ozil zapewnia
równowagę w środku boiska,
ustawiając się w głębszej pozycji.

Rysunek 21, 22, 23, 24. Pressing wysoki i skierowanie gry do boku

148
Faza przejścia z obrony do ataku

Moment przejścia od obrony do ataku jest fazą, którą zespół może rozegrać na dwa sposoby:
1. Poprzez utrzymanie posiadania piłki
2. Poprzez kontratak

Wybór zależy głównie od dostępnej przestrzeni, miejsca odzyskania piłki, pozycji bloku
obronnego i balansu/organizacji przeciwnika. Jeśli przeciwnik zostawia czas i miejsce, ponieważ jest
niezorganizowany, zespół może wykorzystać tą przestrzeń, by szukać głębi.
Jeśli drużyna chce przejść do atakowania, w której celem jest głęboka gra (próba wejścia za
linię obrony), ma dwie opcje:
1. Może bronić się głębiej (średnia strefa), aby mieć wolną przestrzeń za przeciwnikiem, podczas
gdy jest w defensywie.
2. Alternatywnie, może wykonać pressing bardzo wysoko, aby odzyskać piłkę blisko bramki i
spróbować szybko przebić się przez linię defensywną.

Wybór wariantu polegającego na utrzymaniu posiadania piłki, w fazie przejścia do ataku

wybierany jest wtedy, gdy zespół uznaje, że przeciwnik jest zorganizowany ( tj. pozostawał
zorganizowany podczas posiadania piłki lub szybko się reorganizował). Utrzymanie piłki wiąże się
również z filozofią gry polegającą na kontrolowaniu gry poprzez posiadanie.
Należy jednak pamiętać, że posiadanie piłki, zawsze wiąże się z celem tworzenia przewagi w
ataku. Dlatego przenoszenie piłki ze strefy pressingu jest logicznym podejściem, ponieważ im
szybciej piłka opuszcza strefy pressingu rywala, tym trudniej jest przeciwnikowi pozostać
zorganizowanym. Decyzja o zachowaniu posiadania piłki również ma miejsce w sytuacjach, w
których zespół odzyskuje piłkę wysoko, a rywal broni się głębiej.
Grając wysoko, zwykle strata piłki następuje na połowie przeciwnika, a drużyna stara się ją
odzyskać tak szybko, jak to możliwe. Jest to naturalna reakcja, ponieważ piłka znajduje się blisko
bramki przeciwnika i z dala od własnej. Jednocześnie jest to sposób na zabezpieczenia własnej gry i
uniemożliwienie przeciwnikowi skorzystania z przestrzeni, pozostawionych w tyle za własną linią
obronną.
Niezależnie od tego, jakie podejście drużyna stosuje, należy zrozumieć, że wielką zasadą tej
fazy jest przeniesienie piłki ze strefy nacisku, a działania zawsze zależą od organizacji /
dezorganizacji rywala.
Jak wspomniano wcześniej, musi istnieć związek między wszystkimi zasadami i pod-
zasadami we wszystkich czterech fazach gry. Zgodnie z tym pomysłem ważne jest, aby zespół miał

149
możliwość zapewnienia właściwego pozycjonowania określonych graczy, którzy będą służyć jako
punkt odniesienia dla przejścia z obrony do ataku.
Na przykład, w sytuacji, gdy piłka znajduje się w bocznym sektorze, gracz, np. skrzydłowy,
będzie miał za zadanie powstrzymać przeciwnika przed zmianą ciężaru gry (uczestniczy grze
obronnej), ale będzie także w stanie kontratakować, jeśli piłka zostanie odzyskana.
Dlatego przejście z bronienia do atakowania bezpośrednio związane jest z ustawieniem
zespołu w fazie bronienia. Każda pozycja wzmocni inny sposób działania po odzyskaniu piłki.

150
Przejście z obrony do ataku w strefie niskiej (obrona niska)
• Drużyna broni z nisko
ustawioną obroną
• Nie pasuje do
proponowanego modelu gry
zakładającego obronę średnią
lub wysoką
• W tym przykładzie lewy
obrońca przeciwnika
(czerwony nr 3) próbuje
wykonać podanie do lewego
skrzydłowego (11), który
zostaje przechwycony przez
prawego skrzydłowego
(niebieski nr 7)
• W tym momencie drużyna
rozpoczyna kontratak - nr 7
podaje do 9, który zgrywa
piłkę z powrotem na pozycję
nr 6, aby zmienić ciężar gry
na nr 11.

• Wyjście z ustawienia
głębokiego następuje wolniej,
ponieważ w pierwszej
kolejności zespół koncentruje
się na utrzymaniu posiadania
piłki
• Gra szeroko i zmiana ciężaru
gry (przenoszenie piłki poza
strefę pressingu)
• 3 do 5 zawodników
zaangażowanych w kontratak
• Należy rozciągać obronę
przeciwnika (użycie
wszystkich sektorów boiska
przynajmniej raz)
• 3-4 podania: podanie poza
Rysunek 25, 26. Przejście z obrony do ataku w strefie niskiej strefę pressingu + podanie
zdobywające + podanie
wsteczne + wykończenie

151
Przejście z obrony do ataku w strefie średniej (obrona średnia)

• Zespół broni ustawiony w

strefie średniej
• Zgodna z proponowanym
modelem zakładającym
obronę średnią i wysoką
• W tym przykładzie
defensywny pomocnik
(6),odbiera piłkę
napastnikowi (9)
• Od tego momentu drużyna
rozpoczyna kontratak - numer
6 podaje do 9, ten odwraca
grę do prawego
skrzydłowego (7). Nr7 jest w
stanie podać do 10, który
finalizuje akcję.

• Następuje szybkie otwarcie

gry oraz szybka gra do przodu
• 3-4 zawodników
zaangażowanych w kontratak
• Należy rozciągać obronę
przeciwnika (użycie
wszystkich sektorów boiska
przynajmniej raz)
• 3 podania: podanie
zdobywające + drugie
podanie + trzecie podanie +
wykończenie
• Próba wejścia za linię obrony
rywala

Rysunek 27, 28. Przejście z obrony do ataku w strefie średniej

152
Przejście z obrony do ataku w strefie wysokiej (obrona wysoka)

Rysunek 29. Przejście z obrony do ataku w strefie wysokiej

• Zespół broni ustawiony wysoko

• Zgodna z proponowanym modelem zakładającym obronę średnią i wysoką
• W tym przykładzie prawy skrzydłowy (7) odbiera piłkę lewemu obrońcy rywala (3)
• W tym momencie drużyna natychmiast zagrywa piłkę do przodu i próbuje zakończyć akcję
tak szybko, jak to możliwe
• Nr 7 wykonuje podanie zdobywające do 10, który ma 3 możliwości zagrania: do środkowego
pomocnika (8), do napastnika (9), do skrzydłowego (11), którzy wbiegają by zakończyć akcję
• Szybkie przejście – szybka gra do przodu
• 2-3 graczy zaangażowanych w kontratak
• Nie ma konieczności rozciągania obrony rywala (1 lub dwa sektory gry)
• 1 lub 2 podania: podanie zdobywające + drugie podanie + wykończenie
• Próba jak najszybszej finalizacji

Zasady w fazie przejścia z obrony do ataku

153
MAKRO-ZASADA
Przeniesienie gry poza „strefę
pressingu” w momencie kiedy
przeciwnik jest niezorganizowany

1. Podanie poza 2. 3. Utrzymanie

„strefę Wykorzystanie posiadania
pressingu” dezorganizacji
MEZO-ZASADY

Szybka mentalna z Gra do przodu i jeśli Bezpieczne pierwsze

obrony do ataku to możliwe podanie podanie, rozpoczęcie
otwierające, jednak fazy atakowania po
bez nadmiernego utrzymaniu
ryzyka posiadania

Rozciągnięcie pola gry Wykorzystanie

i wykorzystanie
wielkości boiska, tak
aby otworzyć linie
podania
wszystkich trzech
sektorów boiska
(odwracanie gry)

Zapewnienie Pewne pierwsze

podania („proste Dobry timing, by
wsparcia (przed uniknąć
granie”)
MIKRO-ZASADY

i za linią piłki) spalonego

Po odbiorze w strefie
niskiej: gra do
przodu by zakończyć
akcję lub utrzymanie
piłki

Rysunek 30. Zasady przejścia z obrony do ataku

154
Przykład: Faza przejścia z obrony do ataku wg Jose Mourinho: Atak szybki
Analiza pochodzi publikacji „Jose Mourinho’s Real Madrid:
Analiza taktyczna- atak w ustawieniu 4-2-3-1” (Athtanasios Terzis 2012)

Analiza opiera się na powtarzalnych wzorcach gry. Jeśli dana

sytuacja rozgrywana jest w podobny sposób kilkukrotnie, co najmniej 10
razy, prowadzi to do jej rozszyfrowania pod kątem ustawienia
zawodników na pozycjach włączając w to nawet pozycję ich ciała. Każdy
indywidualny ruch z lub bez piłki jest przeanalizowany w każdym
szczególe.
Przedstawiona analiza jest poparta konkretnymi przykładami, które
miały miejsce podczas meczu.

Tworzenie przewagi 4 v 3 w ataku szybkim

W tym przykładzie Ozil

odzyskuje piłkę w strefie średniej.

Ozil przesuwa się do przodu

z piłką, a lewy skrzydłowy Ronaldo
(7) ustawia się szeroko, aby
otrzymać podanie z Ozila w biegu.

Ronaldo wyciąga jednego ze

środkowych obrońców, a Benzema
wbiega za niego i otrzymuje
podanie.
Drugi środkowy obrońca (5)
zostaje wyciągnięty przez Benzemę,
i tworzą się duże odległości
pomiędzy obrońcami rywali.
Ozil wbiega na pozycję
środkowego napastnika. Benzema
podaje do niego, a Ozil strzela w
przeciwległy róg.

Rysunek 31, 32. Przejście z obrony do ataku wg Mourinho

155
 ROZDZIAŁ 7

ANALIZA GRY W POPRZEDNIM MECZU ORAZ NASTĘPNEGO

PRZECIWNIKA

Przygotowanie tygodniowe planu treningowego bazuje na ciągłej interakcji pomiędzy

modelem gry, grą zespołu w poprzednim meczu (zły czy też dobry występ), oraz charakterystyką
następnego rywala.

Cele treningowe będą zatem dotyczyć sytuacji problematycznych jakie zespół napotkał w
poprzednim meczu oraz trudności jakie z dużym prawdopodobieństwem mogą wystąpić w kolejnym
meczu.

Analiza Poprzedniego Meczu

Model Gry Przeciwnika

Analiza Następnego
Przeciwnika

Rys. 1 Czynniki jakie należy wziąć pod uwagę przy ustalaniu tygodniowych celów treningowych (Gomes, M. 2006)

156
1.1 Przykład fazy atakowania.

Boczni obrońcy oraz

skrzydłowi ustawieni s a Środkowi obrońcy w dogodnej
szeroko, aby powiększać pozycji do przyjęcia piłki.
boisko.

Rys. 2 Ustawienie środkowych obrońców i bocznych pomocników w fazie ataku.

Diagram pokazuje właściwe ustawienie, jakiego wymagamy w tej fazie gry. Środkowi
obrońcy (4 i 5) ustawieni są w dogodnej pozycji do otrzymania piłki od bramkarza, a boczni obrońcy
(2 i 3) oraz skrzydłowi (7 i 11) są ustawieni szeroko, aby maksymalnie powiększyć boisko. Jednakże,
jak pokazuje przykład naszej analizy fazy atakowania w poprzednim meczu, nie była ona
wykonywana właściwie. Gdy nasz zespół był w posiadaniu piłki, odkryliśmy następujące błędy w
ustawieniu:

• Zawodnicy w strefie obronnej nie byli właściwie ustawieni do rozegrania piłki od tyłu.
• Nasi skrzydłowi w większości przypadków ustawieni byli zbyt blisko środka boiska
(ograniczając szerokość).

157
1.2 Przykład przejścia z ataku do obrony.

Zbyt wielka przestrzeń pomiędzy liniami

(obrońcy powinni przemieścić się do przodu)

Rys. 3 Analiza fazy przejścia z ataku do obrony z poprzedniego meczu.

Jest to przykład analizy sytuacji przejścia z ataku do obrony z poprzedniego meczu. Po stracie
piłki nasz zespół popełniał następujące błędy w ustawieniu:

• Po stracie piłki formacja obrony nie wychodziła do przodu we właściwy sposób.

• Dlatego też przestrzeń pomiędzy linią obrony a linią pomocy pozwalała przeciwnikom na
zagranie piłki w tą właśnie przestrzeń (pomiędzy linie).
Diagram pokazuje środkowego obrońcę przeciwnika (5), który z łatwością może zagrać piłkę
do przodu w wolną przestrzeń pomiędzy dwie nasze linie, co pozwoli stworzyć przeciwnikowi
sytuację równowagi 4v4 w ataku.

Gdyby formacja obrony wyszła do przodu zgodnie z zaleceniem, przeciwnik nie mógłby wykorzystać
tej przestrzeni.

158
1.3 Przykład fazy obrony

Wysoko ustawiona linia obrony =

zredukowana przestrzeń pomiędzy liniami +
ponowne wyjście do przodu po wykonaniu
podania przez nr 3

Rys. 4 Gra defensywna w poprzednim meczu.

Jest to przykład analizy gry defensywnej z naszego poprzedniego meczu. Kiedy nasz zespół
nie był w posiadaniu piłki, zauważyliśmy następujące błędy w ustawieniu:

• Kontynuując naszą myśl dotyczącą przejściu z ataku do obrony, w fazie obrony nasz zespół
nie zamykał przestrzeni w sposób właściwy.
• Pomimo zamykania przestrzeni na szerokości boiska w fazie bronienia, strefa obronna
(formacja obrony) była zazwyczaj zbyt mocno oddalona od linii pomocy tworząc tym samym
wolną przestrzeń pomiędzy tymi dwoma formacjami.
• Przestrzeń pomiędzy linią pomocy a linią obrony była wykorzystywana przez przeciwników,
którzy otrzymywali podania właśnie w tą przestrzeń pomiędzy formacjami i mogli odwrócić
się z piłką. To doprowadzało do sytuacji przewagi lub równowagi liczebnej przeciwnika w
tej strefie w fazie ataku przeciwnika.
Diagram pokazuje w jaki sposób zespół powinien był się ustawiać w poprzednim meczu.
Zespół jest ustawiony w kompakcie jako całość, a linia obrony ustawiona jest dużo wyżej.

Pressing zespołowy z utrzymaniem właściwych odległości pomiędzy zawodnikami oraz

formacjami zmusza lewego obrońcę przeciwnika do podania piłki do tyłu do środkowego obrońcy.
W tym momencie każdy zawodnik naszego zespołu przesuwa się do przodu i po przekątnej, aby
wywrzeć presję oraz ograniczyć przestrzeń rozgrywania piłki dla przeciwnika.

159
1.4 Przykład przejścia z bronienia do atakowania

W tej sytuacji nr 11 właściwie

wykorzystuje możliwość kontrataku

Niebieski nr 11
odbiera piłkę
czerwonemu nr 2

Nie wykorzystuje możliwości kontrataku a

zamiast tego zgrywa bezpiecznie podając
piłkę do środkowego pomocnika.

Rys. 5 Analiza przejścia z obrony do ataku w poprzednim meczu.

Jest to przykład naszej analizy przejścia z obrony do ataku z poprzedniego meczu. Odkryliśmy
następujące błędy w naszej grze w sytuacji, kiedy nasz zespół odzyskiwał piłkę:

• Gdy zespół odbierał piłkę, rzadko zagrywał piłkę za linię obrony przeciwnika.
• Zespół wybierał zazwyczaj bezpieczne rozwiązania, zatem zmarnowaliśmy sporo okazji do
kontrataku.
Diagram pokazuje przykład opisywanej sytuacji. Nasz lewy skrzydłowy (11) odbiera piłkę
przeciwnikowi i ma możliwość wykonania podania. Decyduje się on na bezpieczne podanie do
środkowego pomocnika (8). Zespół co prawda odzyskał piłkę, jednak zmarnował okazję do
stworzenia dogodnej sytuacji. Obrazują to niebieskie strzałki.

Wolelibyśmy, aby nasi zawodnicy zachowywali się inaczej w takiej sytuacji. Przeciwnik jest
w tym momencie chwilowo zdezorganizowany i istnieje możliwość zagrania piłki w wolną przestrzeń
za linią obrony przeciwnika, zanim zdąży się on właściwie ustawić. Żółte strzałki podań pokazują w
jaki sposób nr 11 mógłby w łatwy sposób podać piłkę
w wolną przestrzeń zaraz po jej odzyskaniu. Nr 11 ma 2 opcje rozegrania, które mogą prowadzić
bezpośrednio do stworzenia sytuacji bramkowej:

160
1. Podanie pomiędzy dwójkę środkowych obrońców zespołu czerwonych (4 i 5) w kierunku
wbiegającego napastnika niebieskich (9). Mógłby on otrzymać podanie i znaleźć się
w sytuacji 1v1 z bramkarzem i zdobyć gola.
2. Podać o jedną linie wyżej do nr 10 na dobieg. Kiedy nr 10 otrzyma piłkę może ją wprowadzić w
pole karne, lub też podać w pole karne do nr 9, który wykończy akcję.

„Dla mnie, analiza przeciwnika

jest bardzo ważna, ponieważ
gram przeciwko konkretnemu
rywalowi i określam plan
treningowy w odniesieniu do
niego”.
(Jose Mourinho)

161
1.5 Przykład fazy atakowania

Przeciwnik konsekwentnie gra

długim podaniem

Musimy zaatakować zawodnika

wyprowadzającego piłkę oraz
ograniczyć czas i przestrzeń jego
działania

Rys. 6 Faza atakowania.

ANALIZA: Bierzemy pod uwagę grę w poprzednim meczu ustalając cele treningowe
w naszym tygodniowym planie pracy, jednak te cele muszą odnosić się także do charakterystyki
naszego następnego przeciwnika. Kiedy przeanalizujemy i zrozumiemy schematy gry przeciwnika w
poszczególnych fazach gry, możemy wtedy określić pewne strategiczne cele, które pozwolą nam
zneutralizować jego atuty i wykorzystać jego słabe strony. Na przykład, nasz następny przeciwnik
gra w klasycznym, płaskim ustawieniu 4-4-2, w trzech liniach i stosuje następujące schematy w fazie
atakowania:

• Podczas budowania gry przeciwnik nie stosuje krótkich podań do pomocników

i konsekwentnie wykonuje długie podania.
• Napastnicy przeciwnika ustawiają się wysoko, wiążąc środkowych obrońców, a zespół stara
się wykonywać długie diagonalne podania aby wykorzystać przestrzeń za plecami
przeciwnika.
• Będąc w posiadaniu piłki rywale będą starać się regularnie wykonywać długie, diagonalne
podania na dwóch napastników. Te podania wykonywane są często przez obrońców.

162
 NASZA TAKTYKA: Gdy jesteśmy w fazie bronienia, nasi obrońcy muszą być świadomi
zagrywania długich piłek przez przeciwnika i wycofywać się głębiej, kiedy jest to konieczne, oraz
śledzić ruch dwójki napastników. Nasi pomocnicy oraz napastnicy także muszą być świadomi
sytuacji i reagować poprzez wywieranie presji na zawodnika z piłką i ograniczać czas oraz przestrzeń
działania przeciwnikowi, uniemożliwiając mu uniesienie głowy i wykonanie długiego podania.

1.6 Przykład fazy atakowania

Szybko zmieniaj ciężar gry (na słabą Linia obrony przeciwnika ustawiona jest w
stronę przeciwnika) i wykorzystaj kompakcie + defensywny pomocnik
przestrzeń w sektorach bocznych do ustawiony jest przed obrońcami
kontrataku

Nr 2 niebieskich odbiera
piłkę

Rys. 7 Faza atakowania.

ANALIZA: W niniejszym przykładzie analizujemy naszego następnego przeciwnika i jego

taktykę w fazie przejścia z ataku do obrony.

Jak widać na diagramie, ich lewy skrzydłowy (11) traci piłkę na rzecz niebieskiego bocznego obrońcy
(2)

Tracąc piłkę w podobnej sytuacji, przeciwnik zachowuje się następująco:

• Tracąc piłkę nie atakują agresywnie i nie wysyłają wielu zawodników w strefę piłki, aby ją
jak najszybciej odzyskać.
• Zamiast tego, utrzymują zawodników za linią piłki (równowaga formacji obrony oraz
defensywnego pomocnika – nr 6). Jest to zobrazowane na powyższym diagramie – mają

163
 kompaktowe, zorganizowane ustawienie w linii obrony oraz przewagę liczebną
z tyłu.
NASZA TAKTYKA: Kiedy jesteśmy w fazie przejścia z obrony do ataku, będzie nam
trudno wykorzystać tą sytuację grą środkiem boiska, gdyż przeciwnik posiada tam przewagę
liczebną oraz jest on dobrze ustawiony, co daje mu możliwość ataku na piłkę oraz sposobność
wzajemnej asekuracji. Stąd też musimy skoncentrować się na wykorzystaniu słabych stronach
rywala. Skrzydłowi oraz jeden ze środkowych pomocników często pozostają w strefie ataku w
momencie straty piłki a ich pozycję pozostają bez asekuracji. Jeśli nasz zespół będzie w stanie
zmienić ciężar gry szybko oraz wykorzystać przestrzeń w sektorach bocznych, możemy rozpocząć
skuteczny kontratak.

164
1.7 Przykład fazy bronienia

Lewy obrońca czerwonych nr 3 (złe

ustawienie) wybiera krycie niebieskiego
nr 7, przez co tworzy się dziura w środku,
co należy wykorzystać.

Czerwoni ustawieni są kompaktowo

(zawodnicy w bliskiej odległości od
siebie) - oznacza to, że przy szybkiej
zmianie strony zespół przeciwnika
będzie bezbronny.

Rys. 8 Faza bronienia.

ANALIZA: Na tym przykładzie widać, że nasz następny przeciwnik broni się

w kompaktowym ustawieniu w formacji 4-4 i zostawia dwóch napastników ustawionych nieco wyżej.
Po analizie odkryliśmy następujące cechy charakterystyczne gry obronnej przeciwnika:

• Kiedy nie są w posiadaniu piłki, bronią w niskim ustawieniu dwóch bloków

4-osobowych. Zawodnicy utrzymują bliskie odległości względem siebie.
• Przeciwnik ma problemy kiedy zespół przy piłce potrafi się przy niej długo utrzymać
i zmieniać ciężar gry.
• Zauważyliśmy także słabą szybkość reakcji oraz ustawianie się ich lewego obrońcy. Kiedy
zespół przesuwa się w ustawieniu kompaktowym do prawej strony, lewy obrońca pozostaje
szeroko kryjąc swego bezpośredniego rywala (niebieski skrzydłowy nr 7).
• Jeśli zespół jest w stanie zmienić ciężar gry szybko, tak jak pokazuje to diagram, pomiędzy
czerwonym obrońcą środkowym (4) oraz bocznym (3) tworzy się dziura. Oznacza to, że w
strefie środkowej pojawia się przestrzeń, którą należy wykorzystać – napastnicy mogą wbiec
tam we właściwym momencie i znaleźć się w świetnej sytuacji do zdobycia gola.

165
 NASZA TAKTYKA: Kiedy znajdujemy się w fazie ataku, będziemy musieli stawić czoła
kompaktowo ustawionej linii obrony przeciwnika. Powinniśmy skoncentrować się na szybkiej grze,
szybkiej zmianie ciężaru gry z jednej strony na drugą. Zmieniając ciężar gry z jednej strony na drugą,
możemy także wykorzystać złe ustawienie lewego obrońcy przeciwnika i zagrać piłkę przez środek
w pole karne.

1.8 Przykład przejścia z bronienia do atakowania

Nasi boczni obrońcy (2 i 3) oraz

defensywny pomocnik (6) muszą szybko
wracać na swoje nominalne pozycje, aby
stworzyć przewagę liczebną.

Nasi środkowi obrońcy muszą

natychmiast po stracie piłki wycofać się i
śledzić ruch napastników.

Kiedy przeciwnik odzyskuje piłkę natychmiast

wykonuje długie, diagonalne podanie za naszą
linię obrony.

Rys. 9 Faza przejścia z obrony do ataku.

ANALIZA: Na powyższym przykładzie analizujemy zachowanie przeciwnika w momencie

odzyskania piłki (przejście z obrony do ataku):

• Po pierwsze, zespół czerwonych zostawia dwóch napastników z przodu w fazie bronienia, w

gotowości do kontrataku.
• Kiedy odzyskują piłkę, starają się wykonać długie podanie diagonalne ponad obroną
przeciwnika, aby poprzez ruch napastników szybko znaleźć się za linią obrony przeciwnika.
• Zatem, zespół przeciwnika nie skupia się na grze kombinacyjnej za pomocą krótkich/średnich
podań (lub prowadzeniu piłki) w strefie „pressingu”, aby następnie przejść do ataku szybkiego

166
 poprzez wbiegnięcia skrzydłowych. Zamiast tego, przeciwnicy stosują nieco bardziej
ryzykowny sposób gry wykorzystując długie podania oraz szybkie kontrataki.
NASZA TAKTYKA: Kiedy jesteśmy w fazie przejścia z atakowania do bronienia grając
przeciwko tej drużynie, nasi środkowi obrońcy muszą być świadomi sposobu ich gry i gotowi do
szybkiego powrotu gdy tylko tracimy piłkę, oraz do śledzenia ruchu napastników, którzy będą starać
się wbiegać za plecy obrońców. Nasz defensywny pomocnik (6) oraz boczni obrońcy (2 i 3) również
muszą szybko wracać, aby stworzyć przewagę liczebną w obronie. Ponadto, nasz bramkarz musi być
nieco wysunięty do przodu, aby mógł zagrać jako ostatni obrońca kiedy będzie to konieczne.

167
 Rozdział 8

TYGODNIOWE CELE TRENINGOWE

2.1 Przykład fazy atakowania.

Po wyciągnięciu wniosków z analizy poprzedniego meczu oraz po analizie działań

taktycznych przeciwnika (patrz poprzedni rozdział), poniższy diagram przedstawia nasze
tygodniowe cele treningowe dla fazy atakowania:

MODEL GRY
Gra pozycyjna i szybka
wymiana piłki

CELE TYGODNIOWE:
Budowanie gry od tyłu:
podanie do pomocnika
(między-formacyjne oraz
zespołowe)
GRA W OSTATNIM NASTĘPNY PRZECIWNIK:
MECZU: Głęboko ustawiony blok
Złe ustawianie się - obrońcy obronny- słaba reakcja gdy
nie ustawiają się właściwie, przeciwnik szybko rozgrywa
aby rozgrywać piłkę od tyłu; piłkę i szybko zmienia ciężar
pozycja wyjściowa gry – dziura pomiędzy lewym
skrzydłowych była zła, gdyż a środkowym obrońcą
schodzili oni za bardzo do
środka boiska
Tab. 1 Tygodniowe cele treningowe dla fazy ataku.

168
2.2 Przykład przejścia z atakowania do bronienia.

Po przeanalizowaniu poprzedniego meczu oraz rozwiązań taktycznych stosowanych przez kolejnego

przeciwnika (patrz poprzedni rozdział), poniższy diagram pokazuje tygodniowe cele treningowe dla
fazy przejścia z atakowania do bronienia:

Model Gry:
Pressing na zawodnika z piłką
oraz zaatakowanie przestrzeni
wokół piłki

Cele tygodniowe:
Tworzenie „Strefy pressingu”:
Ograniczenie przestrzeni oraz
blokowanie długich podań
przeciwnika do napastnika

Gra w ostatnim meczu: Następny przeciwnik:

Linia obronna ustawiała się Napastnicy ustawieni są
zbyt głęboko i nie wychodziła blisko środkowych obrońców i
do przodu we właściwym pozostają w gotowości do
Model Gry:
momencie, co powodowało kontrataku
tworzenie się wolnej
przestrzeni „pomiędzy liniami”
\

Tab. 2 Tygodniowe cele treningowe dla fazy przejścia z ataku do obrony.

169
2.3 Przykład gry obronnej.

Po analizie poprzedniego meczu oraz taktyki naszego następnego przeciwnika (patrz poprzedni
rozdział), poniższy diagram pokazuje nasze tygodniowe cele tygodniowe dla fazy defensywnej:

Model Gry:
Obrona strefowa, Pressing:
Zmuszanie przeciwnika do
błędu w celu odzyskania piłki

Cele tygodniowe:
Wycofywanie się, blokowanie
podań za plecy/ kompaktowe
ustawienie w celu ograniczenia
przestrzeni (szerokość
i głębokość)

Gra w ostatnim meczu: Następny przeciwnik:

Pomimo zamykania Gra bezpośrednia, długie
przestrzeni na szerokości, podania diagonalne w celu
zostawialiśmy zbyt dużo wykorzystania przestrzeni za
miejsca pomiędzy formacjami linią obrony
pomocy i obrony

Tab. 3 Tygodniowe cele treningowe dla fazy obrony

170
2.4 Przykład przejścia z bronienia do atakowania.

Po analizie ostatniego meczu oraz zachowań taktycznych przeciwnika (patrz poprzedni rozdział),
poniższy diagram pokazuje nasze tygodniowe cele treningowe dla fazy przejścia z bronienia do
atakowania:

MODEL GRY:
Zagranie piłki ze strefy
pressingu w celu
wykorzystania dezorganizacji
defensywy przeciwnika

Cele Tygodniowe:
Wykonywanie podań do
przodu, próby szybkiego
zagrania piłki za linię obrony,
jednak bez podejmowania
dużego ryzyka

Gra w ostatnim meczu: Następny przeciwnik:

Nie wykorzystaliśmy żadnej Nie jest agresywny; wielu
z wielu okazji do kontrataku, zawodników za linią piłki;
gdyż wykonywaliśmy tylko skrzydłowi oraz jeden
bezpieczne podania środkowy pomocnik często
(utrzymanie) po odbiorze piłki zostawiają dziurę

Tab. 4 Tygodniowe cele treningowe dla fazy przejścia z obrony do ataku.

171
2.5 Związek pomiędzy modelem gry a tygodniowymi celami treningowymi.

FAZA ATAKOWANIA:

• Budowanie gry od tyłu z zamiarem podania do pomocnika (między-formacyjne oraz

zespołowe).
• Zmiana ciężaru gry (ze strony na stronę) do wolnego zawodnika ustawionego szeroko.

PRZEJŚCIE Z ATAKOWANIA DO BRONIENIA

• Tworzenie „strefy pressingu” poprzez atakowanie zawodnika z piłką oraz atakowanie

przestrzeni wokół piłki.
• Krycie potencjalnego adresata podania i powstrzymanie przeciwnika przed podaniami do
napastnika i za linię obrony.
• Szybkie ograniczenie przestrzeni na długości i szerokości.

FAZA OBRONY

• Wycofywanie się, blokowanie podań za naszą linię obrony.

• Ustawienie kompaktowe (ograniczenie przestrzeni na szerokości oraz długości).

PRZEJŚCIE Z OBRONY DO ATAKU

• Szybka gra do przodu i za linie obrony przeciwnika, aby wykorzystać chwilową

dezorganizację ustawienia przeciwnika w obronie.
• Mimo iż nie chcemy, aby zawodnicy grali wyłącznie bezpiecznie, nie powinni podejmować
niepotrzebnego ryzyka.

172
 Rozdział 9

STANDARDOWY WZORZEC TYGODNIOWEGO PLANU

TRENINGOWEGO

3.1 Standardowy wzorzec planu treningowego (1 mecz).

REGENERACJA TRENING TAKTYCZNY AKTYWACJ

A
MECZ Dzień wolny/ Zasady Zasady Główne Zasady/ Zasady MECZ
odpoczynek gry/ oraz założenia szybkoś aktywacja
regeneracj zasady Zasady/ ć gry
a siła wytrzymało
ść
NIEDZIEL PONIEDZIAŁE WTORE ŚROD CZWARTE PIĄTE SOBOTA NIEDZIEL
A K K A K K A
Tab. 5 Wzór planu treningowego.
W periodyzacji taktycznej, tygodniowy plan oznacza jednostkę planu oraz pewne ramy, które
zapewnią właściwą organizację całej zawartości treningowej.

Główne czynniki wpływające na te decyzje to nasz MODEL GRY oraz jego ZAŁOŻENIA GRY,
nasz ostatni mecz mistrzowski oraz nasze przewidywania co do następnego meczu.

Najważniejsze zasady metodologiczne, jakie mają wpływ na budowanie planu tygodniowego to:

• Zasada Horyzontalnej Zmiany Specyfiki

• Zasada Ćwiczeń Zadaniowych
• Zasada Kompleksowej Progresji
Ponadto, równie ważne jest, aby rozważyć Zasadę Taktycznego Zmęczenia, jak również
relację pomiędzy kompleksowością zasad taktycznych oraz powiązanych z nimi wymaganiami
przygotowania fizycznego, gdyż będą one mieć wpływ na strukturę dnia treningowego.

Tygodniowy plan treningowy z jednym meczem mistrzowskim (w pełni wyjaśnimy to na

kolejnych stronach):

• Niedziela: Mecz.
• Poniedziałek: Pasywna regeneracja/ dzień wolny.
• Wtorek: Aktywna regeneracja (Trening taktyczny).

173
 • Środa: Średnie natężenie- nauka modelu gry (siła).
• Czwartek: Wyższy poziom/ Główna część nauki Modelu Gry (wytrzymałość).
• Piątek: Niższy poziom nauki Modelu Gry (Szybkość Gry).
• Sobota: Aktywacja przedmeczowa (trening strategii).

3.2 Niedziela: dzień meczowy.

Rys. 10 Regeneracja podczas meczu.

Mając tak napięty kalendarz rozgrywek, regeneracja rozpoczyna się już podczas meczu.
Nasza drużyna rozgrywa więcej niż 60 meczów w sezonie, co konsekwentnie biorę pod uwagę przy
realizacji mojego modelu gry. Chcę, aby mój zespół odpoczywał będąc przy piłce, lecz aby to
osiągnąć musimy umieć świetnie rozgrywać atak pozycyjny, umiejętnie ustawiać się na boisku i
utrzymywać się przy piłce, nawet bez przemieszczania się do przodu.

Dlatego też celem posiadania piłki jest także odpoczynek, lecz aby uzyskać tak wysoki
poziom kontroli nad meczem, musimy ciężko trenować – Jose Mourinho (Amieiro et al.,2006).

Rywalizacja to główna faza procesu treningowego. W Periodyzacji Taktycznej trening nie jest
odosobniony od rywalizacji, ponieważ w warunkach rywalizacji możemy zobaczyć
i przeanalizować to, jakie elementy naszego modelu gry zostały w tym procesie poprawione
i zrealizowane. Zatem trening oraz rywalizacja są częściami tego samego procesu – rozwoju
konkretnego stylu gry.

174
 Rywalizacja może przysparzać wielu trudności, lecz dzieje się tak z powodu problemów
tworzonych w meczu przez przeciwnika, z którymi musimy sobie poradzić chcąc osiągnąć własne
cele. Jednak nie uważamy, żeby był to najtrudniejszy moment naszej pracy. Niektóre mecze mogą
być relatywnie łatwe, kiedy możemy grać w nasz ulubiony sposób. Dlatego też, te wymagania
wpasowują się w schematy naszej gry, do których nasi zawodnicy oraz nasz zespół jest już
przyzwyczajony (konkretna adaptacja).

Wyobraź sobie zespół, który charakteryzuje podejmowanie ryzyka z piłką, wysoki poziom
posiadania piłki, szybka gra krótkimi podaniami oraz dobre wsparcie a także niezła mobilność
(wymiana pozycji). W danym meczu mogą oni narzucić przeciwnikowi swój styl gry i spędzić
większość meczu realizując swój plan taktyczny.

Jednakże, w następnym meczu spotkają się z przeciwnikiem, który przejmie inicjatywę i

uniemożliwi naszej drużynie realizację planu taktycznego. W rezultacie, nasz zespół spędzi
większość meczu broniąc się. W tej sytuacji nasz zespół będzie musiał grać zupełnie inaczej niż
dotychczas, zatem wymagania fizyczne stawiane przed naszą drużyną w tej sytuacji również będą
zupełnie inne. Inne czynniki, takie jak warunki pogodowe, wymiary boiska oraz nawierzchnia, wynik
meczu oraz rodzaj zawodów (np. liga lub puchar) również mogą mieć wpływ na styl gry i stawiać
inne wymagania przed zespołem i jego zawodnikami podczas meczu.

Na takich przykładach możemy zobaczyć, że wymagania meczowe mogą być maksymalne

lub sub-maksymalne, zatem w Periodyzacji Taktycznej mecze mistrzowskie zawsze powinny mieć
odniesienie do konceptu danej specyfiki.

3.3 Poniedziałek: pasywna regeneracja / dzień wolny.

MECZ PASYWNA AKTYWNA NAUKA NAUKA NAUKA AKTYWACJA MECZ

REGENERACJA REGENERACJA TAKTYKI TAKTYKI TAKTYKI
zmęczenie superkompensacja, złożoność treningu złożoność treningu złożoność treningu złożoność treningu złożoność treningu zmęczenie
fizyczne zmęczenie fizyczne superkompensacja, superkompensacja, fizyczne
oraz zmęczenie fizyczne superkompensacja, superkompensacja, oraz
psychiczne zmęczenie superkompensacja, psychiczne
fizyczne oraz zmęczenie
psychiczne fizyczne oraz
zmęczenie
psychiczne
fizyczne oraz
zmęczenie
psychiczne
fizyczne oraz
psychiczne

Tab. 6 Obciążenie podczas mikrocyklu.

Powyższa tabela pokazuje obciążenie podczas typowego tygodnia zajęć:

• Zmęczenie psychiczne oraz fizyczne w danym dniu.

175
 • Poziom koncentracji wymagany w poszczególnych dniach (poziom trudności treningu). Jest
on mało wymagający w dniu regeneracji oraz aktywacji a wyższy
w środku tygodnia.
• Superkompensacja (okres potreningowy, w którym parametry zawodnika umożliwiają pracę
na wyższym poziomie niż przed okresem treningowym).
Pozwalamy zawodnikom całkowicie odpocząć w poniedziałek po niedzielnym meczu. Zatem
nie ma tam żadnych trudności treningowych ani dodatkowego zmęczenia psychicznego.

Zmęczenie Centralne (psychiczne) bardzo mocno odnosi się do piłki nożnej. Wynika ono z
faktu wytężonej koncentracji, zarówno na poziomie indywidualnym jak i zespołowym, np. w
momencie kiedy tracimy piłkę i musimy właściwie zareagować jako zespół (Jose Mourinho w
Amieiro et al.,2006).

Regeneracja jest kluczowa w tygodniu jak i podczas każdej sesji treningowej, gdyż jest
niezbędna, aby zawodnicy mogli przyswajać nasze zasady gry. Przed rozpoczęciem każdego treningu
i każdego ćwiczenia zawodnik musi być gotowy do wytężonej nauki. Dlatego też w periodyzacji
taktycznej stosujemy ćwiczenia, które są rzadziej lub częściej przerywane w treningu, np. 4x6min
zamiast 1x24min. Według Jose Mourinho (w Amieiro et al., 2006), jeśli jego zespół ma tylko jeden
mecz w tygodniu, to poniedziałek jest dniem wolnym. Z fizjologicznego punktu widzenia zapewne
lepiej byłoby zorganizować w tym dniu sesję regeneracyjną. Z perspektywy psychologii, jednakże,
lepiej jest pozwolić zawodnikom odpocząć, spędzić czas z rodziną oraz przyjaciółmi i ogólnie rzecz
biorąc po prostu się „wyłączyć” na jeden dzień. Jeśli mecz był w niedzielę, to wtorek będzie naszym
pierwszym dniem treningowym. Od środy zaczynamy pracować nad aspektami techniczno-
taktycznymi zaczynając od aspektów bardziej ogólnych aż do to tych bardziej szczegółowych,
odnoszących się do gry naszego następnego przeciwnika. Dlatego rozpoczynamy od podstawowych
aspektów naszego modelu gry, które doskonalimy w każdym tygodniu. Pod koniec tygodnia
pracujemy nad szczegółami taktycznymi oraz pozycyjnymi. W sobotę skupiamy się nad aspektami
strategicznymi, jednak jest to forma bardziej teoretyczna z minimalnym oporem lub bez oporu
przeciwnika. Jeśli mamy 2 mecze w danym tygodniu, trenujemy „główne zasady” w sesji treningowej
przed meczem, ale robimy to krótko i korzystamy z prezentacji video oraz wykładów teoretycznych.

176
3.4 Wtorek: aktywna regeneracja (trening strategiczny).

Celem jest doskonalenie pod-zasad gry naszego modelu gry (formacyjne oraz zespołowe).

Piłka musi być zagrana

przez wszystkie 5 sektorów
zanim trafi do strefy
wykończenia.

Rys. 11 Aktywna regeneracja.

Ten przykład treningu „Aktywnej Regeneracji” koncentruje się na budowaniu gry od tyłu
oraz grze pozycyjnej. Fakt, że jest to sesja regeneracyjna nie oznacza, że w tej sesji nie pracuję nad
taktycznymi aspektami mojego modelu gry. Zamiast biegów o niskiej intensywności, stosuję te
same wymagania fizyczne jednak w ćwiczeniach taktyczno-technicznych. Stosuję gry pozycyjne, w
których tylko zawodnicy broniący (zazwyczaj są to rezerwowi z poprzedniego meczu) zmuszeni są
do większego wysiłku. Zawodnicy przy piłce wykonują tylko krótkie biegi wspierające, tylko po to,
aby regenerować się w ten właśnie sposób (Jose Mourinho w Amieiro et al., 2006). We wtorek, dwa
dni po meczu, nacisk kładziemy na aktywną regenerację. Konsekwentnie, wymagania fizyczne w
tych ćwiczeniach są dużo niższe w porównaniu do meczu. Ponadto, ładunek emocjonalny także jest
znacząco ograniczony. Zgodnie z tą ideą ( Jose Mourinho w Amieiro et al., 2006) stwierdza, że w
jego opinii „ważniejsze jest, aby właściwie zarządzać zmęczeniem centralnym (psychicznym) niż
zmęczeniem fizycznym”, ponieważ uważa on, że „przy zmęczeniu psychicznym zawodnicy nie są
w stanie właściwie się skoncentrować, a zatem jakość podejmowanych przez nich decyzji jest
obniżona”. Podchodzimy do treningu z zamiarem odniesienia się do tego co wydarzyło się w
poprzednim meczu albo tego, co może wydarzyć się w kolejnym meczu. Aby wyjaśnić tą ideę,

177
Guilherme Oliveira (2006) podaje konkretny przykład: „Wiem, że
w kolejnym meczu napastnicy przeciwnika pozwalają przeciwnikowi budować akcję przez
bocznych obrońców (zamykając sektor centralny). Zatem zamierzam przygotować mój zespół, aby
potrafił poradzić sobie z taką sytuacją i budował akcje bocznymi sektorami.”

Dlatego też, w Periodyzacji Taktycznej zaczynamy przygotowania do kolejnego meczu od

pierwszego dnia treningowego (wizja strategiczna). Jednakże, „strona strategiczna musi być
powiązana z systemem gry jaki stosujemy, nie ingerując w podstawowe zasady naszej gry.” (Oliveira
G., 2006)

W takim podejściu, trener próbuje analizować czego brakowało w ostatnim meczu i stara się
przewidzieć pewne schematy gry przeciwnika, aby móc przygotować zespół oraz zawodników do
tego, aby sobie z nimi poradzili w nadchodzącym spotkaniu. Jednak przede wszystkim, priorytetem
trenera jest kultywacja własnego modelu gry.

Ćwiczenia treningowe w tym dniu będą często przerywane, aby pomóc zawodnikom się
dobrze regenerować w konkretny sposób. Guilherme Oliveira wyjaśnia, „Stosujemy konkretne akcje
zgodne z naszym stylem gry, jednak w tych ćwiczeniach mocno ograniczamy wymagania motoryczne
takie jak szybkość, siła oraz wytrzymałość. Tworzymy także pod-zasady gry, jednak stosujemy je w
czasie treningów regeneracyjnych.”

Jak już wspomniano, regeneracja nie ogranicza się do wymagań czynników fizycznych;
odnosi się również do ograniczenia potrzeby koncentracji. Dlatego też proponujemy następujące
rozwiązania:

• Sytuacje kolektywne, gdzie skład wyjściowy z poprzedniego meczu (zawodnicy, którzy

rozegrali więcej niż 45min) trenuje razem.
• Pole gry będzie duże (2/3 lub ¾ boiska) i możemy zaaplikować ćwiczenia bez przeciwnika
lub w przewadze liczebnej o małym stopniu trudności.
• Angażujemy dużą liczbę zawodników (np. 6v0, 11v0, 7v3, 11v4) lecz realizujemy konkretną
formę aktywnej regeneracji jako główny cel aktywności fizycznej.
• Czas trwania każdego powtórzenia będzie krótki (od 30sek do 3 min) z przerwami
i sytuacjami stop-start.
Zgodnie z powyższymi wytycznymi Carvalhal (2001) konkluduje, że najlepszym sposobem
regeneracji jest „stymulacja tych samych struktur, jakie obowiązują w naszym modelu gry, jednak na
zmniejszonym polu gry, skróconym czasie oraz zmniejszonymi wymaganiami koncentracji.”

Dlatego też każda sesja treningowa, nawet jeśli naszym celem jest regeneracja, musi mieć
odniesienie do naszego stylu gry.

178
3.5 Środa: średni poziom nauki modelu gry (technika, siła).

Podczas środowej sesji treningowej główny nacisk kładziemy na fakt, że regeneracja

poszczególnych zawodników z osobna, jak i całej drużyny nie jest jeszcze pełna. W aspekcie
taktycznym, będziemy skupiać się głównie na sub-zasadach ora sub-sub-zasadach gry oraz
działaniach zawodników w formacjach oraz między formacjami.

Żółci odzyskują piłkę, szybko

przechodzą do ataku i tworzą sytuację
do zdobycia gola

Niebiescy chcą wymienić 5

podań zanim zagrają piłkę do
czerwonych

Rys.12 Siła i technika w ograniczonym polu.

Ten przykład pracy nad siłą i techniką skupia się na pracy w ograniczonym polu i czasie oraz
na transferze defensywnym zespołu przeciwnika.

Z własnego doświadczenia mogę przyznać, że 3 dni po meczu zawodnicy ciągle jeszcze w

pełni się nie zregenerowali, przede wszystkim emocjonalnie. Jeśli graliśmy w niedzielę, to w środę
doskonalimy coś co nazywam „Siłą Techniczną” (Jose Mourinho w Amieiro et al., 2006).

Dlatego też, rozbieramy kolektywny trening kompleksowy na mniejsze czynniki tworząc

małe grupy zawodników, którzy ćwiczą sytuacje pod dużą presją przeciwnika (1v1, 2v2, 3v3, 4v4
oraz 5v5). Stosujemy małe boiska i rozgrywamy krótkie mecze (30sek do 3minut).

W naszym treningu skupimy się na sytuacjach, w których będziemy doskonalić aspekt siły w
następujących formach:

• Szybkość wykonania.
• Przyspieszenie.
• Wyhamowanie.

179
 • Zmiana kierunku.
• Walka o piłkę.
• Strzały.
Ponadto, będziemy stosować częste przerwy, aby umożliwić zawodnikom wykonywanie
ćwiczeń w wysokiej jakości oraz podejmowanie właściwych decyzji: ćwiczenia często przerywane,
start-stop.

Musimy także wziąć pod uwagę fakt, że następnego dnia (czwartek) będziemy skupiać się na
kluczowych aspektach naszego modelu gry i całkowita świeżość psychiczna naszych zawodników
będzie kluczowa dla zawodników, aby mogli oni poprawić swoje umiejętności oraz skutecznie uczyć
się nowych elementów.

W konsekwencji, musimy unikać sytuacji, w której nasi zawodnicy będą zbyt zmęczeni
psychicznie w środę. Aby to osiągnąć, rozbijamy nasz styl gry na mniejsze sytuacje, gdzie wymagania
psychiczne są dużo mniejsze niż w meczach.

3.6 Czwartek: wyższy poziom/nauka głównych elementów modelu gry (wytrzymałość).

Czwartek to dzień najbardziej oddalony od meczu, biorąc pod uwagę poprzedni oraz następny
mecz, zatem skupimy się na bardziej skomplikowanych sytuacjach – na głównych zasadach gry
oraz na wybranych pod-zasadach. Wymagania treningowe są zbliżone do meczowych, zatem
będziemy pracować nad organizacją kolektywną.

180
Rys. 13 Budowanie gry od tyłu i tworzenie przewagi liczebnej.

Ten przykład treningu „Meczowego” polega na doskonaleniu budowania gry od tyłu

i tworzeniu przewagi liczebnej.

W tym dniu naszego tygodniowego planu pracy koncentrujemy się na ćwiczeniach na dużych
przestrzeniach. Jednakże, nie korzystamy z całego boiska, gdyż dążymy do sytuacji, w której
zawodnicy będą tworzyć dużą liczbę sytuacji taktycznych jakie chcemy doskonalić (Jose Mourinho
in Amieiro et al., 2006).

Bardzo ważne jest tworzenie sytuacji w których będziemy kształtować koordynację,

synchronizację oraz harmonię we wszystkich formacjach zespołu (obrona, pomoc, atak). Dlatego też
ćwiczenia czwartkowe będą odzwierciedlać sytuacje z meczy mistrzowskich (wytrzymałość
specjalna) bardziej niż w inne dni tygodnia, z kumulacją zachowań kolektywnych, np. pressing,
zmiana ciężaru gry, wycofywanie się itp. Będziemy tworzyć sytuacje z aktywnym oporem
przeciwnika według następujących zasad:

• Duża liczba graczy (7v7, 8v8, 9v9, 11v11 itp.).

• Obszar gry będzie duży, np. połowa lub ¾ boiska.

181
 • Najdłuższy czas ćwiczenia bez przerwy – 3 do 6 minut, ponieważ w tym dniu najrzadziej
będziemy przerywać ćwiczenia, gdyż zawodnicy nie potrzebują tak dużo czasu na
regenerację.
• Biorąc pod uwagę wszystkie te aspekty oraz wymagania treningowe (taktyczne oraz
fizyczne), będzie to sesja o największym obciążeniu fizycznym oraz emocjonalnym.
Zawodnicy muszą wzbić się na najwyższy poziom koncentracji oraz intensywności pracy.
3.7 Piątek: niższy poziom nauki modelu gry (szybkość gry).

W piątek trenujemy sub-sub-zasady gry. Rozbijemy nasz styl gry na mniejsze kawałki i
skupimy się na pracy w formacjach oraz między formacjami. Będziemy pracować nad poprawą
współpracy w każdej formacji z osobna, a głównym aspektem techniczno-taktycznym treningu
będzie szybkość gry (podejmowanie decyzji).

Niebiescy odbierają piłkę, zmieniają

ciężar gry dalekim podaniem
diagonalnym do jednego ze
skrzydłowych (po przeciwnej stronie
od tej, w której odzyskano piłkę)

Rys. 14 Szybkość gry-decyzyjność.

„Szybkość uważam za zdolność analizy sytuacji meczowej, właściwej interpretacji informacji

oraz wykonania właściwego działania. To element specyficzny dla każdej sytuacji boiskowej,
niezbędny dla naszego stylu gry.” (Jose Mourinho in Amieiro et al., 2006)

Według Valdano (2002), są dwa rodzaje szybkości w piłce nożnej: ‘szybkość gry’ oraz
‘szybkość biegu’. Według tego autora szybkość gry odnosi się do inteligencji oraz zdolności

182
przewidywania nadchodzących wydarzeń. Stwierdza on, że „w futbolu, aby w danej sytuacji być
pierwszym, trzeba czasem zwolnić lub się zatrzymać.” W tym sensie, odnosi się on do szybkości
mentalnej, która pozwala zawodnikowi zinterpretować wskazówki wynikające
z gry oraz przewidzieć intencje przeciwnika.

W ten sam sposób Valdano wyjaśnia, że w futbolu ‘szybkość biegowa’ musi być optymalna,
co oznacza, że zawsze trzeba pojmować ją w odniesieniu do mechanizmu podejmowania decyzji.
Ćwiczenia obejmują grupy zawodników o średniej liczebności i gry z przewagą liczebną w ataku
(2v1, 4v2, 7v3, 8v4 i 10v6) oraz ćwiczenia bez przeciwnika (4v0, 5v0 itp.) na dużym lub średnim
boisku.

Jednakże, czasami tworzymy sytuacje 8v8 lub 10v10 na małej przestrzeni, aby zmusić
zawodników do szybkiego podejmowania decyzji oraz do szybkiej gry. Przez pewien określony czas
prowadzimy grę bardzo krótko (5-30 sekund) lub krótko (2-3 minuty) kiedy doskonalimy aspekt
szybkości gry. Ćwiczenia będą często przerywane, zatem nie będziemy skupiać się na wytrzymałości.
W rezultacie będziemy koncentrować się na innych aspektach treningowych niż podczas poprzedniej
sesji, tak aby zawodnicy mogli się zregenerować przed kolejnym meczem (za dwa dni). Elementem
motoryki jaki kształtujemy będzie szybkość specjalna, którą będziemy doskonalić poprzez szybsze
wykonanie działań oraz podejmowanie decyzji (myślenie), oraz poprzez elementy siły specjalnej.

3.8 Sobota: przedmeczowa aktywacja (trening taktyczny).

Celem treningu w sobotę jest aktywacja zawodników przed niedzielnym meczem oraz
regeneracja po poprzednim treningu poprzez pracę nad prostymi sub-zasadami (Guilherme
Oliveira, 2006).

183
Rys. 15 Przedmeczowa aktywacja - trening taktyczny.

Ten przykład „Przed-meczowej aktywacji” skupia się na szybkim rozgrywaniu piłki oraz
mobilności.

W sobotę, na dzień przed meczem, przypominamy sobie główne założenia taktyczne, nad
jakimi pracowaliśmy w tygodniu oraz pod-zasady gry przygotowane na najbliższy mecz. Pracujemy
nad pewnymi schematami (kolektywne działania taktyczne), które nie wymagają dużej koncentracji.

Nauka taktyki nie jest najważniejszym elementem tego dnia, chcemy tylko dobrze
przygotować zespół do meczu na następny dzień. Oznacza to, że ćwiczenia w tym dniu będą bardzo
często przerywane, aby uniknąć zmęczenia fizycznego jak i psychicznego.

Biorąc to pod uwagę, Guilherme Oliveira (2006) stwierdza: „Osiągamy regenerację

w sytuacjach wymagających siły specjalnej oraz szybkości, jednak oba te aspekty wykonujemy w
bardzo krótkim natężeniu pracy i w małej ilości powtórzeń, w porównaniu do innych dni tygodnia.”
Aby to osiągnąć, musimy spełnić następujące warunki:

• Brak przeciwnika, duża przewaga liczebna i niska intensywność zajęć (zarówno fizyczna jak
i psychiczna).
• Duże grupy zawodników (8v4, 8v6, 11v7, 11v8 itp.).
• Średnie i duże boiska (połowa boiska lub większe).
• Krótki czas wykonywania ćwiczeń treningowych (30sek do 3min).

184
3.9 Typowy tydzień treningowy Jose Mourinho (zapożyczone z Amieiro, N. et al. 2007).

Główna zasada specyfiki: Trening powinien być skierowany na konkretny aspekt gry tak
bardzo jak to tylko możliwe, w celu poprawy gry zespołu oraz każdego z zawodników
w meczu.

• Zasada Rozbierania oraz Organizacji Hierarchicznej Zasad Gry:

Konieczne jest rozebranie (na mniejsze czynniki) głównych zasad gry oraz obniżenie stopnia
skomplikowania. Poprzez przedstawienie ich w sposób bardziej zrozumiały, zawodnicy szybciej je
pojmują i mogą wdrożyć je w życie. Ten proces należy jednak wdrażać ostrożnie, zawsze szanując
styl gry (model gry). Celem takiego zabiegu jest oddzielenie i wyodrębnienie z głównych zasad gry
pewnych pod-zasad, a następnie ponowne ich połączenie. W tym systemie możemy połączyć zasady
ze sobą i zorganizować je według ich ważności (hierarchiczność).

Stworzenie właściwej hierarchii zasad gry jest sprawą ważną. Różne zespoły będą miały inną
hierarchię, np. jeden zespół może nie posiadać dobrze wyszkolonych obrońców
i pomocników, ale będzie miał szybkich napastników, tak więc organizacja zasad ich gry może
opierać się na długich podaniach górą, co będzie zupełnie odmienne od tego, co proponuje zespół
złożony z zawodników dobrze wyszkolonych technicznie, którzy za każdym razem budują grę
krótkimi podaniami od tyłu.

• Zasada Taktycznego Zmęczenia i Taktycznej Koncentracji:

Taktyczne zmęczenie odnosi się do zdolności zawodnika do koncentracji na działaniach
charakterystycznych dla stylu gry. Gra składa się z ze skomplikowanych sytuacji, które wymagają
wysokiego stopnia koncentracji. Gra charakteryzuje się działaniami o wysokiej intensywności –
zatem nie mam sensu trenowanie na małej intensywności, należy trenować na wysokiej
intensywności, przynajmniej relatywnie wysokiej w stosunku do zmęczenia zawodników danego
dnia.

• Zasada Zmiany Horyzontalnej w Specyfikacji:

Ta zasada wspiera potrzebę horyzontalnej zmiany (poprzez dni tygodnia) dominujących
typów pracy mięśniowej, na podstawie różnic siły, czasu trwania oraz szybkości, lecz zawsze należy
pamiętać od specyficznym stylu gry drużyny.

• Zasada Kompleksowej Progresji:

W Periodyzacji Taktycznej, koncepcja progresji jest zbudowana wokół nauki danego stylu
gry. Bazuje ona na potrzebie nadania priorytetów zasadom, które są najważniejsze dla naszego

185
 modelu gry. Musimy rozwinąć strategię budowy naszych zasad bazując na ich pod-zasadach w
sposób, w którym nie będą one ze sobą kolidować.

Ta progresja występuje na trzech różnych poziomach złożoności: W czasie sezonu (nasz

model gry), w tygodniu (biorąc pod uwagę poprzedni oraz następny mecz), oraz podczas każdego
treningu (w ćwiczeniach). Dlatego też staje się kompleksowym procesem progresywnym, gdzie
każdy poziom odnosi się też do pozostałych.

• Zasada Treningów Zadaniowych:

Konfiguracja ćwiczeń (w wymiarze przestrzeni, zawodników, zasad itp.) musi być tak
rozłożona, aby umożliwić jak najczęstsze występowanie pożądanych działań – to właśnie Carvalhal
(2001) nazywa „Ćwiczeniami Zadaniowymi”. Na przykład organizując grę,
w której jeden z zespołów gra w liczebnych osłabieniu i ćwiczy grę obronną sprawia, że będzie on
podejmował wiele działań obronnych, a więc będzie progresja. Wystąpi tu wiele okazji do
„kształtowania” pożądanych zachowań obronnych.

• Zasada Stabilizacji Formy:

Stabilizacja formy zostanie osiągnięta poprzez wdrażanie wybranego kontentu
w tygodniowych mikrocyklach w ten sam sposób. Powinniśmy połączyć to z zasadą kompleksowej
progresji – mówi tu o progresji w odniesieniu do wspomnianej wcześniej hierarchii zasad ze
zmiennym poziomem wymagań w czasie danego tygodnia (Oliveira et al., 2006).

Planowanie i periodyzacja w piłce nożnej musi kłaść duży nacisk na koncepcję „Stabilizacji
Formy” aby sprostać wymaganiom długiego okresu rywalizacji.

Stabilizacja formy na poziomie optymalnym osiągana jest poprzez wdrażanie i utrzymanie

standardowego planu pracy w mikrocyklu tygodniowym.

• Patrz „Modelowy Tydzień Treningowy Jose Mourinho”, diagram na następnej stronie

(zapożyczone z Amieiro, N. et al. 2007).
REGENERACJA TRENING NAUKI TAKTYKI REGENERACJA

Pod-zasady gry Pod-zasady i pod- Zasady Pod-pod-zasady Proste pod- MECZ

pod-zasady gry główne i pod- gry zasady gry
zasady gry
Trening mocno Trening mocno Mniej Średni poziom Trening
przerywany – przerywany start- ćwiczeń stop- treningu mocno
stop-start stop start a przerywanego przerywany
większa – stop-start

186
 ciągłość
ćwiczeń
Regeneracja Siła i technika Wytrzymałość Szybkość gry Aktywacja

Duże pole gry Małe pole gry Duże pole gry Średnie pole gry Średnie/duże
pole gry

Działania Działania Działania Działania Proste

formacyjne I formacyjne I zespołowe formacyjne I działania
międzyformacyjne międzyformacyjne międzyformacyjne zespołowe
Duża liczba Mała liczba Duża liczba Średnia liczba Duża liczba
graczy graczy graczy graczy graczy

Krótki czas Krótki czas Średni czas Bardzo krótki czas Krótki czas
ćwiczeń (30”-3’) ćwiczeń (30”-3’) ćwiczeń (3’- ćwiczeń (5=30”) ćwiczeń
6’) (30”-3’)
Relatywnie Relatywnie Relatywnie Relatywnie Relatywnie
maksymalny maksymalny maksymalny maksymalny maksymalny
poziom poziom poziom poziom poziom
koncentracji koncentracji koncentracji koncentracji koncentracji
Poniedziałek Wtorek Środa Czwartek Piątek Sobota Niedziela

Tab.7 Modelowy tydzień treningowy.

187
 Rozdział 10

SESJE TRENINGOWE (1 MECZ W TYGODNIU)

4.1 Przykładowe cele taktyczne (1 mecz w tygodniu).

Zawsze rozpoczynamy każdą sesję treningową od krótkiego filmu video (7-10min), pokazując
zawodnikom aspekty gry nad którymi będziemy pracować, jak również animacje ćwiczeń. Głównym
naszym celem jest wyjaśnienie punktów szkoleniowych, czyli połączenia pomiędzy ćwiczeniami a
zasadami gry jakie chcemy poprawić, w odniesieniu do naszego modelu gry oraz stylu gry naszego
następnego przeciwnika.

Poniedziałek
Odpoczynek (dzień
wolny).
Wtorek Budowanie gry od tyłu.
MODEL GRY Gra pozycyjna (między-formacyjna oraz zespołowa).
(poprawa elementów Ustawienie kompaktowe (zmniejszenie przestrzeni na szerokość i na
z poprzedniego długość).
meczu)
Środa Pracujemy nad powtarzalnością naszych pod-zasad oraz pod-pod-zasad gry
MODEL GRY (fazy naszego modelu gry.
przejścia) Strata piłki = tworzenie „Strefy Pressingu” poprzez atakowanie zawodnika
z piłką i powstrzymanie go przed zagraniem do przodu.
Ogranicz przeciwnikowi czas oraz przestrzeń wokół piłki przechodząc z
atakowania do bronienia.
Przy przejściu do atakowania, zagrywaj piłkę do przodu do skrzydłowych na
wolne pole, jednak bez zbyt dużego ryzyka.
Czwartek Szybkie rozgrywanie piłki i zmiana ciężaru gry w celu stworzenia przewagi
FAZA liczebnej.
ATAKOWANIA Obrona/pressing strefowy – odbieranie piłki poprzez spychanie przeciwnika
I BRONIENIA oraz pressing, zmuszanie go do popełnienia błędu.

Piątek Wycofywanie się i śledzenie ruchu napastników, aby uniemożliwić

MODEL GRY (fazy przeciwnikowi otrzymanie piłki za linią obrony.
przejścia) Szybko zagrywaj piłkę do przodu do skrzydłowych na wolne pole, jednak bez
nadmiernego ryzyka.
Sobota Przypominamy sobie pod-zasady oraz pod-pod-zasady gry, które
trenowaliśmy w tygodniu.

188
 WYMIAR Szybkie rozgrywanie piłki i zmiana ciężaru gry w celu tworzenia przewagi
TAKTYCZNY liczebnej.
(podsumowanie Stałe fragmenty gry (w ataku i obronie).
tygodnia)
Niedziela
DZIEŃ MECZOWY
Tab. 8 Modelowy tydzień treningowy.

RUCH PIŁKI

RUCH ZAWODNIKA

PROWADZENIE PIŁKI

Rys. 16 Opis rysunków.

4.2 Format treningu.

Każde ćwiczenie zawiera jasne diagramy wraz z opisem, np.:

• Nazwa/ Cel Ćwiczenia.

• Zasady Gry/ Punkty Szkoleniowe.
• Organizacja Ćwiczenia.
• Opis Ćwiczenia.
Wtorek: aktywna regeneracja (trening taktyczny).
Cele treningowe (faza atakowania):

• Budowanie gry od tyłu oraz gra pozycyjna (międzyformacyjna oraz zespołowa)

• Zespół broniący koncentruje się na ustawieniu kompaktowym (ograniczając przestrzeń poprzecznie i
podłużnie)

189
Konkretne wskazówki treningowe:

Pod-zasady gry Trening przerywany – Specjalistyczny Duże pole gry

(regeneracja) start-stop trening regeneracyjny
Duża liczba graczy Działania formacyjne i Krótki czas ćwiczeń Relatywnie
między formacyjne (30sek-3min) maksymalna
intensywność
koncentracji
Tab.9 Wskazówki treningowe

Ćwiczenie 1 (Formacyjne): 11v4 budowanie gry od tyłu według schematu podań

i rotacji.

Piłka musi być zagrana przez

wszystkie 5 stref zanim
znajdzie się w Strefie
Finalizacji

Rys. 17 Budowanie gry od tyłu.

Pod-zasady gry:

• Rozgrywanie piłki od tyłu.

• Rozgrywanie piłki oraz zmiana ciężaru gry (tworzenie przewagi liczebnej).
• Właściwe wyczucie czasu przy wbieganiu za linię obrony.
• Kompaktowe ustawienie (ograniczenie przestrzeni- szerokość i głębokość).
Pod-pod-zasady gry:

190
• Łączenie różnych rodzajów podań (krótkie długie).
• Wykorzystanie właściwego ustawienia tułowia, aby dobrze przyjąć piłkę.
• Gra pozycyjna (tworzenie trójkątów).
Organizacja Ćwiczenia:

• Czas: 5x3min set (zmiana zasad w każdym secie i dowolna gra w ostatnim secie).
• Liczba graczy: 14 zawodników + 1 bramkarz.
• Przerwy coachingowe: Bardzo częste.
Opis Ćwiczenia:

• Ćwiczenie zawsze rozpoczyna bramkarz, który decyduje o tym do kogo podać piłkę.
• Niebiescy grają w ustawieniu 4-2-3-1 oraz 4-3-3 i wykorzystują różne schematy podań oraz
rotacji podczas budowania gry, zgodnie z modelem gry oraz wskazówkami trenera.
• Piłka musi być zagrana przez 5 stref zanim niebiescy będą mogli wejść do „Strefy Finalizacji”,
w każdej strefie mogą wykonać maksymalnie 2 podania.
• Kiedy znajdą się w „Strefie Finalizacji” mogą strzelać do dowolnej z trzech bramek
(1 punkt) z zachowaniem właściwego timingu wbiegnięcia za linię obrony czerwonych.
Wszyscy zawodnicy mogą wbiegać w tą strefę.
• Czterech zawodników obrony zespołu czerwonych gra w ustawieniu kompaktowym
(poruszając się blisko siebie) starając się ograniczyć przestrzeń i czas działania drużyny
niebieskich.
• Zawodnicy czerwoni mogą wybiegać ze „Strefy Finalizacji” w każdej chwili podczas
ćwiczenia.
• Jeśli czerwoni odzyskają piłkę, mogą zagrać długie podanie do bramkarza (1 punkt)
i ćwiczenie rozpoczyna się ponownie od bramkarza.

191
Ćwiczenie 2 (międzyformacyjne): 11v8 Budowanie gry od tyłu według schematów podań i
rotacji.

Piłka musi być zagrana przez

wszystkie 5 stref zanim zespół
będzie mógł zdobyć bramkę.

Rys. 18 Budowanie gry od tyłu wg schematów podań i rotacji.

Pod-zasady Gry:

• Rozgrywanie piłki od tyłu.

• Rozgrywanie piłki i zmiana ciężaru gry (tworzenie przewagi liczebnej).
• Wyczucie czasu wbiegnięcia za linię obrony przeciwnika.
• Ustawienie kompaktowe (ograniczenie przestrzeni – podłużne i poprzeczne).
Pod-pod-zasady gry:

• Wykorzystanie różnych typów podań (krótkie, długie).

• Właściwe ustawieni tułowia w celu dobrego przyjęcia piłki.
• Gra pozycyjna (tworzenie trójkątów).
Organizacja Ćwiczenia:

• Pole gry 60x65m.

• Czas: 5 x 3min set (zmiana zasad w każdym secie, wolna gra w ostatnim secie).
• Liczba zawodników: 18 + 1 bramkarz.
• Przerwy coachingowe: Bardzo częste.

192
 Opis Ćwiczenia:

• Cel: „Podania za linię obrony przeciwnika”.

• W tej wersji poprzedniego ćwiczenia, niebiescy grają przeciwko czerwonym ustawionym w
formacji 2-4-2, stosując wysoki pressing.
• Aby przeciwstawić się takiej obronie, jeden z niebieskich wycofuje się do tyłu tworząc trójkę
w obronie, jak pokazuje diagram.
• Niebiescy po raz kolejny stosują konkretne schematy podań oraz poruszania się, aby
zbudować akcję i zdobyć bramkę.
Cel i zasady są bardzo podobne do poprzedniego ćwiczenia, jednak mamy tu pewne zmiany:

• „Strefa Finalizacji” została usunięta i stosujemy tu zasadę spalonego.

• Niebiescy muszą zagrać piłkę przez wszystkie 5 stref i wtedy mogą zdobyć bramkę (zamiast
zasady uprzedniego wejścia w „Strefę Finalizacji”).
• Podanie „za linię obrony przeciwnika” musi być wykonane z jednej strefy do kolejnej a każde
ostatnie podanie także musi być wykonane z jednej strefy do kolejnej.
•
Ćwiczenie 3 (Międzyformacyjne): Budowanie gry, Gra Pozycyjna oraz kompaktowe ustawienie
w obronie w Grze w 3 Strefach.

Rys.
19 Budowanie gry, gra pozycyjna.

Pod-zasady gry:

• Rozgrywanie piłki i zmiana ciężaru gry (tworzenie przewagi liczebnej).

• Ustawienie kompaktowe, aby ograniczyć przestrzeń (poprzecznie i podłużnie).

193
• Przesuwanie w formacjach i asekuracja.
• Strefy aktywne i nieaktywne.
Pod-pod-zasady gry:

• Łączenie różnych typów podań (krótkie i długie).

• Gra pozycyjna (tworzenie trójkątów).
• Rozpoznawanie „właściwych momentów do pressingu”.
• Asekuracja wewnętrzna i zewnętrzna.
• Pressing we właściwym tempie i pod właściwym kątem.
• Zamykanie opcji podania (horyzontalne i wertykalne).
Organizacja Ćwiczenia:

• Pole gry: 50 x 65 metrów.

• Czas: 4 x 3 minuty set.
• Liczba zawodników: 17 oraz 2 bramkarzy.
• Przerwy coachingowe: Bardzo częste.
Opis Ćwiczenia:

• Dla potrzeb tego ćwiczenia dzielimy pole gry na 3 strefy (czerwone linie). Białe linie
poprzeczne są wskaźnikiem pozycyjnym dla zawodników.
• Ustawienie niebieskich 4-2-3-1 (lub 4-3-3) a czerwonych 2-4-1.
• Ćwiczenie rozpoczyna bramkarz zespołu niebieskich.
• Niebiescy starają się zbudować akcję podaniami od tyłu i zdobyć bramkę używając
schematów podań oraz poruszania się zgodnych z modelem gry oraz wskazówkami trenera.
• Celem niebieskich jest podanie piłki za linię obrony czerwonych i zdobycie bramki.
• Zespół czerwony pozostaje w ustawieniu kompaktowym, broni własnej bramki, stara się
odebrać piłkę przeciwnikowi i zdobyć bramkę.
• Przez cały czas trwania gry zespoły muszą być rozstawione w dwóch strefach. Na początku
ćwiczenia oba zespołu ustawiają się w strefach 1 i 2. Gdy tylko piłka opuszcza strefę 1,
zawodnicy muszą przemieścić się do stref 2 i 3.
• Jeśli piłka wyjdzie poza pole gry, grę rozpoczyna bramkarz niebieskich.
Zasady:

• Niebiescy mają ograniczoną liczbę kontaktów z piłką do 2 kontaktów w strefie

1 (obrona) i strefie 2 (pomoc).
• Niebiescy mają nieograniczoną liczbę kontaktów z piłką w strefie 3.
• Zasada spalonego obowiązuje tylko w strefie 3.

194
Sesja treningowa z 1 meczem w tygodniu
Środa: Nauka modelu gry-strefa środkowa „siła techniczna”
Cele sesji (fazy przejściowe
● redukcja czasu i przestrzeni dostępnej dla przeciwników (zbiorowy pressing-
szerokość/głębokość)
● transfer pozytywny: gra w przód w celu zagrania piłki szeroko do skrzydłowych (bez dużego
ryzyka)
Szczegółowe wytyczne dotyczące praktyki:
● Sub zasady i sub-sub zasady
● Gra stop-start (trening przerywany)
● Specyficzne „techniczne szkolenie siłowe”
● Mały obszar gry
● Mała liczba graczy
● Ćwiczenia sektorowe i międzysektorowe
● Krótkie czasy trwania ćwiczeń(30 sekund-3 minuty)
● Maksymalnie możliwy poziom koncentracji (patrz str. 93)
1.1 Ćwiczenie I (sektorowe): Tworzenie „Strefy Pressingu” i zatrzymanie podań do
przodu w dwu strefowej grze przejściowej.

rys.1 Pressing grupowy

195
Sub zasady
● Tworzenie "strefy pressingu" poprzez tworzenie presji na piłkę i strefę dookoła piłki
● Powstrzymywanie przeciwnika grającego do przodu i za linię obrony

Sub-sub zasady
● Komunikacja w celu naciskania na jednostkę (pokrycie)
● Pokazywanie przeciwników "wewnątrz" lub "na zewnątrz" w zależności od sytuacji
● Zmuszanie przeciwnika do gry słabszą nogą
● Przejście z defensywy do ataku i odwrotnie

Organizacja ćwiczeń
● Obszar: 2 kwadraty 25x25 metrów + 7 metrów strefy neutralnej
● Czas: 5x2,5 minut seria
● Liczby: 10-15 graczy
● Wskazówki trenerskie: tylko w trakcie przerw na regenerację
Opis ćwiczenia:
● Mamy 4 zespoły składające się z czterech graczy. Niebiescy i czerwoni zaczynają ustawieni
w środku dwóch różnych kwadratów.
● Mamy trzech białych graczy na boku kwadratu 1 i jednego białego gracza na boku kwadratu
2.
● Trzech żółtych graczy w środku kwadratu 1 i jeden żółty gracz w strefie neutralnej (pomiędzy
dwoma kwadratami).
● Czerwoni utrzymują posiadanie piłki z pomocą białych w 4 (3+) v 3 sytuacji.
● Celem zespołu czerwonego jest wykonanie 4 podań, i przekazanie gry drużynie niebieskiej
znajdującej się w przeciwległej strefie.
● W tym momencie, 2 zewnętrznych białych graczy porusza się po przekątnej tak samo jak 3
graczy żółtych. Kontynuując ćwiczenie, niebiescy są w posiadaniu piłki, żółci nadal pozostają
w obronie.
● Jeżeli żółci odbiorą piłkę czerwonym, wtedy grę przejmują niebiescy i czerwoni zostają
zespołem asekurującym( patrz diagram 2/2 na następnej stronie).
● Kontynuując ćwiczenie często zmieniamy role zespołów i graczy.

196
 rys. 2 Pressing grupowy
Kontynuacja opisu ćwiczenia... –
Drugi diagram pokazuje sytuacje, w której broniący zespół (żółci) odbierze piłkę zanim zespół
czerwony wykona 4 podania i zmieni role w grze.
- Jeżeli żółci odbiorą piłkę, będą próbować przekazać grę niebieskim tak szybko jak to możliwe.
Czerwoni zostają asekurującym zespołem- 3 z nich przenosi się aby bronić w 2 kwadracie, 1 gracz
przenosi się do strefy neutralnej
- 2 białych zewnętrznych graczy także przenosi się do 2 pola. Ćwiczenie trwa, niebiescy są w
posiadaniu piłki a czerwoni są zespołem broniącym.
-Celem niebieskich jest wykonać 4 podania z pomocą graczy białych ustawionych na zewnątrz ;wtedy
grę przejmuje zespół żółty znajdujący się w 1 kwadracie.

197
1.2 Ćwiczenie II (sektorowe): Pressing grupowy+ atak szybki ;3 drużyny w grze przejściowej

rys. 3 Pressing grupowy i atak szybki

Sub zasady nadrzędne
● Tworzenie "strefy pressingu" poprzez tworzenie presji na piłkę i strefę dookoła piłki
● Powstrzymywanie przeciwnika grającego do przodu i za naszą linią defensywną

Sub-sub zasady podrzędne

● Komunikacja w celu naciskania na zawodnika (pokrycie)
● Pokazywanie przeciwników "wewnątrz" lub "na zewnątrz" w zależności od sytuacji
● Zmuszanie przeciwnika do gry słabszą nogą
● Zamykanie lini podania (poziomych i pionowych)
● Przejście z defensywy do ataku i odwrotnie

Organizacja ćwiczeń
● Obszar: obszar 30x50 metrów (wliczając w to strefę neutralną)
● Czas: 6x2 minuty
● Liczby: 12-15 graczy + 2 bramkarzy
● Wskazówki trenerskie: tylko w trakcie przerw na regenerację

198
Opis ćwiczenia

● Ćwiczenie rozpoczyna trener wykonując podanie do strefy 1 (4 graczy + bramkarz).

● Bramkarz niebieskich i 4 zawodników stara się utrzymać pozycję przeciwko 3 graczom
żółtym w strefie 1.
● Celem drużyny niebieskiej jest wykonanie 5 podań i przegranie piłki do drużyny czerwonych
w strefie 2.
● Jest też dodatkowy żółty gracz (pomocnik ofensywny) w strefie neutralnej którego zadaniem
jest przechwycić długie podanie.
● Jeżeli niebieskim uda się wykonać podanie do drużyny czerwonych, żółci wycofują się do
obrony w strefie 2. Celem czerwonych jest wymienić 5 podań i zagrać do niebieskich
● Jeżeli żółci odbiorą piłkę zanim grę przejmą czerwoni (tak jak jest to pokazane na diagramie),
wtedy starają się strzelić bramkę drużynie czerwonych najszybciej jak to możliwe.
● Kiedy żółci zdobędą piłkę, wszyscy gracze mogą zmienić pozycje, czerwoni i niebiescy
muszą pozostać w swoich strefach.
● Zamiana ról co 2 minuty.

199
1.3 Ćwiczenie III(międzysektorowe): Przejęcie piłki, gra szeroko skrzydłowymi, atak szybki
4v2

rys. 4 Atak szybki

Sub zasady
● Zdobywanie posiadania, szybkie, szerokie zagrania do skrzydłowych i tworzenie przewag 4v2
● Tworzenie "strefy pressingu" poprzez tworzenie presji na piłkę i strefę dookoła piłki
● Powstrzymywanie przeciwnika grającego do przodu i za linię obrony
Sub-sub zasady gry
● Przejście z defensywy do ataku i odwrotnie
Organizacja ćwiczeń
● Czas: 6x2,5 minuty
● Liczby: 14-18 graczy+2 bramkarzy
● Wskazówki trenerskie: tylko w trakcie powtórzeń

Opis ćwiczenia:
● Gracze są początkowo ograniczeni do swoich stref: 2v 1 w strefie finalizacji i 3v3 (+2) w
strefie środkowej

200
● Bramkarz zaczyna grę i zespół (czerwoni) mają 2v1 przewagi w ich strefie- ich celem jest gra
w strefie środkowej
● Jeden z napastników rusza naprzód do strefy środkowej i tworzy przewagę. Teraz w strefie
środkowej mają 6v3 (4v3 +2) przewagi z 2 żółtymi skrzydłowymi, którzy grają w drużynie,
która ma piłkę.
● Celem jest atak 4x2 w strefie wysokiej (zarówno żółci skrzydłowi, jak i jeden czerwony
pomocnik ruszają do przodu w strefie wysokiej).
● Jeżeli broniący zespół (niebiescy) w dowolnym momencie odbiorą piłkę uruchomiają atak
szybki 4v2. Obaj skrzydłowi i jeden czerwony pomocnik ruszają do przodu w strefie
wysokiej.
● Celem po odebraniu piłki jest szeroka, szybka gra do skrzydłowych. Na przykładzie z
diagramu, środkowy pomocnik zdobywa piłkę, podaje ją do skrzydłowego w strefie wysokiej
wtedy pomocnik ofensywny biegnie do przodu aby zakończyć akcje.
● Jeżeli atak się zakończy lub piłka wyjdzie z gry, zawsze rozpoczyna jeden z bramkarzy.

201
CZWARTEK - NAUKA GŁÓWNEGO MODELU GRY (WYTRZYMAŁOŚĆ)
CELE SESJI (FAZA ATAKU I DEFENSYWY)
● Obieg piłki i zmiana gry (tworzenie przewag)
● Strefowa obrona/ pressing
● Odzyskiwanie piłki poprzez kierowanie i naciskanie przeciwników, wymuszanie błędów.
Wytyczne dotyczące ćwiczeń:
• ZASADY NADRZĘDNE-ZASADY GRY
• MNIEJ GRY STOP-START ( WIĘCEJ CIĄGŁOŚCI TRENINGU)
• TRENING WYTRZYMAŁOŚCI SPECJALNEJ
• DUŻY OBSZAR GRY
• DUŻA LICZBA GRACZY
• TWORZENIE SYTUACJI MECZOWYCH
• ŚREDNI CZAS TRWANIA ĆWICZEŃ (3-6 MINUT)
• MAKSYMALNA KONCENTRACJA (PATRZ STR. 93)

2.1 ĆWICZENIE I: Obieg piłki i zmiana kierunku gry w 3v3 (+3) grze o posiadanie.

rys. 5 Gra na utrzymanie 3v3

Główne zasady gry:
● Utrzymywanie posiadania i szybka gra piłką
● Gra pozycyjna i ruch: głębokość, wysokość do środka i na zewnątrz
● Tworzenie trójkątów podań

202
 ● Gra za przeciwnikami
Sub zasady:
● Tworzenie przestrzeni: Obieg piłki i zmiana kierunku gry (granie z boku na bok/ szerokość i
głębokość)
● Wykorzystywanie przestrzeni: Gra głęboko, jeżeli to możliwe ( granie do linii sektora)
Sub-sub zasady
● Używanie „trzeciej osoby” do ponownego ustawienia piłki
● Używanie odpowiedniego kształtu i patrzenie w przód
● Atakowanie piłki
Organizacja ćwiczeń
● Obszar: 20x25 metrów
● Czas: 3x4 minut
● Liczby: 9-12 graczy
● Wskazówki trenerskie: tylko w trakcie przerwy na regenerację
Opis ćwiczenia:
● Mamy 3 drużyny po 3 graczy. Możemy też grać 4 zespołami po 4 graczy.
● Jedna drużyna (czerwoni) zaczynają w środku broniąc. Pozostałe dwa zespoły (niebiescy i
żółci) grają razem- mają 2 graczy na zewnątrz i po jednym w środku
● Trener rozpoczyna ćwiczenie- żółci i niebiescy starają się zachować pozycję.
● 5 seryjnych podań= 1 punkt
● Nie dozwolone jest podanie zwrotne. Zamiast tego zawsze trzeba grać do „osoby trzeciej”
● Wszystkie 4 strony obszaru muszą być cały czas zajęte, gracze zewnętrzni mogą a wręcz
powinni zmieniać pozycje.
● Jeżeli piłkę zdobędą żółci, drużyna która ją utraciła zostaje drużyną broniącą.
● Gracze zewnętrzni ograniczeni są do gry na 1 kontakt, natomiast gracze wewnętrzni
ograniczeni są do gry na 2 kontakty

203
2.2 ĆWICZENIE II (ZESPOŁOWE): Obieg piłki i zmiana kierunku gry w grze na
utrzymanie z 2 równoległymi drużynami.

rys. 6 Gra na utrzymanie w 2 strefach

Główne zasady gry
● Utrzymywanie posiadania i szybka gra piłką
● Gra pozycyjna
Sub zasady
● Tworzenie przestrzeni: Obieg piłki i zmiana kierunku gry (granie z boku na bok/ szerokość i
głębokość).
● Wykorzystywanie przestrzeni: Gra głęboko, jeżeli to możliwe ( granie do linii sektora).
Sub sub zasady
● Używanie „trzeciej osoby” do ponownego ustawienia piłki
● Używanie odpowiedniego kształtu i patrzenie naprzód
● Mobilność (zmienianie pozycji)
● Zmiana kierunku gry (granie z boku na bok/ szerokość i głębokość)
● Poprawna pozycja ciała (pozycja otwarta i przyjęcie kierunkowe piłki w przód)
Organizacja ćwiczeń
● Obszar: 20x25 metrów
● Czas: 3x5 minut
● Liczby: 9-12 graczy
● Wskazówki trenerskie : tylko w trakcie przerw regeneracyjnych

204
Opis ćwiczenia:
● Mamy 3 drużyny po 6 graczy. Jeden zespół (czerwonych) zaczyna mając 3 broniących graczy
w każdej strefie.
● Żółci mają 2 graczy na zewnątrz i 1 wewnątrz każdej strefy, tak jak jest pokazane na
diagramie.
● Niebiescy ustawieni poza wyznaczonymi strefami: 2 środkowych obrońców po jednej stronie
i 2 obrońców na przeciwległych stronach i dwóch środkowych pomocników w strefie
neutralnej
● Ćwiczenie rozpoczyna trener, celem dla niebieskich i żółtych jest zmiana kierunku gry od
jednego środkowego obrońcy do drugiego (1 punkt), używając środkowych pomocników w
strefie neutralnej
● Nie dozwolone jest podanie zwrotne. Zamiast tego zawsze trzeba grać do „osoby trzeciej”
● Po zdobyciu piłki przez czerwonych następuje zmiana ról, drużyna która ją straciła staje się
drużyną broniącą.
● Ćwiczenia są wykonywane w 5 minutowych blokach
● Gracze zewnętrzni ograniczeni są do gry na 1 kontakt, natomiast gracze wewnętrzni
ograniczeni są do gry na 2 kontakty

205
2.3 Ćwiczenie III (Zespołowe) Budowanie gry od tyłu i tworzenie przewagi przeciwko
kompaktowej formacji 4-4

rys. 7 Atak pozycyjny

Główne zasady gry
● Obieg piłki i zmiana kierunku gry (tworzenie przewag liczebnych)
● Pressing i obrona strefowa
● Odzyskiwanie piłki poprzez kierowanie i pressing na przeciwników, wymuszanie błędów.

Sub zasady
● Zwrotność i zbiorowe przesuwanie się
● Aktywne i nie aktywne strefy (patrz str. 146)
● Zapewnienie asekuracji zawodnikom

Sub-sub zasady
● Zamykanie opcji podania (poziome i pionowe)

Organizacja ćwiczeń
● Czas: 3x5 minut ( w każdym zestawie zmieniamy wzór gry, ostatni set dowolny)
● Wskazówki trenerskie: bardzo częste

206
Opis ćwiczenia:
● CEL: Atak obrońcami, tworzenie sytuacji 2v1 przeciwko prawemu obrońcy i sytuacji 1v1
przeciwko lewemu obrońcy.
● Ćwiczenie zawsze zaczyna bramkarz. Niebiescy ustawieni w formacji 4-2-3-1 albo 4-3-
3wykonują odpowiednie ustawienie i schemat rozegrania aby zbudować grę
● Gramy przeciwko czerwonym, którzy tworzą w środku formację obronną 4-4.
● Piłka musi być przejść przez sektorów zanim niebiescy będą mogli podać do bocznych
sektorów 2v1 1v1
● Tylko boczny obrońca czerwonych może bronić w strefach 1v1 lub 2v1
● Tylko 1 gracz niebieski możę wejść do strefy 1v1 i tylko 2 graczy może wejść do strefy 2v2
● Głównym celem jest dostarczyć piłkę do strefy 2v 1 przeciwko czerwonemu lewemu obrońcy
i zdobyć 1 punkt
● Jeżeli czerwoni zdobędą piłkę, starają się podać do bramkarza, i wtedy ćwiczenie zaczyna
się od początku
● Niebiescy ustawiają się kompaktowo i redukują pozostałą przestrzeń po straceniu piłki,
starają sie wymusić błędy na przeciwnikach i odebrać im piłkę.
● Jeżeli piłka wyjdzie z gry, ćwiczenie od nowa zaczyna bramkarz

207
2.4 Ćwiczenie IV (Zespołowe) Budowanie gry od tyłu i tworzenie przewagi przeciwko
formacji 3-4-1

rys. 8 Atak pozycyjny

Główne zasady gry
● Utrzymywanie posiadania i szybka gra piłką
Sub zasady gry
● Granie od tyłu (zespołowe)
● Obieg piłki i zmiana kierunku gry (tworzenie przewag)
● Czas biegu w tyle linii defensywnej
● Kompaktowość (redukcja przestrzeni- szerokość i głębokość)
Sub-sub zasady gry
● Kombinacje różnych typów podań ( krótkie i długie)
● Używanie odpowiedniego ustawienia ciała w celu świadomości pozycji
współzawodników/przeciwników
● Gra pozycyjna w celu utworzenia trójkątów podań

208
Organizacja ćwiczeń
● Czas: 5x6 minut
● Wskazówki trenerskie: tylko w przerwach
Opis ćwiczenia:
● Cel 1: Zaatakowanie prawego obrońcy, tworzenie 2v1
● Cel 2: Zaatakowanie lewego obrońcy- wykorzystanie przestrzeni pomiędzy lewym
środkowym obrońcą a skrzydłowym
● Mamy 4 strefy oznaczone czerwonymi liniami poziomymi. Wszyscy gracze z obu drużyn
muszą być cały czas w 2 strefach (zwarci)
● Oznaczamy również 3 sektory w środku. Trening zaczyna trener, niebiescy muszą podać piłkę
przez 3 sektory zanim zaczną zdobywać punkty
● Punktacja- Gol na dużą bramkę gol= 2 punkty, poddanie/Przeprowadzenie piłki przez bramki
przelotowe ustawione w strefach bocznych 2v1/1v1= 1 punkt
● Zasada spalonego obowiązuje w strefie wysokiej. Oprócz tego, że wszyscy muszą pozostać
w dwóch poziomych strefach, czerwony zespół broniący musi również pozostać w 2 sektorach
(2 sektory= aktywna strefa)
● Jeżeli czerwoni zdobędą piłkę kontratakują. Niebiescy wykonują szybkie przejście obronne.
Jeżeli odbiorą piłkę na połowie ataku, atakują bezpośrednio.

209
Piątek: Nauczanie modelu gry-strefa niska (szybkość gry)
Cele sesji (przejście z obrony do ataku):
• Cofanie się i zatrzymywanie przeciwników od tyły gry
● Pozytywne przejście: gra do przodu, próba gry szeroko na skrzydłowych(bez dużego ryzyka)
Specyficzne (określone) ćwiczenia praktyczne:
● Pod podstawowe zasady gry
● Nieciągły trening średniego poziomu
● Trening określonej szybkości gry
● Środkowe pole gry
● Średnia liczba graczy
● Sektorowe i międzysektorowe sytuacje
● Krótkie interwały treningów (5 do 30 sek)
● Względna maksymalna intensywność koncentracji (zagęszczenia)

210
3.1 Ćwiczenie I: Cofanie się i powstrzymywanie przeciwników grających od tyłu w
3+bramkarz v 5 zawodnikom

rys. 9 Obrona strefowa

Sub zasady gry:
● Cofanie się, zatrzymywanie przeciwnika atakującego od tylu,
● Kształt poprawnej obrony: markowanie z wzięciem pod uwagę przestrzeni gry, pozycji piłki
i celu gry,
● Blokowanie i śledzenie ruchu,
● Wymiana pozycji(środek gry jest priorytetem)
● Przejście do ataku: końcowa pozycja (w różnych liniach),
Organizacja ćwiczenia:
● Obszar: 45x 35 metrów
● Czas: 12x20 sek
● Przerwy trenerskie: tylko między przerwami (regeneracja)
Opis ćwiczenia:
● Dzielimy obszar na 3 strefy, wszyscy gracze zaczynając od wyznaczonych pozycji.
● Ćwiczenie ma 5 etapów:

211
1. Trener rozpoczyna ćwiczenie z CM i AM. Oni wymieniają się podaniami dopóki nie
zdecydują się na głębokie podanie do skrzydłowych.
2. Podczas podania wszyscy gracze przechodzą do ataku lub obrony. Niebiescy gracze nie mogą
bronić bocznych stron.
3. Czerwona drużyna ma 6 sekund by zdobyć bramkę unikając spalonego.
4. Niebieska drużyna próbuje odebrać piłkę i strzelić do małej bramki.
5. Gdy atak się skończy bądź piłka wyjdzie na aut(koniec etapu) trener podaje druga piłkę do
niebieskich i zespoły rywalizują przez 20 sekund próbując utrzymać piłkę.

212
3.2 Ćwiczenie II: cofanie się i powstrzymywanie przeciwników grających od tylu
5+bramkarz v 5 zawodnikom

rys. 10 Obrona strefowa

Sub zasady gry:
● Wycofanie i zatrzymanie przeciwników atakującego od tylu,
● Kształt poprawnej obrony markowanie z wzięciem pod uwagę przestrzeni gry, pozycji piłki i
celu gry,
● Blokowanie i śledzenie ruchu,
● Wymiana pozycji (środek gry jest priorytetem)
● Przejście do ataku:końcowa pozycja
● Obserwowanie ślepego pola
Organizacja ćwiczenia:
● Obszar: połowa boiska
● Czas: 12x20 sęk
● Liczba: 8-10 graczy w polu + 1 bramkarz
● Przerwy trenerskie: tylko pomiędzy przerwami(regeneracja)

213
Opis ćwiczenia:
● Rozwinięcie poprzedniego ćwiczenia
● Całkowita przestrzeń dla potencjalnego kontrataku niebieskich jest teraz większa
● Dodaje także 2 niebieskich graczy tak aby liczba w obu grupach była równa (5v 5)
Poza tym ćwiczenie jest takie same:
1. CM i AM współpracują dopóki nie zdecydują się na głębokie podanie do skrzydłowych.
2. Podczas podania wszyscy gracze przechodzą do ataku lub obrony. Niebiescy całkowicie się
cofają do obrony we strefach (drużyna czerwona ma 6sek na zdobycie bramki)
3. Kiedy etap się kończy trener podaje druga piłkę niebieskim i drużyna ma utrzymać się przy
piłce przez 20 sekund.

214
3.3 Ćwiczenie lll: Cofanie się, kompaktowość i kontratak poprzez zmienę kierunku gry
w grze pozycyjnej

rys. 11 Kontratak

Sub zasady gry:

● Cofanie się, powstrzymywanie sprzeciwu dostając się za przeciwników

● Kształt poprawnej obrony: markowanie z wzięciem pod uwagę przestrzeni gry, pozycji piłki
i celu.
● Blokowanie i śledzenie przebiegu
● Zmiana pozycji (środkowy tor to podstawa)
● Przejście do ataku: Kończenie pozycji (różne linie), wyczucie czasu z tyłu, biegi na ślepą
stronę obrońcy i świadomość 2 piłki.
Organizacja ćwiczenia:

● Powierzchnia: 55 metrów x połowa długości boiska

● Czas: 14x30 sekund
● Liczby: 16-20 graczy + 2 bramkarzy
● Przerwy trenerskie: bardzo częste

215
Opis ćwiczenia:

● Mamy 3 równe, poziome strefy- wszyscy gracze z obu drużyn muszą być w 2 strefach na raz
● Czerwoni są w formacji 4-2 a niebiescy w formacji 4-2-3-1 albo 4-3-3
● Trener zaczyna trening podaniem do czerwonego obrońcy
● Czerwoni są ograniczeni do 2 dotknięć, starają się zdobyć punkt
● Niebiescy obrońcy wycofują się, drużyna zostaje w zwarta z pomocnikami wycofującymi się
do tyłu by bronić i zdobyć piłkę
● Tak szybko jak niebiescy zdobędą piłkę, zmieniają kierunek gry, długim podaniem po
przekątnej do skrzydłowego po przeciwnej stronie (od lewej strony do prawego skrzydłowego
na diagramie)
● Jak tylko zdobędą piłkę, niebiescy mają 5 sekund by ukończyć kontratak i zdobyć punkt.
● Zasada spalonego jest aplikowana do końcowej strefy
● Trening zawsze zaczyna trener podając nową piłkę do czerwonego zespołu
● Zmiana niebieskich obrońców po 7 setach (połowa ćwiczenia)

216
SOBOTA: Aktywność przedmeczowa (trening strategiczny).

Cele sesji treningowej (wszystkie etapy):

● - posiadanie piłki i jej szybka gra piłką

● - zmiana kierunku gry (tworzenie przewag
● - ustawienia gry (atak i obrona)
Szczegółowe wytyczne ćwiczenia:
● Taktyczny przegląd tygodnia (proste zasady podstawowe)
● Stop-start (trening nieciągły)
● Trening aktywacji specyficzny
● Średni/duży obszar gry
● Duża liczba graczy
● Proste sytuacje zespołowe
● Trening na krótkich odcinkach czasu (30 sekund – 3 min)
● Względnie maksymalna koncentracja

4.1 Ćwiczenie I (zespołowe): Gra pozycyjna 8v6 z przejęciem I dynamicznym przejściem

do ćwiczenia 3v2

rys. 12 Atak pozycyjny

217
Główna zasada gry:
● Posiadanie piłki i gra piłką
Podrzędne zasady gry:
● Zagranie trzecim zawodnikiem by wycofać piłkę
● Gra pozycyjna (formowanie trójkątów)
● Mobilność (zmiana pozycji)
● Przełączanie się między grą wszerz/wzdłuż i na skrzydła
Organizacja ćwiczenia:
● Czas: 4 x po 2 minuty
● Liczba graczy: 14 – 18
● Trenerskie przerwy: tylko między powtórzeniami (regeneracja)
Opis ćwiczenia:
● Na potrzeby ćwiczenia rozdzielamy obszar treningu na dwie równe połowy oraz ustalamy
strefę końcową 3 na 2 jak pokazano na rysunku.
● Zespół niebieski ustawiony na środkowego obrońcę, środkowego pomocnika na każdej
połowie + dwóch skrzydłowych na zewnątrz.
● Zespół czerwony ma ustawionych dwóch środkowych pomocników I ofensywnego
pomocnika bądz napastnika na każdej z połów + dwóch środkowych obrońców i dwóch
bocznych obrońców obrońców + na zewnątrz jak pokazano na rysunku.
● Bramkarz zespołu czerwonego rozpoczyna ćwiczenie podając do jednego z środkowych
pomocników.
● Czerwoni starają się utrzymać pozycję i zmienić grę z jednego obrońcy na drugiego (= 1
punkt).
● Czerwoni nie mogą podać do tyłu do gracza, który podał im. Gra musi zawsze prowadzić
przez trzeciego gracza.
● Zewnętrzni gracze nie mogą podawać do siebie.
● Wewnętrzni gracze mają dozwolone dwa kontakty z piłką, zewnętrzni tylko jeden.
● Zespół niebieski dąży do pressing zespołowego, przejęcia piłki i szybkiego zagrania do
jednego ze skrzydłowych.
● Od tego momentu rozpoczynają szybki atak y3 na 2 przeciw czerwonym pomocnikom,
podczas gdy jeden niebieski gracz może opuścić pole i dołączyć do ataku (środkowy
pomocnik na rysunku).
● Zespół niebieski ma 5 sekund na zakończenie ataku.
● Ćwiczenie zostaje wznowienie pozycji bramkarza.

218
4.2 Ćwiczenie II (zespołowe): Tworzenie przewagi 2v1 na zewnątrz w strefowo-
pozycyjnej grze 8v8(+3).

rys. 13 Atak pozycyjny

Główna zasada gry:
● posiadanie piłki i szybka gra piłką
Nadrzędne zasady gry:
● Gra pozycyjna w celu stworzenia trójkatów
● Mobilność (zmiana pozycji)
● Przełączanie się między grą wszerz/wzdłuż i na skrzydła
Organizacja ćwiczenia:
● Obszar gry: 40 x 60 m
● Czas: 5 x po 2 minuty
● Liczba graczy: 18 – 20 graczy + bramkarz
● Wskazówki trenerskie: tylko między powtórzeniami (regeneracja)
Opis ćwiczenia:
● Cel: atak na przeciwników i stworzenie sytuacji 2 na 1 ze skrzydłowym i obrońcą.
● Rozgrywamy grę 8 na 8 - obie drużyny mają czterech obrońców, środkowego i ofensywnego
pomocnika, napastnika.
● Dodatkowo wprowadzamy 3 żółtych graczy neutralnych będących dodatkowymi środkowymi
pomocnikami i 2 skrzydłowych.

219
● Na potrzeby ćwiczenia rozdzielamy obszar treningu na 4 strefy dla skrzydłowych atakujących
i obrońców. Tylko skrzydłowi i obrońcy mogą przebywać w tych strefach.
● Jeśli zespół zaatakuje przeciwnika, jego lewy obrońca może posunąć się do przodu tworząc
przewagę 2 na 1.
● Ćwiczenie rozpoczyna się podaniem trenera. Zespół posiadający piłkę (niebieski na rysunku)
buduje grę i stara się podać do żółtych skrzydłowych, najlepiej do lewego.
● Jeśli skrzydłowy odbierze podanie w lewej strefie 2 na 1, zespół może wykorzystać przewagę
liczebną by pokonać obronę przeciwników i zagrać piłkę do środka by zdobyć bramkę.
● Jeśli zespół odpierający atak (czerwoni) wygra piłkę, przeprowadza kontratak na tych samych
zasadach.
● W ćwiczeniu nie obowiązuje spalony.
● Ćwiczenie jest zawsze wznawiane z pozycji trenera.

220
4.3 Ćwiczenie III (zespołowe): Gra obronna i kontratak w dynamicznym ćwiczeniu 2
stref.

rys. 14 Doskonalenie SFG

Podstawowa zasada gry:

● Po przejęciu piłki gra do przodu i w głąb pola możliwie z jak najmniejszym ryzykiem.
Sub zasada gry:
● Tworzenie wsparcia (przed i za linią piłki)
● Zapewnienie bezpiecznego pierwszego podania („play easy”)
● Próba uniknięcia wyjścia na spalony
Organizacja ćwiczenia:
● Obszar gry: połowa boiska + 9 metrów
● Czas: 12 bloków
● Liczba graczy: 14 – 18 graczy + bramkarz
● Trenerskie przerwy: bardzo często

221
Opis ćwiczenia:
Gra jest rozbita na dwie połowy. W swojej połowie niebiescy bronią rzutu rożnego 10-cioma
graczami. Linia przednia niebieskich jest ustawiona na połowie atakującej. Zespół czerwony ma w
swojej połowie rzutu rożnego 6 graczy, w drugiej połowie ma rozstawionych 2 obrońców. Ćwiczenie
rozpoczyna się w narożniku drużyny czerwonej. Jeśli czerwoni zdobędą punkt, gra przechodzi do
drugiego rogu, jeśli nie: W przypadku, gdy niebiescy zdobędą piłkę, rozpoczynają kontratak.

1. Czwórka obrońców niebieskich przesuwa się do przodu próbując utrzymać zwarty szyk.
2. Niebiescy starają się szybko wkroczyć na połowę ataku i zdobyć punkt z kontrataku w ciągu
5 sekund.
3. Trzech niebieskich graczy może przesunąć się do połowy atakującej by stworzyć sytuację 4
na 2. Na przykładowym rysunku jest to prawy skrzydłowy dryblujący do połowy atakującej,
atakujący pomocnik, który przeprowadza zmianę krzyżową i lewo skrzydłowy.
4. Jeśli czerwoni zdobędą piłkę, trener podaje drugą piłkę do niebieskich by atakowali ponownie
z tą samą sytuacją 4 na 2.
5. Kiedy niebiescy przeprowadzą jeden lub dwa ataki, trener pozwala graczom na powrót do
pozycji i wznawia grę kolejnym rzutem rożnym dla czerwonych.

222
Sesja treningowa ( 2 mecze w tygodniu).
Przykładowa analiza biorąca pod uwagę kolejnych dwóch przeciwników i porady jak poprawić
grę.
PRZECIWNIK 1 (3-5-2)
FAZA ATAKU:
● Podczas budowania akcji wyłania się określony wzór gry, używają długich diagonalnych
podań by wykorzystać przestrzeń za linią defensywy.
● Kiedy piłka dochodzi do trzeciego pola, podają do skrzydłowych by wymusić na obronie
przeciwnika rozszerzenie gry i stworzenie przestrzeni dla napastników w środku pola – należy
poświęcić temu szczególną uwagę i uczulić obronę na uważne obserwowanie gry lub
ewentualne wyrzucenie na aut.
● W końcowej fazie akcji mają oni tendencję do atakowania szeroko z krzyżowymi podaniami
ponieważ obaj napastnicy dobrze grają w powietrzu.
PRZEJŚCIE Z ATAKU DO OBRONY:
● Oddając piłkę nie reagują oni z agresją, ale starają się utrzymać tylu graczy ilu można za linią
piłki (3 obrońców środkowych i 2 pomocników)
● W tej fazie zachowana zostaje równowaga, choć zdarza się że skrzydłowi pozostawiają
niedostatecznie wypełnione luki w linii.
FAZA DEFENSYWNA:
● Kiedy stracą posiadanie piłki, starają się zastosować Średni Blok Defensywny
● Możemy wtedy wykorzystać przestrzeń którą pozostawiają z tyłu pomocnicy środkowi (przy
braku uzupełnienia).
● Czasem zdarzyć się może brak koordynacji między lewym środkowym obrońcą i lewym
środkowym skrzydłowym podczas gdy stosują oni pressing na posiadaczu piłki. Lewy
obrońca cały czas stosując pressing na posiadaczu pozwala nam zdominować przestrzeń
pomiędzy lewym środkowym obrońcą i lewym środkowym skrzydłowym.

PRZEJŚCIE Z OBRONY DO ATAKU:

● Gdy wejdą w posiadanie piłki, starają się szybko przenieść grę na tylne skrzydło słabej strony.
● Jeden napastnik pozostaje z środkowym obrońcą przeciwnika oraz wycofuje się by wesprzeć
linię defensywną (nasi obrońcy i pomocnicy muszą być świadomi tego posunięcia).
POLE DO POPRAWY GRY:
● Kierowanie przeciwnika do określonych kanałów i presja całej drużyny
● Zmuszenie posiadacza piłki do błędu i stracenia posiadania
● Skoordynowane posunięcia obrony podczas fazy defensywnej

223
PRZECIWNIK 2 (4-4-2)
FAZA ATAKU:
● Podczas budowania akcji od tyłu, zespół ma tendencję do używania przestrzeni w prawym
tylnym środku.
● Jeśli to możliwe, prawy środkowy obrońca atakuje przestrzeń przed sobą i próbuje połączyć
się z czwórką zawodników z przodu (skrzydłowi i napastnicy).
● Lewy centralny obrońca jest prawo-nożny i ma problemy techniczne w początkowej fazie
budowania gry.
● Czwórka zawodników z przodu są mobilni i nieustannie zmieniają pozycje.
PRZEJŚCIE Z ATAKU DO OBRONY:
● Gdy tracą piłkę przechodzą do agresywnego pressingu.
● Skrzydłowi ciężko pracują by wspomóc obronę w formowaniu obronnego przewagi na dużym
obszarze.
● Dlatego właśnie należy zmienić taktykę lub grać podaniem do przodu bardzo szybko.
FAZA DEFENSYWNA:
● W fazie defensywnej, zaczynają bronić się Wysokim Defensywnym Blokiem. Stosują
pressing z użyciem dwóch napastników, dwóch skrzydłowych i środkowego pomocnika.
● Czwórka zawodników z tyłu czasem niedostatecznie przedziera się do przodu i pozostawia
przestrzeń między linią obrony i środkową, którą można wykorzystać.
● W środkowej trójce, zawodnicy są ustawieni tworząc niewielkie przerwy, ale kiedy posiadacz
piłki nie jest naciskany, ich tylna czwórka gra statycznie, dlatego możemy wykorzystać to
grając pomocnikiem poruszającym się do przodu i tyłu.
PRZEJŚCIE Z OBRONY DO ATAKU:
● Kiedy wejdą w posiadanie piłki starać się będą grać szybko i precyzyjnie w kierunku obu
napastników i wygrać drugą piłkę
● Należy być świadomym tej taktyki i upewnić się o swojej przewadze numerycznej przeciw
dwóm napastnikom oraz śledzić piłkę i walczyć o drugą piłkę (aut?)
POLE DO POPRAWY GRY:
● Szybki obieg piłki i przesuwanie gry w kierunku słabej strony
● Bardziej zróżnicowane i szybsze tempo podczas budowania gry

224
SCHEMAT STANDARDOWEGO TYGODNIOWEGO TRENINGU (dwa mecze)
Oto schemat treningowy dla tygodnia z dwoma meczami:
NIEDZIELA : Dzień rozgrywki
PONIEDZIAŁEK: Aktywna regeneracja (Trening strategiczny)
WTOREK: Aktywacja przedmeczowa (Trening strategiczny)
ŚRODA: Dzień rozgrywki
CZWARTEK: Aktywna regeneracja (Trening strategiczny)
PIĄTEK: Nauka modelu gry niższego poziomu (Szybkość gry)
SOBOTA: Aktywacja przedmeczowa (Trening strategiczny)
Schemat treningu tygodniowego różni się, gdy w grę wchodzi rozegranie dodatkowego meczu. W
tym przypadku priorytetem jest dobra regeneracja zawodników, mentalna i fizyczna, tak by mogli
sprostać dwóm meczom. Najistotniejsze zasady i czynniki mające wpływ na kształt treningu są takie
same jak w standardowym modelu z jednym meczem.
Regeneracja zawodników i gotowość do rywalizacji jest najważniejsza dlatego niezwykle ważna jest
tu Zasada Taktycznego Zmęczenia (zobacz rozdział Zasada taktycznego zmęczenia i koncentracji,
strona 89).
PRZYKŁADY CELÓW TAKTYCZNYCH (TYDZIEŃ Z 2 MECZAMI)
PONIEDZIAŁEK (model gry – regeneracja)
● Pracujemy nad obszarami ulepszenia gry z poprzedniego meczu
● Linia defensywna pracuje nad koordynacją ruchów podczas fazy defensywnej, pokonują
krótkie dystanse i krzyżują się poruszając w poprzek, tył i do przodu w zależności od pozycji
piłki
● Pracujemy nad zmuszeniem przeciwnika do ruchu dokładnie tam gdzie chcemy i nad wspólną
presją
WTOREK (faza ataku i obrony)
● Aktywacja na jutrzejszy mecz
● Tworzenie sesji treningowej po analizie taktyki przeciwnika
● Przykładowo budujemy strategię przeciw formacji 3-5-2 z środkową linią defensywną
● Obrona przed podaniami krzyżowymi
ŚRODA: dzień rozgrywki
CZWARTEK: (model gry – regeneracja)
● Pracujemy nad obszarami ulepszenia gry z poprzedniego meczu
● Szybki obieg piłki i przesuwanie gry w kierunku słabej strony
● Przykładowo budujemy strategię przeciw formacji 4-4-2 z wysoką linią defensywną

225
PIĄTEK: (faza ataku i obrony)
● Przyspieszanie tempa gry (szybkie podejmowanie decyzji)
● Tworzenie sesji treningowej po analizie przewidywanej taktyki przeciwnika
● Obrona i zapobieganie do gry na obu napastników i drugiej piłce
● Przesuwanie gry lub podania do przodu szybko by zapobiec tworzeniu przez przeciwnika
strefy presji
SOBOTA (wymiar strategiczny – przegląd)
● Aktywacja na jutrzejszy mecz
● Pomocnicy przesuwają się z głębi pola do pomocy w ataku
● Przykładowo, pressing polegający na sprawianiu, że gra jest przewidywalna przez kierowanie
przeciwnik na ich lewy tył ponieważ jest prawo-nożny (problemy techniczne)
NIEDZIELA: dzień rozgrywki
PONIEDZIAŁEK Aktywna regeneracja ( trening strategiczny).
Cele sesji (defensywa i atak)
• Skoordynowane ruchy podczas defensywy
● Kierowanie przeciwnika tam gdzie chcemy i wywieranie pressingu zespołowego
SPECYFICZNE RADY ĆWICZENIOWE:
• Poprawa od ostatniego meczu
● Trening stop-start (nie ciągły)
● Trening regeneracyjny
● Średnia/duża przestrzeń do gry
● Duża liczba graczy
● Sektorowe i nie sektorowe sytuacje
● Krótkie treningi (30 sekund-3 minut)
● Względna maksymalna intensywność koncentracji

226
5.1 Ćwiczenie I (sektorowe): Organizacja defensywny przeciwko 3-5-2 w dynamicznej
4-strefowej grze

rys. 15 Obrona strefowa

Sub zasady gry:
● Czwórka broniąca koordynuje podczas fazy bronienia; kompaktowość, krycie, wspólne
poruszanie się
● Aktywne i nie aktywne obszary
● Obieg piłki i zmiana kierunku gry (tworzenie przewag)

Sub-sub zasady gry:

● Komunikacja i przełączanie znaków jeżeli to konieczne
● Zajmowanie pozycji pół na pół w celu pokrycia przestrzeni

Organizacja ćwiczeń:
● Obszar: 50x45 metrów
● Czas: 5x2 minuty
● Liczby: 16-20 graczy + bramkarz
● Przerwy trenerskie: tylko w przerwach

227
Opis ćwiczenia:
● Dwóch neutralnych graczy "jokerów" odgrywa role środkowych pomocników dla drużyny,
która posiada piłkę. Obaj jokerzy (żółci) poruszają się swobodnie po wszystkich 4 strefach,
tworząc przewagi
● Drużyna czerwonych jest w formacji 3-5-2. Środkowy obrońca i atakujący pomocnik mogą
poruszać się swobodnie w 2 strefach w swojej połowie, ale wszyscy inni gracze muszą
pozostać na swoich ćwiartkach.
● Drużyna niebieskich ma 4 obrońców i 2 napastników- wszyscy niebiescy gracze muszą
pozostać w swoich strefach
● Trening zaczyna bramkarz czerwonych
● Czerwoni wykorzystują swoją przewagę liczebną aby zbudować grę i próbują zdobyć gola
strzelając do 4 małych bramkę
● Drużyna niebieskich broni używając zasad nadrzędnych I podrzędnych, starają się odebrać
piłkę.
● Jeżeli drużyna niebieskich zdobędzie piłkę, mogą wtedy swobodnie poruszać się po
wszystkich strefach i szybko kontratakować z pomocą żółtych jokerów i zdobyć punkt tak jak
pokazane jest to na diagramie
● Ćwiczenie zawsze rozpoczyna się ponownie od bramkarza czerwonych

228
5.2 Ćwiczenie II (sektorowe) Poruszanie się obrońców środkowych w celu pokrycia w
dynamicznej 4 strefowej grze.

rys. 16 Obrona strefowa

Sub zasady gry:
● Czterech broniących koordynuje ; kompaktowość, krycie, wspólne poruszanie się
● Aktywne i nieaktywne obszary
● Obieg piłki i zmiana kierunku gry (tworzenie przewag)
Sub zasady gry:
● Komunikacja i przełączanie znaków jeżeli to konieczne
● Zajmowanie pozycji pół na pół w celu pokrycia przestrzeni
Organizacja ćwiczeń
● Obszar: 55x45 metrów
● Czas: 5x2 minuty
● Liczby: 18-20 graczy + 1 bramkarz
● Przerwy trenerskie: tylko w przerwach

229
Opis ćwiczenia:
● Dwóch neutralnych graczy "jokerów" odgrywających role środkowych pomocników dla
drużyny, która posiada piłkę. Obaj jokerzy (żółci) poruszają się swobodnie po wszystkich 4
strefach, tworząc przewagi
● Drużyna czerwonych jest w formacji 4-4-2, wszyscy gracze muszą zostać w swoich strefach
● Niebiescy mają 4 obrońców i 2 skrzydłowych w środku strefy, mają również 2 napastników
ustawionych na zewnątrz.
● Wszyscy niebiescy gracze muszą pozostać w swoich strefach, oprócz środkowego obrońcy,
który może się poruszać i bronić w kolejnej strefie, w celu utworzenia 3v3 przewagi
liczbowej
● Trening zaczyna podanie trenera do obrońcy czerwonych. Czerwoni budują grę i starają się
zdobyć gola uderzając na dużą bramkę strzelając ze swoich stref- .
● Drużyna niebieskich broni używając zasad nadrzędnych i podrzędnych zasa, starają się
odebrać piłkę. Jest to pomocne kiedy środkowi obrońcy przesuwają się by utworzyć sytuację
3v3 w jednej ze swoich stref
● Kiedy niebiescy zdobywają piłkę, mogą wtedy poruszać się we wszystkich strefach w celu
kontrataku z pomocą żółtych jokerów i niebieskich zewnętrznych napastników, którzy mogą
strzelić bramkę bez przyjęcia
● Ćwiczenie zawsze zaczyna się od trenera.

230
5.3 Ćwiczenie III (międzysektorowe) Kierowania grą przeciwnika by wymusić błędy w
grze pozycyjnej.

rys. 17 Pressing zespołowy

Nadrzędne zasady gry:
● Kierowanie przeciwników tam gdzie chcemy, dzięki czemu ich gra jest przewidywalna
● Wspólny pressing by wymusić błędy na przeciwnikach i by ostatecznie oddali piłkę
● Odzyskiwanie posiadania piłki
Podrzędne-pod zasady gry:
● Komunikacja i przełączanie znaków jeżeli to konieczne
● Zajmowanie pozycji pół na pół w celu pokrycia przestrzeni
● Identyfikowanie wskazówek taktycznych pressingu
Organizacja ćwiczeń:
● Obszar: 55x60 metrów
● Czas: 5x2 minuty
● Liczby: 22 graczy
● Wskazówki trenerskie: tylko w przerwach

231
Opis ćwiczenia:
● Cel: Niebiescy starają się ukierunkować grę w kierunku lewego srodkowego obrońćy
obrońcy, który jest słabym punktem dla przeciwników- jest on wyłącznie prawo nożny i
skłonny do częstego popełniania błędów
● Czerwoni ustawieni są w formacji 3-5-2 a niebiescy w formacji 4-2-3-1 lub w formacji 4-3-
3.
● Boisko jest podzielone na 3 równe części
1- Mamy niebieskiego atakującego pomocnika i napastnika przeciwko 3 środkowym obrońcom (2v3)
2- Mamy niebieskiego pomocnika przeciwko 2 czerwonym skrzydłowym i 3 środkowym
pomocnikom (4 v 5)
3- Mamy 4 niebieskich obrońców przeciwko 2 czerwonym napastnikom (4v2)
● Zaznaczamy sektory(białymi liniami) jako wskazówka pozycyjna dla graczy
● Trening zawsze zaczyna bramkarz drużyny czerwonej- czerwoni próbują zbudować grę przez
sektory i zdobyć punkt
● Głównym celem jest wymusić grę w kierunku lewego czerwonego obrońcy, który jest skłonny
do popełniania błędów, tak jako pokazano na przykładzie diagramu gdzie błędnie podaje do
niebieskiego prawego skrzydłowego.
● Jeżeli niebiescy zdobędą piłkę, mogą wtedy poruszać się po wszystkich kawałkach boiska w
celu szybkiego kontrataku i zdobycia punktu.
● Zasada spalonego jest stosowana tylko w strefie wysokiej
● Ćwiczenie zawsze zaczyna ponownie czerwony bramkarz.

232
WTOREK AKTYWACJA PRZED GRĄ (TRENING STRATEGICZNY)
CELE SESJI (PRZEJŚCIA Z ATAKU DO DEFENSYWY)
• Budowanie schematu gry przeciwko formacjom 3-5-2 z blokiem defensywnym w środku
● Krzyżowanie obronne
SPECYFICZNE RADY ĆWICZENIOWE:
• Przygotowanie taktyczne
● Trening stop-start (nie ciągły)
● Specyficzny trening aktywacyjny
● Duży obszar gry
● Duża liczba graczy
● Proste sytuacje zbiorowe
● Bardzo krótkie ćwiczenia (5-30 sekund)
● Względna maksymalna intensywność koncentracji

233
6.1 Ćwiczenie I (zespołowe): Budowa gry i szybkie przejście do obrony w dynamicznym
treningu pozycyjnym.

rys. 18 Transfer negatywny

Sub zasady gry:
● Gra z linii obrony do linii pomocnika
● Tworzenie przewagi pozycyjnej
● Tworzenie przeciążeń przy linii środkowej i linii skrzydłowego
● Nacisk na zdobycie piłki
Sub-sub zasady gry:
● Gra pozycyjna( tworzenie trójkątów podań)
● Mobilność (zmiana pozycji)
● Szybka gra
● Gdy piłka zostaje utracona, tworzenie "strefu pressingu" i powstrzymanie
Organizacja ćwiczeń:
● Obszar: 55x60 metrów
● Czas: 5x2 minuty
● Liczby: 22 graczy
● Wskazówki trenerskie: tylko w przerwach

234
Opis ćwiczenia:
● Cel: Niebiescy starają się skierować grę w kierunku lewego obrońcy, który jest słabym
punktem dla przeciwników- jest on wyłącznie prawo nożny i skłonny do popełniania błędów
kiedy gra jako obrońca
● Czerwoni są w formacji 3-5-2 a niebiescy są albo w formacji 4-2-3-1 lub w formacji 4-3-3.
● Boisko jest podzielone na 3 równe trzecie
-1- Mamy niebieskiego atakującego pomocnika i napastnika przeciwko 3 środkowym obrońcom
(2v3)
-2- Mamy niebieskiego pomocnika przeciwko 2 czerwonym skrzydłowym i 3 środkowym
pomocnikom (4 v 5)
-3- Mamy 4 niebieskich obrońców przeciwko 2 czerwonym napastnikom (4v2)
● Zaznaczamy sektory (białymi liniami) jako wskazówka pozycyjna dla graczy
● Trening zawsze zaczyna bramkarz drużyny czerwonej- czerwoni próbują zbudować grę przez
sektory i zdobyć punkt
● Głównym celem jest wymusić grę w kierunku lewego czerwonego obrońcy, który jest słabym
punktem, tak jako pokazano na przykładzie diagramu gdzie błędnie podaje do niebieskiego
prawego skrzydłowego.
● Jeżeli niebiescy zdobędą piłkę, mogą wtedy poruszać się po wszystkich kawałkach boiska w
celu szybkiego kontrataku i zdobycia punktu.
● Zasada spalonego jest zastosowana tylko w strefie wysokiej
● Ćwiczenie zawsze zaczyna ponownie czerwony bramkarz.

235
6.2 Ćwiczenie II (zespołowe) Budowanie gry/ Tworzenie przewagi i szybkie przejścia w celu
obrony w dynamicznej grze.

rys. 19 Transfer pozytywny

Sub zasady gry:
● Gra od tyłu do linii pomocnika
● Tworzenie przewagi pozycyjnej
● Tworzenie przewag w środkowych i bocznych sektorach
● Nacisk na zdobycie piłki

Sub-sub zasady gry:

● Gra pozycyjna( tworzenie trójkątów dla kątów podań)
● Mobilność (zmiana pozycji)
● Szybka gra i szybkie reakcje na przejścia
● Tworzenie strefy "pressingu" i powstrzymywanie przeciwnika przed grą do przodu

Organizacja ćwiczeń:
● Obszar: 2/3 całego boiska

236
 ● Czas: 15x30 sekund
● Liczby: 22 graczy
● Przerwy trenerskie: tylko w przerwach

Opis ćwiczenia:
● Drużyna niebieskich jest w formacji 4-2-1 lub 4-3-3, a czerwoni są w formacji 3-5-2
● Trening rozpoczyna niebieski bramkarz
● Niebiescy w pierwszej fazie mają przewagę liczbową (4v2) z środkowymi pomocnikami,
którzy mogą wejść do strefy niskiej bądź stworzyć przewagę 2v1 przez poprzez ruch w jedną
z bocznych stref.
● Celem niebieskich jest wyprowadzenie piłki bocznymi sektorami . Czerwoni bronią i chcą
odebrać piłkę i doprowadzić do kontrataku
● Jeżeli niebiescy zdobędą punkt w pierwszej fazie, trener podaje nową piłkę czerwonym żeby
szybko przeszli do kontrataku
● W tym momencie, niebiescy muszą zareagować szybko na przejście do obrony, tworząc
strefę"pressingu" dookoła piłki, powstrzymując czerwonych od grania w przód i ostatecznie
odzyskując posiadanie.

237
6.3 Ćwiczenie III (zespołowe) Obrona dośrodkowań i Odbieranie drugich piłek w 7v7
(+4) grze przejściowej.

rys. 20 Obrona strefowa i kontratak

Sub zasady gry:

● Kompaktowość
● Zapewnianie pokrycia
● Wspólne przesuwanie się w odniesieniu do piłki

Sub-sub zasady gry:

● Używanie odpowiedniego ustawienia ciała do obrony, i świadomość przeciwnika, piłki, celu
i dostępnej przestrzeni
● Śledzenie i blokowanie przebiegów
● Nacisk na właściwą prędkość i kąty
● Zamykanie opcji podań(poziome i pionowe linie)
● Zmiany postawy (defensywa-atak-defensywa)
● Zamiana pozycji (środkowy sektor jest priorytetem)
● Gra w przód i w tył jeżeli jest to możliwe
● Powrót do pozycji wyjściowej

238
Organizacja ćwiczeń:
● Obszar: 2/3 całego boiska
● Czas: 10x30 sekund
● Liczby: 16-18 graczy + 2 bramkarzy
● Wskazówki trenerskie: tylko w przerwach

Opis ćwiczenia:
● Mamy 4 neutralnych żółtych skrzydłowych w bocznych strefach, tak jak jest to pokazane na
wykresie. Inni gracze mogę poruszać się po bocznych strefach tylko jeżeli znajdzie się tam
piłka.
● Mamy również 5 sektorów (białe linie) jako wskazówka dla pozycyjnych ról graczy.
● Trening rozpoczyna bramkarz (na diagramie czerwony)
● Celem jest zagrać do bocznej strefy aby skrzydłowy podał do pola karnego
● Gol liczy się tylko po podaniu od skrzydłowego (pierwsza, lub druga piłka). Drużyna może
zagrać piłką również do skrzydłowego, który stoi głębiej dla szybkiego głębokiego podania
po przekątnej.
● Głównym celem dla broniącej drużyny (niebiescy na diagramie) jest stosowanie się do zasad
nadrzędnych i podrzędnych aby bronić podań i przechwycać drugie piłki
● Jeżeli niebiescy odbiorą piłkę, lub piłka wychodzi z gry, trener może zagrać nową piłką do
drużyny czerwonych dla szybkiego kontrataku- niebiescy muszą szybko zareagować i obronić
bramkę.
● Wznowienie ćwiczenia od czerwonego lub niebieskiego bramkarza.

239
CZWARTEK AKTYWNA REGENERACJA (TRENING STRATEGICZNY)
CELE SESJI (WSZYSTKIE ZAGADNIENIA)
● Obieg piłki i zmiana kierunku gry na słabszą stronę
● Budowanie wzorów gry przeciwko formacjom 4-2-2 z wysokim blokiem defensywnym
SPECYFICZNE RADY ĆWICZENIOWE:
• Sub-zasady gry
● Gra stop-start (nie ciągła gra)
● Specyficzny trening regeneracyjny
● Średnia/duża przestrzeń gry
● Duża liczba graczy
● Sektorowe i nie sektorowe sytuacje
● Bardzo krótkie treningi (5-30 sekund)
● Względnie maksymalna intensywność koncentracji (patrz strona 93)

7.1 ĆWICZENIE I (SEKTOROWE) Zmiana kierunku gry na słabszą stronę w dynamicznej

grze strefowej.
0

rys. 21 Atak grupowy

240
Pod-zasada gry:
● Obieg piłki i zmiana kierunku gry na słabszą stronę

Pod-pod zasady gry:

● Prędkość gry
● Nakładające się biegi z zewnątrz
● Komunikacja
● Gra do przodu i od tyłu, jeżeli jest to możliwe
● Podejmowanie końcowych pozycji
● Zmiana postawy z ataku na defensywę
● Zorganizowane i bliskie oznakowanie

Organizacja ćwiczeń:
● Obszar: 2/3 całego boiska
● Czas: 10x30 sekund
● Liczby: 16-18 graczy + 2 bramkarzy
● Przerwy trenerskie: tylko w przerwach

Opis ćwiczenia:
● Trening rozpoczyna się w jednej z bocznych stref (lewa strona na przykładzie z diagramu) w
sytuacji 3v3
● Trener rozpoczyna trening, czerwony obrońca i 2 neutralnych żółtych graczy próbują
utrzymać piłkę w posiadaniu.
● Niebieski lewy obrońca, środkowy pomocnik i lewy skrzydłowy starają się odebrać piłkę.
● Jak tylko piłka zostanie przez nich odebrana, podają ją do środkowego pomocnika w
środkowej strefie
● W tym punkcie celem jest szybka zmiana kierunku gry i utworzenie przewagi po słabszej
stronie
● Na przykładzie z diagramu pokazana przewaga 2v1- czerwony lewy obrońca porusza się w
celu obrony, niebieski prawy obrońca wykonuje obieg, zwiększa prędkość, otrzymuje piłkę
wysoko na boisku i podaje do pola karnego
● 2 niebieskich napastników biegnie do pola karnego i stara się uzyskać punkt
● Czerwony środkowy obrońca broni- jeżeli są w stanie odebrać piłkę, mogę uzyskać punkt
strzelając mini gola do którejkolwiek z bramek
● Trening zaczyna się na nowo z sytuacji 3v3 po prawej stronie i zmienia się na lewą

241
7.2 Ćwiczenie 2 (międzysektorowe): Budowa gry przeciwko 4-2 (od 4-4-2) i szybkie
przejścia do obrony w dynamicznym treningu.

rys. 22 Budowa gry i transfer negatywny

Sub zasady gry:
● Gra od tyłu do linii pomocnika
● Tworzenie przewagi pozycyjnej
● Tworzenie przewagi w środkowych i bocznych sektorach
● Nacisk na zdobycie piłki

Sub-sub zasady gry:

● Gra pozycyjna( tworzenie trójkątów dla kątów podań)
● Mobilność (zmiana pozycji)
● Szybka gra i szybkie reakcje na przejścia
● Tworzenie strefy "pressingu" i powstrzymywanie przeciwnika przed grą do przodu

Organizacja ćwiczeń:
● Obszar: połowa boiska
● Czas: 10x30 sekund
● Liczby: 12-16 graczy + 1 bramkarz
● Wskazówki trenerskie: tylko w przerwach

242
● Opis ćwiczenia:
● Cel- Budowanie gry, tworzenie przewag przeciwko formacjom 4-4-2 z wysokim blokiem
defensywnym.
● Drużyna niebieskich posiada bramkarza, 4 obrońców i 2 środkowych pomocników. Drużyna
czerwonych broni wysoko na boisku z 4 pomocnikami i 2 napastnikami.
● Odznaczamy 5 torów (białymi liniami) żeby pomóc graczom wskazać im ich role pozycyjne
● Gra zawsze rozpoczyna się od bramkarza niebieskiej drużyny
● Niebiescy używają sub-zasad i sub-sub zasad aby zbudować grę ze specjalnymi wzorcami
ustalonymi przez trenera
● Celem niebieskich jest podanie w polu podbramkowym by zdobyć punkt.
● Jeżeli niebiescy odniosą sukces, trener podaje nową piłkę do czerwonych w celu szybkiego
kontrataku
● W tym momencie, niebiescy muszą szybko przejść do obrony, tworząc strefę „pressingu”
dookoła piłki, powstrzymując czerwonych przed graniem na przód ostatecznie odzyskując
piłkę.
● Jeżeli niebiescy nie odniosą sukcesu w pierwszej fazie i czerwoni odbiorą im piłkę, czerwoni
natychmiast muszą kontratakować

243
7.3 Ćwiczenie 3 (międzysektorowe) Budowanie gry i tworzenie przewag w dynamicznej
9v9 grze strefowej.

rys. 23 Gra 9v9

Sub-zasady gry:
● Gra od tyłu do linii pomocnika
● Tworzenie przewagi pozycyjnej
● Tworzenie przewag w środkowych i bocznych sektorach boiska
● Nacisk na zdobycie piłki
Sub-sub zasady gry:
● Gra pozycyjna( tworzenie trójkątów dla kątów podań)
● Mobliność (zmiana pozycji)
● Szybka gra i szybkie reakcje na przejścia
● Tworzenie strefy "pressingu" i powstrzymywanie przeciwnika przed grą do przodu
Organizacja ćwiczeń
● Obszar: połowa boiska
● Czas: 10x30 sekund
● Liczby: 12-16 graczy + 1 bramkarz
● Wskazówki trenerskie: tylko w przerwach

244
Opis ćwiczenia:
● Cel- Budowanie gry, tworzenie przewag przeciwko formacjom 4-4-2 z wysoko ustawionym
blokiem defensywnym
● Dzielimy powierzchnię na 2 równe połowy, zaznaczamy białymi liniami 3 sektory żeby
pomóc graczom wskazać im ich role pozycyjne
● Trening zaczyna się zawsze od bramkarza drużyny niebieskiej w strefie 1
● Niebiescy budują grę w celu przeniesienia gry do strefy 2 i tworzenia przeciążeń dla udanego
ataku.
● W strefie pierwszej, środkowy pomocnik powraca żeby mieć przewagę liczebną 5v4. Na
przykładzie z diagramu otrzymuje piłkę i zmienia kierunek gry do skrzydłowego w strefie 2
● Jak tylko gra przeniesie się do strefy 2, dwóch tylnich obrońców może ruszyć naprzód by
znowu osiągnąć przewagę 5v4.
● Na przykładzie z diagramu, obrońca wykonuje obieg by zbudować przewagę 2v1 w sektorze
bocznym- otrzymuję piłkę i podaje do środkowego pomocnika w celu zyskania punktu
● Jeżeli czerwoni odbiorą piłę, muszę jak najszybciej kontratakować i wtedy nie ma już żadnych
zasad odnośnie poruszania się pomiędzy strefami

245
PIĄTEK Nauka modelu gry-strefa niska (prędkość gry)
Cele sesji (przejście z ataku do defensywy)
● Obrona bezpośredniej gry w kierunku dwóch napastników i zdobywanie drugiej piłki.
● Zmiana kierunku gry lub bardzo szybkie podanie naprzód by uniknąć pierwszej presji po
odebraniu piłki
Specyficzne rady ćwiczeniowe:
● Podrzędne zasady gry
● Średni stopień nieciągłego trening
● Specyficzna prędkość gry
● Średnia przestrzeń gry
● Średnia liczba graczy
● Sektorowe i międzysektorowe sytuacje
● Bardzo krótki czas ćwiczeń (5-30 sekund)
● Względna maksymalna intensywność koncentracji

246
8.1 Ćwiczenie I (sektorowe): Obrona bezpośredniego zagrania do 2 napastników i
odbieranie piłki w dynamicznych ćwiczeniach

rys. 24 Kontratak
Podrzędne zasady gry:
● Odpadnięcie i zdobycie drugiej piłki
● Używanie konkretnego kształtu ciała
● Oznakowanie, zawsze zachowując świadomość przestrzeni, piłki i celu by zdobyć przewagę
pozycyjną
● Świadomość drugiej piłki
● Przebiegi czasowe kończące się na końcowych pozycjach
● Biegi po niewidocznej stronie obrońców
Organizacja ćwiczeń:
● Czas: 12x30 sekund
● Liczby: Gracze grają w parach tak jak jest to pokazane + 1 bramkarz
● Wskazówki trenerskie: tylko w przerwach

247
Opis ćwiczenia:
● Zaznaczamy przestrzeń w środku tak jak jest to pokazane na diagramie, mamy 2 środkowych
niebieskich obrońców przeciwko 2 czerwonym napastnikom
● Każdy zespół ma środkowego pomocnika czekającego na zewnątrz, i mamy również 2
neutralnych żółtych skrzydłowych po bokach
● Ćwiczenie zaczyna się długą przekątną piłką od trenera do środkowej strefy- niebiescy tylni
obrońcy i czerwoni napastnicy rywalizują w pojedynku
● Centralni pomocnicy (niebiescy i czerwoni) posuwają się naprzód by spróbować zdobyć
drugą piłkę
● Którykolwiek z pomocników zdobędzie piłkę (niebieski czy czerwony), ta drużyna osiąga
atak 5 do 3 wykorzystując neutralnych żółtych skrzydłowych, którzy wtedy wkraczają na
boisko.
● Na diagramie, czerwony środkowy zdobywa piłkę, czerwona drużyna ma 6 sekund by zdobyć
punkt.
● Niebiescy wycofują się i bronią swojej bramki, starają się odzyskać piłkę. Jeżeli im się uda,
mogą wtedy przerwać atak (5v3) i pierwsze podanie musi być naprzód lub na zewnątrz
szeroko do skrzydłowego
● Po skończeniu pierwszej fazy, trener podaje drugą piłkę zespołowi, który był zespołem
broniącym i obydwa zespoły konkurują o akcję przejściową 20 sekund.
● Zasada spalonego jest stosowana

248
8.2 Ćwiczenie II (sektorowe) Obrona bezpośredniej gry do 2 napastników i zdobywanie
2 piłki w treningu 7v7

rys. 25 Gra 7v7

Sub zasady gry:
● Odpadnięcie i zdobycie drugiej piłki
● Używanie konkretnego kształtu ciała
● Markowanie(krycie), zawsze zachowując świadomość przestrzeni, piłki i celu by zdobyć
przewagę pozycyjną
● Świadomość drugiej piłki
● Przebiegi czasowe kończące się na końcowych pozycjach
● Biegi po niewidocznej stronie obrońców

Organizacja ćwiczeń:
● Czas: 12x30 sekund
● Przerwy trenerskie: tylko w przerwach

249
Opis ćwiczenia:
● W postępie wcześniejszego treningu, gramy teraz 6v6. Ćwiczenie zaczyna się długim
podaniem po przekątnej od czerwonego środkowego pomocnika do napastnika.
● Niebieski środkowy obrońca i czerwony napastnik konkurują w pojedynku.
● Wszyscy środkowi pomocnicy (niebiescy i czerwoni) poruszają się by zdobyć drugą piłkę.
● Którykolwiek z pomocników zdobędzie piłkę (niebieski czy czerwony), ta drużyna atakuje.
● Na diagramie, czerwony środkowy zdobywa piłkę, czerwona drużyna ma 6 sekund by zdobyć
punkt. Powinni w tym celu wykorzystać swoich skrzydłowych do ataku.
● Niebiescy wycofują się i bronią swojej bramki, starają się odzyskać piłkę. Jeżeli im się uda,
mogą wtedy przerwać atak i pierwsze podanie musi być naprzód lub na zewnątrz szeroko do
skrzydłowego
● Po skończeniu pierwszej fazy, trener podaje drugą piłkę zespołowi, który był zespołem
broniącym i obydwa zespoły konkurują o akcję przejściową 20 sekund.
● Zasada spalonego jest stosowana

250
8.3 Ćwiczenie III (międzysektorowe) Przejścia z ataku do defensywy w 5(+4) v 5(+4)
małej bocznej grze

rys. 26 Transfer negatywny

Sub zasady gry:
● Zmienianie postawy(defensywa-atak i na zmianę)
● Gra naprzód
● Otwieranie linii podań dobrą pozycją i ruchami
● Powstrzymywanie przeciwników przed grą naprzód
● Wymuszanie na przeciwniku gry słabszą stopą
● Zamykanie linii podań
Organizacja ćwiczeń
● Powierzchnia 35/40 jardów x podwójna głębokość pola karnego
● Czas: 12x20 sekund
● Liczby: 16-18 graczy + dwóch bramkarzy
● Przerwy trenerskie: tylko w przerwach
Opis ćwiczenia:
● W tym zagraniu mamy sytuacje 4 v 4, każda drużyna ma jeszcze dodatkowo 4 zewnętrznych
graczy na pozycjach takich jak pokazano na diagramie
● Ćwiczenie zawsze zaczyna się od bramkarza

251
● Pierwszym celem jest zbudowanie grę, wykorzystując zewnętrznych graczy i przewagę
liczebną 8 do 4 i starać się zdobyć punkt.
● Jednakże, w tym ćwiczeniu należy się skupić na przejściach. Drużyna broniąca ( na diagramie
niebieskich) stara się naciskać wspólnie i zdobyć piłkę- jeżeli im się uda, ich pierwsze podanie
MUSI być do przodu.
● Celem jest atak szybki i jak najszybsze zdobycie punktu, tak jak pokazano na diagramie.
● Gracze zewnętrzni są ograniczeni do 2 dotknięć i mogą być naciskani przez wewnętrznych
przeciwników
● Modyfikacja
● Gracze zewnętrzni mogą wkroczyć kiedy drużyna zdobędzie piłkę, by utworzyć przeciążenia
dla kontrataku

252
SOBOTA GRA PRZED AKTYWACYJNA (PLANOWANIE STRATEGICZNE)

● pomocnicy biegną naprzód do drugiej linii ataku

● pressing: sprawianie, że gra staje się przewidywalna poprzez kierowanie przeciwnika by grał
na zewnątrz swoim lewym obrońcą, a jest on prawo nożny i ma techniczne problemy.

SPECYFICZNE RADY TRENINGOWE

● Poprawa od poprzedniego meczu
● Stop-start (trening nieciągły)
● Specyficzny trening aktywacyjny
● Średnia/ duża powierzchnia gry
● Duża liczba graczy
● Proste zespołowe sytuacje
● Krótki czas trwania ćwiczeń (30 sekund-3 minut)
● Względna maksymalna intensywność koncentracji

9.1 Ćwiczenie I (zespołowe): Atak z „wejściem trzeciego ” w 2 strefowej v7 pozycyjnej

grze.

rys. 27 Atak pozycyjny

Główne zasady gry
● Gra od tyłu do linii środkowej (tworzenie przewagi pozycyjnej)

253
 ● Pomocnicy biegną naprzód z drugiej linii ataku by w określonym czasie otrzymać z tyłu.

Sub- zasady gry

● Gra pozycyjna( tworzenie trójkątów dla kątów podań)
● Mobilność (zmiana pozycji)
● Szybka gra i szybkie reakcje na przejścia
● Tworzenie strefy "pressingu" i powstrzymywanie przeciwnika przed grą w przód

Sub-sub zasady gry:

● Zmienianie postawy(defensywa-atak i na zmianę)
● Gra naprzód
● Otwieranie linii podań dobrą pozycją i ruchami
● Powstrzymywanie przeciwników przed grą naprzód
● Wymuszanie na przeciwniku gry słabszą stopą
● Zamykanie linii podań

Organizacja ćwiczeń:
● Powierzchnia 35/40 jardów x podwójna głębokość pola karnego
● Czas: 12x20 sekund
● Liczby: 16-18 graczy + dwóch bramkarzy
● Przerwy trenerskie: tylko w przerwach

Opis ćwiczenia:
● Trening zawsze zaczyna niebieski bramkarz
● Niebiescy trenują budowanie gry przeciwko 4-4-2.
● Celem jest włączenie pomocników (wejście trzeciego), otrzymują piłkę w strefie bramkowej
i kończą 1 na 1 przeciwko czerwonemu bramkarzowi.
● Jeżeli czerwoni odbiorą piłkę w którymkolwiek momencie, szybko kontratakują.
● 5 wyznaczonych białymi liniami sektorów jest tylko jako wskazówka dla ról pozycyjnych
graczy.

254
9.2 Ćwiczenie II Pressing zespołowy przeciwko 4-4-2 w dynamicznej grze 10 do 9

rys. 28 Pressing zespołowy

Sub-zasady gry:
● Kierowanie przeciwnika w jednym kierunku, by gra stała się przewidywalna
● Wspólny „pressing” by wymusić na przeciwnikach błąd i by przejąć piłkę
● Odzyskiwanie piłki

Sub-sub zasady gry:

● Komunikacja
● Zmienianie oznaczeń
● Pozycje pół na pół
● Identyfikacja „taktycznych wskazówek pressingu”

Organizacja ćwiczeń:
● Powierzchnia 60x65 metrów
● Czas: 5x2 minuty
● Liczby: 18-20 graczy + jeden bramkarz
● Przerwy trenerskie: tylko w przerwach

255
Opis ćwiczenia:
● Trening zawsze zaczyna czerwony bramkarz
● Czerwoni są w formacji 4-2 (z 4-4-2) a niebiescy są w formacji 4-3-3 albo 4-2-3-1
● Czerwoni gracze mają ograniczenia co do 2 połowy powierzchni- mają 5 graczy w każdej
strefie, którzy nie mają pozwolenie na opuszczanie swoich stref
● Niebiescy mogą poruszać się po obu strefach i tworzyć przewagę w obronie
● Czerwoni budują grę, starając się podać to współzawodników w strefie 2 i wtedy zdobyć
punkt.
● Niebiescy używają pressingu zespołowego względem pozycji piłki. Powinni skierować się
idealnie na „zewnętrznego” przeciwnika
● Głównym celem jest wybić piłkę wysoko na boisku i stworzyć przewagę liczebną dookoła
piłki.
● Kiedy niebiescy odbiorą piłkę, muszą szybko kontratakować

256
9.3 Ćwiczenie III (Zespołowe): Pressing zespołowy przeciwko 4-4-2 w dynamicznej grze
10 v II

rys. 29
Sub-zasady gry:
● Kierowanie przeciwnika w jednym kierunku, by gra stała się przewidywalna
● Wspólny „pressing” by wymusić na przeciwnikach błąd i by oddali piłkę
● Odzyskiwanie piłki
Sub-sub zasady gry:
● Komunikacja (pozycje startowe)
● Zmienianie oznaczeń
● Pozycje pół na pół
● Identyfikacja „taktycznych wskazówek pressingu”
Organizacja ćwiczeń:
● Powierzchnia: połowa boiska + 10 jardów
● Czas: 5x2 minuty
● Liczby: 20 graczy + jeden bramkarz
● Przerwy trenerskie: tylko w przerwach

257
Opis ćwiczenia:
● Jest to progresja poprzedniego treningu
● Używamy pełnej szerokości boiska
● Zasady odnośnie stref są takie same
● Dodajemy 2 skrzydłowych dla drużyny czerwonych żeby utrudnić niebieskim nacisk i
zdobycie piłki.
● 5 wyznaczonych białymi liniami torów jest tylko jako wskazówka dla ról pozycyjnych graczy.

258