You are on page 1of 48

ΠΑΓΧΑΛΚΙ∆ΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ

ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΗ ΕΚ∆ΟΣΗ
ΤΟΥ ΠΑΓΧΑΛΚΙ∆ΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
«Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ»
ΜΑΝΤΩΣ ΜΑΥΡΟΓΕΝΟΥΣ 23 - Τ.Κ. 542 49, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

ΤΕΥΧΟΣ 7ο • Απρίλιος - Ιούνιος 2011

Αφιέρωμα στην Πρώτη Συνάντηση


Χορωδιών της Χαλκιδικής
ΠΑΓΧΑΛΚΙ∆ΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ
Π Ε Ρ Ι Ε ΧΟ Μ Ε ΝΑ
Περιοδική έκδοση Η 1η Συνάντηση Χορωδιών της Χαλκιδικής 1
του Παγχαλκιδικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης Το πρόγραμμα της εκδήλωσης 2
«Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ» Ο χαιρετισμός του Προέδρου κ. Μιχαήλ Καρτσιώτη 3
΄Ετος ιδρύσεως 1903
Ερατώ Ζέλλιου-Μαστοροκώστα,
Μαντώς Μαυρογένους 23, Τ.Κ. 542 49 Θεσ/νίκη
Η σημαία του Εμμανουήλ Παπά και των Χαλκιδικέων
Τηλ. 2310/323-839, κιν. 6972/464-991, φαξ 2310/326-108
κατά την επανάσταση του 1821 5
Ηλεκτρ. δ/νση: www.panchalkidikos.gr
E-mail: panchalkidikos@gmail.com Γιάννης Μαρίνος,
Tεύχος 7o Η σφαγή των Ιερισσιωτών το 1821 7
ΑΠΡΙΛΙΟΣ – ΙΟΥΝΙΟΣ 2011 Σταύρος Αυγολούπης,
Επιτροπή Έκδοσης: Ο χρόνος - Παλαιό και Νέο Ημερολόγιο και
Αυγολούπης Σταύρος, Καθηγητής Αστρονομίας του ΑΠΘ η ημερομηνία εορτασμού του Πάσχα 8
Καραμίχος Ιωάννης, Φιλόλογος Νικόλαος Καραζαφείρης,
Καρτσιώτης Μιχαήλ, τ. Εκπαιδευτικός, πρόεδρος του ∆.Σ. Συνοπτική περιγραφή του παρελθόντος
του Παγχαλκιδικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης
της Γαλάτιστας 10
Κοντογιαννόπουλος Κωνσταντίνος, Μαθηματικός
Παπάγγελος Ιωακείμ, Αρχαιολόγος ∆ημήτριος Θ. Κύρου,
Τσαμουρτζή Μαρία, Αρχιτέκτων Η προσπάθεια των Ρώσσων για την κατάληψη του
Τσίκουλας Ιωάννης, Καθηγητής Ιατρικής του ΑΠΘ προσκυνήματος της Μεγ. Παναγίας (1871-1872) 13
Ιδιοκτήτης: Παγχαλκιδικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης Τιμολέων Μακρογιάννης,
Εκδότης - ∆ιευθυντής: Μιχαήλ Θ. Καρτσιώτης, Πρόεδρος Τα παραλειπόμενα κατά τη μεταφορά της έδρας της
του ∆ιοικητικού Συμβουλίου του Συλλόγου. Ι.Μητροπόλεως Κασσανδρείας 15
Το περιοδικό εκδίδεται με χορηγίες συμπατριωτών Κωνσταντίνος Κοντογιαννόπουλος,
και φίλων και αποστέλλεται δωρεάν. Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή. Ο κορυφαίος Έλληνας
Σελιδοποίηση, Εκτύπωση: μαθηματικός 17
ΛΙΘΟΓΡΑΦΙΑ, Ι. Αντωνιάδης-Θ. Ψαρράς Χρήστος ∆. Καρπέτης,
Νέα Ραιδεστό Θεσσαλονίκης, Τηλ. 2310.466.776 Το πανηγύρι των Αγίων Αποστόλων στην Ορμύλια 25
Νίκος Βασιλάκης,
Χορηγός της έκδοσης του εβδόμου τεύχους Το κουρείο (αναμνήσεις) 27
είναι η καθηγήτρια
Ζωή Παπαοικονόμου,
κ. ΕΥΡΥ∆ΙΚΗ ΜΑΣΑΛΑ-ΜΟΥΣΤΟΥ.
Μνήμες που δεν ξεχνιούνται 28
Σταύρος Α. Κλειδαράς,
Εικόνα εξωφύλλου: Η Χορωδία του Παγχαλκιδικού Συλλόγου
Η συμβολή των Γοματιανών στην επανάσταση της
Θεσσαλονίκης στην εκδήλωση της 11ης Μαΐου 2011.
Χαλκιδικής το 1821 30
Εικόνα οπισθοφύλλου: Η πρόσοψη του DVD της εκδήλωσης.
Ευθυμογραφήματα:
Γιάννης Τσίκουλας
∆ΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Μαδώντας τη Μαργαρίτα
Πώς ρωτούμε το όνομα στα ελληνικά; 31
Πρόεδρος: Μιχαήλ Θεμ. Καρτσιώτης (Πετροκέρασα)
Αντιπρόεδρος: Πάνος Βερροιώτης (Πολύγυρος) Μαίρη Παντελιάδου,
Γεν. Γραμματέας: Ιωάννης Κοτσάνης (Αρναία) Αναστάσιμες Καμπάνες, ποίημα 32
Ταμίας: Αβράμ Παπαδόπουλος (Βράσταμα) Άγγελος Μάντσιος,
Έφορος: Ζηνοβία Ιππ. Πάχτα (Αρναία) Ιωακείμ ο οξύθυμος 33
Μέλος: Ιωάννης Σαμαράς (Αρναία)
Γιάννης ∆. Κανατάς,
Μέλος: Θεόδωρος Τσαμούρης (Αρναία)
Σαν απόψι τέτοια μέρα... 34
Μέλος: Ζαφείρης Ι. Οικονόμου (Γαλάτιστα)
Μέλος: Ανδρομάχη Κωστοπούλου (Άθυτος) Μαθητές ∆ημοσίων Σχολείων Ν. Χαλκιδικής 36
Αναπληρωματικό μέλος Η δράση του Συλλόγου μας 38
Άννα Εμμανουήλ (Αγ. Νικόλαος) Η δράση των άλλων Χαλκιδικιώτικων Συλλόγων
Εξελεγκτική επιτροπή και φορέων 42
Αργύρης Κυπαρισσάς (Μεταγγίτσι) Έντυπα και επιστολές που λάβαμε 42
Φώτης Ταλέας (Νέα Ρόδα) Πρόγραμμα και Πρόσκληση του εορτασμού της 190
Γιώργος Ζιούπος (Ταξιάρχης) επετείου της μάχης των Βασιλικών 44
ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2011

H 1η Συνάντηση Χορωδιών της Χαλκιδικής


Μια εκδήλωση-δοκιμή που άνοιξε καινούργιους δρόμους
Την Τετάρτη 11 Μαΐου 2011 και ώρα 7.30΄μ.μ., στο κινηματοθέατρο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, στη Θεσσαλονίκη, πραγμα-
τοποιήθηκε με πρωτοβουλία, οργάνωση, ευθύνη και δαπάνη του Παγχαλκιδικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης ο ΑΡΙΣ-
ΤΟΤΕΛΗΣ η 1η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΧΟΡΩΔΙΩΝ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ, παρουσία του Περιφερειάρχη Κεντρικής Μακεδονίας
κ. Παναγιώτη Ψωμιάδη, των Μεγάλων Ευεργετών, των Ευεργετών και των Δωρητών του Συλλόγου, εκπροσώπων
των τοπικών Αρχών, των προέδρων των Χαλκιδικιώτικων Πολιτιστικών Συλλόγων και πλήθους κόσμου, που από
πολύ νωρίς γέμισε ασφυκτικά την αίθουσα της εκδήλωσης. Αν και είχαν προσκληθεί δεν προσήλθαν (προφανώς
λόγω κωλυμάτων), οι δήμαρχοι των πέντε νέων διευρυμένων Δήμων της Χαλκιδικής και οι βουλευτές μας. Ο δή-
μαρχος κ. Χρ. Πάχτας, έστειλε εκπρόσωπο, ενώ οι βουλευτές κ.κ. Γ. Βαγιωνάς και Ι. Δριβελέγκας έστειλαν σημειώ-
ματα-χαιρετισμούς.
Η εκδήλωση άνοιξε με προσφώνηση του προέδρου του Συλλόγου μας κ. Μιχ. Καρτσιώτη, ο οποίος χαιρετίζο-
ντας τους καλεσμένους, τους μαέστρους, τους χορωδούς, τους παράγοντες των Συλλόγων και το κοινό, ανέλυσε
τον σκοπό της εκδήλωσης, λέγοντας πως σκοπός είναι η αλληλογνωριμία των χορωδιών της Χαλκιδικής, η τέρψη
των ακροατών-πατριωτών και φίλων και η δοκιμή-διερεύνηση της δυνατότητας συνεργασιών και συντονισμού,
για συνέχιση των χορωδιακών συναντήσεων μια, δυο και τρεις φορές το χρόνο σε κωμοπόλεις και χωριά της
Χαλκιδικής και όχι μόνο, με συμμετοχή πλέον όλων των χορωδιακών δυνάμεων της Χαλκιδικής, ώστε να μπορούν
να απολαμβάνουν όλοι οι Χαλκιδικιώτες στον τόπο τους το προϊόν που παράγουν οι χορωδίες μας. Με τον τρόπο
αυτόν θα δημιουργηθεί μια πολιτιστική κίνηση στη Χαλκιδική που θα αναβαθμίζει το πολιτιστικό της πρόσωπό
και θα την αναδεικνύει.
Στην εκδήλωση έλαβαν μέρος οι χορωδίες:
- Της ΄Ενωσης Βαβδινών Θεσσαλονίκης «Ο Νικόλαος Γερμανός».
- Του Πολιτιστικού Συλλόγου Μεγαλοπαναγιωτών Θεσσαλονίκης.
- Του Πολιτιστικού Συλλόγου Ο ΦΑΡΟΣ Ν. Μουδανιών.
- Του Αριστοτέλειου Πνευματικού Κέντρου Αρναίας του Δήμου «Αριστοτέλης».
- Του Παγχαλκιδικού Συλλόγου. Θεσσαλονίκης «Ο Αριστοτέλης».
Την παρουσίαση των χορωδιών έκανε η Έφορος Πολιτιστικών Υποθέσεων του Συλλόγου κ. Ζηνοβία Ιππ. Πά-
χτα, ενώ στα καλέσματα για τις απονομές ήταν ο Γεν. Γραμματέας κ. Ι. Κοτσάνης.
Στους μαέστρους απονεμήθηκε Τιμητικό Αναμνηστικό Δίπλωμα, ενώ στους αντίστοιχους Συλλόγους μαζί με το
Δίπλωμα δόθηκε και ένα ορειχάλκινο αγαλματίδιο, ομοίωμα του ανδριάντα του Αριστοτέλη που στήθηκε με δα-
πάνη του Παγχαλκιδικού Συλλόγου το 2010 στον αύλειο χώρο του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Η αίθουσα παραχωρήθηκε εντελώς δωρεάν με τα φώτα, τα ηχητικά και τους τεχνικούς (ηλεκτρολόγους, ηλε-
κτρονικούς κλπ.) από την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας.
Η εκδήλωση στέφθηκε από επιτυχία. Η «αρχή» έγινε και μάλιστα «θριαμβευτικά», όπως είπε ο αρχιτέκτων κ.
Ορέστης Σιμώνης.
Αμέσως τώρα αρχίζει ο σχεδιασμός για την υλοποίηση του αποτελέσματος. Δε μένει παρά την προσπά-
θεια αυτή να την αγκαλιάσουν και οι κ.κ. Δήμαρχοι και τα Δημοτικά Συμβούλια της Χαλκιδικής, να την
υποστηρίξουν και σίγουρα ο κόσμος μας και ο τόπος μας πολλά έχει να κερδίσει.
Η εκδήλωση βιντεοσκοπήθηκε. Το σχετικό DVD έχει ήδη σταλεί στο τοπικά Μ.Μ.Ε. μαζί με σχετικό Δελτίο Τύ-
που. Στέλνεται και σε όποιον το ζητήσει.
ΚΑΛΗ ΑΡΧΗ ΛΟΙΠΟΝ.
Το Δ.Σ.

1
ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 7ο

2
ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2011

Ο χαιρετισμός του προέδρου του Συλλόγου


κ. Μιχ. Καρτσιώτη
στην 1η συνάντηση χορωδιών της Χαλκιδικής στις 11-5-2011

Κυρίες και Κύριοι…


Στο χωριό μου, καθώς και σε όλα τα χωριά της Χαλκιδικής, για 40 μέρες
μετά το Πάσχα ένας και μοναδικός είναι ο χαιρετισμός μεταξύ των ανθρώ-
πων. Χριστός Ανέστη. Αυτόν το χαιρετισμό απευθύνω και εγώ τώρα εκ μέ-
ρους του Δ. Σ. του Παγχαλκιδικού Συλλόγου προς όλους. ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ
λοιπόν, με ευχές, το αναστάσιμο φως να φωτίζει τη ζωή μας και να καθο-
δηγεί τα βήματά μας.
Απόψε σας υποδεχόμαστε όλους με ιδιαίτερη χαρά και ευχαρίστηση
γιατί με την 1η αυτή συνάντηση των χορωδιών της Χαλκιδικής μας δί-
νεται η ευκαιρία να ιδωθούμε από κοντά όλοι όσοι υπηρετούμε τον πολιτι-
σμό, Χαλκιδικιώτες και φίλοι, είτε μένουμε στη Χαλκιδική είτε στη Θεσσα-
λονίκη, να γνωριστούμε καλύτερα , να ακούσουμε και να απολαύσουμε το
προϊόν των προσπαθειών κάθε χορωδίας, που είναι σίγουρα αποτέλεσμα
πολλού κόπου και ιδρώτα και να βάλουμε, αν τα καταφέρουμε, το πρώτο
λιθάρι, ώστε και να θεμελιώσουμε έναν θεσμό που να αναδείξει καλύτερα
και εντονότερα το ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ.
Ο Παγχαλκιδικός Σύλλογος, παρά την εξαιρετικά δύσκολη οικονομική
περίοδο που διανύει, όπως πιστεύω και οι άλλοι Σύλλογοι, γιατί υπενθυμίζεται ότι μόλις προς ολίγων μηνών διέθε-
σε το ποσόν των 134.000 ευρώ για την ανέγερση του ανδριάντα του Αριστοτέλη στο ΑΠΘ, φυσικά το μεγαλύτερο
μέρος της δαπάνης κάλυψαν γενναίες χορηγίες εκλεκτών τέκνων της Χαλκιδικής, αποφάσισε να οργανώσει τη ση-
μερινή εκδήλωση γιατί τη θεώρησε όχι μόνο απαραίτητη αλλά και επείγουσα. Δεν πρέπει άλλος χρόνος να χαθεί.
Γι’ αυτό και τη σχεδιάσαμε με σπουδή, αλλά με ιδιαίτερη προσοχή. Με δεδομένο ότι η Χαλκιδική διαθέτει αρκε-
τές και μερικές μάλιστα πολύ δυνατές χορωδίες, το πρώτο που θεωρήσαμε αναγκαίο ήταν να επιχειρηθεί ο συντο-
νισμός των χορωδιακών δυνάμεων είτε αυτές βρίσκονται στη Χαλκιδική, είτε στη Θεσσαλονίκη. Έτσι καλέσαμε και
παρίστανται απόψε, όλες οι χορωδίες που διαθέτουν οι Σύλλογοι με τη Θεσσαλονίκη: Της Ένωσης Βαβδινών, του
Πολιτιστικού Συλλόγου Μεγαλοπαναγιωτών και του Παγχαλκιδικού Συλλόγου. Και από τις πολλές που υπάρχουν
στη Χαλκιδική, καλέσαμε δυο παλιές και καταξιωμένες χορωδίες, μία από το βορρά, της Αρναίας και μία από το
νότο, του Φάρου των Ν. Μουδανιών.
Με τον τρόπο αυτόν γίνεται μια πρώτη συνεύρεση ενός μέρους των Χαλκιδικιώτικων μουσικών δυνάμεων που
λειτουργούν στη Θεσσαλονίκη και στη Χαλκιδική. Στη Χαλκιδική βέβαια υπάρχουν και άλλες δυνατές χορωδίες,
ξακουστές και καταξιωμένες. Όμως δεν ήταν δυνατό να εμφανισθούν όλες σε μια συνάντηση.
Απόψε δοκιμάζουμε και εφόσον επιτύχουμε, θα καθιερώσουμε τακτικές συναντήσεις των χορωδιών μια και
δυο και τρεις φορές το χρόνο σε πόλεις και χωριά της Χαλκιδικής, με συμμετοχή ΟΛΩΝ των χορωδιών που διαθέτει
ο τόπος.
Με τον τρόπο αυτόν και θα δώσουμε στους συμπατριώτες και φίλους μας την ευκαιρία να ακούνε ποιοτική
μουσική, από όλα τα είδη της και να αντιληφθούν ότι η Χαλκιδική έχει το δικό της πολιτιστικό πρόσωπο το οποίο
φροντίζουν, υπηρετούν και αναδεικνύουν οι Σύλλογοι και οι άλλοι φορείς. Εφόσον δε βοηθήσουν οι ΟΤΑ και οι
άλλοι φορείς, μαζί με τα μέσα ενημέρωσης, θα δημιουργηθεί μια εσωτερική πολιτιστική κίνηση που θα ανεβάσει
τις μετοχές της ιδιαίτερης Πατρίδας μας. Πέρα απ’ αυτό οι ίδιες οι χορωδίες θα νιώθουν την ικανοποίηση ότι το

3
ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 7ο

προϊόν της δουλειάς τους θα το γευθεί πρώτα ο τόπος μας και ύστερα άλλοι τόποι στους οποίες καλούνται να
ταξιδέψουν.
Μια πρόβα-δοκιμή λοιπόν κάνουμε απόψε και ελπίζουμε αυτή να αποτελέσει τη βάση για μια καλή αρχή.
Πέρα από αυτά, εμείς οι φορείς που διακονούμε τον πολιτισμό και την παράδοση και που διαθέτουμε μουσικά
σύνολα έχουμε υποχρέωση ιερή να κρατήσουμε ζωντανή και την κληρονομιά που βρήκαμε από τους προγόνους
μας. Και αυτή η κληρονομιά δεν είναι άλλη από το Δημοτικό Τραγούδι. Το Δημοτικό Τραγούδι που τόσο καλλιεργή-
θηκε και άλλο τόσο αγαπήθηκε στη Χαλκιδική όσο κανένα είδος καλλιτεχνικής δημιουργίας.
Βέβαια αυτή την προσπάθεια την κάνουν τώρα και μάλιστα πολύ φιλότιμα σχεδόν όλες οι χορωδίες μας. Με-
ρικές μάλιστα κατ’ αποκλειστικότητα. Δηλαδή τραγουδούν μόνο παραδοσιακά τραγούδια. Αυτήν ακριβώς την
προσπάθεια αν την κάνουμε πιο συντονισμένα και πιο συστηματικά και δώσουμε την ευκαιρία στις χορωδίες να
κάνουν όλες το γύρω τουλάχιστο της Χαλκιδικής, με εμφανίσεις πέρα από τον χωριό ή την πόλη τους και οι ίδιοι
οι χορωδοί θα χαίρονται και το Δημοτικό Τραγούδι θα καλλιεργείται, θα ακούγεται παντού, θα μαθαίνεται και θα
ανθίζει.
Κυρίες και Κύριοι
Με αυτές τις σκέψεις, και αφού σημειώσω και πάλι ότι η αποψινή συνάντηση το μόνο που δεν έχει είναι ο δια-
γωνιστικός χαρακτήρας, καλωσορίζω όλους και ιδιαίτερα τους χορωδούς, τους μαέστρους και τους παράγοντες
όλων των χορωδιών και ιδιαίτερα αυτούς της Αρναίας και των Ν. Μουδανιών, των Ν. Μουδανιών και της Αρναίας
που ήλθαν από μακριά, μαζί με το βάρος των τόσων επιτυχιών στον πολυετή βίο τους.
Καλώς ήλθατε και εύχομαι εκ μέρους του Δ.Σ. σε όλους σας καλή επιτυχία.

Η κατάμεστη αίθουσα (αριστερά) Η κατάμεστη αίθουσα (δεξιά)

Η παρουσιάστρια Έφορος κ. Ζηνοβία Ιππ. Πάχτα Ο συντονιστής Γ. Γραμματέας κ. Ιωάννης Κοτσάνης

* * *
4
ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2011

Η ΣΗΜΑΙΑ ΤΟΥ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΠΑΠΑ ΚΑΙ


ΤΩΝ ΧΑΛΚΙΔΙΚΕΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821
ΔΡ. ΕΡΑΤΩ ΖΕΛΛΙΟΥ-ΜΑΣΤΟΡΟΚΩΣΤΑ
επ. προϊσταμένη Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

Ο Εμμανουήλ Παπάς (1772-1821), αρχιταμίας της λεμικοί ιππείς (σπαΐδες), τιμώσι και σέβονται μεγάλως
Φιλικής Εταιρείας στην Κωνσταντινούπολη και ορι- τον Άγιον Γεώργιον, θεωρούντες αυτόν ως ένα των
σμένος αρχηγός της Επαναστάσεως στην Μακεδο- αγίων των, πιστεύουσι δε ότι πλήρης ζωής διατρέχει
νία από τον ίδιο τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, -ο οποίος εισέτι την γην προστατεύων τους καταδυναστευομέ-
στις 26 Φεβρουαρίου 1821, αφού «έγινε ο πανηγυ- νους αθώους»7. Γι αυτό και ο Μάρκος Μπότσαρης8 στις
ρικός καθαγιασμός της σημαίας της Επαναστάσεως 26 Οκτωβρίου 1820 ύψωσε στο Σούλι λευκή σημαία
στο ναό των Τριών Ιεραρχών και με τον Άγιο Γεώργιο και τις λέξεις
ο μητροπολίτης Ιασίου Βενιαμίν «Ελευθερία, Θρησκεία, Πατρίς».
ευλόγησε τη σημαία1», κήρυξε την Και το απολυτίκιο του Αγίου
Επανάσταση στην Μολδοβλαχία-, Γεωργίου τον αναφέρει «ως των
αναχώρησε στις 23 Μαρτίου 1821 αιχμαλώτων ελευθερωτής». Και
από την Κωνσταντινούπολη με το θεωρείται προστάτης των στρα-
καράβι του Αινίτη Χατζηβισβίζη τιωτών, διότι όταν ο αυτοκράτο-
γεμάτο όπλα και μπαρούτι, που ρας Διοκλητιανός κήρυξε διωγμό
είχε αγοράσει, και βυζαντινή2 ση- κατά των Χριστιανών, ο Γεώργιος,
μαία, λευκή με τον Άγιο Γεώργιο: ο οποίος ήταν αξιωματικός στον
«Ο Αθανάσιος Διάκος είχε λευκήν ρωμαϊκό στρατό με τον βαθμό
σημαίαν με τον Άγιον Γεώργιον, του κόμιτος, όχι μόνον αρνήθηκε
και με τας λέξεις «Ελευθερία ή να εκτελέσει το αυτοκρατορικό
θάνατος». Ο Άγιος Γεώργιος απει- διάταγμα και να συλλάβει τους
κονίζετο και εις τας σημαίας του Χριστιανούς, αλλά ομολόγησε
Εμμ. Παπά, Χάμψα, Λιακοπούλου3, ότι ήταν Χριστιανός μυκτηρίζων
Μπίνα, Ζαφειράκη, Λογοθέτη, αυτούς που πίστευαν στα είδωλα
Καρατάσου, Γάτου κ.λπ.»4. Διότι και αφού τον βασάνισαν τον απο-
δεν ήταν δυνατόν να κηρύξει την κεφάλισαν9.
Επανάσταση στη Μακεδονία χω- Το λάβαρο της Επαναστάσεως του 1821, Ήταν δε λευκή η σημαία, διότι
ρίς να έχει σημαία, αφού και σε το οποίο βρίσκεται στη μονή Εσφιγμένου. «εδήλουν... το λευκόν την αθωό-
όλες τις προηγηθείσες μη οργανωμένες και πολύ μι- τητα της δικαίας ημών αφορμής κατά της τυραννίας»
κρότερες επαναστάσεις, όπως στην Πελοπόννησο το και το ερυθρό χρώμα, που υπήρχε σε τμήμα της στολής
1769, ύψωναν σημαίες ή σε κινήματα, όπως ο Γιάννης του Αγίου Γεωργίου και σε άλλες σημαίες επαναστα-
Σταθάς ύψωσε λευκή σημαία με κυανούν σταυρό στα τημένων Ελλήνων «την αυτοκρατορικήν πορφύραν
πλοία του στον Στρυμονικό κόλπο το 1803 ή ο Θεό- και την αυτεξουσιότητα του ελληνικού λαού»10. Διότι
δωρος Κολοκοτρώνης5 τον σταυρό του Αγίου Ανδρέα οι Έλληνες ποτέ δεν έπαψαν να πιστεύουν ότι θα ελευ-
το 1806-1807, αλλά και όλα τα σώματα των κλεφτών θερωθούν από τον τουρκικό ζυγό και θα ξαναδημιουρ-
και αρματωλών είχαν φλάμπουρα ως σημαίες. γηθεί η μεγάλη ελληνική αυτοκρατορία (βυζαντινή
Επέλεξε δε αυτή την σημαία του Βυζαντίου, διότι αυτοκρατορία) με πρωτεύουσα την Κωνσταντινούπο-
«Η εικών του Αγίου Γεωργίου εκόσμει την ελληνικήν λη. Το βεβαίωνει και το τραγούδι της Αγιάς Σοφιάς,
σημαία και τα φλάμμουλα6 των αυτοκρατόρων του που είχε γίνει ο εθνικός ύμνος των σκλαβωμένων και
Βυζαντίου και βυζαντινά νομίσματα. Εκκλησίαι δε και τελειώνει με τους στίχους:
μοναί προς τιμήν αυτού εν Ελλάδι είναι δυσαρίθμητοι. Σώπα, Κυρία Δέσποινα, μην κλαίεις, μη δακρύζεις
Εν μονή τη Κωνσταντινουπόλει υπήρχον σ’ εκκλησίας πάλε με χρόνους, με καιρούς, πάλε δικά σου είναι.
εις την μνήμην του, τρεις δε μοναί του Αγίου Όρους, Εκτός από τη λευκή σημαία με τον Άγιο Γεώργιο ο
η του Ξενοφώντος, η του Ζωγράφου και η του Αγίου στρατός του Εμμανουήλ Παπά, στον οποίο υπήρχαν
Παύλου τιμώνται επ’ ονόματί του. Άγγλος περιηγηθείς και 1.000 μοναχοί11, είχαν και λάβαρα, φλάμπουρα:
την Ελλάδα κατά τον ΙΗ΄ αιώνα έγραφεν επί το υπερ- Παραστατικά περιγράφει... ο αυτόπτης μάρτυρας των
βολικώτερον ότι «δεν υπάρχει χωρίον μη έχον εκκλη- γεγονότων μοναχός Δοσίθεος: «Εξεστράτευσε λοιπόν
σίαν προς τιμήν του Αγίου Γεωργίου».... Αλλ’ εκτός τότε, ο Εκλαμπρότατος εκείνος άρχων Μανολάκης
των Χριστιανών και οι Τούρκοι, κατ’ εξοχήν δε οι πο- μετά των στρατευμάτων αυτού, πεζούς και καββαλα-

5
ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 7ο

ραίους, και με φλάμπουρα»12. Και έφθασε στα στενά Ύδρα εφορίας. μοι υπεσχέθη, πλην μετά την αναχώρη-
της Ρεντίνας όπου συγκρούσθηκε στα μέσα Ιουνίου σιν του στόλου...
1821 με τον πολυπληθέστερο και καλά οπλισμένο τα- Ύδρα, τη 15 Ιουνίου 1821
κτικό στρατό του σερασκέρη Χατζή Μεχμέτ Μπαϊράμ Ο πατριώτης
πασά, που ερχόταν από την Μ. Ασία. Οι κακώς οπλι- ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ
σμένοι και απειροπόλεμοι Έλληνες υποχώρησαν και Πληρεξούσιος του Γενικού Επιτρόπου»13.
οι Τούρκοι τους κυνήγησαν έως την Κομίτζα, έξω από «Την ευγενείαν της εν Κυρίω ασπαζόμενος ηδέως
την χερσόνησο του Αγίου Όρους και για να μην τους προσαγορεύω .... Πολλά επάσχισα και πασχίζω να
εντοπίζουν από τα φλάμπουρα τα κατέστρεφαν. Στην ημπορέσω να καταπείσω τους εδώ άρχοντας διά να
μονή Εσφιγμένου όμως σώζεται ένα φλάμπουρο της στείλουν διά το αυτόθι καράβια... Και αν αναφέρωμεν
Επαναστάσεως του 1821. λόγον καραβίων, μάς αποκρίνονται ότι ας στείλουν
Ο Εμμανουήλ Παπάς και οι Χαλκιδικείς δεν θα είχαν γρόσια να σηκώσουν καράβια. Οι ειδικοί μας προκο-
ως σημαία τους την σημαία των Υδραίων - διότι έχει μένοι άρχοντες εφύλαττον τα γρόσια διά τους ασεβείς
γραφεί ότι σημαία τους ήταν η σημαία των Υδραίων - ομού και την ζωήν τους και ευρίσκοντο εις τέτοιαν
και επειδή, ενώ η Ύδρα είχε γίνει κάτι σαν ναυαρχείο έπαρσιν όπου δεν ημπορούσε τινάς να τους ομιλήση
της Επαναστάσεως, τους βοήθησαν ελάχιστα, και επει- λόγον αν ήτον και διά το συμφέρον τους, επειδή τέ-
δή ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος συνεργαζόταν με τοιον είναι το γένος των γραικών, όχι όμως όλοι, διότι
τους πλοιοκτήτες - προύχοντες της Ύδρας Λάζαρο και βλέπομεν ωσάν την ευγένειάν σας οπού διά την φιλο-
Γεώργιο Κουντουριώτη για να αποδυναμώσουν τον γένειαν οπού έχετε αφιερώσατε και ζωή και τέκνα και
απεσταλμένο από την Φιλική Εταιρεία στην Ελλάδα πλούτη ως ουδείς άλλος...
Δημήτριο Υψηλάντη και τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, 1821, Σεπτέμβριος, 3, Ύδρα
τον οποίο φυλάκισαν στην Ύδρα και αναγκάσθηκαν να ο πρωτοσύγγελος Χρύσανθος Σιναΐτης»14.
τον αποφυλακίσουν για να αντιμετωπίσει τον στρατό Οι Χαλκιδικείς έχουμε υποχρέωση τα ιερά αυτά
του Ιμπραήμ πασά της Αιγύπτου, και να έχουν αυτοί σύμβολα της Επαναστάσεως του 1821, τη λευκή ση-
την εξουσία. Οι επιστολές του Δημητρίου Υψηλάντη μαία με τον Άγιο Γεώργιο και λάβαρο όμοιο με το
και του Χρύσανθου Σιναΐτη, τον οποίο οι Μακεδόνες λάβαρο της Επαναστάσεως, που σώζεται στην μονή
έστειλαν στη Ν. Ελλάδα, το επιβεβαιώνουν. Εσφιγμένου, να τα τοποθετήσουμε στα μουσεία μας
«ΦΙΛΟΓΕΝΕΣΤΑΤΕ ΚΑΠΕΤΑΝ ΜΑΝΟΛΗ ΠΑΠΑ και στις εθνικές εορτές να τα τοποθετούμε στα μνη-
ΧΑΙΡΕ. μεία αυτών που θυσιάσθηκαν το 1821, δίπλα στην
... Ωμίλησα περί της βοηθείας των πλοίων εις τον ελληνική σημαία, για να γίνει γνωστή και η μεγάλη
φιλογενή Λάζαρον Κουντουριώτην, πρόεδρον της εν προσφορά της Χαλκιδικής στους αγώνες του έθνους.

1. Αλέξ. Δεσποτόπουλος, Η Επανάσταση στη Μολδοβλαχία, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμ. ΙΒ΄, Αθήνα, Εκδοτική Αθη-
νών, 1975, σ. 25.
2. Οι Βυζαντινοί είχαν λάβαρα και διάφορες σημαίες. Π.χ. οι Παλαιολόγοι λευκή με κυανούν σταυρό από τον οποίο εκπο-
ρεύονταν 4 χρυσές ακτίνες στα άκρα των οποίων υπήρχε B (= βασιλεύ βασιλέων βασιλέα βοήθει).
3. Ο Μήτρος Λιακόπουλος και ο Κώστας Μπίνος ή Μπίνας ήταν οι υπαρχηγοί του οπλαρχηγού του Ολύμπου Νικολάου
Διαμαντή, τους οποίους είχε στείλει με 400 άνδρες στην Κασσάνδρα στα μέσα Ιουλίου 1821 για να βοηθήσουν τους άνδρες του
Εμμανούλ Παπά. Και οι άλλοι Μακεδόνες οπλαρχηγοί, ο Αν. Καρατάσος, Ζαφειράκης κ.λπ. είχαν την ίδια σημαία.
4. Αριστ. Σίδερις, Αγώνος σύμβολα, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια (Π. Δρανδάκη), τόμ. Α, σ. 523.
5. Π. Παπάς, Σημαία, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια (Π. Δρανδάκη), τόμ. ΚΑ, σ. 720.
6. Φλάμπουρα, λάβαρα. Από τα λάβαρα των αυτοκρατόρων προήλθαν και τα εκκλησιαστικά λάβαρα.
7. Εμμ. Παντελάκης, Γεώργιος ο μεγαλομάρτυς, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια (Π. Δρανδάκη), τόμ. Η΄, σ. 312-313.
8. Βλ. όπ. αν. σημ. 4, σ. 522.
9. Πιθανόν το έτος 303.
10. Βλ. όπ. αν. σημ. 5.
11. Ερ. Ζέλλιου-Μαστοροκώστα, Χαλκιδική: Επαναστάσεις κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας - Μακεδονικός Αγώνας,
Θεσσαλονίκη, Μαίανδρος, 1996, σ. 17-24.
12. Απ. Βακαλόπουλου, Ιστορία της Μακεδονίας, 1354-1833, Θεσσαλονίκη, Βάνιας, 1888, σ. 561.
13. Ι. Φιλήμονος, Δοκίμιον ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως, τόμ. 4, Αθήναι 1861, σ. 435.
14. Επιστολή προς τον Εμμανουήλ Παπά.
Απ. Βακαλόπουλου, Εμ. Παπάς, «Αρχηγός και υπερασπιστής της Μακεδονίας», Η Ιστορία και το αρχείο της οικογένειάς του,
Θεσσαλονίκη, Θ. Αλτιντζής, 1981, σ. 137-139.

6
ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2011

Η ΣΦΑΓΗ ΤΩΝ ΙΕΡΙΣΣΙΩΤΩΝ ΤΟ 1821*


ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ
Η επανάσταση στη Χαλκιδική είχε αρχίσει με τη δυ- του «Οι Μακεδόνες εις τους υπέρ της ανεξαρτησίας
ναμική συμμετοχή του Αγίου Όρους και η εξέγερση όλης αγώνες», η σύλληψη και η σφαγή των Ιερισσιωτών
της Μακεδονίας επιβεβαίωνε την εθνική αποστολή που έγινε από τον μουτεσελίμη Θεσσαλονίκης, τον Γιου-
είχε καταγράψει πριν δυο χιλιάδες χρόνια περίπου ο Πο- σούφ Μπέη, ο οποίος αφού κατέπνιξε με σφαγές κάθε
λύβιος: «ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΡΟΦΡΑΓΜΑ Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ». επαναστατική απόπειρα στη Θεσσαλονίκη και με την
Ο Πολύγυρος επαναστάτησε την 17η Μαΐου 1821. έκδοση του φιρμανίου με το οποίο διατάσσονταν η
Η Κασσάνδρα βρέθηκε επαναστατημένη το Σεπτέμ- εξόντωση των επαναστατών της Χαλκιδικής, εξεστρά-
βρη του ιδίου έτους αλλά, στις 13 Νοέμβρη οι επανα- τευσε μέσω της κοιλάδας του Λαγκαδά και κατέφθασε
στάτες λύγισαν στο στενό της Ποτίδαιας. στην Ιερισσό, σκορπίζοντας στο διάβα του τον όλεθρο
Ο Εμμανουήλ Παπάς με 1000 Αγιορείτες πολε- και τον θάνατο.
μιστές με αρχηγούς τον αρχιμανδρίτη Βατοπαιδίου Εγκαταστάθηκε με το επιτελείο του στο σημερινό
Θεόφιλον, Λαύρας Ναθαναήλ, Εσφιγμένου Ευθύμιον «ΑΛΩΝΙ» όπου υπήρχε το μετόχι της Ιεράς Μονής
και Ξενοφώντος Γεδεών, που κινήθηκε προς βορράν Ζωγράφου, από όπου επιτηρούσε ολόκληρη την περι-
κατά μήκος της Χερσονήσου του ΄Αθω, ξεσήκωσε την οχή και τους επαναστάτες του Εμμανουήλ Παπά, που
Ιερισσό, τα Μαντεμοχώρια και όλα τα χωριά που βρί- βρίσκονταν στο Άγιο Όρος.
σκονται στη βορινή πλαγιά του Χολομώντα. Οι παρα- Κατά άλλη εκδοχή, στα δραματικά γεγονότα της
πάνω ήταν ανοργάνωτοι και Ιερισσού, πρωτοστάτησε
κακώς εξοπλισμένοι, με ξύλα από τουρκικής πλευράς ο
οι περισσότεροι στα χέρια. Μπαϊράμ Πασάς, ο οποίος
Ο Μπαϊράμ Πασάς όμως προχώρησε μέσω Σταυρού -
ερχόταν από ανατολικά και Ολυμπιάδας προς Στρατώνι
ο Γιουσούφ Μπέης της Θεσ- και την Ιερισσό και πέρασε
σαλονίκης, από τα δυτικά, όλους τους άνδρες της Ιε-
ο Εμμανουήλ Παπάς με τη ρισσού «εν στόματι ρομφαί-
φάλαγκά του βρέθηκε μετα- ας» και εξανδραπόδισε τα
ξύ δυο πυρών στα στενά της γυναικόπαιδα.
Ρεντίνας και υποχρεώθηκε Ήταν άνοιξη, πριν 190
να υποχωρήσει προς το Άγιον χρόνια και τα αηδόνια με-
1969. Τρίτη ημέρα του Πάσχα.
Όρος. θυσμένα στις φραγές, με το
Ο Μπαϊράμ Πασάς προχώρησε μέσω Σταυρού και διαφορετικό από τις άλλες φορές κελάιδισμα τους,
Ολυμπιάδας προς το Στρατώνι και Ιερισσό. συμμετείχαν σε ένα δράμα καταστροφής και αίματος.
Είχε προηγηθεί η κήρυξη του ιερού πολέμου από Είχε τελειώσει η επανάσταση σε μια Χαλκιδική
τον Σουλτάνο και Χαλίφη Μαχμούτ με το αυτοκρατο- πνιγμένη στο αίμα, καμένη γη, χαροκαμένη μάνα.
ρικό φιρμάνι του, της 3ης Μαΐου 1821 που αναφέρει: Τα γυναικόπαιδα της Ιερισσού, δέχτηκαν τη μοίρα
«Το παράγγελμα του Ιερού Σερή επιβάλλει όπως, αυτοί τους στο Άγιο Όρος, όπου είχαν καταφύγει. Συμφώνη-
μεν οι άπιστοι διαπερνώνται εν στόματι ρομφαίας, τα τέ- σαν να παραδώσουν τα όπλα τους οι επαναστάτες και
κνα και αι γυναίκες εξανδραποδίζονται, τα υπάρχοντα των να επιστρέψουν ανενόχλητοι στα σπίτια τους.
διανέμονται μεταξύ των πιστών νικητών του Ισλάμ, αι δε Μα εκεί, τους περίμεναν οι μπαμπέσηδες οι Τούρκοι.
εστίαι των παραδίδονται εις το πυρ και την τέφραν ούτως Πήραν τα όπλα των παλικαριών, των παιδιών, των
ώστε αλέκτορος φωνή να μη ακουσθεί πλέον εν αυτοίς». γυναικών, των γερόντων και ύστερα παρασπόνδησαν.
Τα σχετικά έγγραφα που βρέθηκαν στα μουσουλ- Διέταξαν να περάσει ο λαός κάτω από τον ταπεινω-
μανικά ιεροδικεία της Θεσσαλονίκης και Βεροίας και τικό ζυγό, που σχημάτιζαν δύο τούρκικα γιαταγάνια.
δημοσιεύθηκαν από τον Μακεδόνα εκ Βλάστης ερευ- Έπρεπε να σκύψουν όλοι το κεφάλι, να αποδεχτούν
νητή-ιστορικό Ιωάννη Βασδραβέλη, είναι συνταρα- το όνειδος. Ήταν οι ηττημένοι, είχαν παραδώσει τα
κτικά, γιατί περιγράφουν και ομολογούν επίσημα από όπλα τους και βρίσκονταν στο έλεος των νικητών.
τουρκικής πλευράς, τα αιματηρά γεγονότα και την γε- Τότε ακριβώς ξέσπασε, σαν μια αναλαμπή των Ου-
νοκτονία βήμα προς βήμα. ρανών, η άγια εκείνη τρέλα, που εναποθέτει στους και-
Όπως μας πληροφορεί ο Ι. Βασδραβέλης στο βιβλίο ρούς σφραγίδα δωρεάς στο κούτελο των Ελλήνων.
συνέχεια στη σελ. 26
* Το άρθρο αυτό το ζητήσαμε και το λάβαμε από τον κ. Γιάννη Μαρίνο, γνωστό σε ολόκληρη τη Χαλκιδική και όχι μόνο, κοινωνικό αγωνι-
στή, ιστορικό, λαογράφο, συγγραφέα, ερευνητή, ιεροψάλτη, χοροδιδάσκαλο, μουσικοδιδάσκαλο και ψυχή της Ιερισσού, τ. γραμματέα του τ. Δή-
μου Ιερισσού, με την ευκαιρία του εορτασμού την Τρίτη ημέρα του Πάσχα (26.5.2011) της επετείου της πικρής μνήμης της σφαγής των τετρα-
κοσίων κατοίκων της Ιερισσού την άνοιξη του 1821. Είχαμε μεταβεί στην Ιερισσό καλεσμένοι στις γιορτές, καταθέσαμε στεφάνι στο ηρώο στου
Μαύρου νιου τ’ αλώνι και χορέψαμε μαζί με τους κατοίκους, τους καλεσμένους και όλους τους επισκέπτες τον περίφημο Καγκελευτό χορό.

7
ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 7ο

Ο ΧΡΟΝΟΣ - ΠΑΛΑΙΟ ΚΑΙ ΝΕΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ


ΚΑΙ Η ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΟΡΤΑΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ
ΣΤΑΥΡΟΣ ΑΥΓΟΛΟΥΠΗΣ
Καθηγητής Αστρονομίας Α.Π.Θ.
1. Ημερολόγια να αφαιρούμε ακόμη μία ημέρα. Με αυτή τη διόρθωση
Σήμερα γνωρίζουμε ότι η διάρκεια του έτους είναι θα ασχοληθούν οι άνθρωποι την επόμενη χιλιετία.
365,2422 ημέρες, δηλαδή 365 ημέρες, 5 ώρες, 48 πρώτα Το Γρηγοριανό ημερολόγιο δεν έγινε αμέσως αποδε-
λεπτά και 46 δεύτερα λεπτά μέσου ηλιακού χρόνου. κτό στη χώρα μας, αλλά εφαρμόσθηκε στις 16 Φεβρου-
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι είχαν καταφέρει να προσδιορί- αρίου 1923, ημέρα που μετονομάσθηκε σε 1 Μαρτίου
σουν τη διάρκεια του έτους σε 365,25 ημέρες και έτσι 1923 (καθώς η διαφορά των δύο ημερολογίων ήταν
είχαν δημιουργήσει ένα ημερολόγιο των 365 ημερών, τότε 13 ημέρες). Γίνεται λοιπόν φανερό ότι για τη χώρα
που περιείχε 12 μήνες των 30 ημερών, πέντε ημέρες μας το έτος 1923 είχε διάρκεια μόνο 352 ημερών και
αφιερωμένες στους θεούς τους και το υπόλοιπο 0,25 δεν υπάρχει κανένα δημόσιο έγγραφο για κάποιο γε-
ημέρες το άφηναν έξω από το ημερολόγιό τους. γονός ή ακόμη και πιστοποιητικό γέννησης ή θανάτου
Ο Ιούλιος Καίσαρ το 44 π.Χ. ανέθεσε στον Έλλη- με ημερομηνία μεταξύ 16 και 28 Φεβρουαρίου 1923.
να αστρονόμο Σωσιγένη τη μελέτη του ημερολογίου. Εκτός, όμως, από τον προσδιορισμό της διάρκειας
Ο Σωσιγένης, θεωρώντας τη διάρκεια του έτους 365 της ημέρας και του έτους ως δύο βασικών μονάδων
ημέρες και 6 ώρες (όσο και οι αρχαίοι Αιγύπτιοι), κα- χρόνου, ο άνθρωπος αναζήτησε και άλλες ενδιάμεσες
θιέρωσε το Ιουλιανό ημερολόγιο - σήμερα γνωστό μονάδες μέτρησης. Μέσα στον ουράνιο κόσμο των
ως παλιό ημερολόγιο - με 365 ημέρες, αλλά που κάθε αστέρων και των πλανητών κυρίαρχη θέση στα μάτια
τέσσερα χρόνια συμπληρωνόταν με μία επιπλέον ημέ- και τα συναισθήματα του ανθρώπου είχε ανέκαθεν η
ρα. Η ημέρα αυτή επροστίθετο μετά την «έκτη προ των παρουσία της Σελήνης. Η εντυπωσιακή περιοδική επα-
καλένδων» του Μαρτίου και γι αυτό ονομάσθηκε «δις νάληψη των φάσεών της κάθε 29,5 περίπου ημέρες
έκτη» (bis sextus), ενώ τα έτη που την είχαν ονομάσθη- έδωσε για τους χρονικούς υπολογισμούς του ανθρώ-
καν «δίσεκτα». που και μία νέα μονάδα μέτρησης της χρονικής διάρ-
Το Ιουλιανό ημερολόγιο, επομένως, κράτησε το έτος κειας μέσα στο έτος, τον γνωστό Σεληνιακό Μήνα. Οι
μεγαλύτερο από την πραγματική του τιμή κατά 11 φάσεις της Σελήνης συνδέθηκαν, μάλιστα, τόσο με τη
πρώτα λεπτά και 14 δευτερόλεπτα, όπως φαίνεται από πρόγνωση των καιρικών φαινομένων όσο και με τις
τα παραπάνω. Αυτή η διαφορά συμπληρώνει περίπου γεωργικές καλλιέργειες, ενώ ακόμη και σήμερα παί-
μια ημέρα κάθε 129 χρόνια. ζουν σημαντικό ρόλο στον προσδιορισμό του Πάσχα,
Το 1572, τελικά, εφαρμόστηκε το Νέο ημερολόγιο ή όπως αναφέρεται παρακάτω.
Γρηγοριανό (όπως ονομάσθηκε προς τιμήν του πάπα Τέλος, μία άλλη μονάδα χρόνου μικρής διάρκειας,
Γρηγορίου ΙΓ΄), που αναγκαστικά έλαβε υπόψη του που χρησιμοποιείται από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι
αυτή τη διαφορά, γιατί το παλιό ημερολόγιο είχε φέρει σήμερα, είναι και η Εβδομάδα. Η ιερότητα ακόμη και
πλέον αισθητή μεταβολή στην έναρξη των εποχών. Οι σήμερα του αριθμού επτά (του πλήθους των ημερών
αστρονόμοι Λίλιο και Κλάβιους εισηγήθηκαν το νέο μιας εβδομάδας) πιθανόν να οφείλεται στο γεγονός ότι
ημερολόγιο, σύμφωνα με το οποίο κάθε 400 χρόνια ο αριθμός αυτός μπορεί να θεωρηθεί ως ένας καλός
πρέπει να αφαιρούμε τρεις ημέρες. Έτσι διορθώθηκε το πρώτος αριθμός που είναι ταυτόχρονα περίπου και δι-
παλιό ημερολόγιο και η 5η Οκτωβρίου του έτους 1582 αιρέτης της διάρκειας του σεληνιακού μήνα.
ονομάσθηκε 15η Οκτωβρίου του αυτού έτους. Πράγματι, πολύ μυστηριακή αξία δόθηκε από τους
Από το 1582 και πέρα καθιερώθηκε πλέον, σύμφωνα αρχαίους Έλληνες στον αριθμό επτά. Επτά θεωρού-
με τον κανόνα αυτόν, να μην είναι δίσκετο το τελευ- νταν οι μεγάλοι σοφοί της αρχαιότητας, επτά ήταν τα
ταίο έτος κάθε αιώνα που ο αύξων αριθμός του δεν θαύματα του κόσμου, επτά τα φωνήεντα της αλφαβή-
δίνει ακέραιο πηλίκο διαιρούμενος με το 4. Για παρά- του, επτά οι πόλεις που διεκδικούσαν τη χρυσή ρίζα
δειγμα το 2000 (τελευταίο έτος του 20ου αιώνα) ήταν του Ομήρου, επτά ο αριθμός των εφήβων και των παρ-
δίσεκτο αλλά το 2100, 2200 και 2300 (τελευταία έτη θένων που ως φόρος αίματος της Αθήνας στέλνονταν
των 21ου, 22ου και 23ου αιώνα αντίστοιχα) δεν θα εί- στο Μινώταυρο της Κρήτης, επτά ποίμνια και επτά
ναι δίσεκτα (αφού το 21, το 22 και το 23 δεν δίνουν αγέλες βοών είχε ο Ήλιος σύμφωνα με τον Όμηρο και
ακέραιο πηλίκο διαιρούμενα με το 4), ενώ με το παλαιό πολλά άλλα.
ημερολόγιο ήταν. Η ονομασία των επτά ημερών της εβδομάδας ήταν
Αξίζει όμως να σημειώσουμε ότι και με το Νέο ή βεβαίως διαφορετική από λαό σε λαό, αλλά πάντα με
Γρηγοριανό ημερολόγιο μας περισσεύουν 3 ώρες κάθε περιεχόμενο μυστηριακό και συμβολικό. Για τους αρ-
400 χρόνια, που σημαίνει ότι κάθε 3200 χρόνια πρέπει χαίους Έλληνες (1ος π.Χ. αιώνας) η πρώτη ημέρα ήταν

8
ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2011

αφιερωμένη στον Ήλιο, η δεύτερη στη Σελήνη, η τρίτη ελάχιστο κοινό πολλαπλάσιο των αριθμών 19 (κύκλος
στον Άρη, η τέταρτη στον Ερμή, η πέμπτη στον Δία, η του Μέτωνος για την επανάληψη της Πανσελήνου
έκτη στην Αφροδίτη και η έβδομη ημέρα στον Κρόνο. στην ίδια ημερομηνία) 7 (οι διαφορετικές ημέρες της
εβδομάδας - αφού πρέπει να είναι Κυριακή) και 4 (ο
2. Το αστρονομικό πρόβλημα της ημερομηνίας αριθμός των δίσεκτων ετών μέσα στον κύκλο του Μέ-
εορτασμού του Πάσχα τωνος).
Η ημερομηνία εορτασμού του Πάσχα είναι κάθε χρό- Δυστυχώς, όμως, αργότερα εφαρμόστηκε το Νέο ή
νο διαφορετική και επομένως τίθεται το ερώτημα για Γρηγοριανό ημερολόγιο, μετά τη διαπίστωση ότι το Ιου-
το πώς έχει ορισθεί η μέθοδος προσδιορισμού της. Στα λιανό είχε σφάλμα 3 ημέρες κάθε 400 χρόνια και στη
πρώτα χριστιανικά χρόνια υπήρχε μια σύγχυση για την συνέχεια διαπιστώθηκε ότι ο κύκλος του Μέτωνος έχει
ημερομηνία εορτασμού του Πάσχα και το γιόρταζαν σε σφάλμα 1 μέρα κάθε 320 χρόνια.
άλλη ημερομηνία οι χριστιανοί της Μικράς Ασίας, που Η Δυτική Εκκλησία διόρθωσε τα δύο αυτά σφάλμα-
ακολουθούσαν το εβραϊκό σεληνιακό ημερολόγιο, και τα και σήμερα υπολογίζει την ημερομηνία της εαρινής
σε άλλη οι χριστιανοί της περιοχής της Αλεξάνδρειας, ισημερίας με το Νέο ημερολόγιο (21 Μαρτίου) και την
που ακολουθούσαν το ηλιακό ημερολόγιο. ημερομηνία της Πανσέληνου με τον σύγχρονο αστρο-
Για το λόγο αυτό, έπειτα από παρέμβαση του μεγά- νομικό τρόπο.
λου Κωνσταντίνου, οκαθορισμός της ημερομηνίας του Η Ανατολική Εκκλησία, όμως, συνεχίζει τον καθο-
Πάσχα ήταν ένα από τα θέματα που απασχόλησαν την ρισμό της ημερομηνίας του Πάσχα με το παλαιό ημε-
Πρώτη Οικουμενική Σύνοδο, στη Νίκαια της Βιθυνί- ρολόγιο (που σημαίνει ότι η εαρινή ισημερία είναι στις
ας, το 325 μ.Χ. Εκεί ορίστηκε ως ημερομηνία του Πάσχα 3 Απριλίου) και με τον κύκλο του Μέτωνος, που τώρα
η πρώτη Κυριακή μετά την Πανσέληνο που συμβαίνει μας δίνει ημερομηνία για την Πανσέληνο 5 ημέρες αρ-
αμέσως μετά την εαρινή ισημερία. Στην περίπτωση, γότερα της πραγματικής.
όμως, που η Πανσέληνος είναι την Κυριακή, το Πάσχα Έτσι, το Ορθόδοξο Πάσχα γιορτάζεται από 4 Απριλί-
θα εορτάζεται την επόμενη Κυριακή, για να μη συμπέ- ου έως 8 Μαΐου, ενώ το Καθολικό Πάσχα από 22 Μαρ-
σει με το εβραϊκό Πάσχα. τίου έως 25 Απριλίου. Επομένως, το Ορθόδοξο Πάσχα
Η πρακτική πλευρά του καθορισμού της ημερομηνί- συνήθως εορτάζεται μια εβδομάδα μετά το Καθολικό,
ας εορτασμού του Πάσχα για κάθε χρόνο και η κοινο- αλλά μπορεί να καθυστερήσει και δύο εβδομάδες ή ένα
ποίησή της στα υπόλοιπα Πατριαρχεία ανατέθηκε στο μήνα ή μπορεί και να συμπέσουν.
Πατριαρχείο Αλεξάνδρειας, όπου υπήρχε μια ιδιαίτερη Με τον καθορισμό της ημερομηνίας του Πάσχα
αστρονομική παράδοση. ασχολήθηκαν αρκετοί μαθηματικοί και αστρονόμοι και
Ο καθορισμός της ημερομηνίας του Πάσχα στηρί- αξίζει να αναφέρουμε τη μέθοδο του μεγάλου μαθημα-
χθηκε στο Ιουλιανό ημερολόιγιο, που ίσχυε τότε, όπως τικού Gauss, που έχει ως εξής:
αναφέραμε παραπάνω, και στον κύκλο του Μέτωνος α) Για το έτος Ε, που θέλουμε να βρούμε την ημε-
(αστρονόμος και μηχανικός του 5ου π.Χ. αιώνα, βλέπε ρομηνία του Πάσχα, υπολογίζουμε τα υπόλοιπα α, β, γ
Κεφάλαιο 1). Ο κύκλος του Μέτωνος είναι ένας κύ- των διαιρέσεων
κλος περιοδικότητας που τοποθετεί την αυτή φάση Ε , Ε και Ε αντίστοιχα.
της Σελήνης στην ίδια ημερομηνία κάθε 19 χρόνια. 19 4 7
Σύμφωνα με όλα τα παραπάνω, υπολογίστηκαν οι β) Στη συνέχεια υπολογίζουμε τα υπόλοιπα δ και ε
ημερομηνίες του Πάσχα για 532 συνεχόμενα έτη και των διαιρέσεων
η Εκκλησία θεώρησε ότι το θέμα αυτό είχε λήξει για 19α + 16 και 2β + 4γ + 6δ αντίστοιχα.
πάντα, αφού μετά από 532 χρόνια οι ημερομηνίες θα 30 7
επαναλαμβάνονταν περιοδικά επ’ άπειρον. Τελικά, το Πάσχα για το έτος Ε θα εορτασθεί την
Πολύ σωστή η άποψη αυτή, διότι το 532 είναι το 3+δ+ε ημέρα του Απριλίου.

* * *

Έτοιμος ο ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ του ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ


Δέθηκαν σε καλαίσθητο τόμο, με σκληρό πλαστικοποιημένο εξώφυλλο, τα πρώτα 5 τεύχη του Παγ-
χαλκιδικού Λόγου των ετών 2009 και 2010, με εύχρηστο πίνακα περιεχομένων και Παράρτημα με το ομώ-
νυμο φύλλο της εφημερίδας του 1992 και άλλα τινά. Αποτελεί ακριβό στολίδι για τη βιβλιοθήκη του κάθε
Χαλκιδικιώτη και φίλου της Χαλκιδικής. Η τιμή του ορίστηκε σε 25 ευρώ, ποσό που καλύπτει ίσα-ίσα το
εξώφυλλο και τη βιβλιοδεσία. Διατίθεται στα γραφεία του Συλλόγου, αλλά και από όλα τα μέλη. Στέλνεται
επίσης ταχυδρομικώς με επιβάρυνση των ταχυδρομικών. Τηλέφωνο παραγγελιών στον αντιπρόεδρο του
Συλλόγου κ. Πάνο Βερροιώτη τηλ.2310/304191 και 6972 984506.

9
ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 7ο

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ


ΤΗΣ ΓΑΛΑΤΙΣΤΑΣ
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΡΑΖΑΦΕΙΡΗΣ
Συντ/χος εκπαιδευτικός

Τό παρελθόν τῆς Γαλάτιστας γνωρί- Τήν ἐποχή ἐκείνη, ἒχομε καί τούς Ἀγα-
ζομεν ἀπό ἀρχαιολογικές μαρμάρινες πι- ρηνούς, τούς Ἂραβες πειρατές, οἱ ὁποῖοι
νακίδες, πού διασώζονται στις εἰσόδους ἔρχονται καί στίς παραλίες τῆς Χαλκι-
Ἐξωκκλησίων ἤ Ἐκκλησιῶν στή Γαλά- δικῆς καί προχωροῦν συνήθως ἐσωτερι-
τιστα, καί ἀρχαιολογικά ὑπολείμματα, κά μέχρι καί στήν Ἀνθεμοῦντα. Τότε, οἱ
ἀπό λαογραφικές παραδόσεις, ἀπό δια- κάτοικοί της γιά λόγους ἀσφαλείας με-
σωθέντα ἔθιμα καί βεβαίως ἀπό γνωστά τακόμισαν βορειότερα, μέσα στό δάσος,
ιστορικά πρόσωπα καί γεγονότα. πλησίον τοῦ Πύργου. Συγχρόνως, κτίζουν
πλησίον καί νοτιοδυτικά τοῦ Πύργου τήν
1. Ἡ ἀρχαία Ἀνθεμοῦς Ἐκκλησία τους, τήν Ἁγία Παρασκευή.
Ἡ ἀρχική ὀνομασία τῆς Γαλάτιστας Στή συνέχεια, τό ἴδιο συμβαίνει καί μέ
ἦταν Ἀνθεμοῦς, διά τοῦτο καί ὁ προη- τούς ἄλλους οἰκισμούς τῆς πεδιάδας
γούμενος Δῆμος τῆς περιοχῆς ἒλαβε τοῦ Ἀνθεμοῦντα, οἱ ὁποῖοι ἔρχονται ἐπί-
τήν ὀνομασία «Δῆμος Ἀνθεμούντα». Ἡ σης στήν περιοχή γύρω ἀπό τόν Πύργο,
πόλη Ἀνθεμοῦς είναι γνωστή ἀπό τήν ὄπου κτίζουν βεβαίως καί τίς ἀνάλογες
ἀρχαία ἐποχή μέ πολλούς κατοίκους Ἐκκλησίες πού εἶχαν στήν πεδιάδα καί
στή δυτική περιοχή τοῦ κάμπου βορειο- παραμένουν μέχρι σήμερα τά ἀντίστοιχα
δυτικά τοῦ Ἐξωκκλησίου τῆς Ἁγίας Πα- Ἐξωκκλήσια τῶν Ἁγίων. Τότε, μέ τίς διά-
ρασκευῆς. Τήν ὕπαρξη τῆς πόλης μαρ- φορες Ἐνορίες, σχηματίζεται ἕνας ἑνιαῖος
τυροῦν πολλά μαρμάρινα καί κεραμικά οἰκισμός, ὁ ὁποῖος ὀνομάζεται ἀργότερα
υπολείμματα μέσα ἤ στά σύνορα τῶν Γαλάτιστα.
χωραφιών, τά ὁποῖα, μετά τή δεκαετία
τοῦ 1940, παραμερίσθηκαν τά περισσό- 3. Ἡ ὀνομασία τῆς Γαλάτιστας
τερα στήν πλευρά τοῦ ποταμοῦ. Τό ὄνομα Γαλάτιστα τῆς νέας Κωμό-
Ἡ ὀνομασία Ἀνθεμοῦς τῆς ἀρχαίας πόλης, ἒχει πολης, ἔχει διάφορες ἐκδοχές. Πιθανῶς καθιερώθηκε
σχέση μέ τά διάφορα καί πολλά ἄνθη τῆς πεδιάδας. ἀπό τήν ἐποχή μιᾶς Σταυροφορίας, κατά τόν 12ο αἰῶνα
‘Υπάρχουν ἐπίσης καί ἄλλες ἐκδοχές τῆς ὀνομασίας ἀπό Γαλάτες, Γάλλους στρατιῶτες, οἱ ὁποῖοι στάθμευ-
της, κυρίως λαογραφικές. σαν, ἀρκετά χρόνια, ἔνα χιλιόμετρο νοτιοδυτικά τῆς
σημερινῆς Κωμόπολης. Ἡ στάση αὑτή τῶν Γαλατῶν
2. Ὁ Πύργος ἔγινε γνωστή σέ ὅλα τά περίχωρα, στή Θεσσαλονί-
Ὁ Πύργος εἶναι βυζαντινό οἰκοδόμημα, πιθανῶς κατά κη, στή Μακεδονία καί βεβαίως στούς ἐνδεχόμενους
τόν 10ο αἰῶνα. Παρόμοιο μνημεῖο διασώζεται στό Μο- ἐπιδρομεῖς, ἐκείνη τήν ἐποχή, τῶν Σλάβων. Ἀπό τότε
ναστήρι Χιλανδαρίου τοῦ Ἁγίου Ὄρους καί στήν Φλω- πιθανῶς καί ἡ Κωμόπολη ἔγινε γνωστή μέ τό ὄνομα
ρεντία τῆς Ἰταλίας. Γαλάτιστα.
Ἡ φρυκτωρία τήν Διασώζεται
ἐποχή ἐκείνη, ὅπως ἐπίσης στή λαϊ-
εἶναι γνωστό, μέ τό κή παράδοση καί
σῆμα τῆς φλόγας, ἡ ἐκδοχή ὅτι μία
τόν πυρσό, τή νύ- βυζαντινή πριγκί-
κτα καί τήν ἡμέρα πισσα μέ τό ὄνομα
μέ τόν καπνό, με- Γαλάτεια, ἐξορί-
ταφέρει ἀπό ἄλλη στηκε στόν Πύργο
φρυκτωρία σέ ἄλλη, καί μέ τή διαμονή
μέχρι τήν Κωνστα- της αὐτή ἔλαβε ἡ
ντινούπολη, τό μή- Κωμόπολη τό ὄνο-
νυμα ὄτι πλησιάζει μα Γαλάτιστα ἤ ὅτι
ἐπιδρομή κυρίως ὁ Πύργος υπῆρξε
ἀπό Σλάβους. φυλακή εξόριστων

10
ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2011

κατοίκων ἀπό τόν Γαλατᾶ, συνοικία τῆς Κωνσταντι- ὅπως ἀναφέρουν τά διασωθέντα Ἀρχεῖα τῆς Ἐπισκο-
νούπολης. Ἀναφέρονται ἀκόμη τά ὀνόματα Γαλάτισσα, πής Ἀρδαμερίου καί Γαλατίστης καί ἐπί πλέον ἀποδει-
Γαλατιτζᾶ, Γαλατίστα καί τελικῶς Γαλάτιστα. κνύουν τήν πνευματικήν της προσφοράν καί τήν προ-
στασίαν γενικῶς τῆς ἑλληνο-ὀρθόδοξης παράδοσης
4. Το ἱστορικό παρελθόν τῆς Γαλάτιστας καί ζωῆς μέ τήν ἵδρυση κυρίως σχολείων.
Τό παρελθόν τῆς Γαλάτιστας γνωρίζομε μέ πολλά Τήν ἐποχήν αὐτήν ἔχομε και ἀρκετούς μοναχούς
ἱστορικά γεγονότα καί διάφορα πρόσωπα μέ ἐθνικό ἤ στό Ἃγιο Ὂρος ἀπό τή Γαλάτιστα, οἱ περισσότεροι ἀπό
καί ἐκκλησιαστικό συγχρόνως περιεχόμενο. τούς ὁποίους διέπρεψαν ὡς ζωγράφοι. Πολλές ἀπό τίς
Τά ἀναφερόμενα τῆς μετάβασης ἀποίκων ἀπό τή εἰκόνες τους παραμένουν στο Ἃγιο Ὂρος, στή Γαλά-
Χαλκίδα και την Ἐρέτρια τῆς Εὐβοίας τόν 8ον αἰώνα τιστα, σέ διάφορες Ἐκκλησίες τῆς Χαλκιδικῆς καί σέ
π.Χ. στή χερσόνησο τῆς Μακεδονίας, ἡ ὁποία ἔλαβε ἄλλα μέρη μέ τά ὀνόματά τους.
τό ὄνομα Χαλκιδική, ὑπονο- Ἐπίσης, στήν ἐποχή μας
οῦν καί τήν ὕπαρξη τῆς Ἀνθε- ἔγινε γνωστό μέ τήν ἱστο-
μοῦντας. Οἱ ἱστορικοί Ἡρόδο- ρική ἔρευνα τού καθηγητοῦ
τος καί Θουκυδίδης ἀναφέ- τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ
ρουν ἱστορικά γεγονότα τά Πανεπιστημίου Θεσσαλονί-
ὁποῖα συνδέουν μέ γνωστά κης κ. Γεωργίου Στογιόγλου,
ἀρχαῖα καί ἱστορικά πρόσω- «ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΠΙΣΚΟΠΩΝ
πα, ὅπως τοῦ Ἀμύντα Α’, βα- ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ, ΘΕΟΦΙ-
σιλέα τῆς Μακεδονίας (510- ΛΟΣ ΚΑΜΠΑΝΙΑΣ», ὅτι
498 π.Χ.), τοῦ Ἱππία υἱοῦ τοῦ ὁ Ἱερομόναχος Ἀγάπιος ὁ
Πεισιστράτη καί Ἄρχοντα τῶν Ἁγιορείτης, γεννήθηκε στή
Ἀθηνῶν, περίπου τό 527 π.Χ. Γαλάτιστα περίπου τό 1710.
Ἐπίσης, ὁ ἱστορικός Ἀρριανός Στή συνέχεια, μετά τήν ἐνη-
ἀναφέρει ὅτι ὁ Φίλιππος ὁ Β’, λικίωσή του, ἐπισκέπτεται
βασιλέας τῆς Μακεδονίας δι- τά Ἱεροσόλυμα, ὅπου γίνεται
έρχεται ἀπό τήν περιοχήν τῆς μέλος τῆς Ἁγιοταφικῆς Ἀδελ-
Ἀνθεμοῦντας καί κατευθύνε- φότητας καί τό 1735 χειρο-
ται πρός την Ὄλυνθο καί ὅτι ὁ τονεῖται ἀπό τόν Πατριάρχη
Μ.Ἀλέξανδρος κατά τήν ἀνα- Ἱεροσολύμων ἱερέας τοῦ Πα-
χώρησή του πρός τή Μ.Ἀσία ναγίου Τάφου. Ἒπειτα, διο-
σχηματίζει ὁμάδα ἱππικοῦ ἀπό ρίζεται Ἀντιπρόσωπος στό
τήν Ἀνθεμοῦντα. Μετόχι τοῦ Παναγίου Τάφου
Ἀργότερα, μέ τήν ἵδρυση στή Θεσσαλονίκη, πού ἦταν
τῆς Γαλάτιστας, τό ὄνομά της τότε ἡ σημερινή Ἐκκλησία
συνδέεται ἐπίσης με πολλά τῆς Νέας Παναγίας, βορειο-
ἱστορικά γεγονότα καί πρό- Το τελευταίο κτίριο της Επισκοπής στη Γαλάτιστα
δυτικά τοῦ Λευκοῦ Πύργου
σωπα, τά ὁποῖα ἀναφέρονται Στή Θεσσαλονίκη διδά-
στήν ἐποχή τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας καί στή σκει στήν Ἑλληνική Σχολή. Ἦταν τότε ἡ κρίσιμη ἐποχή
συνέχεια τῆς Τουρκοκρατίας, τῆς ἐπανάστασης τοῦ τοῦ ἐξισλαμισμοῦ. Διά τοῦτο καί ὁ Πατριάρχης Ἰωα-
1821 καί τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγώνα. κείμ ὁ Γ’, ἀποστέλλει σχετική ἐγκύκλιο πρός ὅλες τίς
Στή βυζαντινή ἐποχή, ἡ Γαλάτιστα εἶναι γνωστή Μητροπόλεις και Ἐπισκοπές γιά τήν ἱδρυση Ἑλληνι-
στήν Κωνσταντινούπουλη ἀπό τήν ἵδρυση τοῦ Πύρ- κών Σχολείων. Τότε ἱδρύθηκε ἡ Ἀθωνιάδα Σχολή, ἡ
γου. Στήν ἐποχή ἐπίσης αὐτή, κατά τό 1204, ἐπικρατεῖ Σχολή τῆς Πάτμου καί πολλές ἄλλες Σχολές, ὅπως καί
μία ἀντιπαράθεση μεταξύ Ρώμης και Κωνσταντινού- ἡ Σχολή τῆς Χάλκης τοῦ Οἰκουμενικού Πατριαρχείου,
πολης καί οἱ Καταλανοί, ἀναφέρεται, λεηλατοῦν τή στίς ὁποῖες διέπρεψαν μεγάλοι Διδάσκαλοι, ὅπως ὁ
Γαλάτιστα καί τόν Πύργο τό 1207. Ἅγιος Νικόδημος ὁ Αγιορείτης, ὁ Ἅγιος Μακάριος ὁ
Κατά τόν 16ο αἰῶνα, τήν ἐποχή τῆς Τουρκοκρατίας Νοταρᾶς, ὁ Νικηφόρος Θεοτόκης και πολλοί ἄλλοι.
ἔχομε τό σημαντικό ἐκκλησιαστικό γεγονός τῆς με- Ἀργότερα σέ μία δύσκολη οἰκονομική δοκιμασία
ταφορᾶς τῆς Ἐπισκοπῆς Ἀρδαμερίου στή Γαλάτιστα τοῦ Παναγίου Τάφου, ὁ Ἱερομόναχος Ἀγάπιος ἀπο-
γιά λόγους ἀσφαλείας. Ἐκείνη τήν ἐποχή κινδυνεύει στέλλεται ἀπό τόν Πατριάρχη Παρθένιο στή Ρωσία
ἡ Ἐπισκοπή ἀπό τή συχνή διέλευση στήν περιοχή της γιά μία οἰκονομική ενίσχυση, ἐπειδή κινδύνευε ἀπό
πολλῶν τουρκικῶν στρατευμάτων, ὅπως ἄλλοτε κιν- δανειστές, κυρίως Ἑβραίους και Τούρκους. Τελικῶς, ὁ
δύνευε ἀπό αἰφνίδιες διαβάσεις σλαβικών ἐπιδρομῶν. Ἱερομόναχος Ἀγάπιος μέ τήν συμπαράσταση τῆς Ἱερᾶς
Ἡ Ἐπισκοπή Ἀρδαμερίου στή Γαλάτιστα, ἐνίσχυσε Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρωσίας συγκέντρωσε τό
τήν Κωμόπολη καί βεβαίως ὅλη τήν περιφέρειά της, ἀνάλογο ποσό καί ἀπαλλάχθηκε το Πατριαρχεῖο Ἱερο-

11
ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 7ο

σολύμων ἀπό τήν κρίσιμη δοκιμασία. γιά τήν προέλαση τῶν ἐπαναστατῶν στή Χαλκιδική.
Ἐπίσης, τό Μάϊο τοῦ 1752 ἐκλέγεται καί διορίζεται Ἐκεῖνο ὅμως πού ἐμπόδισε τήν προέλαση τῶν ἐπα-
ἀπό τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο Σχολάρχης τῆς Ἀθω- ναστατῶν, ἦταν ἡ ἄφιξη τοῦ Μπαϊράμ Πασᾶ ἀπό τήν
νιάδος Σχολῆς στο Ἅγιο Ὄρος. Μετά ὅμως ἀπό 4 μῆνες Κωνσταντινούπολη, ὁ ὁποῖος, ἐνῷ προοριζόταν γιά
σε μετάβασή του ἀπό τή Γαλάτιστα πρός τή Θεσσα- τήν καταστολή τῆς ἐπανάστασης στή Νότια Ἑλλάδα
λονίκη, ἡ ὁποία τήν ἐποχή ἐκείνη συνταράσσεται ἀπό ἔλαβε διαταγή νά καταπαύσει πρῶτα τήν ἐπανάσταση
ἐσωτερική σύγκρουση τῶν Τούρκων, συλλαμβάνεται στή Χαλκιδική.
πλησίον τῆς Θέρμης ἀπό Γενίτσαρους και τελικῶς Ὁ τουρκικός στρατός διαθέτει ἰσχυρές δυνάμεις
ὑπόκειται σέ μαρτυρικό θάνατο στίς 18 Αὐγούστου. πεζικοῦ καί ἱππικοῦ καί ὅταν ἔφθασαν στή Βόρεια
Ὁ Ἱερομόναχος Ἀγάπιος, ἀφοσιωμένος στή μονα- Χαλκιδική, οἱ ἐπαναστάτες ἦταν ἀδύνατο να ἀντιστα-
στική του κλήση, ἀνταποκρίνεται μέ συνέπεια τήν θούν καί ἀναγκάζονται νά ὑποχωρήσουν στα ὀρεινά
ἐποχή ἐκείνη στις πολλα- τῆς Χαλκιδικῆς. Οἱ Τοῦρκοι
πλές ἀνάγκες τῆς Ἐκκλησίας μέ τήν προέλασή τους κατα-
καί μάλιστα στή διδασκαλία στρέφουν πολλούς οἰκισμούς,
τῆς πίστεως. Ἀργότερα, στήν φονεύουν κατοίκους καί
ἄσκηση βεβαίως τῶν εὐθυνῶν αἰχμαλωτίζουν γυναικόπαι-
του ὡς Σχολάρχη, ὑπομέ- δα. Μετά ὁ Μπαϊράμ Πασᾶς,
νει μέ πίστη και καρτερία τίς φθάνει στή Θεσσαλονίκη καί
δοκιμασίες τοῦ ἱερομάρτυ- ἀφοῦ ὀργανώνει περισσότερο
ρα και ἐθνομάρτυρα. Μέ τίς πεζικό καί ἱππικό, προχωρεῖ
προϋποθέσεις αὐτές καί μέ τό ἀνατολικά τῆς Θεσσαλονίκης.
ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον τοῦ Σε- Τότε, ἀκολουθοῦν τά γνωστά
βασμιοτάτου Μητροπολίτου θλιβερά γεγονότα, ὅπως ἡ
τῆς Μητροπόλεώς μας κ. Νι- καταστροφή τῶν Βασιλικῶν
κοδήμου, ἀναγνωρίζεται ἀπό καί ἡ αἰχμαλιωσία τῶν γυναι-
τήν Ἐκκλησία ἡ ἁγιότητα τοῦ κοπαίδων, ὅσα δέν πρόλαβαν
Ἱερομονάχου. νά φύγουν, τά ὁποῖα ὑποτάσ-
Ἡ πρώτη πανηγυρική τελε- σονται σέ φρικτές δοκιμασίες.
τή τῆς μνήμης τοῦ Ἁγίου Ἀγα- Μετά ἔχομε τόν ἄνισο ἀλλά
πίου ἐορτάσθηκε στή Γαλάτι- καί ἡρωικό ἀγῶνα καί τήν
στα τήν 18η Αὐγούστου 1997. θυσίαν τοῦ Καπετάν Χάψα
Μετά, ἀνεγείρεται νοτίως τοῦ μέ τά παλληκάρια του, τήν
ἐνοριακοῦ Ναοῦ τῆς Παναγί- καταστροφή τοῦ Γαλαρινοῦ,
ας, ἀξιόλογο Πνευματικό Κέ- τόν μαρτυρικό θάνατο τοῦ
ντρο ἀφιερωμένο στό ὄνομά Ἡγουμένου τῆς Ἁγίας Ἀνα-
του, ὡς καί Παρεκκλήσιο. στασίας Μακαρίου, ὅλων τῶν
μοναχῶν καί λαϊκῶν, ἀλλά
5. Ἡ συμμετοχή τής Γαλάτι- καί τό ὁλοκαύτωμα τῆς Ἱερᾶς
στας στούς ἐθνικούς ἀγῶνες Μονῆς.
Ἡ Γαλάτιστα συμμετέχει καί συμπάσχει στήν ἐπα- Ἒπειτα, προτοῦ νά φθάσουν στή Γαλάτιστα, λεηλα-
νάσταση τοῦ 1821, παράλληλα μέ τήν ἐξέλιξη τῶν γε- τοῦν καί καταστρέφουν τό Μοναστήρι τοῦ Ἁγίου Νι-
γονότων στή Χαλκιδική. κολάου, δυτικά τῆς Κωμόπολης. Τότε οἱ κάτοικοι τῆς
Ὃπως ἡ μία φάλαγγα με τόν Ἀρχηγό τῆς Ἐπανά- Γαλάτιστας, ἀπομακρύνονται γιά ἕνα χρονικό διάστη-
στασης Ἐμμανουήλ Παπᾶ, ἐλευθερώνει τήν Ἱερισσό μα. Εὐτυχῶς, τίς προηγούμενες ἡμέρες πρόλαβαν τά
καί προελαύνει μέχρι τή Νέα Ἀπολλωνία, μέ τήν ἴδια γυναικόπαιδα και κατέφυγαν στο Ἃγιο Ὂρος καί μετά
ἐπιτυχία καί ἡ ἄλλη φάλαγγα μέ τόν γενναῖον Ὁπλαρ- στις Βόρειες Σποράδες, κυρίως στή Σκόπελο. Μετά οἱ
χηγό Καπετάν Χάψα διέρχεται τόν Χολομῶντα, προ- Τοῦρκοι κατέστρεψαν τή Γαλάτιστα καί συγχρόνως
χωρεῖ στόν Ἃγιο Πρόδρομο, στή Γαλάτιστα, ἐλευθερώ- τίς Ἐκκλησίες.
νει τα Βασιλικά καί ἀφοῦ καταδιώκει τίς φρουρές τῶν Ἀργότερα, ἡ Γαλάτιστα συμβάλλει μέ ἐξοπλισμό
Τούρκων φθάνει μέχρι το Σέδες. καί συμπαρίσταται στήν ἀπελευθέρωση τῆς Μακεδο-
Ὁ Γιουσούφ Μπέης, ἀναπληρωτής τοῦ Διοικητοῦ νίας. Ἐπίσης, συμμετέχει στόν πόλεμο τῆς Μ.Ἀσίας καί
τῆς Θεσσαλονίκης, ὁ ὁποῖος προηγουμένως εἶχε τρο- στόν πόλεμο βεβαίως τοῦ 1940. Σέ ὅλους αὐτούς τούς
μοκρατήσει τή Χαλκιδική, κυρίως μέ τά τραγικά γε- ἀγῶνες ἀναφέρονται πολλά ἐπώνυμα πρόσωπα, τά
γονότα τοῦ Πολυγύρου καί τῆς Ἱερισσοῦ, ἀνησυχεῖ ὁποῖα μνημονεύονται στίς Ἐθνικες ἑορτές.

* * *

12
ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2011

Η ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΤΩΝ ΡΩΣΣΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΗΨΗ


ΤΟΥ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΜΕΓ. ΠΑΝΑΓΙΑΣ (1871-1872)
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Θ. ΚΥΡΟΥ
Φιλόλογος-Θεολόγος
Ο Πανσλαβϊσμός είναι μία ιδεολογία, μία κίνηση σης και 5-10 Κελλιά της ίδιας Μονής και της Μονής
που έχει ως αντικειμενικό σκοπό της τη συνένωση Σταυρονικήτα και λίγοι άλλοι, που ζοῦσαν σε Ελληνι-
όλων των λαών της Ευρώπης σλαβικής καταγωγής. Η κά Κοινόβια. Λίγο πρίν από το 1854 άρχισε να διαφαί-
έννοια της σλαβικής ενότητας πήρε σάρκα και οστά νεται το ρωσσικό ένδιαφέρον και η τότε κακή οικονο-
στο πρώτο Πανσλαβικό Συνέδριο, που έγινε στην μική κατάσταση των Μονών, ευνόησε την προσπάθεια
Πράγα το 1848, με στόχο τη μελέτη των σλαβικών των Ρώσσων. Οι πρώτες ενέργειές τους ήσαν: Η με
αρχαιοτήτων και της σλαβικής φιλολογίας. Περισσό- κάθε τρόπο οικονομική βοήθεια, εξαγορά Κελλιών και
τερο αποφασιστικό βήμα στην πορεία του Πανσλαβι- μετατροπή τους σε Σκήτες και είσοδος απεριόριστη
σμού σημειώθηκε στα χρόνια του Κριμαϊκού Πολέμου Ρώσσων μοναχών. Πρώτη κατακτήθηκε η Ελληνική
(1853-1856) και διαμορφώθηκε σε πλήρη έκφραση Μονή του Αγίου Παντελεήμονος, στην οποία το 1838
η έννοιά του. Την ίδια εποχή η Ρωσία υιοθέτησε τον είχαν εγκατασταθεί τρεις Ρώσσοι μοναχοί, όταν αυτή
Πανσλαβισμό ως ιδεολογική της έκφραση, αφού σ᾽ είχε 80 Έλληνες μοναχούς. Από το 1860 (τότε που στα
αυτόν διατυπώνονταν οι φιλοδοξίες των Τσάρων για Ρεβενίκια βρέθηκε η θαυματουργή εικόνα της Πανα-
κυριαρχία στα Βαλκάνια. Και καθώς η Ελλάδα από το γίας) ο αριθμός των Ρώσσων μοναχών, αυξανόταν
1821 και μετά πήρε τον δικό της δρόμο στην εθνική συνεχώς έτσι, ώστε το 1863 (τότε που στα Ρεβενίκια
ανάπτυξη, η Ρωσία, που τον 18ο αι. χρησιμοποιούσε κτίσθηκε ο Ναός της Παναγίας) έφυγαν 25 Έλληνες
τους Έλληνες Χριστιανούς στα Βαλκάνια ως δύναμη μοναχοί και οι κυριώτερες διοικητικές θέσεις και η
κρούσης κατά του Σουλτάνου, στο β΄ μισό του 19ου θέση του ηγουμένου σιγά-σιγά έρχονταν στα χέρια
αι. χρησιμοποιούσε τον Πανσλαβισμό στη Βαλκανική των Ρώσσων. Είχε αρχίσει τότε στην Κωνσταντινού-
χερσόνησο, όπου ήταν και η Ελλάδα. Όμως η κίνηση πολη η εντατική δράση του πρεσβευτή της Ρωσσίας
αυτή του Πανσλαβισμού ήρθε σε σύγκρουση με τις Ιγνάτιεφ, ο οποίος επανειλημένα επισκέφθηκε το Άγι-
εθνικές επιδιώξεις των Ελλήνων και ιδιαίτερα με την ον Όρος και δεν έπαυε να κινείται για την κατάκτησή
έννοια της Μεγάλης Ιδέας. Η αντίδραση στην τάση του. Οι Έλληνες μοναχοί και το Οικουμενικό Πατρι-
αυτή του Πανσλαβισμού ήταν μια έντονη αντιπαρά- αρχείο αντιλήφθηκαν τους σκοπούς της Ρωσσίας και
θεση της Μεγάλης Ιδέας από μέρους της Ελλάδας, η πρόβαλαν συγχρονισμένη αντίσταση κατά του επιχει-
οποία διεκδικούσε τη Βαλκανική Χερσόνησο και τη ρούμενου εκρωσσισμού των Μονών του Αγίου Όρους.
Μικρά Ασία ως ελληνικές περιοχές. Με την αντιπαρά- Όμως η κατακτημένη από τους Ρώσσους Μονή του
θεση Πανσλαβισμού και Μεγάλης Ιδέας στη Βαλκανι- Αγίου Παντελεήμονος, αφού πλουτίσθηκε με πολλούς
κή δημιουργήθηκε αργότερα (στις αρχές του 20ού αι.) ναούς και επιβλητικά οικοδομήματα, έγινε το μεγάλο
μια εκρηκτική κατάσταση με επίκεντρο τη Μακεδονία κέντρο γύρω από το οποίο κινούνταν οι Ρώσσοι, οι
(Μακεδονικός Αγώνας 1904-1908), οι συνέπειες της οποίοι τελικά έγιναν κύριοι μιας Μονής, δύο Σκητών,
οποίας υφίστανται μέχρι σήμερα. Το 1867 έγινε στη τριανταενός Κελλιών και επίσης κάποιων Καλυβών,
Μόσχα το δεύτερο Πανσλαβικό Συνέδριο, στο οποίο Καθισμάτων και Ησυχαστηρίων.
έγινε σαφής προσπάθεια να εντοπισθεί ο άμεσος στό- Οι Ρώσσοι επεξέτειναν τη δράση τους σε όλη τη
χος του Πανσλαβισμού στη Βαλκανική Χερσόνησο. Χαλκιδική, όπως και οι Βούλγαροι, που έστρεφαν την
Οι οπαδοί του Πανσλαβικού κινήματος ονομά- προσοχή τους στα Μαντεμοχώρια, τα οποία προσπα-
ζονται Πανσλαβιστές, θερμότεροι από τους οποίους θούσαν να εκβουλγαρίσουν.
αναδείχθηκαν οι Ρώσσοι, το όνειρο των οποίων ήταν Στη συνέχεια του ἀρθρου καταγράφονται κάποιες
να κατεβούν σε θερμή και ανοιχτή θάλασσα. Έτσι λοι- ρωσσικές δραστηριότητες, στο πλαίσιο του Πανσλα-
πόν οι Πανσλαβιστές Ρώσσοι, έστρεψαν τα μάτια τους βισμού, στα Ρεβενίκια, τη σημερινή Μεγάλη Παναγία,
προς το Αιγαίο Πέλαγος και εξέλεξαν το Άγιον Όρος όπως αυτές παρουσιάζονται σε δημοσιεύματα της
να εκρωσσισθεί. εφημερίδας «ΝΕΟΛΟΓΟΣ» της Κωνσταντινουπόλεως
Σε παλαιότερες εποχές υπήρχαν Ρώσσοι μοναχοί από τον Σεπτέμβριο του 1871 μέχρι τον Οκτώβριο του
στο Άγιον Όρος. Ήταν όμως ελάχιστοι, μονάδες η δε- 1872.
κάδες ανάμεσα στις χιλιάδες των Ελλήνων, χωρίς να Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας (φ. 825,
κατοχυρώνουν δικαιώματα. Ρωσσικά ιδρύματα στο 9/21-9-1871) τον Σεπτέμβριο του 1871 τη Λιαρίγκοβη
Άγιον Όρος δεν υπήρχαν. Πριν από το 1854 υπήρχε επισκέφθηκαν πολλά πρόσωπα. Τα πιο διάσημα απ᾽
στο Άγιον Όρος μία μόνο μικρή Σκήτη, του Προφήτη αυτά ήσαν: Ο βοτανολόγος της ιατρικής ακαδημίας
Ηλία, που ανήκε στην Ελληνική Μονή του Αγ. Παντε- της πόλης Πέστη της Ρουμανίας Victor Geanque, οι
λεήμονος και είχε 10-20 Ρώσσους μοναχούς, όπως επί- Αθηναίοι χημικοί Κ. Χρηστομάνος και Γ. Ματζαβίνος

13
ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 7ο

και ο Ρώσσος Πρόξενος της Θεσσαλονίκης με δύο του εμπνέοντος πάντα αληθή Έλληνα, να περιφρονή παν
ρωσσίδες κυρίες. αντεθνικόν, εξεδίωξαν τον γενναιόδωρον καλόγηρον της
Κάθε ένας από αυτούς είχε την αποστολή του. Ο κωμοπόλεως».
Βίκτωρ μάζεψε τα βότανά του και έφυγε την επόμενη Τον Ιούνιο του 1871 θεμελιώνεται Γενική Εκπαι-
του ερχομού του ημέρα, ευχαριστημένος, διότι η κω- δευτική Σχολή (Ελληνική και Αλληλοδιδακτική) στη
μόπολη κατοικείτο από Έλληνες. Οι Χρηστομάνος και Λιαρίγκοβη (σημερινή Αρναία)2.Τον Ιούνιο του 1872
Ματζαβίνος ήρθαν στα μέρη μας, «όπως δοκιμάσωσι θεμελιώνεται Αλληλοδιδακτική σχολή στο Νοβοσέλο
χημικώς τας εν τη χώρα ταύτη ευρισκομένας σκωρί- (σημερινό Νεοχώρι)3. Αλλά, ενώ οι κάτοικοι της πε-
ας»1. Και ο Ρώσσος Πρόξενος εκτέλεσε (κι αυτός) την ριοχής «οργώσι προς την ελληνικήν παιδείαν», δηλαδή
αποστολή του: «Επορεύθη εις χωρίον Ρεβενίκια καλού- υπάρχει ένας εκπαιδευτικός οργασμός, «ο Πανσλαβι-
μενον μετά των δύο κυριών, χάριν προσκυνήσεως. Εις σμός δεν κοιμάται, αλλά προσπαθεί να θέση τον πόδα και
την εκεί εκκλησίαν την τιμωμένην επ᾽ ονόματι της Κοι- επί της επαρχίας ταύτης», γράφει δημοσίευμα της ίδιας
μήσεως της Θεοτόκου», η οποία (εκκλησία), συνεχίζει εφημερίδας (φ.1034, 10/22-6-1872, σ.3), το οποίο στη
το δημοσίευμα, «ιδρύθη προ συνέχεια γράφει τα εξής ση-
δέκα ετών» και στην οποία μαντικά: «Ἐν τω χωρίω Ρεβενί-
«κατοικούσι δύο μοναχαί Ρωσ- κια ίδρυται από δέκα και επέ-
σίδες και εις μοναχός ωσαύτως κεινα ετών ναός τιμώμενος επ’
Ρώσσος». Από τα Ρεβενίκια ονόματι της Θεοτόκου … Εις
ο Πρόξενος μετά από άγνω- την εκκλησίαν ταύτην εισεχώ-
στο χρονικό διάστημα έφυγε ρησαν τρεις ρωσσίδες μοναχαί
μέσω Γοματίου, όπως φαίνε- οικήσασαι εκεί· εκ τούτων αι
ται, και πήγε εκεί που έπρεπε μεν δύο ανεχώρησαν εις Ρωσ-
να πάει, για να ολοκληρώσει σίαν συνδρομής χάριν, όπως
την αποστολή του: «Επορεύθη ευρύνωσι τον ναόν και οικο-
εις το εν Άθω Ρωσσικόν μονα- δομήσωσι δωμάτια τινα, μένει
στήριον». Τό δημοσίευμα στη δ’ εν τη εκκλησία η νεωτέρα».
συνέχεια μας πληροφορεί ότι Και το σημαντικότερο: «Κατά
οι Αθωνίτες Ρώσσοι μοναχοί την επέτειον ημέραν του Αγίου
είχαν προτείνει στους Ρεβε- Κωνσταντίνου, οπότε συρρέ-
νικιώτες «την πώλησιν της ουσι πολλοί προσκυνηταί4, η
εκκλησίας» σ᾽ αυτούς, για να μοναχή αύτη κρύψασα τον εις
κτίσουν εκεί «μοναστήρια κα- την ελληνικήν γλώσσαν από-
λογραιών» (μεγαλεπίβουλα στολον και στάσα εν τω μέσω
σχέδια!) και «την παραχώρη- της εκκλησίας απήγγειλεν
σιν τόπου» στις δύο Ρωσσίδες, αυτή την επιστολήν του Παύ-
που μόναζαν εκεί, «διά την Η εικόνα της Παναγίας της Ρεβενικιώτισσας, που λου ρωσσιστί»!
ίδρυσιν δύο η τριών κελλίων εκλάπη το 1978. (Αρχείο Κων. Κοντογιαννόπουλος) Το δημοσίευμα στη συνέ-
να ησυχάσωσιν». Όμως οι Ρε- χεια γράφει ότι «ήδη περιμέ-
βενικιώτες έδωσαν την απάντηση που έπρεπε. Γράφει νονται» άλλες τέσσερες μοναχές και επιπλέον λέγεται
σχετικά το δημοσίευμα: «Οι κάτοικοι όμως εις ουδεμίαν ότι μοναχοί ρώσσοι προτείνουν στους κατοίκους «την
απαίτησιν ενέδωσαν, ούτε σκοπόν τοιούτον έχουσι». Κάτι ίδρυσιν κελλίων ιδίοις αναλώμασι», δηλ. με δικά τους
παρόμοιο αλλά πιο δυναμικό έκαναν λίγο πριν, την (των Ρώσσων) έξοδα, «διά την ησυχίαν των μοναζου-
ίδια χρονιά, και οι Λιαριγκοβινοί, όταν Πανσλαβιστής σών». Αυτή είναι δεύτερη πρόταση, τροποποιημένη,
Βούλγαρος μοναχός του Αγ. Όρους κατά την ανέγερ- μετά την ψυχρολουσία από την πρώτη πρόταση. Αλλά
ση του σχολείου τους, που δυσκολεύονταν να το ολο- και με τη δεύτερη πρόταση ψυχρολούσθηκαν οι ρώσ-
κληρώσουν από έλλειψη χρημάτων, παρουσιάσθηκε σοι μοναχοί, διότι «οι κάτοικοι κατ᾽ ουδέν στέργουσι την
στη Λιαρίγκοβη και πρότεινε στους κατοίκους να απο- εγκατάστασιν των μοναχών τούτων», δηλ. ούτε κουβέ-
τελειώσει το σχολείο με έξοδά του και να καταβάλει ντα για την εγκατάσταση των καλογριών!
τους μισθούς των δασκάλων, που θα προσλάμβανε η Την ίδια χρονιά, τον Αύγουστο του 1872, πληρο-
Κοινότητα, αρκούσε μονάχα οι κάτοικοι σε αντάλλαγ- φορούμαστε από δημοσίευμα της ίδιας εφημερίδας
μα να δέχονταν να διδάσκει σ᾽ αυτό και κάποιος δά- (φ.1088,14/25-8-1872, σ.1): Η «εν Ρεβενικίοις» εκκλησία
σκαλος της βουλγαρικής γλώσσας με έξοδά του. Δη- της Θεοτόκου «κατέστη επιζήτητος παρά τοις Ρώσσοις, οί-
λαδή «μόλις ήκουσαν ότι ο δωρητής είχε την απαίτησιν τινες παντίοις τρόποις προσπαθούσιν, ίνα βάλωσι χείρα επ᾽
να εισαγάγη την βάρβαρον βουλγαρικήν γλώσσαν εις τα αυτής, και οίτινες μεθ’ όλας τας αντιστάσεις των κατοίκων
ελληνικά αυτών σχολεία, όχι μόνον δεν εδέχθησαν την ου παύουσιν υπισχνούμενοι πολλά· τελευταίον έφθασαν
προσφοράν, αλλ᾽ υπαγορευόμενοι υπό του αισθήματος, εις το σημείον της αυθαιρεσίας αρχίσαντες να κτίζωσι δω-

14
ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2011

μάτια και επιδιορθούντες έτερα άνευ της συγκαταθέσεως Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία οφείλει, ίνα εν τω δικαίω
των κατοίκων, οίτινες ειδοποιηθέντες έσπευσαν» να ανα- αυτής λάβη την ποιμαντορικήν αυτής ράβδον και περιο-
φέρουν το γεγονός αυτό στον επίσκοπο Διονύσιο (1871- ρίση το κακόν».
1875), ο οποίος έσπευσε «διά προτρεπτικής επιστολής του Τέλος, την ίδια χρονιά, τον Σεπτέμβριο του 1872,
καταδεικνυούσης τας συνέπειας της κατοχής ρώσσων επί δημοσίευμα της ίδιας εφημερίδας (φ. 1116, 20-9-1872)
της εκκλησίας· ενθαρρυνθέντες δε οι κάτοικοι εκ τε της μας πληροφορεί τα εξής ευχάριστα:
επιστολής του αρχιερέως και άλλων ακόμη αιτιών ημπόδι- «Η τελευταία απόπειρα των Ρώσσων επί της εν Ρεβενι-
σαν τους τέκτονας ρώσσους να προβώσι περαιτέρω». κίοις εκκλησίας εγένετο κατά την εορτήν της Κοιμήσεως
Το δημοσίευμα στη συνέχεια μας πληροφορεί, ότι της Θεοτόκου, καθ᾽ ην εώρταζεν ο ιερός εκείσε ναός».
πριν από λίγες μέρες πέρασε από τη Λιαρίγκοβη και Συγκεκριμένα: Ήρθαν εκεί έξι (6) Ρώσσοι ιερείς με σκοπό
πάλι ο Ρώσσος πρόξενος, σημειώνοντας με κάποια να ιερουργήσουν στις πανηγυρικές Ακολουθίες (Εσπερι-
υποβόσκουσα ειρωνεία και καχυποψία: «Υπάλληλοι νό – Όρθρο - Θ.Λειτουργία).Όμως ο Επίσκοπος Ιερισσού
του προξενείου συχνάκις μας επισκέπτονται απερχόμενοι Διονύσιος, (ο οποίος, φαίνεται, στο θέμα αυτό της ρωσσι-
εις προσκύνησιν εις την περί ης ο λόγος εκκλησίαν των κής εισβολής δεν έδειχνε υποχώρηση ή ανοχή,) δεν έδωσε
Ρεβενικίων». Ο συντάκτης τοῦ δημοσιεύματος, κλείνο- σ᾽ αυτούς την άδεια, οπότε «περίλυποι επανέκαμψαν εις
ντας, συμπεραίνει, ότι «το μέρος αυτό κινδυνεύει, και η την εστίαν αυτών, το άγιον Όρος»!

Σημειώσεις
1. Πρόκειται για την περιοχή, που βρίσκεται στην κτηματική περιοχή της Μεγάλης Παναγίας απέναντι του οικισμού, που
είναι γνωστή ως «Σκουριές», επειδή τα χώματά της είναι οξειδωμένα από μέταλλα, που υπάρχουν εκεί και για την εξόρυξη των
οποίων γίνεται πολύς λόγος τον τελευταίο καιρό.
2. Βλ. εφημ. «ΝΕΟΛΟΓΟΣ», φ. 790, 19-6/1-7-1871, σ. 3.
3. Βλ. εφημ. «ΝΕΟΛΟΓΟΣ», φ. 1034 ,10/22-6-1872, σ. 3.
4. Η συρροή προσκυνητών στον Ναό της Παναγίας την ημέρα μνήμης των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης (21 Μαΐου)
οφειλόταν στο γεγονός ότι στην τοποθεσία αυτή υπήρχε, σύμφωνα με την παράδοση, ναός των Αγίων, γι’ αυτό και η τοποθεσία
ονομαζόταν «Άγιος Κωνσταντίνος». (Βλ. Μοναχού Χαραλάμπους, Προσκυνητάριον της Παναγίας Ρεβενικιώτισσας, εν Αθήναις
1908, σ. 6)

* * *

ΤΑ ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΑ ΚΑΤΑ ΤΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ


ΕΔΡΑΣ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΚΑΣΣΑΝΔΡΕΙΑΣ
ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΛΤΑ ΣΤΟΝ ΠΟΛΥΓΥΡΟ ΤΟ ΕΤΟΣ 1870
ΤΙΜΟΛΕΟΝ ΜΑΚΡΟΓΙΑΝΝΗΣ
Ομότιμος καθηγητής Α.Π.Θ.

Όπως είναι γνωστό, την 25η Νοεμβρίου 1870, ο τότε ηρωϊκή Κασσάνδρα», στη σελ. 101, σημείωση 188, η
Μητροπολίτης Κασσανδρείας Γρηγόριος (1867-1873) μεταφορά αυτή δεν έγινε «τη συγκαταθέσει και των
μετέφερε την έδρα της Μητροπόλεως από τη Βάλτα κατοίκων της χερσονήσου». Οι Κασσανδρινοί «μετά
(σήμερα Κασσάνδρεια) στον Πολύγυρο. Σύμφωνα με δυσφορίας εδέχθησαν την μεταφοράν της έδρας της
το εκκλησιαστικό δίκαιο είχε αυτό το δικαίωμα, χωρίς Μητροπόλεως εις Πολύγυρον».
όμως να μπορεί να αλλάξει και τον τίτλο της Μητρο- Μάλιστα η παράδοση (μαρτυρία του Διαμαντή
πόλεως. Τσελεπή του Βασιλείου, αφήγηση της μάνας του ή
Το βασικό του επιχείρημα ήταν, μάλλον, το γεγονός της γιαγιάς του) λέει ότι την ημέρα που ο Γρηγόριος
ότι την προηγούμενη χρονιά 1869 είχε μεταφερθεί η θα έφευγε για τον Πολύγυρο, αφού μάζεψε μερικούς
έδρα του «Καζά» (επαρχία) Κασσάνδρας (έτσι ονο- κατοίκους της Βάλτας, έβγαλε τον αποχαιρετιστήριο
μαζόταν επί Τουρκοκρατίας όλη η Χαλκιδική) από τη λόγο του, ανεβασμένος πάνω σε ένα καζάνι, που το
Βάλτα στον Πολύγυρο. είχε βέβαια αναποδογυρίσει. Στο λόγο του αυτό μεταξύ
Όπως αναφέρει ο Π. Στάμος στο βιβλίο του «η των άλλων ύβρεων, προς τους κατοίκους της Βάλτας,

15
ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 7ο

τους καταράστηκε, στο τέλος, ώστε «τα σπίτια τους να όλην χύτραν ύβρεων και αναθεμάτων, απήλθεν, αφή-
ερημώσουν και «καλιακούδες» να κατοικούν σε αυτά». σας τους συνελθόντας χριστιανούς εις τα κρύα του
Αυτό το γεγονός δηλώνει πράγματι τη μεγάλη διαφω- λουτρού».
νία των κατοίκων της Κασσάνδρας για την ενέργειά Άλλη ανάλογη περίπτωση είναι αυτή του παπά
του αυτή και ταυτόχρονα την απαράδεκτη συμπερι- Μιχάλη από την Καψόχωρα (Πευκοχώρι) τον οποίο
φροά του συγκεκριμένου ιεράρχη. «εποίησε και αργόν». Ο λόγος ήταν ο εξής. Την ημέρα
Στο άρθρο αυτό δίδεται έμφαση στα παραλειπό- του Αγίου Αθανασίου, κατά την οποία πανηγυρίζει η
μενο κατά την περίοδο (1867-1870) που ο Γρηγόριος εκκλησία του χωριού, είχε χιονίσει πολύ (μέχρι γόνα-
ήταν Ιεράρχης στην περιοχή. τος) και ο παπάς εσήμανε (χτύπησε την καμπάν της
Η βασική αναφορά θα είναι το βιβλίο του δάσκα- εκκλησίας) το ξημέρωμα και όχι το μεσονύκτιο όπως
λου της περιοχής, εκείνη την εποχή, κ. Ιωάννου Δρα- ήθελε ο πανιερώτατος. Έτσι τον έθεσε σε αργία. Η σύ-
κιώτη με τίτλο «Ο κώνωψ Ολύμπου και Μακεδονίας», μπτωση ήταν ότι τις μέρες εκείνες ένα μωρό του Νικο-
έκδοση εν Αθήναις 1870. λάου Γεωργίου ή Χαδουλούδη πέθανε και ετάφει αβά-
Γράφει ο κ. Δρακιώτης: πτιστο γιατί ακριβώς ο παπά Μιχάλης ήταν σε αργία
Το κτίριο της Μητροπόλες «είναι ετοιμόρροπο και και ως εκ τούτου δεν μπορούσε να το βαπτίσει. Όταν
θα κρημνισθεί αφεύκτως αν δεν ληφθεί τις πρόνοια στη συνέχεια ενημερώθηκε σχετικά ο μητροπολίτης,
ν’ ανακτισθεί εφέτος». Υπήρξαν πρωτοβουλίες, από αυτός απάντησε: «και δεν το βαπτίζατε στον αέρα.
τους κατοίκους του χωριού για την επισκευή αυτού Διαβάσατέ το μίαν παράκλησιν, αντί νεκρωσίμου ακο-
του κτιρίου. Όμως ο Γρηγόριος δεν τις ενέκρινε. Έτσι λουθίας και θάψατέ το».
ο Γρηγόριος τον περισσότερο χρόνο έμεινε στα Βασι- Ενός ατόπου δοθέντος μύρια έπονται... λέγει ο λόγος.
λικά και στην Ορμύλια. «Αφού ποτέ δεν βρίσκεται εις Και επίσης «ομολογεί η Άθυτος του νυν το βλάσφη-
την Μητρόπολή του ουδόλως ας ελπίζωσιν από την μόν του. Το Σάββατο του ακαθίστου ιερουργίσαντος
συνδρομή του» γράφει ο κ. Δρακιώτης. του κ. Γρηγορίου εις το Ρωσικό μετόχι δεν απέλειψε
Τα ανάλογα συμβαίνουν και στον τομέα της εκπαί- η βλασφημία εκ του στόματός του απ’ αρχής έως της
δευσης που ως είναι γνωστόν εκείνη την εποχή η αρ- διανομής του Θείου αντιδώρου, τουτ’ έστιν είπε πλει-
μοδιότητα αυτή ανήκε στην εκκλησία. στάκις το διάβολος, διάβολος παρά το Κύριε ελέησον,
«Όλο διά διδάσκαλον λέγει αυτός φροντίζει, το βέ- ή το ευλογημένοι χριστιανοί».
βαιον πλην ειν αυτό ότι τους φενακίζει». Σε μια περί- Σύμφωνα με τα παραπάνω, χωρίς βέβαια να υπάρ-
πτωση έλεγε ότι έγραψε γράμμα στον εν Θεσσαλονί- χει ο αντίλογος, μπορεί να λεχθεί ότι η συμπεριφορά
κη αξιότιμον κ. Χρήστον Ρήγα για να τον στείλει δά- και η εν γένει προσωπικότητα του τότε Μητροπολί-
σκαλο στη Βάλτα και αυτό απεδείχθει εκ των υστέρων τη Κασσανδρείας, κ. Γρηγορίου δεν ήταν η πρέπουσα.
ότι ήταν ψεύδος. Σε άλλη περίπτωση οι κάτοικοι της Μετέφερε την έδρα της Μητροπόλεως από τη Βάλτα
Αθύτου του εισηγήθηκαν τον διορισμό του κ. Αλεξ. Γε- στον Πολύγυρο χωρίς σημαντικό λόγο, αλλά απλώς
ωργίου ως δασκάλου και αυτός τους απάντησε: «τον για προσωπικούς του λόγους.
εχθρόν μου πάλι μου προτείνετε». Σημειώνεται τέλος ότι η Ιερά Μητρόπολης Κασσαν-
Σχεδόν απαράδεκτη χαρακτηρίζει ο κ. Δρακιώτης δρείας ιδρύθηκε το πρώτον στην αρχαία πόλη Κασσάν-
και την συμπεριφορά του προς τους υφισταμένους δρεια, την οποία έκτισε ο βασιλιάς Κάσσανδρος το 316
του ιερείς της περιοχής. π.Χ. στην περιοχή της αρχαίας Ποτίδαιας. Ο πρώτος
Μια φορά, ημέρα του Αγίου Ιωάννου, πήγε ο Γρηγό- Μητροπολίτης Ερμογένης έλαβε μέρος στην πρώτη Οι-
ριος να λειτουργήσει στην εκκλησία της Αθύτου όπου κουμενική Σύνοδο. Η έδρα της Μητροπόλεως παρέμεινε
ιερέας ήταν ο πατήρ Ιωάννης. «Αφού πρώτον ήπιε τον στην πόλη Κασσάνδρεια μέχρι τον 6ο μ.Χ. αιώνα οπό-
καφέ του, - διά να του περάσει αναμφιβόλως το για- τε η πόλη καταστράφηκε ολοσχερώς από τους Ούνους,
κλίκι του- διά να αποφύγει ότι η συνείδησή του τον Γότθους και λοιπούς βαρβάρους. Έτσι η έδρα της Μη-
υπαγόρευε να πράξει, εισήλθε κρυφά και ακροποδη- τροπόλεως αργότερα, άγνωστο πότε, μεταφέρθηκε στο
τί εντός του Βήματος, όπου ο ιερεύς ετοίμαζε τα της πλησιέστερο κεφαλοχώρι που ήταν η Βάλτα (σημερινή
προσκομιδής. Ειδών την «προσφοράν» σχισμένην εις Κασσάνδρεια) και την 25η Νοεμβρίου 1870 ο τότε Μη-
τι άκρον, αρπάζει εκ των μαλλιών τον δυστυχή παπά τροπολίτης κ. Γρηγόριος την μετέφερε στον Πολύγυρο,
Ιωάννην, τον ταράττει και κενώσας κατά της κεφαλής χωρίς βέβαια να μπορεί να αλλάξει τον τίτλο της.
* * *
Το επόμενο 8 τεύχος θα κυκλοφορήσει
ο

τέλος Αυγούστου με αρχές Σεπτεμβρίου 2011. Παρακαλούμε οι συνεργασίες να περιέλθουν στα χέρια
μας, στη διεύθυνση λόγω καλοκαιριού: Μιχ. Καρτσιώτη, Μαρασλή 10, 542 48 Θεσσαλονίκη, το αργότερο
μέχρι 18 Αυγούστου. Το κινητό τηλέφωνο για επικοινωνία είναι 6946 470157.
Υπενθυμίζεται και πάλι ότι το κάθε άρθρο δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 3-3,5 σελίδες με γραμματοσειρά
Νο 12 και καλό είναι πλέον να στέλνονται σε ηλεκτρονική μορφή και με σχετικές φωτογραφίες.

16
ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2011

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΤΕΦ. ΚΑΡΑΘΕΟΔΩΡΗ


1873-1950 Ο ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ ΕΛΛΗΝΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
ΤΟ ΦΕβρΟυάρΙΟ ΤΟυ 2011 ΣυΜΠλΗρώθΗ- εγκαταστάθηκαν το 1923 στο άργυροχώρι του Έβρου,
κάΝ 61 χρΟΝΙά άΠΟ ΤΟ θάΝάΤΟ ΤΟυ κώΝ- το οποίο μετονομάστηκε σε Νέα βύσσα. Ο πολιτιστι-
ΣΤάΝΤΙΝΟυ κάράθΕΟδώρΗ. κός σύλλογος της οποίας με εκδηλώσεις τιμά τη μνή-
Πρόκειται για μια προσωπικότητα παγκόσμιας εμ- μη του Κ. Καραθεοδωρή.
βέλειας που διακρίθηκε ιδιαίτερα στο χώρο των Μα- Η μητέρα του, δέσποινα, γεννήθηκε στη Μασσαλία
θηματικών, η οποία όμως παρέμεινε σχεδόν άγνωστη το 1850. Οι γονείς της άντώνιος και Ευθαλία Πετρο-
όχι μόνο στο ευρύ κοινό του ελλαδικού χώρου, αλλά κόκκινου κατάγονταν από τη Χίο και μετά τη σφαγή
και σε πολλούς μαθηματικούς ακόμη. (1822), έφυγαν και ως πρόσφυγες πήγαν πρώτα στο λι-
Για άγνωστους λόγους ο Κωνσταντίνος Καραθεο- βόρνο και μετά στη Μασσαλία, όπου έζησαν ως τα βα-
δωρή δεν προβλήθηκε ανάλογα με το έργο του. θιά γεράματά τους. Η Δέσποινα πριν ακόμη ο γιος της
Στη χώρα μας φαίνεται ότι μερικές φορές αντικα- Κωνσταντίνος συμπληρώσει το έκτο έτος της ηλικίας
θιστούμε την αυτονόητη προβολή προσωπικοτήτων του, πέθανε στις Βρυξέλλες (1879) από πνευμονία. Τότε
διεθνούς κύρους, με αδιαφορία. την ανατροφή του, όπως και της οχτάχρονης αδελφής
Το Α.Π.Θ., αν και από τις 22 Φεβρουαρίου 1932 δι- του Ιουλίας (μετέπειτα σύζυγος του έλληνα πρεσβευ-
οικούνταν με το Νόμο τή στη Βιέννη Φον Γεωργίου Στρέιτ ) ανέλαβε η γιαγιά
του Κ. Καραθεοδωρή, του Ευθαλία Πετροκοκ-
τον οποίο είχε καταθέσει κίνου, αρχόντισσα της
ως κυβερνητικός επίτρο- Χίου, η οποία διεύθυνε
πος, μόνο τον Ιανουάριο το σπιτικό με τη φοβερή
του 2000, δηλ. μισό αιώ- επιμέλεια των νοικοκυ-
να μετά το θάνατό του ράδων της Χίου, μέχρι το
Κ. Καραθεοδωρή (2-2- θάνατό της το 1895.
1950) και με αφορμή τη Ο Καραθεοδωρή με-
συμπλήρωση 75 χρόνων γάλωσε σ’ ένα σπίτι ευ-
από την ίδρυσή του, απο- ρωπαϊκό, μέσα σε αρι-
φάσισε να δοθεί το όνο- στοκρατικό και επιστη-
μα του στο κτίριο της μονικό περιβάλλον, με
Διοίκησης και να τοπο- Ο Κ. Καραθεοδωρή και το Πανεπιστήμιο της Σμύρνης. ζωντανά τα στοιχεία της
θετηθεί η προτομή του. ελληνορθόδοξης οικογε-
Στο παρόν άρθρο θα επιχειρηθεί να δοθεί μια εικόνα νειακής καταγωγής, που βοήθησε πολύ στην αρχαιο-
της μεγάλης αυτής προσωπικότητας και να περιγραφεί ελληνική πνευματική καλλιέργειά του.
πολύ συνοπτικά (λόγω χώρου) η πολυσχιδής δράση του. Ο Κ. Καραθεοδωρή μιλούσε από μικρός την ελληνι-
Ο κωνσταντίνος (το γένος) καραθεοδωρή γιος κή και την γαλλική γλώσσα σαν μητρικές και από την
του Στέφανου καραθεοδωρή και της δέσποινας το προσχολική ηλικία άρχισε να διδάσκεται και τη γερμα-
γένος άντωνίου Πετροκόκκινου, γεννήθηκε στις 13 νική. Για την κλασική παιδεία ενδιαφέρθηκε μετά την
Σεπτεμβρίου 1873, στο Βερολίνο, όπου ο πατέρας του καθιέρωσή του ως πανεπιστημιακού καθηγητή. Μετά
ήταν μέλος της διπλωματικής αντιπροσωπείας στο Συ- το 40ο έτος της ηλικίας του άρχισε να μελετά Λατινικά
νέδριο του Βερολίνου, ως εκπρόσωπος της Τουρκίας. και Αρχαία Ελληνικά και σύνδεσε τα Μαθηματικά της
Ο Κ. Καραθεοδωρή ήταν γόνος παλιάς ελληνικής Αρχαιότητας, ειδικά του Ευκλείδη, με τη Μαθηματική
οικογένειας, που ανέδειξε για πολλές γενιές άνδρες επιστήμη της εποχής του.
αξιολογότατους, οι οποίοι διέπρεψαν στη διπλωματία, Φοίτησε σε βελγικά, κυρίως, σχολεία, στα οποία
την ιατρική και τη διοίκηση.. διδασκόταν η γαλλική. Το σχολικό έτος 1885-1886
Ο πατέρας του, Στέφανος, ( 1834 -1908 ) γεννήθηκε φοίτησε σε μια, θετικής κατεύθυνσης, Μέση Σχολή,
στην Κωνσταντινούπολη και πέθανε στις Βρυξέλλες, στην οποία ενθουσιάστηκε από τη διδασκαλία της
σπούδασε νομικά και εργάστηκε ως διπλωμάτης στην Γεωμετρίας και οριστικά σταθεροποιήθηκε η αγάπη
υπηρεσία της Υψηλής Πύλης (Τουρκία), στις Βρυξέλ- του προς τα Μαθηματικά γενικότερα. Το μαθηματικό
λες, την Πετρούπολη και το Βερολίνο. Το γενεαλογικό τάλαντο του Κων/τίνου Καραθεοδωρή φάνηκε όταν
δέντρο των Καραθεοδωρή έχει τις ρίζες του στο βο- πρώτευσε δυο σχολικά έτη, στο διαγωνισμό « Κον-
σνοχώρι, προάστιο της Αδριανούπολης. Οι κάτοικοι κούρ Ζενερό» μεταξύ μαθητών μιας τάξης όλων των
του Βοσνοχωρίου μετά τη μικρασιατική καταστροφή, Σχολείων Μ.Ε. του Βελγίου. Μάλιστα τη 2η φορά, όταν

17
ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 7ο

ένα δυσκολότατο πρόβλημα, το έλυσε μόνο αυτός. Γι’ Το 1908 παντρεύτηκε στην Κωνσταντινούπολη την
αυτό απονεμήθηκε ένα μόνο βραβείο, που το έλαβε ο Ευφροσύνη, που γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κων-
ίδιος. Μετά τις Γυμνασιακές του σπουδές ο Κων/τίνος σταντινούπολη ( 1884 ), με την οποία τους συνέδεε
Καραθεοδωρή εισήλθε (18-10-1891), ύστερα από εξε- συγγένεια 7ου βαθμού. Η Ευφροσύνη γυναίκα γλυκύ-
τάσεις, στη Βελγική Στρατιωτική Σχολή, όπου έλαβε τατη, ευγενική και γεμάτη ζωντάνια, θάρρος και αισιο-
κατά την τετραετή φοίτησή του, ευρεία μαθηματικο- δοξία, γοήτευσε τον Καραθεοδωρή, που σ’ αυτή βρήκε
τεχνική μόρφωση. Αποφοίτησε το φθινόπωρο του την αφοσιωμένη σύντροφο της ζωής του. Απέκτησαν
1895 με το πτυχίο του μηχανικού. δυο παιδιά, τον Στέφανο το1909 στο Ανόβερο και λίγα
Μετά την αποφοίτησή του από τη Βελγική Στρα- χρόνια μετά τη δέσποινα. Η Ευφροσύνη θεμελίωσε
τιωτική Σχολή, εργάστηκε για λίγο καιρό κοντά στον το γοητευτικό, ζεστό και φιλόξενο ελληνικό σπίτι στη
εξάδελφό του μηχανικό Ιάκωβο άριστάρχη στη Λέ- Γοτίγγη και κατόπιν στο Μόναχο, που πολλοί έλληνες
σβο. Μετά πήγε στην Κρήτη, στο θείο το γνώρισαν. Ο Καραθεοδωρή υποδεχό-
του πατέρα του άλέξανδρο Στεφάνου ταν σ’ αυτό πάντα όλους τους Έλληνες
καραθεοδωρή Γεν. Διοικητή της Κρήτης, με προθυμία και χαρά. Εκεί πολλές φο-
όπου γνώρισε το νεαρό Ελευθέριο βενι- ρές καλούσε τους Έλληνες φοιτητές, για
ζέλο, με τον οποίο τους συνέδεσε αλλη- να ακούσει και να λύσει τα προβλήματά
λοσεβασμός, εκτίμηση και φιλία. τους και να γευματίσουν με φαγητά που
Το φθινόπωρο του 1898 πήγε στην Αί- με επιμέλεια κατά τον ελληνικό τρόπο
γυπτο όπου εργάστηκε μέχρι τον Απρί- παρασκεύαζε η σύζυγός του. Ήταν άν-
λιο του 1900 ως μηχανικός στη Βρετανι- θρωπος με γνήσια αγάπη, ευγένεια, κα-
κή εταιρία κατασκευής του φράγματος λοσύνη και πολλή αρχοντιά. Τιμούσε
του Ασσουάν και του Ασιούτ του Νείλου. τους έλληνες και την Ελλάδα.
Εκεί του δόθηκε η ευκαιρία να επισκε- Το 1908 έγινε υφηγητής και στο πα-
φθεί στην Αλεξάνδρεια τους συγγενείς νεπιστήμιο της Βόννης. Το 1909 εκλέ-
από τη μητέρα του καθώς και τις πυρα- χτηκε καθηγητής στο Πολυτεχνείο του
μίδες της Αιγύπτου πολλές φορές, όπου Ανοβέρου, όπου παρέμεινε ένα έτος και
εντελώς τυχαία με τον λόρδο Κάρναβιν το 1910 έγινε καθηγητής στο πολυτε-
ανακάλυψαν τον τάφο τουΦαραώ Του- χνείο του Μπρεσλάου (Breslau), όπου
τανχαμών. Η μεγάλη επιθυμία του όμως δίδαξε μέχρι το έτος 1913, που εξελέγη
να σπουδάσει τη Μαθηματική Επιστήμη, καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Γο-
τον οδήγησε στην εγκατάλειψη της εργα- τίγγης, στην έδρα του καθηγητή Felix
σίας του στην Αίγυπτο τον Απρίλιο του Kelvin, του κολοσσού αυτού της Μα-
1900 και τη μετάβασή του στη Γερμανία θηματικής Επιστήμης, Το 1918 εξελέγη
για σπουδές σε ηλικία 27 ετών. Φοίτησε τακτικός καθηγητής στο πανεπιστήμιο
κατ’ αρχάς στο πανεπιστήμιο του Βερο- του Βερολίνου, του πρώτου και μεγα-
λίνου και εν συνεχεία μεταγράφτηκε στο λύτερου γερμανικού Πανεπιστημίου, σε
πανεπιστήμιο της Γοτίγγης (Γκέτιγκεν) έδρα που είχε οριστεί ειδικά γ’ αυτόν.
όπου παρακολούθησε κορυφαίους μα- Στη θέση αυτή παρέμεινε μέχρι το 1920.
θηματικούς της εποχής. Τότε δημοσίευσε Το Σεπτέμβριο του 1919 ο Ελ. Βε-
τις πρώτες του εργασίες, οι οποίες έκα- νιζέλος συναντήθηκε με τον Καραθε-
ναν μεγάλη αίσθηση. Αδριάντας του Κ. Καραθεο- οδωρή στο Παρίσι και συζήτησαν τα
Στις 13 Ιουλίου 1904 παρουσίασε στο δωρή στην Κομοτηνή. εκπαιδευτικά θέματα της Ελλάδας. Στις
πανεπιστήμιο της Γοτίγγης τη διατριβή του και από- 20-10-1919 ο Ελ. Βενιζέλος και σε συνεργασία με τον
χτησε το διδακτορικό του δίπλωμα. Η εργασία του θε- Αριστείδη Στεργιάδη, Ύπατο Αρμοστή στη Σμύρνη,
ωρήθηκε τόσο σημαντική ώστε, στις 5 Μαΐου του 1905 ανέθεσε στον Καραθεοδωρή η ίδρυση Πανεπιστημίου
αναγορεύτηκε στο ίδιο πανεπιστήμιο υφηγητής. στη Σμύρνη.
Μετά την αναγόρευσή του ως υφηγητής του πανε- Δυστυχώς όμως οι πολεμικές επιχειρήσεις στη Μ.
πιστημίου της Γοτίγγης, ήλθε στην «ελεύθερη Ελλάδα» Ασία, έλαβαν τη γνωστή τροπή που οδήγησε στην
και ζήτησε να εργαστεί έστω σε κάποια από τις Σχολές εκρίζωση του ελληνικού στοιχείου από τη Μ. Ασία.
που υπήρχαν τότε, Στρατιωτική ή Ναυτική και δε βρή- Μετά τη μικρασιατική καταστροφή ο Κ. Καραθεο-
κε θέση !! Οι αρμόδιοι του είπαν ότι « θα ήτο δυνατόν δωρή ( στο εξής Κ.Κ.) διορίστηκε καθηγητής στο Πα-
να διορισθή μόνον ως Ελληνοδιδάσκαλος εις επαρχιακόν νεπιστήμιο Αθηνών και το επόμενο έτος στο Πολυτε-
Σχολείον και ουδέν πλέον» !! Επέστρεψε τότε πικραμέ- χνείο Αθηνών, όπου παρέμεινε μέχρι το έτος 1924-25
νος και απογοητευμένος στη Γοτίγγη. Παρά ταύτα η και τούτο γιατί, όπως αναφέρει ο καθηγητής δημή-
αγάπη του για την Ελλάδα δεν του επέτρεπε να αρνη- τριος χόνδρος σε εργασία του « είχε διάφορες απογοη-
θεί να προσφέρει τις υπηρεσίες του. τεύσεις στην Ελλάδα…το ελληνικό Κράτος του φέρθηκε

18
ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2011

κατά τρόπο, που καλλίτερα να μην τον χαρακτηρίσω..». και μιλούσαν πάντα στον πληθυντικό. Η συμβολή του
Η πικρία του αυτή τον οδήγησε να δεχτεί την πρό- Κ.Κ. στην ολοκλήρωση της θεωρίας της σχετικότητας
σκληση του πανεπιστημίου του Μονάχου και να διο- από τον Αϊνστάϊν ήταν καθοριστική. Χαρακτηριστικό
ριστεί καθηγητής σ’ αυτό. της αναγνώρισης του Κ.Κ. από τον Αϊνστάϊν είναι το
Το 1930 ο Ελ. Βενιζέλος, ως πρωθυπουργός της Ελλά- παρακάτω γεγονός. Κατά την τελευταία συνέντευξη,
δας, προσκάλεσε πάλι τον Κ.Κ. να έλθει στην Ελλάδα και που κατόρθωσαν οι δημοσιογράφοι να εξασφαλίσουν
να αναλάβει καθήκοντα Κυβερνητικού εκπροσώπου στα από τον Αϊνστάϊν στην Αμερική, όπου ζούσε από το
Πανεπιστήμια Αθηνών και Θεσσαλονίκης και να προ- 1933 που έφυγε ως Εβραίος από τη Γερμανία, απάντη-
βεί σε μεταρρυθμίσεις και βελτιώσεις, για την καλύτερη σε σε πάρα πολλές ερωτήσεις τους και όταν ετοιμά-
λειτουργία τους. Ο Κ.Κ. αποδέχτηκε την πρόσκληση στηκαν να αποχωρήσουν τους λέει:
και χωρίς να παραιτηθεί από τη θέση του καθηγητή στο «Κύριοι, ζητήσατε να σας απαντήσω σε χίλια δυο πράγ-
πανεπιστήμιο του Μονάχου, ήλθε στην Ελλάδα και προ- ματα, κανείς σας όμως δεν θέλησε να μάθει ποιος ήταν ο
σπάθησε να κάνει στα πανεπιστήμια μεταρρυθμίσεις και δάσκαλός μου, ποιος μου έδειξε και μου άνοιξε το δρόμο
βελτιώσεις αλλά « δεν μπόρεσε να προσφέρει όσα ο ίδιος προς την ανώτερη Μαθηματική επιστήμη, σκέψη και
οραματίστηκε, γιατί η πολυδαίδαλος ελληνική Νομοθεσία έρευνα. Και για μη σας κουράσω, σας το λέω έτσι απλά
τον έθετε συνεχώς φραγμούς. Ό,τι καλό ζητούσε να κάνει χωρίς λεπτομέρειες, ότι μεγάλος μου δάσκαλος υπήρξε ο
δεν μπορούσε γιατί του παρουσίαζαν αμέσως Άρθρο του πα- αξεπέραστος Έλληνας Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή στον
νεπιστημιακού Νόμου ή άλλων Νόμων που του απαγόρευε». οποίο εγώ προσωπικά, αλλά και η Μαθηματική επιστήμη,
Έτσι για άλλη μια φορά έφευγε από την αγαπημένη του η Φυσική, η Σοφία του αιώνα μας, χρωστάμε τα πάντα».
πατρίδα απογοητευμένος. Ο Κ.Κ. το 1938 αποχώρησε από το Πανεπιστήμιο
Το επιστημονικό έργο του Κ. Καραθεοδωρή ήταν του Μονάχου λόγω ορίου ηλικίας και το Πανεπιστή-
τεράστιο και πολύπλευρο. Αποτελείτο από 132 πρω- μιο μέχρι το 1944 δεν έβρισκε ισάξιό του για να καλύ-
τότυπες επιστημονικές εργασίες και επεκτεινόταν σε ψει την έδρα του. Η επιστημονική του ένα- σχόληση
πολλούς τομείς των όμως δεν έπαυσε. Η
Μαθηματικών, της Φυ- ενεργός συμμετοχή του
σικής, της Μηχανικής, σε συνέδρια ήταν συνε-
της Αστρονομίας, αλλά χής μέχρι το τέλος του
και σ’ άλλες επιστήμες βίου του.
τη Φιλολογία – Αρχαι- Η σύντροφός του
ολογία, την Ιστορία, την Ευφροσύνη (Φρόσω)
τέχνη γενικώς κ.λ.π. στις 7 Ιανουαρίου 1945
Είχε κατακτήσει τη γε- κατά τη διάρκεια σφο-
νική αναγνώριση και το δρού βομβαρ- δισμού
θαυμασμό, όχι μόνο της Ευρώπης αλλά και της Αμερι- του Μονάχου από τους Αμερικανούς, υπέστη σοβα-
κής. Η αναγνώριση και η εκτίμηση της αξίας του Κ.Κ. ρή καρδιακή προσβολή που την ταλαιπώρησε μέχρι
από τους επιστήμονες της εποχής του, φαίνεται από τις 29 Ιουνίου 1947 που απεβίωσε. Η απώλεια της συ-
τις τιμητικές διακρίσεις που έλαβε. Ήταν καθηγητής ντρόφου του Κ.Κ. ήταν ένα ισχυρότατο πλήγμα γι’ αυ-
σε πολλά πανεπιστήμια και μέλος σε πολλές διεθνείς τόν, που τον Οκτώβριο του 1948 αρρώστησε βαριά και
Ακαδημίες. Τιμήθηκε με πολλές επιστημονικές διακρί- χειρουργήθηκε σε Νοσοκομείο του Μονάχου. Η υγεία
σεις και βραβεία. Το έτος 1944 κατά τη συνεδρίαση της του ύστερα από μια περίοδο βελτίωσης χειροτέρεψε
7ης Ιουλίου της Βαυαρικής Ακαδημίας Επιστημών, στην και απεβίωσε στις 2 Φεβρουαρίου 1950.
οποία συμμετείχε, αποφασίστηκε η έκδοση των «απά- Ο ενταφιασμός του έγινε στις 6-2-1950 στο Νεκρο-
ντων», τα οποία αποτελούνταν από 5 ογκωδέστατους ταφείο Waldfriedhof του Μονάχου, δίπλα στην αγα-
τόμους. Η έκδοσή τους όμως άρχισε πολύ αργότερα το πημένη του Ευφροσύνη, όπου αργότερα το 1970 εντα-
1953 και τελείωσε το 1956 στη Γερμανική γλώσσα. Ση- φιάστηκε και ο γιος τους Στέφανος.
μαντική ήταν η βοήθεια του γιου του Στέφανου, που Καταβλήθηκε μεγάλη προσπάθεια από πολλούς
ήταν ένας από τους πιο άξιους λατινιστές, διδάκτορας (και τον ίδιο όταν ήταν στη ζωή) για να μεταφερθούν
της φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο του Μονάχου. τα βιβλία της βιβλιοθήκης και τα πράγματά του στην
Η γνωριμία του κ.κ. με τον άλβέρτο άϊνστάϊν Αθήνα στο σπίτι της κόρης του Δέσποινας, πράγμα
(1879-1955) έγινε στο τέλος του 1913 όταν ακόμη ήταν που έγινε πριν από αρκετά χρόνια.
καθηγητής στο πολυτεχνείο του Μπρεσλάου και ο Ο τελευταίος απόγονος του Κ. Κ. η κόρη του, Δέ-
Αϊνστάϊν καθηγητής σε ερευνητικό ινστιτούτο του Βε- σποινα απεβίωσε το Νοέμβριο του 2009.
ρολίνου. Αναπτύχθηκε μεταξύ τους μια στενή επιστη- Αυτό ήταν το τέλος του κωνσταντίνου καραθε-
μονική σχέση, που στηριζόταν σε αμοιβαία αλληλο- οδωρή ενός Μεγάλου Έλληνα, ενός Μεγάλου επι-
εκτίμηση και σεβασμό. Αλληλογραφούσαν συχνά για στήμονα, με παγκόσμια ακτινοβολία στο χώρο της
διάφορα επιστημονικά θέματα, αντάλλαζαν απόψεις επιστήμης.

19
ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 7ο

Μερικές από τις «εκδηλώσεις μνήμης» που έγιναν ας και ποικίλων ταλέντων, ως στοχαστή, οραματιστή,
για τον κ. καραθεοδωρή, είναι οι παρακάτω. πανεπιστημιακό δάσκαλο, ρήτορα, γλωσσομαθή.
• Η Ακαδημία Αθηνών, της οποίας ήταν μέλος, στη συ- • Η ΕΜΕ το 1973 με « διεθνές συμπόσιο » για τα 100
νεδρίαση της ολομέλειας, στις 23 Φεβρουαρίου 1950, χρόνια από τη γέννησή του και με την έκδοση ειδι-
ανακοίνωσε το θάνατό του. κού τεύχους με συγγραφέα τον Γυμνασιάρχη Μαθη-
• Η Ελληνική Μαθηματική Εταιρεία ( ΕΜΕ) του αφι- ματικό Μιχ. Κασιούρα.
έρωσε τον τόμο του «διεθνούς δελτίου» αυτής του • Η ΕΜΕ τον Ιούνιο του 2000 με το « διεθνές Μαθημα-
έτους 1950. τικό συνέδριο» στη Σάμο.
• Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης • Το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο το Σεπτέμβριο του
(ΑΠΘ) πραγματοποίησε «επιστημονικό μνημόσυνο» 2000 με «ειδική τελετή» στο Αμφιθέατρο, που φέρει
στις 2 Φεβρουαρίου 1951 στην αίθουσα τελετών του το όνομά του, με μια συγκλονιστική ομιλία του καθη-
ΑΠΘ με ομιλητή τον αείμνηστο καθηγητή μου των γητή του Πολυτεχνείου του Μονάχου Bulirsch.
Μαθηματικώνθεόδωρο βαρόπουλο, που είχα την • Στην Κομοτηνή υπάρχει το «ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΡΑΘΕΟ-
τύχη να παρακολουθήσω τότε ως πρωτοετής φοιτη- ΔΩΡΗ» και ο ανδριάντας του.
τής των Μαθηματικών. • Τα ΕΛ.ΤΑ. το 2004 και το 2007 κυκλοφόρησαν σειρά
• Το Πανεπιστήμιο του Μονάχου το 1996 τον τίμησε με 16 γραμματοσήμων και το Μάρτιο του 2009 τύπω-
«επιμνημόσυνη δέηση» στον τάφο του και το Νοέμ- σαν πολυτελέστατο «λεύκωμα» σε 2000 αντίτυπα,
βριο του 1998 με «ειδική τελετή» , ως κορυφαία προ- με τη φροντίδα του Ευριπίδη Στυλιανίδη, (πρώην
σωπικότητα, ως φαινόμενο πνευματικής πολύ- μέρει- Υπουργού).
* * *
ΕΥ Χ Α Ρ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Α
Πολλές ευχαριστίες εκφράζουμε και δημόσια:
Στον Νέστορα Αλωπούδη για την τεχνική βοήθεια που πρόσφερε στο κρέμασμα της οθόνης προβολών στην αί-
θουσα της Εστίας.
Στον Πάνο Βερροιώτη για τον καλαίσθητο καταρτισμό των λευκωμάτων των φωτογραφιών του Συλλόγου της
παρελθούσης διετίας.
Στο Νίκο Κοτζαμπασόπουλο για την εγκατάσταση του προβολέα στην οροφή της αίθουσας.
Στο Δημήτρη Μαντζανάρη για τον κόπο και το χρόνο που διέθεσε, αλλά και για την ευγένεια και υπευθυνότητα
που επέδειξε κατά τη συγκέντρωση των καθυστερημένων συνδρομών από 100 μέλη μας το διάστημα Οκτωβρίου-
Δεκεμβρίου 2010.
Στο Δημήτρη Βρασ. Κυργιαφίνη και τη Δέσποινα Αβρ. Παπαδοπούλου για την εξυπηρέτηση του Συλλόγου σε
θέματα καταλόγων, επικοινωνίας και Internet. με τους προσωπικούς τους Η/Υ.
Στο Γιώργο Ζιούπο για τα τραγούδια που μας χάρισε με την ορχήστρα του στο χορό μας.
Στο Κώστα Τσολοδήμο για τη ρύθμιση και παρακολούθηση των ηχητικών της Εστίας σε κάθε εκδήλωση.
Στον Παναγιώτη Χρ. Ζιώγα, καθηγητή φιλόλογο από τα Πορόια, για τη δωρεά πέντε βιβλίων που συνέγραψε ο ίδιος
(βλέπε τίτλους στην οικεία στήλη), για τη βιβλιοθήκη του Συλλόγου μας.
Το Δ.Σ.

ΟΙ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ
Οι συνδρομές καλό είναι να καταβάλλονται στην αρχή της χρονιάς για να μπορεί ο Σύλλογος να προγραμματίζει και
να κινείται
Τώρα πλέον υπάρχει ευκολία. Καταθέστε στο λογαριασμό της ΑΤΕ ό,τι οφείλετε. Ο Ταμίας θα τα εισπράξει και αμέ-
σως θα σας ταχυδρομήσει την επίσημη απόδειξη. Αν πάλι προτιμάτε τον κλασικό τρόπο, ελάτε Δευτ.-Τρίτη.-Τετ. 18.30-
20.30 στα γραφεία για να μας συναντήσετε προσωπικά.

Λογαριασμός ΑΤΕ 233 01 013 981 58

Σημειώσεις 1. Για οποιαδήποτε ενημέρωση τα τηλέφωνα του ταμία κ. Αβραάμ Παπαδοπούλου είναι 2310/928-664 και κιν.
6946/086-467.
2. Η συνδρομή παραμένει 15 ευρώ το χρόνο. Με απόφαση του Δ.Σ. πέρυσι έγινε διακανονισμός και έχουν διαγραφεί όλα
τα προ του 2009 τυχόν χρέη των μελών.

20
ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2011

Στη Μονή της Ρίλας (Βουλγαρία). Στο Μελένικο (Βουλγαρία).

Από τη διάλεξη της


κ. Ηλέκτρας Παπαθανασίου.

Από την παρουσίαση της ποιητικής συλλογής


«Στην άκρη του νου» του Γιάννη Καραμίχου, με παρουσιαστή
Από τη διάλεξη του κ. Ορέστη Σιμώνη. τον Δημήτρη Κοσμά.

Μίεζα. Αδριάντας
Μίεζα. Στη «Σχολή του Αριστοτέλη». του Αριστοτέλη.

21
ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 7ο

ΑΠΟ ΤΗΝ 1η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΧΟΡΩΔ


Η χορωδία
της Ένωσης Βαβδινών Θεσσαλονίκης

Η μουσική παρέα
του Συλλόγου Μεγάλης Παναγίας

22
ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2011

ΔΙΩΝ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ (11.5.2011)


Η χορωδία
του Π.Σ. Ο ΦΑΡΟΣ Ν. Μουδανιών

Η χορωδία
του Αριστοτέλειου Π.Κ. Αρναίας

23
ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 7ο

Από την παρουσί-


αση του «Προ-
σκυνηματικού
Οδηγού» της Ι.Μ.
Ιερισσού.

Από την παρουσίαση του λευκώματος


«Πολύγυρος. Ο τόπος και οι άνθρωποι».

Από την εκδήλωση «Ωδή στον έρωτα και στην αγάπη». Στα αρχαία Καλίνδοια.

Στα αρχαία Στάγειρα.


Στα σημερινά Στάγειρα, στον αδριάντα του Αριστοτέλη.

Στο προ-
αύλιο της
Περίβλεπτου,
με φόντο το
κάστρο του
Σαμουήλ.

Το Δ.Σ. του Παγχαλκιδικού Συλλόγου στον ετήσιο χορό, 2011.

24
ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2011

ΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ ΣΤΗΝ ΟΡΜΥΛΙΑ


«Για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νέοι»
Χ.Δ. ΚΑΡΠΕΤΗΣ
«Είναι η γιορτή που κρατά μέσα της τα περισσότε- στο δεξί μέρος η πηγή του αγιάσματος με το κρυονέρι
ρα παραδοσιακά στοιχεία». της φερμένο ποιος ξέρει από πού, ξεδιψά τα χείλη του
Ελάχιστες είναι οι φορές που δυσκολεύτηκα να πε- κουρασμένου πεζοπόρου, ενώ πιο μέσα ακόμα στον
ριγράψω ένα γεγονός, μια εκδήλωση, κάτι που άκου- κύριο χώρο του Ναού, μέσα στη σιγαλιά και στο μυ-
σα, είδα κι έζησα. στήριο της ερημιάς, κάτω από
Μια από αυτές τις φορές εί- το αυστηρό, επιβλητικό και
ναι σήμερα, τώρα που καταπιά- υποβλητικό μαζί βλέμμα που
στηκα να περιγράψω το λαϊκό ρίχνουν πάνω σου αυτές οι
πανηγύρι του χωριού μου. ουράνιες μορφές των εικόνων,
Πολλά είναι τα έθιμα που προκαλούν δέος, αλλά η ψυχή
διατηρούσε ή διατηρεί ακόμα σου γαληνεύει και βρίσκει
η ελληνική ύπαιθρος. Αρκετά πραγματικά καταφύγιο στην
από αυτά δεν τα έσβησε ακόμα επικοινωνία της με το θείο.
ο οδοστρωτήρας της παγκο- Σε ποιόν αλήθεια από όλους
σμιοποίησης, του υλικού, του τους Ορμυλιώτες δεν ξυπνά το
μηχανικού, πολιτισμού, του πι- αντίκρισμα του τοπίου αυτού
θηκισμού, προς τα ξενόφερτα ευχάριστες μνήμες; Ποιός δεν
έθιμα που είναι ο χειρότερος ανάψε μικρός οδηγημένος από
εχθρός της ρομαντικής φλέ- το χέρι της μάνας του αγιοκέ-
βας της λαογραφίας μας. Ένα ρι στο (εικόνισμα) των Αγίων
από τα πατροπαράδοτα παρα- Αποστόλων μπροστά; Ποιός
δοσιακά έθιμα του χωριού μου δεν έσκυψε να βγάλει με το μι-
που δε λησμονήθηκε ακόμα και κρό (μπακιρένιο μπαρατσουδ’)
που κάθε χρόνο αναβιώνει με τη συμμετοχή των πο- άγιασμα απ’ την πηγή του νάρθηκα, να δροσιστεί, να
λιτιστικών φορέων του χωρίου, είναι το θρησκευτικό- πιεί, να ξαποστάσει;
λατρευτικό πανηγύρι των Άγιων Αποστόλων, στις 29 Ποιός δε χόρτασε παιχνίδι στο πλάτωμα της εκ-
Ιουνίου. κλησίας στις εκδρομές των σχολικών του χρόνων; Η
Το εξωκλήσι των Αγίων Αποστόλων ανακατασκευ- ωραιότερη όμως και πιο έντονη ανάμνηση στον κα-
άστηκε το έτος 1809, στην είσοδο υπάρχει πετρόχτι- θένα μας είναι το πανηγύρι 29 Ιουνίου Πέτρου και
στη βρύση με μαρμάρινη πλάκα που είναι χαραγμένα Παύλου, γιορτάζει το ξωκλήσι, πανηγυρίζει η Ορμύ-
τα γράμματα «τη συνδρομή λια. Ποτέ άλλοτε δεν γίνεται
Ορμυλιωτών 1809 πηγή των τέτοιος ξεσηκωμός. Το πανη-
Αποστόλων». Μέσα στο νάρ- γύρι αυτό είναι κάτι το ξεχωρι-
θηκα και ακριβώς πάνω από στό για κάθε Ορμυλιώτη, κάτι
την είσοδο είναι σκαλισμένα αναπόσπαστο δεμένο με τη
σε μαρμάρινη πλάκα (0,60 x ζωή του.
0,30 εκ.) τα γράμματα «ΝΑΟΣ Τί να πρωτοθυμηθεί και τι
ΤΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ ΔΗΜΟΣ να πρωτογράψει κανείς; Την
ΕΡΜΥΛΙΩΝ». ομορφιά που δίνει το ηλιοβα-
Το τοπίο εδώ είναι όμορφο σίλεμα στο τοπίο με την ποι-
και γραφικό, εδώ ο δημιουργός κιλία φωτοσκιάσεων των δέ-
έδωσε με απλοχεριά περίσσεια ντρων, ενώ κατανυκτικά ψά-
φυσικά κάλη. Τα ψηλά πλατά- λεται ο εσπερινός της γιορτής
νια και τα γέρικα πουρνάρια, μέσα στην εκκλησία και έξω
που το αγκαλιάζουν με αγάπη, γίνεται πυρετωδώς η προε-
ρίχνουν τη δροσερή σκιά τους, τοιμασία (από τους κουνου-
ενώ η θάλασσα της ελιάς που μάδις που έχουν βάλει μετά-
το τριγυρίζει ολούθε, γεμίζει τη νοια) για την όλη οργάνωση
ματιά σου αργυροπράσινο. και το μαγείρεμα του τράγου
Στο νάρθηκα της εκκλησίας που θα κρατήσει όλη τη νύ-

25
ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 7ο

χτα της παραμονής και που πρέπει να ανάψουν δυ- μοίραζαν μαγειρεμένο σε όλους τους πανηγυριώ-
νατές φωτιές σε ειδικούς χώρους (χαρκόλακες) για τες - προσκυνητές. Αυτό συνέβαινε επί σειρά ετών
να τοποθετήσουν τα δώδεκα χάλκινα καζάνια που κατά την ομολογία πάντοτε των γεροντότερων του
θα είναι καλά γανωμένα. Μπορείς να περιγράψεις χωριού που και αυτοί το άκουσαν από τους προ-
την ανθρωποπλημμύρα που κατακλύζει το χώρο, γόνους τους. Μια χρονιά όμως το ελαφάκι δε πα-
τη μέρα της γιορτής με την εκκλησία ασφυκτικά ρουσιάστηκε όπως συνήθως, αλλά την επόμενη το
γεμάτη, να μοσχομυρίζει λιβάνι, τους πάγκους των πρωί, οι επίτροποι τότε χωρίς να το ποτίσουν όπως
πραματευτάδων κυκλωμένους από παιδιά να θαυ- συνήθιζαν κατά τα προηγούμενα χρόνια, το έσφαξαν
μάζουν την πλουμιστή πραμά- αμέσως.
τεια, τους νιους και τις νιές να Από τότε όμως το ελαφάκι
πηγαινοέρχονται ασταμάτητα, δεν ξαναφάνηκε στο προαύλιο
κρυφομιλώντας και πλέκοντας του εξωκλησιού όπως συνήθιζε
τα πρώτα ειδύλλια τους, τους κάθε χρόνο».
μεγάλους να στήνουν τα πλου- Τις δύο τελευταίες δεκαετίες
μιστά στρωσίδια - καρπέτες και οι εκδηλώσεις για το πανηγύρι
τις τάβλες κάτω από τα βαθύ- αρχίζουν μια εβδομάδα νωρίτε-
σκια δέντρα περιμένοντας να ρα. Τα χορευτικά συγκροτήματα,
απολαύσουν το μαύρο (μπρού- η χορωδία της Ορμύλιας, οι θε-
σκο) κρασί και τη μερίδα του ατρικές παραστάσεις διαφόρων
δωρεάν καλομαγειρεμένου τρά- επαγγελματικών και παιδικών
γου σαν συνέχεια της παράδο- θιάσων, οι εκθέσεις ζωγραφικής
σης του ελαφιού που μαγειρευ- των νηπιαγωγείων, οι καλλιτε-
όταν παλιά στο χώρο, όπως λέει χνικές βραδιές επώνυμων τρα-
η τοπική παράδοση. «Κάθε χρόνο και μάλιστα την γουδιστών, οι επιδείξεις καράτε δίνουν σήμερα το
παραμονή του πανηγυριού, στο δεντρόφυλο προ- πολιτιστικό και το αθλητικό χρώμα του πανηγυριού.
αύλιο του μοναστηριού κατέβαινε από το κοντινό Εμείς η νέα γενιά δίνουμε μία υπόσχεση - ευχή και
δάσος ένα ελάφι το οποίο οι επίτροποι της εκκλη- ένα όρκο να συνεχίσουμε τον αγώνα για τη διατήρηση
σίας αφού το περιποιόταν όλη τη μέρα της παρα- της πολιτιστικής κληρονομιάς και την επιστροφή στις
μονής δίνοντας του δροσερό νερό και φρέσκο χορ- ρίζες μας, αναβιώνοντας έτσι τα παλιά εκείνα αγνά και
ταράκι, - την άλλη μέρα το πρωί το έσφαζαν και το τόσο ζωντανά χρόνια.
* * *
συνέχεια από τη σελ. 7

Η ΣΦΑΓΗ ΤΩΝ ΙΕΡΙΣΣΙΩΤΩΝ ΤΟ 1821* εξεγέρθηκαν, πολέμησαν και θυσιάστηκαν, έχοντας


πλήρη συνείδηση ότι, συγκρατώντας με τα στήθη τους
Το παλικάρι, που «με τον ήλιο παράβγαινε», καθώς τις στρατιές των Οθωμανών, στον φλεγόμενο Ελληνι-
Ελληνι
λέει το τραγούδι, πέταξε πέρα τα σπαθιά. Οι άοπλοι, κό Βορρά, άφηναν ανάσα στα μαχόμενα αδέλφια του
οι κυκλωμένοι, οι αδύναμοι δεν έσκυβαν το κεφάλι. Ελληνικού Νότου, να πυργώσουν την Ελευθερία του
Δεν ταπεινώνονταν και γνώριζαν ότι αυτό σημαίνει γένους πάνω στα κόκαλα τα ιερά.
θάνατο. Πολλοί είναι εκείνοι, που σήμερα με την άνεση της
Έπεσε ο εχθρός πάνω στο σωρό και έσφαζε αρά- ελεύθερης γνώμης προσπαθούν να ξεχωρίσουν τις
δα, κοκκίνισε η χλόη, βάφηκαν παπαρούνες τα πρώτα τάξεις των ανθρώπων, τα κίνητρα και τα συμφέροντα
άσπιλα κρίνα του αλωνιού. Τετρακόσιοι Ιερισσιώτες που κρυβόταν πίσω από την αγωνιστική διάθεση των
σφάχτηκαν σαν τα αρνιά της Λαμπρής. Μα δεν προ- τότε αγωνιστών.
σκύνησαν. Αυτό είναι το μεγάλο γεγονός. Σεβόμαστε την ενέργειά τους, αλλά εκείνο που με-
Χρόνια και χρόνια η Ιερισσός θυμότανε και θυμάται τράει για τον Ελληνισμό είναι το αποτέλεσμα.
το γεγονός, μεταλαμπαδεύει από πατέρα σε γιο την Οι αγωνιζόμενοι Έλληνες επί 400 ολόκληρα χρόνια,
μνήμη, διδάσκει το τραγούδι της σφαγής, ακολουθεί απέδειξαν ταυτόχρονα ότι το ΄Εθνος οφείλει ν’ αγωνί-
τα βήματα του «Καγκελευτού» χορού. ζεται με τις δικές του και μόνο δυνάμεις, καθ’ ότι αυτό
Γιατί ο Λαός, σαν δεν μπορεί να μιλήσει, σαν δε γνω- έχει αποδειχθεί περίτρανα σε όλους τους ανά τους αι-
ρίζει να γράφει, τότε πιάνει το χορό, Ιερό χορό, κουβέ- ώνες αγώνες του.
ντα με το Θεό, με τα περασμένα και τά μελλούμενα. Παράλληλα όμως οι πρόμαχοι εκείνοι της Ελευθε-
Οι αγώνες των Μακεδόνων του 21 με τη μεγάλη ρίας, προσέβλεπαν σε μια Ελλάδα νέα και ένδοξη λα-
και αιματηρή συνεισφορά της Χαλκιδικής και του Αγί- μπρότερης εκείνης που παρέδιδαν.
ου ΄Ορους, είναι συνεισφορά αίματος και δακρύων, Το μεγάλο ερώτημα και ο προβληματισμός, που κυ-
αλλά συνεισφορά αποφασιστική και προπαντός απο- ριαρχεί σήμερα είναι, ποια Ελλάδα θα παραδώσουμε
δεικτική της εθνικής μας ενότητας. Γιατί οι Μακεδόνες εμείς στους απογόνους μας!

26
ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2011

ΤΟ ΚΟΥΡΕΙΟ (ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ)
ΝΙΚΟΣ ΒΑΣΙΛΑΚΗΣ
Κάθε φορά που επιστρέφω στη γενέθλια γη*, κάτι του ράφτη και του υποδηματοποιού.
βουρκώνει άθελα μέσα μου, που δεν ξέρω ποια στ΄α- Τα πρώτα κουρέματα του μαθητευόμενου ήταν στα
λήθεια είναι η αιτία. δικά μας κεφάλια με τη μηχανή, όπου τα μισά μαλ-
Μπορεί να είναι τα χρόνια που έφυγαν, οι άνθρωποι λιά μας τα έβγαζε από την ρίζα. Όταν όμως δεν ήταν
που χάθηκαν, οι ελπίδες και τα όνειρα που έκαναν φτε- άλλοι πελάτες στο μαγαζί αναλάμβανε το κούρεμα
ρά, οι προσόψεις των σπιτιών που άλλαξαν, το αφεντικό που μας πρόσεχε περισσότε-
οι νέες πολυκατοικίες που κτίστηκαν εκεί ρο. Λάδωνε τη μηχανή να μη «τσιμπάει»,
που ήταν κάποτε αμπέλια και αμυγδαλώ- έβαζε σε μια πλατιά βούρτσα μια άσπρη
νες, οι δρόμοι του στρώθηκαν άσφαλτο και σκόνη (ταλκ) και καθάριζε τις τρίχες που
τσιμέντο, το πλατάνι του «Κουρού» που κολλούσαν στο σβέρκο και το λαιμό.
αποψιλώθηκε, ο «Καλαμάρας» το εστιατό- Τέλος δεν σηκωνόμασταν από την
ριο που έκλεισε, το ευωδιαστό τριφύλλι του πολυθρόνα αν δεν μας έβαζε κολόνια με
πάρκου των «έξι βρύσεων» που ξαπλώναμε το μεταλλικό μυροδοχείο πιέζοντας με
νέοι δεκαεξάρηδες ερωτευμένοι με την ίδια το χέρι μια κεραμιδί φούσκα κι έπεφτε
συμμαθήτρια και τώρα το αντικατέστησε πάνω στο κουρεμένο κεφάλι η κολόνια
το γκαζόν και οι πλαστικές καρέκλες του σαν ψιλή βροχή.
τουριστικού περιπτέρου. Στο σπίτι που γυρνούσαμε μας κολά-
Μπορεί να είναι το Σούπερ Μάρκετ που κευε πολύ η μητέρα λέγοντας; τι ωραίο
έκλεισε τα μικρομάγαζα, ο νέος πεζόδρο- κούρεμα! και ας ήταν το κεφάλι μας σαν
μος με τις καφετέριες, τα μπαράκια για τους γλόμπος. Μας χάιδευε και μας μύριζε να
νέους, οι ψησταριές και τα αραγμένα αυτοκίνητα. δει αν μας έβαλε ο κουρέας και κολόνια. Κάποια μέρα
Μπορεί να είναι η άγνωστη για μένα νέα γενιά και όταν γύρισα από το κούρεμα, μου είπε πως μοσχοβο-
ο τρόπος που χαίρεται και διασκεδάζει. λούσα σαν κόκκινο γαρύφαλλο.
Από τα παλιά καταστήματα και καφενεία μόνο το Το κουρείο εκείνη την εποχή είχε αρκετή δουλειά
γαλακτοπωλείο του Βερροιώτη παραμένει όπως το διότι εκτός από κούρεμα μαλλιών ήταν και το ξύρισμα
ήξερα στο κέντρο της πόλης. Πάνε τα ραφτάδικα, τα των ανδρών κάθε Σάββατο που επέστρεφαν από τους
τσαγκαράδικα και τα κουρεία που ήταν κατά μήκος αγρούς, τις ελιές και τα αμπέλια.
του «δημόσιου» δρόμου από τις «έξι βρύσες» ως το Οι πατεράδες μας το απόγευμα του Σαββάτου το
Δημοτικό Σχολείο, σημερινό Δημαρχείο. αφιέρωναν για κούρεμα, ξύρισμα, ψαλίδισμα και περι-
Τέσσερα ήταν μόνο τα κουρεία στο κέντρο της πό- ποίηση του μουστακιού. Όλοι σχεδόν οι άνδρες τότε
λης και άλλα τρία, στους δίπλα δρόμους και παράδρο- είχαν μουστάκι και οι μοντέρνοι νέοι της εποχής, μου-
μους. Ο κόσμος του κουρείου για μας τα παιδιά τότε, στάκι αλλά Κλαρκ Γκαίημπλ, στην ταινία «Όσα παίρ-
ήταν ένας κόσμος μαγικός με τους μεγάλους καθρέ- νει ο άνεμος», με ίσια χωρίστρα στο μαλλί, μπριγιαντί-
πτες που βλέπαμε μέσα σε αυτούς ολόκληρο το μικρό νη και δίχρωμο μυτερό σκαρπίνι.
μας σώμα. Επάνω στα κομοδίνα με το μάρμαρο, δί- Στο κουρείο οι γονείς μας μάθαιναν όλα τα νέα
πλα στους καθρέπες υπήρχαν διάφορα ψαλίδια, χτένες της μικρής μας πόλης, ακόμα και αυτά του έξω κό-
για το κούρεμα, ξουράφια και πινέλα για το ξύρισμα, σμου!! Κατόπιν, πήγαιναν στο καφενείο για ένα
και διάφορες μηχανές που έκαναν το δικό μας κεφάλι ούζο και μια «ξερή», με το λουκούμι τρόπαιο της νί-
γουλί κατ’ εντολή του Διευθυντή στο Δημοτικό. κης που το περιμέναμε εμείς τα παιδιά στο σπίτι ως
Σε μικρά ή μεγαλύτερα γυάλινα μπουκαλάκια γλυκιά χαρά.
ήταν κλεισμένα τα μύρα, τα αρώματα και οι κολόνιες. Κάθε φορά που επιστρέφω στη γενέθλια γη, αν και
Εμπρός στους καθρέπτες οι μεγάλες περιστρεφόμενες νιώθω τη βαλίτσα να με βαραίνει πιο πολύ από πα-
πολυθρόνες και διάχυτο παντού το άρωμα της κολό- λιά, ωστόσο, χαίρομαι που βλέπω μια άλλη καινούργια
νιας, το άρωμα του κουρείου. πόλη να απλώνεται στους γύρω λόφους. Χαίρομαι που
Στο μεσαίο καθρέπτη κούρευε και ξύριζε συνήθως ξαναβλέπω τους παιδικούς μου φίλους, τους συμπολί-
ο ιδιοκτήτης του μαγαζιού, ο αρχικουρέας. Δεξιά του ο τες μου και τους συγγενείς που έχουν απομείνει...
πρώτος τη τάξει και αριστερά ο μαθητευόμενος νεα- Εξάλλου αυτός είναι ο κόσμος, βιαστικός. Η μέρα
ρός, ο αποφοιτήσας από το δημοτικό σχολείο που για σώνεται κι έρχεται το βράδυ.
διάφορους λόγους δεν ήθελε να συνεχίσει τις σπουδές Στις προσόψεις των καταστημάτων οι επιγραφές
στο γυμνάσιο και πήγε να γίνει κουρέας που για την νέου αναβοσβήνουν και η καρδιά μου στη γωνιά του
εποχή εκείνη ήταν ένα επικερδές επάγγελμα μετά από δρόμου Πανδοχείο που διανυκτερεύει...
* Εννοεί τον Πολύγυρο, από όπου κατάγεται.

27
ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 7ο

ΜΝΗΜΕΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΞΕΧΝΙΟΥΝΤΑΙ


ΖΩΗ ΠΑΠΑΟΙΚΟΝΟΜΟΥ
Καθηγήτρια Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας

Ελάτε να θυμηθούμε και τι να πρωτοθυμηθούμε και πρώτη σελίδα: «Je vous aime je vous adore comme
τι να πρωτοπούμε. Εμένα η μνήμη μου πάει πολύ μα- les roses et plus encore». Ο αφιλότιμος που τα ήξε-
κριά, μην τρομάξετε, δεκαετία του ’50, μαθήτρια του ρε τόσα Γαλλικά γιατί δεν φαινόταν και από τους
Γυμνασίου Πολυγύρου, τότε που οι τάξεις στη Μέση καλούς «σπασίκλες» μαθητές. Μόλις μπήκαμε στην
Εκπαίδευση ήταν οκτώ (7η και 8η Γυμνασίου είμα- αίθουσα η καθηγήτρια ζήτησε το βιβλίο μου για να
σταν). Τότε εμείς οι μαθήτριες φορούσαμε τη μαύρη παρακολουθεί το μάθημα. Τότε ήταν σύνηθες φαινό-
ποδιά με το άσπρο γιακαδάκι και τα αγόρια μας τα μενο αυτό. Βλέπει λοιπόν τα γραφόμενα που εγώ δεν
κούρευαν με την ψιλή και τους φορούσαν και το πη- πρόλαβα να δω και έγινε ο χαμός. Δεν έφαγα απο-
λίκιο με την κουκουβάγια στο κούτελο... Θεέ μου το βολή, ήμουν κατά τα άλλα καλό κορίτσι, αλλά την
σύμβολο της σοφίας! ψυχική οδύνη και τα δάκρυα που έριξα τα θυμάμαι
Θυμηθείτε έτσι ήταν τα πράγματα. Κάποιους συμ- ακόμα. Τότε εμείς τα κορίτσια έπρεπε επαξίως να φέ-
μαθητές και συμμαθήτριες αλλά τους συναντώ και ρουμε το όνομα «κορίτσι» διαφορετικά ήμασταν για
τους βλέπω και τώρα στον Παγχαλκιδικό, όχι βέβαια το πυρ το εξώτερον.
χωρίς συγκίνηση. Δώστε μου το δικαίωμα να θυμηθώ Θυμάμαι έναν άλλο καθηγητή, αυτόν της Φυσικής,
μαζί σας κάποια γεγονότα της εποχής και να αναφερ- Μαστρομανώλη νομίζω τον λέγανε, ο οποίος ήταν φο-
θώ σε συγκεκριμένα ονόματα καθηγητών με δέος και βερά μισογύνης και απαξιούσε να κάνει μάθημα με τα
σεβασμό στην ανάμνησή τους. κορίτσια. Όταν παρέδιδε Φυσική γυρνούσε την πλάτη
Θυμάμαι τον καθηγητή μας φιλόλογο, τον κ. Φιλιπ- προς τον ουλαμό των κοριτσιών (γιατί τότε αν και μι-
πακόπουλο, ο οποίος ήταν εντεταλμένος να εισπράττει κτό το σχολείο καθόμασταν σε διαφορετικούς ουλα-
το «ειδικόν τέλος» και την «ειδική εισφορά» από εμάς μούς) και μας έλεγε ότι η θέση μας είναι στην κουζίνα
τους μαθητές. Επειδή υπήρχε μεγάλη δυσπραγία οικο- για να πλένουμε πιάτα. Αλλά μια μέρα μια συμμαθή-
νομική από τους γονείς μας, μας κυνηγούσε σε εκείνη τρια από τον Άγιο Μάμα (Παναγιώτα Πλατσά λέγεται,
την κατηφορίτσα που έβγαζε στο δημόσιο δρόμο και «Γειά σου Παναγιώτα, σε θυμάμαι πάντα με αγάπη»)
μας φώναζε «γιουρούκια», όχι τόσο γιατί δεν είχαμε τον έβαλε στη θέση του. Ήταν μια δύσκολη άσκηση
να πληρώσουμε αλλά γιατί έτσι ήταν «το χαϊδευτικό» όλοι κοκκαλώσαμε, ακόμα και μερικά αγόρια που
μας. Μέσα στην τάξη όταν δεν ξέραμε κάτι, έλεγε: «Θα ήταν η αφρόκρεμα της τάξης. Τότε σηκώνει δειλά η
φωνάξω τον Θοδωρή, αυτός ξέρει». Ο Θοδωρής ήταν Παναγιώτα το χέρι και λέει: «Το ξέρω κ. καθηγητά».
ο μοναχογιός του, ήταν αρκετά μικρότερος και πήγαι- Ο καθγητής την κοίταξε με μια εμφανή ειρωνεία στο
νε στο δημοτικό. βλέμμα και την κάλεσε να το αποδείξει στον πίνακα,
Θυμάμαι την καθηγήτρια των Γαλλικών την Αν- το οποίο και έκανε με χαρακτηριστική ευκολία. Από
θούλα Βουδούρη, η οποία επειδή ήταν ανύπαντρη τότε ο καθηγητής άρχισε να τη βλέπει με διαφορετικό
την φωνάζαμε «δεσποινίς» παρά την ηλικία της, για- μάτι. Η Παναγιώτα ήταν και είναι πιστεύω ένα γερό
τί έτσι έπρεπε. Μια φορά μέσα στη τάξη ρώτησε κάτι μυαλό γιατί κάποια προικιά της φύσης δεν χάνονται.
πολύ απλό σε ένα συμμαθητή μας: «Τί κάνει παιδί μου, (Μπράβο Παναγιώτα έσωσες την τιμή των γυναικών,
νιάου νιάου στα κεραμίδια;» και ο περί ου λόγος συμ- αυτό θα πει φεμινισμός).
μαθητής μου και συγχωριανός μου, αφού σκέφτηκε Θυμάμαι ακόμα τη φιλόλογό μας την Ερασμία Ζα-
αρκετά απάντησε με ενθουσιασμό «Η κουκουβάγια μπούνη. Το σπίτι της ήταν στο κέντρο της πόλης και
δεσποινίς», και τότε όλοι σκάσαμε στα γέλια. Θυμάμαι από ένα παράθυρο που έβλεπε στον κεντρικό δρόμο,
ακόμα όταν δεν ήμασταν φρόνιμα παιδιά μας φοβέριζε παρατηρούσε ποιοι από εμάς και πόσες φορές περ-
λέγοντας: «Θα σε βάλω στον κύριο Φιλιππακόπουλο νούσαμε από εκεί. Αν ξεπερνούσε κάποιος τα όρια, την
να σε κάνει με την βίτσα...». Τότε αυτό το εκπαιδευτι- επόμενη μέρα τον σήκωνε στο μάθημα και αλίμονό
κό εργαλείο έκανε και υπερωρίες... του αν δεν ήταν διαβασμένος. Ήταν λίγο στυφή αλλά
Θυμάμαι ακόμα σχετικά με το μάθημα των Γαλλι- ήταν πολύ καλή φιλόλογος, της χρωστάω πολλά. Είχα
κών (που να φανταζόμουν τότε ότι θα ακολουθούσα και με αυτή μια περιπέτεια: 7η Γυμνασίου, Ιούνιος μή-
την ίδια επαγγελματική πορεία) κάτι που μου συνέβη νας, εξετάσεις, μάθημα Ψυχολογία. Είχα διαβάσει καλά
προσωπικά. Συνηθίζαμε στο διάλειμμα να βολτάρου- αλλά επειδή ήθελε λίγο παπαγαλία το συγκεκριμένο
με στο προαύλιο με το βιβλίο της επόμενης ώρας για μάθημα έκανα κάποιες σημειώσεις για να τις κοιτάξω
να φρεσκάρουμε τη γνώση μας. Σε μια τέτοια φάση πριν μπω στην αίθουσα. Όταν χτύπησε το κουδούνι
ένας μαθητής δύο τάξεις πιο πάνω, μου ζήτησε το βι- δίπλωσα προσεκτικά το χαρτάκι και το έβαλα στον
βλίο μου των Γαλλικών για να δει δήθεν κάτι. Του κόρφο μου χωρίς ειλικρινά καμία πρόθεση να το χρη-
το έδωσα και αυτός ο αφιλότιμους μου έγραψε στην σιμοποιήσω για να αντιγράψω. Τελείωσε η δοκιμασία,

28
ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2011

παρέδωσα την κόλλα μου και μόλις βγαίνω έξω η πρώτη κουβαλούσε μαζί του στην τάξη. Όποιον αριθμό έπιανε
μου ενέργεια ήταν να δω στο χαρτάκι αν έγραψα καλά. το χέρι του αυτός ήταν ο τυχερός που θα σηκώνονταν
Εκείνη τη στιγμή νάτος μπροστά μου ο επιστάτης του να πει το μάθημα. Εγώ είχα το νούμερο 33 (Ποιος άραγε
σχολείου, όπως τον λέγαμε «Η μπάρμπας η Αντώνς». θυμάται πόσοι ήμασταν στην τάξη;). Όταν έπιανε από το
Με βουτάει λοιπόν από το μανίκι και με οδηγεί στο γρα- κουτάκι το φασόλι με το νούμερό μου φώναζε: «Τα χρό-
φείο των καθηγητών με το τεκμήριο του εγκλήματος νια του Χριστού να σηκωθούν στον πίνακα». Η καρδιά
στο χέρι. Εκεί βρισκόταν και η καθηγήτρια του μαθήμα- μας πήγαινε να σπάσει κάθε φορά μέχρι να ακούσουμε
τος η κ. Ζαμπούνη. Δέχτηκα την επίπληξη όλων των κα- ποιος θα είναι ο «τυχερός» της ημέρας.
θηγητών, πάτησα τα κλάματα, με απείλησαν με μηδενι- Δεν σταματάει η μνήμη εύκολα άμα αρχίσει να κα-
σμό του γραπτού και με μείωση της διαγωγής. Ευτυχώς τρακυλάει πίσω στο παρελθόν. Σε όλους αυτούς τους
η καθηγήτρια φαίνεται ότι στο βάθος με συμπαθούσε ανθρώπους, προσωπικά χρωστώ αυτό που είμαι σή-
αλλά δεν το έδειχνε. Πίστεψε ότι δεν το έκανα για να μερα, με σημάδεψαν όλοι με τον τρόπο τους, εξάλλου
αντιγράψω και με την επέμβασή της πήρα και τον βαθ- δεν είναι τυχαίο ότι επέλεξα να ακολουθήσω το ίδιο
μό μου και γλίτωσα την μείωση της διαγωγής. επάγγελμα! Θυμάμαι όλα αυτά τα χρόνια με συγκί-
Πήρα φόρα και δεν σταματώ ποιος μπορεί να ξεχά- νηση και ελπίζω αρκετοί από εσάς να νιώθετε τα ίδια
σει το θεολόγο τον κ. Στάμο. Ψηλός, λεπτός, ευθυτενής, συναισθήματα με μένα. Όλοι μας κρύβουμε μέσα μας,
εκ πεποιθήσεως γεροντοπαλίκαρο, μας μάζευε κάθε στο υποσυνείδητό μας, το παιδί που κάποτε υπήρξαμε.
Κυριακή μετά την εκκλησία και μας έκανε κατηχητι- Λένε ότι αυτό είναι η «πατρίδα» μας και ότι όσο τα
κό. Αν δεν ήσουν κατηχητόπουλο δεν έπαιρνες πάνω χρόνια περνούν τόσο πιο πολύ ανατρέχει κανείς στο
από 12. Του βγάλαμε λοιπόν ένα τραγούδι: «Έχουμε απώτερο παρελθόν του.
και καθηγητή για τη θεολογία, τα δώδεκα ευαγγέλια Ελπίζω με τα γραφόμενά μου να σας θύμισα ή ακό-
τα κάνει δεκατρία». μα και να σας έκανα να ανατρέξετε στις δικές σας σχο-
Θέλω να σταματήσω τη μνήμη μου στον διευθυντή λικές αναμνήσεις...
του σχολείου, τον θυμάμαι μόνον στην τελευταία τάξη. Ευχαριστώ το περιοδικό μας για τη φιλοξενία.
Ήταν λοιπόν στυφός, αγέλαστος και μας σήκωνε στον Με ευχές για μια καλή χρονιά και για πολλές και
πίνακα με κλήρο. Είχε γράψει τον αύξοντα αριθμό του αξιόλογες δραστηριότητες στον Παγχαλκιδικό σύλ-
καθενός μας επάνω σε ένα φασόλι και όλα τα φασόλια τα λογό μας.

έτος 1955

29
ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 7ο

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΓΟΜΑΤΙΑΝΩΝ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ


ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ
ΚΑΙ ΤΗΣ ΝΟΤΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΟ 1821
ΣΤΑΥΡΟΣ ΑΣΤΕΡΙΟΥ ΚΛΕΙΔΑΡΑΣ
Ύστερα από 189 χρόνια έρχονται στο φως άγνω- μετείχαν στις επαναστατικές δυνάμεις εκατό (100)
στες πτυχές της Ελληνικής επανάστασης του 1821, για άνδρες που ακολούθησαν τον Εμμανουήλ Παππά και
τη ζωή και τη δράση των Γοματιανών αγωνιστών. τον καπετάν Χάψα, σ’ όλη τη διάρκεια του αγώνα στη
Σειρά ανέκδοτων στοιχείων όπως εγγράφων, στρα- Χαλκιδική.
τιωτικών καταλόγων, διαταγών, επιστολών, αιτήσεων, Από τον όλεθρο και την καταστροφή των επανα-
συμβολαιογραφικών πράξεων, αναφορών, τηρουμέ- στατικών δυνάμεων της Χαλκιδικής, του Εμμανουήλ
νων στα Γενικά άρχεία του κράτους ,στην Εθνική Παππά και του καπετάν Χάψα, διασώθηκαν ο Εμμα-
βιβλιοθήκη άθηνών και στην άκαδημία άθηνών, νουήλ Παππάς και λίγοι Χαλκιδικιώτες μαχητές, οι
άγνωστα μέχρι σήμερα σε Γοματιανούς και Χαλκιδικι- οποίοι οπισθοχώρησαν και μέσω των ορεινών διαβά-
ώτες, έρχονται στο φώς και αποδεικνύουν περίτρανα σεων της Χαλκιδικής, έφτασαν στις ακτές της Κασ-
τη συμβολή και μεγάλη προσφορά των Γοματιανών σάνδρας και του Αγίου Όρους και αφού επιβιβάστη-
αγωνιστών στην επανάσταση του 1821. καν σε πλοία, κατέφυγαν στη Σκόπελο, Σκύρο, Σκιάθο
Οι άγνωστοι και ξεχασμένοι μέχρι σήμερα πρόγο- και αργότερα Στυλίδα, Αταλάντη και Νέα Πέλλα Ατα-
νοί μας, παιδιά του Γοματίου –Γοματιανούδια- αγωνί- λάντης Φθιώτιδας.
στηκαν με περισσή ανδρεία και αυταπάρνηση για την Από τα μέχρι σήμερα επίσημα έγγραφα προκύπτει
απελευθέρωση της Χαλκιδικής και της Νότιας Ελλά- ότι οκτώ Γοματιανοί στρατιωτικοί υπηρετούσαν το
δας από τον τουρκικό ζυγό και ανέδειξαν το μεγαλείο 1829 στο νεοσύστατο Ελληνικό στρατό και αναγρά-
της προσφοράς των στη δοκιμαζόμενη για 400 χρόνια φονται στους στρατιωτικούς καταλόγους, που τηρού-
πατρίδα μας. νται στην Ακαδημία Αθηνών.
Οι απλοί αυτοί συμπατριώτες μας, άνθρωποι του Στη Σκόπελο οι εγκατασταθέντες Γοματιανοί αγω-
λαού, τεχνίτες, αγρότες, κτηνοτρόφοι, αγωγιάτες, εργά- νιστές συγκρότησαν μικρό στρατιωτικό σώμα και με
τες, χωρίς ιδιαίτερη μόρφωση αλλά με υψηλό αίσθημα άλλους Μακεδόνες Σκοπελίτες και νησιώτες, έλαβαν
ευθύνης και φλογερό πατριωτισμό, εγκατέλειψαν τα μέρος στους αγώνες για την απελευθέρωση της Στε-
σπίτια τους και υπηρέτησαν τον εθνικό μας αγώνα για ρεάς Ελλάδας και της Πελοποννήσου, όπως έχω ανα-
την απελευθέρωση και έδωσαν συγκλονιστικό παρόν φερθεί διεξοδικά για τη δράση του άποστόλη βασι-
στο προσκλητήριο του έθνους μας. λείου ή άποστο λάρα ή Μαντεμλή.
Η στρατολόγηση των φλογερών αυτών πατριωτών Στους επισήμους στρατιωτικούς καταλόγους του
έγινε από τους πρωτεργάτες της επανάστασης της 1829 αναφέρονται οκτώ (8) Γοματιανοί, οι οποίοι κα-
Χαλκιδικής Εμμανουήλ Παππά και καπετάν χάψα. τατάχθηκαν στον νεοσύστατο Ελληνικό στρατό και
Ειδικότερα την στρατολόγηση στο Γομάτι έκανε ο αναγράφονται στους καταλόγους με το βαφτιστικό
ίδιος ο καπετάν Χάψας αρχές Μαίου 1821. Πιθανότατα τους όνομα και το όνομα του πατέρα τους- κάτι που
Γοματιανοί επαναστάτες να είχαν ενωρίτερα στρατο- ήταν πολύ συνηθισμένο την εποχή εκείνη- καθώς επί-
λογηθεί και καταταχθεί στις δυνάμεις του Εμμανουήλ σης τον τόπο καταγωγής τους ( Γομάτη ), την ηλικία
Παππά στο Άγιο Όρος, όπου εργαζόταν ως τεχνίτες τους και το βαθμό που είχαν το έτος 1829.
και εργάτες στα διάφορα μοναστήρια, αφού ο ίδιος Οι Μακεδόνες αγωνιστές που αρχικά είχαν εγκατα-
βρισκόταν στο Άγιο Όρος και την 23η Μαρτίου 1821 σταθεί στη Σκόπελο και Σκιάθο, το έτος 1833, εγκα-
κήρυξε την επανάσταση της Μακεδονίας και της Χαλ- ταστάθηκαν μετά την απελευθέρωσή της Αταλάντης,
κιδικής. στη περιοχή του τουρκομαχαλά της και ίδρυσαν τον
Δεν γνωρίζουμε τον ακριβή αριθμό των Γοματιανών δήμο Νέας Πέλλας, σε ανάμνηση της Πέλλας της
που έλαβαν μέρος στη επανάσταση της Χαλκιδικής Μακεδονικής γης.
(αρχές Μαΐου έως 12 Σεπτεμβρίου 1821), ελλείψει εγ- Εδώ εγκαταστάθηκαν και οι Γοματιανοί αγωνιστές
γράφων και άλλων ιστορικών στοιχείων, κυρίως όμως με τις οικογένειές τους, όπως ο άποστολάρας βα-
λόγω της συντριβής των Ελλήνων επαναστατών στη σιλείου, που ήταν αξιωματικός με το βαθμό του πε-
μάχη της Αγίας Αναστασίας και της Κασσάνδρας, της ντακοσίαρχου, δηλαδή ήταν διοικητής στρατιωτικής
καταστροφής και της ερήμωσης που επακολούθησε μονάδας 220 στρατιωτών και μαζί με άλλους οπλαρ-
–του μεγάλου χαλασμού- των χωριών της Χαλκιδι- χηγούς απελευθέρωσαν την 6η Νοεμβρίου 1828 την
κής από τους Τούρκους. Αταλάντη.
Ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι από το Γομάτι συμ- Από τους παραπάνω Γοματιανούς αγωνιστές ξεχω-

30
ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2011

ριστή θέση κατέχει ο άποστόλης του βασιλείου, ετών 3. Πανταζής Χριστοδούλου γεννήθηκε στο Γομάτι-
29-το έτος 1829- Ταγματ άρχης του 16ου Τάγματος στρατιώτης του 16ου Τάγματος.
,ο επονομαζόμενος και άποστολάρας, γιατί έτσι 4. Ιωάννης Στόικου γεννήθηκε στο Γομάτι-
υπέγραφε τα διάφορα επίσημα έγγραφα και έτσι τον στρατιώτης του 16ου Τάγματος.
προσφωνούσαν οι φίλοι και οι συναγωνιστές του, πι- 5. Αναστάσιος Μανώλη γεννήθηκε στο Γομάτι-
θανότατα λόγω της σωματικής του διάπλασης και του Στρατιώτης του 16ου Τάγματος.
αγέρωχου παραστήματος του. 6. Δημήτρης Αργύρη γεννήθηκε στο Γομάτι-
Ο άποστολάρας ήταν ο μοναδικός Χαλκιδικιώτης, Στρατιώτης του 16ου Τάγματος.
μαζί με τον Κωνσταντίνο Δουμπιώτη, από τα Δουμπιά 7. Γιοβάνης Δημητρίου γεννήθηκε στο Γομάτι το
–Χαλκιδικής, που πήραν τον βαθμό του πεντακοσί- 1807- Στρατιώτης του 16ου Τάγματος.
αρχου στο νεοσύστατο στράτευμα του Ελληνικού 8. Μιχάλης Νικολάου γεννήθηκε στο Γομάτι το
κράτους και στη συνέχεια του απονεμήθηκε ο βαθμός 1795-Ανθυπολοχαγός του 16ου Τάγματος.
του Ταγματάρχη και προήχθη σε χιλίαρχο, λόγω των
αγώνων του και της ανδρείας που επέδειξε. Οι παραπάνω Γοματιανοί Αγωνιστές είχαν οικογέ-
νειες και απογόνους και αρχικά εγκαταστάθηκαν στη
κάΤάλΟΓΟΣ ΓΟΜάΤΙάΝώΝ ΠΟυ υΠΗρΕΤΟυΣάΝ Σκόπελο και στη συνέχεια στη Νέα Πέλλα Αταλάντης,
ΤΟ 1829 ΣΤΟΝ ΝΕΟΣυΣΤάΤΟ ΕλλΗΝΙκΟ ΣΤράΤΟ χωρίς μέχρι σήμερα να γνωρίζουμε αν υπάρχουν από-
ΠΟυ ΣυΓκρΟΤΗΣΕ Ο κυβΕρΝΗΤΗΣ ΙώάΝΝΗΣ γονοί τους και αν αυτοί γνωρίζουν την καταγωγή των
κάΠΟδΙΣΤρΙάΣ προγόνων τους.
1. Αποστόλης Βασιλείου γεννήθηκε στο Γομάτι το
1800 –του 16ου Τάγματος Ταγματάρχης – Διοικητής Θερμές ευχαριστίες στον Νικόλαο Παπαοικονόμου,
16ου Τάγματος. αρχαιολόγο, από τα Δουμπιά Χαλκιδικής ο οποίος πρώ-
2. Στέργιος Μανώλη γεννήθηκε στο Γομάτι το 1805- τος ξεκίνησε την έρευνα για τους Χαλκιδικιώτες Αγω-
στρατιώτης. νιστές του 1821.

* * *

ΕΥΘΥΜΟΓΡΑΦΗΜΑΤΑ

Ο,ΤΙ ΘΥΜΑΜΑΙ ΑΠΟ ΠΑΙΔΙ


Ο,ΤΙ ΘΥΜΑΜΑΙ ΩΣ ΓΙΑΤΡΟΣ
ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΣΙΚΟΥΛΑΣ
Ομότ. Καθηγητής Παιδιατρικής Α.Π.Θ.

ΜάδώΝΤάΣ ΤΗ ΜάρΓάρΙΤά νάτοι εις άπταιστον πολυγυρινήν γλώσσαν).


Εν αρχή ήταν τα μπινιβρέκια1, που κάλυπταν το κάτω Τα παντελόνια τα υιοθετούσαν και τα πρωτοφόρε-
ήμισυ των αντρικών σωμάτων. Βαθμιαία τα μπινιβρέκια σαν, όπως είναι φυσικό, οι νεότεροι, οι προοδευτικότε-
αντικαταστάθηκαν από τα παντελόνια σύμφωνα με τις ροι, οι πιο εύποροι, οι πιο «του κόσμου» άντρες. Έτσι
επιταγές της δυτικής μόδας της λεγόμενης φράγκικης. όνειρο κάθε ανύπαντρου κοριτσιού ήταν να παντρευτεί
Γι’ αυτό και οι ράφτες που έραβαν παντελόνια ή άλλα άντρα, που φοράει παντελόνια και όχι μπινιβρέκια.
φράγκικης μόδας ρούχα λεγόταν φραγκοράφτες. Στον Το μέλλον βέβαια αόρατο για τα κορίτσια αυτά.
Πολύγυρο υπήρχαν ακόμα παπούδες που φορούσαν Πώς να το προβλέψουν, πώς να το μάθουν; Υπήρχαν
μπινιβρέκια μέχρι τη δεκαετία του 1960. βέβαια οι καφετζούδες που το προέλεγαν διαβάζο-
Όπως είπα η αλλαγή από τα μπινιβρέκια στα πα- ντας τα κατακάθια του καφέ, υπήρχαν οι ονειροκρί-
ντελόνια έγινε βαθμιαία. Ως εκ τούτου επί δεκαετίες τες και κάποια άλλα μέσα για να το μάθουν. Κανένα
συνυπήρχαν άντρες που φορούσαν μπινιβρέκια οι όμως μέσο δεν ήταν τόσο δημοφιλές, τόσο ρομαντικό,
λεγόμενοι μπινιβρεκάτοι και άντρες που φορούσαν τόσο φινετσάτο όσο αυτό που πρόσφεραν οι άγριες
παντελόνια και λεγόταν παντελονάτοι (ή παντιλου- μαργαρίτες. Έτσι τα κορίτσια της εποχής εκείνης μόλις

1. Μπινιβρέκ(ι): Μαύρο υφαντό παντελόνι – βράκα τούρκικης προέλευσης

31
ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 7ο

άνθιζαν οι μαργαρίτες και γέμιζαν χιόνια και χρυσάφι αγαπούσε τα παιδάκια.


τους αγρούς έσπευδαν να κόψουν μια μαργαρίτα να Μια μέρα μόλις μπήκα στο θάλαμο των ασθενών με
της μαδήσουν ένα-ένα τα πέταλα και να ψιθυρίζουν με πλησίασε και αφού με χαιρέτησε μου είπε να του πω
αγωνία, όχι το «μ’ αγαπά – δε μ’ αγαπά» όπως συνηθί- πως θα ρωτήσουμε κάποιον στα ελληνικά να μας πει
ζεται σήμερα, αλλά το αμίμητο «μπινιβρικάτους – πα- το όνομά του. Αυθόρμητα του απάντησα ότι θα του
ντιλονάτους» μέχρι να ολοκληρωθεί το μάδημα. Αν πούμε «πως ονομάζεσθε». Το επανέλαβε δυο-τρεις
η λέξη που αντιστοιχούσε στο τελευταίο πέταλο της φορές για να τον βεβαιώσω ότι το έλεγε σωστά, με ευ-
μαργαρίτας ήταν μπινιβρικάτους, τότε δυστυχία με- χαρίστησε και τον βλέπω στη στιγμή να κατευθύνεται,
γάλη. Το κορίτσι αυτό επέπρωτο να παντρευτεί άντρα τρέχοντας σχεδόν, προς το κρεβάτι ενός αγοριού 2-3
με μπινιβρέκια. Αν αντίθετα στο τελευταίο πέταλο χρονών στο οποίο βρισκόταν την ώρα που είχα μπει
αντιστοιχούσε η λέξη παντιλουνάτους, τότε χαράς στο θάλαμο και εξέταζε το παιδί αυτό, πριν έρθει να
ευαγγέλια. Το κορίτσι αυτό θα παντρευόταν άντρα με με ρωτήσει.
παντελόνια με όλα όσα θα τον πλαισίωναν. Κατάλαβα αμέσως τι θα έκανε αυτός! Κατάλαβα
Για «τα εντός του πλαισίου» φαίνεται ότι μάλλον αμέσως τι είχα κάνει κι εγώ, ο πληροφοριοδότης! Ήταν
δεν ενδιαφέρονταν. Δεν το συνειδητοποιούσαν; Τι να όμως αργά. Πλησιάζει λοιπόν στο παιδάκι, πηγαίνει
πω. πολύ κοντά στο προσωπάκι του και το ρωτάει με αυ-
τοπεποίθηση και στόμφο: «Πως-ο-νο-μά-ζε-σθε;».
Υ.Γ. Τη συνήθεια αυτή των κοριτσιών μου τη θύμισε Το τρίχρονο αγοράκι κεραυνοβολημένο από τις
και την προσφέρω στους αναγνώστες, η αγαπητή μου ακατανόητες λέξεις, που το υποχρέωσε να ακούσει ο
φίλη Τασούλα Βογιατζή, συνταξιούχος δασκάλα από νεαρός Εγγλέζος, τον κοίταξε παράξενα και φοβισμέ-
τον Πολύγυρο. Την ευχαριστώ θερμά. να και στο τέλος του δίνει μια σπρωξιά φωνάζοντας:
«Άντε, βρε, χαζέ».
Ήταν η σειρά του Εγγλέζου να κεραυνοβοληθεί. Γύ-
ΠώΣ ρώΤΟυΜΕ ΤΟ ΟΝΟΜά ΣΤά ΕλλΗΝΙκά; ρισε προς εμένα, που είχα πλησιάσει εν τω μεταξύ στο
Στις Πανεπιστημιακές Κλινικές συχνά εκπαιδεύ- κρεβάτι του παιδιού και με ρώτησε τι λάθος είχε κάνει
ονται, με διάφορα προγράμματα ανταλλαγών, αλλο- και αντέδρασε τόσο βίαια το παιδάκι και τι σήμαιναν
δαποί φοιτητές της Ιατρικής. Είχαμε λοιπόν εκείνη οι λέξεις «άντε, βρε, χαζέ» που έλαβε ως απάντηση
την εποχή και στη δική μας Παιδιατρική Κλινική μια στην ερώτησή του.
ομάδα τέτοιων ξένων φοιτητών. Από αυτούς ένας Εγ- Του εξήγησα, απολογούμενος, ότι το λάθος δεν
γλέζος φοιτητής έδειχνε ενδιαφέρον για την ελληνική ήταν δικό του αλλά δικό μου. Αν φανταζόμουν (που
γλώσσα και μας ρωτούσε συχνά πως ονομάζεται το έπρεπε) ότι θα απευθυνόταν αμέσως στο παιδάκι, θα
ένα και πως ονομάζεται το άλλο στα ελληνικά. Χαιρό- του έλεγα να χρησιμοποιήσει τη φράση «πως σε λένε»
μουνα για το ενδιαφέρον αυτό και όταν ρωτούσε εμέ- και δεν θα του μάθαινα τον πληθυντικό ευγενείας
να του απαντούσα πάντα ευχαρίστως για να μαθαίνει «πως ονομάζεσθε», που έκανε το δύστυχο το αγοράκι
ελληνικές λέξεις γιατί επιπλέον ήταν κοινωνικός και να αλλοφρονήσει και να το πάρει για «χαζό».

* * *

ΑΝΑΣΤΑΣΙΜΕΣ ΚΑΜΠΑΝΕΣ
ΜΑΙΡΗ ΠΑΝΤΕΛΙΑΔΟΥ

Καθώς οι αναστάσιμες καμπάνες θα σημάνουν κι ένα παράθυρο με φως, για τους φυλακισμένους.
μεσ’ την απόκοσμη σιγή, της αγιασμένης νύχτας Να φέρ’ ειρήνη στους λαούς, τις έχθρες να γκρεμίσει
τ’ αγέρι τ’ ανοιξιάτικο, τον ήχο τους θα πάρει να γαληνέψει την οργή, το στεναγμό να σβήσει.
και θα τον κάνει προσευχή, δοξαστικό τραγούδι
και θα τον στείλει μακριά, τους ίσκιους να σκορπίσει Τη νύχτα που οι χαρμόσυνες καμπάνες θα σημάνουν
ν’ αγγίξει ανέλπιδες καρδιές, καημούς να νανουρίσει. και τ’ άγιο φως λυτρωτικό, στη πλάση θα σκορπίσει
τη νύχτα που άγγελμα ζωής, τη γη θα χαιρετίσει
Να ζωντανέψει τα όνειρα, που έχουνε ξεφτίσει και η ελπίδα σαν πνοή, παντού θα φτερουγίσει
να μπει σε φτωχικές αυλές, αγάπη να χαρίσει θ’ αναστηθούνε οι καρδιές, θα ξεχαστούν τα μίση
να φέρει μήνυμα χαράς, στης γης τους πικραμένους κι η αγάπη σαν γλυκό κρασί, τον κόσμο θα μεθύσει.

* * *

32
ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2011

ΙΩΑΚΕΙΜ Ο ΟΞΥΘΥΜΟΣ
ΑΓΓΕΛΟΣ ΜΑΝΤΣΙΟΣ

Νεωκόρος ήταν ο Ιωακείμ. Και θρήσκος ήταν και υπη- φωνής του και … «πού σε πονεί και πού σε σφάζει».
ρετούσε με ευλάβεια και αγάπη την εκκλησία. Έτσι, στη γιορτή της Αγίας Τριάδος, στη ταπεινή,
Μεσόκοπος, «μικρός το δέμας», ήταν δεν ήταν 1,60μ., ομώνυμη, παλιά εκκλησούλα μας, ο παπά-Δαμιανός,
αλλά το μακρύ κοντάρι με την τσιμπίδα τον βοηθούσε, μπροστά στην Ωραία Πύλη, κήρυττε τον λόγο του Θεού
εκείνα τα χρόνια, να ξεφ(ι)τιλιάζει και να σβήνει ταχύτατα και ανέπτυσσε σε χαμηλούς τόνους το νόημα και τη ση-
τις λαμπάδες στους πολυέλαιους και στα ψηλά μανάλια. μασία της τρίτης Εντολής, «ου λήψει το όνομα Κυρίου
Η τάξη στην εκκλησία ήταν το πάθος του. Μην άκου- του Θεού σου επί ματαίω».
γε κιχ από τους μικρούς μαθητές του δημοτικού κι αμέ- Δίπλα του, 2-3 μέτρα, στεκόμουν μαζί με τον Ιωα-
σως εμφανιζόταν ξαφνικά, έκανε και τις «ευγενικές» του κείμ μπροστά στην αριστερή, μικρή Πύλη του Ιερού και
παρατηρήσεις: «Σκάστι ρε ψουριαροί». Σαν τον έπιαναν παρακολουθούσαμε με προσοχή το κήρυγμα. Ο παπά-
δε και τα «διμόνια», μουρμούριζε, καθώς αποχωρούσε Δαμιανός, αφού τελείωσε με το νόημα και την σημασία
από το σημείο του συμβάντος, και απρεπείς εκφράσεις, η της τρίτης Εντολής, πέρασε, έντεχνα, κι εκεί που το ήθε-
ηπιότερη των οποίων ήταν: «Να σας πάρ’(ι) ι στρόφους, λε. Ύψωσε ξαφνικά τον τόνο της φωνής του, μας κατα-
να σας πάρ’(ι)». τρόμαξε, κι άρχισε να κατακεραυνώνει αυτούς που, όταν
Μεγάλη Παρασκευή ήταν, στον Άη Νικήτα μας, και ο αναφέρονται σε ιερείς, ιερωμένους γενικά, χρησιμοποι-
δίμετρος, γεροδεμένος, νεαρός άνδρας, ξένος, εξ επιλο- ούν απρεπείς εκφράσεις.
γής Νικητιανός, προσπαθούσε, μαζί με τον μικρό γιό του, - Ωχ, για μένα τα λέει, μου ψιθύρισε ο Ιωακείμ και κα-
να πλησιάσει, μέσα στον εθιμικό μας γενικευμένο συνω- τέβασε το κεφάλι του κι έβλεπε το πλακόστρωτο δάπε-
στισμό, ν’ ασπαστεί τον Επιτάφιο. Ο δίμετρος άντρας κι δο της εκκλησούλας, μην συναντηθούν οι ματιές του με
ο μικρούλης γιός του, «ωθούμενοι και ωθούντες» ελα- τις πύρινες εκείνες του παπά-Δαμιανού, που όλο γύριζε
φρώς, έφτασαν, επιτέλους, μπροστά στον Επιτάφιο, όπου και κοίταζε προς το μέρος του.
ο Ιωακείμ «χάζευε», υποβοηθώντας ατύπως και την δυ- Τελείωσε το κήρυγμα, φτάσαμε και στο «δι’ ευχών…»,
άδα των επιτρόπων, που ήταν ταγμένοι για την τήρηση πήρε τέλος η Θεία Λειτουργία, πήραμε και αντίδωρο και
της τάξης. ευχές από τον παπά-Δαμιανό. Το εκκλησίασμα αποχώ-
Φαίνεται, όμως, πως κάποιος έσπρωξε με δύναμη τον ρησε σιγά-σιγά, περνώντας από το παγκάρι και λαμβά-
άντρα, αυτός έσπρωξε άθελά του τον μικρούλη κι εκεί- νοντας τον ραντισμένο με οίνον Άρτον. Εγώ έμεινα και
νος επέπεσεν επί του Ιωακείμ. Ποιος είδε τον Θεό και περίμενα τον Ιωακείμ.
δεν φοβήθηκε. Έξαλλος ο Ιωακείμ εστράφει προς τον - Γιατί είπες ότι τα λέει για σένα; Τον ρώτησα.
μικρόν, του ψιθύρισε και μερικά από τα «γαλλικά» του, Και μου εξήγησε ο Ιωακείμ. Είχε πάρει τηλέφωνο την
σταφνίστηκε, ξάμωσε να ρίξει και σβερκιά στο φρεσκο- προηγούμενη στο ίδρυμα να καλέσει εκ μέρους του πα-
κουρεμένο κεφαλάκι του μικρού, αλλά, ευτυχώς, … το πά-Νικόλα τον παπά-Δαμιανό να συλλειτουργήσουν
μετάνιωσε. Ο δίμετρος άντρας, αφού συνήλθε από τον και απάντησε η «καλόγρια». Έτσι έλεγε ο Ιωακείμ την
αρχικό αιφνιδιασμό, εκινήθει απειλητικά προς το μέρος Άννα, την υπεύθυνη του ιδρύματος. Ζήτησε τον παπά-
του Ιωακείμ. Ο παρευρισκόμενος επίτροπος, διαισθανό- Δαμιανό αλλά εκείνος απουσίαζε. Ο Ιωακείμ θέλησε
μενος τον κίνδυνο, παρενεβλήθει μεταξύ του Ιωακείμ και να ρωτήσει ευγενικά, «πού στην ευχή του Θεού πήγε ο
του ανδρός. Συγκράτησε με κόπο τον άνδρα και προ- ευλογημένος;», αλλά επειδή δεν τα κατάφερνε καλά μ’
σπάθησε να του εξηγήσει … Τι; Τέλος πάντων, τα κατά- αυτά τα «θεολογικά», της τα μετέφρασε στα δικά μας.
φερε. Αφού γλύτωσε την βέβαιη «χειροτονία» ο Ιωακείμ «Πού στου διαόλ’ τη μάνα γυρίζ’(ι);»
απεχώρησε από το σημείο του παρ’ ολίγον επεισοδίου, - Και πού είναι το κακό, του είπα. Γιατί, για μας τους
απτόητος, αμετανόητος και … μουρμουρίζοντας. Νικητιανούς, η έκφραση αυτή είναι συνηθισμένη και δεν
Εξαιτίας και της συγγένειάς μου με τον παπά-Νικόλα, υπονοεί τίποτα το επιλήψιμο.
ο Ιωακείμ με θεωρούσε δικό του άνθρωπο. Έτσι, όταν - Φαίνιτι, ότι αυτή η … «παλιουκαλόγρια» μι πρόδου-
του δινόταν η ευκαιρία, ερχόταν κι έστεκε πλάι μου και σι στουν παπά-Δαμιανό κι ποιος ξέρ(ι) τι τουν είπι…
χαμηλόφωνα μου έκανε και τα παραπονάκια του, τα σχε- Η Άννα, όμως, δεν ήταν Νικητιανή, ούτε ο παπά-
τικά με την καθαριότητα και την τήρηση της τάξης στην Δαμιανός Νικητιανός κι έτσι ο Ιωακείμ δεν γλύτωσε από
εκκλησία, γενικώς. τους … κεραυνούς του.
Η μεγάλη, όμως, «συμπάθεια» του Ιωακείμ ήταν ο πα- Δεν έμαθα, μα είμαι βέβαιος πως ο Ιωακείμ, του τους
πά-Δαμιανός. Βραχύσωμοι, ιδιόρρυθμοι, οξύθυμοι κι οι επέστρεψε αργότερα, σε μια κατ’ ιδίαν συνάντησή τους,
δυό, δεν τα πήγαιναν και πολύ καλά. έστω και … μουρμουρίζοντας.
Ο παπά-Δαμιανός είχε μεράκι και πάθος με το κήρυγ- Είμαι επίσης βέβαιος, πως, τώρα πιά, που εδώ κι αρ-
μα. Έβγαινε στην Ωραία Πύλη μετά το Ευαγγέλιο, και … κετά χρόνια, βρίσκονται κι οι δυό σε τόπους … χλοε-
ωχ … τι το ‘θελε. Ξεκινούσε το κήρυγμα χαμηλόφωνα, με ρούς, εκεί όπου «… απέδρα οδύνη, λύπη και στεναγμός»,
ύφος μειλίχιο και υποψία χαμόγελου και ξαφνικά θύμωνε ασφαλώς και … θυμός, ο Ιωακείμ, ο τότε οξύθυμος και ο
μ’ εμάς τους αμαρτωλούς, «συννέφιαζε», σήκωνε το δεί- «πάλαι ποτέ» φωνασκών παπά-Δαμιανός, θα τα λένε σε
κτη του δεξιού του χεριού, ανέβαζε στα ύψη τον τόνο της τόνους … χαμηλούς.

33
ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 7ο

ΣΑΝ ΑΠΟΨΙ ΤΕΤΟΙΑ ΜΕΡΑ...


ΓΙΑΝΝΗΣ Δ. ΚΑΝΑΤΑΣ
• Ειδήσεις, τοπικά νέα, συμβάντα και σχόλια από τα χωριά της Χαλκιδικής, όπως τα διαβάσαμε κι εμείς σε παλιές
εφημερίδες της Χαλκιδικής, της Θεσσαλονίκης, ακόμη και των Αθηνών. Επιδίωξή μας είναι να φιλοξενούμε κάθε
φορά όσο το δυνατόν περισσότερες εφημερίδες, σε θέματα που αφορούν τον Παγχαλκιδικό Σύλλογο και τα χωριά
της Χαλκιδικής και το καθένα δίνει το κλίμα της εποχής που αναφέρεται.

ΝΕά άλΗθΕΙά 15 Μαΐου 1909: ΠράκΤΟρΕΙΟΝ υΠΗρΕΤρΙώΝ


29 άπριλίου 1909: ΕυχάρΙΣΤΗρΙΟΝ Υπό την ανωτέρω επωνυμίαν ιδρύθη παρά του
Το Δ. Συμβούλιον του «Παγχαλκιδικού Συνδέσμου» «Παγχαλκιδικού Συνδέσμου» Πρακτορείον των Υπη-
εκφράζει τας θερμάς αυτού ευχαριστίας προς την ανώ- ρετριών κείμενον εν τη μεγάλη οδώ Καλαμαριάς και
νυμον Κυρίαν, ήτις μέσου του κ. Αγγ. Γ. Φιλιππίδου παρά το Χάνιον Τούρκογλου, ένθα δύνανται να απευ-
προσέφερες πέντε (5) λίρας οθωμ. υπέρ του σκοπού θύνονται οι ενδιαφερόμενοι.
του ημετέρου Συνδέσμου. εύχεται δε όπως το παρά- 12 Ιουνίου 1909: ΕΚΔΟΣΕΙΣ. Εξεδόθη εις ίδιον τεύ-
δειγμα αυτής μιμηθώσι και άλλοι των ευπορούντων χος η περί Χαλκιδικής διάλεξις του κ. Γ. Καραγκάνη,
συμπατριωτών. η γενομένη εν τη αιθούση του Εθνικού Συνδέσμου
κατά την πρώτην γενικήν συνεδρίαν των μελών του
1 Μαΐου 1909: ΠάΓχάλκΙδΙκΟΣ ΣυΝδΕΣΜΟΣ- Παγχαλκιδικού Συνδέσμου μετά συνοπτικής εκθέσε-
ΠρΟΣκλΗΣΙΣ ως των πεπραγμένων, εν είδη προλόγου, υπό του προ-
Συμφώνως τω 16ω άρθρω του διέποντος τον ημ. έδρου κ. Γ. Παπανικολάου ιατρού.
Σύνδεσμον Κανονισμού, προσκαλούνται άπαντα τα Λίαν δε προσεχώς εκδίδονται δαπάναις του Παγχαλ-
μέλη του Συνδέσμου την προσεχή Κυριακήν, 3ην Μα- κιδικού Συνδέσμου συνοπτικαί οδηγίαι περί γεωργίας
ΐου και ώραν 3 ½ μ.μ. ευρωπαϊστί εν τη αιθούση του και κτηνοτροφίας και των συναφών αυτής κλάδων εις
Εθνικού Συνδέσμου εις γενικήν συνεδρίασιν, καθ’ ήν ιδιαίτερα φυλλάδια διανεμηθησόμενα δωρεάν εις τας
αναγνωσθήσεται υπό του προέδρου κ. Γ. Παπανικολά- κοινότητας της Χαλκιδικής και της λοιπής Μακεδονίας.
ου η έκθεσις των κατά την παρελθούσαν τριμηνίαν πε-
πραγμένων, γενήσεται δε και διάλεξις περί Χαλκιδικής ΜάκΕδΟΝΙά
υπό του κ. Γ. Καραγκάνη διδασκάλου εν τω Παπαφείω 1 Ιουνίου 1918: Ο βΕΝΙΖΕλΟΣ ΠρΟΣ τους χάλκΙδΙκΕΙΣ
Ορφανοτροφείω. Ο Πρωθυπουργός κ. Βενιζέλος απέστειλε προς τον

Τέταρτος από αριστερά στους καθιστούς ο ιδρυτής του Συλλόγου μας, Γ. Παπανικολάου. Τα άλλα πρόσωπα προς το παρόν άγνωστα.
Πιθανόν να εικονίζεται κάποιο δ.σ. του Παγχαλκιδικού. Ελπίζουμε με τη δημοσίευση να γίνει έστω κάποια αναγνώριση. (Αρχείο Ι. Κανατά).

34
ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2011

Παγχαλκιδικόν Σύλλογον Φιλελευθέρων το εξής τη- στειλε χθες εις Αθήνας το ακόλουθον τηλεγράφημα:
λεγράφημα: Ευχαριστών θερμότατα δια συγχαριτήριά Πρόεδρον Κυβερνήσεως, πρόεδρον Εθνοσυνελεύ-
σας επί λαμπρά επιτυχία Ελληνικών στρατευμάτων, σεως, Βουλευτάς Χαλκιδικής Γερμανόν, Κότσιανον,
απεκδέχομαι παρ’ υμών, ενισχυομένων και φρονημα- Ζαφειρόπουλον, Σαραφιανόν
τιζομένων υπό τοιαύτης πρωτοπορίας, νέας νίκας… Αθήνας
Συζητουμένου ενώπιον Εθνοσυνελεύσεως αγρο-
6 Ιουνίου 1918: Η δράΣΙΣ ΤώΝ χάλκΙδΙκΕώΝ τικού νομοσχεδίου, Παγχαλκιδικός Σύνδεσμος Θες/
Ο στρατηγός κ. Ιωάννου απηύθυνε προς τον Νο- νίκης διερμηνεύων αισθήματα κατοίκων Χαλκιδικής
μάρχην κ. Βουτσινάν την κατωτέρω επιστολήν: παρακαλεί υμάς όπως, λαμβάνοντες υπόψη συνθήκας
«Εν τη υπ’ εμέ Μεραρχία υπηρετούν πολλοί Μα- επαρχίας ταύτης στεναζούσης υπό βαρύν καλογηρικόν
κεδόνες εκ Χαλκιδικής, οίτινες κατά την νικηφόρον ζυγόν, ευαρεστηθήτε δώσητε ταχείαν λύσιν. Εις αγρο-
μάχην του Σκρα, επεδείξαντο μετά των λοιπών συ- τικόν ζήτημα Χαλκιδικής δι ολοκληρωτικής απαλλο-
στρατιωτών των, απαράμιλλον ηρωισμόν. Ο εχθρός, τριώσεως μοναστηριακών κτημάτων υπέρ ακτημόνων
προ της αφαντάσοτυ ορμητικότητος των ανδρών μας, χωρικών, παρέχοντες ούτω ζωήν, κίνησιν πλούτον, δυ-
συνετρίβη. Είμαι υπερήφανος, διότι έχω την τιμήν να νάμεις εις δοκιμαζομένην ταύτην περιφέρειαν.
διοικώ τοιούτους γενναίους, οίτινες προσέθεσαν νέαν
λαμπράν σελίδα δόξης εις την ένδοξον ιστορίαν του Πρόεδρος, Δ. Παπασαραφιανός
ελληνικού έθνους. Γεν. Γραμματεύς, Β. Βασιλικός
Λαμβάνων την τιμήν να παρακαλέσω υμάς όπως,
ευαρεστούμενος, αγγείλητε εις τους συγγενείς πατρι- ΜάκΕδΟΝΙά
ώτας της Χαλκιδικής ότι έχουν δικαίωμα να σεμνύνο- 6 Μαΐου 1927: ΠρΟΣκλΗΣΙΣ
νται δια τα τετιμημένα αυτής τέκνα». Παρακαλούνται οι βουλόμενοι εκ των εν Θεσ/νίκη
Χαλκιδικέων όπως την προσεχή Κυριακήν, 8 Μαΐου,
ΤάχυδρΟΜΟΣ και ώραν 11 π.μ. προσέλθωσιν εις το εν των Συνοι-
3 άπριλίου 1921: Ο ΠάΓχάλκΙδΙκΟΣ υΠΕρ ΤώΝ κισμώ Χαριλάου καφενείον «Η Εξοχή» του Γεωργίου
ΤράυΜάΤΙώΝ Αλεξίου (τέρμα τροχιοδρομικής γραμμής Χαριλάου)
Πληροφορούμεθα ότι το Δ. Σ. του ενταύθα Παγ- προς σύσκεψιν και συζήτησιν δια την σύστασιν Συν-
χαλκιδικού Συνδέσμου αποφασίσαν όπως έλθει αρω- δέσμου των εκ Χαλκιδικής καταγομένων.
γόν εις τας ανάγκας των εκ Χαλκιδικής ενδόξων τραυ- Η προσωρινή Επιτροπή
ματιών, κατήρτισεν επιτροπήν προς συλλογήν εράνων
μεταξύ των ενταύθα εγκατεστημένων Χαλκιδικέων. ΦώΣ
Η επιτροπή κάμνει έκκλησιν εις τα φιλάνθρωπα αι- 7 Ιουνίου 1927: ΠάΓχάλκΙδΙκΟΣ ΣυΝδΕΣΜΟΣ
σθήματα όλων των εν τη πόλει μας εγκατεστημένων Το νέον Διοικητικό Συμβούλιον του επανασυσταθέ-
Χαλκιδικέων, όπως δια της γενναιοδωρίας των έλθω- ντος Παγχαλκιδικού Συλλόγου επετελέσθη εκ των κ.κ.
σιν αρωγοί εις τας τόσας ανάγκας των ηρωικών παλ- Χρυσοχόου, Στεργιανοπούλου, Βασιλικού, Παπούλια,
ληκαριών της ευάνδρου Χερσονήσου. Βατσιέρη, Ν. Κώττα, Παιονίδη, Δαλαβέρα και Χριστο-
Εισφοραί γίνονται δεκταί εις τον ταμίαν του Συνδέ- δούλου. Ως αναπληρωματικά μέλη εξελέγησαν οι κ.κ.
σμου κ. Σ. Ιατρόπουλον Ξενοδοχείον «Ωραία Ελλάς» Ζαχαρίου, Δημητρίου, Ιωαννίδου και Δ. Βαράνου.
Εγνατίας 295. Ακριβής κατάλογος των εισφορών δη-
μοσιευθήσεται προσεχώς. ΜάκΕδΟΝΙκά ΝΕά
Επιτροπή του εν τη πόλει μας Π α γ χ α λ κ ι δ ι κ ο ύ 13 Μαΐου 1931: ΕκδρΟΜΗ ΠάΓχάλκΙδΙκΟυ
Συνδέσμου αποτελουμένη εκ του Αντιπροέδρου αυ- ΣυλλΟΓΟυ
τού κ. Ιωάννου Μαχίλη και Β. Βασιλικού Γεν. Γραμμα- Την προσεχή Κυριακήν 17ην Μαίου εις Ιεράν Μονήν
τέως, επεσκέφθη χθες τους ενταύθα νοσηλευομένους Αγίας Αναστασίας προαιρετικώς δε μέχρι Λειβαδίου…
τραυματίας εκ Χαλκιδικής και διένειμε διάφορα είδη Τιμή εισιτηρίου μετ’ επιστροφής άνευ φαγητού δραχμαί
αγορασθέντα εκ προχείρου μεταξύ των μελών διενερ- 60, παιδικά 30, μικρά κάτω των 5 ετών απαλλάσσονται
γηθέντος εράνου. πληρωμής, δια τας δεσποινίδας τας λαβούσας μέρος
Τα διενεργηθέντα εις τους ηρωικούς τραυματίας είδη, εις τους Εθνικούς χορούς της χορευτικής Εσπερίδος
αποτελούντα την πρώτην δόσιν, είναι τα εξής: 1 κιβώτιον του Παγχαλκιδικού Συλλόγου έκπτωσις 500/0.
κονιάκ, 50 πακέτα σιγαρέτα, 5 δωδεκάδες ρινόμακτρα, 4 Δηλώσεις συμμετοχής μέχρι της 15ης Μαίου εν τω
δωδεκάδες κάλτσες και 20 ζεύγη παντούφλες. ιατρείω του κ. Προέδρου Εγνατίας 106 και εις το Πρα-
κτωρείον Αυτοκινήτων Χαλκιδικής Παπαβαρσάμη,
ΝΕά άλΗθΕΙά Πλατεία Πλάτωνος αριθ. 1.
20 Ιουνίου 1922: Η χάλκΙδΙκΗ
κάΙ Η άΠάλλΟΤρΙώΣΙΣ Ο Πρόεδρος: Ε. Δ. Χατζόγλου
Ο εν τη πόλει μας Παγχαλκιδικός Σύνδεσμος απέ- Ο Γεν. Γραμματεύς: Β. Δαραβίγκας

35
ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 7ο

ΜΑΘΗΤΕΣ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ Ν. ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ


ΛΥΚΕΙΑ - ΓΥΜΝΑΣΙΑ - ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΟΝ ΜΑΪΟ ΤΟΥ 2011
λυκΕΙά ΣΗΜΑΝΤΡΩΝ 100
ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ Γ.Ε.Λ. 110 ΣΤΡΑΤΩΝΙΟΥ 29
ΑΡΝΑΙΑΣ Γ.Ε.Λ. 246 ΣΥΚΙΑΣ 121
ΙΕΡΙΣΣΟΥ Γ.Ε.Λ. 142 ΦΩΚΑΙΑΣ 98
ΚΑΣΣΑΝΔΡΕΙΑΣ Γ.Ε.Λ. 261 Σύνολο μαθητών Γυμνασίου 3.616
Ν. ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΕΙΑΣ Γ.Ε.Λ. 172
Ν. ΜΟΥΔΑΝΙΩΝ Γ.Ε.Λ. 381 Σημ. Με απόφαση του Υπ. Παιδείας συγχωνεύονται
το 1ο και 2ο Γυμνάσιο Πολυγύρου.
Ν. ΤΡΙΓΛΙΑΣ Γ.Ε.Λ. 140
ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ Γ.Ε.Λ. 188 δΗΜΟΤΙκά
ΣΥΚΙΑΣ Γ.Ε.Λ. 119 ΑΓ. ΜΑΜΑΝΤΟΣ 66
ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ ΕΣΠ. 54 ΑΓ. ΠΑΥΛΟΥ 20
Ν. ΜΑΡΜΑΡΑ Λ.Τ. 68 ΑΓ.ΝΙΚΟΛΑΟΥ 116
ΟΡΜΥΛΙΑΣ Λ.Τ. 89 ΑΜΜΟΛΙΑΝΗΣ 25
ΣΗΜΑΝΤΡΩΝ Λ.Τ. 54 ΑΡΝΑΙΑΣ 133
ΠΕΥΚΟΧΩΡΙΟΥ Λ.Τ. 88 ΑΦΥΤΟΥ 105
Σύνολο Μαθητών λυκείων 2.112 ΒΑΒΔΟΥ 19
ΓυΜΝάΣΙά ΒΑΡΒΑΡΑΣ 25
ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ 90 ΒΡΑΣΤΑΜΩΝ 42
ΑΡΝΑΙΑΣ 105 ΓΑΛΑΤΙΣΤΑΣ 202
ΓΑΛΑΤΙΣΤΑΣ 126 ΓΕΡΑΚΙΝΗΣ-ΚΑΛΥΒΩΝ 97
ΙΕΡΙΣΣΟΥ 192 ΓΟΜΑΤΙΟΥ 21
ΚΑΣΣΑΝΔΡΕΙΑΣ 392 ΔΟΥΜΠΙΩΝ-ΣΑΝΩΝ 0
Μ. ΠΑΝΑΓΙΑΣ 105 ΕΙΔΙΚΟ Ν.ΜΟΥΔΑΝΙΩΝ 12
Ν. ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΕΙΑΣ 286 ΕΙΔΙΚΟ ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ 16
Ν. ΜΑΡΜΑΡΑ 124 ΖΕΡΒΟΧΩΡΙΩΝ 124
Ν. ΜΟΥΔΑΝΙΩΝ 1ο 344 ΙΕΡΙΣΣΟΥ 1ο 102
Ν. ΜΟΥΔΑΝΙΩΝ 2ο 270 ΙΕΡΙΣΣΟΥ 2ο 116
Ν. ΤΡΙΓΛΙΑΣ 214 ΚΑΛΑΝΔΡΑΣ 88
ΝΙΚΗΤΗΣ 89 ΚΑΛΛΙΘΕΑΣ 109
ΟΡΜΥΛΙΑΣ 151 ΚΑΣΣΑΝΔΡΕΙΑΣ 1ο 153
ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΑΣ 54 ΚΑΣΣΑΝΔΡΕΙΑΣ 2ο 138
ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙΟΥ 99 ΚΡΗΝΗΣ 16
ΠΑΛΙΟΥΡΙΟΥ 64 ΚΡΥΟΠΗΓΗΣ 20
ΠΕΥΚΟΧΩΡΙΟΥ 162 ΛΑΚΚΩΜΑΤΟΣ 98
ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ 1ο 187 Μ. ΠΑΝΑΓΙΑΣ 151
ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ 2ο 171 ΜΑΡΑΘΟΥΣΑΣ 0
ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ ΕΣΠ. 43 ΜΕΤΑΓΓΙΤΣΙΟΥ 55

36
ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2011

ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗΣ 37 ΟΥΡΑΝΟΥΠΟΛΗΣ 51
Ν. ΗΡΑΚΛΕΙΑΣ 29 ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙΟΥ 67
Ν. ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΕΙΑΣ 1ο 262 ΠΑΛΙΟΥΡΙΟΥ-ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ 81
Ν. ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΕΙΑΣ 2ο 184 ΠΑΡΑΛΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ 110
Ν. ΜΟΥΔΑΝΙΩΝ 1ο 274 ΠΕΥΚΟΧΩΡΙΟΥ 217
Ν. ΜΟΥΔΑΝΙΩΝ 2ο 261 ΠΛΑΝΩΝ 13
Ν. ΠΟΤΙΔΑΙΑΣ 84 ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ 1ο 199
Ν. ΣΙΛΛΑΤΩΝ 62 ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ 2ο 177
Ν. ΣΚΙΩΝΗΣ 57 ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ 3ο 84
Ν. ΦΛΟΓΗΤΩΝ-Ν.ΠΛΑΓΙΩΝ 163 ΠΟΛΥΧΡΟΝΟΥ 113
Ν. ΦΩΚΑΙΑΣ 165 ΠΟΡΤΑΡΙΑΣ 89
Ν.ΜΑΡΜΑΡΑ 218 ΣΑΡΤΗΣ 75
Ν.ΜΟΥΔΑΝΙΩΝ 3ο 149 ΣΗΜΑΝΤΡΩΝ 135
Ν.ΜΟΥΔΑΝΙΩΝ 4ο 156 ΣΤΑΓΙΡΩΝ - ΣΤΡΑΤΟΝΙΚΗΣ 37
Ν.ΤΡΙΓΛΙΑΣ 1ο 146 ΣΤΑΝΟΥ 78
Ν.ΤΡΙΓΛΙΑΣ 2ο 131 ΣΤΡΑΤΩΝΙΟΥ 53
ΝΕΟΧΩΡΙΟΥ 41 ΣΥΚΙΑΣ 131
ΝΕΩΝ ΡΟΔΩΝ 67 ΤΑΞΙΑΡΧΗ 51
ΝΙΚΗΤΗΣ 174 ΤΟΡΩΝΗΣ 7
ΟΛΥΜΠΙΑΔΑΣ 24 ΦΟΥΡΚΑΣ-ΚΑΣΣΑΝΔΡΙΝΟΥ 78
ΟΛΥΝΘΟΥ 71 ΧΑΝΙΩΤΗΣ 60
ΟΡΜΥΛΙΑΣ 242 ΣυΝΟλΟ ΜάθΗΤώΝ δΗΜ. ΣχΟλ. 6.972
Σημ. Τις συγχωνεύσεις των Δημοτικών Σχολείων θα τις δημοσιεύσουμε στο επόμενο τεύχος.

* * *

ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ «Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ»


Θεσσαλονίκη 28-3-2011
Αριθμ. Πρωτ. 16
Προς την ΄Ενωση Ξενοδόχων Χαλκιδικής
Αξιότιμοι Κύριοι
Όπως σας είναι γνωστό η οικονομική κρίση που ταλανίζει αυτή την εποχή την Πατρίδα μας έχει πλήξει σε πολύ
μεγάλο βαθμό και τη Χαλκιδική και ιδιαίτερα τη νεολαία μας η οποία δοκιμάζεται από την ανεργία η που έχει φθάσει
σε υψηλά ποσοστά.
Είναι γνωστό επίσης ότι και εσείς οι επιχειρηματίες ξενοδόχοι αντιμετωπίζετε δυσκολίες που σίγουρα και πολλές
είναι και μεγάλες. Ευχόμαστε να μην είναι ανυπέρβλητες.
Με το έγγραφό μας αυτό σήμερα απευθυνόμαστε προς Εσάς για να σας παρακαλέσουμε να συστήσετε στα μέλη
σας να προσλάβουν, την τουριστική περίοδο που ανοίγεται μπροστά μας, κατά το ποσοστό που είναι εφικτό, στους δια-
φόρους τομείς των επιχειρήσεών τους, νέους από τη Χαλκιδική, ώστε να μετριασθεί το πρόβλημα της ανεργίας τους.
Ο υπεραιωνόβιος Παγχαλκιδικός Σύλλογός που δείχνει πάντοτε αυξημένο ενδιαφέρον για τους ανθρώπους, την
ιστορία και την παράδοση της Χαλκιδικής, θα εκτιμήσει ιδιαίτερα κάθε προσφορά σας στον τομέα αυτόν και θα την
προβάλλει μέσα από τα έντυπά του με ιδιαίτερη ευχαρίστηση.

Με τιμή
ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ
Ο Πρόεδρος Ο Γεν. Γραμματέας
Μιχαήλ Καρτσιώτης Ιωάννης Κοτσάνης

37
ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 7ο

Η δράση του Συλλόγου μας


ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ αρχοντικά ερειπωμένα, καθώς και τους λαξευμένους βράχους
• Διήμερη εκδρομή στη Βουλγαρία: Μελένικο-Ρίλα όπου μέσα είναι τα βαρέλια με τα κρασιά, δυο τρεις ακόμα
Στις 13 και 14 Φεβρουαρίου 2011 πραγματοποιήθηκ,ε ορθόδοξες χριστιανικές εκκλησίες, όλες σε κακή κατάσταση,
όπως είχε προγραμματισθεί, η διήμερη εκδρομή στη Βουλ- για να συγκεντρωθούμε και να αναχωρήσουμε το απόγευμα
γαρία με 111 εκδρομείς σε δύο λεωφορεία και «ξεναγό» τον για το Πετρίτσι στο οποίο κάναμε μια σύντομη στάση και να
φίλο μας κ. Γιώργο Κτενίδη. Ο καιρός ήταν θαυμάσιος και ο πάρουμε το δρόμο της επιστροφής.
πρώτος σταθμός έγινε στη Μονή της Ρίλας,, τη μεγαλύτερη Και λίγα για το Μελένικο:
και τη πιο φημισμένη ορθόδοξη Μονή στη Βουλγαρία, που Το Μελένικο ήταν καθαρά ελληνική, ελληνικότατη πόλη
βρίσκεται στα όρη Ρίλα, σε υψόμετρο 1.147 μ. και ολόκληρο πλούσια σε προϊόντα και ιστορία. Τον Ιούνιο του 1913 απε-
το συγκρότημά της καταλαμβάνει έκταση 8.800 τ.μ. Ιδρύθηκε λευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό, όμως έμεινε ελεύθε-
τον 10ο αιώνα και αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά πολι- ρη μόνο για δυο μήνες γιατί με τη συνθήκη του Βουκουρε-
τισμικά, ιστορικά και αρχιτεκτονικά μνημεία της Βουλγαρίας στίου (τέλη Ιουλίου 1913) η πόλη περιήλθε στο κράτος των
και γενικότερα των Βαλκανίων. Το 1976 ανακηρύχθηκε εθνι- Βουλγάρων.
κό, ιστορικό μνημείο της Βουλγαρίας και το 1983 χαρακτηρί- Ένα τμήμα του πάνω στο κάστρο ήταν μετόχι της Μονής
στηκε από την ΟΥΝΕΣΚΟ ως μνημείο παγκόσμιας πολιτιστι- Βατοπαιδίου.
κής κληρονομιάς. Από το 1991 υπάγεται εξ ολοκλήρου στην Το Μελένικο ήταν κέντρο οινοπαραγωγής. Ξακουστά ήταν
Ιερά Σύνοδο του Πατριαρχείου της Βουλγαρίας. Η όλη του και παραμένουν μέχρι σήμερα τα κρασιά του, τα οποία πά-
δόμηση θυμίζει τις Μονές του Αγίου ΄Ορους. λιωναν σε βαρέλια στις στοές τις λαξευμένες στους βράχους
Αφού ξεναγηθήκαμε, προσκυνήσαμε και επισκεφθήκαμε που το περιβάλλουν. Μητροπολίτης του Μελενίκου τα πρώ-
το Μουσείο της Μονής, αναχωρήσαμε για το Μελένικο, που τα χρόνια του 20ού αιώνα ήταν ο Ειρηναίος Παντολέοντος,
ήταν και ο κύριος προορισμός μας. Καταλύσαμε στο ξενοδο- τον οποίο το 1907 ο Πατριάρχης Ίωακείμ ο Γ΄ μετακίνησε στη
χείο ELLI GREKO, του ζευγαριού Χρήστου και Έλλης τηλ. 00359 Μητρόπολη Κασσανδρείας (Πολύγυρο), επειδή κινδύνευε η
7437 2233, και όσοι περισσέψαμε μοιραστήκαμε σε άλλα δυο ζωή του λόγω της μεγάλης εθνικής του δράσης. Στη συνέχεια
ξενοδοχεία. Το απόγευμα ξεναγηθήκαμε στο κέντρο του χω- με την ανταλλαγή των πληθυσμών (εθελουσία) που έγινε το
ριού-πόλης και το βράδυ μας διασκέδασε μια εξαμελής τοπι- 1924 οι περισσότεροι των Ελλήνων κατοίκων του, με το Δε-
κή κομπανία με χάλκινα, κλαρίνα και τύμπανα που άλλους ξε- σπότη τους, ήρθαν στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκαν στο
τρέλλανε, άλλους ξεκούφανε, πάντως όλους μας μεράκωσε, Σιδηρόκαστρο.
αφού ο χορός ήταν συνεχής και ασταμάτητος. Ας δημειωθεί Σήμερα είναι η μικρότερη πόλη της Βουλγαρίας με 390 κα-
ότι τηρήθηκε και εδώ το «εθιμο της χαρτούρας», γι’ αυτό και τοίκους και ανήκει στο Δημοτικό Διαμέρισμα του Σαντάνσκι
οι οργανοπαίχτες τα έδωσαν όλα… Γλέντι ατέλειωτο. (18 χιλ.). ΄Όμως τα πολλά αρχοντικά που είναι και μεγαλοπρε-
Την επαύριο εκκλησιασθήκαμε στην ορθόδοξη βουλγα- πή και καλοδιατηρημένα, δείχνουν την παλιά του δόξα και γι’
ρική εκκλησία του Αγίου Νικολάου όπου λειτουργούσε ένας αυτό αποτελεί ελκυστικό τουριστικό προορισμό.
νεαρός Βούλγαρος ιερέας με έναν χαμηλόφωνο ψάλτη, χωρίς Η ονομασία του λέγεται ότι προέρχεται από το μέ-
εκκλησίασμα, ο οποίος πολύ χάρηκε όταν μας είδε να μπαί- λας+οίκος και ίσως να είναι σωστή, αν λάβουμε υπόψη, την
νουμε και ο ναός να γεμίζει κόσμο. Ταυτόχρονα ψάλτες, από εκτόπιση εδώ, των επικίνδυνων αντιπάλων των κρατούντων
την ξακουστή χορωδία της Αρναίας, άρχισαν να ψάλουν στο της Κων/πολης.
δεξιό αναλόγιο και στο μέσον του Ναού, προεξάρχοντος του
κ. Παντελή Ζωγράφου. Μετά το αντίδωρο ο δρ. Ι. Παπάγγελος Σημείωση: Στην εκδρομή εκτός από τον πρόεδρο, με-
άρχισε να «ψαχουλεύει» οπτικά τις εικόνες και διαπίστωσε και τείχαν έξι από τα οκτώ μέλη του Δ.Σ., Βερροιώτης Πάνος
το είδαμε όλοι, ότι σε όλες έχουν σβησθεί τα ελληνικά ονό- αντιπρόεδρος, Κοτσάνης Ιωάννης γεν. γραμματέας, Παπα-
ματα των Αγίων και έχουν γραφεί στα βουλγαρικά. Στο πίσω δόπουλος Αβραάμ ταμίας, Τσαμούρης Θεόδωρος τεχνικός
όμως μέρος τους υπάρχουν δεκάδες υπογραφές και ονόματα σύμβουλος και υπεύθυνος χορωδίας, Πάχτα Ιππ. Ζηνοβία
ελληνικά. έφορος-υπεύθυνη των εκδηλώσεων και Μάχη Κωστοπούλου
Μετά την απόλυση και τον καφέ αναχωρήσαμε για το μονα- υπεύθυνη εκδρομών.
στήρι του Ροζέ στο οποίο λίγοι μπόρεσαν να επισκεφθούν και
να προσκυνήσουν ανήφορος άγαρμπος γαρ. ΄Ολως συμπτω- • Η διάλεξη της κ. Ηλέκτρας Παπαθανασίου
ματικά όμως, απολαύσαμε τα θαυμάσια φολκλορικά συγκρο- Την Τετάρτη 23 Φεβρουαρίου πραγματοποιήθηκε στην
τήματα της Σόφιας, τα οποία για μία και πλέον ώρα χόρευαν με Εστία η προγραμματισμένη διάλεξη της φιλολόγου κ. Ηλέ-
τους ήχους της γκάιντας και των τυμπάνων παραδοσιακούς χο- κτρας Παπαθανασίου με θέμα : Τι είναι η Ιστορία.
ρούς προς τιμήν του Βούλγαρου Υπουργού Γεωργίας, ο οποίος Η γνωστή σε όλους επιστημονική της συγκρότηση, αλλά
επισκέφθηκε την ημέρα αυτή την περιοχή, με πολλούς αξιωμα- και η ιδανική σχέση με τους μαθητές της στη διάρκεια της κα-
τούχους, για να γιορτάσει με τους ντόπιους κατοίκους τη γιορ- ριέρας της ως καθηγήτριας στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση,
τή του αμπελιού (Αγ. Τρύφωνος με το παλιό ημερολόγιο), αφού συνετέλεσαν στην αθρόα προσέλευση του κόσμου, που το
η περιοχή είναι κατάφυτη από αμπέλια. μεγαλύτερο κομμάτι υπήρξαν μαθητές της.
Με την επιστροφή επισκεφθήκαμε τα αξιοθέατα του Μελέ- Με τρόπο εκλαϊκευμένο αλλά και επιστημονικά συγκρο-
νικου, το Λαογραφικό Μουσείο της πόλης, το κάστρο, παλαιά τημένο έδωσε απαντήσεις σε βασικά ερωτήματα που ανακύ-

38
ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2011

πτουν από την ενασχόλησή μας με την Ιστορία. Ο Γιώργος πρόσφερε τις υπηρεσίες του δωρεάν και όλοι
Η ανακοίνωση θεμάτων σαν αυτό που διαπραγματεύθηκε τον ευχαριστούμε.
η. κ. Ηλ. Παπαθανασίου απαιτεί καλή γνώση του αντικειμένου Η λαχειαγορά που έγινε, δεν έφερε τα αναμενόμενα απο-
και καλή λεκτική γεφύρωση με το ακροατήριο. Και η ομιλή- τελέσματα Ίσως λόγω της κρίσης. Του χρόνου ας ελπίζουμε
τριας διαθέτει και τις δυο αυτές αρετές σε υπέρτατο βαθμό. να πάμε καλύτερα.
Επιβεβαίωση, οι αυθόρμητες εκδηλώσεις αγάπης των Το χορό μας τίμησαν με την παρουσία τους: ο Βουλευτής
ακροατών, που με το τέλος της ομιλίας έσπευσαν να συγχα- και Μέγας Ευεργέτης του Συλλόγου μας κ. Γιώργος Βαγιωνάς,
ρούν και να ασπασθούν την καθηγήτρια των μαθητικών χρό- ο Περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας κ. Παναγιώτης Ψω-
νων. Ερίτιμη Κυρία Ηλέκτρα θερμά συγχαρητήρια. μιάδης, ο αντιπεριφερειάρχης Χαλκιδικής κ. Γιάννης Γιώργος,
ο Δήμαρχος του Δήμου Αριστοτέλη κ. Χρήστος Πάχτας, κα-
• Ο ετήσιος χορός μας θώς και οι πρόεδροι με μέλη των Δ.Σ. των Συλλόγων: Ταξιαρ-
Πραγματοποιήθηκε όπως είχε προγραμματισθεί με επιτυ- χιωτών κ. Αστ. Λυρτζής, Αγιοπροδρομιτών κ. Ελένη Μαυρο-
χία, την Κυριακή 27 Φεβρουαρίου 2011, μεσημέρι, στο κοσμι- γένη, Ορεστιαδιτών κ. Θέμης Χατζηαντωνίου και Ανδριανου-
κό κέντρο PRIVE. πολιτών καθηγητής κ. Δημ. Νικολαϊδης, τους οποίους, μαζί με
Πολύς ο κόσμος που ήρθε: από τη πόλη μας από τη Χαλ- όλους τους προσελθόντες χαιρέτισε και ευχαρίστησε ο πρόε-
κιδική, και από άλλα μέρη της Μακεδονίας, χαρούμενη η δρος με τα μέλη του Δ.Σ. του Παγχαλκιδικού, κατά την έναρξη
ατμόσφαιρα, άψογη και η περιποίηση του καταστήματος, το του προγράμματος.
οποίο έχει αυξημένες τιμές, όμως έχει ποιοτικό φαγητό, ποτά Διακριτή ήταν, εκεί στο βάθος, η παρουσία στο ίδιο τρα-
και σέρβις. ΄Αφθονο και καλό το μενού, άφθονο και το κρασί πέζι, των νέων γιατρών με τις συζύγους τους: Γκούτζιος Θε-
Τυρνάβου. όδωρος, καρδιολόγος (Στρατονίκη), Μοσχόπουλος Ιωάννης,
Τη διασκέδαση ανέλαβε εφέτος ο κ. Γιώργος Ζιούπος, μέ- χειρουργός γυναικολόγος (Στανός), Γραμμένος Αστέριος,
λος του Συλλόγου μας και εκλεγμένο μέλος της Εξελεγκτικής οφθαλμίατρος (Άγιος Πρόδρομος), Καλαϊτζίδης Σάββας, χει-
Επιτροπής, γλυκός και ακούραστος τραγουδιστής, ο οποίος ρουργός ουρολόγος (Αρναία), Στεργιούδας Ιωακείμ, χειρουρ-
με τη λαϊκή ορχήστρα του κράτησε το κέφι για 3-4 ώρες σε γός γυναικολόγος (Άγ. Νικόλαος), Μοσχίδης Αριοστείδης,
τόσο υψηλά επίπεδα, που η πίστα δεν άδειαζε. Ίσα-ίσα που χειρουργός (Όλυνθος) και ο χημικός μηχανικός Θέμης Μιχ.
έγινε η κλήρωση και πάλι χορός. Και το αξίωμα λέει: Όταν η Καρτσιώτης (Πετροκέρασα).
πίστα δεν αδειάζει, ο χορός είναι πετυχημένος. Επίσης διακριτή ήταν η παρουσία του δωρητή του Συλλό-

Έτος 1957. Ξενοδοχείο Mediteranne. Χορός του Παγχαλκιδικού Συλλόγου. Παρών ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας Κωνσταντίνος Καραμανλής.
«Έλκω την καταγωγή μου εκ μητρός, από την Αρναία της Χαλκιδικής», είπε τότε. (Δωρεά φωτογραφίας: Ε. Ι. Κυβερνήτης, 27.2.2011)

39
ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 7ο

γου μας Πολυγυρινού ιατρού-χειρουργού κ. Ιωακείμ Δέλλιου, ο τέχνη προσφέρει. Ο πρόεδρος του Συλλόγου κ. Μιχ. Καρτσιώ-
οποίος έφερε στην εκδήλωση τα τρία νεαρά εγγόνια του, ωραία της, που έκλεισε την εκδήλωση, συνεχάρη και τον ποιητή και
βλαστάρια, που έκαναν και την κλήρωση. Καλή πρόοδο παιδιά. τον παρουσιαστή για την άκρως ποιοτική προσφορά τους,
Του χρόνου θα σας περιμένουμε και πάλι. Και του χρόνου. που οδήγησε όλους σε μια ιδανική ψυχική ανάταση. ΄Ηταν
μια βραδιά ξεχωριστή. Ακολούθησε «γλυκιά» δεξίωση.
ΜΑΡΤΙΟΣ
• Η ομιλία του κ. Ορέστη Σιμώνη • Ημερήσια εκδρομή στην Πέλλα-Γιαννιτσά- Μίεζα-
Πραγματοποιήθηκε στην Εστία του Συλλόγου, την Τετάρ- Νάουσα-Βέρροια
τη 9 Μαρτίου 2011, η προγραμματισμένη ομιλία του αρχι- Πραγματοποιήθηκε όπως είχε προγραμματισθεί, την Κυ-
τέκτονα κ. Ορέστη Σιμώνη με θέμα: «Η κρίση και η Χαλκι- ριακή 20-3-2011 με συμμετοχή εξήντα εκδρομέων και υπεύ-
δική». Τόσο το θέμα της ομιλίας, όσο και η προσωπικότητα θυνο τον κ. Θ. Τσαμούρη. Οι εκδρομείς επισκέφθηκαν το νέο
του ομιλητή προσέλκυσε και αρκετούς εκλεκτούς ακροατές μουσείο της Πέλλας, ένα πραγματικό στολίδι της Μακεδονίας
μη μέλη του Συλλόγου, με αποτέλεσμα η αίθουσα να γεμίσει μας, τα Γιαννιτσά, τη «Σχολή του Αριστοτέλη» στην αρχαία
ασφυκτικά. Μίεζα όπου και ξεναγήθηκαν, τη Νάουσα, όπου και γευμάτι-
Ο ομιλητής χαμηλόφωνα αλλά γλαφυρά διεξήλθε το σαν στον ΄Αγ. Νικόλαο και αργά το απόγευμα μετά μια μικρή
θέμα του μέσα σε μια απόλυτη σιωπή, αφού άκουγαν όλοι στάση στη Βέρροια επέστρεψαν στη Θεσσαλονίκη. ΄Ηταν μια
με τεταμένη την προσοχή τα όσα σοφά λέγονταν, για τις πολύ πετυχημένη και ωφέλιμη εκδρομή χάρη στην οργάνωση
δυνατότητες ανάπτυξης της Χαλκιδικής, για την αξιοποίηση αλλά και χάρη στο «μόνιμο» συνοδό-αρχηγό μας τον κ. Γιώρ-
του πλούτου της, πάντα με οδηγό την Αριστοτελική σκέψη, γο Κτενίδη ο οποίος, όπως πάντα, καλά προετοιμασμένος μας
αφού ο ομιλητής είναι ερωτευμένος με τη φιλοσοφία του ξενάγησε θαυμάσια.
Αριστοτέλη και στα συγγράμματά του αναπτύσσει τις ιδέες
και τις απόψεις του πάντα με βάση την Αριστοτελική λογική • Η παρουσίαση του «Προσκυνηματικού Οδηγού
και ηθική. της Ι. Μ. Ιερισσού».
Με το τέλος της ομιλίας έγινε συζήτηση. Ένας εκ των ακρο- Την Τετάρτη 30 Μαρτίου 2011 και ώρα 8.00μ.μ. στην ΕΣΤΙΑ
ατών επισήμανε ότι η Χαλκιδική σήμερα πλήττεται από την του Π.Σ. έγινε η παρουσίαση του βιβλίου «Προσκυνηματικός
ανεργία και για άλλους λόγους αλλά και γιατί στις μεγάλες Οδηγός της Ι. Μητρόπολης Ιερισσού Αγ. Όρους και Αρδαμε-
ξενοδοχειακές μονάδες όταν αυτές πωλούνται και αλλάζουν ρίου του Πρωτοσύγκελου Αρχιμ. Π. Χρυσοστόμου Μαϊδώνη.
χέρια, οι νέοι ιδιοκτήτες-αγοραστές διώχνουν όλο το παλαιό Την παρουσίαση έκανε ο συγγραφέας και εκδότης Δημ. Κύ-
προσωπικό που εργάζονταν για πολλά χρόνια και κατά μέγα ρου, ο οποίος μας ξενάγησε σύντομα στα ιερά καθιδρύματα
μέρος είναι κάτοικοι της Χαλκιδικής γης και εγκαθιστούν στις της Ι. Μητροπόλεως επισημαίνοντας τη σπουδαιότητα μιας
θέσεις εργασίες νέους και ξένους προς τον τόπο. Το Δ.Σ. επι- τόσο ιδιαίτερης έκδοσης, που σκοπό έχει να διεγείρει το προ-
φυλάχθηκε να κάνει σχετική παρέμβαση αρμοδίως για την σκυνηματικό ενδιαφέρον και την άσκηση προσκυνηματικής
καταγγελία αυτή. αγωγής των πιστών και σε ιερούς χώρους που η άγνοια μας
του προσπερνά.
• Η παρουσίαση της ποιητικής Συλλογής «Στην άκρη του Ακολούθησε προβολή των προσκυνημάτων αλλά και ση-
νου» του φιλόλογου και ποιητή Γιάννη Καραμίχου. μαντικών ιερών εικόνων που διανθίστηκε από επεξηγηματι-
Πραγματοποιήθηκε, όπως είχε προγραμματισθεί, την Τε- κές πληροφορίες από τον Π. Χρυσόστομο. Ιδιαίτερη αίσθηση
τάρτη 16 Μαρτίου 2011, στην Εστία του Συλλόγου, η παρου- η ανάδειξη όλων των τοπικών αγίων. Θλιβερή διαπίστωση
σίαση της ποιητικής Συλλογής Στην άκρη του νου, του φιλο- όλων μας ήταν η εγκατάλειψη πολλών προσκυνηματικών
λόγου και ποιητή κ. Γιάννη Καραμίχου (από την Αρναία) , από χώρων. Στην εκδήλωση ανταποκρίθηκαν πολλά μέλη στου
τον επίσης φιλόλογο και συγγραφέα κ. Δημ. Κοσμά (από τον συλλόγου και κυρίως
Πολύγυρο), ενώ ποιήματα απήγγειλε η φιλόλογος και ηθοποι- Αρναιώτες που διαμένουν στη Θεσσαλονίκη.
ός κ. Θεώνη Κοσμά.
Σε μια ασφυκτικά γεμάτη αίθουσα, ο παρουσιαστής του ΑΠΡΙΛΙΟΣ
βιβλίου φιλόλογος Δημ. Κοσμάς, συνεπήρε κυριολεκτικά το • Την Δ’ Παρασκευή των Νηστειών.
ακροατήριο με την ουσιαστική, ευαίσθητη και άκρως διεισ- Παρακολουθήσαμε και φέτος την καθιερωμένη ακολου-
δυτική προσέγγιση της ποιητικής σύνθεσης. Με την οξύνοια θία των Δ΄ Χαιρετισμών στη μονή Τιμίου Προδρόμου στη
που τον διακρίνει καθώς και με βαθειά γνώση του αντικειμέ- Μεταμόρφωση Χαλκιδικής. Μέσα σε κλίμα κατάνυξης «κοι-
νου κατόρθωσε με το νυστέρι του ειδικού, να απομονώσει και νωνήσαμε» τα εμπνευσμένα ΧΑΙΡΕ προς την Θεοτόκο, από
τελικά να αναδείξει ξεκάθαρα τα χρυσοφόρα κοιτάσματα του τις μειλίχιες και ουράνιες φωνές των γυναικών μοναχών για
ποιητικού λόγου του Γιάννη Καραμίχου. Η Θεώνη Δημ. Κοσμά, να διαπιστώσουμε για πολλοστή φορά ότι ο ΑΚΑΘΙΣΤΟΣ
φιλόλογος και ηθοποιός, με την αισθαντική της απαγγελία και ΥΜΝΟΣ είναι ο πιο υψηλός και θεόπνευστος ποιητικός λόγος
την άρτια φιλολογική της σκευή υποστήριξε ιδανικά τον αξιό- της ορθόδοξης πίστης.
λογο ποιητικό λόγο, επιτείνοντας τις ποιητικές προθέσεις του
δημιουργού. • Παρουσίαση του Λευκώματος: Πολύγυρος: Ο τόπος και
Ο ποιητής στη συνέχεια ευχαρίστησε τους συντελεστές οι άνθρωποι.
της ποιητικής βραδιάς καθώς και το πολυπληθές ακροατήριο, Την Τετάρτη 6 Απριλίου 2011 και ώρα 8.00μ.μ. στην ΕΣΤΙΑ
το οποίο για δυο περίπου ώρες καθηλωμένο κυριολεκτικά, του Π.Σ. έγινε η δεύτερη παρουσίαση (η πρώτη έγινε στον Πο-
γεύθηκε μια σπάνια αισθητική απόλαυση, τέτοια που μόνο η λύγυρο) του λευκώματος με τίτλο: Πολύγυρος. Ο τόπος και οι

40
ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2011

άνθρωποι του Γιάννη Κανατά. Η προσέλευση των Πολυγυρι- Ο Πρόεδρος κος Μιχ. Καρτσιώτης με ενθουσιασμό και
νών και των μελών του Π.Σ. ήταν αθρόα. συγκίνηση ευχαρίστησε τους συντελεστές και η εκδήλωση
Το αξιόλογο αυτό λεύκωμα είναι το αποτέλεσμα της προ- έκλεισε με το πρωτότυπο ποιητικό «κέρασμα» της δημιουρ-
σφοράς πολλών επωνύμων, πνευματικών ανθρώπων του Πο- γού: ένα ποιητικό μπιλιέτο για τον καθένα.
λυγύρου με προεξέχοντα τον χαλκέντερο και άξιο εκδότη του
περιοδικού « Πολύγυρος», Γιάννη Κανατά. Από την κυοφορία • Επίσκεψη στις Αγροτικές Φυλακές Κασσάνδρας.
του μέχρι την υλοποίηση του μεσολάβησαν πολλά χρόνια. Την Μεγ. Τρίτη, 19 Απριλίου 2011, κλιμάκιο του Δ.Σ. επι-
Την παρουσίαση του λευκώματος έκαναν οι: Αθαν. Χρι- σκέφθηκε τις Αγροτικές Φυλακές Κασσάνδρας και παρέδω-
στιανός, φιλόλογος, Ι. Παπάγγελος, αρχαιολόγος και ο Ι. Τσί- σε στον Διευθυντή τους τα δέματα με τον ρουχισμό και τα
κουλας, καθηγητής παιδιατρικής του Α.Π.Θ.. παπούτσια που συγκεντρώθηκαν από προσφορά των μελών
Ο Αθαν. Χριστιανός σε μια οριζόντια περιδιάβαση του λευ- του Συλλόγου, στα πλαίσια της αλληλεγγύης που εκδηλώνε-
κώματος επεσήμανε τους κυριότερους θεματικούς κύκλους, ται κάθε χρόνο με την ευκαιρία των εορτών του Πάσχα, στους
του λόγους που υπαγόρευσαν την έκδοση του, καθώς και την φυλακισμένους αδερφούς μας.
σπουδαιότητα ενός τέτοιου πονήματος. Ο Διευθυντής των φυλακών μας υποδέχθηκε με μεγάλη
Ο Ι. Παπάγγελος, με την άνεση του ειδήμονα, με εκλαϊκευ- χαρά και με ευμένεια δέχθηκε τα ταπεινά μας δώρα. Μας πα-
μένο και γλαφυρό τρόπο εστίασε το ενδιαφέρον του στην ρακάλεσε να ευχαριστήσουμε όλους που πρόσφεραν τα διά-
προϊστορία του Πολυγύρου, την προεπαναστατική προσω- φορα είδη και μας ευχήθηκε Καλό Πάσχα.
πογραφία της καθώς και στις ποίκιλλες εκδοχές του ονόματος Σε λίγες μέρες λάβαμε και την επιστολή που δημοσιεύεται
Πολύγυρος, ενώ ο Γιάννης Τσίκουλας με τον γνωστό χειμαρ- στη στήλη: «Επιστολές που λάβαμε».
ρώδη τρόπο του ανέδειξε ευχάριστες κοινωνικές πτυχές της
πόλης του Πολυγύρου, κυρίως μετά την δεκαετία του ’50. ΜΑΪΟΣ
Ο συνδυασμός του πολύτιμου φωτογραφικού υλικού με • Την Τρίτη μέρα του Πάσχα
τα συνοδευτικά κείμενα αξιόλογων τέκνων της πνευματικής Κλιμάκιο του Δ.Σ. πήρε μέρος στις εορταστικές εκδηλώσεις
ζωής του Πολυγύρου και όχι μονό, έδωσε ένα θαυμάσιο απο- του Δήμου Αριστοτέλης στην Ιερισσό, για την 190ή επέτειο
τέλεσμα. της άγριας σφαγής των 400 Ιερισσιωτών από τους Τούρκους,
Ο Πολύγυρος με το πολύκροτο αυτό έργο, απέκτησε την άνοιξη του 1821 και κατέθεσε στεφάνι στο μνημείο στου
πλέον ταυτότητα και αυτήν του την χορήγησε ουσιαστικά ο «Μαυρονιού τ’ αλώνι».
Γιάννης Κανατάς μέγας ευεργέτης του Πολυγύρου. Ευτυχής
λοιπόν ο Πολύγυρος. Ευτυχέστεροι όμως οι Πολυγυρινοί που • Η εκδρομή στα αρχαία Καλίνδοια και στα αρχαία Στάγει-
γνωρίζουν πλέον τις ρίζες τους, την ιστορία τους, την προσω- ρα
πογραφία του τόπου τους με ντοκουμέντα, με φωτογραφίες, Την Κυριακή 8 Μαΐου 2011 πραγματοποιήθηκε η προ-
με κείμενα. γραμματισμένη εκδρομή στα αρχαία Καλίνδοια στα αρχαία
Λίγοι τόποι έχουν τέτοια ΑΓΑΘΗ ΤΥΧΗ. Στάγειρα και στα σημερινά Στάγειρα, με συνοδό-ξεναγό τον
αρχαιολόγο κ. Κώστα Σισμανίδη, ο οποίος ενήργησε τις ανα-
• Ένα βραδινό με την Λογοτέχνιδα Άννα Κομνιανίδου. σκαφές στους δύο αρχαιολογικούς τόπους και με τη σκαπά-
Την Τετάρτη 13 Απριλίου 2011 και ώρα 8:00μ.μ. πραγμα- νη του έφερε στο φως δυο πόλεις της αρχαίας Μακεδονίας,
τοποιήθηκε στην ΕΣΤΙΑ του Συλλόγου η παρουσίαση της θησαυρό πραγματικό για την πατρίδα μας. Τυχεροί είμασταν
ποιητικής συλλογής της λογοτέχνιδας κας Άννας Τοζίδου- Κο- όσοι συμμετείχαμε και παρακολουθήσαμε την ξενάγηση από
μνιανίδου με τίτλο «Ωδή στον έρωτα και στην αγάπη». Την τα πλέον ειδικά χείλη. Γεμίσαμε γνώση και θαυμασμό για τους
παρουσίαση στο πολυπληθές ακροατήριο έκανε η φιλόλογος αρχαίους προγόνους μας.
κα Μαρία Παπαδοπούλου. Το μεσημέρι το γεύμα έγινε στην Αγ. Παρασκευή της Αρ-
Το άρτιο αισθητικό αποτέλεσμα της εκδήλωσης ήταν προ- ναίας.
ϊόν της αρμονικής συνύπαρξης απαγγελίας, ήχου και προβο-
λής εικόνων ανάλογων με την θεματολογία των ποιημάτων. • Η εκδρομή στην Αχρίδα
Την συναισθηματική φορτισμένη και διεισδυτική παρου- Πραγματοποιήθηκε στις 22-23 και 24 Μαΐου με συμμετοχή
σίαση της συλλογής από την κα Παπαδοπούλου διέκοπταν οι 110 εκδρομέων (2 λεωφορεία). Ρεπορτάζ στο επόμενο τεύ-
εντυπωσιακές απαγγελίες και τα νοσταλγικά μουσικά ιντερ- χος.
μέδια της πιανίστριας κας Βενετίας Κομνιανίδου, ενώ συγχρό-
νως στο υποβλητικό ημίφως της αίθουσας οι προβαλλόμενες • Ακύρωση εκδηλώσεων
εικόνες στην οθόνη συμπλήρωναν σιωπηλά των επιτυχή Από τις εκδηλώσεις που είχαν προγραμματιστεί, ακυρώ-
«σχολιασμό» των ποιημάτων. θηκαν: α) Η τρίτη συνάντηση των Χαλκιδικιώτικων Συλλόγων
Αναφέρουμε πως η όλη εκδήλωση πλαισιώθηκε μόνο από που είχε προγραμματισθεί για 17 Φεβρουαρίου 2011 και β) Οι
γυναίκες δίνοντας έμφαση στον εύγλωττο γυναικείο τίτλο εκδρομές στους Φιλίππους - Καβάλα και η πολυήμερη στην
της π. συλλογής. Πρόκειται για τις κυρίες Βέτα Παπαχρήστου, Ιταλία, ελλείψει ενδιαφέροντος. Προστέθηκε όμως μια μεγά-
Όλγα Τσικρικώνη, Μαρία Γρίβα, Αφροδίτη Μαυρομάτη και λη εκδήλωση: Η «Πρώτη συνάντηση 5 χορωδιών της Χαλκιδι-
Άννα Τοζίδου- Κομνιανίδου. κής», στην οποία είναι αφιερωμένο το τεύχος αυτό.

* * *

41
ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 7ο

Η δράση των άλλων Χαλκιδικιώτικων Συλλόγων*


Στη σελίδα αυτή καταχωρούνται οι δραστηριότητες των Συλλόγων και των άλλων πολιτιστικών και κοινωνικών φορέων, με βάση
σημειώματα που στέλνονται εγκαίρως στη δ/νση του περιοδικού από τα Δ.Σ. Για τις καταχωρήσεις στο παρόν τεύχος το Δ.Σ. του Παγ-
χαλκιδικού με το από υπ΄ αριθμ. πρωτ. 65/27-4-2011 έγγραφό του, προ όλους τους αδελφούς Συλλόγους, έγραφε: «Σε λίγες μέρες θα
βάλουμε μπρος την έκδοση του 7ου τεύχους του Π.Λ. Σας παρακαλούμε να στείλετε σημειώματα για τις δραστηριότητες σας και τους
προγραμματισμούς σας για δημοσίευση».

Ο Σύλλογος Ιερισσιωτών κάθε χρόνο μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου καθώς και οι ει-
Την Κυριακή 20 Φεβρουαρίου πραγματοποιήθηκε ο ετήσι- σαχθέντες στα ΑΕΙ και ΤΕΙ. Με ειδική βράβευση τιμήθηκε η κ.
ος χορός του στο ξενοδοχείο ΚΑΨΗΣ με μεγάλη επιτυχία και Μαρία Κουρμπέτη, τελειόφοιτη του Παιδαγωγικού Τμήματος
με ικανοποιητική συμμετοχή μελών και φίλων του Συλλόγου. του ΑΠΘ,γιατί μια εργασία της διακρίθηκε στο Πανεπιστήμιο.
Η ατμόσφαιρα ήταν ιδιαίτερα θερμή, γιατί ακούστηκαν πολ- Στις 27 Φεβρουαρίου πραγματοποιήθηκε αιμοδοσία στο
λά τοπικά τραγούδια και χορεύτηκαν παραδοσιακοί χοροί. χωριό μας, τα Βράσταμα, με την επιμέλεια του γιατρού κ.
Την Κυριακή 20 Μαρτίου, το απόγευμα, έγινε η καθιερω- Δημήτρη Γιακουστίδη, ο οποίος προσφέρθηκε αυτοβούλως
μένη συνάντηση «Καφές των γυναικών» στο ξενοδοχείο Ηλέ- και βοήθησε ώστε να γίνει η αιμοδοσία, όταν ο γιατρός του
κτρα Παλλάς. Η εκδήλωση περιελάμβανε ομιλία της κ. Καίτης οικείου νοσοκομείου αδυνατούσε να παρευρεθεί. Τον ευχαρι-
Δεσποτίδου με θέμα: «Η προσφορά της γυναίκας στην κοινω- στούμε και τον συγχαίρουμε.
νία», και ψυχαγωγικό πρόγραμμα με ζωντανή μουσική. Πα- Στις 18 Μαρτίου, στους Β΄ Χαιρετισμούς ο Σύλλογός μας επισκέ-
ράλληλα συγκεντρώθηκαν χρήματα τα οποία διατέθηκαν στη φθηκε το μοναστήρι της Αγ. Αναστασίας της Φαρμακολύτριας.
Φιλανθρωπική Αδελφότητα γυναικών Θεσσαλονίκης, για την Στις 4 Μαΐου έγινε στο ιδιόκτητο εντευκτήριο του Συλλό-
αντιμετώπιση των λειτουργικών αναγκών της. γου έγινε το τσούγκρισμα του Πασχαλινού αυγού. Στην εκδή-
Στις 16 Απριλίου στον Ι. Ν. Αγ. Ιωάννη Καλαμαριάς τελέ- λωση παρέστη και ο πρόεδρος του Παγχαλκιδικού κ. Μ. Καρ-
σθηκε η καθιερωμένη ετήσια Θ. Λειτουργία με αρτοκλασία τσιώτης ο οποίος και απηύθυνε χαιρετισμό και ευχές.
υπέρ υγείας των μελών και φίλων του Συλλόγου. Ακολούθη- Επικείμενες εκδηλώσεις: Μια διήμερη και δυο ημερήσιες
σε δεξίωση κατά τη διάρκεια της οποίας από προαιρετικές εκδρομές στο δίμηνο Μαΐου-Ιουνίου.
εισφορές των παρισταμένων, συγκεντρώθηκαν χρήματα για
την ενίσχυση απόρων οικογενειών της Ιερισσού. Η Λέσχη Ειδικών Δυνάμεων Ν. Χαλκιδικής
Τέλος ο Σύλλογος συμμετέχοντας στον εορτασμό της Τρί- Το Δ.Σ. που εξελέγη στις αρχαιρεσίες της 27ης Φεβρουα-
της μέρας του Πάσχα πρόσφερε, κατά τα καθιερωμένα, τσου- ρίου 2011 που διεξήχθησαν στην Αρναία, συγκροτήθηκε σε
ρέκια στους πολυπληθείς επισκέπτες, στου «Μαύρου νιου τ’ σώμα ως εξής: Πρόεδρος ο Κατσάγγελος ΄Αγγελος, Αντιπρόε-
αλώνι» και δια του προέδρου της κατέθεσε στεφάνι. δρος ο Λαγόντζος Γεώργιος, Γ. Γραμματέας ο Γιώτας Νικόλαος,
Ταμίας ο Κωνσταντινάκης Φώτιος, υπεύθυνος Δημ. Σχέσεων ο
Ο Σύλλογος Βρασταμινών Πάππας Θρασύβουλος, υπεύθυνος εκπαίδευσης ο Πολύχρος
Στις 20 Φεβρουαρίου πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή Παναγιώτης, υπεύθυνος διάσωσης ο Τσαμπουρίδης Βασίλει-
των μελών και φίλων του Συλλόγου, ο ετήσιος χορός του ο ος, υπεύθυνος Υλικών ο Παπαευσταθίου Παναγιώτης και ανα-
οποίος είχε επιτυχία. Εκτός από το γλέντι, βραβεύτηκαν, όπως πληρωτής υπεύθυνος υλικών ο Μπουζιάς Νικόλαος.

* * *
Έντυπα και Επιστολές που λάβαμε για τη βιβλιοθήκη του Συλλόγου μας
Βιβλία
Ελένη Νουκάρη. Βοήθημα για τις σχολικές εκδηλώσεις. Περιοδικά
Θεσσαλονίκη 2009. Αρναία, τεύχη 89 και 90 Οκτ. 2010 – Μάρτιος 2011. Εκδό-
Άννα Κομνιανίδου. Ποιήματα. Θεσσαλονίκη 2011. της ο θεολόγος και φιλόλογος κ. Δημ. Κύρου
Αθανάσιος Χρυσάφης. Οι άγνωστοι στρατιώτες της Το Κύτταρο Ιερισσού, τεύχος 5 του 2011. ΄Εκδοση του Πο-
ΕΛΔΥΚ 1976. Θεσσαλονίκη 2009. Σημ .Δώρο του κ.Χρήστου λιτιστικού Συλλόγου Ιερισσού «Ο Κλειγένης».
Λαλιώτη Πολύγυρος, τεύχη 61 και 62, Ιαν.-Φεβρ. και Μαρτίου- Απρι-
Παναγιώτης Χρ. Ζιώγας. Εμμανουήλ Κριαράς. Βιογρα- λίου 2011. ΄Εκδοση του Λαογραφικού Ομίλου Πολυγύρου.
φικά-Εργογραφικά. Θεσσαλονίκη 2001. Σελίδες από τη Φωκίδα, τ.137, Ιαν.-Μάρτιος 2011. ΄Εκδο-
Παναγιώτης Χρ. Ζιώγας. Παραδοσιακά κτίρια της νεό- ση της Εταιρείας Φωκιών μελετών.
τερης Καβάλας. Θεσσαλονίκη 2007. Βοϊακή Ζωή, Μάρτιος-Απρίλιος 2011.΄Εκδοση της Βοϊακής
Παναγιώτης Χρ. Ζιώγας Εμμανουήλ Κριαράς (νέα έκδο- Εστίας Θεσ/νίκης.
ση). Θεσσαλονίκη 2008.
Παναγιώτης Χρ. Ζιώγας ΄Ανω Πορόια. Γενεαλογίες και Εφημερίδες
εικόνες. Θεσσαλονίκη 2005. Τα Αηδόνια. Εφημερίδα του Πολιτιστικού Συλλόγου Παλαιο-
Παναγιώτης Ζιώγας. Αναζητήσεις Πραγματώσεις της κάστρου Χακλκιδικής. Φ. 28 . Μάρτιος - Απρίλιος - Μάιος 2011.
ΣΕΛΜΕ Καβάλας (1988-1990). Θεσσαλονίκη 2010. Παλαιοχωρινά Νέα. Εφημερίδα του Πολιτιστικού και Φυ-

42
ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2011

σιολατρικού ομίλου Παλαιοχωρίου Χαλκιδικής «Το Καστέλι». και του ονείρου. Γνωρίζω την ποίηση του Γ. Καραμίχου πολύ
Φ. 16. Ιαν.-Φεβρ.-Μάρτιος 2011. καλά από τις μέχρι τώρα δημοσιευμένες συλλογές του καθώς
Τα Χαλκιδικιώτικα Νέα. Εφημερίδα Παγχαλκιδικιώτικου και από τον μελοποιημένο, μοναδικό «Ύμνο στη Χαλκιδική»,
Πολιτιστικού Συλλόγου Αθηνών «Ο Αριστοτέλης». Φ. 134. Ιαν.- που είναι το σήμα κατατεθέν της Χορωδίας του Παγχαλκιδικού
Φεβρ.-Μάρτιος 2011. Συλλόγου. Η ποίηση αυτή μιλάει άμεσα στην ψυχή μου, τη δο-
Ο Ομβριανός. Εφημερίδα του Μορφωτικού Αθλητικού νεί και τη συγκλονίζει. Το βράδυ όμως της 16/03/11 είχαμε την
Συλλόγου «Ομβριανός Πετροκεράσων». Φ. 79 Ιαν.- Φεβρ.- τύχη να δεχθούμε την μετάγγιση του υψηλού ποιητικού λόγου
Μάρτιος 2011. του Γ. Καραμίχου από ένα «μέσον» αντάξιό του. Το μέσον αυτό
Η Φωνή του Βάβδου. Εφημερίδα της Ένωσης Βαβδινών ήταν η καταπληκτική, η υψηλών προδιαγραφών παρουσίασή
Θεσσαλονίκης. Φ. 109. Μάρτιος 2011. του από τον Τ. Κοσμά και η συναρπαστική απαγγελία κάποιων
Η Νεικοπτελέμα. Εφημερίδα του Συλλόγου Πολιτισμού ποιημάτων από τη Θεώνη, που μας καθήλωσαν.
Στρατωνίου. Φ. 49, 50 και 51. Πιστεύω βαθιά ότι δεν υπερβάλλω. Έχω πλήρη συναίσθη-
ση της βαρύτητας της κάθε λέξης που γράφω και της ευθύνης
Μελέτες που παίρνω. Επαναλαμβάνω λοιπόν ότι με την ολοκλήρωση της
Χρήστος Καρπέτης. Σύντομη μελέτη με ιστορικά και λαο- παρουσίασης είχα μεθύσει. Και η αντίδρασή μου ήταν να φύγω
γραφιοκά στοιχεία της Ορμύλιας. αμέσως από το χώρο της εκλεκτής ομήγυρης. Δεν ήθελα να μι-
λήσω με κανέναν. Νόμιζα ότι αυτό θα μου διέλυε την άλω που
Eπιστολές ένοιωθα να έχει δημιουργηθεί και να με περιβάλλει, μια άλω από
Ο κ. Θεόδωρος Τσαμούρης με την από 16-3-2011 επιστο- συναισθήματα, μνήμες και όνειρα. Δεν μπορούσα, δεν ήθελα να
λή του προς τον ποιητή κ. Γιάννη Καραμίχο, την οποία κοινο- επιστρέψω στην πραγματικότητα. Προχωρούσα μέσα στη νύ-
ποίησε στον Π.Λ. γράφει: χτα, μέσα στους δρόμους αλλά δεν βρισκόμουν εκεί, πετούσα
Προς Ιωάννην Καραμίχον στον κόσμο της ποίησης του Γιάννη συνεπαρμένος από τον τρό-
Υπάρχουν πράγματα που έχουν τιμή αλλά δεν έχουν αξία, πο που τον εισέπραξα από τον Τάκη και τη Θεώνη.
όπως και πράγματα που έχουν αξία αλλά δεν έχουν τιμή. Με το Στίχοι από το «Νόστιμον ήμαρ» σφυροκοπούσαν τα αυτιά
ποιητικό σου έργο μας κατέστησες κοινωνούς αυτής της αλή- και την ψυχή μου: «Δυο αγκαλιές αόρατες με καταπίνουν».
θειας, της μόνης ικανής και αναγκαίας να στηρίξουμε τις προ- Και ύστερα «Μαίρη της Φιλοσοφικής, έδωσες χρώμα στη ζωή
σπάθειές μας, ώστε να διαλυθεί το νέφος της παγκόσμιας κρίσης μου» (στίχοι από την « Επιστολή »). Κι ύστερα άλλοι, κι άλλοι.
και σύγχυσης που οφείλεται στην τάση του εύκολου και γρήγο- Η ποίηση του Γιάννη Καραμίχου θα φθάνει πάντα στα φυλ-
ρου πλουτισμού, του «μη ποιείν ουδέν», της θυσίας του αναγκαί- λοκάρδια μας. Για να τα δροσίζει. Για να τα πυρπολεί.
ου για το παραπανίσιο και της θεώρησης του αρκετού ως λίγου. Τον ευχαριστώ, που υπάρχει.
Σου είμαστε ευγνώμονες. Με τιμή Θ. Τσαμούρης Τον ευχαριστώ, που δημιουργεί
Γιάννης Τσίκουλας
Ο κ. Γιάννης Τσίκουλας, ομότιμος καθηγητής παιδιατρι-
κής του ΑΠΘ με την από 17-3-2011 επιστολή του μας γράφει: Η διοίκηση των Αγροτικών Φυλακών Κασσάνδρας που
σήμερα ονομάζεται Αγροτικό κατάστημα Κράτησης Κασσάν-
Αγαπητέ Κύριε Πρόεδρε,
δρας μας έστειλε την από 20-4-2011 με αρ. πρωτ. 2728 παρα-
Φίλε Μιχάλη Καρτσιώτη,
Με αφορμή την παρουσίαση της ποι- κάτω επιστολή:
ητικής συλλογής «Στην άκρη του νου» του Γιάννη Καραμίχου, Θέμα : Ευχαριστήριο
θα ήθελα να σου πω ότι η λέξη «ευγνωμοσύνη» είναι μόνο μια Σας εκφράζουμε τις ευχαριστίες μας για την προσφορά
θολή αντανάκλαση αυτών, που θα επιθυμούσα να εκφράσω σας σε είδη ρουχισμού, υπόδησης και τηλεκαρτών προς τους
για ό,τι προσφέρεις στον Παγχαλκιδικό Σύλλογο από τη θέση κρατούμενους του Καταστήματος. Η επίσκεψή σας και η προ-
σου. Σ’ ευχαριστώ από καρδιάς. σφορά σας συμβάλλει στην ικανοποίηση μέρους των αναγκών
Και έρχομαι στην παρουσίαση, που έλαβε χώρα στις των κρατουμένων και βοηθάει να ξεπεράσουν τα προβλήματά
16/03/11 και έγινε από τον φιλόλογο Τάκη Κοσμά με απαγγε- τους και να δουν τη ζωή τους με μια άλλη ματιά γνωρίζοντας ότι
λίες από την κόρη του Θεώνη, φιλόλογο και ηθοποιό. Ήταν υπάρχουν άνθρωποι που είναι δίπλα τους και ενδιαφέρονται για
μια μέθεξη! αυτούς. Ευχόμαστε να σας έχουμε πάντοτε συμπαραστάτες στο
Περάσαμε κυριολεκτικά στην απέναντι όχθη. Περάσαμε από δύσκολο έργο μας.
την πεζή και δύσκολη πραγματικότητα στον κόσμο της ποίησης Ο Πρ. Διευθυντής Αθαν. Νικολέτος

ΠΕΝΘΗ
Έφυγαν από τη ζωή οι φίλοι-μέλη του Παγχαλκιδικού Συλλόγου:
Σμάγας Γεώργιος από τη Συκιά
Νίτση Ελευθερία από τον Πολύγυρο
Τσιλόπουλος Χαριδήμος από τη Ν. Καλλικράτεια
Λαμνίδης Παυσανίας από τη Νάουσα (σύζ. Αναστασίας Τσακνή από Πολύγυρο)
Τσιάλης Ιωάννης από τη Βαρβάρα
Μπουμπούρης Γεώργιος από τα Βράσταμα
Καρακάσης Γεώργιος από τη Θεσσαλονίκη (σύζ. Ελένης Μπακάλη από Γαλάτιστα)
Στους οικείους τους ο Παγχαλκιδικός Σύλλογος απευθύνει συλλυπητήρια. ΑΙΩΝΙΑ Η ΜΝΗΜΗ τους.

43
ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 7ο

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ


ΔΗΜΟΣ ΘΕΡΜΗΣ - ΔΗΜΟΣ ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ - ΔΗΜΟΣ ΣΙΘΩΝΙΑΣ
ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
«Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ»

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ
προς όλα τα μέλη και τους φίλους του Συλλόγου
και της Χαλκιδικής
Την Κυριακή 12 Ιουνίου 2011
θα εορτασθεί η 190η επέτειος της μάχης των Βασιλικών της 13ης Ιουνίου 1821,
στην οποία οι Χαλκιδικιώτες επαναστάτες με αρχηγό τον καπετάν Χάψα,
πολεμώντας με απαράμιλλη ανδρεία έπεσαν μέχρι ενός στο πεδίο της τιμής.
Οι εκδηλώσεις τελούνται με τις ευλογίες της Ι. Μονής της Αγ. Αναστασίας
και θα λάβουν χώρα στο Καθολικό του ομώνυμου μοναστηριού και στο χώρο
του Μνημείου - Ηρώου.
Καλούμε όλους τους Χαλκιδικιώτες και τους φίλους της Χαλκιδικής να παραστείτε
στις εκδηλώσεις και με την παρουσία σας να τιμήσετε τους ηρωϊκούς νεκρούς μας.
Ο Αντιπεριφερειάρχης Χαλκιδικής, Γιάννης Γιώργος
Ο Δήμαρχος Θέρμης, Θεόδωρος Παπαδόπουλος
Ο Δήμαρχος Πολυγύρου, Αστέριος Ζωγράφος
Ο Δήμαρχος Σιθωνίας, Γιάννης Τζίτζιος
Ο Πρόεδρος του Παγχαλκιδικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης «Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ», Μιχαήλ Καρτσιώτης

Πρόγραμμα εκδηλώσεων
Α΄ Στο καθολικό της Ι.Μ. Αγίας Αναστασίας Οργανωτικά:
11.30 Αρχιερατικό μνημόσυνο χοροστατούντος
1. Τελετάρχης θα ορισθεί από την Περιφερειακή
του Σεβ. Μητροπολίτου Μιλήτου και Καθηγου-
μένου της Ι.Μονής της Αγίας Αναστασίας κ.κ. Ενότητα Χαλκιδικής.
Αποστόλου.
2. Κοσμήτορες:
11.45 Πανηγυρικός λόγος από τον καθηγητή κ.
Ιωάννη Σαμαρά, επίλεκτο μέλος του Παγχαλ- • Στο Καθολικό ο Γεν. Γραμματέας κ. Ιωάννης
κιδικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης «Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕ-
Κοτσάνης και η κ. Ζηνοβία Πάχτα.
ΛΗΣ».
• Στο Μνημείο ο κ. Αβραάμ Παπαδόπουλος και
Β΄ Στο χώρο του Μνημείου
12.15 Επιμνημόσυνη δέηση. ο κ. Πάνος Βερροιώτης.
Κατάθεση στεφάνων. 3. Υπεύθυνος πολυμέσων ο κ. Ζ. Οικονόμου.
Τήρηση ενός λεπτού σιγής.
Δύο πατριωτικά τοπικά τραγούδια από τη χορω-
δία του Παγχαλκιδικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης Σημείωση:
«Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ». Όσοι επιθυμούν να καταθέσουν στεφάνια, πα-
Εθνικός Ύμνος. ρακαλούνται να επικοινωνήσουν με τον υπεύ-
θυνο του Παγχαλκιδικού Συλλόγου κ. Αβραάμ
Παπαδόπουλο (τηλ. 2310/928.664 και κιν.
6946/086.467).

44
ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΩΝ ΠΕΝΤΕ ΧΟΡΩ∆ΙΩΝ

Παγχαλκιδικού Παγχαλκιδικού

Βάβδου Βάβδου

Μεγάλης Παναγίας Μεγάλης Παναγίας

Ν. Μουδανιών «ΦΑΡΟΣ» Ν. Μουδανιών «ΦΑΡΟΣ»

Αρναίας Αρναίας

You might also like