11ο Γενικό Λύκειο

Ηρακλείου

Εορτασμός 25ης
Μαρτίου 1821
«Ο Θεός αγαπάει την Κρήτη»

(Συνοπτική παρουσίαση
των κρητικών εξεγέρσεων
1821 -1898)
 Στης Γραμβούσας τ’ ακρωτήρι

Στίχοι – Μουσική: Κώστας Μουντάκης

Στις 27 Σεπτεμβρίου 1669 μετά την κατάληψη του
Χάνδακα, ολόκληρη η Κρήτη είχε πέσει στα χέρια των
Τούρκων. Η τουρκοκρατία στο νησί υπήρξε ιδιαίτερα
καταπιεστική, κυρίως κατά τα πρώτα χρόνια, ενώ
ιδιαίτερα σκληροί φαίνεται πως ήταν οι Γενίτσαροι
στην Κρήτη. Ένα μέρος του πληθυσμού ασπάστηκε τα
πρώτα χρόνια τον ισλαμισμό, ώστε κατά το 19ο
αιώνα το 30% του πληθυσμού να είναι
Τουρκοκρητικοί. Από την αρχή σχεδόν της τουρκικής
κατοχής σημειώνονται εξεγέρσεις στο νησί –
μικρότερης ή μεγαλύτερης έκτασης. Αναφέρουμε την
επανάσταση του 1692 και του 1770 (Ορλωφικά με
τον Δασκαλογιάννη)
 Μαλαματένια λόγια

Στίχοι: Μάνος Ελευθερίου

Μουσική: Γιάννης Μαρκόπουλος

Η επανάσταση στην Κρήτη ξεκίνησε τον Απρίλη του
1821 στα Σφακιά, μερικές ημέρες μετά τον
επαναστατικό ξεσηκωμό της Πελοποννήσου και
της Στερεάς. Το αποκορύφωμα των αντιποίνων της
τουρκικής διοίκησης ήταν η μεγάλη σφαγή στο
Ηράκλειο στις 24 του Ιούνη (ο μεγάλος αρπεντές).
Ο Δημήτριος Υψηλάντης διόρισε Γενικό Διοικητή
της Κρήτης τον Αφεντούλη, ο οποίος και πέτυχε την
ψήφιση του «Προσωρινού Πολιτεύματος της
Κρήτης» στο πρότυπο του Συντάγματος της
Επιδαύρου.
Σφακιά, Αράδαινα
Σφακιά, Φραγκοκάστελο
Μιχαήλ Αφεντούλης
Δημήτριος Υψηλάντης
 Οι πόνοι της Παναγιάς

Στίχοι: Κώστας Βάρναλης

Μουσική: Λουκάς Θάνου
Ο σουλτάνος, καθώς δεν μπορούσε να ελέγξει την
επανάσταση στην Κρήτη, ζήτησε τη βοήθεια του
Μωχάμετ Άλυ της Αιγύπτου. Το Μάη του 1822 ο
αιγυπτιακός στόλος έφτασε στο νησί, ενώ λίγο
αργότερα υπό την πίεση των στρατιωτικών
αποτυχιών των Κρητικών ο Αφεντούλης
αντικαταστάθηκε από τον Τομπάζη. Από αυτήν την
περίοδο χαρακτηριστική είναι η πολιορκία και η
θυσία 370 χριστιανών στο σπήλαιο του Μελιδονίου.
Ανάλογα περιστατικά σημειώθηκαν και στη Μίλατο,
στο Βαφέ Χανίων και στο Σάρχο Ηρακλείου. Τέλη
Μαΐου του 1824 και αφού ο Τομπάζης είχε
παραιτηθεί, οι Κρήτες περιορίστηκαν στον
ανταρτοπόλεμο με τις ομάδες των Καλησπέρηδων,
οι οποίοι έκαναν νυχτερινές επιθέσεις και
δολιοφθορές κατά των Τούρκων.
Εμμ. Τομπάζης
Σπήλαιο Μελιδονίου
Σπήλαιο Μελιδονίου
 Πάνω στ’ αργυρό σκαμνί

Στίχοι: Γιάννης Κακουλίδης

Μουσική: Χριστόδουλος Χάλαρης
Στη δεύτερη περίοδο της επανάστασης (1825- 28),
την περίοδο της Γραμπούσας, οι επαναστάτες
κατέλαβαν τα φρούρια της Γραμπούσας και της
Κισάμου, όπου οχυρώθηκαν και επιδόθηκαν στην
πειρατεία. Από το φθινόπωρο του 1827 με τη
συμβολή επαναστατικών σωμάτων από την
υπόλοιπη Ελλάδα, σε ολόκληρη την Κρήτη
διεξάγονταν σκληρές μάχες.
 Πώς να σωπάσω

Στίχοι: Κώστας Κινδύνης

Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος
Ενώ η πειρατεία πατάχθηκε από τον
Καποδίστρια, ο οποίος είχε φθάσει στο μεταξύ
ως Κυβερνήτης της Ελλάδας, οι επαναστάτες
κατέφυγαν στα βουνά (Τρίτη περίοδος: 1828 -30)
και το καλοκαίρι του 1828 σχεδόν ολόκληρη η
Κρήτη βρισκόταν υπό τον έλεγχό τους. Μόνο τα
τρία μεγάλα φρούρια (Χανιά, Ρέθυμνο, Ηράκλειο)
δεν ήλεγχαν οι επαναστάτες το 1830, όταν το
Πρωτόκολλο του Λονδίνου, με το οποίο
δημιουργήθηκε ανεξάρτητο ελληνικό κράτος, δε
συμπεριέλαβε την Κρήτη σε αυτό, κατά τις
εντολές της αγγλικής διπλωματίας.
Ιωάννης Καποδίστριας
 Ο Ήλιος Θεός

Στίχοι: Πάρης Μίτσος

Μουσική: Μιχάλης Νικολούδης
Κατά τα έτη 1830 - 40 η Κρήτη έχει
παραχωρηθεί στην Αίγυπτο από το σουλτάνο.
Οι Κρήτες αρχίζουν να οργανώνουν τη
διπλωματία τους και να απευθύνουν τα
αιτήματά τους προς τις Μεγάλες Δυνάμεις και
κυρίως προς την Αγγλία, η οποία είναι
αποφασισμένη να ελέγχει τόσο την Κρήτη όσο
και την Κύπρο. Μετά την ήττα της Αιγύπτου σε
τουρκοαιγυπτιακό πόλεμο, το νησί περνάει
ξανά στον έλεγχο του σουλτάνου.
Μωχάμετ Άλυ της Αιγύπτου
 Συνταγές μαγειρικής

Στίχοι: Δημήτρης Αποστολάκης

Μουσική: Δημήτρης Ζαχαριουδάκης
Ακολουθούν τα επαναστατικά κινήματα των
Χαιρέτη – Βασιλογεώργη (1841),κατά το
οποίο προτείνεται για πρώτη φορά από
τους επαναστάτες η λύση της αυτονομίας
του νησιού, και το κίνημα του Μαυρογένη
(1858), προκειμένου να εφαρμοστούν στην
Κρήτη οι ευνοϊκές διατάξεις του Χάτι
Χουμαγιούν (αυτοκρατορικού διατάγματος
που παραχωρούσε ελευθερίες σε
αλλόθρησκους υπηκόους του σουλτάνου).
 Χειμωνανθός

Στίχοι: Ελένη Φωτάκη

Μουσική: Γιώργος Καζαντζής
Ακολούθησε η μεγάλη κρητική επανάσταση (1866 -
69) με κυρίαρχο το σύνθημα «Ένωσις ή Θάνατος». Η
επανάσταση αυτή ονομάστηκε «δεύτερο ‘21» και
προκάλεσε ενθουσιασμό στην Ελλάδα, αλλά και
στην Ευρώπη, όπου αναζωπυρώθηκε το κίνημα του
φιλελληνισμού μετά το ολοκαύτωμα της ιστορικής
Μονής Αρκαδίου στις 8 του Νοέμβρη του 1866. Η
Ελλάδα αναγκάστηκε υπό την πίεση των Μεγάλων
Δυνάμεων να σταματήσει την αποστολή βοήθειας
στην Κρήτη. Οι ανθρώπινες απώλειες, κυρίως
ανάμεσα στους αμάχους υπήρξαν για το νησί
ανυπολόγιστες. Ωστόσο η επανάσταση αυτή έπληξε
ανεπανόρθωτα το κύρος της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας. Ο σουλτάνος αναγκάστηκε να
παραχωρήσει αρκετά δικαιώματα στους Κρήτες με
τον «Οργανικό Νόμο».
Η Μονή Αρκαδίου
Μανώλης
Ξυλούρης,
από τα
Ανώγεια.
Αγωνίστηκε
στα Σφακιά
το 1866 -69
 Το καπηλειό

Στίχοι – Μουσική: Δημήτρης Αποστολάκης

Νέα επανάσταση ξέσπασε το Γενάρη του
1878 με αφορμή το ρωσοτουρκικό πόλεμο.
Αποτέλεσμά της η παραχώρηση του «Χάρτη
της Χαλέπας» (Οκτώβρης 1878), ο οποίος
δημιουργούσε στην Κρήτη ένα καθεστώς
ημιαυτόνομης επαρχίας με ιδιαίτερα
προνόμια. Αυτήν την περίοδο και σύμφωνα
με την παραπάνω σύμβαση διορίστηκε
Χριστιανός διοικητής του νησιού ο
σημαντικός λόγιος και διπλωμάτης
Ιωάννης Φωτιάδης.
Ιωάννης
Φωτιάδης
 Γεννήθηκα

Στίχοι: Κ. Χ. Μύρης
Μουσική: Γιάννης Μαρκόπουλος
Στο μεταξύ λόγω κομματικών φατριασμών
τα πράγματα εκτραχύνθηκαν, ενώ σε κάθε
ευκαιρία προβαλλόταν η ανάγκη το νησί να
τεθεί υπό αγγλική προστασία. Αποτέλεσμα
των εσωτερικών διενέξεων υπήρξε η
επανάσταση του 1889, λόγω της οποίας
επιβλήθηκε στρατιωτικός νόμος και
ανακλήθηκαν τα προνόμια. Η επόμενη
πενταετία υπήρξε η πιο ζοφερή περίοδος
της τουρκοκρατίας στην Κρήτη.
Τότε γεννήθηκε η ιδέα της δημιουργίας
αυτόνομης πολιτείας υπό την
επικυριαρχία του σουλτάνου και την
προστασία των Μεγάλων Δυνάμεων, την
οποία εισηγήθηκε ο Σφακιανός
πολιτευτής Μανούσος Κούνδουρος.
Πράγματι, ακολούθησε νέος οργανικός
νόμος, ο οποίος εκτός των άλλων
παραχωρούσε για πρώτη φορά το
δικαίωμα στις Μεγάλες Δυνάμεις να
επεμβαίνουν στην Κρήτη για την
προστασία του άμαχου πληθυσμού.
Μανούσος Κούνδουρος
 Ο ακροβάτης

Στίχοι – Μουσική: Δημήτρης Αποστολάκης

Η επόμενη, και τελευταία, επανάσταση
ήταν αντίδραση της βιαιότητες των
Τουρκοκρητικών –κυρίως- οι οποίοι δε
δέχονταν τη νέα σύμβαση. Στην
επανάσταση αυτή (1897-8) πρωτοστάτησε
ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Εκδόθηκε ψήφισμα
για την ένωση με την Ελλάδα και κλήθηκε ο
βασιλιάς Γεώργιος Α΄ να καταλάβει το
νησί. Σύντομα η επανάσταση γενικεύθηκε
και η ελληνική κυβέρνηση έστειλε στρατό
στην Κρήτη.
 Της λήθης το πηγάδι

Στίχοι – Μουσική: Μιλτιάδης Πασχαλίδης

Οι Μεγάλες Δυνάμεις απέκλεισαν τα
παράλια και αποβίβασαν στρατιωτικά
αγήματα. Τότε προτάθηκε η λύση της
αυτονομίας από τις Δυνάμεις, λύση που
έγινε δεκτή μετά τη συντριπτική ήττα της
Ελλάδας στον «πόλεμο των τριάντα
ημερών» από την Οθωμανική αυτοκρατορία.
Η Κρήτη τέθηκε υπό διεθνή προστασία με
διανομή των περιφερειών της μεταξύ των
Δυνάμεων. Παράλληλα επιλέχθηκε από τις
Δυνάμεις ως Ύπατος Αρμοστής του νησιού ο
Γεώργιος, δευτερότοκος γιος του βασιλιά
της Ελλάδας.
Ο Πρίγκιπας Γεώργιος, Ύπατος Αρμοστής της Κρήτης
(1898 -1906)
Η άφιξη του Ύπατου Αρμοστή στη Σούδα
 Ποντικός

Στίχοι – Μουσική: Δημήτρης Αποστολάκης

Η τελευταία πράξη της τουρκικής κατοχής
είναι η σφαγή των αμάχων στο Ηράκλειο στις
25 Αυγούστου του 1898 από εξαγριωμένους
Τούρκους. Ο αγγλικός στόλος κανονιοβόλησε
την πόλη, για να σταματήσει η σφαγή. Έτσι
επισπεύστηκε η οριστική απομάκρυνση των
τουρκικών στρατευμάτων από την Κρήτη. Στις
2 Νοεμβρίου ο τελευταίος Τούρκος στρατιώτης
εγκατέλειπε την Κρήτη, ενώ στις 5 του ίδιου
μήνα οι Κρήτες κατέθεσαν τα όπλα και στις 9
Δεκεμβρίου έφτασε στο νησί ο Γεώργιος μέσα
σε κλίμα ενθουσιασμού. Το καθεστώς της
αυτόνομης Κρητικής Πολιτείας διατηρήθηκε
ως το Δεκέμβρη του 1913, οπότε η Κρήτη
ενώθηκε επίσημα με την Ελλάδα.
Η σημαία της Κρητικής Πολιτείας (1898 -1913)
Η επίσημη ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα
(1 Δεκέμβρη 1913)
Το φρούριο του Φιρκά
 Αυτόν τον κόσμο τον καλό

Στίχοι: Βασίλης Ανδρεόπουλος

Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος
Συμμετείχαν:

Αναγνωστάκη Ηρώ (Β3):Τραγούδι

Ασλάνη Μαριάννα (Β3):Κιθάρα
Γλένη Αγγελική (Β3):Τραγούδι, πιάνο
Θραψανιωτάκη Κατερίνα (Γ4): Κιθάρα
Κυρικλάκης Σοφοκλής (Γ1):Τραγούδι
Νικολιδάκης Μιχάλης (Γ3): Τραγούδι, λύρα
Παπαδάκη Άννα (Α3):Τραγούδι
Σταθοράκης Κωστής –Ραφαήλ (Γ3): Μπουζούκι
Τσικλάνης Μιχάλης (Α5):Κιθάρα
Μουσική Διδασκαλία

Αγγελική Γλένη
 Ευχαριστούμε:

Τη Διευθύντρια και το Σύλλογο Καθηγητών

για τη συμπαράστασή τους

Επιλογή και επεξεργασία οπτικού υλικού: Ξένια Περακάκη

 Ευχαριστούμε τα παιδιά μας
για τις υπέροχες στιγμές που μας
χαρίζουν

Ξένια Περακάκη
Άννα Νταβέλη
11ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ