SCOOP

editie 32 2022 Arteveldehogeschool, Journalistiek

 Journalistiek.gent
Journalistiek.gent in het nieuw: Journalistiek.gent wordt de nieuwe naam voor
het onlineplatform van de richting Journalistiek aan de Arteveldehogeschool.

FLOW nieuws in tekst, video of

audio en dat regionaal
of over de grenzen
foto Serge Van Belle verloor zijn beide
benen en wou hierna door iedereen
met rust gelaten worden.

SLOW longreads om in
de fauteuil te lezen
foto: De impact van covid-19
op cabaret.

SHOW de beste stukken,

de mooiste videoportretten

foto De (onder)representatie
van LGBTQIA+- personen in
Vlaamse tv-fictie.

Interesse in samenwerkingen met onze studenten?

Mail naar info.journalistiek@arteveldehs.be.
Een exemplaar van Scoop bestellen en Scoop online lezen
kan op journalistiek.gent.be/slow/scoop.
Edito Vuilbak
door Piet Martens Op de cover, die u net hebt omgeslagen, zag
u een beeldcollage van onze huisillustrator
Pol Cosmo. We hebben niet de gewoonte
zijn beelden ‘uit te leggen’, want ze moeten
hun betekenis krijgen in uw hoofd als u lang
genoeg kijkt. Maar goed, voor één keer dan.
Een vrouw kijkt op, naar een hogere
waarheid. Ze gelooft die. In haar aureool
snellen The Matrixgewijs enen en nullen on
the highway to hell: digitale desinformatie.
In de Vlaamse cijfers van Reuters’ Digital
News Report 2021 stond het zwart op wit:
Vlaanderen beleeft zijn eerste digitale
desinformatiegolf. Het onderzoeksteam
achter de site nieuwsgebruik.be (Imec –
Smit – VUB) dook in die cijfers en zag: de
eerste grote fakenieuwscase in België heet
COVID-19. Vlamingen werden veel meer
blootgesteld aan foute informatie over
corona dan over andere onderwerpen.
Foto: Ann-Sophie Bracke Die desinformatie boert zo te zien ook
bijlange niet slecht. Iemand nog een
betoging tegen de waarheid? Nog een
interview met iemand die ‘het’ allemaal niet
gelooft? Of niet wil geloven want ‘het’ wordt
ons opgedrongen, meneer? Iemand nog
een splijtende coronadiscussie op café ter
beëindiging van een vriendschap?
We snappen hen niet, die non-believers:
zo-veel dom-heid, hoe kan dat? Verbazing
om die verdwazing. We drijven ook steeds
verder uiteen, believers en non-believers,
elk op een ijsschots. Af en toe botsen we
nog eens.
Kan de journalistiek helpen? Het zou
wel eens kunnen. Toen de Oostenrijkse
gerechtspsychiater Heidi Kästner vorig jaar
in haar boek Dummheit verklaarde dat de
moderne domheid nu een hoogconjunctuur
beleeft, stelde filosoof Johan Braeckman
in De Wereld Van Sofie op Radio 1 dat hij
het zo nog niet weet, dat van die hoogtij
vierende domheid. Klinkt wel goed, maar
wat wij ‘domheid’ noemen, kunnen we beter
‘onwetendheid’ noemen, vindt hij.
Ten geleide Een team derdejaarsstudenten Journalistiek van de Gentse Arteveldehogeschool werkt met
tussenpozen van november tot januari aan het jaarlijkse mediamagazine Scoop. Ze gaan
aan de slag met interessante journalistieke trends en gebeurtenissen van het jaar en pro-
beren daarbij altijd vooruit te blikken. Het concept van Scoop is onder meer geïnspireerd
door Delayed Gratification, een Brits magazine dat sinds 2011 vier keer per jaar drie tot zes
maanden terugkijkt in de tijd.
Domheid bestáát, en wel in vele soorten
en gradaties, maar een gedesinformeerde
medemens dom noemen is… een beetje
dom.
We hebben intussen ook door dat er een
pak intelligente mensen ‘aan de andere
kant’ staan en we schrikken daarvan.
Sommigen zijn op vele vlakken slimmer dan
een gemiddelde journalist. Hoe kan dat?
Dat is toch niet meer normaal? Waar moet
dat heen? Zijn die plots… dom geworden?
Neen. De waarheid is dat we als slimme
mensen allemaal dommigheden begaan.
Ons brein is daarvoor uitermate geschikt.
We maken logische denkfouten, trappen in
trucs, zetten de komma verkeerd, vergeten
een nul en parkeren aan de verkeerde kant
van de benzinepomp. Een knappe kop
vindt de verbrandingsmotor uit, en zo en
stoemelings ook global warming.
We kunnen maar zo dom zijn omdat we heel
slim zijn, aldus Braeckman. Domheid is een
prijs die we betalen voor ons brein. Dat werkt
gemiddeld goed, maar af en toe schiet
het door en legt dan verbanden en ziet
patronen die niet kloppen. De stap van reëel
naar vals patroon blijkt helemaal niet groot.
Complottheorieën geloven is géén giant
leap. Het kan, jawel, iedereen overkomen. 3
Daarom: kan je mensen ‘aan de andere
kant’ dommeriken noemen? Dat is een
vuilbakterm. Mag je als journalist, als
medium, gedesinformeerde mensen in een
vuilbak gooien?
Want gedumpt worden in een vuilbak:
wie wordt daar niet boos van? Woorden
kunnen dat, mensen boos maken. Ik heb
het niet onderzocht, maar ik wed dat de
steen naar de cameraploeg, de duw tegen
de persfotograaf, het spuwen op de MSM
daarin wortelt.
Je bent niet dom omdat je denkfouten
maakt. Je bent niet per se een idioot als je in
een complottheorie trapt. Misleid misschien,
onwetend en zelfs geradicaliseerd: kan ook,
toch?
Inhoud
JANUARI
10-11 Is er nog plaats voor een Belgisch
nieuwsmedium?
Journalistenkoppel Annick De Wit
en Christophe Deborsu
geïnterviewd
JANUARI

FEBRUARI
15-17 Is journalistiek de slechtst mogelijke
opleiding om journalist te worden?
FEBRUARI

MAART
23-27 Vlaamse persfotografen:
slachtoffer van besparingen

APRIL
32-34 Podcasts: luisteren is het nieuwe
lezen APRIL

MEI MAART

39 Column: Argwaanzin

JUNI
47-49 Mag een dood lichaam getoond
worden in de media?

MEI

JUNI
 JULI
57-59 Paranoia rond Pegasus

AUGUSTUS
AUGUSTUS
65-67 Afghaanse journaliste Lailuma
Sadid komt op voor de vrouwen in
haar land

JULI SEPTEMBER
74-77 Heeft Vlaams Belang de klassieke
media nog nodig? 

OKTOBER
86-87 Eerste hulp bij telewerk voor
journalisten
SEPTEMBER

OKTOBER NOVEMBER
92-93 Gezondheidsnieuws biedt houvast

DECEMBER
102-108 Hans Verbeke: hardnieuwsjournalist
bij Het Laatste Nieuws
DECEMBER

NOVEMBER
Achter het beeld
Januari
Fotograaf Filip Naudts

Sprookje werd nachtmerrie

‘Ik maakte deze foto in opdracht van Knack
Weekend. Christel vertelt openhartig over
de herinnering aan haar overleden moeder.
Ze was het mooiste meisje van het dorp
dat verliefd werd op de rijkste jongen, maar
dat sprookje werd algauw een nachtmerrie
die ze uiteindelijk zelfs met haar leven zou
bekopen. Christel was amper veertien toen
ze voor haar eigen ogen zag gebeuren hoe
haar vader met zijn long rifle haar moeder
van het leven beroofde. Op de foto van haar
moeder die op de spiegelkast staat, stond
aanvankelijk ook haar vader afgebeeld.
Die knipte ze er inmiddels vakkundig uit. Als
Christel voor mijn camera verschijnt, straalt
ze. Enigszins onzeker wel, maar vastbera-
den en dankbaar tegelijk. Van mogelijke
mentale schade is op dit eigenste moment
weinig of niets te merken. Ik heb het gevoel
dat ze oprecht geniet van de aandacht die
ze krijgt, zowel tijdens de fotoshoot als bij de
make-upsessie die eraan is voorafgegaan.
Christel wil genieten van het leven.’
 n
de
Bi
e
Jo
ti e
ra
u gu
I na

O
ve
rl i
jd
en
La
rr
y
Ki
ng
ol
to
pi
Ca
i ng
m
or
st
Be

Meest geklikt Tweets Cover

van de maand van de maand van de maand

Gevallen

Arjan Noorlander
@noorlanderarjan

vrijdag 15 januari 2021

RUTTE III valt over de toeslagenaffaire.

Hoe corona de skinny jeans de

genadeslag gaf Het onvergetelijke jaar 2020 is verdronken.
Allemaal probeerden we het kopje boven
Door corona grijpen we massaal water te houden.
naar comfortkleding, waardoor het
monopolie van de skinny jeans voorbij
is. We verkiezen bredere, comfortabele
jeansbroeken.
 Joepie
Column Basisschool Désiré Van Monckhoven. De naam
door Frances Duhamel zegt u wellicht niet veel, maar daar bracht ik zes
jaar van mijn jonge leven door. Mijn vriendinnen
en ik keken altijd reikhalzend uit naar woensdag.
Dan kwam het weekblad Joepie uit. We stonden
tijdens de pauze rond de nieuwste editie van het
magazine. We lazen gibberend over Hollywood-
sterren en het nieuwe kapsel van Justin Bieber.
Babette en ik giechelden om de rubriek Sex,
mind & body, ook al begrepen we de helft van
de woorden niet. Ik dacht lang na welke kant van
de posterpagina ik zou ophangen in mijn kamer:
Taylor Lautner in bloot bovenlijf of One Direction
voor Buckingham Palace.
Ook zondag is een dag waar ik levendige herin-
neringen aan overhoud. Dan keek mijn bompa
naar De zevende dag en was hij aan het snurken
tegen het einde van de aflevering. Ik snapte niet zo
veel van het programma en vroeg mij af waarom
mensen geïnteresseerd waren in dit soort zaken.
En kijk nu: ik zit in mijn laatste jaar van de richting
Journalistiek en ik ambieer een master Politieke
Wetenschappen.
Naast het verwijde blikveld, dat heeft gezorgd
voor barsten in mijn visie, waren er echter ook
voorvallen die mijn kijk op het beroep bevestigden.
Doorheen mijn studies heb ik gepraat met veel
mensen die actief zijn in het medialandschap.
Wat mij elke keer opviel, was dat iedereen met
passie en enthousiasme over zijn beroep sprak.
Hoe graag ze verhalen vertellen en hoe veel
voldoening ze krijgen als hun werk gelezen en
gedeeld wordt. Ik heb zelf ook de tijd gehad om
te experimenteren met verschillende media en uit
te zoeken welke invalshoeken ik belangrijk vind.
Ik heb de afgelopen jaren veel nieuwe inzichten
verworven. Ondanks de negatieve kanten die ik zie,
hoop ik toch een carrière uit te bouwen als journa-
list. Ergens denk ik dat het mooi zou zijn, omdat de
cirkel dan rond is: artikels schrijven met hetzelfde
enthousiasme als toen ik de nieuwe Joepie in de
rekken zag liggen.
9

Ik begon aan mijn opleiding tot journalist met

een optimistisch en wellicht naïef beeld van het
beroep. De reporter die op stap gaat met een
microfoon en al het onrecht aan het licht brengt.
Frauduleuze zaken onderzoeken, benadeelde
groepen aan het woord laten of gecensureerde
verhalen toch brengen: ik zou het allemaal doen.
De voorbije drie jaar is dat beeld echter bijgesteld.

Er hebben nochtans geen grote veranderingen

plaatsgevonden in het medialandschap sinds ik
journalistiek studeer. Ik ben gewoon meer ingele-
zen in hoe die wereld in elkaar zit, waardoor ik niet
meer alles even rooskleurig zie. Achter een redac-
tie schuilt namelijk een bedrijf en elk bedrijf draait
op inkomsten. Er moet geld verdiend worden en er
moet geklikt worden op titels. Alles moet steeds
sneller en de drang naar sensatie groeit. Journa-
listen zitten precies vaak gewrongen tussen hun
beroepsethos en de praktijk. Het is een moeilij-
ke balans tussen je beroep zo goed en grondig
mogelijk uitoefenen en de consumenten zo snel
mogelijk geven wat ze willen. Foto: Lars Crommelinck
 Is er nog plaats voor een Belgisch nieuwsmedium?
‘Laten we het gewoon
proberen, misschien is
de tijd wel rijp’
TRIGGER
Op 1 januari 2021 hield de
Engelstalige krant Flanders
Today op te bestaan. Flan-
ders Today werd in 2007
opgericht onder impuls van
toenmalig minister van Me-
dia Geert Bourgeois want
‘internationale journalisten
in Brussel volgen het nieuws
over België via Fransta-
lige media. Zij berichten
daarover in de rest van de
wereld vanuit een bepaald
standpunt.’
door Antoon Van Lommel
10
Komt er ooit nog een nationaal nieuwsmedium? Sinds de mediabe-
voegdheid naar de deelstaten ging, lijkt het weinig waarschijnlijk.
Onze redacteur stelde de vraag aan Belgiës bekendste journalisten-
koppel: Annick De Wit van Het Laatste Nieuws en Christophe Debor-
su van Radio Télévision Luxembourg. In een videogesprek discussi-
eerden ze over de verschillen tussen Waalse en Vlaamse journalisten,
het ‘Belgisch gevoel’ en wat Gilles De Coster met dat alles te maken heeft.
Vlaamse kranten brengen weinig Franstalig wel. Maar over de Vlamingen? Niets aan de
nieuws en omgekeerd. Schenkt Het Laatste hand. Nu is dat toch anders omdat sociale me-
Nieuws veel aandacht aan ‘de andere kant’? dia werken als een soort waakhond. Als de RTBF
Annick De Wit: ‘Alleen als het om groot nieuws of RTL vandaag een verkeerde reportage maakt
gaat, zoals de overstromingen van afgelopen over Vlaanderen, dan zal dat onmiddellijk aan
zomer bijvoorbeeld. Verder heel weinig. Politiek de kaak gesteld worden op Facebook en Twitter.
brengen we uiteraard ook wel, omdat de Waalse Terecht trouwens.’
ministers in de federale regering de zaak soms
ook doen kantelen. De regionale Waalse politiek
verslaan we dan weer niet. Daarvoor is er heel
In jullie boek Dag/Bonjour uit 2014 maken jul-
lie een profiel op van de Belgische journalist.
weinig belangstelling. Vlamingen kennen de Die bevindt zich eerder links op het politieke
Waalse regionale politici niet, net zoals Walen spectrum en is meestal goed geschoold. Zijn er
Hilde Crevits niet kennen, behalve de politiek ook opvallende verschillen tussen de Vlaamse
journalisten dan natuurlijk.’ en Waalse journalistiek?
Christophe Deborsu: ‘Er is toch een evolutie hoor. Deborsu: ‘Uiteraard. Er zijn veel meer middelen
Sinds de regeringscrisis in 2010, toen het for- aan Vlaamse kant. Het Laatste Nieuws verkoopt
matierecord van 541 dagen werd gevestigd, is dagelijks 220.000 exemplaren van zijn krant. De
er veel meer interesse vanuit Vlaanderen voor Waalse nummer één, SudPresse, verkoopt er
Wallonië. Ik zie meer Franstaligen op Canvas en maar 65.000 (n.v.d.r. Metro niet meegerekend).
er zijn meer Franstalige columnisten bij Vlaamse Dan heb je natuurlijk minder journalisten, minder
kranten. Ook omgekeerd. Zo probeer ik in mijn pagina’s en minder diepgaande interviews.
programma C’est pas tous les jours dimanche Ik was vroeger presentator van een talkshow op
elke week Vlaamse gasten uit te nodigen. Ook Vier (n.v.d.r. De Kruitfabriek), nu heb ik er eentje
de invloed van sportnieuws mag je niet onder- op RTL. Dat is een wereld van verschil. Er zijn veel
schatten. Annick staat er altijd paf van als ze ziet minder werknemers voor de talkshow, dus je
hoeveel Franstalige spelers er bij Vlaamse clubs moet veel meer werken bij ons. De harde werkers
spelen. Dat zorgt voor meer gemengde gevoe- zijn de Walen, niet de Vlamingen. De kwaliteit is
lens in de verslaggeving.’ hoger aan Vlaamse kant omdat ze meer mid-
De Wit: ‘Gemengde gevoelens niet in negatieve delen hebben. Punt uit. Dat is een vicieuze cirkel.
zin natuurlijk, maar in de letterlijke betekenis van Wat we doen, doen we even goed, maar we doen
verbinding.’ het met minder.’
Deborsu: ‘Uiteraard.’ De Wit: ‘In de geschreven pers is er ook inhou-
delijk een verschil. Aan Franstalige kant maken
Zorgt die evolutie ervoor dat de berichtgeving journalisten minder humaninterestinterviews.
over de andere taalgemeenschap minder een- Onze weekendkrant staat er vol van. Dat zijn
zijdig is dan vroeger? prachtige gesprekken en prachtige portretten.
Deborsu: ‘Absoluut. Toen ik nog bij de RTBF werk- Walen hebben die traditie veel minder.’
te, was er geen enkel probleem als je iets ver- Deborsu: (schudt hevig nee) ‘Het is geen kwes-
keerds vertelde over Vlaanderen. Er zat namelijk tie van traditie, maar het kost enorm veel tijd als
niemand van Vlaamse afkomst in de raad van je zoiets wil doen. Er zijn veel contacten nodig,
bestuur. Je had een probleem als je iets fouts de voorbereiding is enorm tijdrovend, qua
zei over de socialisten, de kerk of de joden, dat personeel kunnen wij dat niet.’

Journalistenkoppel Annick De Wit en Christophe Deborsu
discussiëren over journalistieke verschillen aan beide kan-
ten van de taalgrens. (foto: Felix Rabou)
De Wit: ‘Ik denk toch dat het vooral een
kwestie van gewoonte is. Twee zomers
geleden heb ik bijvoorbeeld de mens
achter Paul Magnette geïnterviewd, los
van de politieke actualiteit. Dat was nog
nooit gebeurd. In Wallonië heerst er een
zekere schroom om zulke vragen te stellen.
Christophe, spreek me tegen als het niet
zo is.’
Deborsu: ‘Ik denk dat het vooral een kwes-
tie van middelen is, mais bon.’
De Wit: ‘Er is wel wat kruisbestuiving vanuit
Vlaanderen, maar het is toch een verschil
dat nog steeds zichtbaar is, vind ik.’
Zijn er nog andere verschillen?
Deborsu: ‘De Vlaamse pers is vernietigen-
der, strenger, straffer, soms zelfs genade-
lozer. Dat valt mij altijd op, vooral in com-
mentaarstukken. Dat is de protestantse,
Angelsaksische wind die is overgewaaid
naar Vlaanderen. De Waalse, katholieke
traditie daarentegen, heeft een meer ver-
gevend karakter.’
De Wit: ‘Onze pers is soms harder dan die
van jullie, inderdaad.’
Het taalverschil is een niet te onderschat-
ten reden waarom onze media vandaag
vooral gescheiden werken. Hoe zou een
overkoepelend Belgisch nieuwsmedium
dan nog kunnen bestaan?
De Wit: ‘Alleszins niet in het Engels. Als je
een nationaal medium wil maken, dan
moet je dat doen in de Belgische ta-
len. En dan dubbel werk leveren, vertalen,
maar zo leer je ook de andere taal. Engels
is vaak een gemakkelijkheidsoplossing.
Journalisten die naar de andere kant van
de taalgrens gaan en de taal niet spreken,
grijpen vaak terug naar het Engels.’
Deborsu: (knikt bevestigend) ‘Dat is la-
mentabel, inderdaad.’
Een nationaal medium lijkt ideaal voor
de publieke omroep, maar de mediabe-
voegdheid is vandaag verdeeld onder de
deelstaten. Laten we het dan toch beter
aan de privésector over?
Deborsu: ‘In Kameroen doet de openbare
omroep het wel. Daar heb je in het journaal
afwisselend Franstalige en Engelstalige
stukken, telkens ondertiteld. Je zou bij ons
bijvoorbeeld een samenwerkingsverband
kunnen hebben tussen de RTBF en VRT met
een gezamenlijk journaal om 21 uur na
De Afspraak.’
'De spanningen tussen
noord en zuid maken van
België het boeiendste land
ter wereld’
Christophe Deborsu
Wie zou dat journaal mogen presenteren?
Deborsu: ‘Gilles De Coster misschien, die is
ook Franstalig opgevoed, of die acteur uit
Thuis. Allez, Annick, hoe heet hij nu weer. Ik
heb hem één keer ontmoet. Het is een gro-
te meneer, perfect tweetalig.’
De Wit: (lacht) ‘Je neemt toch beter een
journalist dan een acteur?’
Deborsu: ‘Nee nee, geen journalist, een
acteur. Bill Barberis! Hij is ook tweetalig op-
gevoed. Maar zo’n medium zou evengoed
in de privésector kunnen bestaan. VTM
en RTL zitten nu in de schoot van dezelf-
de aandeelhouders (n.v.d.r. DPG Media en
Rossel). Laten we het gewoon eens probe-
ren, misschien is de tijd wel rijp. Het is nog
nooit gedaan, dus waarom niet? Al denk ik
dat — mocht het rendabel zijn — Christian
Van Thillo (n.v.d.r. gedelegeerd bestuurder
en voormalig CEO van DPG Media) er al
lang opgevlogen zou zijn.’
Wat maakt het zo moeilijk om een ver-
enigd Belgisch nieuwsplatform te orga-
niseren?
Deborsu: ‘Het is steeds moeilijker om items
te maken die relevant zijn voor de twee ge-
meenschappen. Alles wat in het dagelijkse
leven van de mensen echt telt, is gesplitst:
kinderbijslag, onderwijs, cultuur, sport,
openbare werken, noem maar op. Als je
het hebt over reglementering, dan moet
je altijd het onderscheid maken tussen
Vlaanderen en Wallonië, én Brussel. Dat
maakt nationale items zo complex.’
Toch is het Belgische gevoel niet dood.
In De Morgen vertelden jullie dat dat ge-
voel het voorbije jaar misschien zelfs een
boost heeft gekregen.
De Wit: ‘Dat is een gevoel, je kan het moei-
lijk aantonen. We hebben nog eens oog
voor elkaar door de coronacrisis en de
overstromingen afgelopen zomer. Al hoop
ik dat we zulke calamiteiten niet nodig
hebben om gewoon gezonde interesse te
tonen voor wat er gebeurt op een boog-
scheut van ons eigen erf. De taalgrens is
geen muur. Het is heel leuk aan de over-
kant en ik kan het weten, want ik kom er
soms wel eens.’ (lacht)
'Aan Waalse kant heerst er
een zekere schroom’
Annick De Wit
Deborsu: ‘Ik ben misschien wel wat op-
timistischer geworden, maar evengoed
groeit mijn pessimisme omdat Wallonië
het zo slecht doet op dit moment. Zal
Vlaanderen nog lang voor een ziek kind
willen zorgen? Ik vraag het mij soms af.
Het is een gemengd gevoel, nu wél in de
figuurlijke betekenis. Het Belgisch gevoel
schommelt continu.’
Die schommelingen houden ons land
misschien net bijeen?
Deborsu: ‘Ze maken van ons land het boei-
endste ter wereld. De spanningen tussen
11
noord en zuid maken het toch zo fijn om de
nationale politiek te volgen.’
De Wit: ‘Reden te meer om over elkaar te
blijven berichten. Mochten Vlaanderen en
Wallonië een kopie zijn van elkaar, dan zou
het maar saai zijn.’
Deborsu: ‘Voilà, het is zoals derby’s in het
voetbal. Dat zijn toch de spannendste
wedstrijden.’
Achter het beeld
Februari
Fotograaf Nicolas Maeterlinck

Op zoek naar Bruegel aan

de Leiemeersen
‘Na een aantal vriesdagen waren de onder-
gelopen weilanden van de Leiemeersen nog
eens dichtgevroren. Iedereen die op zolder
schaatsen heeft staan, haalt die dan boven
om op het ijs rond te toeren. Bij het ochtend-
gloren had ik een beeld in mijn hoofd van een
ondergaande zon met een schaatser op de
spiegelgladde weide. Ik had die dag geluk:
na mijn opdrachten voor Belga in Brussel
arriveerde ik net voor het donker in Deinze.
Daar aangekomen zag ik in de verte enkele
schaatsers ravotten op het ijs. Ik zette snel de
auto aan de kant en stapte vijf minuten langs
een halfbevroren pad naar de bewuste wei.
Ik had een breugeliaans tafereel voor ogen.
In coronatijden zouden de Vlamingen toch
massaal ontspannen op het ijs? Een beetje
zoals vroeger? Maar neen: er stond alleen
maar een kleine vriendengroep op de na-
tuurlijke schaatsbaan. Het werden dus eerder
Latemse-School-coronabeelden net voor de
zonsondergang. De dag nadien zou het alweer
gaan dooien.’
 n
ze
we
ge
af
p
m
ru
tT
en
hm
ac
pe
im
e
e ed
Tw

O
ve
rl i
jd
en ar
m nm
uz ya
ik M
a
an nt
tK ju
ri s re
t ai
De ili
Br M
uy
ne

Meest geklikt Tweets Cover

van de maand van de maand van de maand
De uiterste consequentie van
dit betoog is dat het werk van
Amanda Gorman alleen vertaald
mag worden door Amanda Gor-
man. En dan alleen in het Engels,
de taal van haar ervaringen.

Marc van Oostendorp

@fonolog

vrijdag 26 februari 2021

Wie is er geschikt om het gedicht van

Amanda Gorman te vertalen?

‘Ik was 14 toen ik met David

Bowie sliep. Ben ik voor het le- De GEMS waarschuwt voor de Britse variant
en hoopt een vierde golf te vermijden.
ven getekend? Nee, het was fun’
Humo interviewt blueszangeres Dana
Gillespie die het boek ‘Weren’t Born a
Man’ heeft uitgebracht. Ze vertelt over
haar ontmoetingen met David Bowie,
Bob Dylan en het seksueel grensover-
schrijdend gedrag in de muziekindus-
trie.
 Is journalistiek de slechtst mogelijke opleiding om journalist te worden?

Kernfysici gezocht
TRIGGER
Knack publiceert op 16
Joël De Ceulaer, senior writer bij De Morgen en ex-gastprofessor in de
februari een interview journalistiek aan de VUB, heeft een duidelijke mening over de samenstel-
met onder andere Joël
De Ceulaer, waarin hij ling van het huidige journalistieke landschap. Volgens hem bestaat het
pleit voor een diverser
opgeleid journalisten- uit te veel ongecijferde journalisten. Heeft het journalistenkorps effectief
korps.
nood aan meer exacte wetenschappers? We vroegen verduidelijking aan
door Michelle Frison De Ceulaer en stelden de vraag aan drie beroepsjournalisten met ver-
en Flore Provost
schillende vooropleidingen.

‘Het journalistenkorps is niet divers genoeg qua
vooropleiding’, valt De Ceulaer met de deur in
huis. ‘Tachtig procent van de journalisten is
menswetenschapper. We hebben veel meer
economen, juristen, ingenieurs, wetenschappers
en voor mijn part kernfysici nodig in het vak.’ Dat
er weinig journalisten zijn met een vooropleiding
in de exacte wetenschappen, leidt er volgens De
Ceulaer toe dat journalisten ongecijferd zijn. ‘Ze
hebben de tools niet om wetenschappelijke zaken
te interpreteren en het ontbreekt hen vaak aan een
kritische houding om de brede informatiestroom te
sorteren op kwaliteit’, vindt hij.
‘Je wordt na een tijdje in het
werkveld automatisch expert’
Joël De Ceulaer
(De Morgen)
Nood aan exacte wetenschappers
Hoewel een diploma Journalistiek volgens De
Ceulaer waardevol is om als journalist aan de
slag te gaan, vindt hij het vooral belangrijk dat
journalisten zich onderscheiden aan de hand
van een extra - bij voorkeur wetenschappelijke
- opleiding. Journalisten die bijvoorbeeld ook
wiskunde gestudeerd hebben, kunnen curves en
statistieken sneller interpreteren. Dat is volgens
hem waardevol, zeker in coronatijden.
Dorien Colman studeerde bio-ingenieur en
journalistiek en werkt bij De Standaard. Ze sluit zich
aan bij De Ceulaer: ‘Omdat ik een wetenschappelijke
achtergrond heb, en dus kennis heb van DNA en
RNA, is het voor mij makkelijker om te berichten
over de coronacrisis.’ Toch voelt Colman bij zichzelf
een gebrek aan parate kennis over geschiedenis
en politiek: ‘Ik moet mijn meerdere erkennen
in collega’s die politieke wetenschappen of
geschiedenis gestudeerd hebben.’
Ook Wouter Spillebeen, journalist van opleiding
en aan de slag op de Belgaredactie, vindt dat
het voordelig kan zijn wanneer journalisten een
andere opleiding hebben gevolgd. ‘Journalisten
die politieke wetenschappen gestudeerd hebben,
zullen logischerwijze beter kunnen rapporteren
over de politiek’, stelt hij. Toch is het volgens
Spillebeen allemaal afhankelijk van de tak waarin
je als journalist werkt. Als cultuurjournalist ziet
hij de meerwaarde van een extra, al dan niet
wetenschappelijke, opleiding bijvoorbeeld niet echt
in.
‘Door een opleiding Journalistiek
ga je niet plots de reflex krijgen 15
om je kritisch te gedragen
Wouter Spillebeen
(Belga)
Automatisch expert
Hoewel hij het belang van een wetenschappelijke
opleiding onderstreept, is het volgens De Ceulaer
ook perfect mogelijk om jezelf als journalist
waardevolle kennis bij te brengen. ‘Je kan
geschiedenis studeren en een thesis schrijven over
Hitler, maar je kan ook honderd boeken lezen over
hem’, stelt hij. ‘Bovendien word je na een tijdje in het
werkveld automatisch een expert. Kijk maar naar
Rudi Vranckx. Je moet natuurlijk eerst wat kilometers
maken om de nodige geloofwaardigheid, ervaring
en kennis te verwerven’.
Valeriya Gornostayeva studeerde communicatie-
management en journalistiek en ging werken voor
Newsmonkey. Ook zij volgt De Ceulaer: ‘Ik denk dat
wie journalistiek gaat studeren, sowieso al interesse
heeft in een bepaald topic. Je doet dan je eigen
research, je verwerft zelf kennis en je leidt jezelf op.
Op die manier kan je jezelf dan onderscheiden als
journalist’, zegt ze. Een extra opleiding kan volgens
Gornostayeva soms wel een meerwaarde zijn, maar
zeker geen noodzaak. Bovendien komt het volgens
haar in de praktijk weinig voor dat een kernfysicus
of advocaat plots journalist wil worden.
Joël De Ceulaer: Opleiding: licentiaat Germaanse filologie (1986) en kandidatuur
Filosofie (1988) aan KU Leuven. Huidige functie: senior writer bij De Morgen
(foto: Uitgeverij Lannoo)
 Regels en trucjes
In de huidige journalistieke opleidingen ligt de focus vooral
op praktijk. Volgens De Ceulaer schuilt daar het gevaar in dat
toekomstige journalisten te veel regels en trucjes aanleren
en te weinig leren om een kritische houding aan te nemen.
‘De essentie van journalistiek is de attitude waarmee je in de
wereld staat. Als je iets leest of hoort, moet het je eerste reflex
zijn om je af te vragen: “Is dat wel waar?” Dat komt niet genoeg
aan bod in de opleiding Journalistiek’, zegt hij. ‘Een kritische
houding aannemen moet je leren.’

Ook Colman, Gornostayeva en Spillebeen vinden dat een

journalist altijd een kritische houding moet aannemen. Ze
geven toe dat je zo’n houding niet zomaar meekrijgt in een
opleiding Journalistiek. ‘Door een opleiding Journalistiek ga
je niet plots de reflex krijgen om je kritisch te gedragen’, aldus
Spillebeen. Ook Gornostayeva sluit zich hierbij aan: ‘Dat is iets
wat heel snel en natuurlijk moet gebeuren.’ Colman nuanceert
dan weer: ‘Veel mensen zijn zich al goed bewust van de bril
waardoor ze naar de wereld kijken, voor ze beginnen aan de
opleiding Journalistiek. Maar voor wie die reflex nog niet heeft,
denk ik dat de opleiding zeker waardevol is.’

‘Veel mensen zijn zich al goed

bewust van de bril waardoor ze naar
de wereld kijken, voor ze beginnen aan
de opleiding journalistiek’
Dorien Colman
(De Standaard)

Stages openen deuren

Dat een opleiding Journalistiek niet noodzakelijk is om journalist 17
te worden, daar zijn alle geïnterviewden het over eens. Toch ziet
elk van hen er de meerwaarde van in. De Ceulaer en Colman
benadrukken de voordelen van een stage. Volgens De Ceulaer
leer je daar het meeste: ‘Vroeger zei ik tegen de studenten:
laat die thesis maar zitten, de stage is vooral belangrijk.’ Ook
Colman vindt de stagetermijn een aanzienlijke meerwaarde
in de opleiding Journalistiek: ‘Dan kom je echt in contact met
een redactie. Het is de meest directe weg naar de media. Als
je opgemerkt wil worden tijdens een sollicitatiegesprek, dan
moet je écht stage gelopen hebben.’

Verder vinden Spillebeen en Gornostayeva een journalistieke

opleiding wel degelijk een grote meerwaarde voor hun job.
‘Ik denk dat iedereen die een andere opleiding heeft gehad,
journalistiek wel kan leren door het gewoon te doen’, vertelt
Spillebeen. ‘Maar ik merk wel dat bepaalde principes en regels
die voor mij heel logisch aanvoelen, voor collega's zonder
vooropleiding Journalistiek minder vanzelfsprekend zijn.’

BOVEN: Dorien Colman: Opleiding: master Bio-Technologie aan UGent (2008) en

master Journalistiek aan de HUB (2013).
Huidige functie: onlinejournalist bij De Standaard
(foto: Alexander Meeus)

MIDDEN: Wouter Spillebeen: Opleiding: bachelor Journalistiek aan

Arteveldehogeschool in Gent (2014).
Huidige functie: journalist bij Belga
(foto: Emmanuelle Van Damme)

ONDER: Valeriya Gornostayeva: Opleiding: bachelor Communicatiemanagement

aan Arteveldehogeschool (2020) in Gent en bachelor journalistiek aan
Thomas Morehogeschool in Antwerpen (2021)
Huidige functie: journaliste bij Newsmonkey
(foto: Sarah Buyle)
 Jongeren en papier:
het afscheid naakt
TRIGGER
In een interview met
DM-journaliste Katrin Swar-
tenbroux in De Journalist
van 9 februari 2021 vraagt
interviewster Sella Franssen
haar of ze denkt dat twin-
tigers en dertigers de krant
gaan blijven lezen. ‘Ik weet
het niet’, antwoordt ze. Voor
uitgevers geldt het advies
dat ze zich goed bewust
moeten zijn van het veran-
derende medialandschap
voor jongeren.
18
Studenten kunnen bij 4uCampus abonnementen kopen voor printversies
van kranten en magazines. Het is een persplatform voor studenten, docen-
ten en academisch personeel. Maar hoe populair zijn die printversies nog bij
jongeren? We vroegen het aan Inge Keersmaekers, die al meer dan 25 jaar
werkt voor 4uCampus.
Corona heeft ontegensprekelijk een impact gehad
op jongeren en jongvolwassenen die print lezen, zegt
Inge Keersmaekers: ‘In maart 2020, het begin van
de coronapandemie, steeg het aantal jonge lezers
met tien procent. Mensen zaten meer binnen en la-
zen ook meer dan normaal. Jongeren wilden op de
hoogte blijven van de pandemie. De vermoeidheid
rond de coronacrisis werd echter ook snel zichtbaar
in de cijfers. Na een paar maanden daalde het aan-
tal lezers weer.’
Dalende cijfers
'Sowieso ging het al langer minder goed met die jon-
ge lezers', vertelt Keersmaekers. ’In vergelijking met
tien jaar geleden hebben we nog maar tien procent
over van de lezers van toen. Tegenwoordig stappen
nog maar heel weinig jonge mensen een kranten-
winkel binnen om kranten en tijdschriften te kopen.’
Volgens Keersmaekers willen jongeren toch niet
minder informatie. De technologie en de liefde voor
onlinenieuws spelen vooral mee: 'In 2011 hadden stu-
denten minder mogelijkheden. Smartphones waren
er nog maar net en veel jonge lezers kochten toen
met hun zakgeld de Joepie om informatie te krijgen.
Nu is de technologie toegankelijker voor jonge men-
sen.’ Keersmaekers vindt ook dat er te weinig gele-
zen wordt in kranten en tijdschriften en dat komt niet
door tijdgebrek: ‘Een journalist van Knack zei ooit dat
studenten net wél tijd hebben om print te lezen. In
het weekend, maar ook na de lessen is er tijd om de
krant open te slaan en te lezen. Dat is een verschil
met een volwassene, die acht uur per dag werkt. De
studententijd is ideaal om te lezen in kranten of boe-
ken, maar daar zijn jongeren het blijkbaar niet mee
eens.’
'Jongeren hebben print nodig om op de hoogte te
blijven van de actualiteit, omdat die ook in hun les-
sen aan bod komt', zegt Keermaekers. 'Ze moeten
weten wat er in de wereld gebeurt. Veel studen-
ten lezen enkel de titel en denken daarmee op de
hoogte te zijn. We merken dat ze alles online vol-
gen op smartphone en laptop. Dagelijks lezen ze op
de nieuwsapps. Ze tekenen liever online in op een
maandelijks aanbod aan verlaagde prijs dan op
een printversie. Bovendien zijn twintigjarigen weinig
actief in de boekenwereld.’
In een onderzoek van 2005 van student
Communicatiewetenschappen Liselot Hudders
(UGent) bleek dat universiteitsstudenten een grote
informatiebehoefte hadden. Zij moesten toen alle-
maal gedrukte én onlinekranten lezen voor hun stu-
die. Toen was het zo dat niet alle respondenten onli-
ne én offline lazen. Het besluit was dat de krant toen
nog een ritueel of gewoonte vormde voor studenten,
waardoor ze die trouw bleven en de printversie la-
zen terwijl kranten toen al aan belang inboetten. Een
aantal raadpleegde ook regelmatig de onlinekrant,
maar vooral voor het snelle nieuws. Sommigen la-
zen enkel online als ze de gedrukte krant niet had-
den. Veel van de bevraagde studenten waren ervan
overtuigd dat de gedrukte krant niet zou worden
verdrongen door de onlinekrant. De jongeren die
dachten dat dat wel kon gebeuren, zouden de ge-
drukte krant blijven lezen tot ze echt zou verdwenen
zijn. Toch sprak de digitale versie het jonge publiek
steeds meer aan.
Economisch nieuws
‘De krant met de meeste printabonnees bij ons is
Het Laatste Nieuws’, zegt Keersmakers. ‘Momenteel
verkoopt De Tijd echter nog altijd het beste. Die gaat
nog in stijgende lijn, terwijl andere kranten hun lezers
verliezen. Die krant heeft dat ook slim aangepakt.
Vroeger was het een heel economische krant, maar
vandaag brengt ze ook meer politiek en algemeen
nieuws. Het is nu een economische krant met bre-
dere thema’s. Andere kranten proberen nu ook eco-
nomisch nieuws te brengen. Er zijn kranten die weke-
lijks een economisch dossier hebben, zoals La Libre.
Of dat veel zal veranderen, daar vrees ik voor’, zegt
Keersmakers bedenkelijk. Volgens de CIM-cijfers tel-
de La Libre Belgique in 2020 een offlinepubliek van
30.648 lezers. In 2019 was dat nog 33.600 lezers. Dat
extra dossier zorgde dus niet voor een stijging, er
was een lichte daling. De puur digitale abonnemen-
ten bij de Vlaamse kranten nemen in het algemeen
langzaam toe: enkele procenten per jaar.’ Over het
algemeen dalen de cijfers voor kranten, print en di-
gitaal samen. De groep digitale lezers groeit, maar
is nog altijd kleiner dan de abonnees en lezers van
papier.
‘In 2011 werkten we bij 4uCampus met tien men-
sen, nu nog met twee. We zijn overgenomen door
Medialink, een bedrijf dat ook op de studentenmarkt
werkt, maar vooral digitaal actief is. Wij zijn daar
nu zowat de offlinepoot van. Ik denk dat we zonder
die overname niet hadden kunnen overleven’, geeft
Keersmaekers toe. (LD & CS)
 Ochtendritueel
Column Het is donderdagochtend 9 uur en marktdag in
door Wietse Verstraeten Halle. Ik begin met mijn ochtendshift in het Blue
Notecafé. Wachtend tot de eerste klanten hun
koffie komen drinken, kijk ik wat rond. De kerstsfeer
is helemaal te voelen. Overal hangen lampjes en
de kerstboom is prachtig versierd met rode kerst-
ballen en slingers. Gezelligheid troef in het bruine
café. Terwijl ik aan de toog zit, valt mijn oog op drie
papieren kranten: De Morgen, Het Nieuwsblad en
Het Laatste Nieuws. Ik sla Het Nieuwsblad open en
de dag kan beginnen. Ondertussen proef ik even
van mijn warme paprikasoep. Een zaligheid. U
moet weten: ik ben enorm snel afgeleid. Als ik het
nieuws online lees en een melding krijg van een
andere app, dan ben ik mijn aandacht kwijt en be-
kijk ik een van de meldingen. Zoiets gebeurt met
de papieren versie niet. Het maakt mijn ochtend
zo simpel.
Conclusie: ik ben aan mijn krant gehecht. Mis-
schien wel meer aan het ritueel dan aan de krant
zelf. Op zich maakt de oorzaak van mijn gehecht-
heid voor mij niet veel uit. De krant lezen geeft mij
rust en een gevoel van vertrouwen. En precies dat
vertrouwen is niet te onderschatten. Misschien is
de oorzaak van mijn gevoel juist het ritueel. Het
voelt vertrouwd aan om met een gekend patroon
de dag te starten. Als dat wegvalt, mis ik iets. Ik
ben mij ervan bewust dat ik door mijn voorkeur
voor de papieren krant wellicht een uitzondering
ben in mijn leeftijdscategorie. Maar is het erg om
een uitzondering te zijn? Is het erg om gehecht te
zijn aan een ochtendritueel? Mijn ochtendritueel
maakt mij gelukkig. Daarom kies ik voor de papie-
ren krant in plaats van de digitale alternatieven op
donderdagochtend in het Blue Notecafé.

Online zoek ik ook vaak gericht naar het sport-

nieuws, wat eigenlijk best jammer is. Als student
Journalistiek zou ik immers al het nieuws moeten
lezen. Maar ongetwijfeld is het menselijk dat ik, 19
met mijn voorliefde voor sport, onmiddellijk naar
de sportpagina’s ga en me daarin verdiep. Daar-
door komt het voor dat ik soms het andere nieuws
oversla. Alleen... als ik de papieren krant open, dan
gebeurt dat net niet. Ik open ze op de eerste pagi-
na en sluit ze na de laatste. Alles wat voorbijkomt,
trekt mijn aandacht. Heb ik de papieren krant ge-
lezen, dan voel ik mij veel beter geïnformeerd dan
wanneer ik het nieuws via een socialemedia-app
consumeer.

Lees ik de krant thuis, dan zorgt ze in mijn geval

bovendien voor sociale interactie. Ik sta op, som-
mige dagen met een beter humeur dan andere,
en dan valt het vaak voor dat mijn broer mee aan
de ontbijttafel zit. Hij belegt enkele kleine broodjes
met kippenwit en wil ook graag de krant, dus wis-
selen we pagina’s uit. Vooruit dan maar: hij eerst
de sport en ik het binnenlandse nieuws. Onder-
tussen kletsen we over de onderwerpen die erin
staan. Ik vind de beoordeling van een voetbalspe-
ler in de matchrubriek veel te laag. Mijn broer vindt
het cijfer meer dan voldoende. Zo beginnen de
eerste gesprekken van de dag. Foto: Lars Crommelinck
Achter het beeld
Maart
Fotograaf Kristof Vadino

Droogte teistert Turkana

‘Op de foto zie je Mary Arupe en haar dochter-
tje. Arupe ontfermt zich over twee geitenjon-
gen, die hun moeder verloren door de aan-
houdende droogte in de streek. Turkana, een
streek in het noordwesten van Kenia, wordt de
laatste jaren steeds vaker getroffen door he-
vige droogtes. Vroeger gebeurde dat slechts
om de tien of twintig jaar, tegenwoordig bijna
jaarlijks. Als fotograaf wil ik de klimaatopwar-
ming visueel concreet maken, maar dat is niet
simpel. Voor een reportage voor De Standaard
mocht ik naar Turkana, waar de opwarming
het landschap hevig aantast. De waterbron-
nen drogen uit en graslanden worden schaars.
Ik bleef na de reportage nog twee weken
langer in de regio, op eigen kosten, omdat ik
het zo’n belangrijk verhaal vind.’
 k
I ra
a an
a us
kp
z oe
Be

Ev
e rG m
iv or
en st
bl de
ok
ke v an
e rt og
he to
tS he
ue in
zk ca
an e ne
aa
tr aZ
l
As

Meest geklikt Tweets Cover

van de maand van de maand van de maand
Om kosten te besparen zal het
Vlaams Parlement voor de 1e
aflevering van haar eigen kook-
programma een beroep doen
op de verplaatsbare keuken van
Sihame El Kaouakibi.

Lorenzo Terrière
@lorenzo_ter

donderdag 4 maart 2021

Politica Sihame El Kaouakibi komt in op-

spraak na berichten over subsidiefraude
bij haar jongeren- en dansproject.

‘Een zelfvoldaan stelletje

stinkerds!’
In dit commentaarstuk schrijft Harry De
Paepe, kenner van het Verenigd Konink- Op 16 maart kwamen bij de schietpartij
rijk en de Britse politiek, over het beruchte in Atlanta acht mensen om het leven van
interview met prins Harry en Meghan AAPI-gemeenschap (Asian American and
Markle. De Paepe vergelijkt de situatie Pacific Islander). De aanval had racistische
doeleinden.
met die van de voormalige koning van
het Verenigd Koninkrijk Edward VIII, die
aftrad om te trouwen met de Amerikaan-
se Wallis Simpson.
Vlaamse persfotografen als freelancer: slachtoffer van besparingen

Lieven Van Assche:

‘De scheiding van commer-
cieel en redactioneel werk is
gedaan’
TRIGGER
De foto van de dansende
In Vlaanderen kennen we zo’n 262 personen die werken als persfotograaf:
Nederlandse D66-politica zowel erkende beroepsjournalisten als persmedewerkers. Het aandeel
Sigrid Kaag verschijnt op
18 maart in verschillende freelancers in de persfotografie neemt toe en bedraagt momenteel
media. Maar een dag la-
ter blijkt dat de fotograaf 73 procent. Wij spraken met freelancepersfotografen Filip Claus, Maarten
de foto heeft gemaakt in
opdracht van de politieke
De Bouw, Maxime Petit en Lieven Van Assche.
partij D66 zelf, zonder dat
te melden aan de kranten.

door Suzanne Leloup

en Lynn Detrixhe
Meer dan twee derde van de persfotografen werkt
momenteel als freelancer. Zo was Filip Claus (64) 32
jaar vast in dienst als fotojournalist bij De Morgen
en kreeg hij in 2009 zijn ontslag. ‘De overgang naar
een freelancestatuut was niet simpel. Ik had nooit
gedacht dat ik ontslagen zou worden, dus had
ik ook nooit een netwerk opgebouwd. Zowel als
freelancer, maar ook toen ik in vast dienstverband
werkte, heb ik lange dagen gekend. Maar dat is ook
het leven van een journalist: het nieuws wacht niet.’
Persfotograaf en medeoprichter van ID Photo
Agency Lieven Van Assche (45) vertelt dat hij zelf
nooit in vast dienstverband heeft willen werken: ‘Ik
wilde dat niet, omdat het je beperkt. Dan moet je
elke dag bijna hetzelfde doen. Ik heb lang voor De
Tijd gewerkt en dat was allemaal financieel nieuws.
Ik vind het juist leuk om dat af te wisselen met ander
nieuws, anders zit je bijna continu op de beurs. Maar
het is een keuze die je zelf maakt.’ Van Assche ziet
ook meer voordelen in het leven van een freelancer
dan nadelen. ‘Dat heeft te maken met je geest en
hoe je zelf bent. Ik vind het heerlijk om snel van hier
naar daar te gaan. Anderen flippen dan.’
Lage tarieven
Maxime Petit (37), fulltimepersmedewerker en
fotograaf voor Het Laatste Nieuws en de Krant
van West-Vlaanderen vertelt dat de sector van
de persfotografie onder financiële druk staat. De
laatste jaren heeft de persfotografie te maken met
budgetverlagingen, wat het beroep minder leefbaar
maakt. ‘Je voelt dat er constant besparingen zijn en
sommige kranten verlagen hun tarieven. Ik verdien
minder dan vroeger, maar het leven wordt duurder.
Enkel als fotograaf is het moeilijk om de eindjes aan
elkaar te knopen, daarom schrijf ik ook nog voor
kranten. Het is soms zwemmen om boven water
te blijven, maar ik kan ervan leven’, vertelt Petit. Hij
zegt dat je als fotograaf vandaag vooral flexibel
moet zijn en technisch minder sterk dan vroeger.
‘Nu ben ik vaak met mijn laptop op de baan, want
je hebt nog maar net een foto geschoten of het
beeld moet al online staan. De vereisten liggen bij
kranten niet altijd even hoog en daar hebben ze ook
23
vrede mee. Het is vooral belangrijk dat ze de foto
zo snel mogelijk hebben en die als eerste kunnen
publiceren.’ Niet enkel de persfotografie, maar de
journalistiek in het algemeen staat onder druk. ‘Ik
denk dat als je journalisten hoort praten, je een
beetje hetzelfde verhaal krijgt. Er is weinig geld en
de krant moet ook overleven’, aldus Petit.
‘Het is niet logisch dat je een
eenmalige vergoeding krijgt,
terwijl je foto meerdere keren
gepubliceerd kan worden’
Maarten De Bouw
Ook persfotograaf bij Het Nieuwsblad Maarten De
Bouw (46) heeft regelmatig te maken met lage
budgetten: ‘Ik heb nooit de ambitie gehad om rijk
te worden als persfotograaf. Ik wil fotograferen
omdat het mijn passie is. Maar het betaalt
slecht. Van de lage verloning moet je nog eens je
vervoerskosten, belastingen en andere onkosten
aftrekken, waardoor er niet veel meer overblijft. Als
zelfstandige zijn het echt kleine bedragen.’ Zo zijn er
momenten waarop freelancepersfotografen in hun
werk verdrinken en opdrachten moeten weigeren,
maar er zijn ook kalme momenten. ‘Ik heb geen
baas. Dat is een voordeel en een nadeel. Ik kies zelf
of ik drie weken op vakantie ga, maar dan verdien
ik natuurlijk niets. Als zelfstandige heb je je vrijheid
en je doet wat je wil, maar je hebt wel de
constante stress: komt er genoeg geld
in het laatje? Je kunt aan mij niet vragen
hoeveel ik verdien op een maand, want
ik heb daar geen idee van. Elke maand is
anders.’
Herpublicatie
‘Naast de lage tarieven is er een nieuw
systeem van herpublicatie’, vertelt De
Bouw. ‘Voor het huidige systeem bestond,
werd je betaald per gepubliceerde
foto. Een krant gaf mij bijvoorbeeld een
opdracht en als ze dan één foto van
die reportage publiceerde, werd ik voor
dat ene beeld betaald. Wanneer er van
diezelfde reportage bijvoorbeeld vier
foto’s in de krant verschenen, werd dat
bedrag verviervoudigd. Als het jaar erna
diezelfde foto nog eens verscheen in de
krant, kreeg ik opnieuw een vergoeding.
Dus dat was heel interessant voor mij.’
Enkele jaren geleden veranderde het
systeem. De persgroepen fuseerden
en sloten een nieuw contract af met de
freelancers, zowel voor de journalisten
als voor de persfotografen. Het nieuwe
systeem zorgt ervoor dat persfotografen
een eenmalig bedrag krijgen voor hun foto.
De foto mag in alle kranten verschijnen
van die persgroep, maar ook meerdere
keren. Filip Claus licht toe: ‘Kranten worden
eigenaar van de foto’s die ze binnenkrijgen
en bij herpublicatie word je niet meer
betaald. Ik heb zo’n contract moeten
ondertekenen, maar eigenlijk wilde ik dat
niet. Ik weet niet wat ze met mijn foto’s
doen en of ze doorverkocht worden aan
andere media, zonder dat ik er iets aan
verdien. Het is lamlendig, want hoe moet
je dan je geld verdienen? Gelukkig moet ik
niet meer van die bedragen leven, maar ik
vraag mij echt af hoe de jongere generatie
het overleeft.’
‘Enkel van persfotografie
leven is niet meer mogelijk’
Lieven Van Assche
Maarten De Bouw maakte die verandering
mee: ‘Voor persgroepen is het nieuwe
systeem interessant, maar voor
freelancers minder. Er is ook veel protest
geweest. Het is niet logisch dat je een
eenmalige vergoeding krijgt, terwijl je foto
meerdere keren gepubliceerd kan worden.
Uiteindelijk zijn wij freelancers akkoord
moeten gaan, want de persgroepen
wilden niet inboeten. Ik weet wel dat de
kranten je foto’s niet kunnen doorverkopen
aan derden. Het protest heeft ervoor
gezorgd dat dat uit het contract werd
gehaald.’
Commerciële opdrachten
De lage tarieven en het nieuwe systeem
voor herpublicatie hebben ervoor
gezorgd dat sommige persfotografen
ook commerciële opdrachten aannemen.
In principe mag dat niet van de
Vlaamse Vereniging van Journalisten
(VVJ). Volgens de VVJ mogen erkende
beroepsjournalisten geen commercieel
werk doen, omdat ze onafhankelijk in hun
job moeten staan. Doen ze dat wel, dan
verliezen ze hun perskaart.
‘Als redacties hun foto-
grafen meer zouden be-
talen, dan zouden ze geen
commerciële opdrachten
moeten aannemen’
Maxime Petit
Van Assche is het daar niet mee eens. Hij
strijdt al vijftien jaar voor de combinatie
van commerciële en journalistieke
opdrachten en is van plan dat te blijven
doen: ‘De scheiding van commercieel en
redactioneel werk is verleden tijd. Enkel
van persfotografie leven is niet meer
mogelijk. Beeldtaal is belangrijk en daar
zijn wij goed in, dus waarom zouden we
er geen commercieel werk mee mogen
doen? Ik vind dat opleidingen Journalistiek
soms te ver gaan in hun afkeer tegenover
het commerciële werk. Het wordt gezien
als iets vies, maar als je in de journalistiek
gaat werken, ga je sowieso commercieel
werken. Er is geen enkel medium dat niet
commercieel denkt. Zolang het ethisch
oké voor je is, is er geen probleem met
de combinatie. Maar er moet openheid
en transparantie zijn. Een commerciële
opdracht gebruiken in een redactionele
context kan niet. Dat is wat in Nederland
gebeurd is met politica Sigrid Kaag.’ Ook
persfotografen Maxime Petit en Filip Claus
begrijpen waarom hun collega’s toevlucht
nemen tot commerciële opdrachten.
‘Het wordt financieel moeilijker om enkel
van journalistieke opdrachten te leven’,
vertelt Petit. ‘Als redacties hun fotografen
meer zouden betalen, dan zouden ze
geen commerciële opdrachten moeten
aannemen. Zelf neem ik zulke opdrachten
niet aan, maar door de lage tarieven
worden sommigen in die richting geduwd.’
Tegelijk begrijpt hij de VVJ: ‘Enerzijds is
het standpunt van de Journalistenbond
streng, maar anderzijds moet
er een onderscheid zijn tussen
beroepsjournalisten en anderen.’
Ook Claus is het daarmee eens, want de
voordelen van een perskaart zijn ook niet
mis. Zo krijg je onder andere makkelijker
toegang tot persconferenties en bepaalde
informatie. ‘Het is logisch dat er regels zijn
voor wie die kaart krijgt. Voor commerciële
opdrachten heb je in principe geen
perskaart nodig. De combinatie van de
twee is momenteel een brug te ver voor
de VVJ en de commissie die de perskaart
uitgeeft, maar ik denk dat de Vlaamse
Journalistenbond toch water bij de wijn
zal moeten doen. Ik ken een fotograaf
die onlangs zijn perskaart is kwijtgeraakt
omdat hij commerciële opdrachten had
aangenomen. Zijn leven gaat er niet
25
gemakkelijker op worden. In het parlement
geraakt hij al niet meer binnen.’
‘Als je journalisten hoort
praten, krijg je een beetje
hetzelfde verhaal’
Maxime Petit
Wat met de toekomst?
In een interview met De Morgen in 2016
zei fotograaf Wouter Van Vaerenbergh
nog dat persfotografie dood was. Maar
daar twijfelt Lieven Van Assche aan: ‘Zo’n
grote groep als vroeger krijgen we niet
meer terug, maar de persfotografie gaat
zeker niet verdwijnen. We leven in een
beeldcultuur en online is de foto minstens
even belangrijk, of zelfs belangrijker dan
het artikel.’
Toch staan Filip Claus en Maxime Petit iets
sceptischer tegenover de toekomst van
de persfotografie. ‘Op tien jaar tijd zijn
er drie keer minder persfotografen, dus
ik zie het somber in’, zegt Petit. Hij heeft
het aantal persfotografen drastisch zien
verminderen. ‘Het is een uitstervend ras,
daar ben ik van overtuigd.’ Volgens Claus
zal de persfotografie op termijn plaats
moeten maken voor de videojournalistiek.
 ‘Er wordt meer en meer gevraagd aan
fotografen om ook te filmen, maar dat
zegt mij niet veel. Persfotografie is een
uitstervend beroep, net als papieren
kranten (n.v.d.r. zie ook p 18) ook zullen
verdwijnen.’

Passie
Ondanks de nadelen blijven de
persfotografen die we spraken
gepassioneerd door hun beroep. ‘Ik wil
persfotograaf zijn tot aan mijn pensioen,
tenzij de tarieven blijven dalen, want
dan kan ik niet meer overleven’, zegt
Petit. ‘Maar zolang ik rondkom, wil ik het
blijven doen. Het is een boeiende job
met veel afwisseling: je ontmoet altijd
andere mensen, je krijgt altijd andere
opdrachten, elke dag is een verrassing.’

‘Je kunt aan mij niet vra-

gen hoeveel ik verdien op
een maand, want ik heb
daar geen idee van’
Maarten De Bouw

Ook De Bouw haalt veel voldoening uit

zijn job: ‘Je verdient niet zoveel, maar
je maakt wel veel mee. Soms moet je ’s
avonds fotograferen en op een halfuur

26
je foto’s bewerken en doorsturen. Die
adrenaline vind ik tof. Als je foto’s de
volgende dag in de krant staan, geeft
dat wel voldoening.’ En Claus blijft lovend
over de persfotografie: ‘Als je aanvaardt
dat je niet rijk wordt en je sociaal leven
niet fantastisch is, dan raad ik het zeker
aan. Fotojournalist is een ongelofelijk
boeiende job.’

FOTO p 24: Lieven Van Assche

(foto: ID/ Bas Bogaerts)

FOTO p 26, BOVEN: Maxime Petit

FOTO p 26, ONDER: Maarten De Bouw

(foto: Stefanie Hofman)

FOTO p 27: Filip Claus

(foto: Jimmy Kets)
27
Achter het beeld
April
Fotograaf Diego Franssens

Poggio’s in België
‘Ik wilde samen met journalist Rik Van
Puymbroeck een stuk maken rond poggio’s.
De bekendste is natuurlijk de Poggio di San
Remo, uit de voorjaarsklassieker Milaan-San
Remo. Oorspronkelijk wilden we naar Italië
reizen, maar corona stak daar een stokje voor.
Als alternatief zijn we op zoek gegaan naar
heuvels die poggio’s worden genoemd in Bel-
gië. Deze foto is gemaakt in Diest, bij een heu-
vel die ook de naam Poggio krijgt. Per toeval
stootte ik op de spiegel die je op de foto kunt
zien. Meestal zie je een ander beeld als je in de
spiegel kijkt. Het viel mij op dat het beeld van
de omgeving erin doorliep. Mij geeft dat een
bevredigend gevoel. Het beeld zet mensen
een beetje op het verkeerde been.’
 s
ar
M
r op
te
op
lik
he
e
st
er
,e
u it y
g en
In

O
m ve r s
an lijd lin
va e n ol
n p e lC
Q ri n
ue s ha
e n Ph ic
M
El i l i p
i za , a ut
be tr on
t h
II as
en
jd
e rl i
Ov

Meest geklikt Tweets Cover

van de maand van de maand van de maand

I'm sorry maar die "cast" van the

social house doet me denken
aan gekookte patatten zonder
peper, zout of andere kruiden.

(H)AN SO(LO)
@ANSODONDEYNE

maandag 5 april 2021

Webserie “The Social House” onder vuur.

Vermoorde (on)schuld
In deze column schrijft Walter Zinzen Privéscholen hebben het onderwijs veran-
over de controverse rond Sihame El derd in een luxeproduct, ten koste van andere
Kaouakibi. Zinzen legt de focus op de onderwijsvormen.
‘lekkenjournalistiek’. Hij zegt dat lekken
er altijd met bijbedoelingen zijn en
vraagt zich af wie er belang heeft bij
de beschadiging van El Kaouakibi’s
reputatie.
Hoe Vlaamse nieuwsredacties in contact proberen te blijven
met de leefwereld van tieners en jongeren
(Un)served audience?
TRIGGER
Op 15 april 2021 gaat het
nieuwe tv-format ‘Pak De
Macht’ van journalist Tim
Hofman in première op de
Nederlandse nationale te-
levisie (NPO3) in primetime.
De Nederlandse journalist
en mediamaker (bekend
van de YouTubeserie BOOS)
legt in het programma heel
complexe maatschappelij-
ke issues uit aan tieners en
jongeren.
Jonas Lips, HLN-journalist die in-
staat voor het TikTokkanaal van
Het Laatste Nieuws
(foto: DPG Media)
 
Waar kunnen tieners en jongeren terecht wanneer ze Karrewiet ontgroeid
zijn? De twee grootste Vlaamse mediahuizen varen een volledig ande-
re koers. VRT keert terug naar eigen platformen, terwijl DPG Media net
wil proeven van content op verschillende sociale media. Wij gingen in
gesprek met de jongerenredacties van VRT en DPG Media.  
'Ik ben gestart met het Instagramkanaal nws.nws. maken, en dat is geen evidentie. 'De intensiteit
nws om Vlaamse tieners na Karrewiet niet los te van een onlinereeks als BOOS valt niet te onder-
laten.' Katrien Van Der Slycken is the founding mo- schatten. Hofman heeft voor zijn programma
ther van nws.nws.nws en sinds jaar en dag chef een redactie van dertien mensen en dat kunnen
Jongeren bij VRT. 'We hebben impact; dat is een wij ons niet veroorloven bij VRT. In 2019 maakte
feit. Dat merken we aan onze interacties op Insta- VRT-journalist Yassine Atari de webserie Labels.
gram, maar vooral aan de hoeveelheid berichten Toen hebben we gemerkt dat een dergelijke kwa-
die we wekelijks binnenkrijgen en gebruiken als in- litatieve documentairereeks voor YouTube maken
put voor ons nieuwskanaal’, zegt Van Der Slycken. arbeidsintensief werk is. Daar hebben we noch de
mensen, noch de middelen voor’, aldus Van Der
‘Wij willen dé betrouwbare Slycken.
nieuwsbron op TikTok worden’  TikTok
Jonas Lips (HLN)
DPG Media pakt het anders aan, vertelt journa-
list Jonas Lips. 'Het Laatste Nieuws lanceerde en-
'Onze corebusiness is jongeren informeren en
maatschappelijke thema’s duiden. Net zoals bij
kele weken geleden zijn TikTokkanaal. Wij willen
dé betrouwbare nieuwsbron op TikTok worden.'
31
BOOS reiken jongeren ons topics aan waar ze meer
Ondertussen wint het TikTokkanaal van HLN aan
over willen weten, en vragen ze ons om nieuws te
populariteit. 'Met 8000 volgers en meer dan hon-
checken op waarheidsgetrouwheid.' Van Der Slyc-
derdduizenden likes, is er online heel wat interac-
ken licht toe: 'Om echt dieper in te gaan op maat-
tie met onze content.' Lips vertelt dat het TikTok-
schappelijke kwesties, willen we vanaf volgend
kanaal een vangnet wil vormen voor de tieners die
jaar thematisch werken. Via onze eigen platfor-
net niet doorstromen naar platformen als YouTube
men, VRT NWS en VRT NU, willen we echt langere
en Instagram. 'Maar we gaan verder dan dat, dat
documentaires, reportages en interviews bunde-
zie je bijvoorbeeld duidelijk in de onderwerpkeu-
len in dossiers.'  
ze: de ene keer mikken we op een ouder publiek,
de andere keer op een jonger publiek. Ons kanaal
Willekeur is er dus voor een groter doelpubliek dan bijvoor-
Die aanpak leunt dicht aan bij de aanpak van Tim
beeld bij nws.nws.nws.'  
Hofman, die de voorbije jaren al langere docu-
mentaires maakte over bijvoorbeeld euthanasie
De ambitie is duidelijk voelbaar bij beide jonge-
bij jonge mensen. Mét succes, want de documen-
renredacties. Toch blijft het wachten op de lance-
taire heeft al meer dan 800.000 views. Katrien Van
ring van verschillende media-initiatieven op maat
Der Slycken: 'Waar NPO met BOOS een duidelijke
van jongeren. Er wordt getwijfeld, bestudeerd, en
YouTubestrategie heeft uitgewerkt, wil VRT echt
bestaande concepten worden telkens weer in
wel terugkeren naar eigen platformen. VRT NU is
vraag gesteld. Wat is nu die ene succesformule
hét platform van de toekomst voor onze jongeren-
waar iedereen naar op zoek is? Is het BOOS, zo-
redactie, waar ook web only content op maat van
als Tim Hofman het maakt? Of toch een terugkeer
jongeren aangeboden zal worden.' Op die platfor-
naar eigen platformen, zoals VRT en DPG Media
men ziet ze wél potentieel voor een gelijkaardige
het voorspellen? Eén ding is zeker: het draait op
serie als BOOS. 'Hofman heeft de code zowat ge-
redacties nog vaak om middelen, die broodnodig
kraakt. Hij brengt maatschappelijke thema’s op
zijn om nieuws op maat van jongeren te blijven
maat van jongeren, en combineert humor met
garanderen. (MF/NH)
serieuze onderwerpen. Jongeren nemen ook echt
hun tijd om dat soort video’s uit te kijken.'
Media maken gaat gepaard met middelen vrij-
 Podcasts in het Vlaamse medialandschap

Luisteren is
het nieuwe lezen
TRIGGER De afgelopen jaren is het medium podcast gegroeid. Meer
In april 2021 lanceert
De Standaard, als eer- mensen raken geboeid door verhalen die online te beluisteren
ste krant in België, zijn
eigen podcastapp.
zijn via streamingdiensten. Kranten hebben die trend opgepikt en
gebruiken podcasts steeds vaker als aanvulling op geschreven
door Frances Duhamel
en Evelien Standaert stukken.
‘Podcasting is een mediavorm die enkel aan be- 2021, als eerste in België, een app waar je kan luis-
lang wint. Het aantal geïnteresseerden is nog teren naar alle afleveringen die De Standaard
altijd niet gigantisch hoog, maar het medium is produceert. Bart Dobbelaere, chef Podcasts van
stilaan aan het doorbreken in Vlaanderen’, aldus De Standaard, legt uit waarom De Standaard het
Jonas Decleer, presentator van de HLN Sportcast. belangrijk vond om daarin te investeren: ‘We von-
Dat zie je ook aan de luistercijfers. Uit de Digimeter den het vervelend dat we zo afhankelijk waren
gepubliceerd in 2020 blijkt dat 9 procent van de van Spotify en iTunes. Wij maken die podcasts en
Vlamingen maandelijks naar een podcast luis- geven die dan uit handen aan een ander plat-
tert. De groep gebruikers met het grootste aan- form om ze te verspreiden. Dan ben je natuurlijk
deel zijn de 16- tot 24-jarigen; bij hen loopt dat heel afhankelijk van andere bedrijven.’ In de app
cijfer op tot 17 procent. zijn niet enkel de afleveringen van De Standaard
te beluisteren, er is ook een groot aanbod aan
‘We vonden het vervelend dat podcasts van andere merken.

we zo afhankelijk waren van

‘Voor ons is het vooral
32 Spotify en iTunes’
een manier om een ander
Bart Dobbelaere
(De Standaard) publiek aan te spreken en ons
vast publiek op een andere
Het aanbod blijft groeien: diepgaande interviews,
fictieve gehoorspelen of true crime podcasts. Er is
manier te bereiken’
Liesbeth Van Impe
keuze genoeg. Maar er zijn ook podcasts die een
(Het Nieuwsblad)
aanvulling vormen op de klassieke manier van
berichten over nieuwsfeiten. Grote kranten zoals
Omdat De Standaard een pionier is op dat vlak in
The Guardian en The New York Times lanceerden
ons land, is het nog volop zoeken naar manieren
de afgelopen jaren podcasts waar je elke week-
om consumenten tot bij de app te brengen. ‘Op
dag kan luisteren naar verhalen uit het nieuws. De
dit ogenblik worden onze podcasts wel nog altijd
kranten uit het Vlaamse medialandschap konden
het meeste via de andere streamingplatformen
niet langer achterblijven. Alle mainstream Neder-
beluisterd. Het is niet gemakkelijk om de mensen
landstalige kranten bieden nu ook podcastafle-
te overtuigen om naar onze app te komen. Dat
veringen aan.
proces gebeurt stap voor stap.’
Voortrekker in België
Experimenteren
De Standaard is de grote voortrekker van nieuws-
Het grote voordeel van podcasts is dat het moge-
podcasts in ons land. De krant lanceerde in april
lijk is om te luisteren terwijl je andere

Bart Dobbelaere Jobs had gelijk

(foto: rr)
In de zomer van 2005 kondigde de topman van Apple Steve Jobs aan dat je via iTunes, het muziekplat-
form van Apple, nu ook naar podcasts kon luisteren. Het woord ‘podcast’ is een samentrekking van iPod
en broadcast. Jobs zei dat er op dat moment al achtduizend podcasts op de app te beluisteren waren,
en dat het aantal snel zou toenemen. Hij had gelijk. Zestien jaar later is het medium bezig aan een op-
mars. Op verschillende streamingdiensten schieten de cijfers de lucht in. Volgens Podcast Insight zijn er
sinds 2021 meer dan twee miljoen podcasts op de markt en meer dan 48 miljoen afleveringen.
 LINKS: Dries Vermeulen (foto: Dries Vermeulen)
MIDDEN: Liesbeth Van Impe (foto: Maarten De Bouw)
RECHTS: Jonas Decleer (foto: Sam Haeghens)
34 activiteiten doet, zoals autorijden of af-
wassen. Daarnaast verloopt een band
opbouwen met de consument via pod-
casts erg vlot: ‘Ik geloof sterk dat pod-
casts een gemeenschap kunnen opbou-
wen. Toen er enkel kranten waren, wist
je alleen de naam van de schrijver van
het artikel. Nu hoor je een stem en kom
je zaken te weten over de verteller.
Door die intieme band wordt de persoon
waar je naar luistert bijna een vriend’,
aldus Decleer.
Podcasts zijn dus nog relatief nieuw, en
daarom experimenteren alle kranten nog
volop met het medium. Niet enkel met
welke inhoud ze willen brengen maar ook
met hoe ze winst kunnen maken met die
vorm van media. Dries Vermeulen, mul-
timediajournalist bij De Morgen, beaamt
dat er nog geen duidelijk verdienmodel
is. ‘We hebben al geëxperimenteerd met
podcastreeksen achter een betaalmuur,
maar we bieden onze wekelijkse podcasts
nu overal gratis aan. Door die verschillen-
de modellen uit te proberen, leren we wat
er wel of niet werkt. We proberen met de
podcasts nu vooral om onze lezers beter
te bedienen, eerder dan dat er een ver-
dienmodel achter schuilt.’
‘Door de intieme band
De nieuwsmerken geloven er sterk in dat
het belang van podcasts enkel zal groei-
en in de toekomst. Liesbeth Van Impe: ‘Ik
met de verteller wordt de denk dat podcasts op termijn een vast
stem waar je naar luistert onderdeel gaan worden van journalistiek.
bijna een vriend’ Er is enthousiasme, zowel bij luisteraars
Jonas Decleer als op redacties. Een pak krantenjourna-
(Het Laatste Nieuws) listen staan namelijk open om een pod-
cast te maken omdat ze merken dat die
Ook Liesbeth Van Impe, hoofdredacteur dicht aansluit bij hoe ze anders verhalen
bij Het Nieuwsblad, merkt op dat werken vertellen.’
met podcasts momenteel een investe-
ring is. ‘Voor ons is het vooral een manier
om een ander publiek aan te spreken en
ons vast publiek op een andere manier
te bereiken. Je hebt heel trouwe fans van
de podcasts, merken we en dat is heel in-
teressant. Misschien raken ze op die ma-
nier ook geïnteresseerd in de geschreven
krant, waar we wel geld voor vragen.’
Toekomst
Hoewel het medium nog in zijn kinder-
schoenen staat, is er op de verschillen-
de redacties een unaniem geloof in de
toekomst van podcasting. Het Laatste
Nieuws, De Morgen en Het Nieuwsblad
hebben naar eigen zeggen allemaal
plannen om een inhaalbeweging te ma-
ken ten opzichte van De Standaard.
Wablieft maakt journalistiek
in duidelijke, eenvoudige taal
TRIGGER
Op 15 april 2021 bericht
In duidelijke en goede taal nieuws toegankelijk maken voor iedereen. Dat
De Morgen dat studenten is wat ze bij Wablieft doen. De redactie werkt online en op papier, maar
aan de Britse Hull University
niet langer zullen worden komt er binnenkort ook een Wablieftjournaal? Michel Helaers, hoofdre-
beoordeeld op spel- en
taalfouten. Die aanpak
dacteur van Wablieft, speelt met dat idee.
moet zorgen voor gelijke
kansen voor alle studenten,
ongeacht hun achtergrond.
kelijks een krant gedrukt en er komen dagelijks
nieuwsberichten online. Daarnaast is Wablieft
ook een kleine uitgeverij en geeft de organisatie
tekstadvies in de vorm van trainingen.

Divers
De redactie bestaat uit vijf personeelsleden die
ijverig werken om nieuws aan te reiken. ‘Onze
kerntaak is nieuws brengen voor laaggeschoolde
volwassenen’, vertelt Helaers. Toch is het publiek
van Wablieft divers: ‘Er is een breed gamma aan
lezers. Dat zijn zowel kinderen en tieners, maar ook
bejaarden wier geheugen of zicht minder goed is.
Dan is er nog een groep anderstaligen.’ De Wa-
blieftkrant overstijgt zelfs de Vlaamse grenzen: ‘We
hebben abonnees in Brussel en Wallonië en zelfs
een klein aantal lezers in het buitenland. Tot in Ja-
35
pan en Afrika lezen mensen onze krant.’

Michel Helaers, hoofdredacteur van Wablieft

Dat Wablieft zo’n divers publiek bereikt, is een po-
(foto: Wablieft) sitieve zaak: 'Dat is ons doel. Wablieft is er voor
iedereen die er nood aan heeft’, vertelt Helaers.
In een ideale wereld zonder analfabetisme zou
Momenteel draait de werking van de organisatie
de Wablieftredactie niet bestaan. De realiteit is
op Vlaamse subsidies en abonnementen. ‘Mocht
echter anders: de beheersing van de Nederland-
Wablieft meer geld ter beschikking hebben, dan
se taal gaat er in Vlaanderen op achteruit. Vijftien
zouden we nog meer projecten kunnen doen en
procent van de volwassenen heeft moeilijkheden
meer mensen kunnen bereiken. Momenteel is de
met lezen en schrijven. Laaggeletterdheid heeft
redactie innovatief met de middelen die er zijn:
in de eerste plaats gevolgen voor het individu
Wablieft is een klein initiatief en filmpjes maken
zelf. Daarnaast beïnvloedt het op lange termijn
kost geld. We hebben nu afspraken met de VRT dat
ook de samenleving. Minder mensen vinden hun
we fragmenten uit haar programma's en nieuws-
weg naar de arbeidsmarkt en dat leidt tot sociale
uitzendingen kunnen gebruiken als we dat willen.’
uitsluiting. Wablieft draagt bij aan een oplossing
door dagelijkse actualiteit te voorzien in duidelijke
De samenwerking met de VRT beperkt zich niet
en eenvoudige taal. Michel Helaers, hoofdredac-
louter tot het gebruik van videofragmenten. Er zijn
teur van Wablieft, vertelt hoe een kleine organisa-
gesprekken gaande over een uitgebreidere sa-
tie uitgroeide tot een wekelijkse krant met 45.000
menwerking tussen Wablieft en de VRT. Of er nood
lezers.
is aan een journaal in eenvoudige taal, laat He-
laers in het midden: ‘Dat zou zeker nuttig zijn, maar
Wablieft maakt sinds 1985 eenvoudige journalis-
de vraag is altijd of mensen voldoende van een
tiek. Oorspronkelijk was de redactie deel van het
product zullen gebruikmaken. Als we zelf konden
project Alfabetisering Vlaanderen. De organisatie
kiezen en er geld voor was, zouden wij uiteraard
herschrijft nieuwsberichten in duidelijke taal, op
inzetten op een journaal in duidelijke taal.’ (FP)
maat van volwassenen die beter Nederlands wil-
len lezen en schrijven. Door de jaren heen groeide
Wablieft uit tot wat het vandaag is. Er wordt we-
Achter het beeld
Mei
Fotograaf Franky Verdickt

Waanzin en geweld
‘Op 1 mei 2021 vindt de tweede editie van La
Boum plaats in het Ter Kamerenbos in Brussel.
Het is een bacchanaal waar vooral jongeren
na een lange periode van lockdown ontdekken
dat met flessen naar de politie gooien “big
fun” is. La Boum 2 begint als een soort Wood-
stock anno 2021 met bourgeois-hippies van
middelbare leeftijd die verkondigen dat zolang
we elkaar graag zien, het virus fictie is. Aan
de andere kant heb je hooligans die zich door
de lockdown te pletter vervelen. Op de foto zie
je beiden in confrontatie: links, hooligans uit
Eupen en rechts, de hippies. Op de achter-
grond zie je de politie die in gevechtskledij is
uitgerust. De hooligans treiteren de hippies -
en iedereen daar aanwezig - tot er iemand zijn
beheersing verliest en bingo, met een explosie
van geweld tot gevolg. Enkele seconden later
chargeert de politie. De hooligans hebben
gekregen wat ze wilden. Een namiddag vol
waanzin en geweld.’
 t
ic
nfl
s co
ijn
st
le
Pa o p
c h- e e r
lis w
aë er t
I sr akk
fl

Ra
m t
p i re
m rn
et ou
ka lF
b he
el
ba ic
r M
an aa
in en
I ta rd
lië oo
ri em
se
n
j de
e rl i
Ov

Meest geklikt Tweets Cover

van de maand van de maand van de maand

De week samengevat:

Jürgen Conings: spoorloos.

Sihame + boekhouding: nog
steeds spoorloos.
De wil van politiekers om ook
maar iets te veranderen: spoor-
loos
De ruggengraat van liberalen:
spoorloos
Ons grondwater: spoorloos (zoek
niet verder, ‘t zit al opnieuw in
mijne kelder)

K. Le Bato
@Koentatweets

zaterdag 29 mei 2021

De wereld staat in brand

Jong N-VA VUB houdt zich be-
zig met sans-papiers pesten
In de VUB in Etterbeek verblijven al enkele Mannen praten nog steeds niet graag over
hun onzekerheden. Grapjes daarover wijzen
maanden sans-papiers. Zij worden
op verborgen schaamte achter hun stoere
gesteund door VUB-studenten en
imago.
academisch personeel, maar niet alle
studenten zijn het daarmee eens. De
leden van studentenclub Jong N-VA VUB
hebben de spandoeken gestolen, die
sans-papiers hadden opgehangen.
 Argwaanzin
Column Let op als je olijven koopt. Afgelopen zondag be- Als bijna-journalist maakt dat mij ongerust. Vol-
door Antoon Van Lommel zocht ik de Vogelenmarkt op het Theaterplein in gens Google is het beste antwoord op argwaan
Antwerpen. Een halve hectare beton met meer een rustig gesprek. Ik citeer: ‘Ga op zoek naar de
dan 250 kramen, die trouwens niets met vogels of oorzaak van het gedrag, zodat je kunt kijken of
theater te maken hebben. Het voorbije jaar heb ik daarin een mogelijkheid zit om het wantrouwen te
hier wel vaker zondagen doorgebracht vanwege verminderen.’
mijn liefde voor straatfotografie. Dat is documen-
tairefotografie voor wie te weinig ballen heeft voor Ondertussen heeft mijn schrik plaatsgemaakt
Bali of Afghanistan, respectievelijk geld en held- voor verontwaardiging. De adrenaline stroomt
haftigheid. door mijn lichaam. Ik draai me 180 graden, recht
naar de markt. Vastberaden ga ik tussen de kra-
“Te veel argwaan leidt men door, deels op zoek naar mijn belager, deels
ook het olijvenkraam ontwijkend. Ik ben klaar om…
soms tot waanzin” in gesprek te gaan. Mijn camera blijft wel in mijn
rugzak. Ik wil de man alleen vertellen wie ik ben,
Nochtans was het Theaterplein die zondag ook
wat ik doe, waarom ik dat doe en waarom ik dat
bijna conflictgebied. Terwijl ik foto’s neem van een
ook mág doen. Helaas, hij is al ondergedoken. De
chassidische jood die wijds met zijn armen staat
tweede tip van Google, ‘zoek lichamelijk contact
te zwaaien, word ik in de rug aangevallen. Een ma-
op’, valt nu ook weg. Misschien maar best. Herinner
gere man, met een enorme neus boven zijn zwarte
je Driekoningen van dit jaar, toen enkele Capitool-
snor, stevent op mij af. ‘Hela, geen foto’s maken’,
bestormers een cameraploeg van AP aanvielen.
roept hij. Ik schiet onmiddellijk in de verdediging:
‘U staat er niet op hoor.’ Logisch, want hij staat ach-
Hun materiaal werd volledig verbrijzeld door uit-
voerig lichamelijk contact met enkele bestormers. 39
ter mij en mijn camera heeft geen selfiemodus.
Te veel argwaan leidt soms tot waanzin. En om te
‘Doe die camera weg’, nu al wat harder, ‘Je moet
praten moet je met twee zijn. Voorlopig let ik toch
hier niet de hele tijd rondlopen en foto’s maken.’
maar even op als ik olijven wil kopen.
Spijtig voor die man, maar dat laatste onder-
scheidt straatfotografie nu eenmaal van wande-
len. Terwijl ik kalm maar kordaat wegwandel, blijft
de man mij volgen. ‘Ge steekt die camera nu weg
of ik bel de politie’, snauwt hij. Ondertussen zwaait
zijn hand richting mijn wapen (camera). Over-
donderd door de verrassingsaanval berg ik mijn
toestel haastig op en blaas de aftocht richting de
Meir. Vanuit mijn ooghoek zie ik hem triomfantelijk
teruglopen naar een kraam met olijven en andere
oosterse producten.

Terwijl ik de staart van tussen mijn benen pro-

beer te halen, moet ik denken aan Eric Boever, de
RTBF-reporter die tijdens de coronabetogingen
bedreigd werd door enkele heethoofden. Er zijn
dus mensen die journalisten haten. Of die min-
stens flink wat argwaan koesteren jegens de pers.
De VVJ tikte het deze zomer nog in een open brief:
‘Vier op de vijf journalisten merken een verruwing
van de omgang met de pers de voorbije jaren.’
Sterker nog: ‘Zowat de helft werd al persoonlijk
slachtoffer van fysiek dan wel verbaal geweld.’ Foto: Evelien Standaert
 De betaalmuur: zonde van
de tijd of een beloning voor
de inspanning?
TRIGGER Tijdens onze research voor dit artikel botsen we meteen met onze neus
Op 15 mei schrijft de Neder-
landse marketeer Stefan tegen de betaalmuur. Vervelend, maar een noodzakelijk kwaad, zo
Molenaar een artikel op lijkt. Wij vragen ons af waarom ze er zijn en hoe journalisten ertegen-
zijn persoonlijke blog, over
hoe je de betaalmuur kan over staan. Zonde van hun tijd of net een beloning voor hun inspanning?
omzeilen.
Johan Mortelmans (digitaal strateeg bij De Standaard), Nicolas de Winter
door Ella Van Maldeghem
en Nona Van Eyck
(conversie-expert bij Mediahuis), Mare Hotterbeekx (onlineredacteur bij
Knack), Roel Wauters (journalist bij De Morgen) en Nele Dooms en Koen
Baten (regiojournalisten bij Het Laatste Nieuws), schetsen in dit stuk een
genuanceerd beeld over de betaalmuur in al zijn facetten.

Waarom kies je als medium voor een betaal- we die kortere berichten minder hebben bij De
muur? Standaard.’
Mortelmans (De Standaard): ‘Eigenlijk moet je de
betaalmuur omgekeerd benaderen. Je moet niet Dooms (Het Laatste Nieuws): ‘De algemene re-

40
redeneren vanuit een perspectief dat stelt dat er
veel achter een muur wordt gezet. Je moet het
zien als journalistiek die standaard achter een
muur staat, maar waarvan we ook een deel vrij-
geven. De Standaard is namelijk een abonnee-
gedreven nieuwsorganisatie, net zoals Spotify
een abonneegedreven muziekapp is. Wij maken
journalistiek in een abonneeomgeving, vertrek-
kend vanuit een businessmodel dat steunt op
inkomsten, verworven door abonnementen. De
content die we maken, wordt dus in de eerste
plaats gemaakt voor abonnees. Daarnaast stel-
len we een deel van onze artikels open voor een
bredere groep. Enerzijds doen we dat om ook
niet-abonnees te informeren, anderzijds om hen
kennis te laten maken met het journalistieke werk
dat we leveren.’
Hoe bepaal je wat er achter een betaalmuur
komt te staan?
Mortelmans (De Standaard): ‘Vroeger werd het
harde nieuws opengezet en de achtergrond-
verhalen, analyses en reportages zaten ach-
ter de muur. In grote lijnen is dat nog altijd zo.
Niettemin beginnen we steeds vaker belangrijke
nieuwsberichten, die al meteen dieper uitge-
werkt zijn, ook enkel aan abonnees aan te bieden.
Anderzijds stellen we nu soms ook grote verhalen
ter beschikking van niet-abonnees. Vroeger was
er dus een duidelijk onderscheid tussen aan de
ene kant kleine nieuwsberichten, soms afkom-
stig van persbureaus, die openbaar werden ge-
steld, en het eigen werk aan de andere kant, dat
enkel voor abonnees was gereserveerd. Nu is dat
systeem dus aangepast, hoofdzakelijk omdat
gel is dat we artikels die mensen echt interesse-
ren of triggeren achter de betaalmuur stoppen.
Het gaat dan vooral om primeurs of lange repor-
tages, kortom de stukken waar meer tijd in kruipt.
Als regiojournalist bij Het Laatste Nieuws bepaal
je zelf wanneer iets achter de betaalmuur komt,
maar er zijn wel richtlijnen die gevolgd moeten
worden.’
Wauters (De Morgen): ‘De vuistregel is dat alles
met een meerwaarde achter een betaalmuur
staat. Het korte, harde nieuws is gratis. Als dat
ook betalend zou zijn, vermindert de trafiek naar
de website.’
Hotterbeekx (Knack): ‘Opinies die door externen
worden gemaakt en artikels uit het printmaga-
zine komen vaak online achter een betaalmuur
te staan. We willen onze lezers echter niet teleur-
stellen, daarom plaatsen we oppervlakkige stuk-
ken nooit achter een betaalmuur.’
Hoe bepaal je waar de betaalmuur begint?
Mortelmans (De Standaard): ‘In principe staat
de eerste alinea altijd open. Vooral omdat we
mensen warm willen maken voor het artikel.
Daarnaast hebben we een systeem opgezet
waarbij niet-geregistreerde mensen een aantal
artikels gedurende een bepaalde periode gratis
kunnen lezen. We doen dat omdat mensen die
niet geregistreerd zijn op die manier in aanra-
king kunnen komen met de karakteristieken van
De Standaard.’

Roel Wauters, journalist bij De Morgen (foto: Eric de Mildt)
Tijdens de coronacrisis werden er mas-
saal stukken online gepubliceerd, vaak
ook achter een betaalmuur. Moeten
meerwaardestukken niet gratis ter be-
schikking worden gesteld tijdens een
pandemie?
Mortelmans (De Standaard): ‘De discus-
sie rond gratis nieuws in tijden van corona
is er een die ook op internationaal niveau
gevoerd is. We hebben er bij De Standaard
bewust voor gekozen om niet van onze lijn
af te wijken. We hebben wel degelijk een
aantal dingen opengesteld, maar niet al-
les. Je mag ook niet vergeten dat iedereen
de noodzakelijke informatie over de crisis
via de openbare omroep kan verkrijgen.
We hebben de mogelijkheid om een aan-
tal stukken gratis te geven en we hebben
dat dan ook gedaan. Maar je kan niet ge-
durende een bepaalde periode alles kos-
teloos publiceren, dat is onwerkbaar.’
‘Als je naar de bakker
gaat en je wil de lekkerste
koffiekoek gratis,
dan zal de bakker dat ook
niet aanvaarden’
Nele Doom
(Het Laatste Nieuws)
Dooms (Het Laatste Nieuws): ‘Tijdens de
coronacrisis koos Het Laatste Nieuws er-
voor om informatieve stukken, bijvoorbeeld
over de maatregelen, gratis te publiceren.
Een portretstuk over een slachtoffer stond
echter wel achter een betaalmuur, omdat
dat bijkomende informatie is.’
Wauters (De Morgen): ‘Duiding-stukken
stonden, zeker tijdens de eerste lockdown,
niet achter een betaalmuur. De redactie
besliste toen om ze tijdelijk vrij te geven.’
Denk je dat in de toekomst al het nieuws
betalend zal zijn?
Mortelmans (De Standaard): ‘Op internati-
onaal niveau zien we dat een aantal kran-
ten beslissen om inderdaad alles achter
een betaalmuur te plaatsen. Het is belang-
rijk om dat te bekijken vanuit de specifieke
marktsituatie van de betreffende krant. In
het Verenigd Koninkrijk zagen we bijvoor-
beeld dat The Times op een bepaald mo-
ment volledig gesloten was, terwijl The
Guardian en BBC volledig open waren. Ze
kozen hiervoor puur vanuit het geloof in
hun product en de kracht van hun werk.
Maar in Vlaanderen zie ik het niet meteen
gebeuren. Ik denk dat de strategie om voor
een stuk genereus te zijn, hier wel werkt.
Daarnaast willen journalisten ook gewoon
gelezen worden. Ze willen hun verhaal ver-
tellen. Dus een hermetische afsluiting gaat
een beetje tegen de journalistieke waarde
in. Om een breed publiek te bereiken en
erna te overtuigen om zich te abonneren,
moet je ze ook de kans geven je product
te proeven.’
Baten (Het Laatste Nieuws): ‘Naar mijn
mening moet er een mix zijn van vrij te le-
zen stukken en betalende stukken. Ik vind
het goed zoals het nu is. Ik hoop dan ook
dat het zo blijft. Artikels van vijftig lijnen
horen niet achter een betaalmuur. In dat
geval zal je bereik enkel dalen.’
Wauters (De Morgen): ‘Op dit moment
denk ik niet dat ooit al het nieuws betalend
zal worden. Het is belangrijk om mensen
die geen abonnement hebben, ook te kun-
nen laten proeven van ons aanbod en onze
meerwaarde. Zo krijg je nieuwe abonnees.
Dus er zal altijd, of toch zeker op dit mo-
ment, een deeltje gratis blijven.’
Zijn er alternatieven voor de betaalmuur?
Mortelmans (De Standaard): ‘Je moet het
businessmodel van een medium altijd be-
kijken vanuit de markt waarin het opereert.
The Guardian bijvoorbeeld is een stichting
die opgericht is om het liberaal gedach-
tegoed te verspreiden. Vanuit die optiek
past een vrijwillige betaalmuur beter bij
die krant. Daarnaast vertrekt The Guardian
vanop de Britse thuismarkt, waarna zij we-
reldwijd gegroeid zijn. Ze hebben dus een
internationaal potentieel, waardoor ze ook
via advertising inkomsten kunnen genere-
ren die het mogelijke verlies op de thuis-
markt kunnen compenseren. De markt-
situatie is dus totaal anders. Kranten of
websites kijken wat ze kunnen aanbieden
als service, maar ook als leadgenerator
voor nieuwe abonnees. Zo moet elk medi-
um voor zich zijn optimum vinden.’
Nicolas De Winter (Mediahuis): ‘Ik geloof
dat, bijvoorbeeld, een systeem van giften
succesvol kan zijn voor grote media, zoals
we zien bij The Guardian. Of dat systeem
voor onze media zou werken, is moeilijk te
zeggen. The Guardian is een bijzonder sterk
merk dat, weliswaar in een andere metho-
diek, veel principes toepast die Mediahuis
ook toepast. Ook zij maken duidelijk dat er
voor journalistiek betaald moet worden,
maar zij kiezen voor een meer vrijblijven-
de manier, door te werken met die giften.
Ik vind niet dat we dat systeem moeten
overnemen.’
Hotterbeekx (Knack): ‘Er is geen alterna-
tief, onze journalistiek moet nu eenmaal
betaald worden. Journalistiek werk is niet
gratis, dus je kan niet meer terug: je moet
die betaalmuur behouden. Wij gaan er
niet van afstappen in de toekomst, dat lijkt
me heel duidelijk. Tijdens de crisis stukken
gratis aanbieden kan eventueel wel, maar
de betaalmuur permanent weghalen niet.
Tenslotte kan je je journalisten niet houden
als je alles gratis weggeeft.’
Zijn betaalmuren de primaire bron van 41
inkomsten voor een krant of zijn dat nog
steeds advertenties?
Mortelmans (De Standaard): ‘Bij De
Standaard, maar ook bij veel andere kran-
ten, zijn abonnementen de belangrijkste
bron van inkomsten. Advertenties spelen
ook nog een rol, maar die inkomsten liggen
toch een stuk lager.’
‘Het grote publiek beseft
ondertussen dat wanneer
het kwaliteitsvolle stukken
wil lezen, het daar ook voor
moet betalen.’
Roel Wauters
(De Morgen)
Nicolas De Winter (Mediahuis): ‘Abonne-
menten zijn de primaire bron van
inkomsten. Vorige jaren was het meer
een evenwichtige balans tussen beide.’
Is het dankzij de betaalmuur dat er van-
daag nog diepgaande journalistiek ge-
maakt kan worden?
Mortelmans (De Standaard): ‘Het lijkt ver-
rassend, maar dat is in zekere zin altijd zo
geweest. Journalistiek leeft van abonnees,
of het nu om print- of digitale journalistiek
gaat. Goede journalistiek, met uitzonde-
ring van de openbare omroep, wordt nu
eenmaal gefinancierd met abonnemen-
ten.’
Zijn betaalmuren nuttig? Schieten ze hun
doel niet voorbij wanneer er misbruik van
wordt gemaakt?
Mortelmans (De Standaard): ‘We weten
dat er misbruik van wordt gemaakt, dat
verschillende mensen soms bijvoorbeeld
één account gebruiken. Dat wordt op-
gevolgd en uiteraard proberen we het te
vermijden. Maar je kan zo’n systeem nooit
volledig waterdicht maken. Als we dat
wel zouden doen, wordt het onwerkbaar
voor mensen die het wel correct spelen.
Bovendien zien we dat mensen die eerst
bijvoorbeeld iemand anders z’n account
gebruiken, zich op termijn toch vaak zelf
abonneren. Het systeem werkt dus zeker
wel. Niettemin blijven we altijd op zoek
gaan naar manieren om het systeem te
verfijnen.’
Wauters (De Morgen): ‘Artikels doorgeven
is een fenomeen van alle tijden. Vroeger
werd de krant ook gedeeld met het hele
gezin of werd er een artikel gekopieerd en
rondgegeven in de klas. Nu zien we bij-
voorbeeld dat een volledig gezin eenzelf-
de login gebruikt. Het is wel zo dat artikels
sneller gedeeld en op sociale media ge-
post worden. Er zijn heus wel trucjes om de
betaalmuur te omzeilen, maar die zullen er
altijd zijn. Het is zoeken naar een gebruiks-
vriendelijk model dat iedereen tevreden
stelt.’
Hotterbeekx (Knack): ‘Veel betaalmu-
ren zijn makkelijk te omzeilen. Die van De
Morgen is er zo eentje. We zijn ons allemaal
bewust van het misbruik. Als het aan mij
zou liggen, dan zou ik naar een oplossing
zoeken die het moeilijker maakt om de
muur te omzeilen. Onze IT-dienst heeft
voor ons het probleem nog niet kunnen
oplossen.’
Is het tempo van de journalistiek veran-
derd door de hoofdfocus te verplaatsen
naar onlinenieuws?
Wauters (De Morgen): ‘Het tempo is an-
ders. Toen de focus nog op de papieren
krant lag, werkten we van dag tot dag. Nu
soms van minuut tot minuut. We proberen
zo snel mogelijk ons nieuws te checken en
te dubbelchecken om het daarna meteen
te publiceren. Aan de andere kant ligt er
een grotere focus op meerwaardestuk-
ken. Dat zijn stukken waar je meer tijd voor
krijgt. Het gebeurt veel vaker dan vroeger
dat we twee dagen aan een artikel kunnen
werken.’
Baten (Het Laatste Nieuws): ‘Ik vind niet
dat het tempo veranderd is. Journalistiek
is een beroep waar moet worden doorge- Dooms (Het Laatste Nieuws): ‘Het is dank-
werkt, dat weet je. Dat was vroeger zo en zij de betaalmuur dat er nog meerwaar-
dat is nu niet anders.’ destukken gepubliceerd kunnen worden.
Anders zouden die misschien niet meer
Zie je het als een beloning wanneer je gefinancierd kunnen worden, en gaat er
artikel achter een betaalmuur komt te een groot stuk journalistiek verloren.’
staan of vind je het eerder jammer?
Dooms (Het Laatste Nieuws): ‘Ik zie de Baten (Het Laatste Nieuws): ‘Ik werk sinds
plusartikels niet als een beloning. Het twee jaar met een betaalmuur. Voor mij
Laatste Nieuws was online lange tijd gra- werkt dat systeem goed. Het is nu een-
tis. Sinds twee jaar is er een betaalmuur maal zo. Je moet met je tijd mee, je kan niet
op regionaal vlak. Dat was een aanpas- achterblijven.’
sing. Aanvankelijk was ik bang dat het
publiek mijn stukken niet meer zou lezen.
Ondertussen heeft de praktijk uitgewezen
dat dat niet het geval is. Je bereik zakt niet
door de betaalmuur. Mensen abonne-
ren zich, al is het maar voor een maand.
Ergens is het maar logisch dat je betaalt
voor meerwaardestukken. Als je naar de
bakker gaat en je wil de lekkerste koffie-
koek gratis, dan zal de bakker dat ook niet
aanvaarden.’
Wauters (De Morgen): ‘De betaalmuur
heeft weinig invloed op mijn bereik. We
zien duidelijk dat de stukken waarover we
zelf tevreden zijn, het online ook erg goed
doen. In absolute cijfers zien we dat die
meer uitgelezen worden.’
Hotterbeekx (Knack): ‘De betaalmuur
43
heeft in het begin zeker controverse op-
gewekt, omdat het fenomeen niet gekend
was in de Vlaamse journalistiek. Er was
aanvankelijk veel weerstand omdat jour-
nalisten dachten dat het bereik zou zak-
ken. Het klopt dat stukken die openstaan
vaak meer worden gelezen dan betalende
stukken. Dat gezegd zijnde, een goed stuk
achter de betaalmuur wordt wel degelijk
gelezen. De mentaliteit van journalisten
rond de betaalmuur is in de loop der jaren
trouwens ook veranderd.’
‘Het is nu eenmaal zo,
je moet met je tijd mee,
je kan niet achterblijven’
Koen Baten
(Het Laatste Nieuws)
Hoe sta jij als journalist zelf tegenover de
betaalmuur ?
Wauters (De Morgen): ‘Ik heb er weinig
bezwaren tegen. De voorbije jaren heeft er
zich een grote evolutie voorgedaan in ons
onlinemediagebruik. Iedereen heeft een
abonnement op een streamingdienst, zo-
als Netflix of Spotify. Daarvoor betaal je ook
een maandelijks bedrag. Je zou kunnen
zeggen dat de drempel lager ligt om je ook
voor nieuws te abonneren. Het grote pu-
BOVEN: Nele Dooms, regiojournalist bij Het Laatste Nieuws
bliek beseft ondertussen dat wanneer het
(foto: Nele Dooms)
kwaliteitsvolle stukken wil lezen, het daar ONDER: Koen Baten, regiojournalist bij Het Laatste Nieuws
ook voor moet betalen.’ (foto: Geert De Rycke)
Achter het beeld
Juni
Fotograaf Chris Stessens

Terug naar vroeger

met Buurman
‘We zien Geert Verdickt, beter bekend als
“Buurman”. Oorspronkelijk was het een
optreden voor bijna vierhonderd aanwe-
zigen, maar om aan de coronaregels te
voldoen werden er twee voorstellingen
georganiseerd. Het concert van Buurman
was het eerste indoorevenement dat ik
kon fotograferen in een jaar. Terug de nor-
male gang van zaken, dat voelde zo goed.’
 en
nd
e vo
sg
ng
ni
Co
en
rg
Jü
a m
ha
Lic

In
st
or yd
ti n Fl o
g g e
sc or
ho
ol Ge
An o od
tw
o rd
er
pe vo
n e nt
ag
g
in
el
o rd
ro
Ve

Meest geklikt Tweets Cover

van de maand van de maand van de maand

Dus een regenboogstadion mag

niet van UEFA omdat dat zoge-
zegd te politiek is, maar bedrij-
ven als Volkswagen, Booking en
Heineken mogen langs het veld
wel reclame maken in regen-
boogkleuren? Support LGBTQ+
rights, maar dan wel enkel als
het geld opbrengt

anna milojkowic
@milkofish

zaterdag 26 juni 2021

Hoe reageert UEFA op de Hongaarse

anti-LGBT wet?

‘Pupilgrootte verraadt intelli-

gentie’
Een onderzoek in Atlanta toont aan dat
mensen met grote pupillen in rust een Romelu Lukaku poseert in ondergoed. Tijdens
hogere intelligentie hebben dan mensen het EK leidt hij de aanval van de Rode Duivels
met een kleine pupilgrootte. Aan de 500 in hun jacht naar de eindzege.

deelnemers werden verschillende cog-

nitieve testen voorgelegd. Het verschil in
pupilgrootte bij de mensen met de beste
resultaten en de mensen die het laagst
scoorden, kan je zelfs met het blote oog
waarnemen. Het gaat over een verschil
van 6 millimeter.
Kan een dood lichaam getoond worden in de media?
De dood in beeld
TRIGGER
Op 20 juni 2021 vindt
een jager het lichaam
van Jürgen Conings in het
Dilserbos in Dilsen-Stokkem.
Maandagnamiddag post
het Duitse medium
Bild Zeitung onherkenbare
beelden van Conings op zijn
website en YouTubekanaal.
door Megan Mason
en Marit Coudenys
BOVEN: Stijn Joye
(foto: Maxine Stevens)
ONDER: Karin De Ruyter
(foto: Fred Debrock)
Beelden van dode lichamen kunnen onuitwisbare indrukken achterlaten
in het geheugen van de lezer. Redacties maken daarom de afweging over
wat juridisch en ethisch mogelijk is. Dat stelt nieuwsorganisaties soms
voor een dilemma.
De redactie van De Standaard kiest eind juni be- Uit de masterproef van 2017 van student Commu-
wust om de foto van het lichaam van Jürgen Co- nicatiewetenschappen Rani Cromphout blijkt dat
nings niet te publiceren in haar krant of op haar factoren als nieuwswaarde, explicietheid (kade-
website. Dat doet ze uit respect voor de nabe- ring, herkenbaarheid, waardigheid slachtoffers),
staanden, vrienden en familie van Conings. Wel verwachtingen van het publiek, zelfregulering en
kiest het dagblad ervoor om de precieze vind- persoonlijke ethiek een belangrijke rol spelen.
plaats van het lichaam te tonen, waarop volgens
sommigen de contouren van het stoffelijk over- ‘Bij de vermoorde Nederlandse politicus Pim For-
schot duidelijk zichtbaar zijn. tuyn verschenen zijn foto’s in kranten. Maar bij de
moord op Osama Bin Laden koos de Amerikaanse
Het is een dilemma voor nieuwsmedia of bepaalde overheid om de beelden niet te publiceren, om-
foto’s al dan niet getoond mogen worden. ‘Kranten dat die te gruwelijk waren’, zegt Bekaert. De VRM,
en nieuwswebsites horen de wereld te tonen zoals Vlaamse Regulator voor de Media, grijpt pas ach-
hij is, maar ze mogen niet nodeloos choqueren of teraf in. Dat opent de deur om dergelijke beelden
sensatiebelust zijn’, vertelt de ombudsvrouw van te tonen. Toch blijven journalisten verantwoorde-
De Standaard, Karin De Ruyter. lijk voor de impact van hun werk, zelfs als ze niet de
intentie hadden om schade aan te richten.
‘Hoe verder afgelegen, 47
Culturele verschillen
hoe gruwelijker de beelden’ Beelden van dode lichamen komen in westerse
Marc Bekaert
landen sowieso minder in het nieuws vanwege de
(Universiteit Antwerpen)
vermeende gevoeligheid van het publiek, tenzij
het volk wakker geschud moet worden. Vlak na de
De media hebben de taak om hun lezers en kij-
publicatie van de foto van de 3-jarige Aylan, die
kers te informeren, maar hen ook te beschermen,
dood wordt aangetroffen op een Turkse strand in
normen te hanteren en hun verantwoordelijkheid
2015, post de Britse krant The Times: ‘The horror
op te nemen. Er bestaat evenwel geen eenduidige
of that image has done more than move public
regel. ‘In België hebben journalisten persvrijheid,
sentiment. It has shamed policymakers into con-
maar er is ook een stuk censuur. Dat betekent dat
sidering the humanitarian catastrophe that is the
beelden van dode lichamen getoond mogen wor-
predictable outcome of inaction.'
den, maar onder bepaalde voorwaarden’, vertelt
professor Communicatiewetenschappen aan de
‘Dat is een van de voorbeelden van foto’s die viraal
Universiteit Antwerpen Marc Bekaert.
is gegaan. Het is een afweging die je moet maken.
De foto is zo krachtig en typerend voor de situa-
Voorwaarden tie en voor de overkoepelende problematiek dat
‘In alle Europese landen geldt het portretrecht’,
hij wel moest worden getoond’, vertelt commu-
zegt Bekaert. ‘Elke journalist moet het onderscheid
nicatiewetenschapper aan de UGent, Stijn Joye.
maken tussen de wettelijke en de ethische voor-
‘Er zijn verschillende categorieën van beelden die
waarden. Je mag van niemand een foto maken
iconisch zijn en waarbij de impact erg groot is bij
zonder toelating. Juridisch gezien kon Bild de
het publiek. Het napalmmeisje (n.v.d.r. Phan Thi
beelden van Conings publiceren omdat hij onher-
Kim Phúc werd bekend toen ze in 1972 als 9-jarige
kenbaar was en een bekend mediafiguur. In dat
naakt met napalm op haar lichaam te zien was op
geval vervalt het portretrecht en is het toegestaan
de bekendste foto uit de Vietnamoorlog) is verge-
om die te publiceren. Op ethisch vlak bestaat er
lijkbaar. Hier konden redacties ook de afweging
nog twijfel. Als de publicatie een maatschappelij-
maken om de foto niet te tonen omdat het meisje
ke reactie kan uitlokken of als de publicatie dient
naakt en minderjarig was.’
als bewijsmateriaal kan het ethisch gezien wel.
Maar dat is relatief.’
Marc Bekaert (Universiteit Antwerpen): 'De mediaconsument is flexibeler geworden over dode lichamen zien.'
(foto: Marc Bekaert)
Volgens Bekaert speelt nabijheid ook een
grote rol. ‘Mensen identificeren zich min-
der snel met iemand uit India dan met
een slachtoffer van de aanslagen in Za-
ventem.’ Met beelden van gebeurtenissen
dicht bij huis zullen journalisten voorzichti-
ger omspringen dan met foto’s van ram-
pen uit oorlogen of gebeurtenissen aan
de andere kant van de wereld. ‘Met andere
woorden: hoe dichter slachtoffers bij ons
zijn, hoe discreter de foto’s. En hoe meer
cultureel verwijderd, hoe gruwelijker de
beelden kunnen zijn. Voor het buitenland
geldt de private sfeer veel minder.’
‘Je hebt als Belgische
journalist die over
het buitenland bericht
minder beeldkeuze’
Stijn Joye
(Universiteit Gent)
Uit onderzoek van de Oostenrijkse profes-
sor Journalistiek Folker Hanusch in 2008
blijkt evenwel dat Duitse journalisten geen
onderscheid maken tussen gestorven
landgenoten en overledenen met een
andere nationaliteit. Australische jour-
nalisten daarentegen zijn bijzonder voor-
zichtig als ze foto's van landgenoten to-
nen. Ze houden rekening met de mogelijke
effecten die de beelden zouden kunnen
hebben op nabestaanden in Australië.
Algemeen blijkt dat lichamen van over-
leden personen uit niet-westerse landen
meer getoond worden dan lichamen uit
westerse landen. Vooral uit regio’s waar
regelmatig oorlogen woeden en terreur-
aanslagen plaatsvinden, komen beelden
van dode lichamen.
‘Dat verschil vind je ook terug in de tijd’,
vertelt communicatiewetenschapper
Joye. ‘De massagraven van de nazi’s lig-
gen bijvoorbeeld verder in de geschie-
denis. Foto’s van gruweldaden moeten
worden getoond. Hier geldt het maat-
schappelijk belang. Jongeren moeten
weten wat er gebeurd is in het verleden
en het is anders om dat in een geschie-
denisboek te lezen dan te zien in een do-
cumentaire.’
Nieuwsagentschappen
De publicatie van beelden uit het bui-
tenland verloopt eerder pragmatisch.
Hiermee bedoelt Joye dat journalis-
ten afhankelijk zijn van beelden van
nieuwsagentschappen. ‘De selectie wordt
op voorhand al gemaakt door agent-
schappen zoals Reuters. Je hebt als Bel-
gische journalist die over het buitenland
bericht minder beeldkeuze.’
‘Die afhankelijkheid is er altijd geweest, ook
toen de krant zelf nog ettelijke fotografen
in dienst had’, vertelt De Ruyter. ‘Voor grote
reportages in het buitenland wordt er wel
vaak een eigen freelancer meegestuurd.
Als dat niet kan, zoekt de fotoredactie een
fotograaf ter plaatse. Die begeleidt de
journalist en fungeert soms ook als tolk of
als “fixer”. Dat gebeurde vroeger minder
vaak, toen vielen redacties sneller terug 49
op foto’s van persbureaus.’
‘Mensen identificeren
zich minder snel met
iemand uit India dan met
een slachtoffer van
de aanslagen in Zaven-
tem’
Marc Bekaert
(Universiteit Antwerpen)
Volgens Bekaert is de mediaconsument
flexibeler geworden in de receptie van
beelden van dode lichamen. ‘We zijn ver-
doofd. Eenmaal expliciete beelden op het
internet komen, kunnen ze nauwelijks nog
verwijderd worden. Mensen worden in het
dagelijkse leven met zoveel geconfron-
teerd, dat beelden van stoffelijke resten
ook als "normaal" aanvoelen. Klassieke
kranten en tijdschriften hebben nog een
zekere top-downcommunicatie: er is een
systeem dat controleert wat er gepubli-
ceerd wordt per mediabedrijf. Dat is bij
sociale media veel minder aanwezig op
vlak van dode lichamen.’
 Openbaarheid van bestuur in Vlaanderen en daarbuiten

DE WOB IN HET SLOP

TRIGGER Het is niet goed gesteld met de openbaarheid van bestuur in België. Vol-
Op 16 juni 2021 uit de
Vlaamse Vereniging voor gens de Global Right to Information Rating (RTI) van het Canadese Centre
Journalisten (VVJ) haar for Law and Democracy, dat de openbaarheid in 134 landen onderzocht,
bezorgdheid over de
openbaarheid van bestuur staat België maar op de 119de plaats. Slecht nieuws voor journalisten.
in Vlaanderen in een open
brief aan de Vlaamse rege-
Zowel op Vlaams als op federaal niveau groeit de complexiteit en ook in
ring. De aanleiding daarvan andere landen botsen journalisten op de beperkingen van de wetgeving.
is de nieuwe weigerings-
grond binnen het Vlaamse
openbaarheidsdecreet.

door Antoon Van Lommel

en Nicolas Holvoet
50
BOVEN: Bart Weekers,
Vlaamse ombudsman
(foto: Vlaamse overheid)
ONDER: Charlotte Michils,
juridisch adviseur (VVJ)
(foto: Charlotte Michils)
Voor de situatie in Vlaanderen ging onze redac-
tie te rade bij juridisch adviseur Charlotte Michils
van de Vlaamse Vereniging voor Journalisten en
Vlaams ombudsman Bart Weekers. ‘We moeten
stoppen met op ons eilandje te zitten’, poneert
Charlotte Michils. Ze bestudeerde de voorbije
jaren de evolutie van de openbaarheid van be-
stuur op het Vlaamse en het federale niveau
voor de vereniging. ‘Het is nu tijd om op tafel te
kloppen. Als journalist, maar evengoed als bur-
ger. We hebben het recht om overheids- en be-
stuursdocumenten op te vragen, maar die pro-
cedure is ellenlang.’
‘Allereerst richt je je verzoek tot een van de over-
heden van ons land. Op federaal niveau duurt
het vaak heel lang vooraleer een journalist hier-
over een oordeel ontvangt, als dat er al komt. Op
Vlaams niveau verloopt het vlotter: de bevoegde
overheden zijn verplicht om je verzoek binnen
de twintig dagen te beantwoorden. Toch loopt
het in de praktijk vaak stroef. Waarom?’, vraagt
Michils zich af.
Beroepsgeheim of transparantie?
‘Ik heb de open brief gelezen en ben me zeker
bewust van de moeilijkheden voor journalisten’,
zegt de Vlaamse ombudsman Bart Weekers. ‘Als
je als ambtenaar bijvoorbeeld bezig bent met
wegenwerken, dan is je hoofdbezigheid dat er
op tijd asfalt wordt gelegd. Wanneer je daarover
vragen krijgt van een journalist, dan is dat een
afgeleide van je job. Daarom maken medewer-
kers vaak fouten tegen bepaalde principes van
de openbaarheid van bestuur’, geeft de ombuds-
man aan.
‘Een aantal overheidsinstanties roept te pas, en
vooral te onpas, weigeringsgronden in en doet
te weinig inspanning om informatiesystemen te
organiseren met het oog op meer transparan-
tie. Hierdoor wordt de openbaarheidswet verder
uitgehold’, stelt Michils. ‘Zonder slechte intenties’,
reageert Weekers. ‘Transparantie is uiteraard
prioriteit, maar onze ambtenaren zijn niet ge-
noeg opgeleid om op dagelijkse basis vragen
van journalisten te beantwoorden.’
Voor Weekers staat de openbaarheid van bestuur
vooral ten dienste van de burger. ‘Openbaarheid
van bestuur garandeert een gelijkwaardige be-
handeling voor elke burger. Stel nu dat je een
proces-verbaal krijgt omdat je te snel rijdt, dan
wil je weten of anderen op diezelfde plek een
gelijkaardige bekeuring kregen. Wat journalisten
willen weten, is voor mij van een andere orde. Ik
ga ervan uit dat zij hun eigen bronnen hebben
om aan hun informatie te komen.’
Koterij
Artikel 32 uit de Belgische Grondwet, dat da-
teert van 1994, is voor Michils nochtans duidelijk:
‘Iedere burger heeft het recht om elk bestuursdo-
cument te raadplegen en er een afschrift van te
krijgen. Natuurlijk zijn er bepaalde voorwaarden
verbonden aan dat verzoek. Bijkomend past elk
beleidsniveau het openbaarheidsrecht auto-
noom toe, wat het geheel tot een complexe puz-
zel maakt.’
“Het is nu tijd om op tafel
te kloppen”
Charlotte Michils
(VVJ)
Uit onderzoek van de VVJ en Universiteit Gent,
blijkt dat slechts 16 procent van de Vlaamse
beroepsjournalisten gebruikmaakt van de WOB,
de wetgeving op de openbaarheid van bestuur.
‘Niet verwonderlijk als je kijkt naar de voorwaar-
den die gesteld worden’, stelt Michils. ‘Onze over-
heden werken met journalistiek weinig compati-
bele procedures als het gaat over openbaarheid
van bestuur. Het lijkt alsof de systemen opgezet
zijn om de openbaarheid, opzoeking en toegang
tot documenten nog meer te bemoeilijken.’
WOB-generator
In Nederland heeft de Vlaams-Nederlandse
Vereniging van Onderzoeksjournalisten (VVOJ)
die procedures vereenvoudigd. Ze ontwikkelde
een generator die data van openbare besturen
centraliseert en het bijzonder eenvoudig maakt
om je verzoek aan de overheid in te dienen.
Een WOB-generator is echter geen toe- Over de RTI ‘Nochtans vertelt de schaal ons een ander
komstmuziek in België, volgens Michils. ‘Ik Staffan Dahllöf is een belangrijke stem als verhaal, en dat is juist het gevaarlijke ka-
zie geen centraal loket ontstaan, niet op het gaat over openbaarheid van bestuur rakter van dit soort tools. Mensen vangen
Vlaams niveau, en al zeker niet op federaal in Europa. De Deense onderzoeksjournalist een glimp op van de RTI-schaal, en laten
niveau.’ werkt vanuit Kopenhagen en maakte van zich om de tuin leiden door het dubbelzin-
wobbing zijn specialisatie. Net als Michils nige karakter. Die bedenking heb ik meteen
Weekers vergelijkt de WOB-generator met heeft hij zijn twijfels bij de RTI-schaal, die doorgespeeld aan Toby Mendel (Centre for
het werk dat Statistiek Vlaanderen verricht. volgens hem een vertekend beeld geeft Law and Democracy) en Helen Darbishire
‘Dat stelt heel veel open data ter beschik- van de journalistieke werkelijkheid in som- (Access Info), die de schaal ontwierpen. Ik
king op zijn website, maar je zal zien dat een mige landen. wil hen zeker niet terechtwijzen, maar wel
goede onderzoeksjournalist altijd net de de aandacht vestigen op de dubbelzinnig-
data nodig heeft die niet beschikbaar zijn. ‘Ik heb mijn twijfels over de RTI-schaal als heid van deze kaart.’
Bovendien denken journalisten vaak dat maatstaf voor de openbaarheid van be-
men zaken probeert achter te houden.’ stuur. De schaal is een puur theoretische
tool en zegt niets over de beperkingen die
De complexe wetgeving en de nalatige uit- in de realiteit gelden. Als je kijkt naar de
voering ervan verklaren de lage score van best beoordeelde landen, Afghanistan en
ons land op de RTI-schaal. Al twijfelt Michils Mexico, dan is de vraag niet of de schaal al
over de relevantie van die schaal: ‘Alles dan niet een vertekend beeld geeft, maar
staat en valt met een degelijke regelgeving. eerder hoe journalisten ter plekke erin sla-
In een rechtstaat als België is wetgeving het gen om niet vervolgd, of erger, vermoord te
ankerpunt. Zoiets kan je niet zeggen over worden door hun beroep uit te oefenen. Als
landen als Mexico en Servië, die wel heel ik verhalen hoor van bevriende journalisten
hoog scoren op de RTI-schaal.’ uit Servië en Slovenië, dan valt me hetzelf-
de op: een gebrek aan persvrijheid en vei-
Staffan Dahllöf, Deens
ligheid.’ onderzoeksjournalist
(foto: Olle Asp)

RTI Score: 136 op 150 RTI Score: 33 op 150

MEXICO OOSTENRIJK 51
Lilián Irazú Hernández Ojeda Mathias Huter

Mexico pronkt op de tweede plaats in de Global Right to Information
Rating. Enkel Afghanistan doet het beter. Rijmt de score van 136
op 150 met de dagelijkse realiteit voor Mexicaanse journalisten?
Onze redactie sprak met Lilián Irazú Hernández Ojeda, directri-
ce Internationale Aangelegenheden bij het autonome Nationaal
Instituut voor Transparantie (INAI).
Oostenrijk bengelt ergens onderaan in de RTI-rating, met een sco-
re van 33 op 150. Van de landen die onderzocht werden, doen enkel
Wit-Rusland, Tadzjikistan en Duitsland het slechter. Wat is er aan
de hand in Oostenrijk? We vroegen het aan Mathias Huter, voor-
zitter van het Forum Informationsfreiheit, een Oostenrijkse ngo die
opkomt voor de openbaarheid van bestuur in het land.

‘In Mexico kan iedere burger een verzoek indienen om een over- ‘De reden voor onze lage positie in de RTI-rating is volgens mij het
heidsdocument te verkrijgen. Je kan informatie opvragen bij elke feit dat Oostenrijk de enige EU-lidstaat is die het publiek geen toe-
autoriteit, entiteit of instantie van de wetgevende, uitvoerende gang tot overheidsdocumenten verleent. De Oostenrijkse grond-
en rechterlijke macht. Daarnaast kan er ook bij politieke partijen wet maakt ook geen uitzondering voor journalisten, waardoor
en openbare fondsen informatie opgevraagd worden. In princi- duizenden verzoeken tot openbaarheid van bestuur tot op he-
pe moet elk individu, dat openbare middelen gebruikt of gezag den onbeantwoord blijven. Afgelopen jaar werd er wel beslist dat
uitoefent, verantwoording kunnen afleggen in de vorm van open- “sociale waakhonden”, zoals bijvoorbeeld journalisten, in lijn met
baarheid van bestuur.’ het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens wel toegang
zouden moeten krijgen tot informatie. Er zal in dat geval wel een
‘Deze utopie is wel onderhevig aan een groot aantal beperkingen: degelijke wettelijke basis moeten komen, ondersteund door vast-
zo is het bijvoorbeeld onmogelijk om informatie te verkrijgen over gelegde procedures, want binnen het huidige juridische kader is
lopende nationale en internationale onderhandelingen en betrek- een dergelijke ommezwaai ondenkbaar.’
kingen, net als informatie over interne audits in verschillende tak-
ken van de Mexicaanse republiek. Voornamelijk die beperkingen
maken het voor journalisten in ons land moeilijk om hun positie als
“vierde macht” stevig te onderbouwen. Volgens een verslag van
het Nationaal Instituut voor Transparantie blijkt dat slechts 10,5
procent van de Mexicaanse journalisten het recht op informatie
uitoefende in 2020, waarmee de journalistiek op de derde plaats
komt te staan, na het bedrijfsleven (28,7%) en de academische
wereld (26,3%).’
 Wanneer redacties ingrijpen
in het advertentiebeleid
TRIGGER
Op 29 juni 2021 publiceert
Enkele maanden geleden wilde de Hongaarse premier Viktor
De Standaard de adver- Orbán een eurosceptische advertentie publiceren in Vlaamse
tentie ‘Liefde laat zich niet
meer dicteren’, samen kranten, getiteld: ‘Over de toekomst van de Europese Unie, voor-
met een commentaarstuk
van hoofdredacteur Karel
stellen van Hongarije’. In diezelfde periode keurde het Hongaarse
Verhoeven. Dat doet de parlement een antiholebiwet goed. Vlaamse kranten weigerden
krant als vervanging van
een advertentie van de de advertentie te plaatsen. Maar wanneer is het redacties toege-
Hongaarse premier Viktor
Orbán.
staan om in te grijpen in het advertentiebeleid en bestaan daar
überhaupt regels rond?
door Suzanne Leloup

Karel Verhoeven, hoofdredacteur van De Laatste Nieuws, De Standaard, De Tijd, Gazet

Standaard, schreef eind juni een commentaar-
stuk over waarom De Standaard de advertentie
van Orbán niet publiceerde. Daarin legt hij uit
dat ‘het te cynisch is mediaruimte te verkopen
aan een regeringsleider die in zijn land de vrije
pers aan banden heeft gelegd.’ We zijn onder-
tussen enkele maanden verder en Verhoeven
staat nog altijd achter zijn beslissing. ‘Ik zou het-
zelfde doen, om dezelfde redenen. Viktor Orbán
van Antwerpen en Metro. Die laatste twee wer-
den door de rechter verplicht de advertentie
toch te plaatsen. Het Laatste Nieuws en De Tijd
daarentegen mochten de advertentie weigeren
omdat zij zich beriepen op hun ‘ideologische lijn’.
De Standaard werd door de rechter geacht tot
de katholieke sfeer te behoren, die sowieso botst
met de VB-standpunten.

52 was campagne aan het voeren in de Europese

media en ik moest als hoofdredacteur ingrijpen’,
‘Wij willen niet dat ons medium
aldus Verhoeven. gekaapt wordt door antide-
mocratische krachten’
Redacties grijpen in Karel Verhoeven
Toch is de redactie van De Standaard nooit ver-
(De Standaard)
antwoordelijk voor de advertenties die in de
krant staan. Verhoeven legt uit waarom het mo-
Wettelijk bepaald
gelijk was om in die situatie wel in te grijpen: ‘Er
Rond wat er inhoudelijk al dan niet in een adver-
staat een Chinese Muur tussen advertentie en
tentie mag staan, bestaan niet echt regels. Ilse
redactie. Toch is er één uitzondering en dat is de
Baele, marketing director van Ads & Data, waar-
volgende: democratische waarden. We laten de
onder De Standaard valt, vertelt: ‘Er zijn enkele
advertentieruimte niet gebruiken om het demo-
wettelijke bepalingen waaraan we ons moeten
cratisch proces te ondermijnen. Zo nemen wij al
houden. Het is bijvoorbeeld niet toegestaan om
sinds lange tijd de advertenties van het Vlaams
advertenties te plaatsen voor sigaretten.’ Baele
Belang niet op en dus ook niet die van Orbán.’
verwijst naar de Jury voor Ethische Praktijken in-
Verhoeven vertelt dat het erom gaat je medium
zake Reclame (JEP). De JEP heeft een aantal re-
gezond te houden: ‘Wij willen niet dat ons me-
gels vastgelegd waaraan het advertentiebeleid
dium gekaapt wordt door antidemocratische
van een krant zich moet houden. Zo is het ver-
krachten, die de vrije meningsuiting gebruiken
boden om reclame te maken voor medicijnen op
om haar op termijn uit te hollen.’ Zo staat de
voorschrift. Daarnaast moeten advertenties alle
persvrijheid in Hongarije onder druk. Er zijn nog
verplichte vermeldingen bevatten voor alco-
amper onafhankelijke kranten en de staat ge-
holhoudende dranken, kansspelen of wedden-
bruikt het advertentiebeleid van kranten meer
schappen.
en meer als propagandamedium.

Juriste bij DPG Media Karen Van Brabant: ‘In prin-

Maar de Orbánadvertentie is niet de enige die
cipe mag iedereen adverteren. De redactie moet
al geweigerd is door Vlaamse kranten. In 2007
het niet noodzakelijk eens zijn met de inhoude-
weigerden vijf Vlaamse kranten een advertentie
lijke boodschap van een advertentie. Enkel wan-
van Vlaams Belang te publiceren. Voormalig po-
neer de redactie meent dat de advertentie of de
liticus Frank Vanhecke en het Vrijheidsfonds, dat
adverteerder botst met de redactionele lijn, zal
het Vlaams Belang financiert, hebben toen een
zij de advertentie weigeren. Zo kan de adverten-
procedure aangespannen tegen de uitgevers-
tie negatief afstralen op de rest van de krant; op
maatschappijen en advertisingfirma’s van de
het redactionele. Dat gebeurde met de adver-
desbetreffende Vlaamse kranten, namelijk Het
tentie van Orbán.’
Redactionele lijn
Zo’n redactionele lijn is eerder een onge-
schreven geheel van regels, die de juiste
gedachtes van een redactie bundelt als
het vertrekpunt van een krant. Er bestaan
dus niet echt regels rond. Van Brabant licht
toe: ‘De redactionele lijn is niet onveran-
derlijk, ze evolueert. Zo is de redactione-
le lijn bij De Morgen niet dezelfde als tien
jaar geleden. Dat komt omdat er nu een
andere hoofdredacteur is die de klemtoon
bepaalt, en ook omdat we in een andere
wereld leven dan toen.’
De redactionele lijn van Het Laatste Nieuws
is ook anders dan die van De Morgen, al zijn
ze niet volledig tegengesteld. ‘De kranten
zijn het over een aantal zaken eens, zoals
verdraagzaam zijn, openstaan voor ande-
re gedachten. De hoofdredactie behandelt
eerder geval per geval. Daarnaast zal de
hoofredacteur een beetje met het buik-
gevoel bepalen wanneer er sprake is van
een advertentie waar hij of zij zich slecht
bij voelt’, aldus Van Brabant. Doordat de
redactionele lijn verschilt, kan Van Brabant
zich wel inbeelden dat redacties soms
verschillende keuzes maken. Ze zegt: ‘Bij
weddenschappen bijvoorbeeld kan een
bepaalde redactie vinden dat de adver-
tentie de weddenschap iets te rooskleurig
voorstelt en de advertentie niet publiceert,
terwijl een andere redactie dat wel doet.’
Twijfelgevallen
Zo blijven er dus twijfelgevallen bestaan.
Bij De Standaard worden twijfels over de
inhoud van een advertentie aan de hoofd-
redactie voorgelegd. Verhoeven geeft een
voorbeeld: ‘Een advertentie over onver-
doofd slachten van GAIA is een politiek
onderwerp. Op zich mogen ngo’s adver-
teren in de krant, maar het is belangrijk
dat wat er in die advertentie staat feitelijk
juist is. Is die advertentie bijvoorbeeld niet
discriminerend ten opzichte van religieuze
minderheden?’ De advertentie van GAIA
werd uiteindelijk wel gepubliceerd, omdat
het onderwerp binnen de maatschap-
pelijke discussie in België valt. Ook staat
er in de regels inzake niet-commerciële
reclame van de JEP het volgende: ‘Niet-
commerciële reclame mag in geen enkel
geval elementen bevatten die van aard
zijn om het publiek te misleiden of die een
aantasting van de menselijke persoon uit-
maken.’ Als dat wel het geval is, zal de JEP
optreden.
Ook bij DPG Media worden twijfelgevallen
voorgelegd aan de redactie. Van Brabant
vertelt: ‘Het is niet zo dat elke redactie elke
dag een paar advertenties krijgt voorge-
schoteld met de vraag of ze ermee door
kunnen. Het is aan de reclameregie om
op basis van haar ervaring in te schatten
wanneer er sprake is van een twijfelgeval
53
en als dat zo is, te rade te gaan bij de re-
dactie.’
Politieke partijen
Van Brabant zegt verder: ‘Een hoofdre-
dacteur kan dus een aantal advertenties
weigeren omdat de inhoud van de ad-
vertentie negatief zou afstralen op de rest
van de krant. Maar strikt genomen is het
niet omdat er een bepaalde advertentie
in de krant staat dat de hoofdredactie zich
daarmee vereenzelvigt of dat die daarmee
akkoord moet gaan.’ Zo is het toegestaan
voor politieke partijen om te adverteren in
de krant en daar heeft de redactie geen
invloed op, zowel bij DPG Media als bij
Mediahuis.
Ook Verhoeven sluit zich daarbij aan: ‘De
scheiding tussen redactie en advertentie
blijft belangrijk omdat de lezer adverten-
ties enkel aanvaardt onder voorwaarde
dat de redactie volledig onafhankelijk
werkt. Doordat wij er geen zaken mee heb-
ben, weet de lezer dat de advertenties van
politieke partijen op geen enkele manier
de kleur van de krant reflecteren.’
Achter het beeld
Juli
Fotograaf Tim Dirven

Hongerstaking dag 41
‘450 mensen zonder papieren gingen in
hongerstaking in de Begijnhofkerk en de
lokalen van de Brusselse universiteit, in de
hoop op regularisatie. Ik volgde de actie
al een tijdje en bij elk bezoek zag ik de
wanhoop van de hongerstakers groeien.
Een politieke oplossing was ver weg. Na
meer dan veertig dagen ging bij enke-
len het licht uit, sommigen naaiden hun
mond dicht. Je voelde dat er mogelijks
slachtoffers zouden vallen. Als fotograaf
sta je machteloos toe te kijken. Ik heb in
die situatie uitzonderlijk gepoogd om zo
choquerend mogelijke foto’s te maken.
Normaal houd ik mij veraf van zulke beel-
den, maar toen deed ik het in de hoop de
publieke opinie te raken en de politiek aan
te zetten om zo snel mogelijk een einde te
maken aan de actie, voor de eerste dode
zou vallen.’
 l
ba
et
vo
n
oe
pi
m
s ka
ee
r op
Eu
l ië
I ta

N
Pe e d e a
te rl a
rR n r op
. d ds Eu
e em in
Vr g en
ie isd in
sv a m
er ad t ro
m jo rs
o o ur e
rd n a Ov
l is
t

Meest geklikt Tweets Cover

van de maand van de maand van de maand

Straks gaan sommige Vlaamse

partijen nog proberen scoren
met dat er in Vlaanderen minder
doden waren agv de overstro-
mingen. Misselijkmakend.

Philip Dutré
@philipdutre

Donderdag 29 juli 2021

Hevige overstromingen treffen Wallonië.

De schade en het menselijke leed zijn niet
te overzien.

‘Krokodil, alg. Een struikeltocht

door ons onderwijs’
Nele Buyst getuigt over hoe moeilijk We vechten steeds meer maatschappelijke
het ‘gewone’ onderwijs is voor een kind en sociale problemen uit op sociale media.
met ADD of ADHD. In rapporten staan Twitter is een plek geworden waar haat gedijt.
er vaak opmerkingen zoals: uw kind let
niet op, stoort de les of kan zich niet lang
concentreren. In haar getuigenis pleit ze
ook voor geïnformeerde leerkrachten,
aangepaste lesmethodes en kleinere
klassen.
De impact van spionagesoftware

Paranoia rond Pegasus

TRIGGER Hoe zou u zich voelen wanneer blijkt dat er spionagesoftware op uw
Op 18 juli 2021 publiceert Knack
het Pegasus Project van het
smartphone staat? U weet wel, die software die ingezet wordt tegen terro-
journalistencollectief Forbid- risten en zware criminelen. Wel, vandaag maken ook steeds meer autori-
den Stories, in samenwerking
met zeventien internationale taire regimes misbruik van dat soort software om kritische stemmen in de
mediapartners. Het is een on-
derzoek naar geavanceerde
gaten te houden. Ook journalisten. Bij de ongelukkigen: journalist en Cen-
hackingsoftware die misbruikt traal-Afrikaspecialist Peter Verlinden. Wat doet dat met een mens? Voor
wordt door overheden. Doel-
gerichte cyberspionage wordt Kristof Clerix, onderzoeksjournalist en redacteur bij Knack, die het schan-
ingezet tegen oppositieleden, daal mee aan het licht bracht, waren het ‘de meest paranoïde maanden
mensenrechtenactivisten
en staatshoofden, maar ook uit zijn leven.’
tegen journalisten. Op de
doelwittenlijst staan meer dan
180 journalisten.

door Winnie Deloof

In september 2021 onthulde Knack dat de Belgi-
sche militaire Algemene Dienst Inlichting en Vei-
ligheid (ADIV) achterhaalde dat de telefoon van
journalist Peter Verlinden was aangevallen met
Pegasusspyware. De software traceren is uiterst
moeilijk, maar het Security Lab van Amnesty In-
ternational heeft de besmetting op Verlindens
telefoon kunnen bevestigen. De Pegasussporen
op zijn telefoon dateren van september 2020.
Verlindens profiel van kritische Afrikajournalist en
de timing van de installatie, meer bepaald in de
maand na de controversiële kidnapping van de
Belgisch-Rwandese Paul Rusesabagina, doen vol-
gens ADIV sterk vermoeden dat Rwanda erachter
zit.
‘Ik ben behoorlijk wat gewoon van de Rwandese
regering’, zegt Verlinden, ‘maar die cyberspionage
is de overtreffende trap. Sinds 2008 heeft Rwan-
da mij persona non grata verklaard en mag ik het
land niet meer binnen. Maar ook in België word ik
in het oog gehouden. Rwanda heeft hier spion-
nen rondlopen die kritische stemmen monddood
moeten maken. Zowel mijn vrouw Marie Bumatese
als ikzelf worden geviseerd. We zijn het dus al jaren
gewoon om met een bepaald gevoel van onveilig-
heid te leven. Met Pegasus worden nu echter ook
onze bronnen bedreigd. Dat is echt akelig.’ Kristof
Clerix heeft als onderzoeksjournalist bij Knack vijf
Kristof Clerix
(foto: Filip Claessens)
maanden meegewerkt aan het Pegasus Project
en hij beaamt dat akelige gevoel. Hij heeft al va-
ker grote dossiers onderzocht, zoals de Panama
Papers, en is dus wel vertrouwd met het belang
van cybersecurity. Maar Pegasus was toch van
een andere orde. ‘Het waren de meest parano-
ïde maanden uit mijn leven’, geeft Clerix toe. ‘Het
complexe aan dat project was dat we als onder-
zoekers ook een mogelijk doelwit werden van de
spionagesoftware. We moesten dus heel omzich-
tig te werk gaan. Als ik met mijn hoofdredacteur
over het onderzoek wou spreken, lieten we onze
smartphones binnen en gingen we rondjes lopen
op het parkeerterrein. Die verregaande alertheid
voelde heel bevreemdend.’
‘Met Pegasus wordt behalve
onze veiligheid nu ook die van
onze bronnen bedreigd.
57
Dat is echt akelig’
Peter Verlinden
Meeluisteren
‘De uitgebreide veiligheidsmaatregelen in het
project waren noodzakelijk, maar bemoeilijkten
het journalistieke werk’, getuigt Clerix. ‘Je kan de
personen in kwestie natuurlijk niet zomaar op-
bellen of mailen. “Goeiedag, u wordt mogelijks
bespioneerd; mogen we uw smartphone onder-
zoeken?” Dat gaat niet. Je weet namelijk nooit wie
eventueel meeluistert. Ook praktisch gezien was
het complexer dan normaal. Een interview laten
nalezen was tijdens dat project niet gewoon “klik,
send e-mail". Je moest de tekst afdrukken, naar
de persoon rijden, het stuk laten nalezen en terug
naar huis rijden. Daarnaast stoot het onderzoek
soms ook op muren. Zo is het in sommige geval-
len gewoon te gevaarlijk om de persoon in kwestie
te benaderen. In andere gevallen is het dan weer
niet mogelijk om de smartphone door het gespe-
cialiseerde lab te laten onderzoeken. Het slacht-
offer moet namelijk al zijn vertrouwen schenken
aan het lab van Amnesty International, want je
geeft volledige toegang tot je toestel.’ Zo geeft hij
het voorbeeld van Charles Michel, die ook op de
doelwittenlijst staat. Als voorzitter van de Europese
Raad kan hij niet zomaar zijn smartphone aan het
lab geven en laten analyseren; dat zou tegen alle
securityprotocollen in zijn.
58
Peter Verlinden merkt ook bijkomende
moeilijkheden. Vroeger vertrouwde hij Sig-
nal om veilig te communiceren, maar met
Pegasus is zelfs die app met encryptie niet
veilig tegen spionage. Verlinden spreekt
nog bijna dagelijks met bronnen die kri-
tisch zijn over de regering Kagame. 'Uiter-
aard merk ik dat sommige mensen schrik
hebben om mij te contacteren. Eén manier
waarop ik Pegasus probeer te omzeilen is
door te communiceren via een vaste lijn.
Daar is Pegasus niet op gericht, maar vas-
te lijnen zijn geen evidentie en al helemaal
niet in Afrika.’
Schrikken
Zowel Verlinden als Clerix hebben ervaring
met spionage. De ene is zelf al op verschil-
lende manieren belaagd, de andere volgt
het thema spionage al sinds 2006. Beide
journalisten weten goed waartoe geheime
diensten in staat zijn, maar zeggen dat het
toch schrikken is ‘hoe de meest geavan-
ceerde software ter wereld zo ongezien
wordt ingezet. Letterlijk en figuurlijk.’ Het Is-
raëlische NSO Group heeft de software ont-
wikkeld om terrorisme en zware criminaliteit
te bestrijden. Hij wordt zonder interactie van
de telefoongebruiker geïnstalleerd, kan alle
informatie en functies op de smartphone
overnemen en is amper traceerbaar. In-
gezet tegen journalisten betekent dat een
grove schending van de mensenrechten en
een bedreiging voor de persvrijheid. Clerix
trekt de lijn door: ‘Als journalisten en activis-
ten hun werk niet meer kunnen doen omdat
ze bespioneerd worden, dan wordt in se de
democratie bedreigd.’
‘Als ik met de hoofd-
redacteur over het onder-
zoek wou spreken, lieten we
onze smartphones binnen
en gingen we rondjes lopen
op de parking’
Kristof Clerix
(Knack)
Ook Verlinden vindt dat de ernst niet over-
schat kan worden. De voorgeschiedenis
van Rwandese inlichtingenactiviteiten in
België toont volgens hem al langer aan dat
er niet lichtzinnig mag worden omgegaan
met informatie over surveillance. Verlinden
wordt al jaren goed beveiligd in België. Wat
dat precies inhoudt, kan hij om evidente
redenen niet zeggen, maar het Pegasus-
schandaal zet alles weer op scherp. ‘Het
onderstreept het belang en de moeilijkheid
van cybersecurity.’
Microkosmos
Dat Amnesty International ook op het cy-
berfront opkomt voor de mensenrechten
is sterk. Maar is er onder journalisten vol-
doende aandacht voor cybersecurity? ‘In
de microkosmos van de onderzoeksjourna-
listiek is dat thema al een tiental jaar een
belangrijk aandachtspunt’, zegt Clerix. ‘Ook
de Vlaamse Vereniging van Journalisten
(VVJ) draagt dat onderwerp hoog in het
vaandel, maar er kan altijd meer gesensi-
biliseerd worden.’ De VVJ organiseerde in
februari 2020 een webinar in samenwerking
met het Centrum voor Cybersecurity België.
Die is na inloggen nog altijd beschikbaar op
de VVJ-website.

Peter Verlinden is behoorlijk wat gewoon, maar 'die cyberspionage is de overtreffende trap'.
(foto: Peter Verlinden)
De beroepsvereniging roept voorlopig
haar leden niet op om een aanklacht van
Reporters Sans Frontières (RSF) tegen NSO
Group mee te ondertekenen, maar sluit het
ook niet uit. Peter Verlinden heeft wel al on-
dertekend: ‘In het belang van ons beroep
en van de mensenrechten moeten we een
sterk signaal uitsturen. Spyware inzetten
tegen journalisten en activisten is een stap
te ver.’
Verlinden heeft ook een klacht ingediend
bij de politie. ‘Het zal waarschijnlijk niet veel
uithalen, maar het is mijn morele plicht.’ Hij
hoopt dat de Belgische overheid een punt
maakt tegenover Rwanda. Minister van
Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès zou
haar Rwandese collega hierover spreken,
in de marge van een VN-top in september
2021, maar dat gesprek werd toen gean-
nuleerd. De diplomatieke relatie tussen
Volgens Clerix is spionagesoftware niet
meer weg te denken. ‘Alle overheden zetten
in op spionage. Geheime diensten gaan
ver om info in te winnen; in een boutade
klinkt het dat ze zelfs met de duivel moe-
ten kunnen praten. Maar dat neemt niet
weg dat de balans tussen veiligheid en
vrijheid moet bewaakt worden.’ NSO Group
schermt met het argument dat zijn tech-
nologie al veel levens heeft kunnen red-
den. Het bedrijf zegt actie te ondernemen
wanneer blijkt dat een klant de spyware
zou gebruiken tegen gewone burgers. Cle-
rix: ‘Met het Pegasus Project hebben we
een wereldwijd schandaal blootgelegd
waar NSO Group niet onderuit kan. Het
bedrijf staat in de hoek waar de klappen
vallen. Als het doet wat het beweert, zal het
veel klanten moeten blokkeren.’
Verlinden en Clerix pleiten niet voor een
verbod, maar voor veel strengere regule-
ring op export van dat soort technologie
en voor permanent toezicht op het gebruik.
‘Trouwens’, zegt Clerix, ‘het is niet uitgeslo-
ten dat België zelf klant is bij NSO Group.
Minister van Justitie Vincent Van Quicken-
borne stelt dat in België het wettelijk kader
mét controlemechanisme aanwezig is om
dat soort technologie in te zetten. Ik zou
eigenlijk graag een parlementair debat
hierover zien. Wat zouden wij ervan vinden 59
als onze overheid Pegasusspyware zou
gebruiken? Dat is een interessante deon-
tologische kwestie.’
Vriend
Onderzoeksjournalisten moeten dus leren
werken in een klimaat waarin technologie
tegelijk hun beste vriend en hun grootste
vijand is. ‘Enerzijds biedt technologie zo-
België en Rwanda is gespannen sinds de
veel mogelijkheden’, zegt Clerix. ‘Je kan
veroordeling van Paul Rusesabagina.
tegenwoordig, bij wijze van spreken, ze-
ven vrachtwagens vol documenten met
Verkocht
gevoelige informatie op een USB-stick
Als zulke geavanceerde spionagetools be-
van twee suikerklontjes groot zetten. Dat
staan, bestaat ook de kans dat die vroeg of
maakt informatieoverdracht veel gemak-
laat misbruikt worden. Dat doet de vraag
kelijker. Anderzijds’, geeft hij toe, ‘kan tech-
rijzen of dergelijke spyware wel ontwikkeld
nologie je werk en privéleven ook enorm
en verkocht mag worden. Edward Snow-
belemmeren. Als je nog maar vermoedt
den, de klokkenluider die in 2013 de ille-
dat je bespioneerd wordt, kan je niet meer
gale surveillancepraktijken van de Ameri-
normaal functioneren. Dat idee doet psy-
kaanse inlichtingendienst NSA naar buiten
chologisch zoveel met je. Vraag is welke
bracht, pleitte in Knack op 28 juli 2021 al-
prijs je als journalist wil betalen om je werk
vast voor een verbod, omdat de techno-
te doen. Voor mij zijn er zeker grenzen. De
logie misbruik impliceert: ‘We staan geen
dag dat ik met een kogelvrij vest moet
commerciële markt in nucleaire, chemi-
buiten komen om mijn job te doen, stop ik
sche of biologische wapens toe, maar aan
ermee. Zo ver wil ik niet gaan. En voor alle
die digitale infectieverspreiders doen we
duidelijkheid: dat scenario is in België al
niets. Een particulier bedrijf dat telefoons
voorgevallen.’
hackt, zou ons meer angst moeten inboe-
zemen dan wat dan ook.’
 Over welke fysieke en psychische eigenschappen moet een journalist beschikken?

De ideale journalist
van 2022
TRIGGER
Op 16 juli 2021 geeft
Net zoals brandweerlieden, politieagenten, medische hulpverle-
oud-editorialist van Het ners en therapeuten behoren journalisten tot een kwetsbare groep
Laatste Nieuws Jan Segers
een interview, één jaar na die emotioneel beschadigd kan raken tijdens het werk. Dat schrijft
zijn hersenbloeding. Hij
keert niet meer terug naar
Elise Spetter. Als student Media en Journalistiek aan de universi-
de journalistiek en praat teit van Rotterdam onderzocht ze in 2020 de emotionele impact
van gebeurtenissen op journalisten. Welke fysieke en psychische
over aangetaste psychi-
sche en fysieke eigen-
schappen. eigenschappen heeft een journalist nodig om zelfzeker in het werk-
door Jolien Erauw veld te staan?
en Marie Deseyn

60
Journalisten komen heel vaak in contact met ge-
beurtenissen of verhalen die hen diep kunnen raken.
Toch is er volgens oud-studente Psychologie aan de
KU Leuven en freelancejournaliste bij Psychologie
Magazine Julie Van Achter één groot verschil tus-
sen journalisten en hulpdiensten dat we niet over het
hoofd mogen zien: ‘Het doel van een journalist is om
informatie te vergaren en die te delen met het publiek.
Dat is anders dan wat een therapeut, een hulpverlener,
de politie of de brandweer doet. Zij dienen per definitie
vooral om de mensen te helpen. Journalisten hebben
een heel andere relatie met mensen.’

'Ook al stopt een journalist

alles weg onder een olifantenvel,
de emoties komen er vroeg
of laat wel eens uit.
Verhalen mogen je gerust raken'
Julie Van Achter
Julie Van Achter
(Psychologie Magazine) (foto: Julie Van Achter)

Een therapeut komt frequent in contact met situaties

en verhalen die choquerend kunnen zijn. Van Achter
vertelt dat dat bij journalisten niet altijd het geval hoeft
te zijn. Net dát is de reden waarom diezelfde verha-
len nog harder kunnen aankomen. ‘Journalisten zijn
meestal niet opgeleid om emotionele afstand te be-
waren met de mensen waarmee zij in contact komen.
Het zorgt ervoor dat ze sneller emotioneel beschadigd
kunnen worden.’ De experte geeft enkele tips. Hoe kan
een journalist zich beschermen tegen emotionele be-
schadiging?
 1. Inlevingsv
ermogen
Als journali 3. Assertivit
st moet je be eit
je niet enke seffen dat
l verhalen na Als journali als je niet
ook aan de sl ja ag t, maar st krijg je in therapie
ag gaat met me e te maken: er dagelijks wil gaan,
échte men- mensen aanspr kan sporten
sen. ‘Ook al interviews af ek en en je helpen. Op
stopt een jour ne men. ‘Je mo em ot ies uiten, mo vlak van
les weg onde nalist al- et asser- et je experi
r een olifan tief kunnen zi ren. Voor iede mente-
em oties ko me tenvel, de jn in de jour re en werkt iets
n er vroeg wereld. Je mo nalistieke anders.
of laat wel et me nsen durven Jo ur na li st of geen jour
eens uit. Ve spreken voor aan- nalist, ie-
rhalen mogen interviews. Je dereen heeft
raken. Het br je gerust moet men- een manier no
engt de mens sen lastigva zi jn dig om met
in je naar bo elijke kant ll en. Althans, em oties om te
ven en het to het so ms wel zo voelt gaan.’
niet enkel ui ont dat je een beetje.’
t bent op ni tiviteit geld Die asser-
eu ws. Het t ook op de 5. Loslaten
wordt alleen ‘Als freelanc werkvloer.
een probleem er Iedereen ka
te veel van als het je ben je niet n jouw jour
de kaart bren aanwezig op altijd werkstukken nalistieke
gt.’ de redactie bekijken en
jouw collega’s of tussen lezen. Dat
. Je moet bi zo rgt voor ve
goed aangeven jvoorbeeld rs chillende me
hoeveel tijd ‘Je moet maar ningen.
2. Zelfkennis Ga er niet je hebt. eens de Facebo
zo ma le ze n op okreacties
Weet wie je ar va nuit da jouw artikel.
bent als pers wel goed zal t alles niet te veel Je mag je er
op zoek naar oon en ga ko men.’ van aantrekk
jouw triggers ieders meni en. Als je
je eigen gr . ‘Bewaak ng in het acht
enzen. Er be 4. Em oties ui mo et erhoofd
nalisten die st aa n jour- te n ho ud en, dan slaap je
kicken op ha Iedere journa Op zulke mo me niet meer.
Als jij niet rd nieu ws. list heeft ee nt en
die journali klep nodig. n ui tlaat- ma g je je wel ee
st bent, Een babbel me als een cele ns
kunnen so mmig of fa milie ka t vrienden brity gedrag
e verhalen en n wonderen ve acties niet en en de re-
tieken hard proble ma- rrichten. le ze n. Onthoud da
binnenko men. Of je kan te de extrem e me t enkel
iedereen pers Het is voor recht bij ee ningen op he
oonlijk. De ie mand, zoal n objectief t internet
een is erg s ee n psycholoog of ve rs ch ijne n. Ie mand me
geraakt door th erapeut. ‘Ied een t een genuan
een achtergr ereen heeft ceerde mening -
van een im mi ondverhaal baat bij ko mt meestal
grant, de an een psycholo beklag” doen niet “zijn
moord. Bepaal der door een og of een th .’
zelf wat voor hoeft daarvo erapeut. Je
gelegd is en jou weg- or niet in de
wat niet. De ten. Experten put te zit-
hard nieu ws nk na. Is la te n je de patr
wel iets voor van jouw geda onen
jou?’ ch ten en gedrag
Praten helpt inzien.’
echter niet
Voor hen zijn iedereen.
er andere ma
em oties te ui nieren om
ten. ‘Vakther
ten je bewege apeuten la-
n of schilder
en. Zelfs

61

Journalisten gaan ook vaak de baan op of
reizen naar buitenlandse gebieden die ri-
sico’s met zich meedragen. Daarom is het
volgens bedrijfsverpleegster Hilde Lobijn
bij DPG Media belangrijk dat journalisten
beschikken over een goede gezondheid en
conditie. ‘Als journalist moet je goed zien en
horen. De bloeddruk mag niet te laag of te
hoog zijn. Journalisten die naar risicoge-
bieden willen reizen, moeten ook steeds in
orde zijn met hun vaccinaties.’
Medisch onderzoek
Elk jaar gaan journalisten op medisch on-
derzoek. Dat geldt niet voor nieuwsankers,
aangezien zij binnen een veilige omgeving
blijven om de nieuwsuitzending voor te be-
reiden. ‘Journalisten die onder bepaalde ri-
sico’s staan, worden jaarlijks onderworpen
aan een medisch onderzoek. Denk maar
aan journalisten die regelmatig betogin-
gen verslaan. Soms moeten journalisten
uren in de Wetstraat wachten, in koud weer,
tot er politici naar buiten komen. Die men-
sen staan onder hevige druk. Daarvoor is
een goede fysieke en een sterke mentale
gezondheid nodig.’
Hilde Lobijn
(foto: Hilde Lobijn)
Hart- en rugproblemen komen ook fre-
quent voor bij wie in het journalistieke
werkveld staat. Het kan altijd gebeuren
dat een journalist in de loop der jaren te
maken krijgt met gezondheidsproblemen.
Desondanks worden journalisten met fy-
sieke problemen bij DPG nooit aan de kant
geschoven. ‘Iedereen heeft wel eens een
pechjaar of sukkelt met de gezondheid. Het
is dan beter dat we die journalisten op pad
sturen naar een veilige omgeving om re-
portages te maken’, aldus nog Lobijn.
Bij DPG Media worden er, in samenwerking
met de preventieafdeling en de interne
medische dienst, alvast heel wat inspan-
ningen gedaan voor de werknemers en
hun gezondheidssituatie. Lobijn vertelt bij-
voorbeeld over de wellbeingafdeling: ‘Ze
zorgt voor een warme en veilige omgeving
waarin journalisten kunnen werken. Er zijn
preventieadviseurs, verpleegkundigen en
een arbeidsarts aanwezig. Daarnaast zijn
er vertrouwenspersonen en sociale part-
ners bij wie journalisten hun hart kunnen
luchten.’
Achter het beeld
Augustus
Fotograaf Nick Hannes

Nur-Sultan, een architec-

turale speeltuin
‘Ik maakte deze foto afgelopen zomer
in Nur-Sultan, de hoofdstad van Kazach-
stan. New Capitals, een nieuw project
waar ik aan werk, wordt een documen-
taire over urbanisatie in planmatige
hoofdsteden. Nur-Sultan is een stad in
volle transitie. Het kende een recente
metamorfose, gestoeld op prestige, nati-
onalistische symboliek en architecturale
extravagantie. Het moet het Kazachse
volk een nieuwe identiteit geven na de val
van de Sovjet-Unie, maar het omge-
keerde gebeurde. Nur-Sultan werd een
speeltuin voor architecten en projectont-
wikkelaars, maar de stadsontwikkeling
vlakt het lokale karakter af. Entertain-
ment en consumentisme verdringen
haar cultuur en toeristen worden gelokt
door hippe bezienswaardigheden. Zo
wordt Nur-Sultan een generische stad,
ontdaan van authenticiteit en historische
gelaagdheid.’
 an
lib
ta
de
n
va
n
n de
ha
n
ti
al
e lv
bo
Ka

Zw
ar
e n
aa de
rd
be e rl e
vi ov
ng e
in gg
Ha s Ro
ï ti ue
cq
Ja

Meest geklikt Tweets Cover

van de maand van de maand van de maand
Ik begrijp het sentiment wel van
het willen benadrukken van
succes door vluchtelingen op de
Olympische Spelen.

Maar toch hè. Ook de vluchte-

lingen die achter de kassa zitten
bij AH, of vrijwilligerswerk bij de
voetbalclub doen, of werkeloos
zijn, die zijn ook gered en waar-
devol.

Martijn
@MartijnTonies

maandag 9 augustus 2021

Belgen met een andere afkomst schitte-

ren op de Olympische Spelen in Tokio.

‘Binnenvaart woedend De gouverneur van New York, Andrew Cuomo,

treedt noodgedwongen af na verschillende
over hoge boetes in Antwerpse beschuldigingen over seksuele intimidatie.
haven’
Een schipper kreeg een boete van
1.500 euro voor het aanmeren in de
haven van Antwerpen. Hij schreef een
boze brief waarin hij zegt dat er meer
ligplaatsen moeten komen. Heel wat
andere schippers van de binnenvaart
waren het daarmee eens. De haven
van Antwerpen vertelt dat het onder-
werp op het volgende overleg nog
eens op tafel komt.
Afghaanse journaliste Lailuma Sadid komt op voor de vrouwen in haar land

‘Zonder risico’s
geen verandering’
TRIGGER In augustus 2021 namen de Taliban opnieuw de overhand in Afghanistan
Op 18 augustus 2021 verschijnt
op VRTNWS een artikel waarin
met een regime van onderdrukking als gevolg. Lailuma Sadid is een Af-
Lailuma Sadid, een Afghaanse ghaanse journaliste die al meer dan tien jaar in België woont, maar nog
journaliste, NAVO-baas Jens
Stoltenberg smeekt om de steeds sterk betrokken is bij de situatie ter plekke. In dit artikel spreekt ze
Taliban niet te erkennen.
over haar verleden, de huidige situatie en de toekomst voor de journalis-
door Ella Van Maldeghem tiek in Afghanistan.
en Moosha Le Noir

Lailuma Sadid
(foto: Lailuma Sadid)
Lailuma Sadid is 41 jaar. Ze werd geboren in een
tijd van oorlog, waarin de taliban aan de macht
waren. Begrippen als rechtvaardigheid, gelijkheid
of vrijheid van meningsuiting bestonden niet. Als
jong meisje wist Sadid al dat ze daar iets aan wil-
de doen. Dat was echter buiten het plan van haar
ouders en de samenleving gerekend, die wilden
dat ze dokter of lerares zou worden. Haar familie
droomde ervan om een eigen ziekenhuis te ope-
nen. ‘Ik heb altijd gezegd dat ik dat niet wilde, want
ik kan niet omgaan met bloed’, vertelt Sadid. In
die tijd wist ze nog niet dat journalistiek haar roe-
ping was. Wat ze wel al wist is dat ze haar stem
wilde gebruiken om anderen te helpen: ‘Als er op
school iets gebeurde, was ik degene die opstond.
Ik wilde iets doen voor de vrouwen en de armen. In
mijn familie is iedereen gelijk, dus ik begreep niet
waarom er in de maatschappij andere regels gel-
den. Thuis was er geen verschil tussen mij en mijn
broers, dus waarom werden wij door de buitenwe-
reld dan wel zo anders bekeken?’
Vechten voor vrijheid
Hoe ouder Sadid werd, hoe meer ze ging beseffen
dat ze echt iets wilde veranderen. ‘Ik wilde iemand
zijn die niet altijd partij kiest voor de regering, ik
wilde onafhankelijk zijn.’ Lailuma Sadid voegde de
daad bij het woord en, met weliswaar veel moeite,
studeerde ze in 2002 af als journalist. Dat was vrij
uitzonderlijk voor een vrouw, zegt ze: ‘In de radio-
en televisieafdeling behaalden slechts vier vrou-
wen hun diploma, onder wie ik.’
In Afghanistan worden veel vrouwen op jonge
leeftijd uitgehuwelijkt, zo ook Sadid: ‘Ik trouwde op
17-jarige leeftijd. We leefden toen onder het regi-
me van de Moedjahedin. Mijn ouders regelden het
huwelijk om mij te beschermen, omdat ze bang
waren dat een vreemde me zou meenemen om
zijn vrouw te worden.’ De ouders van Sadid kozen
voor een man die de familie al kende. Daarin heeft
ze veel geluk gehad, vertelt ze zelf: ‘Toen ik trouw-
de, dacht ik dat mijn dromen nooit zouden uitko-
men. Ik dacht dat ik niet meer naar de universiteit
zou kunnen gaan. Het tegendeel was waar. Mijn
man heeft me altijd gesteund en zelfs gestimu-
leerd om te studeren.’
65
Bedreigingen
Sadids echtgenoot volgde haar ook in haar verde-
re keuzes. Na twee weken op de universiteit besloot
ze haar hoofddoek thuis te laten. ‘Het was geen
gemakkelijke keuze omdat de talibanmentaliteit
nog sterk heerste in Afghanistan. Vele burgers
respecteerden daardoor de vrijheid van vrouwen
niet.’ Maar Sadid hield voet bij stuk: ‘Waarom zou
ik iets dragen wat ik niet wil? We moeten vechten
voor onze rechten, voor vrijheid en democratie.’
Haar keuze om geen hoofddoek te dragen was
niet zonder gevaar en dat wist ze zelf ook: ‘Toen
ik op de tv-stream van de persconferentie met
president Karzai verscheen, zag het hele land me
zonder hoofddoek. Mensen belden naar mijn man
en bedreigden me met de dood. Hij waarschuwde
me, maar daar had ik weinig oren naar. Mijn doch-
ter was toen vijf jaar oud en ik besefte dat ik moest
vechten voor haar toekomst. Als ik zou zwijgen zou
ik nooit slagen.’
Als journaliste en activiste is Sadid zich meer dan
bewust van de risico’s die haar job met zich mee-
brengt. Zo vertelt ze over een periode in Afgha-
nistan waarin er voortdurend aanslagen werden
gepleegd: ‘Elke keer dat ik mijn huis of kantoor ver-
liet, was ik in gevaar.
BOVEN: Lailuma Sadid organiseert regelmatig demonstraties
ONDER: Lailuma Sadid tijdes een demonstratie
(foto: Lailuma Sadid)
Je wist nooit waar en wanneer de volgende
aanslag zou plaatsvinden. Ik zag familiele-
den, vrienden en collega’s sterven, terwijl
ik niets kon doen. In plaats van bang werd
ik nog moediger. Als je in angst leeft dan
zul je nooit de weg bewandelen die je wil.
Als journaliste in een oorlogsland stond ik
in de frontlinie. Ik wist dat het riskant was,
maar ik wist ook dat zwijgen niets zou ver-
anderen.’
15 augustus
Nu de taliban opnieuw aan de macht zijn,
ziet Sadid de toekomst voor de journalistiek
somber in: ‘We gaan achteruit, niet vooruit.
Toen ik op 15 augustus mijn land zag ineen-
storten, was ik compleet in shock. Vandaar
ook mijn emotionele getuigenis op het
nieuws. Ik kon me niet bedwingen, het was
een reactie die uit mijn hart kwam. Dat ze zo
viraal zou gaan, had ik nooit verwacht. Na
de uitzending kreeg ik onmiddellijk berich-
ten van onder andere de BCC. Mijn telefoon
stond 24 uur lang roodgloeiend, ik kreeg
zelfs telefoontjes uit de Verenigde Staten
en Canada. Ik kreeg steun van over de hele
wereld: niet alleen van journalisten, ook
van wildvreemden via mijn sociale media.
Mijn werkgever van het onlineblad Brus-
sels Morning belde me op en zei dat mijn
toespraak zijn hart had gebroken. Zelfs het
Europees Parlement nodigde me uit om te
spreken. Ik kreeg er heel wat vragen en heb
proberen duidelijk te maken dat het nood-
zakelijk is om deze keer het Afghaanse volk
en de vrouwen te respecteren in plaats van
alleen te luisteren naar zij die de macht in
handen hebben.’ Ook vanuit Afghanistan
kreeg Sadid vele reacties. Een Afghaan-
se journaliste bedankte haar: ‘Jouw stem
werpt een barrière op tussen de politiek en
haar beslissing om de taliban te erkennen.’
Toekomst (van de journalistiek)
Sadid had nooit verwacht dat het opnieuw
zou komen tot een overname door de tali-
ban: ‘Van 1996 tot 2001 had de taliban ook
al de macht in handen. Twintig jaar gele-
den werden er miljarden uitgegeven aan
de oorlog en kwamen er duizenden inter-
nationale soldaten om in Afghanistan. Om
dan te zien dat je alles weer verliest in een
week of zelfs een dag, is verschrikkelijk.
Het is angstaanjagend te constateren dat
de taliban, in de 21ste eeuw, met dezelfde
ideologie en mentaliteit kunnen terugke- honderd andere vrouwen zoals ik vermoor-
ren. Ze martelen en moorden en vrouwen den, maar het resultaat is dat de rechten
zitten opnieuw in de gevangenis. We heb- van de toekomstige generatie wel geres-
ben zolang gevochten voor rechten zoals pecteerd worden, dan is dat een overwin-
gelijkheid en vrijheid van meningsuiting en ning. Dan hebben we tenminste iets veran-
net nu de situatie verbeterde, vernietigen derd voor anderen.’ Zelfs in België is Sadid
de taliban alles in één klap.’ niet honderd procent veilig. Door haar
publieke optreden weet iedereen waar ze
“Ik wilde iemand zijn die woont: ‘Af en toe krijg ik dreigberichten,
maar die probeer ik te negeren. Ik weet dat
niet altijd partij kiest voor ze me niets kunnen doen.’
de regering”
Opvolging verzekerd
Volgens Sadid zal journalistiek er in de ko- Sadid heeft twee dochters. Zij zijn haar
mende jaren niet meer hetzelfde uitzien: grootste steun en ze treden nu al in haar
‘Voor journalisten is het heel moeilijk. Ze voetsporen. ‘Mijn oudste dochter is 22 en
zijn niet vrij om te werken zoals vroeger: ze had op de dag van mijn emotionele bood-
moeten de taliban en de sharia respec- schap examens. Ze zag door wat voor
teren. Momenteel zijn er bijvoorbeeld vier nachtmerrie ik ging en bleef bij me.’ Ook
journalisten gevangengenomen door de haar jongste dochter stond aan haar zijde:
taliban en de media praten er niet over. ‘Ze is nog maar zestien, maar begreep de
Vrouwelijke journalisten hebben het nog situatie heel goed. Ze keek me aan en ver-
zwaarder. Ze worden niet gerespecteerd telde me dat alles goed zou komen.’
en dat maakt hun werk nog moeilijker. Op
dit moment wil de taliban dat vrouwen en- “In plaats van bang,
kel werken als arts.’
werd ik nog moediger”
Politiek vluchteling
Sadid wil niets liever dan teruggaan naar
Al van toen haar kinderen heel jong waren, 67
probeert Sadid hun uit te leggen waarom
Afghanistan om van daaruit te rapporte-
ze doet wat ze doet. ‘Ik leg hun de situatie in
ren en aan de zijde te staan van andere
Afghanistan uit, vertel hun dat ze veel geluk
dappere vrouwen, maar dat is op dit mo-
hebben dat ze hier zijn en dat ze zeker de
ment niet mogelijk. ‘Ik ben politiek vluchte-
kans om te studeren niet mogen laten lig-
ling, dus ik heb niet de juiste papieren om
gen.’ Sadids dochters volgen haar advies
te kunnen terugkeren. Het voelt niet goed
op. Haar oudste dochter studeert rechten
om niet fysiek bij hen te kunnen zijn’, ver-
aan de ULB en zet zich ook in voor vrou-
telt ze. Wel staat Sadid voortdurend met
wenrechten. ‘Mijn dochter wil niet alleen
hen in contact. Ze organiseert en steunt
opkomen voor vrouwen in Afghanistan,
demonstraties, ze brengt de Afghaanse
maar voor alle vrouwen in de wereld. Want
demonstranten in contact met politici, en
in werkelijkheid is er ook in Europa geen
organiseert bijeenkomsten voor journalis-
absolute gelijkheid tussen man en vrouw.’
ten. ‘Ik heb de laatste 23 jaar van mijn leven
Opvolging is dus verzekerd.
constant gevochten voor vrouwenrechten,
rechtvaardigheid en gelijkheid en nu de si-
tuatie acuut is, kan ik er niet fysiek bij zijn.
Daarom zie ik het als mijn verantwoorde-
lijkheid om van hieruit actie te onderne-
men.’
Niet alleen Sadid, maar ook haar familie
heeft geleden in die strijd. Tijdens de 41 jaar
oorlog in haar land is ze ongeveer 35 fa-
milieleden verloren, onder wie haar vader.
Toch blijft ze strijdlustig: ‘Ik wil niet stoppen
voor we onze rechten krijgen. Als ze mij en
 Wouter Van Vooren over iconische foto’s

‘Het is geen foto waar

je feest mee viert’
TRIGGER
Op 26 augustus 2021 gaat
In 2020 won persfotograaf Wouter Van Vooren de Nikon Press
de foto van het huppelende Photo Awards in de categorie Nieuws met een foto van de stille
Belgisch-Afghaanse meisje
op Melsbroek de wereld wake voor Julie Van Espen. Zijn beeld werd het centrale beeld van
rond. 
de hele zaak. Wat doet het met een fotograaf wanneer zijn foto zo’n
door Suzanne Leloup betekenis krijgt?
en Moosha Le Noir

‘Dat is voor mij in ieder geval de foto die de mees-
68
‘Ik maak gewoon mijn foto’s. Eenvoudig gezegd
Wouter Van Vooren
(foto: Suzanne Leloup)
Om te beginnen: zou u uw foto van de wake van
Julie Van Espen iconisch noemen?
te aandacht heeft gekregen, hoewel het moei-
lijk is om dat te meten. Een iconisch beeld is een
beeld dat op een eenvoudige, krachtige manier
een belangrijke gebeurtenis kan vastleggen en
de wereld rondgaat. Dus iconisch zou ik hem niet
per se noemen, want het was een lokale gebeur-
tenis. Maar ik denk wel dat het een beeld is dat
(pauzeert even) een teleurstelling of een gevoel
kan weergeven in de Vlaamse context. De foto
is in opdracht van De Morgen gemaakt en heeft
groot in de krant gestaan. Hij is ook nadien nog
een aantal keer verschenen. Ik denk wel dat het
tegenwoordig moeilijker wordt om iconische fo-
to’s te maken door het overaanbod van drukma-
teriaal in de wereld.’
U stuurt een selectie foto’s naar de krant en
die maakt dan de keuze van wat gepubliceerd
wordt. Hoe vindt u het om vanaf dan geen con-
trole te hebben over wat er met uw foto’s ge-
beurt?
is de krant een klant van mij. Wij zijn allemaal
freelancefotografen en als de klant foto’s vraagt,
dan lever je die. Soms denk ik wel: “Potjandorie,
echt? Kiezen ze nu die foto?” Zo vind ik soms maar
vier foto’s echt goed, maar om dat dan volume
te geven, stuur ik er vijf door en publiceert de
krant net die vijfde. Maar ja, de klant is koning.
Natuurlijk is er wel een wisselwerking. De krant
vraagt fotografen welke beelden zij goed vinden
en ik werk voor een krant die naar mijn mening
de juiste beelden plaatst. Mocht je altijd het ge-
voel hebben dat ze de verkeerde foto kiest, dan
werk je voor de verkeerde krant. Van de wake van
Julie Van Espen heb ik gemakkelijk dertig foto’s
doorgestuurd. De krant heeft het huidige beeld
eruit gehaald en voor mij was dat ook wel de
beste van de reeks. Het feit dat ze die foto geko-
zen heeft, wil toch iets zeggen.’
Is uw foto een beetje het beeld van
de gebeurtenis geworden?
‘Als je over de zaak van Julie Van Espen spreekt,
is dat misschien nog de meest respectvolle foto
die je kunt tonen. De mensen waren geëmotio-
neerd door wat er gebeurd is. Iedereen was heel
respectvol en er was geen agressie of woede.
Er zijn gruwelijke dingen gebeurd met Julie Van
Espen, maar op die foto kan je de zaak toch op
een zachte manier in beeld brengen. Ik denk dat
het vooral de manier is waarop je bij de mensen
een soort wanhoop en triestheid in hun ogen
ziet. Door een toevalligheid staat iedereen ook
naar boven te kijken en dat maakt het voor mij zo
speciaal. De foto is gemaakt op de plaats waar
Julie gevonden is, onder een brug. Op dat mo-
ment hield iemand op de brug een toespraak.
Iedereen stond met kaarsen naar die persoon te
kijken. Maar het leek bijna alsof de mensen met
enorme tristesse hun ogen naar de hemel ge-
richt hadden, zoekend naar waar Julie is, op een
aandoenlijke manier.’
‘Het beeld kan
een teleurstelling of
een gevoel weergeven in
de Vlaamse context’
Het valt op dat iconische foto’s vaak beelden
zijn van emotionele gebeurtenissen. Hoe is het
om daar als fotograaf tussen te staan?
‘Dat is altijd moeilijk. Een slecht kantje van mij als
fotograaf is dat ik te begaan ben met mensen.
Het wringt met mijn persoonlijkheid om op zulke
momenten de camera op hen te richten, omdat
dat onnatuurlijk aanvoelt. Maar je wordt gedre-
ven door het feit dat je een mooi beeld kan ma-
ken, dat voor veel mensen iets kan doen of iets
kan vertellen. De mensen die er niet bij waren,
kunnen er zo toch bij zijn. Je moet iets uitscha-
kelen in jezelf om zulke foto’s te kunnen maken,
wat mij niet altijd lukt. Ik denk dat dit beeld

De stille wake voor Julie Van Espen
(foto: Wouter Van Vooren)
sereen genoeg is om te fotograferen.
Er waren mensen aan het huilen op dat
moment. Net omdat het niet iemand is die
zwaar staat te huilen, maar er eerder spra-
ke is van een ingetogen tristesse, spreekt
het beeld aan volgens mij. Als ik mensen
zie met groot verdriet ga ik daar niet op
springen, omdat je niet weet wie die men-
sen zijn. Mocht dat nu een goede vriendin
van Julie geweest zijn, zou ik in haar plaats
geen camera kunnen verdragen. Maar
ik denk ook niet dat het zin heeft om dan
een foto te maken. Ik heb al héél bewust
bepaalde zaken niet gefotografeerd, om-
dat ik vind dat dat er niet toe doet. Andere
kranten hadden dat beeld misschien wel
graag gehad.’
Hebt u veel reactie gehad op de foto?
‘Het zou kunnen dat er een aantal reacties
onder het artikel bij de foto staan, maar ik
‘Net omdat het niet iemand
is die zwaar staat te huilen,
maar er eerder sprake
is van een ingetogen
tristesse, is het een beeld
dat aanspreekt’
kijk daar niet naar. Eigenlijk interesseert mij
dat niet echt. Ik heb redelijk wat berichten
gehad van mensen toen ik de prijs had ge-
wonnen en dat doet wel deugd. Maar voor
de rest weet ik dat het in de krant gestaan
heeft en dat zo’n tienduizend, misschien
wel honderdduizend mensen de foto ge-
zien hebben. Dat is voor mij voldoende. Ik
ben ervan overtuigd dat veel mensen wel
eens stil hebben gestaan bij de foto en er
misschien wel iets aan gehad hebben. Van
de familie van Julie heb ik geen reactie ge-
had, maar dat verwacht ik ook niet. Sinds
ik de prijs heb gewonnen, speel ik wel met
het idee om de foto naar hen op te stu-
ren. Ik weet niet of dat goed gaat vallen.
Misschien kunnen ze er iets aan hebben,
maar misschien ook niet. Voorlopig houd
ik mij in, omdat ik die mensen daar ook niet
mee wil belasten.’
69
Had u liever met een andere foto de prijs
gewonnen?
‘Nee, omdat ik vind dat het vanuit journa-
listiek standpunt het belangrijkste beeld
is dat ik gemaakt heb. Het gaat over iets
verschrikkelijks. Je wil niet dat zulke dingen
gebeuren. Maar het is van maatschappe-
lijk belang om te tonen wat leeft. Ik moet
tegelijk toegeven dat ik het ergens moeilijk
vind om net met die foto een prijs te win-
nen. Julie had niet vermoord mogen wor-
den, ik had daar liever niet gestaan. Als
journalist zijn dat gebeurtenissen waar je
graag naartoe gaat, maar als mens ab-
soluut niet. Ik vind het dan ook wrang om
reclame te maken met die foto. Hij staat
op mijn website, omdat ik er een prijs mee
gewonnen heb. Maar voor de rest heb ik er
amper iets mee gedaan. Het is geen foto
waar je feest mee viert, vind ik.’
70

Achter het beeld

September
Fotograaf Patrick De Roo

Mercy voor
de zonneklopper
De Global Mercy is het grootste private
ziekenhuisschip ter wereld. In september
kwam het schip aan in Antwerpen. ‘Terwijl
het schip het strand van Sint-Anneke
passeerde, lag een man te zonnebaden.
Hij vond het blijkbaar warm genoeg voor
een zwembroek. Mijn aandacht ging
meer naar de man dan naar het schip.
De compositie was voor mij snel duidelijk;
de voor- en achtergrond kon ik duidelijk
onderscheiden. Dat contrast spreekt veel
mensen aan. Volgens mij is dat de reden
waarom de Gazet van Antwerpen de foto
heeft gebruikt op haar voorpagina.’
 n
de
do
a-
b ijn
e
td
ui
p
to
aa
st
BA
AB

Co
AU nfl do
KU i c t on
S Fra m
nk el
ri j lB
k- au
U SA n -P
ov J ea
er ur
ve te
ili ac
gh n
ei de
ds lij
pa er
ct Ov

Meest geklikt Tweets Cover

van de maand van de maand van de maand

i think the next james bond

should be played by a man
(crowd boos) who is transge-
nder (crowd cheers) but he's
heterosexual (crowd boos) and
confident in his relationship with
a trans woman (crowd cheers)
but they're poly (crowd boos)

lauren
@NotABigJerk

donderdag 30 september 2021

Wie wordt de nieuwe Bond-acteur?

‘We hadden ons dochtertje toen

bij ons, maar vier dagen later
zouden we haar nooit meer zien’ Na zestien jaar komt er tijdens de Bonds-
De pasgeboren baby van Kim had dagverkiezingen een einde aan het politieke
tijdperk van Angela Merkel.
hoogstens nog maar een paar dagen
te leven. Een fotografe legde een paar
van de laatste momenten met het
complete gezinnetje vast. Het artikel
maakt deel uit van de serie ‘Boven De
Wolken’.
De identiteitscrisis van ‘t Scheldt
TRIGGER
Op 30 september verschijnt in
De Morgen een uitspraak van
de Vlaamse Vereniging van
Journalisten over ‘t Scheldt.
BOVEN: Simon Demoen
(foto: Simon Demoen)
ONDER: Bart Verhoeven
(foto: Filip Van Roe)
De Vlaamse Vereniging van Journalisten (VVJ) beschouwt ‘t Scheldt niet
als journalistiek. Op de website van de organisatie staan namelijk artikels
die niet transparant zijn. Zo staat er nooit een naam van een redacteur bij
een stuk. Dat is deontologisch niet correct. Wat is ‘t Scheldt dan wel en zijn
er gelijkaardige websites?
Volgens Pol Deltour, nationaal VVJ-secretaris, zijn
er twee definities van journalistiek. De eerste defi-
nitie is de feitelijke. Hier gaat het over een publiek
informeren met feiten via een medium. Deltour
legt uit: ‘Als dat de enige definitie zou zijn, dan zou
een influencer ook een journalist genoemd kun-
nen worden.’ Om die reden is er ook een tweede
definitie die volgens de VVJ de doorslag geeft
of een medium wel of geen journalistiek statuut
krijgt.
De tweede definitie is een aanvulling op de eerste,
maar er worden enkele kwaliteitsnormen aan toe-
gevoegd. Journalistiek moet eerlijk en onafhan-
kelijk berichtgeven met aandacht voor het recht
op privacy waarbij embargo’s moeten gerespec-
teerd worden en de veiligheid van de samenleving
moet worden gehandhaafd. Die kwaliteitsnormen
staan in de Code van de Raad voor de Journa-
listiek zorgvuldig uitgelegd. Deltour: ‘Wij zijn van
mening dat ‘t Scheldt geen journalistiek is, omdat
het aan die tweede definitie niet voldoet. ‘t Scheldt
moest ook voor de rechtbank komen, hoewel de
rechters oordeelden dat het wel om een journa-
listiek medium gaat. De VVJ vindt dat rechters
te veel naar de eerste definitie kijken. Het gevolg
daarvan is dat ‘t Scheldt nog steeds het voorrecht
heeft om voor het hof van assisen te verschijnen.
Dat is een voorrecht, omdat het hof van assisen
bescherming biedt aan de pers.’
De VVJ vindt de artikels van ‘t Scheldt dus geen
journalistiek, maar hoe benoemen ze die website
dan wel? ‘‘t Scheldt is een site voor politieke com-
municatie, waarbij de schrijver heel aanvallend
bericht’, vertelt Pol Deltour. Facebook identificeert
‘t Scheldt eerder als een satirepagina. Sinds april
zet Facebook die stempel boven alle satirische
artikels. Zo kan een Facebookscroller meteen zien
dat het niet om een nieuwsartikel gaat. Deltour
vindt die benaming niet volledig correct en hij is
niet de enige.
Simon Demoen, schrijver van satirische artikels bij
De Korrel zegt dat ‘t Scheldt de naam satire on-
eer aandoet: ‘‘t Scheldt valt individuele personen
publiekelijk aan. Dat doen wij niet.’ De Korrel wil de
lezers duidelijk niet kwetsen en daarom vindt er
voor de publicatie altijd een redactievergadering
plaats met een tiental collega’s. Thema’s waar ze
extra voorzichtig mee omspringen zijn verkrach-
tingen en transgenders. Komen er na publicatie
dan toch nog veel boze reacties dan vraagt De-
moen de mening van iemand die iets dergelijks
heeft meegemaakt. Het doel van Simon is om via
satire de actualiteit te relativeren.
‘‘t Scheldt is een site voor
politieke communicatie,
waarbij de schrijver heel
aanvallend bericht’
Ook Bart Verhoeven, satiricus en oprichter van ‘t
73
Beleg van Antwerpen is geen fan van ‘t Scheldt. Hij
is wel fan van het Amerikaanse programma South
Park dat met alles en iedereen lacht. Volgens hem
drijft ‘t Scheldt enkel met één bepaalde groep po-
litici de spot. Zo gaat het bijvoorbeeld nooit satire
schrijven over Dries Van Langenhove of Tom Van
Grieken. ‘Als satiricus vind ik dat je je eigen over-
tuigingen achterwege moet kunnen laten’, zegt
Verhoeven.
‘De stempel van "satire page" klopt ergens wel,
maar ik vind dat een satirepagina dat niet nodig
heeft. De meeste mensen snappen direct dat het
om satire gaat door mijn titel. Mensen die dat niet
zien en het toch verder delen alsof het een nieuws-
bericht is, zijn mensen die snel getriggerd zijn en
al van nature veel delen op Facebook. De mensen
die de stempel moeten zien, zien het toch niet. Die
groep kijkt niet naar de kleine lettertjes.’ Verhoe-
ven ziet ook geen verandering door dat label. Er
zijn nog steeds mensen die zijn berichten serieus
nemen. ‘Facebook zet dat label er gewoon op om
zichzelf in te dekken. Als ik bijvoorbeeld schrijf over
antivaccineerders, dan zet het socialemedia-
bedrijf er automatisch “covidinformatie” onder.
Facebook treedt op allerlei manieren op tegen
fake news. Met het label van satirepagina pro-
beert het bedrijf zich in te dekken.’ (ES)
Scoop heeft ‘t Scheldt gecontacteerd voor een reactie,
maar uiteindelijk koos ‘t Scheldt ervoor om niet te reage-
ren. Een tegenwoord kan dit artikel dus niet bieden.
 Heeft Vlaams Belang de klassieke media nog nodig?

Vlaams geblockt
TRIGGER
Op 19 september 2021 be-
Miljoenen euro’s aan Facebookadvertenties, een pak reclame op
richt VRT NWS dat Vlaams TikTok en nu ook een eigen app. Vlaams Belang, en in zijn kiel-
Belang zijn eigen app
lanceert. Een app waarmee zog de andere Vlaamse politieke partijen, maakten nog nooit zo-
de partij een alternatief
wil bieden voor de sociale
veel gebruik van sociale media. De vraag of ze de klassieke media
media, waar het naar nog wel nodig hebben, klinkt steeds luider. Waar politieke partij-
eigen zeggen te vaak wordt
gecensureerd. Vlaams Be- en vroeger bijna uitsluitend print, radio en televisie gebruikten om
lang is daarmee de eerste
Belgische politieke partij
hun standpunten naar de kiezer te brengen, doen ze dat nu via hun
met een eigen app. eigen communicatiekanalen. En daar hebben ze een flinke cent
door Arend Schreurs voor over.
en Michelle Frison

Volgens de advertentiebibliotheek van Trump van Twitter gegooid na de bestorming

Facebook spendeerde Vlaams Belang sinds
april 2019 een dikke twee miljoen euro aan
Facebookadvertenties. N-VA gaf in diezelfde pe-
riode anderhalf miljoen uit, PVDA 800.000 euro,
Tom Van Grieken zo’n 700.000 euro, Bart De Wever
een dikke 600.000 euro. U snapt het wel. Vlaamse
74 politieke partijen en politici besteden een pak
centen aan Facebook en geven daarmee heel
Europa het nakijken.
Maar dat bleek voor Vlaams Belang niet te vol-
staan. In september lanceerde het zijn eigen
app. ‘We zitten ondertussen aan 60.000 down-
loads, waar we wel tevreden mee zijn’, zegt Jonas
Naeyaert, woordvoerder van Vlaams Belang.
‘Hoeveel zo’n app kost om te ontwikkelen is na-
tuurlijk interne keuken, maar het meeste is in-
house ontworpen. De bedragen om een app te
ontwikkelen vallen relatief mee.’
Vlaams Belang lanceerde zijn app enerzijds om-
dat het vindt dat het te weinig aan bod komt in
de klassieke media. Volgens een onafhankelij-
ke studie van de VUB naar de (on)partijdigheid
van de VRT, schuilt daar een grond van waarheid
in. De onderzoekers stellen vast dat het Vlaams
Belang over het algemeen minder aan bod komt
in de berichtgeving van de openbare omroep,
maar dat is bij de andere media (pers en VTM)
nog meer het geval.
Anderzijds maakt Vlaams Belang zich naar ei-
gen zeggen ernstige zorgen over de vrijheid van
meningsuiting op sociale media. ‘Breek zelf de
censuur’ luidt de slagzin waarmee de partij zijn
app aankondigde. Volgens partijvoorzitter Tom
Van Grieken worden namelijk steeds meer po-
litieke berichten op sociale media verwijderd.
Daar heeft hij geen ongelijk in. Zo werd voorma-
lige president van de Verenigde Staten Donald
van Het Capitool begin dit jaar. Als reactie begon
ook hij zijn eigen blog, waarop alles gezegd en
geschreven mocht worden.
Data, data, data
Volgens Reinout Van Zandycke, expert Politieke
Communicatie, is censuur op sociale media
echter niet de hoofdreden achter de app van
Vlaams Belang: ‘Ik ga zeker niet ontkennen dat
Vlaams Belang met argusogen wordt gevolgd
door sociale media. Maar de partij verstopt de
marketingvoordelen achter haar censuurver-
haal. Ik denk bijvoorbeeld aan directe commu-
nicatie met het kiespubliek of het verzamelen
van data. Daarom verwacht ik dat er wel wat
Vlaamse politieke partijen zullen volgen en ook
hun eigen app beginnen.’
‘Vlaams Belang verstopt
de marketingvoordelen,
zoals directe communicatie
met zijn kiespubliek of
het verzamelen van data,
achter het censuurverhaal’
Reinout Van Zandycke
Het principe van zo’n eigen app is voor vele
politieke partijen trouwens niet nieuw. Barack
Obama en Bernie Sanders lanceerden al een
app voor hun campagneteams. En ook in
Frankrijk deed La République En Marche van de
Franse president Emmanuel Macron het Vlaams
Belang al voor. Op die apps gaan ze vaak te werk
met polls. Mensen die hun mening willen geven,
moeten hun e-mailadres invullen en zo worden
hun contactgegevens verzameld.
Links: Jonas Naeyaert  (foto: Sim Tack)
Rechts: Reinout Van Zandycke (foto: Exposure)
Verder zegt Naeyaert dat hetgeen op de
app verschijnt geen objectief nieuws is:
‘De app bestaat uit onze communicatie.
Het zijn onze persmededelingen, onze
opiniestukken en dergelijke meer. Wij pro-
beren geen nieuwsapp te zijn, we hebben
ook geen reporters. We proberen enkel
onze boodschappen te verkondingen aan
sympathisanten en potentiële kiezers.’
Desondanks staat de app in de nieuws-
categorie van de App Store en biedt het
Vlaams Belang in zijn app een aparte
nieuwsrubriek aan.
‘De meeste politici mogen
op hun knieën gaan
zitten om, alstublieft,
in de media te komen’
Johny Vansevenant (VRT)
En-enverhaal
Vlaamse politieke partijen lijken de klas-
sieke media dus steeds minder nodig
te hebben om hun standpunten aan de
kiezer te brengen. Ze kunnen het zich ook
permitteren die media minder te gebrui-
ken. Zo gaf Vlaams minister-president Jan
Jambon (N-VA) jarenlang geen interviews
aan Linda De Win. Ook zijn partijvoorzitter
Bart De Wever weigerde meermaals te
praten met De Morgen en De Standaard.
(n.v.d.r. zie ook p. 83-85) Die vat in een in-
terview met Newsmonkey uit 2016 perfect
samen waarom: ‘Via je Twitteraccount kan
je een opiniestuk verspreiden dat verder
gaat dan de oplage van heel de krant. En
door het niet te geven kan je kranten ver-
plichten om er toch over te publiceren en
een link naar het volledige stuk te geven.
Dat is een macht ten opzichte van klassie-
ke printmedia die we vroeger niet hadden.
Waarom zou je die niet gebruiken?’
Volgens Van Zandycke loopt het echter
niet zo’n vaart: ‘Sociale en klassieke media
versterken elkaar. Met enkel sociale media
zal je er niet geraken. Door hier en daar
wat posts te plaatsen, zal je geen verkie-
zingen winnen. Politieke marketing is echt
een en-enverhaal, waarbij sociale me-
dia een soort deeltjesversneller kunnen
zijn. Toen bijvoorbeeld Conner Rousseau
(Vooruit) deelnam aan de Slimste Mens ter
Wereld is zijn volgersaantal op Instagram
met zo’n 25% gegroeid. Hij kreeg er zomaar
20.000 nieuwe volgers bij. Anderzijds zit
Rousseau daar ook omdat hij zoveel vol-
gers heeft. Klassieke media, in dit geval tv,
blijven dus belangrijk.’
Absoluut onmogelijk
Bart Brinckman, politiek redacteur van De
Standaard, en Johny Vansevenant, meer
dan 30 jaar politiek journalist bij VRT, slui-
ten zich daar naadloos bij aan. ‘Zo’n app
zal nooit de klassieke media vervangen.
Waarom? Omdat wij twee grote voordelen
hebben. Enerzijds kunnen wij boodschap-
pen verzamelen en anderzijds kunnen we
die boodschappen ook versterken. Wij ge-
ven context en brengen nuance. Wat ben
je nu met kreten van politici of partijen als
je niet de context hebt?’ zegt Brinckman.
Vansevenant is het met hem eens: ‘Ik zie
geen enkele reden om mij zorgen te ma-
ken. Mensen willen weten wat er gebeurt
in de wereld. Het nieuws dat een politieke
partij, en dan nog een oppositiepartij, kan
brengen, is veel te marginaal om de klas-
sieke media weg te dringen. Dat is abso-
luut onmogelijk.’
‘Er zou pas een probleem zijn als mensen
zich enkel zouden laten leiden door de
Vlaams Belangapp’, gaat Brinckman ver-
der. ‘Dat zien we bijvoorbeeld wel in de
Verenigde Staten, waar er een enorme
 Rechts: Bart Brinckman (foto: Read My Lips)
Links: Johny Vansevenant (foto: Read My Lips)
polarisering van het medialandschap be-
staat. Daardoor krijgen mensen een verte-
kend beeld van de werkelijkheid. Zo ver zijn
we hier nog niet. De media in België slagen
er nog altijd in een waaier van mensen te
bereiken. Heel wat politieke partijen reke-
nen daar ook op en komen om die reden
nog steeds graag in onze klassieke media
aan bod.’ Ook Vansevenant volgt die me-
ning: ‘Er zijn natuurlijk een paar politieke
vedetten waar altijd voor gestreden wordt
door de media. Ik heb bijvoorbeeld vaak
gezien dat Bart De Wever maar te kiezen
heeft met welke media hij wil samenwer-
ken. Dus er zijn uiteraard enkele uitzonde-
ringen. Maar de meeste politici mogen op
hun knieën gaan zitten om, alstublieft, in
de media te komen.’
Tegenstrijdig
Beide journalisten snappen wel het nut
van de app: ‘Ik heb zelf ook de Vlaams
Belangapp gedownload, maar of ik hem
vaak gebruik? Nee, dat nu ook weer niet.
Die app is ook niet voor journalisten ge-
maakt. Hij is gemaakt voor (potentië-
le) leden en kiezers van Vlaams Belang’,
vertelt Brinckman. ‘Partijen hebben altijd
manieren gezocht om rechtstreeks met
hun kiezers te dialogeren. Denk maar aan
Facebook en Twitter. Dus mij lijkt het lo-
gisch dat een partij dat allemaal samen-
brengt in één app. Om die reden heb ik ook
in N-VA-kringen gehoord dat men er toch
wat jaloers op is. In verkiezingstijd kan zo’n
app veel nut hebben. Je kan er (potenti-
ële) kiezers rechtstreeks mee bereiken,
maar om nu te beweren dat de app een
aanval is op de democratie? Dat vind ik
dikke onzin.’
‘Wij proberen geen
nieuwsapp te zijn.
We proberen enkel
onze boodschappen
te verkondigen naar
sympathisanten en
potentiële kiezers’
Jonas Naeyaert
(Vlaams Belang)
Vansevenant downloadde de Vlaams
Belangapp niet: ‘Ik weet natuurlijk wel
waarom ze die app lanceren. Ze willen
uiteindelijk op de reguliere sociale media
verdwijnen. Maar een partij als Vlaams
77
Belang wil altijd graag een slachtofferrol
aannemen en dat versterkt het groeps-
gevoel onder zijn kiezers. Daarom werkt
zo’n app. Politieke partijen zullen de media
blijven nodig hebben. Wat ze vaak doen is
boodschappen, soms zelfs provocerende,
op Twitter zetten in de hoop dat de klas-
sieke media die zullen oppikken. Als die
boodschappen dan niet opgepikt worden,
dan schieten ze naar de mainstreamme-
dia dat ze dingen stilzwijgen. Wat eigenlijk
aangeeft dat hun medium niet volstaat
en dat ze via ons meer mensen willen be-
reiken. Vlaams Belang is dus heel tegen-
strijdig. Aan de ene kant veroordelen en
verwerpen ze de klassieke media voort-
durend, aan de andere kant zijn ze boos
als die klassieke media hen niet genoeg
aandacht of ruimte geven om hun bood-
schappen te verkondigen.’
Naeyaert nuanceert: ‘De klassieke media
blijven ook voor ons belangrijk. We durven
er wel eens kritisch op reageren, maar dat
is enkel omdat we er minder in aan bod
komen. We schieten ook niet op individu-
en. De meeste journalisten doen ook maar
hun job.’
 Kan religiejournalistiek objectief zijn?
Spreekt religie
door de pen?
TRIGGER
Op 21 september 2021
verschijnt een column van
Guido Vanheeswijck in het
christelijk opinieblad Tertio:
‘De verrijzenis van religieuze
journalistiek’. Hij schrijft zijn
column naar aanleiding
van een interview met
Kristien Hemmerechts in
Knack waarin ze openlijk
over religie spreekt. Van-
heeswijck vraagt zich af of
dat interview een voorbode
is voor meer religiejourna-
listiek.
door Marit Coudenys
78
BOVEN: Guido Vanheeswijck
(foto: Koen Broos)
ONDER: Geert De Kerpel
(foto: Jeroen Moens)
Als ukkie ging ik elke zondag naar de kerk. Hoewel ik mijn geloof
inmiddels achter mij heb gelaten, merk ik dat mijn orthodox-
christelijke vader soms door mijn pen spreekt. Zo stel ik mij de
vraag of er zoiets bestaat als objectieve religiejournalistiek.
Ik ging in gesprek met drie mediafiguren in wier leven religie
een prominente rol speelt.
Voor dit stuk sprak ik om te beginnen met Geert Hoe moeilijk ook, objectiviteit blijft het streef-
De Kerpel, voormalig hoofdredacteur van het doel van elke journalist. De Kerpel vindt het frus-
christelijk opinieweekblad Tertio en nu woord- trerend dat men de neutraliteit enkel in vraag
voerder van kardinaal Jozef De Kesel. Kristien stelt bij religiejournalisten. ‘Gebeurt het ook voor
Hemmerechts is dan weer een bekend fictie- sport en politieke journalistiek? Journalistiek is
schrijfster en columniste. Mijn derde gespreks- journalistiek.’ Volgens Vanheeswijck is dat het
partner is Guido Vanheeswijck, een Belgische gevolg van een algemeen scepticisme over de
filosoof en hoogleraar aan de KULeuven en kerk en religie. ‘Media spreken vaak over religie
Universiteit Antwerpen. In 2019 schreef hij het op kleuterniveau. Religie is niet “sexy”. Wanneer
boek ‘Onbeminde Gelovigen’. je het ter sprake brengt, word je snel gezien als
conservatief’, stelt hij.
'Als religiejournalistiek
niet objectief tracht te zijn, ‘Het idee is gegroeid dat reli-
is het geen journalistiek' gie geen interessant onder-
Geert De Kerpel werp is, terwijl ze voor velen
een houvast is.'
‘Als religiejournalistiek niet objectief tracht te zijn,
Kristien Hemmerechts
is het geen journalistiek’, stelt Geert De Kerpel
meteen. ‘Dat wil zeggen dat het moet voldoen
Hemmerechts betreurt het dat de media weinig
aan alle deontologische en andere wetmatighe-
over religie spreken. ‘Het idee is gegroeid dat re-
den van het vak. Absolute objectiviteit is onmo-
ligie geen interessant onderwerp is, terwijl religie
gelijk, maar je moet er wel naar streven.’
voor velen een houvast is waar je op kunt terug-
vallen in moeilijke tijden. Het is zoals het kind met
De vraag over objectiviteit beperkt zich even-
het badwater weggooien. Alles komt aan bod
wel niet tot religiejournalistiek. Filosoof Guido
in de media: plastische chirurgie, penisvergro-
Vanheeswijck benadrukt dat je bij elk journalis-
tingen, seks. Waarom dan niet religie?’, vraagt
tiek product kunt twijfelen over de objectiviteit.
ze zich af. De Kerpel deelt haar bekommernis:
‘Niemand is onbevooroordeeld. Je bent in een
‘Religie vormt een drijfveer voor velen. Je kan de
bepaalde cultuur en tijd geboren. Dat zal altijd
wereld niet begrijpen zonder religie erbij te be-
doorklinken in wat je schrijft. Het is belangrijk dat
trekken. Bovendien groeit het aantal gelovigen
je je hiervan bewust bent en je die overtuigingen
op wereldschaal sneller dan de bevolkingscij-
in vraag kan stellen.’
fers.’
Neutraliteit Het antwoord op de vraag of religiejournalistiek
Kristien Hemmerechts gaat nog een stapje
objectief kan zijn, is blijkbaar niet zo eenduidig.
verder. Voor haar zit het probleem in het woord
Ja, religiejournalisten moeten net als alle andere
“objectiviteit” zelf. ‘Bestaat dat wel? Als filmmaker
journalisten objectiviteit nastreven. Alleen wordt
kies je een zeker perspectief, pas je de belichting
de vraag precies vaak alleen gesteld bij religie-
aan en richt je je camera. Al bij het begin van
journalistiek. Verraadt dat scepticisme tegen-
het proces is er geen sprake meer van zuive-
over de kerk?
re neutraliteit.  Zo is het ook in de geschreven
 journalistiek. Zodra je woorden kiest, sluipt er in-
terpretatie in je tekst.’
Kristien Hemmerechts
(foto: Diana Putters)
80
Achter het beeld
Oktober
Fotograaf Eric De Mildt

Samusocial organiseert
workshop internet
‘Dit beeld is genomen in de lokalen van
Samusocial in Laken, een organisatie
die sociale hulp biedt aan mensen met
een moeilijke achtergrond, daklozen en
kansarmen. Aan de tafel zit Prudence
(n.v.d.r. een schuilnaam), een vrouw uit
Kameroen die een workshop volgt rond
internet- en computergebruik. Pruden-
ce is op zoek naar een nieuw huis, maar
als ze langsgaat bij verkopers in Brussel
wordt ze wellicht opgelicht of afgewezen
omwille van haar huidskleur. Online maakt
Prudence veel meer kans. Ik vind zulke
initiatieven enorm belangrijk. Als je anno
2022 niet weet hoe je met een compu-
ter moet omgaan, is dat een vorm van
onderdrukking. De digitale ongelijkheid
is door de coronacrisis sterk toegeno-
men. Zulke maatschappelijke fenomenen
zeggen meer over onze samenleving dan
vijftig hooligans die met stenen naar de
politie gooien. De actualiteit is veel meer
dan “de dingetjes die gebeuren”.’
 n
le
Po
–
t EU
ic
nfl
Co

Fr
a nc rs
es pe
Ha Pa
ug o ra
en
:F nd
ac Pa
eb
oo
k
Fi
le
s

Meest geklikt Tweets Cover

van de maand van de maand van de maand

hello literally everyone

Twitter
@Twitter

maandag 4 oktober 2021

Facebook, Instagram en Whatsapp gaan

wereldwijd offline door storing.

‘Het gangbare beeld van

de normale penis komt zelden
overeen met wat echt normaal is’
Volgens een onderzoek met 20.000 Wereldwijd schieten de energieprijzen de
lucht in.
mannen van verschillende afkomst is
de gemiddelde lengte van een erectie
13,2 cm. Kleiner dan 9,8 cm of groter dan
16,4 cm is eerder uitzonderlijk, maar niet
abnormaal. De grootte van een penis is
afhankelijk van deze vijf factoren: leeftijd,
DNA, hormonen, huidskleur en milieu.
De Wever maakt
het nieuws
TRIGGER
Op 9 oktober 2021 verschijnt
Zeven jaar. Zo lang duurde het voor Bart De Wever opnieuw toezegde om
er na zeven jaar opnieuw een interview af te leggen met De Standaard. Journalisten Jan-Frederik
een diepte-interview met
‘s lands bekendste partij- Abbeloos (chef Wetstraat) en Matthias Verbergt (redacteur Wetstraat)
voorzitter Bart De Wever slaagden erin de politicus te strikken voor een interview dat zowel voor-
(N-VA) in de Standaard.
uit- als terugblikt. Komen die interviews op een organische manier
door Nona Van Eyck
en Nicolas Holvoet
tot stand, of gaat het hier toch om een sterk staaltje onderhandelen
tussen woordvoerder en journalist? Wij spraken met politiek journalist
Raf Liekens (Humo) en partijwoordvoerder Philippe Kerckaert (N-VA) om
daarachter te komen.

‘Zeven jaar is een lange tijd,’ poneert Humo-
journalist Raf Liekens. ‘Er is in die tijd heel wat
veranderd. Er is minder tijd voor politieke inter-
views, en er is meer argwaan in het werk geslo-
pen.’ Liekens weet waarover hij praat, want sinds
2004 interviewde hij De Wever elk jaar. De ene
keer voor Humo, de andere keer voor De Morgen,
al weigert ‘s lands populairste partijvoorzitter
sinds geruime tijd nog interviews te geven aan
die krant. ‘Ik begrijp De Wever ook wel tot op een
bepaalde hoogte. Als je het gevoel krijgt dat je
stelselmatig geviseerd wordt door een krant of
een tijdschrift, dan ga je ook niet langer je ver-
haal doen bij de journalisten van de betrokken
redacties. Toch baart het me zorgen dat een
dergelijk figuur ervoor kiest om bepaalde natio-
nale media te mijden. Als hij het zich kan permit-
teren, dan zullen er vast nog politici zijn die zich
hetzelfde zullen veroorloven en komt onze kriti-
sche stem als journalist in gevaar.’
‘Rechtlijnigheid met politici
is altijd al mijn handelsmerk
geweest, ongeacht
het medium waarvoor ik
op dat moment schreef’
Raf Liekens
(Humo)
Rechtlijnigheid
Toen Raf Liekens de overstap maakte van De
Morgen naar Humo, stootte hij op hetzelfde
probleem. De Wever en Francken wilden niet
meer in gesprek gaan met de journalisten van
het blad. Liekens kreeg ze weer aan boord, zon-
der grote beloftes te doen. ‘Rechtlijnigheid met
politici is altijd al mijn handelsmerk geweest,
ongeacht het medium waarvoor ik schrijf. Dat
moet altijd het heilige doel zijn, voor iedereen
in onze stiel.’ De journalist vertelt dat het wel
belangrijk is om een onderscheid te maken tus-
sen de werkwijze van een tijdschriftredactie en
een krantenredactie. ‘Ik heb één keer per jaar een
diepte-interview met Bart De Wever,’ zegt Liekens,
‘terwijl journalisten die voor een krant werken veel
frequenter contact hebben met dergelijke poli-
tici. Alleen: zij willen primeurs, ik wil verhalen. Het
contact is dus wel anders.’ Toch hebben de twee
soorten journalisten iets gemeenschappelijks:
als ze Bart De Wever willen spreken, moeten ze
83
eerst hun idee voorleggen aan de woordvoerder.
Verstandshuwelijk
Philippe Kerckaert, partijwoordvoerder van N-VA,
vergelijkt de relatie tussen politici en massa-
media met een rationeel verstandshuwelijk. ‘De
exacte aard van dat huwelijk verschilt uiteraard
van politicus tot politicus.’ Een figuur als Bart De
Wever heeft de massamedia natuurlijk minder
nodig dan een beginnend politicus, verduide-
lijkt Kerckaert: ‘De Wever bouwde als politicus
een sterke naamsbekendheid op, dus kan hij het
zich ook veroorloven om selectiever te zijn in zijn
mediakeuzes.’ Op het partijbureau van de N-VA
komen dagelijks voorstellen binnen. ‘Ik maak
vervolgens een selectie en stel voor elk voorstel
een advies op, aan de hand van de vooraf uitge-
dachte mediastrategie van onze partij.’ Die fina-
le selectie stelt de partijwoordvoerder wekelijks
voor aan het dagelijks bestuur, dat bestaat uit
onder meer De Wever, de ondervoorzitters, de se-
cretaris, de algemeen directeur en Kerckaert zelf.
‘Tijdens die vergadering wordt beslist op welke
voorstellen De Wever zal ingaan. Voorstellen van
de dag zelf, voor een actueel duidingsprogram-
ma bijvoorbeeld, kunnen niet altijd besproken
worden op de vergadering. Daarvoor vraag ik
Bart rechtstreeks of hij die avond kan vrijmaken.
Ik geef hem dan ook de onderwerpen mee zodat
hij weet waaraan hij zich kan verwachten.’
 LINKS: Raf Liekens, journalist bij Humo. (foto: Raf Liekens)
RECHTS: Philippe Kerckaert, partijwoordvoerder bij N-VA. (foto: N-VA)
Verjaardagswensen
Als we Raf Liekens mogen geloven, is de tijd
van uitgebreid dineren op het kabinet van
een bevriende minister voorbij. ‘Onze gene-
ratie journalisten belt, sms’t en Whatsappt
erop los, maar netwerken zoals vroeger
doet ze niet meer. Door de hoge werkdruk
in ons vak is daar ook simpelweg geen tijd
meer voor. Ook verjaardagswensen aan
het adres van politici zijn passé, want dat
staat een objectieve en kritische verslag-
geving in de weg.’ De journalist is duidelijk:
verder dan nu en dan een sms’je om het
contact warm te houden, reikt het contact
met politici niet.
'De Wever bouwde als
politicus een sterke
naamsbekendheid op,
dus kan hij het zich ook
veroorloven om bepaalde
mediakeuzes te maken’
Philippe Kerckaert
(N-VA)
‘Politici willen niet langer voor verrassingen
staan in interviews. Vroeger was die sfeer
ongeremder. Ik kon gewoon een sms sturen
naar Bart De Wever, waarna ik uitgenodigd
werd op het partijbureau om een gesprek
met hem te voeren. Zonder vooraf contact
te hebben met de woordvoerder’, aldus
nog Liekens. Hij maakt zich wel zorgen bij
die ontwikkeling. ‘Tegenwoordig proberen
woordvoerders naast de thema’s, ook de
vragen vooraf te bemachtigen. Op zulke
momenten leg ik de voorbereidingen van
een mogelijk interview meteen stil, en ver-
wijs ik door naar de advertentieprijzen van
Humo. Dan kunnen politici beter een ad-
vertentie plaatsen in mijn blad, in plaats
van een diepte-interview met mij te doen.’
De Humojournalist is enthousiast over tij-
den die al lang achter ons liggen. ‘Iemand
met zoveel mediatraining als Conner
Rousseau (Vooruit) zag je vroeger niet in de
Wetstraat. Integendeel, er waren heel wat
meer spontane gesprekken tussen politici
en journalisten. Ik denk dat dat ook de re-
den is waarom een vorige generatie jour-
nalisten veel dichter bij politici stond dan
vandaag.’
Profilering op sociale media
Naast de geëvolueerde sms-relatie, nam
ook de aanwezigheid van politici op so-
ciale media de voorbije jaren enorm toe.
(n.v.d.r. zie ook p 74) Het bood ook De Wever
de kans om zijn boodschap rechtstreeks te
delen met zijn volgers. Het belang van de
middle man, zoals Kerckaert de journalist
beschrijft, vervaagt. ‘Ook bij N-VA zetten
wij volop in op onze profilering op sociale
85
media. Het is geen geheim dat journalisten
in Vlaanderen gemiddeld iets linkser geo-
riënteerd zijn dan de N-VA. Daarom zetten
wij ook sterk in op rechtstreekse commu-
nicatie naar onze potentiële kiezer.’ Toch
benadrukt Kerckaert dat nieuws nog altijd
parallel verspreid wordt. ‘Ons hoofddoel is
nog steeds iedereen informeren over onze
maatschappijvisie, ook degenen die N-VA
niet volgen op sociale media. Het is na-
tuurlijk wel zo dat onze volgers sneller zaken
oppikken dan degenen die ons niet volgen.
Onze belangrijkste boodschappen worden
dan ook telkens stevig gepusht.’
Verzoening
Kerckaert geeft toe dat er een periode een
moeilijkere relatie was tussen De Wever en
de redactie van De Standaard. ‘We hebben
voorafgaand aan het interview onze over-
wegingen besproken met de journalisten
van De Standaard. Op een bepaald mo-
ment moet je het verleden achter je kun-
nen laten, ook als politicus.’ Maar volgens
de partijwoordvoerder was er de afgelopen
jaren geen sprake van een schaarste aan
interviews met De Wever. ‘Onze partijvoor-
zitter gaf de voorbije jaren tal van inter-
views in verschillende Vlaamse kranten. Nu
dus ook opnieuw in De Standaard. We laten
de conflicten uit het verleden achter ons,
meer valt daar niet achter te zoeken.’
 Eerste hulp bij
thuiswerk
TRIGGER
Op 29 oktober staat in De
Voor journalisten die veldwerk of drukke redacties gewoon zijn, haalt
Standaard: ‘Minder, maar thuiswerk de ‘jus’ uit het metier. Maar zoals iedereen passen ze zich aan.
vooral veiliger’. Het advies
van de overheid om thuis We vroegen aan een aantal onder hen wat ze bij al dat thuiswerken niet
te werken verandert van kunnen missen. Dit zijn hun antwoorden in twaalf foto’s.
"vriendelijk aangeraden"
naar “sterk aanbevolen”.

door Tim Wille

en Ella Van Maldeghem

‘Urenlang telewerken met ‘Mijn hond Roxy’, ‘Chillen in de sofa’,

de smartphone’, Jonas Boel, Kurt Meers,
Bjorn Bailleul-Slembrouck, redacteur Knack Focus journalist Made in Limburg
eindredacteur VRT

86 ‘Pingpongen op mijn tafel’,

Caroline Van den Berghe,
journalist VRT
'Berichtjes voor mama
worden onder de deur
‘Even fietsen om
te ontspannen’,
geschoven’, Mark Eeckhaut,
Eline Delrue, redacteur De Standaard
journalist De Morgen

‘De knuffel van ‘Een comfortabel ‘Mijn office besties

mijn dochter’, orthopedisch zitkussen’ Betsy en Colette’,
Kristof Verhasselt, Tinne Marant, Nic Balthazar,
content manager Jobat chef-redactie Dag televisiemaker VRT en
Allemaal filmregisseur

‘Online vergaderen met ‘De boekenkast die ‘Werken met uitzicht

de snoepbokaal bij
de hand’,
Eva Van Driessche,
hoofdredacteur Flair
ik gebruik als op mijn toekomstige tuin’,
achtergrond voor mijn Reinilde Bleys,
teammeetings’, eindredacteur
Jeroen Zuallaert, Het Nieuwsblad
redacteur Knack
87
88

Achter het beeld

November
Fotograaf Jimmy Kets

Bart De Pauw gaat onder

‘Deze portretfoto van Bart De Pauw maak-
te ik zo’n tien jaar geleden in het kader van
een interview. Op weg naar het interview
passeerde ik een brug waar ik ‘s avonds
laat met hem ben teruggekeerd om een
fotoreeks te maken. Ik haal wel vaker
inspiratie uit de omgeving wanneer ik por-
tretten maak. Het decor vormt mijn hou-
vast. Tien jaar later is deze foto opnieuw
in de media verschenen naar aanleiding
van het proces-De Pauw. In één klap is de
foto een stuk actueler en betekenisvoller.
Het illustreert bijna letterlijk de ondergang
van Bart De Pauw.’
89
 w
go
as
Gl
in
p
t to
aa
im
Kl

Zw
ar
e
co
ro
na
re
lle n
n
in e de
Ro ka rl
t te f r i ve
rd d -A rk o
am u i Kl e
tZ e
en d
s id lem
e i l
pr W
d- r i k
Ou ede
Fr

Meest geklikt Tweets Cover

van de maand van de maand van de maand

K2 zkt K3: Wij willen diversiteit!

Ook K2 zkt K3: De 4 finalisten zijn...

Blank, blond meisje

Blank, blond meisje

Blank, blond meisje

EN

Blank, blond meisje! #k2zoektk3

Het is KaatJE
@kaatjemannaerts

‘Hemmerechts ontmoet zaterdag 20 november 2021

kardinaal: ‘Geloven is
Wie wordt het nieuwe K3’tje?
geen multiple choice’
Op de boekenbeurs in Antwerpen ont- Met de campagne ‘Genoeg!’ brengt Knack
een dossier over geweld tegen vrouwen.
moette schrijfster Kristien Hemme-
Zeven slachtoffers brengen hun verhaal.
rechts kardinaal De Kesel. Hemmerechts
worstelt met woorden zoals ‘geloven’.
Zij schrijft liever over wat de mensen ver-
bindt met elkaar. De kardinaal begrijpt
haar en vindt dat het woord ‘genade’ ook
vaak misbruikt wordt.
Maakt de EU een einde aan intimidatie journalisten?
Anti-SLAPP-maatregelen
moeten journalisten beter
beschermen 
TRIGGER
Amerikaans journalist
Danny Fenster werd op 12
november 2021 veroor-
deeld tot elf jaar celstraf in
Myanmar.
 Tiemo Wölken neemt het woord in
een persconferentie na de stem-
ming van het Europese Parlement
betreffende de nieuwe richtlijnen
voor persvrijheid.
(foto: Eric Vidal)
De Europese Unie kondigde op 11 november 2021 nieuwe richtlijnen aan
om journalisten beter te beschermen tegen SLAPPs. SLAPPs zijn Strategic
Lawsuits against Public Participation. Ze worden gebruikt om journalisten
te intimideren en het zwijgen op te leggen. Binnen de Europese Unie zou-
den journalisten binnenkort beter beschermd worden.
Als een journalist nieuws openbaar maakt en er Corapporteur Tiemo Wölken, lid van het Euro-
een ongegronde klacht tegen hem wordt neerge- pees Parlement benadrukte nog eens het belang
legd kunnen we spreken van een SLAPP. Er wordt van de nieuwe richtlijnen: ‘We kunnen niet blijven
een rechtszaak aangespannen tegen kritische staan en toekijken hoe de rechtsstaat steeds meer
stemmen om die te intimideren en het zwijgen op onder druk komt te staan, en de vrijheid van me-
te leggen. Als het van de Europese Unie afhangt ningsuiting, het recht op informatie en vereniging
zal dat soort praktijken in de toekomst niet meer worden ondermijnd. Het is onze plicht om jour-
kunnen. nalisten, ngo’s en maatschappelijke organisaties
die berichten over zaken van algemeen belang te
91
Het Europees Parlement heeft anti-SLAPP-maat- beschermen. Onze rechtbanken zouden nooit een
regelen in het vooruitzicht en meent dat volgende speeltuin moeten worden voor rijke en machtige
onderwerpen zeker moeten worden opgenomen: individuen, bedrijven of politici, of worden belast of
• Een EU-richtlijn tegen SLAPPs waarin mini- misbruikt voor persoonlijk gewin.’ Wölken zit bij de
mumstandaarden worden vastgelegd voor SPD, Sociaaldemocratische Partij Duitsland.
de bescherming van slachtoffers, terwijl
misbruik van anti-SLAPP-maatregelen wordt “Bij een SLAPP wordt
voorkomen en bestraft.
• Een ambitieus juridisch kader in de aan-
een rechtszaak aangespannen
staande Europese wetgeving inzake media- tegen kritische stemmen
vrijheid. om die te intimideren of
• Het voorkomen van “forumshopping” en
“smaadtoerisme” door uniforme en voor-
het zwijgen op te leggen”
Tiemo Wölken
spelbare regels tegen laster, en door vast te
(Europees Parlementslid)
leggen dat zaken moeten voorkomen aan
het hof in de woonplaats van de verweerder.
Met de voorgestelde anti-SLAPP-maatregelen lijkt
• Regels voor vroegtijdige verwerping door
er dus een einde te komen aan onnodige rechts-
gerechtshoven zodat misbruik van proces-
zaken en intimidatie tegenover kritische geluiden.
recht snel gestopt kan worden op basis van
Het is alleen nog wachten tot de theorie praktijk
objectieve criteria. De eiser zou sancties op-
wordt. ‘In het Europese Parlement is gestemd dat
gelegd moeten krijgen als hij of zij niet kan
er gewerkt moet worden aan die maatregelen. Het
verklaren op welke wijze de vordering te
is voor journalisten nu wachten op het uiteindelijke
rechtvaardigen is.
voorstel van de Europese Commissie. Het voorstel
• Waarborgen tegen gecombineerde SLAPPs,
wordt verwacht in de loop van 2022’, aldus Ingelise
rechtszaken die strafrechtelijke en civiele
De Boer, perswoordvoerster van het Europees Par-
aanklachten combineren, en maatregelen
lement. (WVT & NVE)
om ervoor te zorgen dat laster niet gebruikt
kan worden voor SLAPPs.
• Een EU-fonds voor de bescherming van
slachtoffers van SLAPPs en hun gezinnen,
alsmede een adequate training voor rech-
ters en advocaten.
 Gezondheidsnieuws
biedt houvast
TRIGGER
Uit een artikel op journalist.
Bij het einde van het gezondheidstijdschrift Bodytalk afgelopen no-
be op 10 november: vember vertelt hoofdredactrice Marleen Finoulst dat er in deze tijden
Roularta beslist om te stop-
pen met het gezondheids- van desinformatie en een pandemie des te meer behoefte is aan evi-
tijdschrift Bodytalk. Volgens dence-based, wetenschappelijke gezondheidsinfo. Het ontbreken van
directeur van Roularta
Healthcare Jan Bamelis zet voldoende advertenties betekent echter vaak de doodsteek voor een
het mediabedrijf de midde-
len in op andere activitei-
gezondheidstijdschrift. Hoe belangrijk is het vandaag om nieuws te
ten. Het was een klein blad brengen over gezondheid en wetenschap?
met vijf edities per jaar.

door Caitlin Scherrens

Journaliste Kari Van Hoorick werkt voor de
en Megan Mason gezondheidsrubriek van Plus Magazine. Ze vertelt
wat zij denkt over de waarde van gezondheidsge-
richte journalistiek: ‘De jongste jaren is er veel over
gezondheid geschreven. Nu is dat geëxplodeerd
door corona. Het is volgens mij heel belangrijk om
te blijven berichten over gezondheid om mensen
een houvast te bieden. Met wetenschappelijk on-
derbouwde en toegankelijke artikels is er zekerheid.’
Het tijdschrift waar ze voor werkt, heeft volgens het
CIM 465.000 lezers per jaar. ‘Plus Magazine brengt
artikels die meer in de diepte gaan en niet actueel
zijn. Ik raadpleeg meestal artsen, professoren Stefanie schrijft elke week de rubriek Factchecker
of onderzoekers die gelinkt zijn aan Belgische of in Knack, waarvoor ze ook geregeld medische en

92 Nederlandse universiteiten als bronnen. Ik kies

degenen die betrouwbaar zijn en wetenschappelijk
onderbouwd werken. De doelgroep is vijftigplus-
sers. Zij hebben al wat ervaring met gezondheids-
problemen. Onze redactie moet de simpele termen
dus niet meer uitleggen. Er mag best een stapje
verder gegaan worden, zoals wat complexere za-
ken uitleggen op een toegankelijke manier en met
wetenschappelijke bewijzen.’
‘Correct, genuanceerd
nieuws is broodnodig’
Stefanie Van den Broeck
(Knack en Weliswaar)
Freelancejournaliste Stefanie Van den Broeck
werkt voor het welzijns- en gezondheidsmagazine
Weliswaar. Ze gaat akkoord met Van Hoorick:
‘Correcte berichtgeving over gezondheid is ont-
zettend belangrijk. Zeker omdat er op dit moment
heel veel fake news verschijnt. Denk aan weten-
schappelijke onderzoeken die maar half worden
overgenomen, of een sensationele titel die veel
te kort door de bocht is. Mensen lezen heel graag
nieuws over gezondheid; het thema belangt nu
eenmaal iedereen aan. Maar journalisten moeten
het wel genuanceerd brengen. Als je leest dat je
Kari Van Hoorick, Plus Magazine door veel koffie te drinken minder kans hebt op
(foto: Plus Magazine)
alzheimer, dan is de werkelijkheid wellicht een stuk
Stefanie Van den Broeck complexer’, zegt ze. ‘Artikels spreken elkaar vaak
Knack en Weliswaar tegen: de ene dag lees je in de krant dat chocolade
(foto: Stefanie Van den Broeck) slecht is voor de gezondheid, de andere dag dat je
er langer van leeft. Correct, genuanceerd nieuws is
dus broodnodig.’
wetenschappelijke stellingen onder de loep neemt.
‘Het is cruciaal om zulke thema’s regelmatig te
factchecken, net omdat er zo veel fake news over
verschijnt.
Nieuws over wetenschap en gezondheid is op zich
meestal erg complex, maar wordt vaak te simplis-
tisch gepresenteerd. Vandaag is er dus meer dan
ooit nood aan goede factchecks. Eigenlijk heeft
elke journalist de plicht om hier correct en genuan-
ceerd over te schrijven. Gezondheid is nog te veel
clickbait.’
Correct informeren
Zoals vermeld gaat Van den Broeck ook af en
toe aan de slag voor Weliswaar, een magazine
van de Vlaamse overheid over gezondheid. Het
wordt uitgegeven door het departement Welzijn,
Volksgezondheid en Gezin en is dus geen onaf-
hankelijk medium. ‘Het blad is vooral gericht op
iedereen die actief is in de gezondheidssector en
het welzijnswerk. Dat is een breed veld. Het wil zo-
veel mogelijk mensen correct informeren over het
beleid en het wetenschappelijk werk in Vlaanderen,
maar het biedt ook een inkijk in de praktijk.’
Een blad als Bodytalk, het Knackmagazine dat nu
ophoudt te bestaan, zal een groot gemis zijn in het
medialandschap, vindt Van den Broeck. ‘Hierin
werden thema’s rond gezondheid en wetenschap
altijd heel correct én helder weergegeven. Het
is geen geheim dat magazines en kranten het
vandaag niet makkelijk hebben om te overleven.
Hopelijk kunnen andere bladen die rond dit thema
werken wél blijven bestaan.’
Magazines
Dit is “the matrix of health” van België: een overzicht van (enkele van)
de bekendste media die zich toespitsen op gezondheid.

Uitgever Titel/medium Frequentie

Belbeauty Belbeauty.be Magazine 2 x per jaar

Belgische Cardiologische
Liga - Ligue Cardiologique Hart & Slagaders - Coeur & Artères 4 x per jaar
Belge

Connexims Letz Be Healthy Belgique 4 x per jaar

DPG Media (ex MEDIALAAN - Goed Gevoel 12 x per jaar

de Persgroep Publishing)

DPG Media (ex MEDIALAAN - Nina 39 x per jaar

de Persgroep Publishing)

Edition Ventures Elle Gezondheid - Elle Santé 1 x per jaar

93
Editions Sport et Santé - Zatopek Magazine - BeLux (FR) 4 x per jaar
Edities Sport en Gezondheid

Hospizine Imeldazine 4 x per jaar

Medi-Market Medi-Market Magazine (*) 4 x per jaar

Roularta Media Group Feeling, Feeling.be (+Mobile) 12 x per jaar

(Brussels Media Centre)

Roularta Media Group Femmes d'Aujourd'hui 52 x per jaar

(Brussels Media Centre)

Roularta Media Group Gael, Gael.be 12 x per jaar

(Brussels Media Centre)

Roularta Media Group Libelle, Libelle.be (+Mobile) 52 x per jaar

(Brussels Media Centre)

Roularta Media Group Libelle Mama 1 x per jaar

(Brussels Media Centre)
Achter het beeld
December
Fotograaf Joost Joossen

De warmste Photoshop
‘De foto is genomen voor de Warmste
Week in een hangar van de VRT. Een
groepsfoto maken is moeilijk aangezien er
wel altijd iemand is die knippert of het beu
is en wegkijkt. Ikzelf stond op een ladder,
hoog boven de groep. Dat maakte het
moeilijk om iedereen bij de les te houden.
De foto is eigenlijk een montage van twee
beelden aangezien Siska Schoeters niet
aanwezig kon zijn bij de fotosessie. Daar-
om heb ik haar apart gefotografeerd. Een
photoshopper heeft haar nadien bij de
groep geplakt.’
 F1
n
oe
pi
am
l dk
re
we
e n
a pp
r st
Ve
ax
M

Zu
D e i d- n
s m Af de
on rika er
le
d an v
Tu s fo
tu e a ul
w
ov a r
er ts De
l e bis r d
de s r na
n ch Be
op st
ni
m
lu
Co

Meest geklikt Tweets Cover

van de maand van de maand van de maand

Wetsvoorstel dat alle zedenzaken

in de toekomst achter gesloten
deuren zouden moeten plaats-
vinden is zo een belangrijke stap
vooruit. Er is nood aan meer
sereniteit en een veilige context
om je verhaal te kunnen doen.
Aan alle partijen dus: make it
happen! #vanespen

Lore Baeten
@baeten_lore

maandag 13 december 2021

Zaak-Van Espen wordt achter gesloten

deuren gevoerd.

‘Christophe Ramont:
“Een tweede keer uit de kast”’
Christophe Ramont, bekend van het re- België staat in de top drie van Europese
alityprogramma ‘Blind Getrouwd’, kwam landen waar illegale sigarettenfabrieken
worden opgespoord.
jaren geleden uit de kast als homoseksu-
eel. Op Wereldaidsdag maakte hij nu ook
bekend dat hij positief werd getest op
hiv+. Hoe hij zich daarover voelt, schreef
hij voor ZIZO neer in een column.
 Ik wil geen zetje
Column Solliciteren voor een stageplaats was de grootste
door Megan Mason uitdaging tijdens mijn opleiding Journalistiek. Mijn
oma vertelde mij van jongs af aan dat ik hard mijn
best zou moeten doen om er te geraken in het le-
ven, meer dan andere mensen. Ze was jaloers op
mijn mooie bruine huid, maar niet op mijn kansen.
Hoe ouder ik word, hoe meer ik het gevoel krijg dat
ik me moet bewijzen. Bij aanmeldingen voor stu-
dentenjobs zorg ik er telkens voor dat mijn voor-
komen en taal tot in de puntjes kloppen. Ik moet
kloppen.

Sinds de Black Lives Matterbeweging is er meer

ruimte voor diversiteit en inclusie. Het aandeel
van minderheidsgroepen in opleidingen en op
werkplaatsen stijgt. Het is mij niet ontgaan dat de
laatste jaren steeds meer werknemers met een
migratieachtergrond op wervingsposters ver-
schijnen en dat er meer kleur in de media opduikt.
Ook scholen, winkels en andere sectoren willen
komaf maken met ongelijkheid. De overheid deelt
premies en subsidies uit om mensen uit die groe-
pen aan te werven. Nochtans roept die aanpak 97
veel vraagtekens op bij mij.

Onlangs werd ik uitgenodigd voor een sollicitatie-

gesprek met het bedrijf waar ik stage ga lopen. ‘Je
mag bij ons beginnen’, zegt de stagebegeleider al
na enkele minuten. Ik ben nog niet volledig klaar
met mezelf voor te stellen of hij knikt al goedkeu-
rend vanachter zijn scherm. Meteen voel ik een
last van mijn schouders vallen. Dat ging gemak-
kelijk. Misschien wel iets te gemakkelijk?

Ik zou het verschrikkelijk vinden mocht ik een voor-

keursbehandeling krijgen, of een plekje dat mij
niet toekomt. Het maalt maar door mijn hoofd: zijn
mijn capaciteiten binnen de verwachtingen of is
het om mijn huidskleur te doen? Ik wil geen zetje
van de maatschappij. Ik wil niet moeten bewijzen
dat ik niet ben aangenomen voor het pigment van
mijn huid. Ik wil op eigen houtje kunnen groeien in
wat ik doe.

Competenties en prestaties zouden altijd de door-

slag moeten geven als we ervoor willen zorgen dat
positieve discriminatie niet doorslaat naar betut-
teling en wantrouwen. Ik wil niet dat mensen mij
betuttelen maar wel net waarderen voor mijn
gedrevenheid. Ik wil een gemeende glimlach en
een gemeend compliment. Het wordt tijd dat het
woord ‘diversiteit’ stopt met quota’s te behalen.
 Zo zorg je voor diversiteit bij interviewees
‘Diversiteit wordt nog
te veel gezien als
een taakje of een last’
TRIGGER
Op 2 december 2021
‘Diversiteit klinkt altijd gedwongen, alsof we ernaar moeten streven.
spreekt Karen Donders van Maar diversiteit in de media is gewoon de maatschappij reflecteren.’
de VRT in De Morgen over
het nieuwe actieplan dat Jago Kosolosky, hoofdredacteur van MO* Magazine, breekt zich in dit ar-
voor meer diversiteit moet tikel samen met andere journalisten en experts het hoofd over het belang
zorgen bij de openbare
omroep. van diversiteit bij het kiezen van interviewees.
door Moosha Le Noir
en Ella Van Maldeghem
Jago Kosolosky,
hoofdredacteur MO* Magazine
‘Diversiteit klinkt altijd gedwongen, alsof we er-
naar moeten streven. Dat is niet zo. Diversiteit in
de media is gewoon de maatschappij reflecte-
ren. Het probleem is nooit diversiteit zelf geweest,
het probleem is dat de media elitair zijn en geen
98 correcte weerspiegeling van de maatschappij
bieden. Dat hangt samen met de journalistieke
cultuur en realiteit. Uit mijn ervaring blijkt dat
vele mensen uit die branche eerst gedurende
een lange periode onbetaald stage lopen. De
mensen die het zich kunnen permitteren om on-
betaald werk te verrichten, komen sowieso uit de
hogere middenklasse.'
Het is een veelvoorkomende misvatting dat in-
terviewees altijd gekozen worden op basis van
expertise. Bereikbaarheid en goed zijn in oneli-
ners, vormen op veel redacties de belangrijkste
criteria. Het kost meer tijd om niet voor de gang-
bare bron te gaan. In de huidige commerciële
context en met de huidige verwachtingen van
de journalist, moeten we ons afvragen of het wel
mogelijk is om meer tijd te steken in het kiezen
van een interviewee.’
‘Diverse mensen zijn trouwens niet alleen men-
sen met een andere huidskleur. Ook bijvoorbeeld
mensen met een beperking of mensen met
chronische pijn behoren tot een gemarginali-
seerde groep. Het gaat hierbij om een aanzienlij-
ke groep mensen, maar op de een of andere ma-
nier beslissen we dat je niet mag deelnemen aan
het publieke debat wanneer je niet voldoet aan
een hele lijst voorwaarden. Een vaak gehoord ex-
cuus van journalisten is dat meer diverse profie-
Jago Kosolosky len de media niet te woord willen staan. Dat klopt
(foto: Iratxe Àlvarez)
niet, het zijn de eisen die gesteld worden die het
onmogelijk maken voor die stemmen om deel uit
te maken van de media. Als je een vierkant gat
in de muur maakt en zegt dat elke figuur erdoor
mag, dan zal het toch alleen een vierkant zijn dat
erdoor kan. Het is makkelijk om te beweren dat
iedereen welkom is, maar hoe denk je dat een
zwart persoon zich voelt wanneer elk onderwerp
dat over een niet-witte bevolkingsgroep gaat, op
hem of haar wordt afgeschoven? Dat is emoti-
oneel ontzettend vermoeiend. Je moet mensen
niet opsluiten in hun identiteit. Je moet ruimte
maken voor de rijkdom die een ander profiel met
zich meebrengt en je bewust zijn van die rijkdom.
‘Op de een of andere
manier beslissen we dat je niet
mag deelnemen aan
het publieke debat, wanneer
je niet voldoet aan een hele
lijst voorwaarden’
Jago Kosolosky
(MO*)
‘Het is hypocriet om te zeggen dat je meer men-
sen met een andere achtergrond wil aantrekken
als je nog niet eens een extra uur eindredactie-
tijd kan vrijmaken, indien dat al nodig zou zijn.
Je merkt dat, vooral om commerciële redenen,
die niet-gehoorde stem toch niet zo veel waard
blijkt te zijn voor vele redacties. Bovendien zitten
we vast in een ideologie van kleurenblindheid.
Iedereen doet alsof hij geen kleur ziet, maar dat
is niet de juiste houding. Je moet wel kleur zien
en kleur erkennen. Die valse kleurenblindheid
zorgt er net voor dat een redactie zich er niets
van aantrekt dat de enige niet-witte persoon de
poetsvrouw is, want dat is op te veel redacties
nog het geval. Begrijp me ook niet verkeerd, op
een volledig witte redactie zitten ook journalisten
die verandering willen en die zelf proberen om
meer diverse bronnen te gebruiken.’

‘We moeten wel in ons achterhoofd hou-
den dat veel Vlaamse hoofdredacteurs
de vijftig voorbij zijn. Zij zijn opgegroeid in
een andere wereld en zaten bijvoorbeeld
niet in de klas met mensen van andere
afkomst of met iemand die openlijk ho-
moseksueel was. Die factoren spelen uiter-
aard ook mee in de keuzes die ze maken.’
Nina Bernaerts,
journaliste bij het Nieuwsblad
‘Als journalist vind ik het belangrijk om re-
kening te houden met diversiteit. Zeker als
vrouw probeer ik om geregeld een vrou-
welijke stem te laten horen. Vooral omdat
ik het zelf niet leuk zou vinden om gepas-
seerd te worden, maar ook omdat andere
stemmen net professioneel en interessant
kunnen zijn. Het grootste probleem dat ik
ondervind, is geschikte personen vinden.
Vrouwen bijvoorbeeld zijn in mijn ervaring
terughoudender om te praten met de pers
en zijn voorzichtiger in kritische uitspraken
doen. Het wordt al helemaal moeilijk als je
gaat zoeken naar mensen met een ande-
re achtergrond. Die mensen zijn vaak nog
minder geneigd om met de media te pra-
ten, mogelijk vanuit een soort achterdocht.’
‘Als journalist heb je iemand nodig die
klaar en duidelijk een boodschap verkon-
digt. Daarnaast is het ook zo dat bepaal-
de groepen minder vaak de hoge functies
bekleden in de maatschappij. Ik mag nog
zo mijn best doen, soms weet ik gewoon
dat ik niet ga botsen op een vrouw of op
iemand van een andere origine. Ja, dan
kom je al wel eens bij de vaste mannelijke
partners terecht.’
‘Ook de tijdsdruk speelt voor journalisten
een grote rol. Een belangrijk criterium is
BOVEN: Nina Bernaerts
de bereikbaarheid van een getuige of een
(foto: Nina Bernaerts)
expert. We kiezen voor het gemak, om-
ONDER: Joke D’heer dat het ook snel moet gaan. We zoeken
(foto: Joke D’Heer) vaak in onze eigen poule van mensen, dat
klopt. Maar ik werk op de dagkrant en dat
betekent dat ik mijn stuk vandaag moet
‘Om meer divers te zijn, hoef je heus niet schrijven en niet morgen. Er zijn veel din-
de witte medewerkers stante pede te ver- gen waar wij als journalisten rekening mee
vangen door mensen uit andere groe- moeten houden en we hebben maar een
pen. Maar je moet je wel bewust zijn van beperkte tijd. Het is extreem belangrijk dat
het feit dat je redactie wit is. Dat is al een alles wat in de krant verschijnt juist is. Alles
goede start. Diversiteit is niet iets wat je moet driedubbel gecheckt worden. Mocht
op je to-dolijst schrijft. Dat is ook niet het er dan nog tijd zijn voor meer, dan probe-
probleem dat je moet oplossen. Dat je ren we wel te kijken waar er een gebrek is
egocentrisch bent geworden als redactie aan andere stemmen. Vandaar zoeken we,
is het probleem dat je moet aanpakken. zeker bij de tragere stukken, ook wel be-
Er zijn volgens mij geen vraagstukken die wust naar die andere stemmen. Soms zou
moeten worden opgelost, maar keuzes die ik zelf misschien tien minuten langer kun-
gemaakt moeten worden. Eerlijk zijn over nen zoeken, dat wil ik best toegeven. Maar
waar je als organisatie naartoe wil en wat structurele aanpassingen doen aan de
je doet om daar te geraken, is volgens mij werkmethode? Dat wordt moeilijk vrees ik.’
de belangrijkste stap daarin.’
‘Desondanks kan ik niet ontkennen dat het
een werkpunt is. Bij ons op de redactie
wordt er heel hard gehamerd op diversiteit.
Een van onze doelen is om meer jongeren
aan te spreken. Daar hebben we een bre-
der profiel voor nodig dan de oude, blan-
ke man. Daarom zoeken we, zeker bij de
tragere stukken, ook wel bewust naar die
andere stemmen. De expertendatabank is
een nobel initiatief, maar op dit moment
is ze ontoereikend. Ze mist rechtstreekse
telefoonnummers, de experten zijn ge-
dateerd of er zijn geen echte experts te
vinden. Mocht de databank een upgrade
krijgen, denk ik wel dat het journalisten zou
stimuleren om af te stappen van de vaste
contacten.’
Joke D’heer,
onderzoeker bij onderzoeksgroep
Center for Journalism aan de UGent
en doctoraatstudent rond de repre-
sentatie van vrouwelijke politici in de
Vlaamse Media en de rol van de jour-
nalist hierin
‘Media hebben een sociale verantwoorde-
lijkheid. Vanuit die rol is het essentieel dat
zij verschillende groepen representeren.
Wanneer mensen zichzelf niet vertegen-
woordigd zien, gaat de motivatie om zelf
te fungeren als interviewee naar bene-
den of gaan ze wantrouwiger worden naar
nieuwsmedia. Er is ook het fenomeen dat
we “symbolic annihilation” noemen. De 99
term komt van Gerbner en werd in 1978
toegepast door Tuchman in de context
van massamedia. Die theorie zegt dat als
een bepaalde groep niet vertegenwoor-
digd wordt in het nieuws rond een be-
paald topic, hun relatie tot dat onderwerp
symbolisch ontkend wordt. Een voorbeeld
hiervan is de oververtegenwoordiging van
mannelijke politici. Men kan er hierdoor
onbewust vanuit gaan dat politicus zijn
een mannelijke rol is. De journalistiek stelt
waarheidsgetrouw berichten voorop. Als
je dan structureel groepen niet betrekt bij
bepaalde topics, dan kan dat volgens die
theorie dus voor problemen zorgen.’
‘De manier waarop je bepaalde groepen
naar voren schuift, is ook heel belangrijk.
Je kan iemand met een migratieachter-
grond aan het woord laten, maar toch nog
stereotyperend zijn en ook dat is schade-
lijk. Je ziet in de politiek bijvoorbeeld vaak
dat politici met een migratieachtergrond
gevraagd worden om te spreken over hun
achtergrond, terwijl dat niet hun expertise-
gebied is en ze daar niet per se veel over te
zeggen hebben. Als je als persoon met een
andere achtergrond specifiek gecontac-
teerd wordt om te spreken over je identiteit,
dan word je verengd tot enkel je identiteit.

Het is ook zeker belangrijk dat daar aan-
dacht voor is in de media, maar het moet
niet zo zijn dat iemand met een andere
achtergrond bijvoorbeeld enkel daarover
mag spreken. Er is zeker wel sprake van di-
versiteit in de media, maar naar mijn me-
ning blijft het nog te vaak beperkt tot een
bepaald topic.’
‘Ik denk dat het idee van diversiteit nog te
veel gezien wordt als een taakje of een last.
Ik zie het als een manier van aan kwalita-
tieve journalistiek doen. Diverse meningen
naar buiten brengen en verschillende per-
spectieven aanbieden, zijn tenslotte doel-
stellingen van journalistiek. Om een meer
diverse vertegenwoordiging in de media
te verkrijgen, is het volgens mij belang-
rijk om meer in te zetten op de netwerken
van journalisten. Het is normaal dat je uit
tijdgebrek naar mensen kijkt die al in je
omgeving zitten. De oplossing zit er hem
in om vooraf al een uitgebouwd en divers
netwerk te hebben. ‘
‘Ik ben persoonlijk wel een voorstander van
quota. Het is de uitdrukkelijkste manier om
mensen uit niet-dominante groepen een
bepaalde functie te laten bekleden. Quota
zijn uiteraard ook niet alles. Je merkt dat
de heersende journalistieke cultuur met
zijn specifieke normen en waarden, men-
sen uit die groepen ook kan demotiveren.
Daarom zou de cultuur ook deels moeten
veranderen en dat is uiteraard een lang
proces. Toch kunnen quota een eerste
stap vormen in dat proces.’
Chams Eddine Zaougui,
opiniemaker en columnist bij
De Standaard, auteur, communica-
tie-expert en Midden-Oostenexpert
‘Bij het kiezen van een expert is diversiteit
niet de hoogste prioriteit. Het is belangrijk
om de meest geschikte persoon te vinden.
Heeft de interviewee een diverse achter-
grond, prima. Heeft hij die niet, ook prima.
Je hebt vaak niet de luxe om naar een di-
verse bron te gaan zoeken. In het verleden
heeft de overheid een poging gedaan om
alle experten te bundelen in een databank,
maar dat had weinig succes. Journalisten
hebben voor een aantal topics vaste ge-
zichten, mensen die snel te bereiken zijn
en helder of sappig kunnen vertellen. In
theorie kan men iemand anders aan het
woord laten, maar in de praktijk gebeurt
dat niet vaak. Dat ligt niet alleen aan dat
tijdgebrek, maar ook aan het feit dat men
ervan uitgaat dat er een soort van ver-
trouwen ontstaat bij luisteraars of kijkers,
als ze telkens hetzelfde gezicht te zien krij-
gen. Toch is diversiteit verrijkend. Iemand
die spreekt vanuit zijn of haar kennis of
ervaring, is ook beperkt door die kennis
of ervaring, hoe groot die ook is. Iedereen
heeft oogkleppen op, dat is onvermijdelijk
en dat zal ook weerspiegeld worden in je
manier van berichtgeving. Je beschouwt
iets vanuit je eigen opvoeding en je eigen
blik op de wereld.’
‘Ik wil uitgenodigd
worden voor mijn
expertise, niet omdat
ik Arabische roots heb’
Chams Eddine Zaougui
(De Standaard)
‘Er is per definitie altijd ruimte voor verbe-
tering. Je moet je anderzijds ook realise-
ren dat de situatie al verbeterd is ten op-
zichte van vroeger. Veertig jaar geleden
zag je nauwelijks iemand van vreemde
origine in de media. De verbetering komt
niet noodzakelijk door de inspanningen
van journalisten, die komt er vanzelf om-
dat de samenleving diverser geworden
is doorheen de jaren. Zonder dat je je er-
van bewust bent, bots je op mensen met
een andere achtergrond. Het is niet meer
raar om iemand van kleur bijvoorbeeld
in een praatprogramma te zien. Iemand
met Nigeriaanse roots wordt bij Klara
uitgenodigd, niet omdat hij Nigeriaanse
roots heeft, maar omdat hij een bepaald
blaasinstrument uitzonderlijk goed be-
heerst. Dat is een goede, organisch groei-
ende evolutie. Journalisten zijn alleen
maar blij met die organische groei, omdat
ze daardoor niet op een geforceerde ma-
nier op zoek moeten gaan naar iemand
met een andere achtergrond. Dat is voor
beide partijen onaangenaam. Ik maak-
te zelf al mee dat ik werd uitgenodigd in
een programma om te spreken over een
onderwerp binnen mijn expertise over het
Midden-Oosten. Plots werd er naar mijn
Arabische achtergrond verwezen, wat
niet ter zake deed. Ik ben uitgenodigd om
een politieke situatie te analyseren vanuit
mijn expertise, dacht ik toen, niet omdat ik
Arabische roots heb.’
‘Men moet ook niet overdrijven, een krant
of een ander medium moet niet doen als-
of tachtig procent van onze samenleving
een andere achtergrond heeft. Het zal zor-
gen voor een geforceerde situatie, waarin dat diversiteit niet enkel een last is, maar
de interviewee het gevoel krijgt er enkel te ook net een meerwaarde kan vormen. Als
zijn voor de quota.’ commercieel bedrijf wil je een brede doel-
groep aanspreken. Dat kan enkel als je re-
Laura Jacobs, levant blijft. Wanneer de maatschappij di-
onderzoeker Politieke Communicatie verser wordt en je daar als medium niet op
aan de VUB, schreef een proefschrift inspeelt, zou het kunnen dat je een deel van
over meer representativiteit en diver- je doelgroep gaat verliezen. Omgekeerd
siteit in de media werkt het ook. Wil je een breder publiek
‘Journalisten functioneren binnen de de- aanspreken dan je al hebt, zorg er dan voor
mocratische samenleving en daar staat dat je content maakt waar dat publiek zich
debat centraal. Media leveren een bijdrage in herkent. Wanneer men daarvan over-
aan dat debat. Ze functioneren als zoge- tuigd geraakt en diversiteit mee wordt op-
naamd venster op de wereld. Dan is het als genomen als “succesfactor” om relevant te
journalist ook belangrijk om de realiteit van blijven en de kijk- of leescijfers te vergroten,
die wereld te proberen benaderen en aan- zullen we sneller die “respectfase” bereiken.’
dacht te besteden aan diversiteit. Daarmee
bedoel ik zowel diversiteit in standpunten ‘Al bij al denk ik wel dat we op de goede weg
als in soorten mensen. Iets kan ook maar zijn. Het is gewoon een heel traag proces.
objectief zijn als er veel verschillende me- Als je de nieuwsmedia van vandaag verge-
ningen zijn.’ lijkt met die van tien jaar geleden, ben ik op-
timistisch. Zowel de bredere maatschappij
‘In mediarepresentatie zijn er vier fases. De als de journalist zelf wordt diverser. Er ont-
eerste is “recognition” of “non-recogniti- staan dus meer kansen, zowel aan de aan-
on”. Vroeger was een hele groep mensen bodzijde als aan de vraagzijde.’
niet zichtbaar in de media. Daar zijn we nu
al ver voorbij. “Ridiculisation” is de zoge-
naamde tweede fase. Mensen worden wel
opgevoerd, maar heel erg stereotiep. De
volgende fase, en daar zitten we nu eigen-
lijk middenin, is “regulation”. Het idee dat we
aandacht moeten besteden aan diversiteit
is er, maar het groeit nog niet uit zichzelf. 101
Wat voor mij heel belangrijk is, is de laatste
fase: “respect”. Dat betekent dat mensen
worden opgevoerd in eender welke rol en
niet wegens hun maatschappelijk bepaal-
de groep. Het is nefast dat een persoon van
kleur enkel wordt opgevoerd als het over
racisme gaat. Wat we willen is dat een po-
liticologe van kleur als normaal wordt be-
schouwd. De vraag is natuurlijk hoe we zo-
ver komen.’

‘Ik denk niet dat diversiteit boven andere

doelen moet staan, maar dat het eerder
een soort kwaliteitsnorm moet worden, net
zoals accuraatheid en objectiviteit dat zijn
bijvoorbeeld. Ook binnen een bepaalde
context van tijdsdruk of competitie weet je
als journalist dat er normen of kwaliteits-
criteria zijn waaraan je moet voldoen. Wat
wel een reëel risico kan zijn, is als je mensen
specifiek gaat interviewen puur wegens de
achtergrond van die persoon. Je moet je af-
vragen of iemand divers opvoeren ook gaat
bijdragen aan de inhoudelijke diversiteit.
Als het er te dik bovenop ligt dat het gewoon
is om quota te vervullen of om aan een
cijfer te voldoen, dan zal het alleen maar
negatieve gevolgen hebben. Daarnaast
riskeer je om die persoon op te voeren als
vertegenwoordiger van een bepaalde ge-
meenschap en zo ook nog eens de diversi-
teit binnen die gemeenschap te miskennen.’ LINKS: Chams Eddine Zaougui (foto: Jonas Lampens)
‘Ik denk dat media moeten gaan beseffen RECHTS: Laura Jacobs (foto: Laura Jacobs)
 Hans Verbeke over zijn job als hardnieuwsjournalist
bij Het Laatste Nieuws
Hard tegen onzacht
TRIGGER
Op 1 december 2021 ver-
schijnt een artikel van Hans
Verbeke journalist bij Het
Laatste Nieuws over een
ongeval in Menen waarbij
twee voetgangers op het
zebrapad zijn aangereden
door een lijnbus.
door Jolien Erauw
en Arend Schreurs
102
Hans Verbeke.
(foto: Norbert Maes)
Hans Verbeke (52) staat al jarenlang in het journalistieke werkveld. Zeven
jaar geleden ging hij een nieuwe uitdaging aan en ruilde hij het regulie-
re stadsnieuws om voor het harde nieuws van ongevallen, moorden en
rampen. Hoe ziet het leven door de ogen van deze hardnieuwsjournalist
eruit?
‘Ik word wel eens gevraagd hoe ik het volhoud.
Altijd de miserie van anderen coveren. Als je dat
echter op een verstandige manier aanpakt en
steeds empathisch probeert te zijn, dan kan je
voor die mensen in kwestie altijd wel iets beteke-
nen. Dat is voor mij veel waardevoller dan wat ik
ervoor betaald krijg.’ Op 19 september 1991 ging
Hans Verbeke voor het eerst als journalist de
straat op bij de Streekkrant. Vandaag werkt hij
al zeven jaar lang als freelancejournalist bij Het
Laatste Nieuws. Door een collega rolde hij in de
wereld van het harde nieuws. ‘Mensen vinden het
soms raar dat ik bijna uitsluitend schrijf over din-
gen waar blauwe zwaailichten aan te pas komen.
Ik heb er weinig moeite mee. Het is hard nieuws,
maar niet altijd slecht nieuws.’
Soigneren
Vroeger konden journalisten vrij gemakkelijk de
communicatie van de politie- en hulpdiensten
afluisteren. Sinds de invoering van het Astrid-
systeem in 1998 lukt dat niet meer. Verbeke krijgt
daarom vaak informatie doorgespeeld van tip-
gevers of goede contacten. ‘Die moet je af en
toe wel eens soigneren. Een felicitatie met een
jubileum of een verjaardag doet al veel. Als ik in
de frituur een tipgever tegenkom, durf ik al snel
zijn rekening op mij nemen. Dan ben ik misschien
twaalf euro kwijt, maar ik heb hen een plezier
gedaan. Mettertijd ken je die mensen vrij goed.
We komen niet elke week bij elkaar over de vloer,
maar we respecteren elkaar. Dat is een goede
basis om samen te werken.’
Het ‘juiste’ moment
Naast empathie is ook snelheid van groot be-
lang voor een hardnieuwsjournalist. ‘Foto’s maak
je het beste in het begin van een interventie. Die
emoties zijn heel belangrijk. Soms heb je hele
mooie beelden van mensen die steun zoeken
bij elkaar. Die geven écht een meerwaarde aan
je stuk.’ Aan de andere kant is het belangrijk om
slachtoffers ruimte te gunnen en het juiste mo-
ment te vinden om hen te contacteren. ‘Bij een
overlijden bezoek ik de familie van het slachtoffer
net voor de begrafenisondernemer langskomt.
Uit ervaring weet ik dat dat het juiste moment is.
Tot dat moment dringt vaak de concrete impact
van de dood van hun familielid nog niet hele-
maal door. Ik heb ooit de zus van een vermoorde
man bezocht. Toen ik toekwam, bleek dat zij nog
nergens van wist. Nochtans was zijn lichaam de
avond ervoor gevonden. Ik heb haar dus moeten
vertellen dat haar broer vermoord was.’
“Mensen vinden het soms
raar dat ik bijna uitsluitend
schrijf over dingen waar
blauwe zwaailichten aan
te pas komen. Ik heb er
weinig moeite mee”
Toch ligt Verbeke zelden wakker van de dingen
die hij ziet. Maar zodra hij aan iets terugdenkt, ziet
hij het glashelder voor zich. ‘Ik zie nog altijd een
verongelukte moeder met haar dochter aan de
kant van de weg liggen. Zoiets vergeet je nooit.
Ik maak een hoop miserie mee. Maar ‘s avonds
aan tafel croque-monsieurs eten met mijn gezin,
de kinderen een verhaaltje voorlezen of gezellig
in de zetel zitten, dat is voor mij voldoende om
wat ik heb meegemaakt tijdens mijn werkdag
aan de kant te zetten.’
Rellen met Acid
Na de publicatie van zijn artikels krijgt Hans wel
eens negatieve reacties. ‘Vaak komt die com-
mentaar van mensen die emotioneel reageren
of mensen die bij de zaak betrokken waren. Het
is wat het is. Ik laat er mij niet door ontmoedigen.

Hans Verbeke aan het werk na een ongeval op de E403 in Moorsele.
De bestuurder van de witte Volkswagen Golf werd lichtgewond naar het ziekenhuis gebracht.
(foto: Hans Verbeke)
Als de kritiek niet gefundeerd is, hoef ik mij
er niks van aan te trekken.’
Ook niet wanneer de reacties afkom-
stig zijn van een van de meest bekende
Vlaamse YouTubers. ‘Vorig jaar heb ik een
relletje gehad met Acid. Ik schreef een kri-
tisch artikel over hem en probeerde hem
daarom te bereiken. Hij antwoordde niet
op mijn berichten. Toen het artikel een
halfuur online stond, reageerde Acid plots
wel. Hij noemde mij een riooljournalist en
zei dat ik mijn bronnen niet check. Maar
nog voor ik kon reageren, had hij mij al
geblokkeerd. De dagen nadien heb ik hon-
derden haatberichten ontvangen van zijn
aanhang. Daar schrok ik wel van.’
Geen 9-to-5-job
Journalist zijn valt niet altijd even gemak-
kelijk te combineren met het gezinsleven,
zeker niet in de niche van Verbeke. Hij heeft
het geluk dat zijn partner volledig achter
zijn carrièrekeuze staat. Ze begrijpt dat
journalistiek geen 9-to-5-job is. ‘Een post-
bode begint met zijn ronde. Als die gedaan
heeft, zit de dag erop. Als journalist kan ik
onmogelijk de helft van mijn artikel laten
liggen omdat de werkdag voorbij is. Er zijn
dagen waarop ik bezig ben van ’s och-
tends vroeg tot halfnegen ’s avonds. Wel
neem ik tijdens de middag de tijd om pau-
ze te nemen. Maar het zijn lange dagen.’
“Ik zie nog altijd een ver-
ongelukte moeder met
haar dochter aan de kant
van de weg liggen. Zoiets
vergeet je nooit”
Zo was zijn beroep er grotendeels de oor-
zaak van dat zijn eerste huwelijk stukliep.
Die fout wil Verbeke geen tweede keer
maken. Hij maakt nu sneller tijd voor zijn
gezin. ‘In augustus hebben we onze jaar-
lijkse vakantie. Dan schakel ik mijn telefoon
uit en vliegt die de kast in. Enkel ’s morgens
103
en ’s avonds zet ik hem aan om te kijken
of er sms’jes zijn. That’s it. Op een bepaald
moment moet je die smartphone gewoon
aan de kant kunnen leggen.’
Mensen maken het nieuws
‘Ik denk nog lang niet aan stoppen. Ik heb
mijzelf wel voorgenomen dat wanneer
ik met pensioen kán gaan, ik geen dag
langer wacht.’ Tegelijk merkt Verbeke dat
de nachten zwaarder beginnen door te
wegen. Samen met drie collega’s werkt
hij met een doorschuifsysteem voor de
avond- en nachtdienst. ‘Dat is best inten-
sief. Maar het is wat het is. Ik zou het veel
erger vinden, mocht ik geen plezier meer
vinden in mijn werk.’ Dat is gelukkig voor
Verbeke nog niet het geval. ‘Ik ga mijn job
absoluut missen wanneer ik ooit stop. Op
straat komen, dat is het leukste aan mijn
beroep. Het Volk had vroeger de slogan:
“Mensen maken het nieuws”. Zonder men-
sen heb je geen nieuws. Dat is wat journa-
listiek voor mij inhoudt.’
 De Kasteelmoord
Jarenlang heeft de Kasteelmoord in Wingene (2012) heel wat
media-aandacht gekregen. Hans Verbeke maakte het proces mee
vanop de eerste rij. Een hoogtepunt in zijn carrière dat hem
voor altijd zal bijblijven. Bijna twintig jaar later herinnert
de journalist het zich nog als de dag van gisteren.

‘Om vier uur ’s middags belde een collega De eerste foto’s

naar de politiezone regio Tielt om infor- ‘Van een boer uit de buurt en een van zijn
matie te vragen over een ongeval eerder kennissen kwamen we later te weten dat
die ochtend. De commissaris kon niet ant- de vermoorde kasteelbewoner de schoonzoon
woorden, want hij was bezig met een grote was van dokter Gyselbrecht uit Ruiselede.
zaak waar hij niets over mocht zeggen. Er Ik ben meteen naar de woning van de dokter
was in de regio Tielt iets ernstigs aan gereden. Het huis stond ergens vrij afge-
de hand. We belden meteen rond naar de legen, met een lang smal baantje ernaartoe.
brandweer, ambulanciers en burgemeesters. Net voor ik arriveerde, kwamen er politie-
Niemand was op de hoogte. En de mensen wagens en anonieme wagens met zwaailich-
die dat wél waren, wilden niets zeggen. ten uit het baantje gereden. Ik ging in
Zelfs de hoofdcommissaris van politiezone de achtervolging, om terecht te komen bij
Tielt mocht mij deze keer niets vertellen: de praktijk van dokter Gyselbrecht. Daar
“Maar misschien later wel, want de procu- namen we de eerste foto’s. Daarna gingen
reur komt ook af.” De grote procureur. Het we met z’n allen op café om een tekst te
moest dus echt belangrijk zijn. Ging het schrijven. We kregen nog een telefoontje
over een moord? Iets anders? In eerste van de procureur. Veel van wat hij ons

104
instantie dachten we aan een gijzeling of vertelde, wisten we al door het werk dat
een ontvoering van een industrieel. We we verricht hadden. Daar voegde hij extra
sprongen in onze auto om langs woningen informatie aan toe, zodat we een mooi stuk
van industriëlen te rijden, op zoek naar hadden. De volgende dag hadden we een
beweging van politie. Zonder succes.’ primeur.’

Wingene en Ruiselede Opgepakt

‘Ik heb geen idee hoeveel telefoons we die ‘Het lichaam van de vermoorde Stijn Saelens
dag gedaan hebben. Onder andere naar de lag begraven in een bos in Sint-Maria-
redactie in Brussel, met de vraag om ons op Aalter. De Cel Vermiste Personen en de
de hoogte te houden als ze iets opvingen. civiele bescherming waren er bezig met
Ze stuurden onmiddellijk een reporter van speurders. We mochten dat bos niet in. We
nationaal naar de regio. Het werd al snel gingen dus wandelen langs de randen van
acht uur ’s avonds. Iemand die contact het bos. Ineens zien we links, tussen de
had met een agent liet ons weten dat het bladeren van de bomen, de blauwe kleur van
over een kasteel in Wingene zou gaan. Er de graafkraan van de civiele bescherming.
zou een moord gepleegd zijn en er was een Wow. Waren we écht zo dicht bij de plaats
link met een huisarts in Ruiselede. Vanaf waar ze zochten? Via een andere weg heb-
dan focusten we ons enkel op Ruiselede en ben we die plek in het bos benaderd, zo’n
Wingene. Ik ging rondkijken in het Sint- tien meter buiten de perimeter. We hebben
Pietersveld, een bebost gebied waar er wel ons verscholen, gekeken en enkele foto’s
wat residentiële bewoning is. En een kas- gemaakt. Na een paar goede beelden hadden
teel, waar ik toen nog niet van wist. Het we ons terug moeten trekken. Dat deden
was er donker. Geen verlichting. Ik zette we niet. Uit het niets kwamen agenten van
de grootlichten van mijn auto aan. In de alle kanten naar ons toegelopen en pakten
verte zag ik een politiewagen dwars op de ons op. Een bestuurlijke aanhouding. We
baan staan. “Bingo, hier is het.” Met mijn moesten in de combi gaan zitten, onze te-
fotograaf keerde ik later terug, om op een lefoons afgeven en de foto’s wissen. Toen
afstand naar het kasteel te kijken via een de redactie van Belga belde, vertelde ik
andere weg. Het was zo duister dat veel wat er gebeurd was. Zonder dat ik het wist,
foto’s niet bruikbaar bleken te zijn.’ werd er een Belga-artikel gemaakt over wat
ik verteld had: twee journalisten opgepakt
in het bos van Maria-Aalter.’
 SCOOPOGRAM

1 3
4 1 2

2
1 5

3
2

4
4 8

5 2 4 6

6 5

7 4

8 6 6 4

9 5

10
105
6 7

11 6 8

12 2 7

13 5 3

14 8 7 2

15 8 1 5 5

16 2

1. Intellectuelen verbonden door
de wet
2. Er zit nog … … in de Minute Maid fles
3. Latijnse ASAP
4. Kermiskoers
5. Niet-zittend land
6. Aretha Franklin kan
het goed spellen
7. Onlinelokaas voor mensen
8. Kleinerend reizen
9. Bergruimte voor aardewerk
10. Griekse Big Brother Alle antwoorden zijn ergens in dit Scoop-
11. Kostelijk bouwwerk nummer terug te vinden.
Gelijke getallen staan voor gelijke letters.
12. Mikken op de strepen
‘ij’ staat voor één letter. De woordbalk in
13. Wiskundige vermeerdering van de middenkolom bevat een begrip.
een bepaling in de wet De oplossing vindt u via deze QR-code.
14. Bevruchting van de kerkviering
15. Winkelen op een discussieplatform
16. Immuniteit en elektriciteit hebben
het gemeen
 Scoop maken was
voor mij....

Nona “De liefde voor print Marie “Een goede introductie tot Caitlin “De deadline halen door
herontdekken.” mijn toekomst.” koffie, teamwork en nooit
te laat te zijn.”

Flore “Een aangename eerste Tim “Leren omgaan met Antoon “Like a box of chocolates.
kennismaking met herbeginnen, opnieuw en Gewoon proeven,
de journalistieke praktijk.” opnieuw.” dan snap je ‘t wel.”

Megan “'Productiemap’ roepen Wietse “Om zes uur opstaan, Michelle “Researchen, bellen,
en dan opnieuw verder maar met plezier!” interviewen, mailen,
doen.” schrijven, koffie, repeat!”
 Evelien “Samen met veel goesting Ella “Liters slappe koffie, hopen stress, Nicolas “Alle kennis van
zwoegen voor één doel: maar vooral veel plezier!” de voorbije jaren
SCOOP.” journalistiek gebruiken.”

Lynn “Weinig slaap, veel gaap, Moosha “Voor de eerste keer Suzanne “Geen sociaal leven
maar veel bijgeleerd.” de redactiesfeer hebben, maar zó
opsnuiven.” leerrijk.”

Arend “Gestreden maar met Jolien “De creatieveling in mij Frances “Leuk project,
het resultaat tevreden.” de vrije loop laten.” aangename mensen,
matige koffie.”

Marit “Koffie à volonté en trillend Piet “De jaarlijkse overdosis koffie Serge “De perfecte herintroductie
aan het schrijven gaan.” en het gevoel: joepie, in de opleiding journalistiek.
magazine maken.” Topproject!”
 COLOFON
O

redactie: Marit Coudenys verantwoordelijke Scoop Vlaams mediatijdschrift

Winnie Deloof uitgever: jaargang 20
Marie Deseyn nummer 32
Lynn Detrixhe Dries Rombouts
Frances Duhamel Leeuwstraat 1
Jolien Erauw 9000 Gent
Michelle Frison
Nicolas Holvoet
Suzanne Leloup
Moosha Le Noir
Megan Mason
Flore Provost
Caitlin Scherrens
Arend Schreurs
Evelien Standaert
Nona Van Eyck
Antoon Van Lommel
Ella Van Maldeghem
Wietse Verstraeten Mediatijdschrift Scoop is een uitgave van de op-
Tim Wille leiding Bachelor in de Journalistiek aan de Arte-
veldehogeschool in Gent. De derdejaarsstudenten
maakten dit tijdschrift in het kader van een educatief
project. Alle artikels en afbeeldingen hebben daarom
hoofdredactie: Serge Cornelus Meer Scoop lezen? een citerend karakter. Dank aan alle Scoopredac-
Piet Martens www.journalistiek.gent.be/slow/scoop teurs, beeldredacteurs, fotografen en taalkundigen
begeleidende voor hun bereidwillige medewerking. De tekstredac-
docent: Liesbet De Vuyst Reageren op Scoop? info.journalistiek@ tie is afgesloten op 28 januari 2022. U las dit blad tot
arteveldehs.be de laatste letter. We hopen dat het uw tijd waard was.
vormgeving: Laura Gieseke
illustrator: Pol Cosmo Tweet naar @ArteveldeJOU Tot volgend jaar!