Srpske narodne pripovijetke Skupio ih i na svijet izdao V u k S tef.

K a ra d i

U B eu u ta m p a ri Jerm en sk o g m a n a sti ji ra 1853 Povratak na glavni indeks Srpskih narodnih pripovjetki S ad raj:

Vukov oglas za "Srpske narodne pripovetke", 1853 Pismo Jakovu Grimu Predgovor. Srpske narodne pripovijetke 1. M e ed o v i. 2. ard ak n i n a n eb u n i n a zem lji. 3. N em u ti jezik . 4. Zlatna jabuka i devet paunica 5. S to ja i Mladen. 6. av o i n jeg o v eg rt. 7. Prava se muka ne da sakriti.

8. A d aja i carev sin . 9. Z m ija m lad o en ja. 10. O p et zm ija m lad o en ja. 11. K o m e B o g p o m ae, n ik o m u n au d iti n e m o e. 12. Zlatoruni ovan. 13. Usud. 14. K o m an je ite, v ie m u se d aje. 15. Milostiva snaha i nemilostiva svekrva. 16. Pravda i krivda. 17. O in a zak letv a. 18. Z a to u lju d i n ije tab an rav an? 19. av o lja m atan ija i B o ja sila. 20. Pobratimski darovi. 21. K alu er i etiri g rjen ik a. 22. Kopanje blaga. 23. L ijep e h aljin e m n o g o k o jeta u in e. 24. D jev o jk a b ra o d k o n ja. 25. Djevojka cara nadmudrila. 26. u d n ov ata tica. 27. Crno jagnje. 28. C arev a k i o v ca. 29. Tri jegulje. 30. u d o tvo rn i n o . 31. u d n ov ata d lak a. 32. Pepeljuga. 33. Z la m aeh a. 34. M aeh a i p asto rk a. 35. O p et m aeh a i p asto rk a. 36. K ak o su rad ile o n ak o su i p ro le. 37. Z la en a. 38. Divljan 39. U cara T ro jan a k o zje u i. 40. Car Dukljan. 41. ev o jk a, u d o v ica i p u ten ica. 42. Jedna gobela u kao a druga iz kala. 43. Solomuna proklela mati. 44. L a za o p k lad u .

45. 46. 47. 48. 49.

K ralj i o b an in . Ko umije, njemu dvije. Dva novca. M e ed , sv in ja i lisica. Lisica se osvetila vuku.

Vukov oglas za "Srpske narodne pripovetke", 1853 O p ro stiv i se rjen ik a, n e d an g u b ei n i m alo rad sam se tru d iti ed a b ih jo te to o d sm rti u g rab io i n a sv ijet izd ao . I tak o ev o n ajp rije n aijeh n aro d n ijeh p rip o v ijed ak a, za k o je m islim d a e u sv o m e ro d u b iti tak o zn atn e k ao to su n aro d n e p jesm e u sv o m e. K ao to su p jesm e u g led jezik a n ae n aro d n e p o ezije, tak o e o v e p rip o v ijetk e b iti u g led n aro d n o g a jezik a u p ro zi. K ao to sam p jesm e tam p ao u razlin ijem n arjeijam a, k ak o sam k o ju g d je d o b io , tako e b iti n atam p an e i o v e p rip o v ijetk e: b ie ih iz B ak e, iz Srijema, iz Srbije, iz Hercegovine, iz Boke Kotorske i t. d. K n jig a e o v a o so b ito b iti za m lad e i m u k u i en sk u , a i stari lju d i i en e itae je s v elik o m rad o sti k ak o rad i isto g a n aro dnog jezika tako i radi narodnijeh misli u ovoj stru ci u m o tv o rin e n aro d a n aeg a. K n jig a e o v a b iti o k o petnaest tabaka velika, i cijena joj je za prenumerante dvije cvancike i po u srebru, ili jedna forinta u novcima od hartije koji danas ovdje idu mjesto srebra, a za p ren u m eran te iz R u sije jed n a ru b lja u sreb ru (s p eres lk o ). P o to k n jig a izi e n a sv ijet, b ie jo j cijen a u srebru tri cvancike, a u hartiji jedna forinta i dvanaest k rajcara ili tri fo rin te u ajn u . N o v ci se n e itu n ap rijed , nego samo imena od prenumeranta za koje su skupitelji u v jeren i d a e k n jig u o d m ah p latiti k ad je p rim e. Z a skupljanje prenumeranta osobito molim onu gospodu koji su m i k u p ili p ren u m eran te n a rjen ik . V rijem e p ren u m eracije trajae d o sv retk a m jeseca Ju n ija. Iz S rb ije op et e n ajb o lje b iti d a se im en a o d p ren u m eran ta p o alju u B io g rad G . Jo v an u G av rilo v iu , n aeln ik u u

p o p eiteljstv u fin an sije, a iz o stalijeh m jesta n a m en e, d o d av i n a p ism u au f d er L an d strasse, am H eu m ark et N r. 5 1 7 in W ien . G o sp o d i sk u p iteljim a d ae se p o o b iaju jedanaesta knjiga na dar. M jesto o v ijeh p rip o v ijed ak a m islio sam sad tam p ati o b iaje, ili u p rav o rei iv o t n aro d a n aeg a, ali sam o v o za sad odgodio, da bih koje ljetos u Srbiji koje preko p rijatelja sv o jijeh iz d ru g ijeh k rajev a o to m e jo k o jeta d o zn ao , tak o e o v o , ak o B o g d a zd rav lje, b iti p rv a k n jig a m o ja p o slije p rip o v ijed ak a. U o v o j e k n jizi b iti g d jek o je stv ari iz rjen ik a u red n am jeten e i m n o g ijem k o jeim n o v ijem eg a u rjen ik u n em a, sastav ljen e i p o tp u n jen e. U B eu o S reten iju 1 8 5 2 . V u k S tef. K arad i

Jakovu Grimu Slavnome Nijemcu Jakovu Grimu P red rag i i m n o g o p o to v an i p rijatelju V i ste s p o k o jn ijem K o p itaro m n ajv ie u in ili te su se Srpske narodne pjesme na slavu naroda Srpskoga tako razg lasile p o sv o j E v ro p i i p o o stalo m e u en o m sv ijetu . O sim to g a V i ste m en e jo o d 1 8 2 3 g o d in e, k ak o sam im ao sreu u K aslu s V am a se v id jeti i p o zn ati, jed n ak o n ag o v arali i o p o m in jali d a n atam p am to i S rp sk ijeh narodnijeh pripovijedaka: evo V am o v o m k n jiico m isp u n ju jem tu elju . Ja sam u v jeren d a k n jiica o v a n ik o m e n e e b iti m ilija n eg o V am a; za to sam se i u su d io u k rasiti je V aijem slav n ijem im en o m . Z a m en e e b ita o so b ita rad o st i srea, ak o V i n a ete d a su i o v e pripovijetke, prema pjesmama, dostojne naroda Srpskoga.

U B eu o M u en icim a 1 8 5 3 . V a zah v aln i p rijatelj V u k S tef. K arad i

Predgovor. G o d in e 1 8 2 1 ja sam u D av id o v iev ijem n o v in am a n atam p ao n ek o lik o n aijeh n aro d n ijeh p rip o v ijed ak a i zagonetaka, uz koje sam ovo kazao: "Ja sam prije nekolike godine dana htio da izdam malu k n jiicu n aro d n ijeh S rp sk ijeh p rip o v ijed ak a i zag o n etak a, n bio sam im ovaj predgovor napisao:" ..N ek a ro d o lju b iv i M u ick i leti za P in d aro m i za H o racijem , n ek a se d ru i i p o redi s Ramlerom, s K lo p to k o m . s D erav in o m i s D m itrijev im ; n ek a d u b o ko zam iljen i S o lari istrau je i d o k azu je k ak ijem su jezik o m govorili zemljaci i vrsnici Rema i Romula; kome Srbinu Srpski jezik ne valja, neka ga popravlja po svome vkusu, i novi neka g rad i; "N e zav id im , n a ast sv ak o m sv o je;" a ja u sam o g o to v o d a sk u p ljam o n o to je n aro d S rp sk i v e izmislio." "K o lik o se o v aj p o sao in i lasan to lik o je i jo v ie iro k i d u g aak . itav o v jeij v ijek treb ao b i jed n o m e b ezb rin o m o v jek u d a sk u p i sv e n ae n aro d n e p jesm e, p rip o v ijetk e, p rip ov ijesti, zag o n etk e, o b iaje i rijei). I k ad b i se m islilo n a sv retak , n e b i jo n i em u to m e b ilo n i p o etk a, ali p o in ja m isli: sam o n ek a se p o n e, p a e sv ag d a b iti lak e d o d ati i n astav iti n eg o li to izn o v a poeti i n ain iti. A o v ak e n aro d n o sti treb a k u p iti d o k se n ijesu p ro sv jeten ijem i n o v ijem m o d am a zag u ile i iskorijenile." "Pjesme, zagonetke i pripovijesti, to je gotova narodna

k n jiev n o st, k o jo j n ita v ie n e treb a n eg o je v jern o , isto i nepokvareno skup iti; ali u p isan ju p rip o v ijed ak a v e treb a, m isliti i rijei n am jetati (ali o p et n e p o sv o m e vkusu nego po svojstvu Srpskoga jezika), da ne bi ni s jed n e stran e b ilo p retjeran o , n eg o d a b i m o g ao i u en itati i p ro st slu ati; a ja sam k azao u p red g o v o ru k Srpskom rjen ik u k ak o je to za m en e tek o ! P a jo v id im d a i p o red sv e m u k e i tru d a o p et o staju p o g rjeke! U to m e n ek a m e pravda Dositije, koji je u ovakoj struci pisanja gotovo p o slije trid eset g o d in a p o p rav io sv o ju jed n u p o g rjek u , pa jo n ije p o g o d io kako bi trebalo)". O v o je k azan o o n da, a sad u z o v u k n jiicu v alja k azati jo te to . P rip o v ijetk a u n aro d u n aem u , o so b ito p o ju n ijem k rajev im a, n ajv ie se zo v e p ria, k ao to se g o v o ri i p riati m jesto p rip o v ijed ati, a g d jeto i g atk a. N ae n aro d n e p rie ili pripovijetke gotovo se mogu razd ijeliti n a m u k e i n a en sk e, k ao i p jesm e. en sk e su pripovijetke one u kojima se pripovijedaju kojekakva u d esa to n e m o e b iti (i p o sv o j p rilici sam o e za n jih b iti rije g atk a [...]); a m u k e su o n e u k o jim a n em a u d esa, n eg o o n o to se p rip o v ijed a rek ao b i o v jek d a je zaista m o g lo b iti. M n o g e su m u k e p rip o v ijetk e sm ijen e i aljiv e. M u k e p rip o v ijetk e o p et b i se m o g le razd ijeliti n a d u g ak e i n a k ratk e. P o o v o m e p rav ilu m u k e su p rip o v ijetk e u o v o j k n jiici p o broju ove: 25. (Djevojka cara n ad m u d rila), 4 1 . ( ev o jk a, u d o v ica i p u ten ica), 4 2 . (Jed n a g o b ela u k ao a d ru g a iz k ala), 4 4 . (L a za o p k lad u ), 4 5 . (K ralj i o b an in ), 4 6 . (K o u m ije, n jem u d v ije), 4 7 . (Dva novca), 48. (Sve, sve, ali zanat), a ostale su sve en sk e. K ao to im a p jesam a za k o je se u p rav o n e m o e k azati ili su en sk e ili ju n ak e, tak o im a i p rip o v ijed ak a k o je su izm e u en sk ijeh i m u k ijeh . P rip o v ijetk u o v d je 1 . (M e ed o v i) i 4 9 . (M e ed , sv in ja i lisica) ja sam slu ao o d T ean a P o d ru g o v ia, p ak sam ih

p o slije p isao k ak o sam ih u p am tio ; 1 8 . (Z a to u lju d i n ije tab an rav an?), 3 2 . (P ep elju g a), 3 7 . (Z la en a), 4 1 . ( ev o jk a, u d o v ica i p u ten ica), 4 2 . (Jed n a g o b ela u k ao a d ru g a iz k ala), 4 3 . (S o lo m u n a p ro k lela m ati), 4 4 . (L a za opkladu) i 48. (Sve, sv e, ali zan at) slu ao sam jo u T riu , p ak sam ih p o slije p isao k ak o sam se o p o m in jao , a 4 7 . (D v a n o v ca) slu ao sam u N o v o m sad u o d jed n o g p ro sjak a, p ak sam je p o slije p isao ; 2 . ( ard ak , n i n a n eb u ni na zemlji) napisao mi je u Berlinu 1844 godine knez Mih ailo M . O b ren o v i, k ao to je o n slu ao u d jetin jstvu o d sv o jijeh d ad ilja; 3 . (N em u ti jezik ), 4 . (Z latn a jab u k a i d ev et p au n ica), 5 . (S to ja i M lad en ), 6 . ( av o i n jeg o v eg rt), 7 . (P rav a se m u k a n e d a sak riti), 8 . (A d aja i carev sin ), 1 4 . (K o m an je ite v ie m u se d aje) i 3 9 . (U cara T ro jan a k o zje u i) p rip o v ijed ao m i je i p isao 1 8 2 9 g od ine u Z em u n sk o m e lazaretu G ru jo M eh an d ij iz S en to m aa); 1 6 . (P rav d a i k riv d a), 1 9 . ( av o lja m atan ija i B o ja sila), 2 0 . (P o b ratim sk i d aro v i), 2 1 . (K alu er i etiri g rjen ik a), 2 2 . (K o p an je b lag a), 2 3 . (L ijep e h aljin e m n o g o k o jeta u in e), 2 4 . (D jev o jk a b ra o d k o lja), 2 6 . ( u d n o v ata tica), 2 7 . (C rn o jag n je), 2 8 . (C arev a k i o v ca), 2 9 . (T ri jeg u lje), 3 0 . ( u d o tv o rn i n o), 3 1 . ( u d n o v ata d lak a), 3 3 . (Z la m aeh a) i 4 0 . (C ar Dukljan) poslao mi je iz Boke G. Vuk V rev i; 2 5 . (D jev o jk a cara n ad m u d rila) i 3 8 . (D iv ljan ) p o slao m i je G . p o p V u k P o p o v i iz R isn a; 4 5 (K ralj i o b an in ) i 4 6 . (K o u m ije, n jem u d v ije) p isalo m i je 1 8 3 5 godine po naredbi pomenutoga popa Vuka u Risnu jedno ae iz S rp sk e k o le; 1 1 . (K o m e B o g p o m ae, n ik o m u n au d iti n e m o e), 1 2 . (Z lato ru n i o v an ), 1 7 . (O in a zak letv a) i 3 5 . (O p et m aeh a i p asto rk a) p o slao m i je L azar M arjan o v i, k o ji je b io G rk i u itelj u Z em u n u ; 5 0 . (Lisica se osvetila vuku) dao mi je napisanu G. Damjan G ru b o ro v i, sv eten ik iz H rv atsk e iz sela L ju b in e (n a su h o j m e i u II b an sk o j reg em en ti); 1 5 . (M ilo stiv a sn ah a i n em ilo stiv a sv ek rv a), 3 4 (M aeh a i p asto rk a) i 3 6 . (K ak o su rad ile o n ak o su i p ro le) p o slala m i je g o sp o ica M ilica Stojadino v ia iz V rd n ik a; 9 . (Z m ija m lad o en ja) i 1 0 . (O p et zm ija m lad o en ja) p o slao m i je Z em u n sk i u itelj G .

D im itrije o b i; k ao to je o v a p o sljed n ja, o v ak u m i je o d p rilik e p o slala i g o sp o ica M ilica S to jad in o v ia, a i G . V asilije Jo v an o v i k ad je b io u itelj u Zemunu dao mi je jednu napisanu; 13. (Usud) napisao mi je pomenuti Grujo M eh an d ij, a i L azar M arjan o v i p o slao je jed n u o d prilike ovaku. K ao to se p jesm e p o n aro d u razlin o p jev aju tak o se i p rip o v ijetk e razlin o p rip o v ijed aju : ja sam p ep elju g u im ao n ap isan u i o d g o spo ice M ilice S to jad in o v ia i o d G . o b ia, ali je o v d je n atam p an a o n ak o k ao to sam je ja u d jetin jstv u slu ao . P rip o v ijetk a je o v a n atam p an a i u L jeto p isu u I. . o d g o d in e 1 8 42 s p o tp iso m n a k raju I. S . (Jo v an S u b o ti), i o v a se o d m o je n ajv ie p o to m razlik u je to u n jo j o k rav i n em a n i sp o m en a. G . A tan asije N ik o li n atam p ao je u B io g rad u 1 8 42 i 1 8 4 3 go d in e d v ije k n jiice: "n aro d n e S rb sk e p rip o v ed k e", ali teta to jezik u o v ijem p rip o v ijetk am a n iti je ist n aro d n i n iti je jezik n aijeh narodnijeh pripovijedaka, n eg o u n jim a im a i g ram atin ijeh p o g rjeak a u n aem u n aro d n o m jezik u [...] i rijei k o jijeh u n aem u n aro d n o m jezik u n em a [...], tak o d a b i o v jek n a m n o g o m jesta m o g ao rei d a su p rip o v ijetk e o v e p rev o en e s N jem ak o g jezik a. P o zn ato je d a je G . o r ije K . S tefan o v i jo p rije n ek o lik o g o d in a sk u p io po d o sta n aijeh n aro d n ijeh p rip o v ijed ak a i p o slao ih M atici S rp sk o j d a ih o n a n atam p a, a o n a ih p red ala n ek o m e d a ih popravi, pak tako ostalo i do danas, samo je od njih n atam p an a jed n a u III . L jeto p isa za g o d in u 1 84 6 . "S n carev i tri lab u d a". Ja im am jo za jed n u o v ak u kn jiicu n aijeh n aro d n ijeh p rip o v ijed ak a, ali b i m i b ilo v rlo m ilo k ad b i m i jo k o ju ko poslao, osobito iz Hercegovine i iz Bosne i iz stare Srbije; samo molim svakoga koji bi ih pisao da on ne p o p rav lja n ita, n eg o d a p ie u p rav o o n ak o k ao to m u ih k o u sp rip ov ijed a, p a g d je b u d e p o treb n o d a se k o ja rije

p rem jesti ili d o d a ili izo stav i, to u ja in iti, k ao to sam radio i u ovima svima koje sam napisane dobio U B eu o M u en icim a 1 8 5 2 . v. s. k.

Srpske narodne pripovijetke

1. M e ed ovi. U n ek ak o m e selu p o u en e u p lan inu d a trae d iv ljeg a b ro a, i tak o v rljaju i p o p lan in i jed na o d n jih za e i d o e p red jed n u p ein u iz k o je izi e m e ed te je u h v ati i odvede u nu tra; i o n e iv ei s n jo m e, en a zatru d n i i ro d i m u k o d ijete. P o to d ijete m alo p o o d raste, en a se n ek ak o u k rad e i u tee u selo k u i sv o jo j. M e ed je jed n ak o k o jeta d o n o sio i d ijete h ran io , k ao m u p rije i m ater. K ad dijete naraste poveliko, ono navali d a id e iz p ein e u sv ijet. M e ed g a stan e o d to g a o d v raati g o v o rei m u d a je o n jo m lad i n ejak , a u sv ijetu im a zlijeh zv jero v a k o ji se zo v u lju d i, p ak e g a u b iti. I tak o se d ijete m alo p o u m iri i o stan e u p ein i. P o slije n ek o g a v rem en a d ijete opet navali d a id e u sv ijet, i k ad g a m e ed d ru k ije n ije m o g ao o d v ratiti, a o n g a izv ed e p red p ein u p o d jed nu b u k vu , p a m u ree: "A k o tu b u k v u m o e iu p ati iz zem lje, o n d a u te p u stiti d a id e u sv ijet, ak o li n e m o e, jo v alja d a sjed i k o d m en e." D ijete spopadne bukvu, pa p o v u ci tam o p o v u ci am o , ali n e m o e d a je iu p a; o n d a se o p et v rati s o cem u p ein u . K ad p o slije n ek o g a v rem en a d ijete o p et n av ali d a id e u sv ijet, m e ed g a izv ed e p red p ein u i k ae m u d a o g led a m o e li sad iu p ati b u k vu iz zem lje. D ijete b u k v u sp o p adn e i iu p a. M e ed m u o n d a ree d a jo j o k ree g ran e, p a zam etn u v i je

n a ram e k ao k ijau d a id e u sv ijet. D ijete p o slu a o ca, i id u i tak o p o sv ijetu , d o e u jed n o p olje e su se n ek o lik e stotine plugova bile sastale te orali spahiji. Kad do e k ratarim a, zap ita ih ed a b i im ali to d a m u d ad u za jelo . O n i m u o d g o v o re d a p riek a m alo , sad e se n jim a d o n ijeti ru ak , p a e ru aju o n i o n o lik i, ru ae i o n . D o k su o n i jo to govorili, a to se pomole kola i konji i mazge i magarci s ru k o m . K ad se ru ak d o n ese, M e ed o v i ree d a e o n to sv e sam p o jesti. R atari se zau d e i rek u m u k ak o e o n p o jesti to lik o jelo to je d o n esen o za to lik o sto tin a lju d i! O n o p et ree d a h o e, i o k lad i se s n jim a: ak o n e p o jed e d a im d a sv o ju k ijau . ak o li p o jed e d a oni njemu dadu sve to je g v o zd en o n a n jih o v ijem p lu g o v im a. R u ak se p o stav i, i M e ed o v i se n ak lo p i te p o jed e sv e, i jo d a je b ilo . O n d a m u o n i sk u p e s p lu go v a sve to je g v o zd en o n a jed n u g o m ilu , a o n u su e n ek o lik e b reze, p a sv e p o v ee i natakne na svoju kijau p a zam etn u v i je n a ram e o tid e k n ek ak o m e k o v au i ree m u d a m u o d o n o g a g vo a sku je b u zd o v an n a o n u kijau . K o v a se p rim i to g a p o sla, ali m u se u in i d a je g v o a m n o g o , p a g a sak rije g o to v o p o la, a o d o stalo g a b u zd o v an slup a k o jek ak o . M e ed o viu se u in i b u zd o v an m ali p rem a o n o lik o m e g v o u , a i o n o to g a je d a n ije n ain jen k ao to b i treb alo . Z a to k ad b u zd o v an n asad e n a k ijau , M e ed o v i d a b i g a o g led ao jeli d o b ar, b aci g a u n eb o p ak se p o d an j n aetv o ro n o i, te g a d o ek a u le a. B u zd o v an n esreom k o v aev o m p rsn e, o n d a M e ed o v i razm ah n e k ijao m te k o v aa u b ije, p a o tid e u n jeg o v u kuu i n a e sv e sak riv en o g v o e; i odnese ga sa onijem komadima od buzdovana drugome k o v au , i k ae m u d a m u sk u je b u zd o v an n a k ijau , ali m u ree d a se n e ali n eg o o d sv eg a g vo a d o b ar b u zd o v an d a sk u je, ak o n ije rad p ro i k ao i o n aj p rije to g a je k o v ao . K o v a u v i jo p rije ta je b ilo o d o n og a k o v aa, sk u p i sv e sv o je m o m k e, p a o n o sv e g v o e sastav e u jed n o i skuju buzdovan vrlo dobar koliko se igda moglo. Kad n asad e b u zd o v an na k ijau , M e ed o v i o p et d a b i g a o g led ao , b aci g a u n eb o , i n aetv o ro n o i se p o d an j, ali se b u zd o v an n e razb ije n eg o o d sk o i o d le a..... Isp rav iv i se

M e ed o v i rek n e: "S ad je b u zd o v an d o b ar," p a g a zam etn e n a ram e i p o e d alje. Id u i tak o n a e u p o lju jed n o g a o ek a e je u p reg ao u ralicu d v a v o la te o re, i d o av i k n jem u zap ita g a ed a li im a to zajelo . o v ek m u o d g ov o ri: "S ad e m o ja k i d o n ijeti m en i ru ak , p ak em o p o d ijeliti to je B o g d ao ." M e ed o v i m u stan e k aziv ati kako je o n p o jeo sv e to je b ilo p rip rav ljen o za n ek o liko sto tim a ratara, "a ta e sad u jed n o m e ru k u b iti m en i, ta li e teb i?" U to m e eto ti ev o jk e s ru k o m . K ak o ev o jk a ru ak p o stav i, M e ed o v i se o d m ah ru k o m h v ati d a jed e, a o v ek m u n e d ad n e n eg o m u ree: "Ne! dok se ne p rek rsti o v ak o k ao i ja." M e ed o v i g lad an n e im aju i k u d k am o p rek rsti se, p a o n d a p o n u jesti, i n ajed u se o b o jica i jo im p retee. M e ed o v i g led aju i u ru k o n o u , k o ja je b ila k ru p n a i zd rav a i lijep a ev o jk a o m ili m u , i ree o cu n jezin u : "H o e li m i d ati o v u sv o ju k er d a se en im n jo m e?" o ek m u o d g o vo ri: "Ja b ih ti je rad o d ao , ali sam je o b rek ao B rk u ." M e ed o v i n a to rek n e: "B re ta m arim ja za B rk a? Ja u B rk a o v ijem b u zd o v an o m ." A o ek m u rek n e: "B e i B rk o je n ek i; sad e g a v i eti." U to m e stan e h u k a sjed n e stran e, d o k se iza b rd a p o m o li jed an b rk i u n jem u trista i ezd eset i p et tiijih g n ijezd a. M alo p o m alo p o m o li se i d ru g i b rk ; eto i B rk a. K ak o d o e k n jim a a o n leg n e n iice ev o jci g lav o m n a k rilo , i ree jo j d a g a p o b ite. ev o jk a g a stan e b isk ati, a M e ed o vi u stav i p o lag an o, rasp ali sv o jijem buzdovanom Brka u glavu; a Brko prstom na ono mjesto g o v o rei ev o jci: ,.E to o v e m e n eto u jed e"; a M e ed o v i o p et b u zd o v ano m n a d ru g o m jesto , a B rk o opet prstom na ono mjesto: "E v o o v e m e o p et n eto u jed e." K ad g a u d ari trei p u t, B rk o se o p et p ip n e o n e i srd ito p o v ie: "T a zar si slijep a? E v o o v e m e n eto k o lje." O n d a m u ev o jk a k ae: "N e k o lje teb e tu n ita, n eg o te ev o o ek b ije." K ad B rk o to u je, o n se trg n e i sk o i n a n o g e, a M e ed o v i v e b acio sv o j b u zd ov an p a b jei p rek o p o lja, a B rk o se n atu ri za n jim . M e ed o v i p o lak i p o izm ak n e p red B rk o m , ali B rk o n ik ak o n e e d a g a se m ah n e. M e ed o v i b jeei tak o d o e n a jed n u v od u ,

i n a e k o d n je lju de n a g u m n u e v iju em u , i p o v ie im : "P o m ag ajte, b rao , za B o g a! ev o m e era B rk o . ta u sad? k ako u p rijei p rek o o v e v o d e?" A jed an o d o n ijeh lju d i p ru i m u lo p atu g o v o rei: "S jed i n a lo p atu d a te p reb acim ." M e ed o v i sjed n e n a lo patu , a o ek razm ah n e njome i prebaci ga na dru g u stran u , a o n b jei d alje. M alo za tijem eto ti p a g u m n o i B rk a, p a zap ita lju d e: "P ro e li o v u d a tak i i tak i o ek?" A o n i m u k au d a p ro e. B rk o ih zap ita: "K ak o p rije e p rek o o v e v o d e?" A o n i m u o d g ov o re: "P resk o i." O n d a se B rk o zaleti, p a h o p ! p rek o v o d e n a d ru g u stran u , p a p o eraj za M e ed o v iem . M e ed o v i b jeei u z jed n o b rd o v rlo su stan e, a k ad izi e n a b rd o , n a e o ek a n a u zo ran o j n jiv i k o ji je u to rb i o v ratu im ao sjem e, p a p o jed an p u t zag rab i ak o m te sije, a p o d ru g i u u sta te jed e; o v o m e o v ek u p o v ie o n : "P o m ag aj, b rate, za B o g a! era m e B rk o , i ev o g a sad e m e stii! N eg o to u in iti? S ak rij m e e!" A o ek o d g ov o ri: "B o g m e B rk o n ije ala. A li n e zn am e u g e sak riti; n eg o h o d i o v e u m o ju to rb u u sjem e." I tak o g a uzme u torbu. Kad Brko p o to m d o e, i zap ita g a za M e ed o v ia, o n m u k ae d a je o n o d av n o o n ud a p ro ao, i d o sad B o g zn a k ud je o tiao . O n d a se B rk o v rati n atrag . o ek o n aj siju i ito zab o rav i za M e ed o v ia, i u zm e g a jed an p u t sa ito m u ak u , te m etn e u u sta. M e ed o v i se po p lai d a g a n e p ro g u ta, te p o u stim a o v am o o n am o d o k sreo m n a e Jed an k rn jav zu b , te se u n jem u u stav i i p riu ti. K ad sija u v ee d o e k u i, o n p o v ie n a sn ah e: "D ajd ete, eco , o n e m o je zu b n e ak alice, n eto m e u lja u onome mome pokvarenom zubu." Snahe donesu dva v elik a g v o zd en a ran ja, p a p o to o n zin e, p o d u v re jed n a s jed n e d ru g a s d ru g e stran e, d o k M e ed o v i isk o i iz zu b a. O n d a g a se sija tek o p o m en e, i rek n e m u : "A lje te sak rio ! u m alo te n ijesam p ro d erao !" Iza to g a p o to v eeraju i stan u se o sv aem u razg o v arati, zap ita M e ed o v i d o m ain a ta m u je b ilo o n o m e zu b u , te je o n ak o m im o sv e o stale p o k v aren . A d o m ain m u stan e o v ak o p rip ov ijed ati: "Jed n o m p o em o n as d esetak su trid eset k o n ja u D u b ro v n ik po so . Id u i tak o n a em o

jed n u ev o jku k o d o v aca, p a n as zap ita k u d a em o , a m i jo j k aem o d a id em o u D u b ro v n ik p o so ; a o n a ree: "" ta d a se m u ite tak o d alek o? E v o im a u m o jo j p letav ai n eto so li to je p retek lo k ad sam m rsila o v ce, m islim d a e v am sv im a b iti d o sta."" I tak o o n e p o g o d ivi se s njo m e, o n a sk in e s ru k e sv o ju p letiv au , a m i s k o n ja sv o je v ree, p a p u n i i m jeri, d o k n apu n im o v ree za sv e trid eset k o n ja. P o to se o n e s n jo m e n am irim o , v ratim o se n atrag . O v o b ijae u jesen , i v rijem e b jee d o sta lijep o ; ali jed an d an p red n o k ad b ijasm o n av rh em ern a, n eto se n ao b lai p a o k ren e sn ijeg sa sjev ero m d a se p o m etem o i m i i k o n ji. U to m se jo n a v eu n au n esreu sm rk n e sa sv ijem , i tak o tu m araju i o v am o o n am o , d o k jed an o d n as sreo m n ab asa n a jed n u p ein u i p o v ie: ""O v am o te b rao ! E v o suhote!"" Onda mi jedan po jedan ovamo, dok sv i u em o i u v ed em o sv e trid esetero k o n ja, p a k o n je rasto v arim o i n alo im o v atru , te p ren o im o k ao u k u i. K ad sju trad an sv an e, a to im a ta v i eti: m i sv i u jed n o j lju d sk o j g lav i ko ja stajae izm e u n ek ak ijeh v inograda. D o k se m i to m e jo u asm o i k o n je to v arasm o , n e lezi v rae! eto ti p u d ara o d o n ijeh v in o g rad a, p a u zm e o n u g lav u s n am a te m etn e u p rau , p a o k ren u v i je n ek o lik a p u ta seb i izn ad g lav e, b aci je p rek o v in o g rad a d a p lai v o rk e, i k ad p ad n em o n a jednome brdu onda ja pokvarim ovaj zub." I n a ast v am la.

2 ard ak n i n a n eb u n i n a zem lji. B io jed an car, p a im ao tri sin a i jed n u k er, k o ju je u k afezu h ran io i u v ao k ao o i u g lav i. K ad ev o jk a odraste, jedno vee zam o li se o cu sv o m e d a jo j d o p u sti d a izi e s b rao m m alo p red d v o r u etn ju , i o tac jo j d o p u sti. A li tek to izi e p red d v o r, u jed an m ah d o leti iz n eb a zm aj ep a ev o jk u izm e u b rae i o d n ese je u o b lak e. B raa o tre b re b o lje k o cu i k au m u ta je bilo, i reku

d a b i o n i rad i sv o ju sestru p o traiti. O tac im d o p u sti d a id u d a je trae, i d a im sv ak o m e p o k o n ja i o stalo to treb a za p u t, i tak o o n i o tid u . P o d u g o m e p u to v an ju n aiu n a jed an ard ak , k o ji n iti je n a n eb u n i n a zem lji. D o av i o n e, p o m isle d a n e e u o n o m e ard ak u b iti n jih o v a sestra, pa se odmah stanu dogovarati kako bi se unj p o p eli, i p o slije d u g o g a p ro m iljav an ja i d o g o v o ra, dogovore se da jedan od njih svoga konja zakolje, i od k o e k o n jsk e d a ok ro je o p u tu , p a p ritv rd iv i jed an k raj od nje za strijelu, da puste odozdo strijelu iz luka da se dobro za ard ak p rih v ati, k ak o b i se u z n ju p eti m o g li. M la a dva brata reku najstarijemu da on svoga konja zakolje, ali o n n e ed n e, p a n i sred n ji n e ed n e, o n d a n ajm la i zak o lje sv o g a, o d k o e njegove okroji oputu, jedan kraj od n je v ee za strijelu , p ak je p u sti iz lu k a u ard ak . K ad d o e d a se p en ju uz o p u tu , o p et n ajstariji i sred n ji n e ed n u se p eti, n eg o se p o p n e n ajm la i. P o p ev i se g o re, stan e ii iz jed n e so b e u d ru g u , i tak o n ai e p a jednu sobu u k o jo j v id i svo ju sestru e sjed i a zm aj jo j m etn u o g lav u n a k rilo p a sp av a a o n a g a b ite. O n a k ad v id i b rata sv o jeg a, u p lai se i d o n e g a tih o m o liti d a b jei d o k se n ije zm aj p ro b u d io, ali o n n e ed n e, v e u zm e b u zd o v an , pa razmahne njime i udari zmaja u glavu, a zmaj iza sna m ai se ru k o m n a o n o m jesto e g a je o n u d ario p a ree ev o jci: "B a o v e m e n eto u jed e." K ad o n to rek n e, a carev g a sin jo jed n o m u d ari u g lav u , a zm aj o p et ree ev o jci: "O p et m e n eto o v e u jed e." K ad o n i trei put zam ah n e d a g a u d ari, o n d a m u sestra ru k o m p o k ae d a g a u d ari u iv o t, i o n g a u d ari o n am o , i k ak o g a u d ari, zm aj o stan e n a m jestu m rtav , a carev a g a k i stu ri s k rila, p a p ritri b ratu sv o m e, te se s n jim e p o lju b i, p a o n d a u zev i ga za ruku stane ga voditi kroz sve sobe. Najprije ga uvede u jednu sobu u kojoj je bio jedan vran konj za jaslim a p riv ezan s cijelijem tak u m o m o d isto g a sreb ra. Po tom ga odvede u drugu sobu, u kojoj je za jaslima stajao bijel konj s takumom od suhoga zlata. Najposlije ga odved e i u treu so b u e je za jaslim a b io k u latast k o n j i n a n jem u tak u m d rag ijem k am en jem isk ien . K ad p ro e te

sobe, onda ga sestra odvede u jednu sobu u kojoj je ev o jk a jed n a sjedila za zlatn ijem er efo m i zlatn o m ico m v ezla. Iz te so b e o d v ed e g a u dru gu u kojoj je druga ev o jk a zlatn e ice isp red ala. A n ajp o slije u v ed e g a u jed n u so bu u k o jo j je trea ev o jk a b iser n izala, i: p red n jo m n a zlatn o j tep siji o d zlata k v o k a s p iliim a b iser k lju cala. S v e o v o o b iav i i v i ev i v rati se n atrag u o n u so b u e je zm aj m rtav leao , p a g a izv u e n a p o lje i b aci n a zem lju a b raa k ad g a v id e, u m alo ih g ro zn ica n e u h v ati. P o to m n ajm la i b rat sp u sti n ajp rije sestru sv o ju b rai, ia o n d a sv e tri ev o jk e sv ak u s n jezin ijem rad o m , jed n u za d ru g o m ; spu taju i ev o jk e b rai, sv ak u je n am jen jiv ao ija e k o ja b iti a k ad sp u sti treu , i to o n u s k v o k o m i p iliim a, o n n ju za seb e n am ijen i. B raa n jeg o v a zav id ei m u to je o n b io ju n ak te je sestru n aao i izb av io , p resjek u o p u tu d a o n n e b i m o g ao sii, p a o n d a n a u u p o lju jed no o b an e k o d o v aca, i p reo b u k u g a i mjesto brata svoga ocu povedu, a sestri svojoj i ev o jk am a o tro zap rijete d a n ik o m e n e k azu ju ta su o n i u in ili. P o slije n ek o g a v rem en a d o zn a n ajm la i b rat n a ard ak u d a se b raa n jeg o v a i o n o o b an e o n ijem ev o jk am a en e. O n aj isti d an u k o ji se n ajstariji b rat v jen av ao , o n u zjae n a v ran ca, p a b a k ad su sv ato v i iz crk v e izlazili d o leti m e u n jih , te sv o g a b rata, m lad o en ju , u d ari m alo b u zd o v an o m u le a d a se o d m ah s k o n ja premetnuo, pa onda odleti opet natrag u ard ak . K ad d o zn a d a m u se sred n ji b rat en i a o n u o n o isto v rijem e k ad su sv ato v i iz crk v e ili, d o leti n a o g atu , te i sred n jeg a brata onako udari da se odmah s konja premetnuo, pa izm e u sv ato v a o p et o d leti. N a p o ljetk u d o zn av i d a se o b an e n jeg o v o m ev o jk o m en i, u zjae n a k u laa, i d o leti u sv ato v e b a k ad su iz crk v e izlazili, te m lad o en ju buzdovanom udari u glavu da je na mjesto mrtav pao, a sv ato v i o n d a ip e d a g a u h v ate, ali o n n e ed n e n i b jeati, n eg o o stan e m e u n jim a, p a se p o k ae d a je o n n ajm la i carev sin a n e o n o o b an e, i d a su g a b raa iz zav isti o stav ila n a o n o m e ard ak u u k o m e je o n sestru n aao i zm aja u b io , a to sv e zasv jed o i i sestra i o n e ev o jk e. K ad

car to u je, o n se n alju ti n a sv o ja d v a starija sin a i o era ih odmah od seb e, a n jeg a o en i ev o jko m k o ju je seb i izabrao i ostavi ga nakom sebe da caruje.

3. N em u ti jezik . U n ek ak v a o v ek a b io jed an o b an k oji g a je m n o g o g o d in a v ern o i p o ten o slu io . Jed n om id u i za o v cam a u je u u m i n ek u p isk u , a n e zn ad ijae ta je. N a taj g las o tid e o n u u m u d a v id i ta je. K ad tam o , ali se zap o arilo p a u p o aru zm ija p iti. K ad o b an to v id i, stan e d a g led a ta e zm ija rad iti, jer se o k o n je sa sv iju stran a b ilo zap o arilo , i p o ar se Jed n ak o k n joj primicao. Onda zm ija p o v ie iz p o ara: " o b an e, za B o g a, izb av i m e iz o v e v atre!" O n d a jo j o b an p ru i sv o j tap p rek o v atre, a o n a p o tap u iza e, p a n jem u n a ru k u , p a p o ru ci d o m ili d o v rata i sav ije m u se o k o v rata. K ad o b an to v id i, n a e se u u d u , p a ree zm iji: " ta je to u zao as! ja teb e izbavih a sebe pogubih." Zmija mu odgovori: "Ne boj se n ita, n eg o m e n o si k u i m o m e o cu . M o j je o tac zm ijin ji car." O n d a jo j se o b an stae m o liti i izg o v arati d a n e m o e o stav iti sv o jih o v aca, a zm ija m u ree: "Ne brini se n i m alo za o v ce; o v cam a n e e b ita n ita; sam o h ajd e to b re." O n d a o b an p o e sa zm ijo m k ro z u m u i n ajp o sle d o e n a jed n u k ap iju k o ja je b ila o d sam ih zm ija. K ad d o u tu , zm ija n a v ratu o b an o v u zv izn e, a zm ije se sv e odmah raspletu. Onda zm ija ree o b an u : "K ad d o em o u d v o r k m o m e o cu , o n e teb i d av ati tag o d zaite: sreb ra, zlata i k am en ja d rag o g a, ali ti n e u zim aj n ita, n eg o iti n em u ti jezik . O n e se d u g o zatezati, ali e ti n ajp o sle o p et d ati." U to m e p o u u dv o r k o cu , i o tac p lau i zap ita zm iju : "Z a B o g a, sin k o ! g d e si?" A o n a m u k ae sv e p o red u k ak o je b io o p k o lio po ar i k ak o je o b an izb av io . O n d a car zm ijin ji ree o b an u : " ta e d a ti d am za to to si m i sin a izb av io?" o b an o d g o vo ri: "N ita d ru g o n e u ,

n eg o d a m i d a n em u ti jezik ." A car ree: "N ije to za teb e, jer d a ti to d am , p a d a k o m e k ae, ti b i o d m ah u m ro , n eg o iti d ru g o tag o d h o e d au ti." N a to m u o b an o d g ov o ri: "A k o e m i to d ati, d aj m i n em u ti jezik , ak o li m i to n e d a, a ti s B o g o m o staj! m en i d rugo ne treba n ita." P a p o e d a id e. O n d a g a car v rati n atrag g o v o rei m u : "S tan i! h o d i o v am o , k ad b a to h o e:. Z in i." o b an zin e, a zm ijin ji m u car p lju n e u u sta, p a m u ree: "S ad a ti p lju n i m en i u u sta." o b an m u p lju n e u u sta, a zm ijin ji car o p et o b aninu. I tako tri puta pljunu jedan drugome u usta, p a m u o n d a zm ijin ji car ree: "S ad im a n em u ti jezik . Id i s B o g o m , ali za g lav u sv o ju n ik o m n e k azu j, jer ak o k ae k o m e g o d , o d m ah e u m reti." o b an p o e k ro z u m u , i id u i u jae i razu m ev ae sv e to g o v o re tice i trav e i sv e to je n a sv etu . K ad d o e k o v cam a i n a e ih sve n a b ro ju i n a m iru , lee m alo d a se o d m o ri. T ek to leg n e, ali d o lete d v a g av ran a te p ad n u n a jed n o d rv o i p o n u se razg o v arati sv o jim jezik o m g o v o rei: "K ad b i zn ao o v aj o b an , o v d e g d e lei o n o crn o iljee im a u zem lji p u n p od ru m sreb ra i zlata." o b an k ad u je to , o tid e sv o m e g o sp o d aru te m u k ae, a g o sp o d ar d o tera k o la p a o tk o p aju v rata o d p o d ru m a i k ren u b lag o k u i. O v aj je g o sp o d ar b io p oten o v ek p a sv e b lag o d ad e o b an u g o v orei m u : "E v o sin k o , o v o je sv e tv o je b lag o , to je teb i B o g d ao . N eg o ti n ain i seb i k u u p a se en i, te iv i s o tim b lag o m ." o b an u zm e b lag o , n ain i k u u , i o en iv i se stan e iv eti, "i m alo p o m alo izi e o n n ajb o g atiji o v ek ne samo u onome selu nego u sv o j o ko lini n ije g a b ilo . Im ao je sv o g a o v ara, g o v ed ara, k o n ju ara, sv in jara, m n o g u im o v in u i v elik o b o g atstv o . Jed no m licem n a B o i ree o n sv o jo j en i: "S p rem i v in a i rak ije i sv eg a to treb a, p a em o su tra ii n a sala d a n o sim o p astirim a n ek a se i oni provesele." en a g a p o slu a i u rad i sv e k ak o je zap o v ed io . K ad su trad an o tid u n a sala, o n d a g azd a u v ee k ae sv im a pastirima: "Sad svi skupite se, pa jedite i pijte i veselite se, a ja u b iti k o d sto k e sv u n o ." I tak o g azd a o stad e i ostane kod sto k e. K ad je b ilo o k o p o n o i, ali k u rjaci

zaurlaju, a psi zalaju: kurjaci govore svojim jezikom: "M o em o li d o i d a u in im o tetu , p a e b iti m esa i v am a?" A p si o d g ov araju sv o jim jezik o m : "D o ite d a b ism o se i m i n ajeli!" A li m e u p sim a b ijae jed an m ato ri p as k o ji sam o jo d v a zu b a im ad ijae u g lav i. O n aj m ato ri pas stane govoriti kurjacima: "Tamo njima to i to! Dok su jo o v a d v a zu b a m en i u g lav i, n e ete v i u in iti tete m o m e g o sp o d aru ." A to g azd a sv e slu a i razu m e to o n i govore. Kad ujutru svane, onda gazda zapovedi da sve pse potuku samo onoga matoroga psa da ostave. Sluge stanu g o v o riti: "Z a B o g a, g o sp o d aru , teta je!" A g azd a im o d g ov o ri: " to rek o h to d a u in ite." P a se o p rav i sa en o m k u i, i p o u n a k on jm a: p o d n jim e b ijae k o n j, a p o d en o m k o b ila. Id u i tak o o v ek izm ak n e n ap red , a en a zao stan e. O n d a k o n j p o d o v eko m zare: k o n j v eli k o b ili: "H ajd e b re! to si o stala!" A k o b ila o d g ov ara: "E , lasn o je teb i: ti n o si jed n o g a g o sp o d ara, a ja tro je: n o sim g azd aricu , i u n jo j d ete, p a u seb i d reb e." N a to se o v ek o b azre i n asm eje, a en a to o p azi, p a b re o b o d e k o b ilu i stig n e o v ek a p a g a zap ita za to se n asm eja. O n jo j o d g ov o ri: "N i za to , sam o o n ak o ." A li en i n e b u d e to d o sta n eg o saleti m u a d a jo j k ae za to se n asm ejao . O n se stane bran iti: "P ro i m e se, en o , B o g s to b o m ! to ti je? n e zn am n i sam ." A li to se o n v ie b ran jae, o n a sv e v ie n av aljiv ae n an j d a jo j k ae za to se n asm ejao . N ajp o sle jo j o v ek ree: "A k o ti k aem , ja u o d m ah u m reti." O n a o p et n i za to n e m arei jed n ak o n avali g o v o rei d a d ru k ije n e m o e b iti n eg o d a jo j k ae. U to m d o u ku i. O d sed n u v i s k o n ja, o v ek o d m ah n aru i m rtv ak i san d u k i k ad b u d e g o to v , m etn e g a p red k u u p a k ae en i: "E v o sad u lei u san d u k p a d a ti k aem za to sam se nasmejao; ali kako ti k aem , o d m ah u u m reti." I tak o leg n e u san d uk , p a jo jed an p u t o b azre se o k o seb e, k ad ali o n aj m ato ri p as d o ao o d sto ke i seo m u elo g lav e p a p lae. o v ek o p aziv i to ree en i: "D o n esi jed an k o m ad h leb a te p o d aj to m e p su ." en a d o n ese k o m ad hleba i b aci p red p sa, ali p as n e e n i d a g led i, a p etao d o e i stan e k lju v ati u k o m ad ; o n d a p as ree p etlu :

"N esreo n esita! teb i je d o jela, a v id i g d e g azd a h o e d a umre!" A petao mu odgovori: "Pa nek umre kad je lud. U m en e im a sto en a, p a ih sv ab im sv e n a jedno zrno proje k ad g d e n a em , a k ad o n e d o u , ja g a p ro d erem ; ak o li se koja stade srditi, ja je odmah kljunom; a on nije vredan jed n u d a u m iri." K ad to o v ek u je, o n u stan e iz san d u ka, p a u zm e b atin u i d o zo v e en u u so b u: "H o d i en o d a ti k aem ." P a sv e b atin o m p o n jo j: "E to to je, en o ! E to to je, en o !" I tak o se en a sm iri i n ik ad g a v ie n e zap ita d a jo j k ae za to se sm ejao .

4. Zlatna jabuka i devet paunica Bio jedan car pa imao tri sina i pred dvorom zlatnu jabuku k o ja za jed n u n o i u cv eta i u zre i n ek o je o b ere, a n ik ak o se nije moglo doznati ko. Jednom stane se car razgovarati sa sv o jim sin o v im a: "K u d se to d ev a ro d s n ae jab u k e!" N a to e rei n ajstariji sin : "Ja u n o as u v ati jab u k u , d a vidim ko je to bere." I kad se smrkne, on otide pod jabuku p a leg n e p o d n jo m d a je u v a, ali k ad jab u k e v e p o n u zreti, on zaspi, pa kad se u zoru probudi, a to jabuka o b ran a. O n d a o n o tid e k o cu i k ae m u sv e p o istin i. T ad a se p o n u d i d ru g i sin d a u v a jab u k u , ali i o n p ro e k ao i onaj: zaspi pod jabukom, pa kad se u zoru probudi, a to jab u k a o b ran a. S ad d o e red n a n ajm la eg a sin a d a i o n u v a jab u k u ; o n se o p rav i, d o e p o d jab u k u i n am esti krevet pod njom, pa legne spavati. Kad bude ispred p o n o i, o n se p ro bu d i p a p o g led a n a jab u k u , a jab u k a v e p o ela zreti, sav se d v o r sjaje o d n je. U taj as d o leti d ev et zlatnih paunica, osam padnu na jabuku a deveta njemu u krevet, kako padne na krevet, stvori se devojka da je nije b ilo lep e u sv em u carstv u . T ak o su se n jih d v o je grlili i lju b ili d o p o sle p on o i. P a o n d a d ev o jk a u stan e, i zah v ali mu na jabukama, a on je stane moliti da mu ostavi barem jednu; a ona mu ostavi dve: jednu njemu a drugu da

odnese svome ocu. Devojka se po tom opet pretvori u paunicu i odleti sa ostalima. Kad u jutru dan osvane, ustane carev sin pa odnese ocu one obadve jabuke. Ocu b u d e to v rlo m ilo , i p o h v ali n ajm la eg a sin a. K ad b u d e o p et u v ee, n ajm la i carev sin o p et se n am esti k ao i p re d a u v a jab u k u , i sau v a je o p et o n ak o , i su trad an o p et donese o cu d v e zlatn e jab u k e. P o to je tak o n ek o lik o n oi jed n ak o rad io , o n da m u b raa p o n u zlo b iti, to o n i n isu m o g li jab u k e sau v ati, a o n je sv ak u n o sau v a U to m e se jo n a e n ek ak a p ro k leta b ab etin a k o ja im se o b ea d a e u h v atiti i d o zn ati k ak o o n jab u k u sau v a. K ad b u d e u v ee, ta se b ab a p rik rad e p o d jab u k u , p a se p o d v u e p o d k rev et i o n d e se p ritaji. P o sle d o e i n ajm la i carev sin , te leg n e k ao i p re. K ad b u d e o k o po n o i, ali eto ti d ev et paunica, osam padnu na jabuku, a deveta njemu u krevet pa se pretvori u devojku. Onda baba polagano uzme d ev o jin u p leten icu , k o ja je v isila n iz k rev et, p a je o see, a d ev o jk a o d m ah ip i s k rev eta, stv o ri se p au n ica p a poleti, a ostale paunice s jabuke za njom, i tako ih nestane. O n d a ip i i carev sin p a p o v ie: " ta je to?" Kad tamo, ali b ab a p o d k rev eto m , o n zg rab i b ab u p a je izv u e isp o d kreveta i sutradan zapovedi te je rastrgnu konjma na rep o v im a. P au n ice v ie n e d o u n a jab u k u , i za to je carev sin jed n ak o tu io i p lak ao . N ajp o sle n au m i d a id e u sv et d a trai sv o ju p au n icu , i d a se n e v raa k u i d o k je n e n a e; p a o n d a o tide k o cu i k ae m u to je n au m io . O tac g a stan e o d v raati i g o v o riti m u d a se m ah n e to g a, n eg o e m u o n n ai d ru g u d ev o jk u ko ju g od h o e u sv o m e carstv u . Ali je to sve bilo zaludu, on se spremi i jo s jed n im slu g o m p o e u sv et d a trai sv o ju p au n icu . Id u i tak o zad u g o p o sv etu , do e jed an p u t n a jed n o jezero , i o n d e n a e jed n e v elik e i b o g ate d v o re, i u n jim a jed n u b ab u , caricu , i jed n u d ev o jk u b ab inu k er, p a zap ita b ab u : "Z a Boga, bako! eda li ti to zn a za d ev et zlatn ih p au n ica?" A baba mu stane kazivati: "E moj sinko, znanja za njih: one dolaze svako podne ovde na ovo jezero, te se kupaju; nego se ti p ro i p au n ica, v e ev o ti m o ja k i, k rasn a d ev o jk a i to lik o b lag o , sv e e teb i o stati." A li o n jed v a ek aju i d a

v id i p au n ice n ije h teo n i slu ati to b ab a g o v o ri za sv o ju k er. K ad b u d e u ju tru , carev sin u stan e i o p rav i se n a jezero d a ek a p au n ice, a b ab a p o tk u p i slu g u n jeg ov a i d a m u jed an m ei, k o jim se v atra p iri, p a m u ree: "V id i ovaj mei; k ad izi ete n a jezero , a ti m u k rio m sam o m alo d u n i za v rat, p a e zasp ati te se n e e m o i s p au n icam a razg o v arati." N esretn i slu g a tak o i u in i: k ad izi u n a jezero , o n n a e zg o d u p a sv om e g o sp o d aru d u ne za v rat iz o n o g a m eia, a o n siro m ah o d m ah zaspi kao m rtav . T ek to o n zasp i, ali eto ti d ev et p au n ica, k ak o d o u , o sam p ad n u n a jezero , a d ev eta n jem u n a k o n ja, p a ga stane grliti i buditi: "Ustaj hrano! ustaj srce! ustaj d u o !" A o n n ita n e zn a k ao d a je m rtav . P au n ice p o to se okupaju, odlete sve zajedno. Onda se on odmah probudi p a zap ita slu g u : " ta je? jesu li d o lazile?" A slu g a odgovori da su dolazile i kako su osam pale u jezero, a deveta njemu na konja, i kako ga je grlila i budila. Carev sin siro m ah u ju i to , d a se u b ije. K ad b u d e d ru gi dan u jutru, on se opet opravi sa slugom, sedne na konja, pa sve p o red jezera ee. S lu g a o p et n a e zg o d u te m u d u n e za v rat iz m eia, a o n o d m ah zasp i k ao m rtav . T ek to o n zaspi, ali eto ti devet paunica: osam padnu u jezero, a deveta njemu na konja pa ga stane grliti i buditi: "Ustaj h ran o ! u staj srce! u staj d u o !" A li n ita n e p o m ae: o n sp av a k ao m rtav . O n d a o n a ree slu zi: "K ai g o sp o d aru sv o m e: jo su tra m o e n as o v d e d o ek ati, p a n as v ie n ik ad o v d e n e e v id eti." I tak o o p et o d lete. T ek to o n e odlete, probudi se carev sin pa pita slugu: "Jesu li d o lazile?" A slu g a m u o d g o v o ri: "Jesu i p o ru ile su ti d a ih jo i su tra m o e o v d e d o ek ati, p a v ie n ik ad o v d e ne e d o i." O v i siro m ah k ad to u je n e zn a ta e o d seb e d a rad i: sv e u p a k o su s g lav e o d m u k e i alo sti. K ad trei dan osvane, on se opet opravi na jezero, usedne na konja, p a sv e p o k raj jezera, ali n ije h teo etati, n eg o sv e stan e trati d a n e b i zasp ao . A li o p et slu g a n ek ak o n a e zg o du te m u d u n e iz m eia za v rat, a o n o d m ah p ad n e p o konju i zasp i. T ek to o n zasp i, ali eto ti d ev et p au n ica, k ak o d o u , o sam p ad n u u jezero a d ev eta n jem u n a k o n ja, p a g a

stan e b u d iti i g rliti: "U staj h ran o ! u staj srce! u staj d u o !" A li n ita n e p o m ae: o n sp av a k ao m rtav . O n d a ree paunica sluzi: "Kad ti u stan e g o sp o dar, k ai m u n ek a sm ak n e g o rn ji k lin n a d o lji, p a e m e o n d a n ai." S o tim odlete sve paunice. Kako one odlete, a carev se sin probudi, pa zapita slugu: "Jesu li dolazile?" A sluga o d g ov o ri: "D o lazile su , i o n a to je b ila p ala teb i n a k o n ja, rek la m i je d a ti k aem d a sm ak n e g o ran k lin n a d o n ji, p a e je o n d a n ai." K ak o o n to u je, istrg n e sab lju te o see slu zi g lav u . P o sle to g a p o n e sam p u to v ati p o sv etu , i tak o p u tu ju i za d u g o , do e u jed n u p lan inu , i o n d e zan o i u jednoga pustinika, pa g a zap ita n e b i li m u zn ao k azati to za devet zlatnih paunica. Pustinik mu odgovori: "E moj sin k o ! srean si, sam te je B o g u p u tio k u d a treb a. O d av d e n em a d o n jih v ie o d p o d an a h od a. S am o v alja u p rav o d a id e, p a e n ai jed n e v elik e v ratn ice, k ad p ro e o n e v ratn ice, d ri d esn o , p a e d o i u p rav o u n jih ov g rad , onde su njihovi dvori." Kad ujutru svane, carev sin ustane, o p rav i se, i zah v ali p u stin ik u , p a p o e k ak o m u je k azao . I tak o p u tu ju i n ai e n a v elik e v ratn ice, i p ro av i ih , odmah uzme desno, i tako oko podne ugleda grad gde se b eli, i v rlo se o b rad u je. K ad u e u g rad , n ap ita i d v o r zlatn ih p au n ica. K ad d o e n a v rata, o v d e g a zau stav i straa i zap ita k o je i o d k u d a je, p a p o to se o n k ae, o tid u te jav e carici, a o n a k ak o u je, k ao b ez d u e d o tri p red n jeg a o n ak o kao d ev o jk a, p a u zev i se s n jim p o ru k e uvede ga u dvore. Tu bude velika radost, i posle nekoliko d an a v en aju se n jih d v o je, i o n o stane iv eti o n d e k o d n je. P o sle n ek o g a v rem en a p o e carica u etn ju , a carev sin ostane u dvoru; carica m u n a p o lask u d a k lju ev e o d d v an aest p o d ru m a, p a m u ree: "U sv e p o d ru m e m o e ii, ali u d v an aesti n e id i n i p o to , n iti g a o tv araj, n e ali se g lav o m !" S o tim o n a o tid e. C arev sin o stav i sam u d v o ru , stan e m isliti u seb i: " ta b i to b ilo u d v an aestom podrumu!" Pa onda stane otvarati podrume sve redom. K ad d o e n a d v anaesti, n ije izn ajp re h teo o tv o rati g a, ali g a o p et stan e k o p ati: ta b i to b ilo u to m e p o d ru m u ! p a najposle otvori i dvanaesti podrum, kad tamo, ali nasred

podruma jedno veliko bure sa g v o zd en im o b ru im a o d v ran jen o p a iz n jeg a izi e g las: "Z a B o g a b rate! m o lim te! u m reh o d e i; d aj m i au v o d e." C arev sin u zm e au vode pa uspe u bure, ali kako je on uspe, odmah pukne jed an o b ru n a b u retu . Z a tim o p et iza e g las iz b u reta: "Za Boga, b rate! u m reh o d e i; d aj m i jo jed n u au v o d e." C arev sin o p et u sp e au v o d e, a n a b u retu p u k n e jo jed an o b ru . P o trei p u t izi e g las iz b u reta: "Z a B o g a, b rate! u m reh o d e i; d aj m i jo jed n u au v o d e." C arev sin u sp e jo jed n u au v o d e, pu k n e o b ru i trei; onda se bure raspadne, a zmaj izleti iz njega, pa na putu u h v ati caricu i o d n ese je. P o sle d o u slu k in je i k au carev o m e sin u ta je i k ak o je, a o n siro m ah o d alo sti n ije zn ao ta e rad iti; n ajp o sle n au m i o p et d a id e u sv et d a je trai. I tak o p u tu jui p o sv etu za d u g o , d o e n a jed n u v o d u , p a id u i p o kraj o n e v o d e o p azi u jed n o j lo k v i m alu rib icu g d e se p raak a. R ib ica k ad v id i carev o g a sin a, stan e mu se moliti: "Po Bogu da si mi brat! baci me u vodu; ja u teb i jed ared v rlo treb o v ati, samo uzmi od mene jednu lju sk u , p a k ad ti zatreb am , sam o je p ro iri m alo ." C arev sin digne ribicu, uzme od nje jednu ljusku, pa ribicu baci u vodu a ljusku zavije u maramu. Posle nekoga vremena id u i tak o p o sv etu n a e lisicu g d e se u h v atila u g v o a. Kad ga lisica o p azi, ree m u : "P o B o g u d a si m i b rat! p u sti m e iz o v ih g v o a, ja u ti k ad g o d treb ati, sam o uzmi od mene jednu dlaku, pa kad ti zatrebam, samo je malo protri." On uzme od nje jednu dlaku pa je pusti. O p et tak o id u i p rek o jed n e p lan in e n a e k u rjaka gde se u h v atio u g vo a. I k u rjak k ad g a v id i, ree m u : "P o B o g u d a si m i b rat! p u sti m e, ja u teb i b iti u n ev o lji, sam o u zm i od mene jednu dlaku, pa kad ti zatrebam, samo je malo protri." On uzme dlaku od kurjaka pa ga pusti. Iza toga carev sin opet d u g o p u tu ju i srete jed n o g a o v ek a, p a g a zap ita: "Z a B o g a b rate! ed a li si u o k ad o d k o g a g d e su d v o ri zm aja cara?" O v aj g a o v ek lep o u p u ti k ae m u i vreme u koje valja da je tamo. Onda mu carev sin zahvali, p a p o e u n ap red ak i jed v a jed n o m d o e u g rad zmajev. K ad u e u zm ajev e d v o re, n a e sv o ju lju b u , i o b o je se

v rlo o b rad u ju k ad se sastan u , p a se stan u razg o v arati ta e sad , k ak o e se izb av iti. N ajp o sle se d o g o v o re d a b ee. B re b o lje sp rem e se n a p u t, sed n u n a k o n je p a b ei. K ak o oni umaknu iz dvora, a zm aj n a k o n ju d o e; k ad u e u d v o r, ali carice n em a; o n d a o n stan e g o v o riti k o n ju : " ta em o sad ? ili em o jesti i p iti ili em o terati?" K o n j m u o d g ov o ri: "Jed i i p ij, stii em o ih , n e staraj se." K ad zm aj ru a, o n d a sed n e n a k o n ja p a teraj za n jim a, i za tili as ih stigao. Kako ih stigne, caricu otme od carevoga sina pa m u ree: "T i id i s B o g o m , sad ti p ratam za o n o to si m i u p o d ru m u d ao v o d e; ali se v ie n e v raaj ak o ti je iv o t m io ." O n siro m ah p o e m alo , ali n e m o g av i srcu o d o leti, vrati se n atrag , p a su trad an o p et u zm ajev d v o r, i n a e caricu a ona sedi sama u dvoru i suze roni. Kad se nanovo v id ee i sastae, p o ee se o p et razg o v arati k ak o b i p o b eg li. O n d a ree carev sin n jo jzi: "K ad d o e zm aj, p itaj ti n jeg a g d e je d o b io o n o g a k on ja, p a e m i k azati, d a i ja traim o n ak o g a, n e b ism o li m u k ak o u tek li. "S o tim o tid e iz d v o ra. K ad zm aj d o e k u i, o n a m u se stan e u m iljav ati i p rev ijati se o k o n jeg a, i o d sv ata se s n jim e razg o v arati; p a m u n ajp o sle ree: "A la im a b rza k o n ja! G d e g a d o b i? tako ti Boga!" A on joj odgovori: "E gde sam ja dobio, o n d e n e m o e sv ak d o b iti. U to j i u to j p lan in i im a jed n a b ab a, p a im a d v an aest k o n ja za jaslam a d a n e zn a k o ji je o d k o g a lep i. A im a jed an u b u d ak u k o n j k ao d a je g u b av , tak o se in i, ali je o n n ajbolji; on je brat moga k o n ja, n jeg a k o d ob ije, m o e u n eb esa ii. A li k o h o e d a d o b ije o d b ab e k onja, v alja d a slu i u n je tri d an a: u b ab e im a jed n a k o b ila i d reb e, p a tu k o b ilu i d reb e v alja u v ati tri n o i, k o za tri n o i sau v a k o b ilu i d reb e, b ab a m u d a k o n ja d a b ira k o jeg a h o e. A k o se u b ab e n ajm i, p a za tri d an a n e sau v a k o b ile i d reb eta, o n je izg u b io g lav u ." S u trad an k ad zm aj o tid e o d k u e, carev sin d o e, p a m u o n a k ae sv e ta je u la o d zm aja. O n d a o n o tid e u o n u p lan inu k b ab i, i d o av i k n jo j ree jo j: "P o m o zi B o g bako!" A ona mu prihvati Boga: "Bog ti pomogao, sinko; a k o je d o b ro?" O n jo j ree: "R ad b ih u teb e slu iti." O n d a m u b ab a ree: "D o b ro sin k o . Z a tri d an a ak o m i sau v a

k o b ilu , d au ti k o nja k o g a g o d h o e; ak o li n e sau v a, u zeu ti g lav u ." P a g a o n d a izv ed e n asred d v o ra, o k o kojega je bio sve kolac do koca, i na svakome kocu po ljudska glava, samo na jednome nije bila, i ovaj je kolac sve jednako vikao: "Daj baba glavu." Baba mu ovo sve p o k ae, p a m u ree: "V id i, o v i su sv i bili u mene u n ajm u , p a n isu m o g li k o b ile sau v ati." A li se carev sin o d to g a n e p o p lai, n eg o o stan e k o d b abe d a slu i. K ad b u d e u v ee u sed n e o n n a k o b ilu la u p o lje a d reb e tri u z kobilu." Tako je sedeo na kobili jednako, a kad bude oko p o n o i o n zadrema na kobili i zaspi, a kad se probudi, a o n o p ko raio n ek ak u k lad u p a sed i na n jo j i d ri u lar u ru k am a. K ak o to v id i, p rep ad n e se p a sk o i d a trai k o b ilu , i tak o traei je u d ari n a n ek ak u v o du . K ad je v id i, o n d a se seti o n e rib ice to je iz lo k v e u vodu bacio, pa izv ad iv i iz m aram e o n u n jezin u lju sku , p ro tre je m alo m e u p rstim a, a rib ica m u se u jed an p u t jav i iz v o d e: " ta je pobratime?" A on joj odgovori: "Utekla mi babina k o b ila, p a n e zn am g d e je." A rib ica m u ree: "E v o je m e u n am a, stv o rila se rib a a d reb e rib i; n eg o u d ri ularom po vodi i reci: dura babina kobila!" Onda on udari u laro m p o v o d i g ov o rei: "D u ra b ab in a k o b ila!" A o n a o d m ah p o stan e k o b ila k ao to je i b ila i izi e sa d reb eto m n a o b alu . O n d a je o n zau lari i u zjae p a k u i, a d rebe uz k o b ilu . K ad d o e ku i, b ab a n jem u d a jesti, a k o b ilu u v ed e u k o n ju n icu , p a sv e araem : "U rib e k u rv o !" A kobila joj odgovori: "Ja sam bila u ribama, ali su njemu rib e p rijatelji p a m e p ro k azae." O n d a o p et b ab a: "A ti u lisice!" K ad b u d e p red n o , on usedne na kobilu, pa u p o lje a d reb e tri u z k o b ilu . T ak o je sed eo jed n ak o n a k o b ili, a k ad b u d e o k o p on o i, o n zad rem a n a k o b ili i zasp i, a k ad se p ren e, a o n o p k o raio n ek ak u k lad u p a sed i n a n jo j i d ri u lar u ru k am a. K ad to v id i p rep ad n e se p a sko i d a trai k o b ilu . A li m u o d m ah p ad n e n a p am et to je b ab a k o b ili g o vo rila, p a izv ad i iz m aram e o n u lisiju d lak u , i p ro tre je, a lisica u jed an p u t te p red an j: " ta je pobratime?" A on odgovori: "Utekla mi babina kobila, pa ne znam gde je." A lisica mu o d g o v o ri: "E v o je m e u

n am a, stv o rila se lisica a d reb e lisii; n eg o u d ri u laro m o zemlju pa reci: dura babina kobila!" On onda udari u laro m o zem lju g o v o rei: "D u ra b ab in a k o b ila!" a k o b ila p o stan e k o b ila k ao to je i b ila i u jed an p u t se sa d reb eto m o b ri p red n jim . O n d a je o n zau lari i u zjae p a k u i a d reb e u z k o b ilu . K ad d o e k ui, b ab a m u izn ese ru ak , a k o b ilu o d m ah u v ed e u k o n jun icu , p a sv e araem g o v o rei: "U lisice k u rv o !" A o n a jo j o d g o v o ri: "Bila sam u lisicama, ali su lisice njemu prijatelji, pa me p ro k azae." O n d a o p et b ab a: "A ti u k u rjak e!" K ad b u d e p red n o , carev sin u sed n e n a k o b ilu p a h ajd e u p o lje, a d reb e tri u z k o b ilu . T ak o je sed eo n a k o b ili jed n ak o , a k ad b u d e o ko p o noi, o n zad rem a i zasp i n a k o b ili, a k ad se prene, a on opko raio n ek ak u k ladu p a sed i n a n jo j i u lar d ri u ru k am a. K ad to v id i, p rep ad n e se p o sk o i d a trai k o b ilu ; ali m u o d m ah p ad n e n a p am et to je b ab a k o b ili g o vo rila, p a izv ad i iz m aram e k u rjaju d lak u , i p ro tre je, a k u rjak u jed an p u t te p red an j: " ta je po b ratim e?" A o n m u ree: "U tek la m i b ab in a k o b ila, p a n e zn am g d e je." A k u rjak m u ree: "E v o je m e u n am a, stv o rila se k u rjaica a d reb e k u rjai; n eg o u d ri u laro m o zemlju, pa reci: dura babina kobila!" On onda udari u larem o zem lju g o v o rei: "D u ra b ab ina kobila!" a kobila p o stan e k o b ila k ao to je i b ila i u jed an p u t se sa d reb eto m o b ri p red n jim . O n d a je carev sin zau lari i u zjae p a k u i, a d reb e u z k o b ilu . K ad d o e k u i, b ab a m u d a ru ak , a k o b ilu u v ed e u k o n jun icu p a sv e araem g o v o rei: "U k u rjaka kurvo!" A kobila joj odgovori: "Bila sam u kurjacima, ali su kurjaci njemu prijatelji pa me p ro k azae." O n d a b ab a iza e n a p o lje a carev jo j sin ree: "E b ab a, ja sam teb e slu io p o ten o , sad m i d aj to sm o p o g od ili." B ab a m u o d g ov o ri: "S in k o , to je p o g o en o ono valja da bude. Eto od dvanaest konja biraj kojega h o e." A o n ree b ab i: "T a ta u b irati, d aj m i o n o g a iz b u d ak a, g u b avo g , za m en e n isu lep i." O n d a g a b ab a stan e o d v raati: "K ak o b i ti u zeo o n o g a g u bav o g k o d tak ih krasnih konja!" Ali on jed n ak o o stane n a sv o m e g o v o rei: "D aj ti m en i k o g a ja h o u , tak o je p o g o en o ." B ab a n e

im aju i k u d k am o , d a m u g u b av o g a k o n ja, a o n se o n d a s n jo m o p ro sti p a p o e v o d ei k o n ja n a u laru . K ad g a o d v ed e u jed n u um u , o tre g a i u red i, a k o n j sin e k ao d a mu je zlatn a d lak a. O n d a o n u sed n e na n jeg a p a g a p o tri, a o n p o leti b a k ao tica, i za tili as d o n ese g a p red zm ajev e d v o re. C arev sin k ak o u e u n u tra, o d m ah ree carici: "S p rem aj se to b re." I tak o se b rzo sp rem e, sed n u oboje na onoga konja, pa hajde s Bogom putovati. Posle m alo k ad zm aj d o e i v id i d a carice n em a, rek n e sv o m e k o n ju : " ta em o sad? ili em o jesti i p iti ili em o terati?" A konj mu odgovori: "Jeo ne jeo, pio ne pio, terao ne terao , n e e g a stii." K ad to zm aj u je, o d m ah sed n e n a konja pa poteraj. A njih dvoje kad opaze za sobom zmaja g d e ih tera, p rep ad n u se, te stan u n ag o n iti k o n ja d a b re tri, ali im k o n j o d g o v o ri: "N e b o jte se, n e treb a b eati." K ad jed an p u t, ali zm aj v e d a ih stig n e, o n d a k o n j p od zm ajem p o v ie k o n ju p o d carev im sin o m i caricom: "Za B o g a b rate, p riek aj m e, h o u d a crk n em teb e v ijaju i." A o v aj m u o d g o v o ri: "A to si lu d te n o si tu alu . N o g am a u v reten , te n jeg a o k am en p a h ajd e sa m n o m ." K ad to u je konj pod zmajem, a on mahne glavom i snagom, a nogama uvreten te zmaja o kamen; zmaj sav prsne na k o m ad e, a k o n j se s n jim a u d ru i. O n d a carica u sed n e n a ovoga konja, i tako otidu sretno u njezino carstvo i onde o stan u caru ju i d o sv o g a v ek a.

5. S toja i M lad en . Bio jedan car pa imao tri k eri, i jed n ak o ih d rao u p otaji da nisu nikad na polje izlazile. Kad narastu za udaju, pusti ih o tac p rv i p u t u k o lo . A li tek to se u h v ate u k o lo , d u ne nekakav vihar i sve tri odnese. Car se prepadne kad vidi d a ih n estad e, p a b re p o lje slu g e n a sve strane da ih trae, a p o to se slu g e v rate i k au d a ih n ig d e n isu m o g le n ai, car se razb o li i o d alo sti u m re. Iza cara o stan e

carica tru d n a, i k ad d o e v rem e d a se b rem e im a, o n a ro d i m u k o ed o , i n ad en e m u im e S to ja. K ad S to ja m alo poodraste, on nastane junak da je malo onakih bilo. Kad mu bude osamnaest; godina, zapita mater svoju: "Za B o g a, m ajk o , k ak o ti n isi v ie d ece ro d ila d o sam o m en e?" A o n a u zd ah n e i zap lae se, ali m u n e sm ed n e k azati d a je im ala tri k eri p a d a ih je n estalo , b o jei se d a n e b i S to ja tu m ario u sv et d a ih trai; i tak o d a n e b i i n jeg a izg u b ila. A li o n k ad v id i m ajk u g d e p lae, n av ali jo v em a i stan e je zak lin jati d a m u k ae to je. O n d a m u m ata p rip o v ed i sv e p o red u k ak o je im ala tri k eri k ao tri ru e, i k ak o ih je nestalo , i k ak o su ih traili u zalu d n a sv e stran e. S to ja k ad saslu a m ater sv o ju , ree jo j: "N em o j p lak ati, m ajk o . Id em ja d a ih traim ." M ati k ad to u je, u d ari se ru k am a u prsi: "Kuku mene kukavici! zar da majka ostane i bez sin a!" p a g a stan e o d v raati i m o liti d a n e id e, k azu ju i m u k ak o je to b ilo d avn o i B o g zn a jesu li v e i iv e. A li se o n n ije d ao o d v ratiti, n eg o jo j ree: "K ai m i, k ad je m o j o tac b io car, g d e m u je o ru je to je p asao , g d e li m u je k o n j to g a je jah ao ." O n d a m ati v id ei d a se S to ja o k an iti n e e, ree m u d a m u je o tac k ad je v id eo to lik u alo st, p u stio k o n ja u erg elu a o ru je n a tav an b acio . S to ja o d m ah n a e n a tav an u o ru je sv e p ran o i zar alo , ali g a o n lep o o isti i uredi te sine kao novo kovano; pa onda otide u ergelu i na e o in a k o n ja, p a g a d o v ed e k u i i u v ed e u p o d ru m e i stane ga hraniti i timariti, te za mesec dana opravi se konj kao kaka tica, a i onako je bio krilat i zmajevit. Kad se S to ja v e sp rem i d a id e, ree m ateri: "Im a li, m ajk o , kakav znak od mojih sestara da ponesem: ako da Bog te ih n a em , d a b i m i v ero v ale d a sam im b rat?" M ati m u p lau i o d g o vo ri: "Im a, h ran o m o ja, tri m aram e to su o n e svojim rukama vezle," pa mu iznese marame i da. Onda on poljubi majku u ruku, pa usedne na konja i otide u svet da trai sv o je sestre. Id u i tak o p o sv etu d u g o v rem en a, d o e jed an p u t p od jed an v elik i g rad . P red o n im g rad o m b ila je jed n a esm a s k o je je sav g rad n o sio v od u . S to ja k ad d o e n a o n u esm u , n ap ije se v o d e p a leg n e m alo u h lad d a se o d m o ri p o k riv i se p o licu jednom od one tri

m aram e d a g a m u h e n e b i k lale. U to m e d o e jed n a g o sp a p o v o du i o p azi S to ju k raj esm e u h lad u . K ak o o p azi n jeg a i m aram u , a o n a u zd ah n e, p o tom to ei v o d u jed n ak o je u n j g ledala, i p o to n ato i v o d u n ik ak o n ije mogla da se odande otrg n e n eg o je sv e u n j g led ala. S to ja to o p azi p a je zap ita: " to je, sn ah o , to m e tak o g led i? Ili d av n o n isi v id ela o v ek a ili se u to u p o zn aje?" A o n a m u o d g o v o ri: "B rate, p o zn ajem u teb e m aram u to sam je sv o jo m ru k o m v ezla." O n d a S to ja u stan e p a je zapita o tk u d a je i k o g a je ro d a, a o n a m u k ae d a je carsk a k i iz toga i iz toga grada i da su bile njih tri sestre pa ih vihar o d n eo sv e tri. K ad to u je S to ja o d m ah jo j se p o k ae: "Ja sam tv o j b rat. M o e li se setiti d a je m ati b ila tru d n a k ad je vas vihor odneo?" A ona se odmah seti i brizne plakati pa njemu oko vrata: "Slatki brate! mi smo sve tri u zmajevskim rukama. Ima njih tri brata zmaja, oni su nas o d n eli p a n as d re sv ak i u sv o m e d v o ru ." O n d a se u zm u za ruke, pa u zmajev dvor; u dvoru sestra brata lepo d o ek a i u g o sti, a k ad b u d e p red n o , o n a m u ree: "B rate, sad e d o i lju tit zm aj o g n jev iti, sv e v atra iz n jeg a sila, rada bih te zakloniti da te ona sila ne opali, hodi sakrij se." A S to ja jo j o d g o vo ri: "S estro m o ja, k ai ti m en i ta je njegov obrok." Onda ga sestra odvede u drugu sobu, kad tam o , ali v o p een , p ek a h leb a i ak o v v in a," eto to m u je o b ro k " ree sestra, a S to ja k ad to v id i, p rek rsti n o g e p a sv e o p u ck a d o m rv e, p a o n d a sk o i n a n o g e i ree: "A h a, sestro , d a b ijae jo !" K ad S to ja tak o v eera, ree m u sestra: "S ad e zm aj b aciti b u zd o v an p red k u u d a se zn a d a id e k u i." T ek to o n a to ree, a b u zd o v an zau ji v ie k u e, a S to ja b re istri p red k u u p a m u n e d ad n e n i n a zem lju p asti n eg o g a d o ek a u ru k e p a g a zav itla p rek o zmaja ak n a d ru g i h atar. K ad zm aj to v id i, zau d i se: "Kakva to sila goni od mojega dvora!" pa se vrati natrag i u zm e b u zd o v an p a s n jim k u i. K ad d o e p red d v o r, izi e carev a k i p red an j, a o n se p ro d ere n a n ju : "K o ti je u dvoru?" A ona mu odgovori: "Moj brat". Zmaj je opet zap ita: "A ta je d o ao?" A o n a m u o d g o v o ri: "D o ao d a m e v id i." O n d a zm aj srd ito ree: "B re n ije o n d o ao d a te

v id i, n eg o d a te v o d i." u ju i S to ja iz d v o ra o v aj razg o v o r izi e i o n p red zm aja, a zm aj k ak o g a v id i stisne se na njega, a Sto ja g a d o ek a te se u h v ate u k o tac p a se p o n esi. Jed an p u t S to ja o b o ri zm aja i p rip u i g a, p a m u ree: " ta e sad ?" A zm aj m u o d g ov o ri: "D a si ti m en i p o d k o len im a k ao ja teb i, ja b ih zn ao ta b ih ." A S to ja m u ree: "Ja teb i n e u n ita," p a g a p u sti. Onda ga zmaj u zm e za ru k u , p a g a u v ed e u d v o r i u in i v eselje za n ed elju d an a. K ad p ro e n ed elja d an a, zap ita S to ja zm aja za druga dva zeta, zmaja ognjevita, i zmaj ga uputi kuda e ii d o k n e n a e g rad , g d e su d v o ri d ru g o g a zm aja, a o n d e ree m u d a e u ti za treeg a. P o sle to g a o p rav i se S to ja n a p u t, o p ro sti se sa sestro m i zeto m , p a p o e k d ru g o m e zm aju . T ak o p u tu ju i d o e p o d jed an g rad , i p red g rad o m n a e jed n u esm u , s k o je je sav g rad v o d u n o sio . S to ja se o n d e n ap ije v o d e p a leg n e m alo u h lad da se o d m o ri p o k riv i se p o licu jed n o m o d o n e tri m aram e da ga muhe ne bi klale. Malo vreme postoji, al eto ti jedne g o sp e p o vo d u ; k ak o u g led a S to ju i m aram u , a o n a u zd ah n e, p o to m to ei v o d u jed n ak o je u n j g led ala, i p o to n ato i v od u , n ik ak o n ije m o g la da se otkine odande n eg o je sv e u n j g led ala. S to ja to o p azi p a je zap ita: " to je, sn ah o , to m e tak o g led i? Ili d av no n isi v id ela o v ek a ili se u to u p o zn aje?" A o n a m u o d g o v o ri: "B rate, p o zn ajem u teb e m aram u to sam je svo jo m ru k o m v ezla." Onda Sto ja sk o i n a n o g e p a jo j se o d m ah p o k ae d a je njezin brat, i pripovedi joj kako je bio i u druge sestre. A ona kad vidi brata, brizne plakati, pa njemu oko vrata. Posle se uzmu za ruke pa u zmajev dvor; u dvoru sestra b rata lep o d o ek a i u g o sti, a k ad b u d e p red n o , o n a m u ree: "B rate, sad e d o i lju tit zm aj o g n jev iti, sv e v atra iz njega sipa, rada bih te zakloniti da te onom silom ne opali, h o d i sak rij se." A S to ja jo j o d g o vo ri: "S estro m o ja, k ai ti m en i ta je n jeg o v o b ro k?" O n a g a o nd a o d v ed e u d rugu so b u , k ad tam o , a to d v a v o la p een a, d v e p ek e h leb a i d v a ak o v a v in a, "eto to m u je o b ro k " ree sestra S to ji, a on kad to vidi, prekrsti noge pa sve opucka do mrve, pa o n d a sk o i n a n o ge i ree: "A h a, sestro , d a b ijae jo !"

K ad S to ja tak o v eera, ree m u sestra: "S ad e p asti b u zd o v an p red k u u ak iz d ru g o g a h atara, d a se zn a d a id e zm aj." T ek to o n a to ree, a b u zd o v an zau ji v ie k ue, a S to ja b re istri p red k u u p a m u n e d ad n e n i n a zem lju p asti, n eg o g a d o ek a u ru k e p a zav itla n jim ak n a trei h atar. Z m aj k ad to v id i, zau d i se: "K ak v a to sila g o n i o d mojega dvora!" pa se vrati natrag i uzme buzdovan pa s n jim k u i. K ad d o e p red k u u , izi e carev a k i p red an j, a o n se p ro d ere n a n ju : "K o ti je u k u i?" A o n a m u odgovori: "Moj brat." Zmaj je o p et zap ita: "A ta je d o ao?" A o n a o d go v o ri: "D o ao d a m e v id i." O n d a zm aj srd ito ree: "N ije o n d o ao d a te v id i, n eg o d a te v o d i. " u ju i S to ja iz d v o ra o v aj razg o v o r, izi e i o n p red zm aja, a zm aj k ak o g a v id i, stisn e se n a n jeg a, a S to ja g a d o ek a p a se u h v ate u k o tac te se p o n esi. N ajp o sle S to ja o b o ri zm aja i p rip u i g a, p a m u ree: " ta e sad ?" A zm aj m u o d g o v o ri: "D a si ti m en i p o d k o len im a k ao to sam ja teb i, ja b ih zn ao ta b ih rad io " A S to ja m u ree: "Ja teb i n e u n ita", p a g a p u sti, a zmaj ga onda uzme za ruku pa s njim u dvor, te se stanu veseliti za nedelju dana. K ad p ro e n ed elja d an a, zap ita S to ja zm aja i za treeg a zeta, i zm aj g a u p u ti k u d e ii d o k n e n a e g rad g d e su d v o ri i treeg a zeta. P o sle to g a o p rav i se S to ja n a p u t, o p ro sti se sa sestro m i zeto m , p a p o e d a trai treeg a zm aja. Id u i tak o d u g o v rem en a, d o e o p et p o d jed an g rad i p red g rad o m n a e jed n u esm u , s k o je je sav g rad v o d u n o sio . S to ja se o n d e n ap ije v o d e p a leg n e u h lad d a se m alo o d m o ri p o k riv i se p o licu jednom od one tri marame da ga muhe ne bi klale. Malo vremena za tim p ro e, al eto ti jed n e g o sp e p o v od u . K ak o u g led a S to ju i m aram u , a o n a u zd ah n e, p o to m to ei v o d u jed n ak o je u n j g led ala, i p o to n ato i v o d u , n ik ako n ije m o g la d a se otkine odande n ego je sv e u n j g led ala. S to ja to o p azi p ak je zap ita: " to je, snah o , to m e tak o g led i? Ili d av n o nisi v id ela o v ek a, ili se u to u p o zn aje?" A o n a m u o d g ov o ri: "B rate, p o zn ajem u teb e m aram u to sam je sv o jo m ru k o m v ezla." S to ja k ad to u je, sk o i na noge, p a jo j se o d m ah p o k ae d a je n jezin b rat, i p rip o v ed i jo j

k ak o je v e b io u d ru g ih sestara. O n a k ad v id i b rata, brizne plakati pa njemu oko vrata. Posle se uzmu za ruke p a u d v o r. U d v o ru sestra b rata lep o d o ek a i u g o sti, a k ad b u d e p red n o , o n d a m u ree: "B rate, sad e d o i lju tit zmaj ognjeviti, sve vatra iz njega sipa, rada bih te zakloniti, da te onom silom ne opali, hodi sakrij se." A S to ja jo j o d g o vo ri: "S estro m o ja, k ai ti m en i ta je njegov obrok." Ona ga onda odvede u drugu sobu; kad tam o , a to tri v o la p een a, tri p ek e h leb a i tri ak o v a v in a, "eto to m u je o b ro k " ree sestra S to ji, a o n k ad to v id i, p rek rsti n o g e p a sv e o p u ck a d o m rv e, p a o n d a sk o i n a n o g e i ree: "A h a, sestro , d a b ijae jo !" K ad S to ja tak o v eera, ree m u sestra: "S ad e p asti b u zd o v an p red k u u ak iz treeg a h atara, to je zn ak d a id e zm aj." T ek to o n a to ree, a b u zd o v an zau ji v ie k u e, a S to ja b re istri p red k u u p a m u n e d ad n e n i n a zem lju p asti, n eg o g a d o ek a u ru k e p a zav itla n jim ak n a etv rti h atar. Kad zm aj to v id i, zau d i se: "K ak v a to sila g o n i o d m o jeg a d v o ra!" P a se v rati n atrag i u zm e b u zd o v an p a s n jim k u i. K ad d o e p red d v or, izi e carev a k i p red an j, a o n se prodere na nju: "Ko ti je u dvoru?" A ona mu odgovori: "Moj brat." Zmaj je opet zapita: "A ta je d o ao?" A o n a m u o d g o v o ri: "D o ao d a m e v id i." O n d a zm aj srd ito ree: "N ije o n d o ao d a te v id i, n eg o d a te v o d i." u ju i S to ja iz d v o ra o v aj razg o v o r, izi e i o n p red zm aja, a zm aj k ak o g a o p azi, stisn e se n a n jeg a, a S to ja g a d o ek a te se u h v ate u k o tac p a se p o n esi. Jed an p u t S to ja o b o ri zm aja i p rip u i n a zem lju , p a m u ree: " ta e sad ?" A zm aj m u o d g ov o ri: "D a si ti p o d m o jim k o len im a k ao ja to sam p o d tv o jim , ja b ih zn ao ta b ih rad io ." O n d a m u S to ja ree: "Ja teb i n e u n ita," pa ga pusti. Onda ga zmaj uzme za ruku pa ga uvede u dvor i stanu se veseliti za nedelju d an a. Jed an p u t izi u u etn ju , i eg aju i se o p azi S to ja u avliji jednu veliku jazbinu o tila p od zem lju , p a o n d a ree: "A ta je to , zete? K ak o m o e u sv o m e d v o ru trpeti to lik u p ro p ast? Z a to to n e zaro n i?" Z m aj m u o d g o v o ri: "E m o j u ra, n e m o g u ti o d sram o te n i k azati ta je to . Im a o v am o jed an zm ajev sk i car, p a s n am a esto im a rat, i sad

skoro imamo rok da se udarimo; pa kad se god pobijemo, svu nas trojicu n ad b ije, i to u tee u o v u jazb in u o n o o stan e." O n d a m u ree S to ja: "H ajd e zete, d a u d arim o nanj, dok sam i ja ovde da vam pomognem, eda bismo ga k ak o satrli." A zm aj o d g o v o ri: "Ja n e sm em n i p o to p re ro k a." K ad S to ja v id i d a o n i n e sm eju d a u d are, o n d a se o n sam d ig n e d a trai cara zm ajev sk o g a. P o to jed v a jed an p u t n ap ita, d o e p red d v o re i o p azi n av rh d v o ra zeca g d e sto ji. O n d a zap ita d v o ran e ta o n aj zec n av rh d v o ra rad i. A d v o ran i m u o d g o vo re: "D a se k o n a e d a sk in e onoga zeca, zec bi se sam zaklao, sam oderao, sam isekao, sam p ristav io , p a se sam sk u v ao ; ali to n e sm e n ik o u in iti za sv o ju g lav u ." S to ja k ad to u je, o n u zleti n a k o n ju pa skine zeca, a zec se sam odmah zakolje, sam se odere, sam isee i sam se p ristav i k v atri. O n d a S to ja izi e n a zm ajev ard ak p a leg n e u h lad , a d v o ran i k ad v id e ta u in i, stan u m u g o v o riti d a b ei: "B ei, ju n ae, k u d te d v o je o i v o d e, d ok n ije d o ao zm aj, jer e zlo p ro i ak o te zatee." A S to ja im o d g o v o ri: " ta ja m arim za v aeg a zm aja, n ek a d o e n ek se n ajed e zeca." K ad m alo as, eto ti zm aja; k ak o d o e o d m ah o p azi d a zeca n em a p a p o v ie n a d v o ran e: "K o je to u rad io?" A o n i m u k au : "D o ao jed an d elija te sk in u o zeca, i en o g a g o re n a ard ak u ." O n d a im zm aj ree: "Id ite i k aite m u n ek m i id e iz d v o ra, jer ak o m u d o em , n e e m u n i k o st s k o u o stati." D v o ran i izi u n a ard ak k S to ji p a m u k au ta v eli zm aj, a S to ja se o see n a n jih : "Id ite k aite zm aju , ak o m u je ao zeca, n ek a m i izi e n a m ejd an ." K ad o n i to k au zmaju, a zmaj cikne, sve vatra sipa iz njega, pa poleti s na ard ak , a S to ja g a d o ek a, p a se p o n esi: n iti se S to ja d aje o b o riti, n iti m o e zm aja d a o b o ri; n ajp o sle ree S to ja zm aju : "K ak o ti je im e?" A zm aj m u o d g o v o ri: "M o je je im e M lad en ." O n d a m u S to ja rek n e: "I ja sam n ajm la i u o ca i majke;" pa se onda puste i zbrate, i tvrdu v eru d ad u jed an d ru g o m e d a e b ratin sk i iv eti. P o sle n ek o g a v rem en a ree S to ja zm aju : " ta ek a o n e zm ajev e to b ee u o n u jazb in u? H ajde ti d a m i u d arim o na njih i prije roka." Zmajevski car pristane, i tako po u

njih dvojica, da udare na zmajeve. Kad ona tri brata zmaja u ju d a se S to ja u d ru io i zb ratio sa zm ajev sk im carem , i d a sad o b ad v o jica id u n a n jih , o n i se u p lae p a sk u p e siln u v o jsk u , te izi u s v o jsk o m p red a n jih , a o v i u d are n a celu vojsku, i sve razbiju i rasteraju, samo ona tri zmaja uteku u o n u jazb in u . O n da o v a d v o jica b re v u ci slam u , p a g u raj u onu jazbinu, pa onda zapale, i tako sva tri zmaja onde p ro p ad n u . P o sle tog a S to ja o p rav i sv e tri sestre, i k ren e sve blago iza sva tri zmaja, a zmaju pobratimu ostavi n jih o v e d vo re i sv u n jih o vu d rav u , p a se d ig n e sa sv o jim sestram a u sv o je carstv o , i sretn o d o u k m ateri, p a m u mati preda carstvo, te je carovao do svoga veka.

6. avo i n jegov egrt. B io jed an o v ek pa im ao jed in ca sin a. O v aj sin ree jed an p u t o cu : "B ab o , ta em o rad iti? Ja o vak o n e m o g u iv eti; n eg o id em u sv et d a u im k ak av zan at. V id i k ak o je d an as: k o ji zn a n ajm an je zan ata, taj svak i b o lje iv i o d sv ak o g a teak a." O tac g a je d u g o o dv raao g o v o rei m u da i u zanatu ima brige i truda, i kako bi ostavio oca sama! Ali kad se sin nikako ne dadne odvratiti, najposle mu d o p u sti o tac d a id e d a u i zan at. O n d a se o n d ig n e u sv et d a trai zan ata. P u tu ju i tak o u d ari n a jed n u v o d u , i id u i pokraj te vode srete se s jed n im o v ek o m u zelen im h aljin am a, p a g a o v ek zap ita k u d a id e, a o n m u o d g o v o ri: "Id em u sv et d a traim m ajsto ra k ak v o g d a u im zan at." O n d a m u ree o n aj o v ek u zelen im h aljin am a: "Ja sam m ajsto r, h o d i k m en i p a u i zan at k ad ti tak o srce ite." D ete jed v a d o ek a i p o e s n jim . Id u i o n i tak o p o k raj o n e v o d e, n a jed an p u t m ajsto r sk o i u v o d u i stan e p liv ati g o v o rei d etetu : "H ajd e za m n o m sk ai u v o d u , i u i plivati." Dete se stane odgovarati da ne sme, jer ga je strah da se ne utopi; a majsto r m u o d g o v o ri: "N e b o j se n ita, n eg o sk ai." D ete sk o i u v o du i stan e p liv ati s m ajsto ro m

uporedi. Kad su bili nasred vode, uzme majstor dete za v rat p a s n jim u v o d u n a d n o . T o je b io av o . O n o d v ed e dete u svoje dvore i preda ga jednoj staroj babi da g a u i, p a se o p et v rati n a o v aj sv et. P o to se o n v rati i b ab a ostane sama s detetom, onda mu stane govoriti: "Moj sin k o , ti m isli d a je o v aj o v ek k ak av m ajsto r k ao to su majstori na onom svetu. Nije on onaki majstor, nego je av o . I m en e je tak o p rev ario i dovukao amo s onoga sv eta, a i ja sam k rten a d u a. N eg o p o slu aj m e to u ti k azati. Ja u teb e u iti sv em u n jeg o v u zan atu , i o n k ad g o d d o e, p itae te jesi li to n au io , a ti m u sv ag d a k ai d a n isi n ita, ak o si rad d a g a se k u rtalie i d a se o p et v rati n a o n aj sv et." P o sle n ek o g a v rem en a d o e av o i zap ita d ete: " ta si n au io?" A o n o o d go v o ri: "N isam jo n ita." I tak o p ro u tri g o d in e d an a, i k ad b i g o d m ajsto r zap itao d ete ta je n au ilo , o n o b i m u sv ag d a o d g ov o rilo d a n ije n ita. N ajp o sle g a zap ita av o jo jed n o m : "Jesi li to g o d n au io?" A d ete m u o d g ov o ri: "N isam n ita, n eg o sam zab o rav io i o n o to sam p re zn ao ." O n d a se av o rasrd i p a m u ree: "K ad ti d o sad n isi n ita n au io , n ee n ik ad n ita n i n au iti, n eg o id i b ez trag a k u d te o i v ode i noge n o se." D ete k o je je v e d o b ro av o lski zan at izu ilo b ilo , o d m ah sk o i n a v o d u i stan e p liv ati k a k raju i isp liv av i izi e n a b reg i o tid e k o p u sv o m e. O tac k ak o g a u g led a, d alek o istri p red an j g o v o rei: "G d e si, sin e, za B o g a!" A sin mu odgovori: "U io sam zan at." Iza to g a p ro e n ek o v rem e i d o e v aar u o b lin jem u jed n o m e selu . T ad a ree sin o cu : "B ab o ! h ajd em o n a v aar." O tac m u o d g o v o ri: "A s im em o , sin k o , k ad n em am o n ig d e n ita?" "Ti za to n em a b rig e," o d g o v o ri m u sin , i p o u n a v aar. Id u i tak o p u tem sin ree o cu : "K ad b u d em o b lizu v aara, ja u se stv o riti lep k o n j, to g a n e e b iti u celo m v aaru . S av v aar u d ie m u se. A m o j e m ajsto r d o i d a k u p i k o n ja, i to g o d zacen i o n e d ati. A li se n em o j aliti d a m u d a ular, nego kad no vce p rim i, o d m ah m i u lar sk in i s g lav e p a u d ri n jim e o zem lju ." K ad d o u b lizu v aara d ete se p retv o ri u k o n ja to g a n ig d e n em a. S tarac p o v ed e k o n ja p o v aaru , a sav se v aar slee o k o n jeg a, p a se sv i stad o e

zg led ati, jer n ik o n e sm e n i d a zap ita p o to je. Kad ali eto ti m ajsto ra: stv o rio se T u rin p a zav io alm u o k o g lav e a sp u stio h aljin e d o zem lje. K ak o d o e a o n ree: "Ja u to g a k o n ja k u p iti. G o v o ri stare p o to je." to je g o d starac zaisk ao , T u rin m u o d m ah izv ad i g o to v e n ov ce b ez rei. S tarac kad primi novce, skine s konja ular, pa njime o zemlju. U taj mah nestane i konja i kupca. Starac d o av i k u i s n o vcim a, zatee i sin a k o d k u e. K ad p o sle n ek o g v rem en a d o e d ru g i v aar, o n d a sin o p et ree o cu : "H ajd em o , b ab o , n a v aar." O tac m u v e n ije h teo n ita g o v o riti, n eg o o d m ah p o e s n jim . K ad su b ili b lizu v aara, sin ree o cu : "Ja u se sad stv o riti jed n a trg o v in a: atra p u n a ro b e, to je n a v aaru n e e b iti lep e i b o g atije. N i n ju n e e m o i n ik o k up iti, a m ajsto r e m o j d o i, i p latie to g o d zacen i. A li n e ali se n e d aji m u k lju ev e u ru k e, n eg o k ad n o vce p rim i, u d ri k lju ev im a o zem lju ." T ak o i b u d e: k ad se o n stv o ri lep a trg o v in a, sav se v aar stan e d iv iti. A li eto ti m ajsto ra, o p et se stv o rio T u rin k ao i p re, p a p ita starca: "P o to ?" Koliko je god starac zacen io , to lik o je T u rin o d m ah p latio , a starac k ad p rim i n o v ce, u d ari k lju ev im a o zem lju . U taj as n estan e i trgovine i kupca, nego od trgovine stvori se golub, a od T u rin a stv o ri se k o b ac, p a p o teraj g o lu b a! D o k su se o n i tako v ijali o v am o o n am o , carev a k i b ila izila p red d v o r pa ih gledala, a golub u jedan put strelimke devojci na ruku, pa joj se pretvori prsten na rupi. Onda kobac padne n a zem lju p a se stv o ri o v ek , te o tid e k caru i p o n u d i m u se d a g a p rim i u slu b u : slu ie g a tri g o d in e d an a, a n ita n a sv etu n e ite, n i h ran e n i p ia n i o d ela, sam o d a m u car d a o n aj p rsten s d ev o jin e ru k e. C ar g a p rim i i o b ea se d a e m u d ati. T ak o je o n aj slu io a d ev o jk a p rsten n o sila, i vrlo joj je bio mio, jer je danju bio prsten a n o u lep m o m ak , p ak jo j g o v o rio : "K ad d o e v rem e d a m e u zm u od tebe, ne daj me nikome u ruke, nego udri mnome o zem lju ." K ad se n av re tri g o d in e d an a, d o e car k a k eri svojoj, pak je stane moliti da mu da prsten. Onda ona kao srdito baci prsten na zemlju; prsten prsne, a od njega se prospe sitna proja, i jedno zrno otkotrlja se pod carevu

izm u ; a slu g a se u jed an p u t stv o ri v rab ac, p a n a v rat n a n o s stan e p ro ju zo b ati, i k ad sv a zrn a p o zo b lje, p o e d a i o n o p o sled n je isp od carev e izm e k lju n e, ali o d zrn a u jed an p u t p o stan e m aak p a v rap ca za v rat.

7. Prava se muka ne da sakriti. B io jed an siro m ah o v ek , p a se p rib ije u n ek ak v a b o g ata o v ek a d a slu i b ez p o g o d b e. T ak o je slu io g o d in u d ana, a k ad se n av ri g o d in a, o n d o e g o spod aru sv o m e i zaite d a m u p lati to m isli d a je zaslu io . G o sp o d ar izv ad i jed an n o v i p a m u ree: "N a, to ti je slu b a." S lu g a u zm e o n aj n o v i, i zah v ali g o sp o d aru , p a o n d a o tide na jedan potok g d e je v o d a b ila v rlo b rza. K ad d o e n a p o to k ree sam u seb i: "B o e m ilo stiv i! ta je to d a sam zaslu io sam o jed an n o v i za celu g o d in u d an a? A li B o g zn a jesam li i to lik o zaslu io . E v o u sad d a o g led am : b aciu o v aj n o v i u vodu, pa ak o n e p oto n e, o n d a sam g a zaslu io , ak o li p o to n e, n isam g a zaslu io ." P a se o n d a p rek rsti g o v o rei: "B o e m ilo stiv i! ak o sam zaslu io o v aj n o v i, n ek a p liv a p o v rh v od e, ak o li n isam , n ek a p o to n e n a d n o ." T o rek av i b aci n o v i u p o tok , a n o v i o d m ah p o tone na dno. Onda se o n sag n e te izv ad i n o v i iz v o d e, p a g a o d n ese g o sp od aru n atrag g o v o rei: "G o sp o d aru ! ev o ti n o v i n atrag , ja g a jo n isam zaslu io , n eg o u te slu iti jo jed n u g o d in u d an a." I tak o stan e n a n o v o slu iti, i k ad se o p et n av ri g o d in a d an a, o n d o e g o sp o d aru i zaite, d a m u p lati to m isli d a je zaslu io . G o sp o d ar o p et izv ad i n o v i p a m u ree: "N a, to ti je slu b a." O n u zm e n o v i i zahvali gospodaru, pa opet otide na onaj potok, prekrsti se i b aci n o v i u p o to k g o vo rei: "B o e, m ilo stiv i! ak o sam g a p rav o zaslu io , n ek a p liv a povrh vode, ako li nisam, neka potone na dno." Kako ga b aci u v o d u , a n o vi o d m ah p ad n e n a d n o , a o n se sag n e, te g a izv ad i p a o p et o d n ese g o sp od aru g o v o rei: "E v o ti,

g o sp od aru , n o v i n atrag , jo g a n isam zaslu io , n eg o u jo jed n u g o d in u da te slu im ." T ak o o p et p o n e slu iti, p a k ad izi e i trea g o d in a, o n o tid e g o spo d aru i zaite d a m u p lati to m isli d a je zaslu io . G o sp o d ar m u o p et d a n o v i, a on ga uzme i zahvali, pa otide opet na potok da vidi jeli ga sad zaslu io . K ad d o e n a p o to k , p rek rsti se p a b aci n o v i u v o du g o vo rei: "B o e m ilo stiv i! ak o sam zaslu io o v aj n o v i, n ek a p liv a p o v rh v o d e, ak o li n isam , n ek a p o to n e n a d no ." K ad n o v i p ad n e u v o d u , p o n e plivati povrh vode. Onda on veseo uzme iz v o d e n o v i, i m etn e g a u d ep , p a o tid e u u m u i n ain i m alu k o leb in u , i o n d e stan e iv eti. P o sle n ek o g a v rem en a u je o n d a se stari n jeg o v g o sp od ar sp rem a n a g aliji p rek o m o ra ak u d ru g o carstv o , p a o tid e sa sv o jim n o v iem k n jem u , i stane ga moliti da b i m u k u p io to u d ru g o m e carstv u za n jeg o v n ov i. G o sp o d ar se o b ea i u zm e n jeg o v n o v i, p a p o e n a p u t. P u tu ju i tak o n a e k raj m o ra n ek ak u d ecu k o ja su b ila izn ela m ak a d a g a u b iju i u m o re b ace. K ad o n to v id i, p ritri k n jim a, p a ih zap ita: " ta je to deco?" A o n i m u o d g o v o re: " in i tetu , p a h o em o d a g a u b ijem o ." O n d a o n izv ad i o naj n o v i sv o jeg a n eg d an jeg a slu g e, p a im p ru i d a m u d ad u m ak a. D eca to jed v a d o ek aju , p a u zm u n o v i a trg o v cu d ad u m ak a. O n o d n ese m ak a n a g aliju p a p o e d alje p u to v ati; i tak o p u tu ju i jed an p u t dune jaki vetar te odnese galiju Bog zna kuda, da za tri m eseca n ije m o g la izai n a sv o j p rav i p u t. K ad v etar stan e, g o sp o d ar o d g alije n ije zn ao g d e je, i p o av i jo m alo d alje, d o e p o d jed an g rad . K ad se u je u g rad u da je d o la g alija iz n ep o zn ate zem lje, n av ale m n o g i d a je gledaju, i jedan od onih ljudi koji je bio vrlo bogat, p o zo v e g o sp o d ara o d g alije n a v eeru . K ad tam o , ali g o sp od ar o d g alije im a ta i v id eti: m iev i i p aco v i tre n a sve strane i sluge s batinama sto je te b ran e d a n e n atre n a sto . O n d a o n ree d o m ain u : "Z a B o g a, b rate, ta je to ?" A d o m ain m u o d g o v o ri: "T ak o je, b rate, u v ek k o d n as, d a n e m o em o o d to g a zv erin ja n a m iru n i ru ati n i v eerati. Jo k ad sp av am o svak i im am o sv o j san d u k , p a se u san d u k zatv o rim o , d a n am n e b i u i p o izo d g rizalo ." O n d a

se g o sp o d ar o d g alije seti sv o g a za n o v i k u p ljen o g a m ak a, p a ree d o m ain u : "Ja im am u g aliji zv erk u k o ja b i to sv e zatrla za d v a tri d an a." D o m ain n a to o d g o vo ri: "B rate, ak o im a tak u zv erk u , d aj je o v am o , ja u ti napuniti galiju samoga srebra i zlata, samo ako je istina to k ae." P o sle v eere o tid e g o sp o d ar o d g alije te d o n ese sv o g a m ak a, i ree d o m ain u d a leu b ez san d u k a, ali o n i o p et n e sm ed n u n i p o to , n eg o o n sam o stan e tak o d a spava. On d a o n p usti m ak a, a m aak k ad o p azi to lik e m ie i p aco v e p o n e ih h v atati i d av iti p a sv e n a g o m ilu sv laiti, a i m ii i p aco v i p o zn av i k o je tu , stan u b eati kud koji. Kad u jutru dan osvane, i oni poustaju, ali nasred so b e v elik a g o m ila m rtv ih m iev a i pacova, a po sobi slab o je k o ji jo trao , n eg o su izv iriv ali iz jam a. A p o sle tri d an a n ije se m o g ao n i jed an n i v ideti. O n d a d o m ain za m ak a n ap u n i p u tn ik u g aliju p u nu sreb ra i zlata. P o to m n a p u tn ik p o e s g alijo m k u i. K ad d o e k u i sv o jo j, d o e m u stari slu g a n jeg o v d a g a p ita ta m u je d o n eo za o n aj n o v i. G o sp o d ar m u izn ese jed an m erm er k am en , lep o o tesan n a etiri u g la, p a m u d a: "N a, to sam ti k u p io za n o v i." S lu g a se to m e v rlo o b rad u je, p a u zm e k am en i o d n ese u sv o ju ko leb u te n ain i o d n jega sto. Sutradan o tid e slu g a u d rv a, p a k ad se v rati k u i, a to se o n aj k am en pretvorio u zlato te sija kao sunce, sva se koleba od njega sv etli. K ad o n to v id i, u p lai se p a o tri sv o m e g o sp o d aru i k ae m u : "G o sp o d aru , ta si o n o ti m en i d ao? O n o n ije moje, h o d i d a v id i." G o sp o d ar d o e, i k ad v id i k ak v o je B o g u d o u in io , o n d a m u ree: "N ije fajd e, m o j sin k o ! kome Bog tome i svi sveti; hodi ovamo evo tvoga blaga." P a m u d a sv e to je g o d d o n eo n a g aliji, i d a m u k er sv o ju te se o en i n jo m e.

8. A d aja i carev sin . B io jed an car p a im ao tri sin a. Jed n o m n ajstariji sin p o e u lo v , p a k ak o izi e iza g rad a, sk o i zec iza g rm a a o n za

njim, te ovamo te onamo d o k u tee zec u jed n u rek av icu , a carev sin za n jim , k ad tam o , a to n e b io zec, n eg o ad aja, p a d o ek a carev a sin a te g a p ro d ere. K ad p o sle to g a p ro e n ek o lik o d an a a carev sin n e d o lazi k u i, stan u se u d iti ta b i to b ilo d a g a n em a. O n d a p o e sred n ji sin u lo v , p a k ak o izi e iza g rad a, a zec sk o i iza g rm a a carev sin za n jim , te o v am o te o n am o d o k u tee zec u o n u rekavicu, a carev sin za njim, kad tamo, a to ne bio zec n eg o ad aja, p a g a d o ek a te p ro d ere. K ad p o sle to g a p ro e n ek o lik o d an a a carev i sinovi ne dolaze natrag n ijed an , zab rin e se sav d v o r. O n d a i trei sin p o e u lo v , n e b i li i b rau n aao . K ak o izi e iza g rad a, o p et sk o i zec iza g rm a a carev sin za n jim , te o v am o te o n am o d o k u tee zec u o n u rek av icu . A carev S in n e h ted n e ii za n jim , n eg o p o e d a trai d ru g o g a lo v a g ov orei u seb i: "K ad se v ratim , n ai u ja teb e." P o to m h o d aju i d u g o p o p lan ini, n e n a e n ita, p a se o n d a v rati u o n u rek av icu , k ad tam o , ali u rekavici jedna baba. Carev sin joj nazove Boga: "Pomozi Bog, bako!" A baba mu prihvati: "Bog ti pomogao, sinko!" Onda je zapita carev sin: "Gde je, bako, moj zec?" A ona mu odgovori: "Moj sinko, nije ono zec, n eg o je o n o ad aja. T o lik i sv et p o m o ri i zato m i." u ju i to carev sin , m alo se zab rin e, p a ree b ab i: " ta em o sad? tu su valja da i moja dva brata propala." Baba mu o d g ov o ri: "Jesu b o g m e ali n ije fajd e, n eg o sin ko id i k u i, d o k n isi i ti za n jim a." O n d a jo j o n ree: "B ak o , zn a li ta je? Ja zn am d a si i ti rad a d a se o p ro sti te n ap asti." A b ab a m u se u tee u re: "O m o j sinko, kako ne bih! I mene je tako uhvatila, ali sad se nema kud." Onda on nastavi: "S lu aj d o b ro to u ti k azati. K ad d o e ad aja, p itaj je kuda ide i gde je njezina snaga, pa sve ljubi ono mesto gde ti k ae d a jo j je sn ag a, k ao o d m ilin e, d o k le je isk u a, pa e m i p o sle k azati k ad d o em ." P o sle carev sin o tid e u d v o r, a b ab a o stan e u rek av ici. K ad d o e ad aja, stan e je b ab a p itati: "T a g d e si za B o g a? K u da tak o d alek o id e? N ik ad n e e d a m i k ae k u d a id e." A ad aja jo j odgovori: "E moja bako, daleko ja idem." Onda joj se b ab a stan e u m iljav ati: "A za to tak o d alek o id e? K ai m i

gde je tvoja snaga. Ja da znam gde je tvoja snaga, ja ne zn am ta b ih rad ila o d m ilin e, sv e b ih o n o m esto lju b ila." N a to se ad aja n asm eje, p a jo j ree: "O n d e je m o ja sn ag a u o n o m o g n jitu ." O n d a b ab a p ritisn e g rliti i lju b iti o g n jite, a ad aja k ad to v id i, u d ari u sm eh d a jo j ree: "L u d a en o ! n ije tu m o ja sn ag a. M o ja je sn ag a u o n o m d rv etu p red k u o m ." O n d a b ab a o p et p ritisn e g rliti i lju b iti d rv o , a ad aja o p et u sm eh p a jo j ree: "P ro i se lu d a en o , n ije tu m o ja sn ag a." O n d a b ab a zap ita: "D a g d e je?" A ad aja stan e k aziv ati: "M o ja je sn ag a d alek o , n e m o e ti tam o o tii. ak u d ru g o m e carstv u k o d carev a g rad a im a jed n o jezero , u o n o m jezeru im a jed n a ad aja, a u ad aji vepar, a u vepru zec, a u zecu golub, a u golubu vrabac, u o n o m e je v rap cu m o ja sn ag a." B ab a k ad to u je, ree ad aji: "T o je b o g m e d alek o , to ja n e m o g u lju b iti." S u trad an k ad ad aja o tid e iz rek av ice, carev sin d o e k b ab i, p a m u b ab a k ae sv e to je u la o d ad aje. O n d a o n o tid e k u i, p a se p reru i: o b u e p astirsk e h aljin e i u zm e p astirsk i tap u ru k e, te se n ain i p astir p a p o e u sv et. Id u i tak o o d sela d o sela i o d g rad a d o g rad a n ajp o sle d o e u d ru g o carstv o i u carev g rad , p o d k o jim je u jezeru bila ad aja. D o av i u o n aj g rad stan e rasp itiv ati k o m e treb a p astir. G ra an i m u k au d a treb a caru . O n d a o n u p rav o k caru . P o to g a p rijav e, p u sti g a car p red a se, p a g a zap ita: "H o e li u v ati o v ce?" A o n o d go v o ri: "H o u , svetla kruno!" Onda ga car primi i stane ga svetovati i u iti: "Im a o v d e jed n o jezero , i d o k raj jezera v rlo lep a p aa, p a k ak o izjav i o v ce, o n e o d m ah id u o n am o te se razv ale o k o jezera, ali k o ji g o d o b an tam o o tid e, o n aj se v ie n e v raa n atrag za to , sin k o , k aem ti, n e d aj o v cam a na volju k u d on e h o e n eg o d ri k u d a ti h o e." C arev sin zahvali caru, pa se opravi i izjavi ovce, i uzme sa sobom jo d v a h rta to m o g u zeca u p o lju stii, i jed n o g a so k o la to m o e sv ak u ticu u h v atiti, i p o n ese g ajd e. K ak o o n izjavi ovce, odmah ih pusti k jezeru , a o v ce k ak o d o u na jezero, odmah se razvale oko jezera, a carev sin metne so k o la n a jed n u k lad u a h rte i g ajd e p o d k lad u , p a zasu e g ae i ru k av e te zag azi u jezero p a stan e v ik ati: "O ad ajo ,

o ad ajo ! ta izi i m i d an as n a m ejd an d a se o g led am o , ak o en a n isi." A d aja se o d zo v e: "S ad u , carev sin e, sad ." M alo as, eto ti ad aje, v elik a je, stran a je, g ad n a je! K ak o ad aja izi e, u h v ati se s n jim p o p o jask e, p a se ponesi letni dan do podne. A kad podne prigreje, onda ree ad aja: "T a p u sti m e, carev sin e, d a zam o im sv o ju pustu glavu u jezero, pa da te bacim u nebeske visine." A carev jo j sin o d g o vo ri: "B re ad ajo , n e k o p aj trica; d a je m en i carev a d ev o jk a d a m e p o lju b i u elo , jo b ih te v ie b acio ." A d aja se n a to o d m ah o tp u sti o d n jeg a i o tid e u jezero . K ad b u d e p red v ee, o n se lep o u m ije i o p rav i, sokola mete na rame a hrte uza se i gajde pod pazuho pa k ren e o v ce i p o e u g rad sv iraju i g ajd e. K ad d o e u g rad , sav se g rad sleg n e k ao n a u d o g d e on d o e a p re n ijed an o b an n ije m o g ao d o i s o n o g a jezera. Sutradan carev sin o p rav i se o p et, i p o e s o v cam a u p rav o k jezeru . A car p o lje za n jim d v a k o n jan ik a d a id u krad o m d a v id e ta o n rad i, te se o n i p o p nu n a jed n u v iso ku p lan in u o tku d a e d o b ro v id eti. A o b an k ak o d o e, m etn e h rte i g ajd e p o d kladu o n u , a so k o la n a n ju , p a zasu e g ae i ru k av e te zag azi u jezero p a p o v ie: "O ad ajo , o ad ajo ! izi i m i k a m ejd an d a se jo o g led am o , ak o en a n isi." A d aja m u se o d zo v e: "S ad u , carev sin e, sad ." M alo as, eto ti ad aje, v elik a je, stran a je, g ad n a je! pa se uhvate popojaske te se ponesi letni dan do podne. A kad podne prigreje, onda ree ad aja: "T a p u sti m e, carev sin e, d a zam o im sv o ju pustu glavu u jezero, pa da te bacim u nebeske visine." A carev jo j sin o d g o vo ri: "B re ad ajo , n e k o p aj trica; d a je m en i carev a d ev o jk a d a m e p o lju b i u elo , jo b ih te v ie b acio ." A d aja se n a to o d m ah o tp u sti o d n jeg a i o tid e u jezero . K ad b u d e p red n o , carev sin : k ren e o v ce k ao i p re, p a k u i sv iraju i u g ajd e. K ad u e u g rad , sav se g rad u sk o leb a i stan e se u d iti g d e o b an d o lazi k u i sv ak o v ee, to p re n ijed an n ije m o g ao . O n a d v a k o n jan ik a jo su p re o d carev o g a sin a b ila d o la u d v o r i p rip o v ed ila caru sv e p o red u ta su u li i v id eli. S ad k ad car v id e o b an a g d e se v rati k u i, o d m ah d o zo v e k seb i sv o ju k er i k ae jo j sv e ta je i k ak o je, "n eg o " v eli "su tra d a id e s

o b an in o m n a jezero , d a g a p o lju b i u elo ." O n a k ad to u je, b rizn e p lak ati i stan e se m o liti o cu : "N ig d e n ik o g a n em a d o m en e jed in u p a i za m en e n e m ari d a poginem." Tada je otac uzme sloboditi i hrabriti: "Ne boj se, k eri m o ja, v id i, m i p ro m en ism o to lik e o b an e, p a k o ji g o d izi e n a jezero , n i jed an se n e v rati, a o n ev o d v a d an a k ak o se s ad ajo m b o ri, p a m u n ita n e n au d i. Ja se u zd am u B o g a d a o n m o e tu ad aju sv lad ati, sam o id i sutra s n jim e, ed a b i n as o p ro stio te n ap asti to to lik i sv et pomori." Kad ujutru beo dan osvanu, dan osvanu i sunce o g ran u , u sta o b an, u sta i d ev o jk a, p a se stae o p rem ati n a jezero . o b an in je v eseo , v eseliji n eg o ig d a, a d ev o jk a carev a tu n a, su ze p ro liv a, p a je o b an tei: "G o sp o o sek o , ja te m o lim n em o j p lak ati, sam o u in i to reem , k ad b u d e v rem e, ti p ritri i m en e p o lju b i p a se n e b o j." K ad p o o e i k reto e o v ce, o b an p u tem jed n ak o v eseo , svira u gajde veselo, a devojka ide pokraj njega pa jednako plae, a o n k ato p u sti d u lac p a se o k ren e n jo jzi: "N e p lai zlato , n e b o j se n ita." K ad d o u n a jezero , o v ce se odmah razvale oko jezera, a carev sin metne sokola na k lad u a h rte i g ajd e p o d a n ju , p a zasu e g ae i ru k av e p a zag azi u v o d u i p o v ie: "O ad ajo , o ad ajo ! izi i m i n a m ejd an d a se jo o g led am o , ak o en a n isi." A d aja se o d zo v e: "S ad u , carev sin e, sad ." M alo as, eto ti ad aje, v elik a je, stran a je, g ad n a je! K ak o izi e, u h v ate se popojaske pa se ponesi letni dan do podne. A kad podne prigreje, tad a b esed i ad aja: "T a p u sti m e carev sin e d a zam o im sv o ju p u stu g lav u u jezero , p a d a te b acim u n eb esk e v isin e." A carev jo j sin o d g o v o ri: "B re ad ajo , n e kopaj trica; da je meni careva devojka da me poljubi u elo , jo b ih te v ie b acio ." K ak o o n to ree, a carev a d ev o jk a p ritri i p o lju b i g a u o b raz, u o k o i u elo . O n d a o n m ah n e ad ajo m i b aci je u n eb esk e v isin e, te ad aja kad padne na zemlju sva se na komade razbije, a kako se o n a n a k o m ad e razb ije, sk o i iz n je d iv lji v ep ar, p a n ag n e begati, a carev sin v ik n e n a o b an sk e p se: "D ri! n e d aj!" a p si sk o e te za n jim , p a g a stig n u , i o d m ah g a rastrg n u , ali iz v ep ra sk o i zec, p a n ag n e p rek o p o lja, a carev sin

p u sti h rte: "D ri! n e d aj!" a h rti za zeco m te g a u h v ate i odmah rastrgnu, ali iz zeca poleti golub, a carev sin pusti sokola te soko uhvati goluba i donese carevome sinu u ruke. Carev sin uzme goluba te ga raspori, a to u golubu v rab ac, a o n d r v rap ca. K ad u h v ati v rap ca, ree m u : "S ad d a m i k ae g d e su m o ja b raa." A v rab ac m u o d g o v o ri: "H o u , sam o m i n em o j n ita u in iti. O d m ah iza g rad a tvojega oca ima jedna rekavica, i u onoj rekavici imaju tri ib ljik e; p o d seci on e tri ib ljik e, p a u d ri n jim a p o k o ren u ;o d m ah e se o tv o riti g v o zd ena v rata o d v elik o g a podruma, u onome podrumu ima toliko ljudi i starih i m lad ih , i b o g atih i siro m ah a, i m alih i v elik ih , i en a i d ev o jak a, d a m o e n aseliti itav o carstv o ; o n d e su i tv oja b raa." K ad v rab ac to sv e isk ae, carev g a sin o d m ah za v rat te u d av i. C ar g lav o m b ijae iziao i p o p eo se n a o n u planinu od kud a su o n i k o n jan ici g ledali o b an a, te i o n g led ao sv e to je b ilo . P o to o b an tak o d o e g lav e ad aji, p o n e se i su to n h vatati, i o n se lep o u m ije, u zm e so k o la n a ram e a h rte u za se, a g ajd e p o d p azu h o , p a sv iraju i k ren e o v ce i p o e d v o ru carev u , a d ev o jk a p o red n jeg a jo u strah u . K ad d o e u g rad , sav se g rad sleg n e k ao n a u d o . C ar k o ji je sv e n jeg o v o jun atv o g ledao s p lan in e, d o zo v e g a p red a se p a m u d a sv o ju k er, te s m esta u crk v u p a ih v en aju i u in e v eselje za n ed elju d an a. P o to m se carev sin k ae k o je o n i o d k u d je, a car se o n d a i sav g rad jo v em a o b rad u je, p a p o to carev sin n av ali d a id e sv o jo j k u i, car m u d a m n o g e p ratio ce i o p rav i g a n a p u t. K ad budu kod one rekavice, carev sin zaustavi sve pratioce pa u e u n u tra te p o d see o n e tri ibljike, i udari njima po korenu, a gvozdena se vrata odmah otvore, kad tamo, a to u p o d ru m u sv et B o ij. O n d a carev sin zap o v ed i d a sv i izlaze jedan po jedan i da idu kud je kome drago, a on stan e n a v rata. Izlazei tak o jed an za d ru g im , eto ta i b rae njeg o v e; o n se s n jim a zag rli i ilju b i. K ad v e sav n aro d izi e, zah v ale m u to ih je p o p u tao i izb av io i o tid u sv ak i sv o jo j k u i. A o n sa sv o jo m b rao m i m lad o m o tid e k u i sv o m e o cu , i o n d e je iv eo i caro v ao d o sv o g a v ek a.

9. Z m ija m lad oen ja. B ila jed n a siro ta en a k o ja n ije im ala o d srca p o ro d a p ak se molila Bogu da joj da da zatrudni makar zmiju rodila. B o g jo j d a te zatru d n i, i k ad d o e v rem e, ro d i zm iju . Z m ija k ak o se ro d i o d m ajk e o d m ah u tee u trav u i nestane je. S iro ta en a jed n ak o je alila za zm ijo m i p lak ala g d e jo j B o g isp u n i elju te ro d i, p a jo j p o ro d p o b ee n ezn an o n i k u d je n i k ak o je. K ad tak o p ro e d v ad eset g o d in a on d a zm ija d o e i p ro g o v o ri m ateri: "Ja sam o v a tv o ja zm ijica to si m e ro d ila p a sam o d tebe u trav u p o b eg la; sad sam , m ajk o , d o la k teb i d a m i p ro si u cara d ev o jk u te d a m e en i." M ati se o b rad u je izn ajp re kad vidi svoj porod, ali se odmah zabrine kako bi smela ona za zmiju i u svojoj sirotinji prositi u cara devojku! A zm ija jo j o p et ree: "Id i m ati, n e p rem iljaj n ita, jer zn a d a su sv ak o j d ev o jci v rata o tv o ren a; a ak o ti je b a car n e d a, n e e ti g lav e u zeti. M ak ar ti ta car k azao , k ad se v rati n e o sv ri se d o k n ao j ku i n e d o e." N a to se o n a sk lo n i p a p o e k paru . K ad d o e u carev dvor, sluge je ne htenu odmah pustiti pred cara, a ona se stane moliti i tako je jed v a p u ste. K ad izi e p red cara, ree m u : "S v etli care! Eto tvoje sablje, a evo moje glave. Ja nisam dugo vreme imala od srca poroda, pak sam se molila Bogu da mi da da zatrudnim makar zmiju rodila, i on mi da te zatrudnim, a k ad d o e v rem e, ro d i se zm ija, i k ak o se ro d i, p o b eg n e u trav u i n estan e je. S ad p o to je p ro lo d v ad eset g o d in a, zm ija d o e k m en i i p o sla m e k teb i d a p ro sim u teb e za nju devojku." Car se na to nasmeja p a jo j ree: "D au ja za tv o g a sin a d ev o jk u , ak o n ain i u p riju o d m o g a d v o ra do svoga od bisera i dragoga kamenja." Onda se mati vrati k u i n e o b ziru i se, i k ak o je ila o d carev a d v o ra, sv e se za n jo m u p rija g rad ila o d b isera i d rag o g a k am en ja d o pred n jezin u k u u . K ad m ati k ae zm iji ta jo j je car rek ao , o n d a jo j o n a o p et rek n e: "Id i m ati sad d a v id i h o e

li m i car d ati d ev o jk u , tak ta ti g o d o d g o vo ri, k ad se v rati, o p et se n e o sv ri d o n ae k u e." M ati se o p et p o d ign e, i k ad izi e p red cara, zap ita g a, ed a li e jo j sad za sina dati devojku, a car joj odgovori: "Ako tvoj sin n ain i d v o re b o lje o d m o jih , d au m u d ev o jk u ." O n d a se m ati v rati k u i i id u i p u tem n ije se o sv rtala, a k ad d o e sv o jo j k u i, a to m esto n jezin e k u e d v o ri b o lji o d carev ih. K ad m ati k ae zm iji ta je car rek ao , o n d a jo j zm ija o p et rek n e: "Id i m ati d a v id i h o e li m i car sad d ati d ev o jk u p a ta car rek ao d a rek ao , k ad o d n jeg a p o e n e o sv ri se d o n ae k u e." K ad m ati d o e p red cara o n a m u k ae d a su u njena sina dvori bolji o d carev ih i zap ita g a h o e li jo j v e dati devojku, a car joj odgovori: "Ako tvoj sin uzima u sv o m e d v o ru sv ata b o lje n eg o to je u m o m e, d au m u d ev o jk u ." O n d a m ati p o e k u i, i id u i n ije se o sv rtala, a k ad d o e k u i, ali u n jen o j k u i trip u t b o lje nego u carev o m d v o ru : sv e zlatn i jelen i, k o u te, tice, k v o k e, p ilii, zeco v i, sv e zlatn o . K ad m ati k ae zm iji ta je car rek ao , zm ija jo j rek n e: "Id i m ati o p et caru , te g a p itaj h o e li m i sad d ati d ev o jk u ." K ad m ati o tid e k caru i k ae m u da u dvoru njen a sin a im a sv ata b o lje n eg o u n jeg o vu , o n d a car rek n e sv o jo j k eri: "K eri m o ja! T eb i sad v alja p o i za o v u zm ijicu , jer o n sv ata im a b o lje o d n as." T ak o zm ijica sk u p i sv ato v e i o d v ed e carev u k er te se v en a s n jo m e. P o sle n ek o g a v rem en a zm ijin a en a zatrudni. Onda je stane pitati mati, stanu je pitati sestre i svi njezini: "Kako ti sa zmijom ostade trudna?" A ona se nije htela izdati, nego je sve govorila: "Tako mi je Bog dao te sam trudna ostala." Najposle uzme je svekrva pitati: "Snaho moja, kako je to ? K ak o ti sa zm ijo m sp av a?" O n a se o n d a izd a sv ek rv i g o v o rei: "M ati m o ja! o n n ije zm ija, v e je o n m o m ak d a lep eg a n em a. S v ak o v ee o n izlazi iz o n e zm ijin je k o u lje, a u ju tru se o p et u n ju zav lai." K ad m ati zm ijin a to u je, v rlo se o b rad u je i zaeli videti svoga sina k ad izi e iz zm ijin je k o u lje, p a zap ita sn ah u k ak o b i g a m o g la v id eti, a sn ah a jo j ree: "K ad p o em o leg ati, ja u izv ad iti k lju iz v rata, p a k ad se stan e sk id ati, o n d a e g a videti kroz rupu." Kad mati tako vidi svoga sina, onda

stane m isliti k ak o b i u in ila d a o n o nak i o stan e d o v ek a. Jed n o m ree sn asi sv o jo j: "H ajd e, sn ah o , d a m i n jeg o v sv lak izg o rim o : ja u u ariti p e i u v atru g a b aciti n ek a izgori." A snaha joj odgovori: "B o jim se, m ajk o , d a m u to n e b u d e." A m ati ree: "N e e n jem u b iti n ita, n eg o k ak o g a v ru in a o b u zm e, a ti uzmi hladne vode pa ga pomalo polivaj dok svlak ne izg o ri." I tak o se d o g o vo re, te m ati u ari p e, p a k ad u v ee izi e m o m ak iz zm ijin je k o e i leg n e sp av ati, o n e n ek ak o u k rad u on aj sv lak p a g a b ace u p e. Kako svlak stan e g o reti, o d m ah n jeg a stan e v ru in a o b u zim ati, a o n e g a sv e v o d o m p o liv aj i tak o o stan e iv . A k ad g a p o p u sti v ru in a i p ren e se o d sn a, o n o seti sm rad o d sv lak a, p a sk o i n a n o g e i p ov ie: " ta u rad iste d a o d B o g a n a ete? K u d a u o v ak i?" A m ati i en a salete g a: "P a b o lje d a si tak i, i b o lje d a si m e u lju d im a. " I tak o g a jed v a u tiaju . K ad to u je tast n jeg o v , o d m ah m u jo za sv o g a iv o ta preda carstvo, i tako on postane car, te je carovao sretno do svoga veka.

10. O p et zm ija m lad oen ja. Bila jedna carica koja nije imala od srca poroda, pa se jed n ak o m o lila B o g u d a jo j d a d a ro d i. Jed n o v ee m o lei se tak o u zd ah n e i ree: "T a d aj m i, B o e, o d srca p o ro d a, da bi i ljuta zmija bila!" Posle nekoga vremena ona se oseti trudna, i kad bude na tom doba, rodi zmiju, pa je stane negovati, hraniti, dojiti, kao svaka mati svoje dete. Ta zmija za dvadeset i dve godine nije od sebe pustila n ik ak v a g lasa, d k ad jo j se n av re d v ad eset i d v e g o d in e, o n a p ro g o vo ri i ree o cu i m ateri: "S ad h o u d a m e en ite." A o n i jo j o d g o vo re: "K o e d ati za zm iju d ev o jk u , k o ja li e d ev o jk a p o i za zm iju?" "E ," o d g o v o ri im zm ija, "vi ne gledajte od carskoga ili gospodskog roda, nego onu k o je e d o i u carstv o d a iv i." N a to m u rek u o tac i mati

d a b i o n sam seb i izab rao k o ju h o e. O n o n d a n a e sam jed n u siro tu i p o lje o ca d a m u je p ro si. O tac o tid e i d ev o jk u zap ro si, a o n a o n ak o u siro tin ji p o e rad o i v eselo . P o sle je p rsten u ju , d o v ed u je i v en aju ih , i zm ija stan e iv eti sa sv o jo m nevestom, te ti ona bogme zatrudni. O n d a ree sv ek rv a sn asi: "K ak o , erk o , za B o g a, o stad e trudna sa zmijom?" A ona joj ne htedne odmah kazati, ali kad je svekrva zaokupi nekoliko dana jednako za to pitati, n ajp o sle jo j ree d a o n n ije zm ija n eg o m o m ak d a ga lep eg u sv etu n em a, "p rek o d an je" v eli "zm ija, ali k ak o v ee d o e, o n sv u e sa seb e o n u zm ijin ju k o u lju te izi e momak, lepota na svetu. Kad bi samo i danju onakav bio k ao to n o u b iv a, ali k ak o zo ra zab eli, o n se o p et u v u e u sv o ju k o u lju i p o stan e zm ija." S v ek rv a k ad to u je, v rlo se o b rad u je, p a ree sn asi: "E k ad je tak o , to em o m i u in iti d a o n tak av o stan e k ak av je n o u s to b o m ." P a se o n d a d o go v o re ta e rad iti. K ad b u d e u v ee, a o n sv u e k o u lju zm ijin ju sa seb e, te je k ao i p rije m etn e p od u zg lav lje, p a leg n e sp av ati K ad g a p rv i san u h v ati, en a m u p o lak o izv u e k o u lju ispo d g lave, i m ateri k ro z p en d er d o d a, a m ati je o d m ah b aci u v atru . K ak o k o u lja p o n e g o reti a o n sk o i o d sn a p a p o vie: " ta to u rad i, d a o d B o g a n a e! S ad m e v id i, p a m e v ie n e e v id eti d o k n e p o d ere g v o zd en e o p an k e i n e satre g v o zd en tap traei m e, n iti e se s tim d eteto m to ti je p o d srcem p re rastati d o k le ru k u p rek o teb e n e p reb acim ." T o izree p a ga nestane. Ona je posle nosila ono dete pune tri godine, i n a p o sletk u jo j d o tu i p a n au m i traiti sv o g a m u a. I tak o n ain i g v o zd en e op an k e i g v o zd en tap p a p o e u sv et. Id u i tak o i traei g a sv u d a, d o e k su n ev o j m ajci i n a e je g d e p e ari i g o lim ru k am a v atru izg re. A o n a k ad to v id i, b re b o lje o d ree sv o j sk u t p a jo j ru k e n jim u m o ta, a su n ev a je m ajk a zap ita: "O d k u d ti o v d e, rajsk a d u ice?" Ona joj odgovori: "Nevolja me, majko, naterala," pa joj p rip o v ed i k ak o je strad ala, k ak o je m u p ro k leo i k ak o id e p o sv etu te g a trai, "p a sam " v eli "d o la pitati tvoga sina, n e b i li m i m o g ao o n zan jg a to k azati, n ije li g a g d e v id eo , jer o n p rek o sv eg a sv eta p relazi " S u n ev o j se

m ajci n a to v rlo raali, p a jo j ree d a se sk lo n i m alo za v rata: "E to id e su n ce u m o rn o , a m o e b iti d a su g a i o b laci naljutili, p ak ti u lju tin i m o e to u in iti, v e se p ritaji d o k se ono ne odmori." I ona se skloni za vrata, ali eto ti su n ca, p a n azv av i m ateri d o b ar v ee, ree jo j: "M ajk o ! tu m irie rajsk a d u ica." A m ajk a m u o d g o v o ri: "N em a tu , sin k o , n ik og a; ta n e m o e o v am o ni tica doleteti, a kako bi rajsk a d u ica d o la?" S un ce jo j o d g o vo ri: "Im a, im a, m ajk o , n eg o n ek a izi e slo b o d no , n e u jo j n ita." O n a o n d a izi e, p ak m u p rip o v ed i sv u sv o ju n ev o lju , n ajp o sle m u ree: "Jark o su n ce! ti sija p o celo m e sv etu , n isi li gdegod v id elo tak og a i tak o g a o v ek a." S u n ce jo j o d g ov o ri d a g a o n o n ije d an ju n ig d e v id elo , i p o alje je k m esecu d a p ita n jeg a n ije li g a o n g d e v id eo n o u . N a p o h od u o d and e p ok lo n i jo j su n ev a m ajk a zlatn u p reslicu sa zlatnom kudeljom i sa zlatnim vretenom. Kad ona otide k m esecu , n a e m eseev u m ajk u k o d k u e, p a je p o lju b i u ru k u i n azo v e: "P o m o zi B o g , m eseev a m ajk o !" A o n a jo j o d g ov o ri: "B o g ti p o m o g ao , rajsk a d u ice. A o d k u d ti o v d e?" O n d a jo j on a k ae sv u n ev o lju sv o ju , i k ak o je b ila k o d su n ca, i p o k ae jo j to jo j je n jeg o v a m ajk a p o k lo n ila, i ree k ak o je su n ce p o slalo d a p ita m eseca n ije li o n g d e v id eo n jezin a m u a. M eseev a jo j m ajk a o d g o vo ri d a se m alo sk lo n i za v rata, jer e sad d o i m esec lju tit i u m o ran , i ona se skloni, kad ali eto ti meseca, k ak o d o e, n azv a m ateri d o b ro ju tro , p a jo j ree: "O v d e m irie rajsk a d u ica." A m ati m u o d g ov o ri: "N em a, sin k o , n ik o g a; ta o v am o n e m o e n i tica d o leteti, a k ak o e rajsk a d u ica d o i?" M esec jo j o p et ree: "Im a, m ajk o , im a, n eg o n ek a izi e slo b o d no , n e u jo j n ita." O n d a o n a izi e, p a m u p rip o v ed i sv e to je i k ak o je, p a m u n ajp o sle ree: "S jajn i m esee! ti sja celu n o p o sv em u sv etu , n isi li g d eg o d v id eo tak o g a i tak og o v ek a?" A m esec jo j o d g o v o ri: "R ajsk a d u ice, ja g a n o u n a zem lji n isam n ig d e v ideo, nego idi ti k vetru, te njega zapitaj nije li ga gde video, on p rev re d rv lje i k am en je i zav lai se sv u d a." K ad o n a o d an d e p o e, p o k lo n i jo j m eseev a m ajk a zlatn u k v o k u s p iliim a. P o to m e o n a d o e k v etro vo j m ajci, te jo j

pripovedi sve kako je strad ala, i k ak o je d o la d a p ita njenoga sina vetra nije li on gdegod video takoga i takog o v ek a. V etro v a jo j m ajk a n a to ree: "U k lo n i se m alk o za v rata, rajsk a d u ice, jer e sad m o j sin srd it d o i, p a te m o e sv u izd rap ati." I o n a se sk lo n i za v rata, k ad ali eto ti v etra, d u v a, ru i, k ri, p rev re g d eg o d to n a e, sav izg reb en i p o d eran , p a k ak o d o e, n azv a m ateri p o m o z B o g ! p a jo j ree: "M ajk o ! o v d e m irie rajsk a d u ica." A o n a m u o d g o v o ri: "B o g s to b o m sin k o ! o v am o n e m o e n i tica d o leteti, a k ak o e rajsk a d u ica d o i?" V etar jo j o d g ov o ri: "Im a, m ajk o , im a, v e n ek a izi e slo b o d n o , ne u jo j n ita." I tak o o n a izi e p red v etra, i p rip o v ed i m u nevolju svoju; a vetar joj odgovori: "Ja sam ga video, on je ak u d ru g o m e carstv u , tam o se o en io i caru je. N eg o m o ja e ti m ajk a d ati zlatan razb o j sa zlatn o m p re o m i ek rk o m , p a k ad d o e u o n aj g rad , a ti n am esti p rem a carev o m e d v o ru taj razb o j, p a tk aj, i p u sti k v o ku i p ilie p ak ih h ran i, i izn esi p reslicu ." O n a tak o i u in i. K ad d o e u onaj grad, i opanci joj se p o d eru i tap p reb ije; o n a p rem a carev o m e d v o ru n am esti razb o j, p u sti k v o k u s p iliim a, i izn ese p reslicu , p a stan e tk ati. A li je carica u g led a s d v o ra, p a stan e g o v o riti sam a seb i: "O B o e m o j! ja sam carica, pak nemam zlatnog razboja ni preslice, ni zlatn e k v o k e n i p ilia", i p o lje sv o g a slu g u k en i d a je p ita h o e li p ro d ati te stv ari. O n a o d g o v o ri: "Ja n e u p ro d av ati, n eg o d a m e p u sti carica d a p ren o im jed n u n o s carem n jen im , p a u jo j d ati p reslicu ." C arica o b en elu i cara i dopusti joj pren o iti s n jim a. C ar k ak o leg n e u p o stelju , o n se zan ese i k ao m rtav u tia se, a o n a k ad ostane sama s njim, stane mu govoriti: "Svetli care, sunce ogrejalo! baci desnu ruku preko mene, ne bih li se rastala s tv o jim d eteto m ." A li car n iti to v id i n i u je. Sutradan ona da carici zlatnu preslicu sa zlatnim povesmom i zlatn im v reten o m , a carica zaite i k v o k u s p iliim a, a o n a jo j rek n e d a e jo j d ati ak o je p u sti jo jed n u n o d a p ren o i s n jen im carem . C arica p ristan e i n a to , p a cara o p et o b en elu i, i tak o se car o p et zan ese i n e u je k ad ona stane vikati: "Svetli care, sunce ogrejalo! baci desnu

ruku preko mene, ne bih li se rastala s tvojim detetom." K ad b u d e u ju tru , straa p rip o v ed i caru k ak o v e d v e n oi o n a en a s n jim e spav a, i jed n ak o v ie d a p reb aci desnu ruku preko nje, ne bi li se rastala s njegovim detetom. Kad carica p rim i k v o k u s p iliim a, zaite i razb o j sa zlatn o m p re o m i ek rk o m , i en a jo j o b ea ak o jo j d o pu sti jo jed n u n o s n jen im m u em d a p ren o i. O n a d o p u sti u m isli d a m u a o p et o p o ji, ali o n d o zn av i o d slu g u ta je i k ak o je, m etn e u v ee p o d b rad u su n er, te u n j sasp e o n o p ie k o je m u carica d o n ese, i tak o o stan e p ri seb i. K ad leg n u u k rev et, o n se u in i k ao d a sp av a, a o n a p o v ie: "Svetli care, sunce ogrejalo! prebaci ruku preko mene, ne b ih li se rastala s tv o jim d eteto m ." A car k ad to u je, o d m ah ru k u p rek o n je p reb aci, i o n aj as p o n e se o n a tru d iti, i ro d i m u m u k o ed o zlato ru ko i zlato k o so . P o to m o n o stav i o n u zem lju i caricu a s p rv o m se en o m i d eteto m v rati u p re an je carstvo svoje.

11. K om e B og p om ae, n ik o m u n au d iti n e m oe. B io o v ek i en a, p a im ali tri sin a. N ajm la i b io n ajlep i i o d v e d o b ar, p a su g a d ru g a b raa d rala za b u d alu . S v a tro jica v e d o rastu za en id b u , a o tac ih n e en i n i jed n o g a, jer je b io siro m ah . O n d a ree n ajstariji k o cu : "B ab o , h o u d a m e en i." A k ad to u je sred n ji, ree i o n : "I m en e, b ab o , i ja sam za en id b u ." A k ad u je i n ajm la i, i o n ree: "I m en e, b ab o , i ja sam za en id b u ." S ad se o tac n a e u nevolji pa se stane dogovarati sa sv o jo m en o m ta e rad iti. N ajp o sle se d o g o vo re, te o tac d o zo v e sin ov e p red a se p a im ree: "Id ite u k ak v u v aro te zaslu ite p o m aram u , p a k o ji d o n ese n ajlep u m aram u , o n o g a u en iti." P o to m o n i p o u sv a tro jica zajed no, ali starija d v o jica stan u p u tem jed n ak o ru iti n ajm la eg a i smejati mu se, ia ga najposle oteraju od sebe, te on udari d ru g im p u tem m o lei se B o g u d a m u d a d o b ru sreu . I

tak o id u i d o e n a jed n u v o du . N a o n o j v o d i s d ru g e strane bio je veliki grad i u gradu carski dvor. Car je od o n o g a g rad a b io v rlo zao i o p ak , p a je u m r o p re v rem en a i u d v o ru m u o stala jed in ica k i. O n u su carsk u k er m n o g i p ro sili, ali k o je g o d o d p ro silaca d o ao u d v o r i o n d e zan o io , o n aj v ie n ije iv o sv an u o , jer se car b io pov am p irio p a d o lazio n o u te d av io . K ad n ajm la i b rat d o e n a o n u vo d u i stan e h o d ati p o k raj n je m islei k ak o b i p reao n a o n u stran u , u g led a g a k ro z p en d er carev a k i, pa zapovedi momcima te ga prevezu i dovedu preda nju. O n k ad izi e p red carsk u k er, m alo se zb u n i i p o p lai; ali carev a k i k ak o g a v id i, zag led a se u n jeg a p a g a zap ita o tk u d a je i k u d a je n au m io ; a o n jo j k ae o tk u d a je i p rip o v ed i jo j sv e po red u k ak o im a jo d v a b rata i k ak o sv a tro jica h o e d a se en e, a o tac im siro m ah , p a im rekao da d o n ese sv ak i p o jed n u m aram u k u i p a k o ji d o n ese n ajlep u d a e o n o g a en iti. K ad to u je carev a k i, rek n e m u : "T i e v eeras o v d e o stati k o d m en e i n o iti, p ak em o u ju tru g led ati za m aram u ." K ad b u d e p red n o , n ah ran i g a lep o i n ap o ji, p a g a o d v ed e u jednu so b u svu zelen u , i ree m u : "N em o j d a se p lai, tu e n o as d o laziti i lu p ati o k o teb e d a te p lae, ali ti se n e b o j." O n k ao p ro stak n ije m o g ao n i zasp ati o d u d a, n eg o se jed n ak o u d io gd e je d o ao , k ad ali o k o p o no i stan e lupa po sobi i vika: "O v aj je d o ao d a p rim i carstv o ; o v o m e n e m o em o n ita u in iti." O n se B o g u m o lio jed n ak o i tak o ta n o p ro e i o n o stan e iv i zd rav . K ad zora zabeli, on ustane pa sedne. Svi su u dvoru mislili da e g a izv u i m rtv a iz so b e k ao i d ru g e p ro sio ce. K ad careva k i p o lje jed n o g a o d dv o ran a d a v id i jeli o n iv , i ak o je iv , d a g a d o v ed e p red a n ju , d v o ran in se zau d i k ad g a n a e u so b i g d e sed i iv i zd rav , p a m u o n d a ree: "H ajd e, zo v e te n aa carica." K ad o n izi e p red a n ju , i o n a se sam a zau d i k ak o je o stao iv , p a m u d a d o ru ak , i p o to d o ru ku je, d a m u u h artiji zav ijen u sv ilen u m aram u , zlatom vezenu, pa mu rekne: "Evo nosi svome ocu, i ako ti jo to k ae, o p et d o i o v am o k m en i." O n jo j zah v ali n a m aram i i n a k o n ak u , p a p o e k u i; k ad tam o , a to v e

d o la i druga dva brata. Onda oni izvade svaki svoju maramu: njihove bile kojekakve, a kad on svoju izvadi, sv i se zau d e, p a o n a d v a b rata sk o e n a n jeg a: "O tk u d a tebi to? Ti si to negde ukrao." Najposle otac da bi ih u m irio , ree im : "Z n ate li ta? Id ite jo jedan put u svet, pa k o ji d o n ese lan ac d a se d ev et p u ta o b av ije o k o n ae k u e, o n o g a u en iti." T ak o se b raa u m ire i starija d v o jica o tid u k ud a su zn ali, a n ajm la i u p rav o k carev o j k eri, p a k ad izi e p red a n ju , o n a g a zap ita: " ta ti je sad o tac kazao?" A on joj odgovori: "Kazao da donesem lanac koji se m o e o b av iti d ev et p u ta o k o n ae k u e." O n a g a o p et lep o n ah ran i i n ap o ji p a g a u v ed e u u tu so b u i ree m u : "N e b o j se n ita, o p et e d o laziti n o as d a te p lae; a u ju tru em o g led ati za lan ac." T ak o su i o n u n o d o lazile aveti i pravile stravu kojekakvu oko njega, ali on ostane zd rav i iv . K ad b u d e u ju tru , o p et d o e d v o ran in p o n jega, i o d v ed e g a p red caricu . O n a m u o p et d a d o ru ak , i p o to d o ru k u je, d a m u m alu k u tijicu i ree m u : "E v o n o si o cu , ali ni p o to n e o tv araj d o k n e d o e k u i, p a ak o ti o tac jo to k ae, a ti o p et d o i o v am o ." O n jo j lep o zah v ali, p a p o e k u i i n a e b rau k o d k u e. S tarija b raa d o n ela p o lan ac k o ji se n ije m o g ao n i jed an p u t o m o tati o k o k u e; o n d a n ajm la i d a o cu k u tiju , a kad je otac otvori i izvadi iz n je zlatan lan ac, o n i se sv i u d iv e, p a starija b raa sk o e n an j, g o to v o d a g a u b iju : "T i e n au k u u o b o riti, ti si to n eg d e u k rao ." O tac ih stan e o p et u m iriv ati i tik ati, p a im n ajp o sle ree: "Id ite, d o v ed ite sv ak i d ev o jk u p a u v as sv u tro jicu o en iti." O n d a starija b raa o tid u k u d a su zn ali, a n ajm la i u p rav o k carev o j d ev o jci, p a jo j k ae ta im je o tac sad k azao . C arica m u n a to rek n e: "S ad treb a jo u jed n o j so b i d a p reno i, p a em o o n d a i za to g led ati." P o to g a opet nahrani i napoji, odvede ga u crvenu sobu d a p ren o i. O n d e je o n u n o jo v eu strav u p retrp eo n eg o p re an je o b e n o i: tu je b ila stran a lu p a, v ik a, zv ek a lan aca i stran i g laso v i: "T aj h o e m o je carstv o d a p rim i!" vukli su s njega i haljine, ali se njega nisu smeli taknuti, a o n se jed n ak o B o gu m o lio , i B o g g a sau v a zd rav a i o n u n o . U ju tru k ad g a izv ed u iv a i zd rav a p red carev u k er,

ona odmah dovede berbere te ga obriju i umiju, pa onda iznese gosposke haljine te ga preobuku, pa sedne s njim na k o ije i o tid e u crk v u te se s n jim e v en a. P o sle to g a o stan u u n jezin u dv o ru jo tri d an a u v eselju , p a o n d a p o u k o cu n jeg o vo m e, i u d ese te n o u d o u u n jego v o selo . K ad d o u p red k u u , u ju v ik u i v id e d a je v eselje: en e se o n a d v a b rata; o n d a o n p o v ie isp red k u e: "O d o m ain e!" K ad o tac to u je, o n istri p red k u u i zau d i se k ad v id i tak o v e g o ste p red sv o jo m k u o m . O n d a g a sin zap ita: "M o em o li n o iti o v d e?" A o tac m u o d g o v o ri: "D rag e v o lje, ali im am o v eselje u k u i, a n em am o m n o g o so b a, p a e v am p ro sti lju d i zag lu ati i v ik o m d o sa iv ati." N a to o n o d g o v o ri: "N ita za to ; ja sam to rad , n isam n ik ad u o ; a i m o ja en a jo v ie je rad a." I tak o u u u n u tra u jed n u so bu , a u d ru g o j v eselje. K ad u u u so b u i nameste se, pokloni im se mati njegova kao gospodi, a oni jo j rek u : "B lag o teb i k ad im a d v a v eselja u jed an p u t!" A ona im odgovori: "E moja gospodo! jedno mi je veselje, a d ru g o alo st: im ala sam jo jed n o g a sin a p a o tiao u sv et i p ro p ao , B o g zn a k ak o je i g d e je." P o sle m alo iza e o n n a polje, p a p rek o o n o g a g o spo sk og a o dela o b u e sv o je stare siro m ak e h aljin e i p o k lo p i se eiro m p a u e u o n u so b u g d e je b ilo v eselje i stan e za v rata. K ad g a v id e b raa, p o v iu n a o ca i m ater: "K am o te se d a v id ite sv o g a h v aljen o g sin a to id e i k rad e k o jeta!" Kad ga otac opazi, ree m u : "N esreo , g d e si b io d o sad? k am o teb i devojka?" A mati opet stane naricati: "Kuku mene k u k av ici, za to m e tak o u b ija!" K ad o n to v id i i u je, ree im : "N em o jte m e tak o h u liti; d o b ro e b iti, ak o B o g da", pa onda zbaci sa sebe siro m ak e h aljin e i o stan e u o n im a g o sp o sk im a; a o n i k ad to v id e, b raa se u p ro p aste i p o p lae i stan u g a m o liti d a im o p ro sti, a o tac g a i m ati zag rle i stan u g a lju b iti. S ad se n an o v o u in i v eselje za n ek o lik o d an a. P o sle n ajm la i sin o d v ed e o ca i m ater sa so b o m , a b rai sv o jo j d ad e sp ah ilu k e, te su o d o n o d o b a g o sp osk i iv eli.

12. Zlatoruni ovan. Bio jedan lovac, pa kad jednom otide u lov u planinu, izi e p red an j o v an sa zlatn o m v u n o m . L o v ac k ad g a o p azi potegne iz p u k e da g a u b ije, a o v an se zatri te n jeg a p re ro g o v im a u b ije. L o v ac p ad n e n a m esto m rtav , i d ru tv o n jeg o v o k ad g a p osle n a e, n e zn aju i k o g a je u b io , o d n ese g a k u i i u k o p a. P o sle to g a en a o v o g a lo v ca ob esi n jeg o v u pu k u o k lin . K ad jo j se sin o p ae snagom, on zaite o d m atere o n u p u ku d a id e s n jo m u lo v , a m ati m u je n e h ted n e d ati g o v o rei: "N i p o to , sin k o ! o tac je tv o j p o g inu o s to m p u ko m p a h o e i teb i g lav e d a d o e?" Jed n o m o n u k rad e p u k u i o tid e u lo v. K ad d o e u u m u , onaj ovan sa zlatno m v u n o m izi e i p red an j, p a m u ree: "T v o g a sam o ca u b io , p a u i teb e." A o n se u p lai p a rek n e: "P o m o zi B o e!" i n ateg n e p u k u te u b ije o v n a. S ad se o b rad u je g d e je u b io zlato ru n a o v na, to g a u carstv u n em a, p a zd ere k o u s n jeg a i o d n ese k u i. M alo p o malo p ro u je se to d o cara, i car zap o v ed i d a m u se d o n ese ta k o a d a v id i k ak v ih jo zv ero v a im a u n jeg o v u carstv u . K ad o n aj m o m ak o d n ese k o u i caru p o k ae, car m u ree: "Iti ta h o e d a ti d am za tu k o u ." A o n m u o d g o v o ri: "N e u je p ro d ati n i p o to." U onoga cara bio je doglavnik stric onoga momka, pa svome sinovcu nije bio p rijatelj, v e zlo tv o r. O n ree caru : "K ad o n n e e tu k o u tebi da da, gledaj da mu skrhamo vrat, zapovedi mu da u in i to n e m o e b iti." I tak o n au i cara te d o zo v e m o m e i ree m u d a p o sad i v in o g rad i d a za sed am d an a d o n ese s n jeg a n o v a v in a. M o m e k ad to u je, stan e p lak ati i m o liti se d a o n to n e m o e u in iti, n iti to m o e b iti; a car m u o p et ree: "A k o za sed am d an a to n e u rad i, n ije n a teb i g lav e." O n o n d a p lau i o tid e k u i i k ae m ateri ta je i k ak o je, a m ati k ad u je, o d g o v o ri m u : "Jesam li ti k azala, sin k o , d a e teb i o n a p u k a d o i g lave k ao i o cu tv o m e." P lau i tak o m o m e i m islei ta e rad iti i k u d a e, d a b i g a n estalo , izi e iza sela i p o d o b ro se o d n jeg a u d alji. Kad

n a jed an p u t jed n o d ev o je izi e p red an j, i zap ita g a: "Z a to , b rate, p lae?" A o n jo j srd ito o d g o v o ri: "Id i s B o g o m , k ad m i p o m o i n e m o e", i p o e d alje, a d ev o je p ristan e za n jim i stan e g a m o liti d a jo j k ae, "m o e b iti" v eli "d a u ti p o m o i". O n d a o n stan e p a jo j ree: "K azau ti, ali sam B o g d a m i p o m o g n e, d ru g i m i n ik o n e m o e p o m o i", i p rip o v ed i jo j sv e ta g a je sn alo i ta m u je car zap o v ed io . O n a k ad g a saslu a, ree m u : "N e b o j se, b rate, n eg o id i i iti u cara n a k o m e m estu d a bude vinograd, p a n ek a ti ip artaju , a ti u zm i to rb u i u n ju stru k b o siljk a, pa idi na ono mesto i lezi te spavaj, a za sedam dana im ae g ro a zrela." O n se n a to v rati k u i i k ae m ateri k ao o d m u k e k ak o se s d ev o jeto m n aao i ta m u je kazalo. A mati k ad u je, ree m u : "Id i, sin k o , id i o g led aj, i o n ak o si p ro p ao ." O n d a o n o tid e k caru i zaite m esto za v in o g rad i d a m u se ip arta g d e e b iti b razd e. C ar m u d a sv e i u in i k ak o je isk ao ; a o n u zm e to rb u o ram e i u n ju struk bosiljka, pa neveseo legne onde spavati. Kad ujutru u stan e, a to v in o g rad p o sa en ; d ru g o ju tro listao, do sed am d an a b ilo v e g ro e zrelo u n jem u , a to je b ilo v rem e k ad n ig d e n em a g ro a. O n n ab ere g ro a, izm u lja i o d n ese caru slatk a v in a i u m aram i g ro a. K ad car to vidi vrlo se zau d i i sv i u d v o ru . O n d a stric o n o g a m o m k a ree caru : "S ad em o m u zap o v ed iti d ru g o to zaista n e e m o i u in iti." P a n au i cara te d o zo v e o n o m o m e i ree m u : "O d v iljev sk ih zu b a d a m i n ain i d v o r." O n k ad to u je, o tid e k u i p lau i i p rip o v ed i m ateri ta m u je sad car zap o v ed io , i ree jo j: "O v o , m ajk o , n iti m o e b iti, n iti ja m o g u sv riti." A m ati m u o d g o v o ri: "Id i, sin k o , o p et: iza sela, n e b i li te B o g n am erio n a o n u d ev o jicu ." O n izi e iza sela, i k ad d o e n a o n o isto m esto g d e je p re o n u dev o jk u n aao , o na izi e o p et p red an j p a m u ree: "O p et si, b rate, n ev eseo i p laan ." A o n jo j se stan e tu iti ta m u je sad zap o v e en o . O n a k ad g a saslu a, ree m u : "L ak o e b iti i to ; n eg o id i k caru i iti la u i u n jo j trista ak o v a, vina i trista akova rak ije, i u z to jo d v ad eset d u n era, p a k ad d o e n a la i tu i tu izm e u d v e p lan in e, zag rad i v o d u to je o n d e, p a u sp i u n ju sv e v in o i rak iju . V iljev i e

o n am o d o i d a p iju v o d u , p a e se o p iti i p o p ad ati, a d u n eri o n d a n ek a im sv e zu b e izreu p a ih n o si na ono m esto g d e car h o e d a m u se g rad sag rad i, p a lezi te sp av aj, a za sed am d an a b ie g rad g o to v ." O n d a se o n v rati k u i i p rip o v ed i m ateri k ak o je b io o p et s d ev o jk o m i ta m u je o n a k azala. A m ati m u o p et ree: "Id i, sin k o , n e bi li Bog dao da ti op et p o m o g n e." O n o tid e k caru i izite sv e, p a o n d a o tid e i sv ri k ak o m u je d ev o jk a k azala: v iljev i d o u te se o p iju i p o p ad aju , a d u n eri im isek u zu b e i d o n esu n a on o m esto g d e e se g rad zid ati; o n u v ee m etn e u to rb u stru k b o siljk a, p a o tid e o n am o i legne spavati, i tako za sedam dana bude grad gotov. Kad car v id i g o to v g rad , v rlo se u d iv i p a ree stricu o n o g a d eteta, sv o m e d o g lav n ik u : "E sad ta d a m u rad im ? O v o n ije o v ek , B o g zn a ta je." A o n m u o d g ov o ri: "Jo jed n o d a m u zap o v ed i, p a ak o i to sv ri, zaista je n eto v ie o d o v ek a;" i tak o o p et n ag o v o ri cara, te d o zo v e m o m e i ree m u : "S ad jo d a m i d o v ed e carsku d ev o jku iz drugoga carstva iz toga i iz toga grada. Ako mi je ne d o v ed e, n a teb i n em a g lav e." M o m e k ad to u je, o tid e materi svojoj i k ae jo j ta je car zap o v ed io ; a o n a m u ree: "Id i, sin k o , trai o p et o n u d ev o jk u , n e b i li B o g d ao d a te o p et izb av i." O n o tid e iza sela i n a e o n u d ev o jk u , p a jo j p rip o v ed i ta m u je o p et zap o v e en o . D ev o jk a k ad g a saslu a, ree m u : "Id i iti u cara g aliju, i u njoj da se n ain i d v ad eset d uan a, i u sv ak o m e d u an u d a b u d e trg o d d ru g e ru k e, sv e b o lji o d b o ljeg a; i iti d a se izb eru n ajlep i m o m ci, p a n ek a ih lep o o b u ku i n am este za k alfe, u sv ak i d u an p o jed an . P a e o n d a ti p o i n a to j g aliji i sree p rv o i p rv o o v ek a a o n n o si iv u o rlu in u , p a g a p itaj h o e li je p ro d ati, o n e k azati d a h o e, a ti m u p o d aj to g o d zaite. P o sle e sresti d ru g o g a g d e n o si aran a u u n u , sv e su m u zlatn e k ralju ti, i to g a aran a k u p i p o to p o to . T reeg a e sresti a o n n o si iv a g o lu b a, i za g o lu b a p o d aj to g od zaite. O d o rla e iz rep a iu p ati jed n o p ero , o d aran a k ralju t, a o d g o lu b a iz lev o g a k rila jed n o p ero , p a e ih p u stiti sv e. K ad o tid e u d ru g o carstv o p o d o n aj g rad , a ti o tv o ri sv e d u an e i n ared i neka svaki

m o m ak p red sv o jim d u an o m sto ji. O n d a e d o i sv i g ra an i i g led ae trg i d iv ie se, a d ev o jk e k o je d o u po v o d u , g ov o rie p o g rad u : G o v o re lju d i: o d k ak o je o v o g a g rad a, jo o v ak e g alije n ije b ilo n i o v ak a trg a. T o e zau ti i careva devojka, p a e se isk ati u o ca d a je p u sti d a i o n a v id i. K ad o n a d o e sa sv o jim d ru g aricam a u g aliju , ti je v o d i sv e iz d u an a u d u an , i izn o si trg sv ak o jak i p red a n ju sv e lep i i lep i, i sv e je zab av ljaj d o k se m alo p o su m rai, p a k ad se p o su m rai, a ti k ren i g aliju, u taj e m ah p asti tam a d a se n ita n e v id i. U d ev o jk e e b iti tica n a ram en u to je u v ek k o d seb e im a, p a k ad v id i d a la a id e, o n a e p u stiti o n u ticu s ram en a sv o g a d a o b zn an i u d vo ru ta je i k ak o je. A ti o n d a zap ali p erce o d o rla, te e ti o rao o d m ah d o i, a ti m u k ai n ek a u h v ati ticu , i o rao e je u h v atiti. P o sle e d ev o jk a b aciti jed an k am iak u v o d u , te e g alija o d m ah stati, a ti o n d a u zm i k ralju t o d aran a i zap ali je, i aran e ti o d m ah d o i, a ti m u k ai d a n a e i p ro g u ta o n aj k am iak , aran e g a n ai i p ro g u tati, a g alija e o d m ah p o i. P o sle ete d u g o p u tov ati n a m iru , p a ete n ajp o sle d o i izm e u d v e p lan in e, o n d e e se g alija o k am en iti i v elik i ete strah p retrp eti, i d ev o jk a e te terati d a jo j d o n ese iv e v o d e, a ti o n d a o d golu b a p erce zap ali, i g o lu b e ti o d m ah d o i, a ti m u p o d aj stak len ce i o n e ti d o n eti iv e v o d e; p o to m e se o d m ah g alija k ren u ti i d o i e sretn o k u i s carsk o m d ev o jk o m ." P o to m o m e saslu a d ev o jk u , o tid e k u i i k ae m ateri sv e, p a o n d a o tid e k caru i zaite sv e to m u je treb alo ; car m u n ije m o g ao o d rei, n eg o m u d a, i tak o se o n k ren e s g alijo m . P u tu ju i tak o sv ri n a p u tu sv e k ao to m u je reen o , i d o e p o d o n aj g rad u d ru g o m e carstv u , i k ao to m u je d ev o jk a k azala, o n u in i sv e, d o ep a se carske k eri i sretn o s n jo m e d o e n atrag . U g rad u car i n jeg o v d og lav n ik s carev ih p en d era u g led aju g aliju izd alek a g d e id e, p ak ree d o g lav n ik caru : "S ad g a p o g ub i k ak o izi e iz g alije, d ru k ije m u n e m o e d o sad iti." K ad g alija v e stan e u k raj, o n d a stan u izlaziti na breg svi redom, najpre devojka sa svojim drugaricama pa onda m o m ci a n ajp o sle o n , a car n am esti d elata te k ak o se

p o m o li iz g alije, o d see m u g lav u . C ar je m islio o n u carsk u k er za seb e u zeti, te k ak o o n a izi e iz g alije, o n p risk o i k n jo j te je stane milovati, a ona se okrene od n jeg a p a ree: "K am o o n aj to se tru d io za m en e?" A k ad v id i d a m u je g lav a o d seen a, o d m ah u zm e iv u v o d u , te g a p relije i sastav i g lav u , i o n o p et o iv i k ao i b io . K ad car i n jeg o v d o g lavn ik o p aze d a je o n o iv eo , ree d o g lav n ik caru : "T aj e sad jo v ie zn ati n eg o to je zn ao , jer je b io i m rtav p a o p et o iv eo ." C ar zaeli d o zn ati d a li se zaista v ie zn a k ad se n an o v o p ro iv i, p a zap o v ed i d a i n jem u o d sek u g lavu , i d a g a d ev o jk a iv o m v o d o m p ro iv i. P o to caru odsek u g lav u , carsk a k i n e h ted n e n i d a zn a za n jeg a, n eg o o d m ah n ap ie o cu k n jig u i k ae sv e k ak o je b ilo i d a o n a h o e d a p o e za o n o m o m e, a o tac n jezin o tp ie d a n aro d p rim i o n o m o m e za cara, ak o li n e e d a e o n d ig n u ti k rajin u n a n jih . N aro d o d m ah p rizna da je p rav o d a o n u zm e carev u k er i d a caru je. I tak o o n o m o m e o en i se carev o m d ev o jk o m i p o stan e car, a o stali m o m ci to su s n jim ili ien e se o n im d ev o jk am a to su b ile p o red carsk e k eri i p o stan u v elika g o sp o d a.

13. Usud. B ila d v a b rata zajed n o u k u i, p a jed an sv e rad io , a d ru g i jed n ak o b esp osliio i g o to v o jeo i p io. I B o g im d a te stek u u sv aem u : u g o v ed im a, u k o n jm a, u o v cam a, u sv in jam a, u elam a i u sv em u d ru g o m e. O n aj k o ji je rad io jednom pomisli u seb i: " to b ih ja i za o v o g a len iv ca radio? Bolje da se odelim, pa da za sebe radim, a njemu to d rag o !" I tak o jed an p u t ree sv o m e b ratu : "B rate, n ije p rav o , ja sv e rad im a ti n i u em u n e p o m ae, n eg o sam o g o to vo jed e i p ije. Ja sam n au m io d a se p o d elimo." Ovaj g a stan e o d v raati: "N em o j b rate, ta d o b ro n am je o b o jici, ti im a sv e u ru k am a i sv o je i m o je, a ja sam zad o v o ljan k ak o g od ti u rad i." O n aj d ru g i o stan e p ri sv o m e, i tak o se

p riv o li i o v aj p a m u ree: "K ad je tak o , d a ti je p ro sto , eto deli sam k ak o zn a." O n d a o n aj p o d eli sv e p o red u p a svak svoje uzme preda se: neradin uzme za stoku g o v ed ara, za k o n je k o n ju ara, za o v ce o v ara, za k o ze k o zara, za sv in je sv in jara, za ele k o v an d iju , p a im ree: "Ostavljam sve svoje dobro na vama i na Bogu;" pak stane iv eti k o d k u e k ao i p re e. A o n aj d ru g i b rat tru d io se o k o sv og a d o b ra sam k ao i p re e, u v ao i n ad g led ao , ali napretka nikakva nije video, nego sve propast, od dana na d an sv e g o re d o k le tak o n e o siro m ai d a v e n ije im ao n i o p an ak a n eg o iao b o s. O n d a ree u seb i: "Id em k b ratu sv o m e d a v id im k ak o je u n jeg a." I tak o id u i n ai e n a liv ad i n a stad o o v aca; k ad tam o a k o d o v aca n em a o b an a n eg o jed n a p relep a d ev o jk a sed i p a p red e zlatn u icu . O n n azv av i jo j "P o m o zi B o g ," zap ita je ije su jo j o v ce, a o n a m u o d g o v o ri: " ija sam ja o n o g a su i o v ce." A o n je zap ita: "A ija si ti?" O n a m u o d g o v ori: "Ja sam tv o g a b rata srea." O n d a se o n ralju ti d a jo j ree: "A d a g d e je m o ja srea?" D ev o jk a m u o d g o v o ri: "T v o ja je srea daleko od tebe." "A mogu li je n ai?" zap ita o n , a o n a m u o d g ov o ri: "M o e, p o trai je." K ad o n to u je i v id i d a su ovce brata njegova dobre da ne mogu bolje biti, ne htedne d alje n i ii d a g led a d ru g u sto k u , n ego o d an d e u p rav o o tid e k b ratu . K ad g a b rat u g led a, raali m u se i zap lae: "K am o se o d to lik o v rem en a?" P a v id ei g a g o la i b o sa, o d m ah m u d a jed re o p an k e i n o v aca. P o sle to g a p o to su se n ek o lik o d an a pro astili, d ig n e se o n aj b rat d a id e k u i sv o jo j. K ak o d o e k u i, u zm e to rb u n a ram e i u n ju h leb a, i tap u ru k e, p a p o e u sv et d a trai svo ju sreu . P u tu ju i tak o d o e u jed n u v elik u u m u i id u i k ro z n ju n a e jed n u sed u m ato ru d ev o ju ru p o d jed n im g rm o m g d e sp av a, p a izm ah n e tap o m te je o p ali p o stran jici, a o n a se jed v a d ig n e i jed v a o tv o ri o i o d k rm elji, p a m u p ro g o v o ri: "M o li se B o g u to sam zasp ala, a d a sam b u d n a b ila, n e b i ti d o b io n i tih o p anak a." O n d a jo j o n ree: "A k o si ti d a ja ne bih dobio ni ovih opanaka?" A ona mu odgovori: "Ja sam tv o ja srea". K ad o n to u je stan e se b u sati: "I ti li si m o ja srea, B o g te ubio! Ko tebe meni dade?" A ona se

o d m ah u tee: "M en e je U su d teb i d ao ." O n je o n d a zap ita: "A g d e je taj U su d ?" A o n a m u o d g o v o ri: "Id i p a g a trai." I u taj je m ah n estan e. O n d a o v ek p o e d a trai U su d a. Id u i tak o d o e d o jed n o g a sela, i v id i u selu v eliku g azd in sk u ku u i u n jo j v elik u v atru , p a p o m isli u seb i: "O v d e v alja d a je k ak o v eselje ili slav a," p a p o e u n u tra; kad on unutra, a to na vatri veliki kazan, kuva se u njemu v eera, a p o red v atre sed i d o m ain . o v ek o n aj u av i u k u u , n azo v e d o m ain u : "D o b ar v ee!" A d o m ain m u p rih v ati: "B o g ti d o b ro d ao !" p a m u ree d a sed n e d o njega, pa ga stave pitati otkuda je i kuda ide, a on mu sve p rip o v ed i k ak o je b io g azd a, i k ak o je o siro m aio , p a k ak o sad id e U su d u d a g a p ita za to je siro m ah . P o to m zapita d o m ain a za to o n to lik o siln o jelo g o to v i, a d o m ain m u ree: "E m o j b rate, ja sam g azd a i sv eg a im am d o sta, ali sv o je d ru in e n ik ak o n e m o g u n asititi, sv e k ao d a ala iz n jih zija; sam o e v id eti k ad stan em o v eerati ta e rad iti." A k ad sed n u v eerati, sve je grabilo jedno od d ru g o g a, i o n aj v elik i k azan s jelo m za tili as p ro e. P o sle v eere d o e red u a te p o k u p i sv e k o sti n a jed ru g o m ilu p a ih b aci za p e, a o n se stan e u d iti g d e m lad a b aci k o sti za p e, d o k u jed an p u t iziu d v e stare o k lep an e v eti, su h e k ao av eta i p o n u sisati o n e k o sti. O n d a o n u p ita d o m ain a: " ta ti je o n o za p ek o m , b rate?" A o n mu odgovori: "Ono je, brate, moj otac i mati, kao da su se o k o v ali n a o v o m e sv etu , n e h tee cri jed an p u t o v o g a sv eta." S u trad an n a p o h o d u ree m u d o m ain : "B rate, o p o m en i se i m en e, ak o g d e n a e U sud a, i zap itaj g a k ak v a je o v o n esrea, te n e m o g u sv o je d ru in e n ik ak o d a zasitim , i za to m i o tac i m ati n ik ak o n e u m iru ." O n se o b ea d a e g a p itati p a se o p ro sti s n jim e i p o e d alje d a trai U su d a. Id u i tak o p o sle d u go g a v rem en a jed n o v ee d o e u d ru g o selo , p a se zam o li u jed n o j k u i d a g a p rim e n a k o n ak . O n i g a p rim e i u p itaju g a k u d a id e, a o n im k ae sv e p o red u to je i k ak o je. O n d a m u o n i p o n u go v o riti: "Z a B o g a, b rate, k ad tam o id e, p itaj i za n as za to n am se g o v ed a n e d ad u n eg o sv e n atrak e id u ." O n im se o b ree d a e p itati U su d a, p ak su trad an p o e d alje. Id u i

tak o d o e n a jed n u v o d u , p a p o n e v ik ati: "O v o d o ! o v o d o ! p ren esi m e!" A v o d a g a u p ita: "K u d a id e?" A o n jo j k ae k u d a id e. O n d a g a v o d a p ren ese, p a m u ree: "M o lim te, b rate, p itaj U su d a za to ja n em am ro d a u seb i." O n o b ea v o d i d a e p itati, p a o n d a p o e d alje. Id u i tak o za d u g o , n ajp o sle d o e u jed n u u m u , i o n d e n a e jed n o g a p u stin ik a, p a g a u p ita n e b i li m u m o g ao k azati to za U su d a. P u stin ik m u o d g o v o ri: "Id i o v u d p rek o p lan in e p a e d o i b a p red n jeg o v d v o r, ali k ad izi e p red U su d a, n ita n e g o v o ri, n eg o to g od o n rad i o n o rad i i ti, d o k le te g o d o n sam n e zap ita." o v ek zah v ali p u stin ik u da p o e p rek o p lan in e. K ad d o e u U su d o v e d vo re, im a ta i v id eti: u d v o ru k ao d a je carev in a, tu su slu g e i slu k in je, sv e se u u rb alo , a U su d sed i sam za g o to v om so fro m p a v eera. K ad o v ek to v id i, sed n e i o n za so fru p a stan e v eerati. P o sle v eere leg n e Usud spavati, legn e i o n . K ad b u d e o k o p o no i, stan e stran o tu tn jiti i iz tu tn jav e zau je se g las: "O U su d e! o U su d e! ro d ilo se d an as to lik o i to lik o d u a, p o d aj im ta e." O n d a U su d u stan e, p a o tv o ri san d u k s n ov cim a, i stan e b acati p o so b i sv e sam e d u k ate, g o v o rei: "Kako meni danas, tako njima do veka." Kad ujutru dan osvane, ali n em a o n ih d v o ro v a v elik ih , v e m esto n jih sred n ja k u a; ali i u n jo j o p et im a sv eg a d o sta. K ad b u d e p red v ee, sed n e U su d za v eeru , sed n e i o n s n jim , a n ik o n e g o v o ri n i rei. P o sle v eere legnu spavati. Kad bude oko p o n o i, p o n e stran o tu tn jiti, i iz tu tn jav e zau je se g las: "O U su d e! o U su d e! ro d ilo se d an as to lik o i to lik o d u a, n eg o d aj im ta e." O n d a U su d u stan e, i o tv o ri san d u k s novcima, ali nema dukata, nego srebrni novci i gdekoji d u k at. U su d stan e p ro sip ati n o v ce p o so b i g o vo rei: "Kako meni danas, tako njima do veka." Kad ujutru dan o sv an e, ali n em a n i o n e k u e, n eg o m esto n je sto ji m an ja, i tak o je U su d sv ak u n o rad io , a k u a m u se sv ak o ju tro smanjivala, dok najposle od nje postane mala kolibica, te U su d u zm e m o tik u i stan e k o p ati, o n d a i o n aj o v ek u zm e motiku te stane kopati, i tako su kopali vas dan. Kad bude u v ee, u zm e U su d k o m ad h leb a, p a o d lo m i o d n jeg a

p o lo v in u te d a i n jem u . T ak o v eeraju , i p o sle v eere legnu spavati. K ad b u d e o k o p on o i, o p et p o n e stran o tu tn jiti, i iz tu tn jav e zau je se g las: "O U su d e! o U su d e! d an as se ro d ilo to lik o i to lik o d u a, po d aj im ta e." Onda Usud ustane i otvori sanduk, pa stane prosipati sve sam e d id e i g d e k o ji m arja n ad n iarsk i v iu i: "K ak o meni danas, tako njima do veka." Kad ujutru svane, a k o leb a se p retv o ri u v elik e d v o re k ao to su b ili p rv i d an . O n d a g a U su d zap ita: " ta si d o ao?" O n m u k ae sv e p o red u sv o ju n ev o lju i d a je d o ao d a g a p ita za to m u je d ao zlu sreu . O n d a m u U su d ree: "T i si v id eo k ak o sam p rv u n o d u k ate p ro sip ao , i ta je p o sle b ilo . K ak o je m en i b ilo o n u no k ad se k o ro d io , o n o m e e o n ak o b iti d o v ek a. T i si se ro d io siro tin jsk e n o i, ti e b iti siro m ah d o v ek a A tv o j se b rat ro d io sretn e n o i, o n e b iti sretan d o v ek a. N eg o k ad si se zak an io i to lik o si se tru d io , k azau ti k ak o e se p o m o i. Im a u tv o g a b rata k i M ilica; o n a je sren a k ao i o tac jo j. K ad o tid e k u i, a ti u zm i k seb i M ilicu , p a to g o d stee sv e k ai d a je n jezin o ." O n d a o n zah v ali U su d u , p a m u o p et ree: "U to m e i u to m e selu ima jedan bogat seljak i svega ima dosta, samo je nesretan u to m e to m u se eljad n ik ad n e m o g u d a n asite: izjed u n a jed an o b ro k p un k azan jela, p a im je i to jo m alo . A otac i mati onoga seljaka kao da su se okovali na ovome sv etu , o stareli i p o crn eli i o su ili se k ao av eti, a n e m o g u da umru. On me je molio, Usude, kad sam kod njega bio n a k o n ak u , d a te p itam ta b i to b ilo ." O n d a m u U su d o d g ov o ri: "T o je sve za to to n e p o tu je o ca i m atere; njima b aci iza p ek e d a jed u , a d a ih m etn e u zaelje, p a p rv u au rak ije i p rv u au v in a n jim a d a d a, o n i n e b i n i p o lak o n og a jeli, i d u e b i se o n e o p ro stile." P o to m o n o p et zap ita U su d a: "U to m e i u to m e selu k ad sam n o io u jed n o j k u i, tu io m i se d o m ain kako mu se goveda ne d ad u n eg o sv e n atrak e id u ; p a m e m o lio d a te p itam ta b i to b ilo ." A U su d m u o d g ov o ri: "T o je za to to o n o k rsn o m im en u n ajg o re zak o lje, a d a zak o lje to n ajb o lje im a, sv e b i se trk ljala g o v ed a." O n d a g a o n zap ita i za v o d u : " ta bi to bilo da ona voda nema roda?" A Usud mu

o d g ov o ri: "Z a to n em a to n ije o v ek a n ik ad u d av ila; ali n e ali se, n e k azu j jo j d o k te n e p ren ese, jer ak o jo j k ae, o d m ah e te u d av iti." O n d a o n zah v ali U su d u , p a p o e k u i. K ad d o e n a o n u v od u , v o d a g a zap ita: " ta je k o d U su d a?" A o n jo j o d g ov o ri: "P ren esi m e, p ak u ti o n d a k azati." P o to g a v o d a p ren ese, o n p o tri, p a k ad o d m ak n e p o d alek o , a o n se o sv rn e p a p o v ie: "O v o d o ! o v o d o ! n isi n ik ad o v ek a u d av ila, za to ro d a n em a." K ad v o d a to u je, a o n a se razlije preko obale, pa za njim, a on b ei, te jed v a u tee. K ad d o e u o n o selo k o n o m e o v ek u to m u se g o v ed a n isu d ala, o n g a jed v a d o ek a: " ta je, brate, za Boga! Jesi li pitao Usuda?" On mu odgovori: "Jesam , i U su d k ae: k ad slav i k rsn o im e, a ti zak o lje n ajg o re, a d a zak o lje to n ajb o lje im a, sv e b i ti se trk ljala g o v ed a." K ad o n to u je, ree m u : "O stan i, b rate, u n as, eto d o n aeg a k rsn o g im en a n em a tri d an a; p a ak o bude istina, da ti dam jabuku." On ostane onde do krsnoga im en a. K ad d o e k rsn o im e, d o m ain u b ije n ajb o ljeg a ju n ca, i o d o n o g a asa m arv a se stan e trk ljati. P o sle to g a d o m ain m u p o k lo n i p eto ro g o v ed a, a o n m u zah v ali i p o e d alje. K ad d o e u o n o selo k o no m e d o m ain u to je im ao n esitu eljad , d o m ain g a jed v a d o ek a: "K ak o je, b rate, za B o g a! ta v eli U su d?" A o n m u o d g o v o ri: "U su d v eli: o ca i m atere n e p o tu je, n eg o im b aca za p ek u d a jed u ; a d a ih m etn e u zaelje, p a p rv u au rak ije i p rv u au v in a n jim a d a d ati, n e b i ti eljad n i p o la to lik o jela, a otac i mati bi ti se u p o ko jili." K ad d o m ain to u je, k ae en i, a o n a o d m ah u m ije i o elja sv ek ra i sv ek rv u , p a ih lep o p reo b u e, a k ad d o e v ee, d o m ain ih p o sad i u zaelje i p rv u au rak ije i p rv u au v in a n jim a d a. O d to g a asa n e m o g o e eljad n i p o lak jesti k o liko su donde jela, a sutradan i otac i mati prestave se. Onda mu d o m ain d a d v a ju n ca, a o n m u zah v ali p a p o e k u i. K ad d o e u sv o j zav iaj, stan u g a sretati p o zn an ici i p itati: " ija su ti to g o v ed a?" A o n sv ak o m e o d g o v arae: "B rao , Milice moje sinovice." K ak o d o e k u i, o d m ah o tid e b ratu svome, pa ga stane moliti: "Daj mi, brate, Milicu da je m o ja. V id i d a n em am n ik o g a." A b rat m u o d g o v o ri:

"Dobro, brate, evo ti Milice." On uzme Milicu pa je o d v ed e k u i, i p o sle to g a stee m n o g o , ali je za sv e govorio d a je M iliin o . Jed an p u t izi e n a n jiv u d a o b ie ito , a ito lep o , n e m o e lep e b iti. N a to u d ari o n u d a jed an p u tn ik p a g a zap ita: " ije je to ito?" a o n se p rev ari p a ree: "M o je." U k o ji m ah o n to ree, ito se u p ali i stane goreti, a on kad to vidi, p o tri za o v ek o m : "S tan i, brate, nije moje, nego je Milice moje sinovice". I tako se ito o d m ah u g asi, i o n s M ilico m o stan e srean .

14. K o m an je ite, vie m u se d aje. B ila tri b rata, p a n a b elo m e sv etu n ita v ie n isu imali do jed n u k ru k u , te b i tu k ru k u red o m u v ali: jed an b i o stao k o d k ru k e, a d ru ga d v o jica ila b i n a n ad n icu . Jed n o B o g p o lje an ela d a v id i k ak o o v a braa iv e, p a ak o zlo iv e d a im d a b o lju h ran u . K ad an eo B o ij si e n a zemlju, pretvori se u p ro sjak a, p a d o av i k o n o m e to u v a k ru k u zam o li g a d a m u d a jed n u k ru k u . O n u zb ere o d sv o jih k ru ak a, p a m u d a i ree: "E v o ti o d m o jih k ru ak a, o d b ratin sk ih n e m o g u ti d ati." A n eo m u zah v ali i o tid e. K ad su trad an o stan e d ru g i b rat d a u v a k ru k u , d o e o p et an eo pa g a zam o li d a m u d a jed n u k ru k u . I o n m u u zb ere o d sv o jih k ru ak a p a m u d a i ree: "E v o ti o d m o jih k ru ak a, o d b ratin sk ih n e m o g u ti d ati." A n eo i n jem u zah v ali i o tid e. K ad b u d e red n a treeg a b rata d a u v a k ru k u , o p et d o e an eo i zamoli i njega da mu da jed n u k ru k u . I o n m u u zb ere o d sv o jih k ru ak a p a m u d a i ree: "E v o o d m o jih k ru ak a, o d b ratin sk ih n e m o g u ti d ati." K ad b u d e etv rti d an , an eo se n ain i k alu er, p a d o e ran o u ju tru i zatee ih sv u tro jicu k o d k u e, p a im ree: "Hajdete za mnom da vam dam bolju hranu." Oni p o u za n jim b ez rei. K ad d o u n a jed an v elik i p o to k , v o d a tee, sv e u ji, o n d a zap ita an eo n ajstarijeg a b rata: " ta b i ti d a ti je?" A o n o d g o vo ri: "D a je sv e v in o o d o v e v o d e, p a d a je m o je." A n eo p rek rsti tapom, a to mesto

v o d e p o tee v in o : tu se b u rad o p rav ljaju , tu se v in o sip a, lju d i rad e, selo itav o . O n d a g a an eo o n d e o stav i i ree m u : "E to ti to si eleo , sad iv i." P a u zm e o n u d v o jicu i p o e s n jim a d alje. K ad d o u n a jed n o p o lje, a tu g o lu b prekrilio p o lje. O n d a zap ita an eo sred n jeg a b rata: " ta b i ti sad eleo ?" A o n m u o d g o v o ri: "D a su to sv e o v ce, p a d a su m o je." B o ij an eo p rek rsti p o lje tap o m , a to sv e m esto g o lu b o v a o vce: tu su stan o v i, jed n e en e sto k u muzu, jedne mleko razlivaju, jedne skorup skidaju, jedne sir sire, jed n e m aslo to p e; tu se n ain i i k o zara, jed n i sek u , jed n i m ere, jed n i n o v ce p rim aju , lju d i rad e, selo itav o . O n d a m u ree an eo : "E to ti to si eleo ." P a u zm e n ajm la eg a b rata i p o e s n jim p rek o p o lja p a g a zap ita: "A ta b i ti h teo ?" O n m u o d g o v o ri: "Ja n e b ih n ita d ru g o , v e d a m i B o g d a en u o d p rav e k rv i H rian sk e." O n d a m u an eo ree: "O ! to je tek o d o b iti; u sv em u sv etu sam o tri im aju : d v e su en e a jed n a je d ev o jk a, i n ju p ro se d v o ji p ro sio ci." Id u i tak o za d u g o , d o u u jed an g rad g d e je b io car i u n jeg a k i o d p rav e k rv i H rian sk e. K ak o d o u u grad odmah otidu k caru da prose u njega devojku. Kad o n i tam o , a d v a cara d o la d a je p ro se i m etn u li jab u k e n a sto. Onda i oni svoju jabuku metnu pored onih. Kad ih car sag led a, ree sv im a k o ji su se o n d e d esili: " ta em o sad : ono su carevi, a ovo su kao prosjaci prema njima?" Onda e an eo rei: "Z n ate li ta? O v ak o da u red im o : n ek a u zm e d ev o jk a tri lo ze, p a n ek a p o sad i u b ai n am en ju ju i k o ju k o m e h o e, p a n a ijo j lo zi su tra b u d e g ro e, za o n o g a n ek a p o e dev o jk a." O n i sv i n a to p ristan u : d ev o jk a p o sad i tri lo ze u b ai i sv ak o m e n am en i p o jed n u . K ad u ju tru , a to n a lo zi o n o g a siro m ah a g ro e. O n d a car n em ad n e k u d , n eg o d a k er o n o m e b ratu n ajm la em u , p a odmah u crk v u te se v en aju . P o to se v en aju , an eo ih o d v ed e u u m u p a ih o stav i o n d e i o n i stan u iv eti u u m i za g o d in u d an a. A k ad se n av ri g o d in a, ree B o g o p et an elu : "Id i v id i k ak o o n e siro te iv e. A k o tek o iv e, p o d aj im b o lju h ran u ." K ad an eo si e n a zemlju, opet se p retv o ri u p ro sjak a p a o tid e k o n o m e to m u p o to k tee v in o m i zam o li u n jeg a au v in a, a o n g a o d b ije g o v o rei:

"D a ja d ajem sv ak o m e p o au v in a, n e b i to g a b ilo ." K ad to u je an eo , p rek rsti tak o m , a p o to k p o tee v o d o m k ao i pre, pa onda ree o n o m e b ratu : "N ije to za teb e; id i ti p o d k ru ku , p a u v aj k ru k u ."P o to m o tid e an eo o d an de i d o e k o n o m e d ru g o m to su m u o v ce p o lje p rek rilile, i zam o li se d a m u u d eli k rik u sira, a o n g a o d b ije g o v o rei: "D a ja d elim sv ak o m e p o k rik u sira, n e bi toga bilo." Kad to u je an eo , p rek rsti tak o m , a to o d o v aca p rn u g o lu bo v i, p a o n d a ree o n o m e b ratu : "N ije to za teb e; id i ti p o d k ru k u , p a u v aj k ru k u ." N ajp o sle o tid e an eo i n ajm la em u d a v id i k ak o i o n iv i, k ad tam o , a o n sa sv o jo m en o m u u m i iv i siro m ak i u jed n o j k o leb i. O n se zam o li d a g a p rim e d a p ren o i, a o n i g a sa sv im srcem p rim e i stan u se m o liti d a im o p ro sti to g a n e m o g u d o ek ati k ak o b i eleli, "m i sm o " v eli "siro m asi lju d i." A n eo im o d g o v o ri: "N ita za to , ja sam zad o v o ljan o nim to im a." O n i o n d a ta e d a rad e? ita n isu im ali d a m ese p rav i h leb , n eg o su tu k li k o ru o d k o jek ak a d rv ea i o d to g a h leb m esili. T ak o v i h leb u m esi en a i sad za g o sta i m etn e g a p o d crep n ju d a se p ee. P ak stan u razg o v arati gosta. Kad posle oni ogled aju jeli im taj h leb p een , a to p o d crep n jo m p rav i h leb , n arastao , n ita ti lep e, i d ig ao crepnju nad sobom. Kad oni to vide, dignu ruke Bogu: "H v ala ti, B o e, te m o em o g o sta u g o stiti!" P o to izn esu hlebac pred gosta, donesu tikvu s vodom, pa kad stanu p iti, a to u tik v i v in o . O n d a an eo p rek rsti tak o m k o leb u , i na onome mestu stvore se carski dvori i u njima svega d o sta. T ad a ih b lag o slo v i an eo i o stav i o n d e, te su sretn o iv eli d o sv o g a v ek a.

15. Milostiva snaha i nemilostiva svekrva. B ila sn ah a i sv ek rv a. S v ek rv a b ijae lu k av a i n em ilo stiv a na sirote, a snaha dobra kao dobar dan u godini: kad bi d o la k ak v a siro ta p red k u u , sv ek rv a b i je o b rav n ico m

oterala, a snaha bi svoj zalogaj siroti udelila; kad bi mleko od o v aca n o sila k ui, o n a g d e b i g o d v id ela ru p icu n a putu, odmah bi rekla: "Ovde mora biti kaka bubica," pak b i jo j u su la m lek a. to je o n a tak o m ilo stiv a b ila, sv ek rv a je m rzila n a n ju , te b i je i g la u p atila: zatv arala b i h leb o d nje, i tako bi do dva po tri dava sirota gladovala. Jedan put sv ek rv a se tek o razb o li, i leei m o lila je B o g a: k ad u m re d a je p u ta o p et n a o v aj sv et, d a n e d a sn asi k o jek ak im bitangama deliti. Kad umre i sahrane je, svet je jeo i pio n a d ai, a k ad se razi e, sn ah a o p ere sud o ve, pa odnese pomije u valov svinjama, te uspe, pa onda ode te pusti sv in je. K ad sv in je d o tre v alo v u , g rd e, o b ilaze o k o n jeg a, a n e e d a p iju p o m ija. O n a se stan e u d iti to im je, k ad tamo, a to pomija ni kapi, a oko valova zemlja suha, nisu istekle! Sutrad an u v ee o p et tak o , i tak o za sed am v eeri. K ad b i o sm o v ee, o n a k ae m u u d a o n u sp e sv in jam a d a jed u . K ad m u u sp e, i p u stiv i sv in je k ad v id i k ak o su izm rav ile, stan e en u g rd iti to ih n ije h ran ila, v e ih tak o u p u stila d a izm rav e. O n d a m u o n a p rip o v ed i ta je i k ak o je, a o n p o tri v alo v u d a v id i jeli p razan , k ad tam o p razan ! O n se stan e k rstiti i u d iti ta b i to b ilo ! U taj m ah n jeg o v a mati ispod valova progovori: "Sine! tamo na onome svetu ja sam ti u m u k am a: sv ak a siro ta to je u zd ah n u la k ad sam je s vrata oterala onaj uzdisaj svaki se pretvorio onde u trn , n a to m e trn ju leim ; a k o ja je siro ta n a m en e zaplakala, svaka njezina suza vri u kazanu, u njemu se k u v am . A to sam B o g a m o lila d a m e alje s o n o g a sv eta d a k u u n ad g led am d a sn ah a b itangama ne deli, za to mi je su en o d a d o lazim n a o v aj sv et d a jed em sa sv in jam a. A tv o jo j en i p o stav ljen e su tri o d zlata trp eze, n a n jim a sam a ru a i b o siljak . P itaj je h o e li m i d ati jed n u d a se sm irim ." M u o n d a o tid e en i u k u u , te jo j k ae sv e ta je i k ak o je, a o n a k ad to u je, d o tri k v alo v u d a v id i sv ek rv u , p a k ad je v id i k ak v a je izm u en a, zap lae se, a svekrva je stane zaklinjati da joj da jednu trpezu, jer joj je tak o su en o : ak o jo j sn ah a u d eli jed n u trp ezu , o n d a e jo j se pola greha oprostiti, i n e e v ie m o rati n a o v aj sv et d o laziti d a sa sv in jam a jed e. S n ah a jo j ree: "Ja teb i

p o k lan jam sv e tri trp eze: to sam d o sad in ila, n ek a je za teb e, a o d sad d a m i d a B o g za seb e d a zaslu im ." O n d a sv ek rv e n estan e, i n ik ad v ie n ije d o lazila.

16. Pravda i krivda. U jed n o g a k ralja b ila d v a sin a, jed an b jee lu k av i n ep rav ed an , a d ru g i d o b ar i p rav ed an . P o to im o tac u m re, ree n ep rav ed n i p rav ed n o m e: "H ajd e o d m en e, n e em o v ie zajed n o iv ljeti, i ev o ti trista cekina i jedan konj, to ta je d io o d sv eg a to n am je o d o ca o stalo , v ie ti n em a n ita." O n u zm e trista cek in a i k o n ja, p a p o e g o vo rei: "Hvala Bogu! koliko me dopade od cijeloga kraljevstva!" P o slije n ek o lik o v rem en a sreto e se o v a d v a b rata u p u tu jau i o b a n a k o n jm a. P rav ed n i n azv a n ep rav ed n o m e: "Pomozi ti Bog, brate!" A onaj mu odgovori: "Jaoh ti Bog d ao ! to v azd a B o g a sp o m in je? S ad je b o lja k riv d a n eg o li p rav d a." T ad a m u ree d o b ri: "H ajd e d a se o k lad im o d a nije bolja krivda od pravde." I tako se o k lad ie u sto tin u zlatn ijeh cek in a, i rek o e k o g a n ajp rije sretu d a im o to m e su d i. Id u i m alo n ap rijed a sreto e n a k o n ju avo la, k o ji se b jee p retv o rio u k alu era, p a g a zap itae d a im k ae ali je b o lja p rav d a ali k riv d a. av o ree: "K riv d a", i tak o d o bri izgubi stotinu cekiva. Ali se opet oklade u drugu stotinu, p ak i u treu , i p o o su d i avo la k o ji se razlin o p retv arao i pred njih izlazio, izgubi dobri sve tri stotine cekina, pak p o to m i k o n ja. O n d a ree: "H v ala B o g u ! v e n em am cekina, ali imam svoje o i, o k lad iu se jo jed n o m i u n jih ." T ak o se o k lad i u sv o je o i d a je b o lja p rav d a n eg o li k riv d a. T ad ar n jeg o v b rat i n e traei d ru g o g a su d a izv ad i n o p ak m u izv ad i o b a o k a i ree m u : "S ad n ek a ti p o m o e p rav d a k ad si b ez o i." O n alo stan zah v ali B oga, i ree: "Ja n em am o i za p rav d u B o g a, n eg o te m o lim , b rate m o j, d a m i d ad e v o d e u k ak av su d d a k v asim u sta i d a u m iv am ran e, i d a m e izv ed e i o stav i p o d jelo m v ie izv o ra." B rat g a p o slu a i d ad e m u u sud u v od e, i izv ed e

g a i o stav i p o d jelo m v ie v rela. O n e o n jad an sto jei u u n ek o d o b a no i e d o o e v ile n a izv o r, i k u p aju i se p o e jed n a d ru g im a g o v o riti: "Z n ate li, d ru g e, d a se o g u b ala u k ralja ev o jk a; k ralj je sazv ao sv e ljek are, ali je n ik o n e m o e izlijeiti. A li d a zn a p ak d a sad u zm e o ve v o d e iza n as i d a je n jo m e o k u p lje, u d an i n o o stala b i zdrava, a tako i da je ko gluh, slijep, hrom, iscijelio bi se o d o v e v o d e." U to m zap jev ae k o k o ti, i v ile p o o e. Onda nevoljnik ispod jele dobata na nogama i rukama do vode, pak najprije umije o i i o d m ah p ro g led a; p o to m zah v ati u su d v o d e i p o e h itro u o n og a k ralja to m u b jee er g u b av a, p ak ree: "D o ao sam d a izlijeim k raljev u er, ak o m e p u sti, u d an i n o b ie zd rav a." K ad k ralj razu m ije, p u ti g a u k am aru k a ev o jci, a o n n ared i te je o k u p lju o n o m v o d o m . K ad p ro e d an i n o , ev o jk a o stad e ista i zd rav a o d g u b e. K ralj se v eo m a o b rad u je, i d ad e m u p o la k raljev stv a i er za en u , i tak o o n p o stan e kraljev zet i prvi do kralja. To se odmah razglasi po sv em u o n o m e k raljev stv u , te d o e u u i i b ratu n jeg o v u , k o ji g o vo rae d a je b o lja k riv d a n eg o p rav d a. O n p o m isli d a je o n aj n aao p o d jelo m sreu , p a p o e i sam d a je trai: n ajp rije u ze u su d v o d e, i o tid e p o d jelu , p ak izv ad i n o em sv o je o i. K ad b i u n ek o d o ba n o i, d o o e v ile d a se ku p lju , i stad o e g o v o riti k ak o se izlijei k raljev a i, "v alja d a n as je" rek o e, "n ek o slu ao k ad sm o g o v o rile d a b i se o v o m v o d o m iza n as izlijeila. M o e b iti d a n as i sad k o slu a, p o im o v i eti. "K ad o n e p o o e i p o d jelu d o o e, n a o e ono g a k o ji b jee d o ao traiti sreu i g o v o rae d a je b o lja k riv d a o d p rav d e, te g a ep ae za etv rti p a g a rastrg o e. I tak o m u p ro k letn ik u p o m o e krivda.

17. O in a zak letva. B io jed an starac p a im ao tri sin a i jed n u k er. K ad d o e

vreme da starac umre, on dozove svoja sva tri sina pa ih zak u n e d a sestru d ad u p rv o m e k o d o e d a je p ro si, m ak ar k o b io . K ad p o sm rti o in o j p ro e n ek o v rem e, d o e jed an starac na dvokolicama te zaprosi devojku. Dva starija brata ne htednu mu je odmah dati, gde je star i siromah, ali n ajm la i n av ali d a je d ad u o p o m in ju i ih o in e zakletve na samrti. I tako je dadu za starca i starac je o d v ed e sv o jo j k u i. P o sle n ek o g a v rem en a o tid e n ajstariji brat sestri u p o h o d e, k ad tam o , a to k u a v elik a n e m o e bolja biti. Sestra se vrlo obraduje kad vidi brata, i kad je b rat zap ita k ak o iv i, o n a m u o d g o v ori: "D o b ro , n e m o e b o lje b iti." K ad je b rat sestri d o ao , starca n ije b ilo k o d k u e, ali m alo as d o e i o n , i vrlo mu milo bude kad vidi u ru p a m u ree: " astiem o se i v eseliti, sam o n ajp re d a id e n a m o m e k o n ju d a m u d o n ese trav e, ali o n d e d a n ak o si g d e k on j zak o p a n o go m , a n e g d e je teb i v o lja." u ra m u ree: "D o b ro , zete, h o u ." P a o n d a u zjae n a konja i o tid e. Id u i tak o d o e n a sreb rn u u p riju ; k ad sag led a u p riju i v id i d a je sv a o d sreb ra, p o lak o m i se, p a sjae s k o n ja, te istrg n e jed n u sreb rn u talp u g o v o rei: "M o g u se p o m o i." P o to m n ak o si trav e g d e je n jem u v o lja b ila n e ek aju i d o k le k o n j n ogo m : zakopa, pa u zjae o p et n a k o n ja i v rati se n atrag . D o av i k u i n am esti k o n ja u k o n ju n icu , i m etn e trav u p red an j, p a o tid e u k u u . K ad d o e u k u u , starac g a zap ita jeli namirio konja i jede li konj travu, a on odgovori da jeste i d a jed e. O n d a starac ree: "D o b ro , d a v id im i ja." P a izi e u k o n ju n icu , k ad tam o , a k o n j n ije n i tak ao . S tarac p o zn a d a trav a n ije n ak o en a o n ak o k ao to je o n k azao ; za to o d m ah isp rati u ru n eu g o en a d a id e o d k u d a je i d o ao . O n aj d o av i k u i n e k ae b rai sv o jo j k ak o je k od zeta p ro ao , n eg o rek n e sred n jem u b ratu : "P o zd rav io te zet d a m u i ti id e u g o ste." P o sle n ek o g a v rem en a o tid e sred n ji b rat sestri u p o h o d e; ali i o n p ro e k ao i o n aj p rv i: i n jeg a p o lje zet o n ak o po trav u , a o n k ad d o e n a sreb rn u u p riju p o lak o m i se kao i onaj, te istrgne jednu srebrnu talp u , i n e n ak o si trav e k ao to m u je zet rek ao , n eg o p o sv o jo j v o lji. K ad se v rati k zeto v o j k u i, zet i n jeg a u h v ati

u lai, i p o alje k u i n eu g o en a k ao i p rv o g a. K ad i o n d o e k u i, n e k ae n ik o m e k ak o je p ro ao kod zeta, nego rek n e n ajm la em u b ratu : "P o zd rav io te zet d a m u id e u g o ste." P o sle n ek o g a v rem en a o tid e i n ajm la i b rat, sestra k ad g a u g led a, v rlo se o b rad u je, p a m u ree: "S am o , b rate, n em o j d a u in i k ao to su n aa b raa u in ila." O n n ije zn ao ta su o n i u in ili, a n i sestra m u n ije h tela v ie n ita k azati d o sam o to . K ad d o e zet k u i, i o n se u ri v rlo o b rad u je, p a m u ree: " astiem o se i v eseliti, sam o id i najpre na mome konju te mu donesi trave, ali gde konj n o g o m zak o p a o n d e d a n ak o si, a n e g d e je tebi volja." On u zjae n a k o n ja i o tid e p o trav u . K ad d o e n a o n u u p riju zau d i se n jen o j k raso ti, ali m u isto ao b u d e to jo j n em a i o n ih d v eju talp i, p a k ad d o e n a sred u , p o g led a i s jedne i s druge strane, i vidi ispod nje gde u jednome velikom kazan u k lju a v o d a, i u n jo j se k u v aju lju d sk e g lav e, a o rlo v i ih o d o zg o u p aju . Z a tim p reav i p rek o u p rije d o e u jed n o selo , i p ro lazei k ro zan j u je sa sv iju stran a p ev an k u i v eselje, p a se zau d i g d e sv e selo p ev a i veseli se, te zapita jednoga: "Kako je to, brate, u vas sve v eselo?" A o n aj m u o d g ov o ri: "Z a to n e b i b ilo , k ad n am je sv ak a g o d in a ro d n a i sv eg a im am o izo b ila." K ad izi e iza sela, n a e n a p u tu d v e k u k e g d e se k o lju jed n ak o ; pa ih stan e razv a ati, ali n e m o g av i ih razv ad iti, o k an i se i o tid e d alje. Id u i tak o d o e u d ru go selo i p ro lazei k ro zan j v id i g d e je u n jem u sv e alo sno i p lan o , p a ree jed n o m e: "Ja p ro o h k ro z jed n o selo , i v id eh sv e v eselo , a za to je u v as sv e tak o alo sn o?" S eljak m u o d g o v o ri: "K ak o n e e b iti alo sn o , k ad n as tu a tu e sv ak e g o d in e, p a n em am o n ita." K ad izi e iza o n o g a sela, n a e d v a b rav ca a o n i se jed n ak o k o se. O n ih stan e razv a ati, ali zalu d u , i n e m o g av i ih razv ad iti, o stav i ih i p o e d alje. Najposle ga konj donese na jednu prekrasnu livadu. Kad budu nasred livade, konj stane pa zakopa nogom, a on sk o i s k o n ja i n ak o si trav e, p a se v rn e n atrag k u i. K ad d o e k u i, u v ed e ko n ja u k o n ju n icu , p a m u p o lo i trav u i k o n j o d m ah stan e jesti. Z et k ad v id i d a m u je u ra k o n ja namirio, vrlo mu bude milo, pa mu ree: "T i si m o j u ra;

sad em o se v eseliti i g o stiti." P a o n d a sed n u za trp ezu i stan u v eerati. Z a v eero m ree m u starac: "S ad d a m i k ae ta si v id eo ?" A o n m u o d g o v ori: "O m o j zete, isk azati se n e m o e ta sam v id eo . P rv o sam v id eo sreb rn u u p riju v rlo lep u , ali je n ag r en a g d e jo j n em a d v eju talp i. K o o n o u ze, u b io ga iv i B o g !" S tarac m u n a to rek n e: "O n o su tv o ja b raa u k rala; k ak o su in ili o n ak o su i p ro li. N eg o m i k azu j ta si d ru g o v id eo?" u ra o d g o v o ri: "N a sred i p o d u p rijo m v id eo sam v elik i k azan g d e k lju a, i u n jem u g lav e m rtv ak e a o d o zg o ih o rlo v i u p aju ." N a to zet ree: "O n ak a je v en a m u k a n a o n o m e sv etu . ta si jo v id eo?" u ra n astav i d alje: "V id eo sam selo sv e v eselo ." Z et m u n a to ree: "O n o su lju d i B o g u po v o lji; svakoga rado do ek aju i u g o ste i siro m ah a n e teraju p razn a isp red sv o jih k u a. K azu j ta si jo v id eo ." A u ra m u d alje k ae: "V id eo sam n a p u tu d v e k u k e g d e se jed n ak o k o lju ." Z et n a to : "O n o su d v e jetrv e. ta si jo v id eo?" u ra o d g ov o ri: "V id eo sam d ru g o selo i u n jemu sv e n ev eselo ." S tarac m u ree: "O n d e n em a n ik ak v e p rav d e i n ik ak v e slo g e n iti zn ad u za B o g a. ta si jo v id eo?" u ra o d g ov o ri: "V id eo sam d v a b rav a g d e se jed n ak o k o se." N a to zet: "O n o su b raa k o ja se d o b ro n e iv e. K azu j ta si jo v id eo ." u ra m u ree: "V id eo sam prekrasnu livadu. Onde bih ti stajao tri dana da se one k raso te n ag led im ." N a to zet ree: "O n ak i je raj o n o g a sv eta; ali je tek o d o n jeg a d o i." P o sle to g a jo su se d u g o d an a go stili i v eselili. N ajp o sle se u ra d ig n e d a id e k u i, a zet g a lep o o p rav i sa v elik im d aro m i ree m u d a g a je o d m ah p o zn ao d a je p o ten o v ek , to je n av alio d a se isp u n i o in a zak letv a, i d a e b iti sretan a b raa n jeg o v a nesretna.

18. Z a to u lju d i n ije tab an ravan ? Kad su av o li o tp ali o d B o g a i u tek li n a zem lju , o n d a su i

su n ce o d n ijeli sa so b o m , p a g a av o lsk i car n ab io n a k o p lje i n o sio n a ram en u . K ad v e zem lja p ro tu i B o g u d a h o e sv a d a izg o ri o d su n ca, o n d a B og p o lje sv eto g A ran ela, d a g led a k ak o d a u zm e su n ce o d av o la. K ad si e sv eti A ran el n a zem lju , a o n se u d ru i s av o lsk im carem ; ali se av o lsk i car o sjeti ta o n h o e, p a se d o b ro u zm e u p am et. H o d aju i tak o p o zem lji n jih d v o jica zajed n o d o u n a m o re i stan u d a se k u p aju ; a av o u d ari koplje sa suncem u zem lju . P o to se m alo p ro k u p aju , o n d a ree sv eti A ran el: "D e d a ro n im o , d a g led am o k o ji m o e d u b lje." A av o m u o d g ov o ri: "H ajd e d e." O n d a sv eti A ran el zaro n i, i izn ese u zu b im a p ijesk a m o rsk o g a. S ad treb a i av o d a zaro n i, ali se b o ji d a m u sv eti A ran el dotle ne odnese sunce. U tom mu padne na um, te pljune na zemlju, i od njegove pljuvanke postane svraka da mu u v a su n ce d o k o n zaro n i i izn ese u zu b im a m o rsk o g a p ijesk a. K ak o av o zaro n i, a sv eti A ran el p rek rsti ru k o m more, te na njemu postane led od devet arin a d eb eo ; p a onda spopadne sunce i pobjegne k Bogu, a svrake stane k rek a. K ad av o u je sv raij g las, o n d a v e v id i ta je, p a se b re b o lje v rati n atrag . K ad g o re, ali se m o re zaled ilo , n e m o e n a p o lje! O n d a se b re b o lje v rati o p et n a d n o mora, te uzme kamen i njim probije led, pa onda poteci za sv etijem A ran elo m ! O n aj b jei, a o v aj za n jim ! T am an k ad sv eti A ran el k o rai jed n o m n o g o m k B o g u n a n eb o , o n d a av o stign e, te m u n o k tim a iz tab an a u d ru g e n o g e iu p a v elik i k o m ad m esa. K ad sv eti A ran el d o e sa su n cem o n ak o ran jen p red B o g a, o n d a zap lae: " to u , B o e, o v ak o g rd an?" A B o g m u ree: " u ti, n e b o j se; ja u n ared iti d a sv i lju d i im aju tak o n a tab an u k ao m alu dolinu." I tako Bog uredi, te u sviju ljudi postane na tabanima u obadvije noge kao mala dolina. I tako ostane i do danas.

19.

 avolja m atan ija i B oja sila. K ren e jed n o ju tro carev sin u lo v . G acaju i p rek o sn ijeg a p o n e m u to iti k rv iz n o sa, p a g led aju i k ak o je k rv crljenu po bijelu snijegu lijep o v i eti p o m isli u seb i: "O h d a m i je v jen ati ev o jk u d a je b ijela k ao sn ijeg , a ru m en a k ao k rv !" U to j m isli id u i srete jed n u b ab u i u p ita je im a li e tak ijeh ev o jak a, a o n a m u o d g ov o ri d a im a n ap rijed u o n o j g o ri jed n a ku a b ez v rata a sam o jed an prozor na k u i k ro z k o ji se u lazi i izlazi, i u to j k u i d a im a tak a ev o jk a, "m a" ree m u "sin k o m o j! k o g o d je tam o h o d io d a je p ro si, n ijed an se n ije v ie v ratio ." "Bogme ako i ne u " o d g o v o ri carev sin , "ja id em , n eg o jeli o v o p u t?" P o to b ab a to u , saali jo j se p ak se m ai u n jed ra i izv ad i jed an b o k un i k ru h a, i d ad e g a carev u sin u g o vo rei: "N a o v o k ru h a, ali g a u v aj k ao zjen icu o d o i." O n u zm e k ru h i krene dalje i do malo srete opet drugu babu. Ona ga upita k u d a e, a o n jo j k ae d a id e p ro siti ev o jk u tu i tu , a b ab a g a stav e o d v raati g o v o rei m u isto to i o n a p rv a, a o n jo j ree: "B o g m e, b ab a, id em d a b ih se i n e v ratio ." O n d a m u b ab a d a jed an ljen ik g o v o rei m u : "D ri p ri seb i o v i ljen ik , jere e ti slu iti." O n u zev i ljen ik p o e d alje, k ad o p et d o m alo n a e treu b ab u e sjed i u k raj p u ta, i o n a g a u p ita k u d ide, a o n jo j k ae d a id e p ro siti ev o jk u tu i tu . K ad b ab a zau p o n e g a p lau i zak lin jati d a se p ro e te ev o jk e k azu ju i m u to i o n e p rv e, ali o n n i n je n e e p o slu ati. O n d ar m u b ab a d a jed an o rah g o v o rei m u : "U zm i o v i o rah , u v aj g a d o p o treb e." O n se zau d i o v ijem d aro v im a, p ak u p ita o v u treu b ab u to e rei d a m u je o n a n ajp rv a d ala m alo k ru h a, p o to n ja ljen ik a o na o rah . B ab a m u ree: "K ru h k ad d o e p red k u u b aci onijem zv jerad m a d a te n e izjed u , a k ad ti d o n ajv ee m u k e b u d e, u p itaj n ajp ri e ljen ik a p a o rah a." P o to m carev sin krene dalje dok nabasa u nekaku gustu goru i u g o ri u g led a o n u k uu . K ad d o e p red k u u sk o i n an j m n o tv o sv ak o jak e zv jerad i, a o n k ak o m u je rekla ona b ab a, b aci o n o k ru h a p a sv ak o o d zv jerad i p o to p rim irisa o n o k ru h a p ad e p otrb u k e i rep sav i p o d a se. S ad k u a

vrata nema a prozor visoko n e m o e d a se p rip n e, d o k n a jed an m ah v id i e n iz p ro zo r n ek ak a en a sp u ta sv o je kose zlatne, te on pritri i u h v ati se za o n e k o se, te g a izv u e u k u u ; k ad k o je? o n a ista ev o jk a. O b eseli se jed n o d ru g o m e, p a m u ev o jk a ree: "M o li B o g a e se m o ja m ater n ije d o m a n am jerila, n eg o p o la d a b ilje k ro z g o ru b ere d a n jim m lad ie zam a ijav a i u zv jerad pretvara, k ao to je u in ila sv ijem a o n ijem k o ji su m e p ro sili i teb e u m alo n e rastrg o e d a ti B o g n e p o m o e; n eg o b jeim o !" O n d a o n i b jei g o ro m to b o lje m o g u . B jeei o b azru se, k ad li n jezin a m ater za n jim a tri, o n i se p rep ad o e, a b ab a v e d a ih stig n e, ali u muci pade na u m carev u sin u o n i ljen ik , p ak g a izv ad i i u p ita: "A h za B o g a! ta em o sad?" A ljen ik m u o d g o vo ri: "O tv o ri m e." P o to g a o tv o ri, b u k n u e iz n jeg a esto k e rijek e, te m ajci p u t p rek id o e. A li o n a tae tap o m u v o d u , v o d a se razdvoji na dv o je: te o n a za n jim a. P o to v i ee d a e ih o p et stii, izv ad i carev sin o n i o rah p ak zav ik a: "A ti k azu j ta em o !" "R azb ij m e!" o d g o v o ri m u o rah , i k ak o g a razbi, sinu iz njega oganj da se za malo sva gora ne zapali. A li m ajk a ev o jin a p lju n e u o g an j, te se u o n i as u d u n e, p a jed n ak o za n jim a u p o eru . O n d ar carev sin v i e d a su o v o av o lja m atan ija, p rek rsti se p u t isto k a i k lik n u jak o g a B o g a u p om o , d o k p u e m u n ja iz n eb a te saee ev o jak u m ajk u , i p o d n jo m se zem lja p ro sjed e, te jo j kosti satopi, i tak o carev sin s ev o jk o m zd rav o d o m a o d b jee, ev o jk u po k rsti i v jen a je seb i za en u I B o g m i te veselio!

20. Pobratimski darovi. P riaju lju d i d a je u stara v rem en a b io n ek ak av silan o ek koji se nikad Bogu ne m o ljae, n i u crk v u id ae, n iti se p o zak o n u isp ov ijed ae n i p rieiv ae, n eg o u sv ak a b ezak o n ja u p ad ae, d a je cijeli g rad o d n jeg a n a jad im a

b io . O d v ie sile n ije h tio o en iti se k ao to G o sp o d B o g zap o v ijed a, n eg o nau m i d a v jen a ad aju k ak o e v ie zlo in iti, i u p u ti se u n ek ak u p u stin ju e su stran a jezera, ali n e p o g o d i pu ta, i tak o g a n o stig n e te u n ek ak o j p ein i zan o i. T ek to zasp ao b jee, u je u p ein i k lo p o t svakojakijeh veriga, tutnjavinu kao gromovi, dok u tome i probudi se. Kad evo ti na jed an p u t sv an u u p ein i k ao d an , i tu ta i tam a o d sv ak e v rste lju d i, crn ijeh , crljen ijeh i u tijeh , u razliite h aljin e o b u en i, a p red n jim a jed an starac bijele kose i brade kao ovca, na dvije dvorogaste ljak e, k o ji m u ree: "k o ji si ti?" A o n m u u strahu o d g ov o ri: "P u tn ik iz d alek e zem lje, i v a d ru g ." N a to m u starac o d g o v o ri:" A k o si n a, treb a d a se p o b ratim i sa m n o m , ak o eli srean d a b u d e." O n n a to p ristan e i p o b ratim i se sa starcem . P o to se p o b ratim ie, ree m u starac: "E pobratime, sad da se d aru jem o , ja u teb e darovati snagu i blago, a ti mene za oba ova dara samo sv o ju d u u ." O v i o v jek p rem d a je b io o p ak , o p et p ro m isli h o e li d ati sv o ju d u u , ali g a strah n ag n a, te se d aro v ae. S tarac zap ah n u n jeg a d u h o m , te u o n i as stee k rila, rep i m ale ro ie n a g lav i, i d ad e m u jed an tap d v o ro g i, crljen k ao v atra, g o v o rei m u : "E v o ti o v i tap , k ad ti g o b u d e p o treb a o d n o v aca, n jim e u to g o k u cn e o n d o le e izlaziti n a sto tin e o n ak e asp re k ak e ti n am ijen i." O b rad u je se o v i o v jek , te u ju tro kad svane odvoji se od p o b ratim a te o n ak i k ak av je k ren u , i id av i za d u g o p o in e p o d jed n ijem v elik ijem k am en o m , p a p o n e d a k u a sreu u tap u . K u cn e n jim u k am g o v o rei: "S v e u ti cek in i d a b u d u !" I cek in i iz k am en a p o rev ae tak o d a n jeg a p ritisk o e i zam alo n e u d av ie, a o n zav ik a: "P o b ratim e! p o b ratim e! p o g ib o h !" U to d o lee m u p o b ratim g o v o rei"E v o m e, ta je?" A o n m u o d g o vo ri: "E v o p ritisk o e m e cek in i, h o e d a m e u d av e." A p o b ratim m u ree: "R eci: ""d o sta v e"", p a n e e v ie izlaziti." P o to on ree: "d o sta v e" i cek in i p restad o e izlaziti, ree m u starac: "U zm i k o lik o m o e, p ak h ajd e o d m jesta d o m jesta, te k u p u j d u e za b lag o ." O n d a o n o p ro stiv i se s p o b ratim o m u p u ti se te k jed n o m e g rad u . K ad d o e n a

jednu raskrsnicu na jedan put nestade asp ri s p lei; o n se o b azre i u g led a jed n o g a k alu era n a jed n o m e o k u e sjed i i b ro jan ice u ru k am a d ri. "H a!" ree sam u seb i "id em o n o g a k alu era p rev ariti i h o u d a iz n jeg a cek in i izv iru ." P a se p rim ak n e k alu eru i k u cn e g a tap o m g o v o rei: "S v e cek ini i talijeri." Ali na mjesto aspri rastopi m u se tap u ru ci, a k alu er p rek rsti o n e b ro jan ice p ak m u ih n atae n a g lav u i ree: "D a v ask rsn e B o g !" I o n se u o n i as strese i p ro v re se o v jek o m k ak av je i b io O n d ar m u k alu er ree: "O H rian in e! H rian ine! pokaj se od sv o jijeh g rijeh o v a, i m o li se B o g u i zah v ali m u k o ji je u o p la ro d itelja tv o jijeh n a n eb u u o n i as k ad si d u u sv o ju p ro d ao , p ak se p ro i av o ljijeh asp ri, n eg o se tru d i." o ek mu se pokloni, zahvali i u ruku ga poljubi pa ode doma i pok aja se i k ao p rav i H rian in d o d u b o k e staro sti iv lje. I Bog s nama!

21 K alu er i etiri grjen ik a. B io n ek ak av b o gou g o dn i k alu er, b ijele b rad e i g lav e, koji se vazda Bogu m o ljae. P u tu ju i jed n o m n o tn jo n an ese g a p u t p o k raj jed n e crk v e e se H rian i k o p aju . K ad d o e p red v rata o d av lije crk o v n e u g led a tri k o n ja, jed n o g a crljen a k ao k rv , d ru g o g a crn a k ao u g alj, a treeg a u ta k ao afran , e o b ig rav aju tam o am o o k o lo g ro b o v a i o k o lo crk v e. A li k ad v i ee k alu era, n e zn ad e im se strv a k ao d a ih zem lja p ro d rije. K alu er p o to v i e ta b i, ukloni se malo za jedno drvo, dok evo ti opet ona ista tri k o n ja, d o oe n a jed an g ro b i n ad n jim stad o e n o g am a tu i i u sv u v risk u d rijeti se, d o k ev o ti iza e iz g ro b a jed an o ek sred o v ijean , n o g ro m o rad n a stasa, o n ak o p rek rten ijeh ru k a i n o g a k ao to su ga k ad je u m r o u g ro b v rg li. K o n ji o k o lo n jeg a jed n ak o sk ak ah u i v ritijah u , m a g a n e d o ticah u , n iti o n n jim a to o d g o v arae n o sv e plak ae. K alu er b o jei se d a k o n ji to n e u in e o ek u ,

p ritri k n jim a izn en ad a, i zak le ih n eb o m i zem ljo m d a sv ak i stan e n a sv o m e m jestu , te k o n ji stad o e. O n d a k alu er tae tap o m n ajp ri e o ek a, p a k o n je red o m . T ek to k o jeg a tak n u , m rtv i o iv lje a k o n ji se u ljude p ro v rg o e; p a ih u p ita: "K o ji ste i to ste v i? Jed an po jedan ispovjedite mi se na tajno ili pred svijema, ako m o g o h d a v am p o m o g n em ." O n d a ree o n i o ek : "O e duhovni! ovo su bili moji nesretnji sinovi, i ja sam sva tri jed n u v eer k ad su sp avali zaklao svojom rukom, pak sam tajao i nikad nikomu kazao, pa ni popu na ispovijesti, n eg o sam m islio ispo v i eti p ri sm rti, ali m e u g rab i p rije nego pop prispje." "A v am a ta je?" u p ita k alu er o n a tri sin a. "M i ro d itelja sv o jijeh n ijesm o eli slu ati, nego p ro tiv u n jih ov e v o lje sv e d ru k ije rad ili, a n e p o k ajali se." T ad ar k alu er izv ad i iz to rb ice p etrailj i treb n ik , p a n ajp ri e ree o n o j tro jici: "P itajte o cu sv o jem u p ro ten je," a o cu : "S ad a ti p o k aj se o d g rijeh o v a;" te tak o u in ie, p a potkupi sv u etv o ricu p o d p etrailj i o ita im o p ro ten u m o litv u . P o to m o n i p o lju b ie k alu era u ru k u i p o to se izm e u seb e izg rlie i ilju b ie su ze ro n ei o tid o e sv ak i u sv o j g ro b , a k alu er sv o jim p u tem k azu ju i n aro d u d a se kaje i da ne bi koji bez ispovijesti p o ao s o v o g a sv ijeta.

22 Kopanje blaga. N ek ak av o ek u sn i b lag o : d o e m u n a san jed n o d ijete k rilato i k ao sn ijeg b ijelo , g o v o rei m u : "H ajd e u o n o n ajv ie b rd o to zn a, tu e n ai v elik i b o r, i p o d b o ro m trorogi kam iz k o jeg a p iti v o d a k ao su za; isk o p aj isp o d k am en a to lik o d u bin e k o lik o je o n v iso k , p a e ti se o tv o riti o b la jed n a d ara sa zlatn ijem zak lo p o m p u n a asp ri, d ig n i zak lo p i o n e o stav i a asp re n o si, i n ik o m u se v jet n e in i d a te lju ta g u ja n e u v jed e." K ad se o ek p ro b u d i ob eseli se, d ig n e se, o b u e se i trk o m p u t o n o g a m jesta e m u je reen o , i k ad u g led a o n i b o r i p o d n jim

k am su zo v iti i tro ro g i, o n ak o sam u lo i k o p ati, i tek to je trei p u t k lju k o m u d rio u zem lju , zau o zd o l jed an g las k ao etin jsk i: "P ro 'se, k o si, te rab o te d an as!" K ad o n o v o u , o d strah a p ad e n a zem lju i k ao zak lan zasp a. U ta m u isti as d o e o p et n a san o n o isto d ijete g o v o rei m u : "Ti si ustanuo, umio si se, obukao si se, krenuo si na put, i rab o tu si zap o eo , a p rek rstio se n ijesi; a m o li B o g a za to g a m o li: d a ti n ije m en e b ilo , u m io b i k azati ta b i ti se d o g od ilo ; n eg o k ad u stan e, p rek rsti se k ao to B o g zap o v ijed a; p ri e n o k o ju m u d rag o rab o tu zap o n e, v azd a v alja d a se n ajp ri e p rek rsti." K ad se o ek p ro b u d i i rastrijezn i, k ad li se n e n alazi n a o n o m e m jestu e je b io od straha panuo, nego u nekakvome bostanu punanu cv ijea, p a se p rek rsti, u zm e sv o ju k lju k u i m o tik u te o p et n a o n o isto m jesto p o e e m u je b ilo reen o , i p ri e n eg o p o n e rab o tati p rek rsti se p rem a suncu, koje u oni trem izlaae, u tri p u ta g o v o rei: "S u n ce n a isto k a jak i B o g n a p o m o !" T e u lo i d a k o p a zem lju , ali s n ek im strah o m d a n e b i o p et u o k ak av g las o zd o l. K o p aju i i izg ru i zemlju, kad li zasja m u se n eto k ao d a m u sv e rak e su n an e u o i sin ue, k ad li to je? zm aj sp av a n a o n o m e b lag u i p o to o ek v i e d a o d n jeg a n ik ak o n e m o g ae b lag o d a u zm e, u tri m ah a zak u m i g a d a se m ie. N a to se zm aj p ro b u d i i ree m u : "Ja se o d o len n e m iem , jer n iti je tvoje ni moje blago ovo, ma sa svijem tijem , ak o p reb ro ji sv e izv o re k o lik o ih im a u o v o j p lan in i i d a m i d o e d a k ae, m ak n u u ti se s m jesta, a d ru k ije n ik ak o ." K ad o v o u o n i o ek , za e o d izv o ra d o izv o ra i p o n e ih brojiti redom po gori, ali se pomete i nikako im broja ni kraja nije m o g ao n ai. O n ak o tru d an sjed n e isp o d jed n og a v iso k og a d rv eta, d a tak o g a u sv ijetu n ije, i zau je n av rh n jeg a e se d v o jica u v elik e d eg aju , p a p o g led a, k ad li d o leeo v ilen ik i v ila, i v ilen ik h o ae d a m u v ila n eto silo m k ae, a v ila b o jei se zak le m u se g o v o rei: "T ak o m i sed am d eset i sed am izv o ra to je u o v o j p lan in i, n e zn am ." V ila n eg e p o lee, a v ilen ik u p azi o v o g a o ek a i ree m u d a id e n a o n o b lag o i d a g a no si. O n p o e k ad li zm aja n e n alazi, n eg o d ie o n i zak lo p o d zlata te n a d ari

b jee, i p o era sv e b lag o to u n jo j n a e, a zak lo p o d n je ostavi.

23. L ijep e h aljin e m n ogo k ojeta u in e. Im ao n ek ak av car jed in icu er, p rek o m jere lijep u , p a o d v ie sile i n je ljep o te p ro g lasi u sv ijet: k o ji se m lad i n a e d a p o g o d i k ak av b iljeg im a o v a ev o jk a i n a k o jem u m jestu , d a e je d ati n jem u za en u i d a e m u d ati p o lo v in u carstv a sv o g a, a k o ji n e p o go d i d a e se p ro v ri u jag n je ili o stan u ti b ez g lav e. O v o se u d o razg lasi p o svijetu tako da je na hiljade prosilaca od svakuda p ristu p ljiv alo , ali sv e zalu d u , i to lik o sila m lad ia u jagnjad se prometnula, a sila vasiljena opet bez glave o stan u lo . O v i g las zau i jed an m lad i, siro m ah n o p ro v rtan i d o m iljat, p a se slak o m i n a lijep u ev o jk u i n a polovinu carstva, te od e k ev o jci, ali n e d aje p ro si, n eg o sam o d a je v id i i d a je n eto p ita. D o av i u carev d v o r ta e d a v id i? n av rv ljee o k o lo n jega B o g zn a k o lik o jag n jia o d sv ak e v rste i sk au i u zan j stan e ih b lek a, i to b jee zn ak k ao d a g a o d v rate o d te m isli d a se ne bi i on jag n jeto m p ro v rg ao , a o n e g lav e to b jeh u o sjeen e i n a k o ie p o b jen e u red u p o e sv ak a suze p ro lijev ati. K ad o n to v i e, p rep ad e se i h o ae n atrag d a b jei, n o g a d o ek a n ek ak av o ek v as u k rv av e h aljin e o b u en , k rilat i s jednijem okom u g lav i, k o ji zav ik a: "S tan ' k u d a e? ! natrag! jere si poginuo." U to se povrati te k carevoj ev o jci k o ja g a d oek a i ree m u : "Jesi li d o ao i ti d a m e p ro si za en u ?" "N e, estita carice, n eg o sam u o d a se m isli s d o b rijem aso m u d av ati, p ak sam d o ao da te p itam jeli ti p o treb a o d k ak v ijeh h aljin a za v jen an je." "K ak ijeh h aljin a im a?" u p ita g a o n a, a o n jo j o d g o v o ri: "Im am g ae o d m ram o ra, k o u lju o d ro se, facu let u k o m e su ice rak e su n an e a p o tk a zv ijezd e i m jesec, i crev lje od suhoga zlata ni tk ate n i k o v ate; sad ak o eli sv e o v o

k u p iti, zap o v jed i da p o em d o n ijeti, m a sam o o v o d a zn a: k ad stan e p ro v ati jed n u p o jedn u o d o v ijeh h aljina, n e u n ik o k o d n as d a b u d e, n eg o n as d v o je, p a ak o ti v aljae, lasn o em o se p o g o d iti, ak o li n e v aljae, ondar ih n ik o m u n e u k aziv ati n eg o u ih d o hran iti sv o jo j n ev jesti." P rev ari se carev a er te m u ree d a d o n ese sv e o v o . I o n p o e i sv e d o n ese, a B o g zn a o d k u d a je o n o vo dobavio i imao. Oni se onda, zatvore u jednu kamaru, i o n a p o n e n ajp rije o b u ko v ati g ae, a o n p o dv iru j n e e li jo j b iljeg u v i eti eg o n a n o g am a, d o k sv o jo m sreo m v i e jo j zv ijezd u zlatn u n a d esn o m k o ljen u , p a k ad v i e, n ita n e ree, n eg o sam u seb i p o m isli: b lag o m en i ju tro s i d o v ijek a! P o to m stan e carev a er p ro v ati k o u lju i d ru g o o stalo , ali o n v e n ije n i p azio im a li k ak av d ru g i b iljeg , i sv e jo j p o e k ao d aje o n jo j k ro jen o . O n d a se o n i p o g od e za cijen u i o v a p lati k o lik o se p o g od ie, i o n n o vce sv o je p o n ese, p a n ak o m n ek o lik o d ana izo en e se to n ajljep e m o g ae i p o e p ro siti u cara ev o jk u K ad izi e p red cara, ree m u : "E estiti care! Ja sam d o ao d a p ro sim tv o ju er, n eg o d a m i je d a." "D o b ro " o d g o v o ri car, "n eg o zn a li ti k ak o se p ro si m o ja er? i p azi d o b ro , ak o jo j n e p o g o d i b iljeg a, ti si p o g in u o , a ak o p o g o d i, n a poklon ti ona i polovina carstva mojega." On se pokloni caru i ree: "E v alaj caru i taste m o j! k ad je tak o , o n a je moja. Ona ima zlatnu zvijezdu na desnome koljenu." Z au d i se car u d u o tk u d a o n o vo zn a, ali m u n e b i k u kamo, nego mu je da i on se s n jo m e v jen a. K ad je b ilo d a m u o cijep i p o lo v in u carstv a, ree m u zet: "N a p o k lo n ti carstv a p o lo v in a! sam o d a p o v rati o v e jad n e d u e k ak v e su i b ile." U to car ree d a u n jeg o v o j v o lji to n e sto ji, n eg o u n jeg ov e ere "a tv o je" ree "en e". O n d ar o n zam o li sv o ju en u i o n a m u ree: "P u ti m i k rv isp o d o ve zvijezde, pa neka svako jagnje od nje samo lizne jezikom a g lav u sv ak u p o m ai n jo m e p o d o n jo j u sn i, p a e se jag n je sv ak o p ro v ri o p et o v jek o m , a g lav e e o iv ljeti i p o stati lju d i k ao to su i p rije b ili." O n tak o i u rad i, i p o to se sv ak p ro v re k ak av je b io , o n ih sazv a sv e u sv ato v e, p ak s ev o jk o m d o m a P jev aju i i lu b ard aju i, i tu ih asti

p iem i jestiv o m , p a n ajp o slije sv ak i sv o jo j k u i, a o n sa sv o jo m m lad o m o sta, i v e B o g zn a ta je o d n jih bilo, a sad se spominjalo.

24 D jevojk a b ra od k on ja. B ila je n ek ak a ev o jk a k o ja n ije ro en a o d o ca i m ajk e, n eg o je n ain ile v ile o d sn ijeg a izv a en a iz jam e b ezd an je p rem a su n cu Ilijn sko m e, v jetar je o iv io , ro sa je podojila, a g o ra liem o b u k la i liv ad a cv ijeem n ak itila i n aresila. O n a je b ila b jelja o d sn ijeg a, ru m en ija o d ru ice, sjajn ija o d su n ca, d a se tak e n a sv ijetu ra alo n ije n iti e se ra ati. O n a p u sti g las p o sv ijetu d a e u taj i u taj d an n a to m e i na to m e m jestu b iti trk ija, p a k o ji je m lad i n a k o n ju p retee d a e b iti n jeg o v a. O v o se u m alo d an a razg lasi p o svemu svijetu, te se prosaca skupi hiljade na konjma da ne zn a k o ji je o d k o jeg a b o lji. I sam carev sin d o e n a trk iju . ev o jk a stan e n a b iljeg u i svi prosioci narede se na k o n jm a a o n a izm e u n jih b ez k o n ja, n eg o n a sv o jijem n o g am a, p a im o n d a ree: "Ja sam o n am o p o stav ila zlatn u jab u k u , k o ji n ajp ri e d o n je d o e i u zm e je, ja u b iti n jeg o v a, a ak o ja p rv a k n jo j d o em i u zm em je p ri e v as, znadite d a ete v i sv i m rtv i n a o n o m jesto o stati, n eg o p azite d o b ro to in ite." K o n jan ici sv i se p o g led aju i sv ak i se u seb e u zd ae d a e zad o b iti ev o jk u , p a rek o e izm e u seb e: "Z n am o o d ista d a n e e o n a n i jed n o m e o d n as n a n o g am a o d b jei, n eg o n ek o o d n as, a k o , to g aj e B o g i srea d an as p o m o i." T e tak o k ad ev o jk a ru k o m o ru k u p ljasn u , sv i p o tek oe u jed an trem . K ad je b ilo n a p o p u ta, b o g m e ev o jk a o d v o jila b jee, jer p u sti n ek ak a m ala k rila isp o d p azu h a. U to u k o ri jed an d ru g og a, te p rio in u e i obodo e k o n je, i p ristig o e ev o jku . K ad o n a v i e, izv ad i jed n u d lak u iz g lave, te b aci i o n i isti as u zraste stran a g o ra d a n e zn ad o e p ro sci e e v i k u d a e, n o tam o am o te za njom, a ona opet daleko im odvojila, a oni obodi

k o n je i o p et je stig o e. A k ad ev o jk a v i e zlu i g o ru , pusti jednu suzu, dok b u kn u e stran e rijek e, te se za m alo sv i n e p o to p ie, za ev o jk o m n ik o v ie n e p ristajae do samoga careva sina, te on plij na konju te za njom, ali p o to v i e d a m u je ev o jk a o d m ak la, zak le je tri p u ta im en o m B o jim d a stan e i o n a stad e n a o n o m e m jestu n a k o jem u se n a e; o n d a je o n u h v ati, te za se n a k o n ja v re, i prepliva na suho, pa se uputi jednom planinom doma, ali k ad d o e u n ajv isoiju p lan in u , o b azre se, k ad li m u ev o jk e n em a.

25 Djevojka cara nadmudrila. Jed an siro m ah iv ljae u jed n o j p ein i i n em ae n ita d o jed n u er, k o ja b ijae m n o g o m u d ra i i ae sv u d a u p ro n ju , p a i o ca svo g a u ae k ak o e p ro siti i p am etn o g o v o riti. D o e jed n o m siro m ah k caru d a m u to g o u d ijeli; car g a u p ita o k le je i k o g a je n au io m u d ro g o v o riti. O v i m u o d g o vo ri o k le je i k ak o g a je er n au ila. ,.A er tv o ja o d k o g a se n auila?" u p ita car, a siro m ah o d g o v o ri: "B o g je n ju u m u d rio i n aa jad n a siro m atin a." T ad a m u car d ad e trid eset jaja i ree m u : "P o n esi o v o tv o jo j eri i reci jo j n ek a m i iz tijeh jaja izlee p ilad , p ak u je d o b ro d aro v ati, ak o li p ak n e izlee, h o u te stav iti n a m u k e." S iro m ah o tid e p lau i u p ein u i k ae sv e eri. O n a p o zn a d a su jaja v aren a, i ree o cu da p o e p o inu ti a d a e se o n a za sv e b rin u ti. O tac je p o slu a i o tid e sp av ati, a o n a d o h v ati p in jatu i n astav i n a vatru punu vode i boba, ia kad svari bob, zovne ujutro oca i ree m u d a u zm e ralo i v o lo v e p ak d a id e o rati p o k raj p u ta k u d a e p asati car, i ree m u : "K ad v id i cara, u zm i b o b p ak sij, i v ii: ""h aj v o lo v i, p o m o zi B o e d a ro d i v aren i b o b ."" K ad te car zap ita k ak o m o e ro d iti v aren i b o b , a ti reci: k ao i iz v aren ijeh jaja izlei se p ilad ." S iro m ah p o slu a er p a o tid e te stan e o rati; k ad u g leda

cara e id e, o n stan e v ik ati: "H aj v o lo v i, p o m o zi B o e d a ro d i v aren i b o b ." u v i car o v e rijei, stan e n a p u tu i ree siro m ah u : "S iro m ae, k ak o m o e ro d iti v aren i b o b?" A o n m u o d g o v o ri: " estati p are, k ao i iz v aren ijeh jaja izlei se pilad." Stavi se car o d m ah d a g a je er n au ila, p a zapovjedi slugama te ga uhvate i dovedu predanj, pa mu o n d a p ru i p o v jesm o lan a g o v o rei: "U zm i to , i o d to g a im a u in iti g u m in u i jed ra sv a to je o d p o treb e za jed an b ro d ; ak o li n e, izg u b ie g lav u ." O v i siro m ah s v elikijem strah o m u zm e p o v jesm o i p lau i o tid e d o m a i k ae sv e sv o jo j eri. er g a p o lje d a sp av a o b eav aju i d a e o n a sv e to u in iti. S ju trad an u zm e m ali k o m ad d rv eta, p ak p ro b u d i o ca i ree m u : "N a ti o v o d rv o i p o n esi g a caru neka mi od njega napravi k u elju i v reten o i stativ e i o stalo to treb u je, p ak u ja n jem u n ap rav iti sv e to n are u je." S iro m ah p o slu a er i isk ae caru sv e k ao to g a je o n a n au ila. C ar u v i o v o zau d i se i stan e m isliti ta e in iti, p a o n d a d o h v ati jed n u m alu aicu i ree m u : "U zm i o v u aicu i p o n esi tv o jo j eri n ek a m i n jo m p resek a m o re d a o stan e p o lje." S iro m ah p o slu a i p lau i p o n ese eri o n u aicu i k ae jo j sv e to je car rek ao . ev o jk a m u ree d a o stav i d o sju tra i d a e o n a sv e u in iti A sjutradan zovne oca i d a m u litru stu p e i ree "P o n esi ovo caru i reci mu neka ovijem zatisne sve izvore i sva jezera, p ak u ja p resek ati m o re." S iro m ah o tid e i o v ak o caru ree. C ar v id ei d a je ev o jk a m n o g o m u d rija o d njega, zapovjedi mu da je dovede pred njega; a kad je dovede i oboje se poklone pred njim, onda je car zapita: "P o g o d i, ev o jk o , ta se m o e n ajd alje u ti?" ev o jk a o d g ov o ri " estiti care, n ajd alje se m o e u ti g ro m i la." T ad a se car d o h v ati za b rad u i o b rn u v i se sv o jo j g o sp odin zapita ih: "Pogodite koliko valja moja brada?" Kad jedni stan u g o vo riti o v o lik o d ru g i o n o lik o , o n d a ev o jk a o d g ov o ri sv ijem a d a n ijesu p o g od ili, p ak ree: "C arev a b rad a v alja k o lik o tri k ie ljetn e." C ar se zau d i p a ree: " ev o jk a je n ajb o lje p o g o d ila." P a je o n d a zap ita h o e li biti n jeg o v a en a, i d a d ru k ije n e m o e b iti n eg o tak o . ev o jk a se p o k lo ni i ree: " estiti care! k ak o ti h o e

n ek a b u d e, sam o m o lim d a m i n ap ie n a k arti sv o jo m ru k o m , ak o b i se k ad g o n a m e rasrd io i m en e o d seb e o erao , d a sam g o spo a u zeti iz tv o g a d v o ra o n o to m i je n ajm ilije." C ar jo j o v o o do b ri i p o tp ie. P o to p asa n ek o lik o v rem en a, car se n a n ju ralju ti i ree jo j: "N e u te v ie za en u , n eg o h ajd e iz m o g a d v o ra k u d zn a." C arica m u o d g o v ori: "S v ijetli care, p o slu au , sam o m e p u sti d a p ren o im a sju tra u p o i." C ar jo j d o p u sti d a p ren o i, o n d a carica k ad su b ili p ri v eeri p o m ijea m u u v in o rak iju i n ek a m irisn a b ilja, i n u d ei g a d a p ije g o v o rae m u : "P ij care v eselo , jer em o se sju tra rastati, i v jeru j m i d a u b iti v eselija n eg o k ad sam se s tobom sastala." Car se opjani i zaspi, a carica spravi karocu i p o n ese cara u k am en u p ein u . K ad se car u p ein i p ro b u d i i v id i e je, p o v ie: "K o m e o v e d o n ese?" A carica m u o d g ov o ri: "Ja sam te d o n ijela." C ar je u p ita: "Z a to si ti to o d m en e u in ila? dali ti n ijesam rek ao d a v ie n ijesi m o ja en a?" O n d a m u o n a izv ad iv i o n u kartu ree: "Istin a je, estiti care, d a si m i to k azao , ali p o g led aj to si n a o v o j k arti p o tp isao : to m i b u d e n ajm ilije u tv o jem u d o m u d a p o n esem so b o m k ad o d teb e p o em ." C ar v id ei to , poljubi je i povrate se opet u carski dvor.

26 u d n ovata tica. B io jed an o ek siro m ah . Jed n o ju tro p o e o d k u e d a d o b av i o tku d k ru ha sv o jo j eici i en i; id u i p u tem v id i jed n u tiicu aren u e k rilim a lep ee a n jeg a g led a, te o n nju uhvati i vrati se s njome doma. Pokrije je jednom sitkom da ne bi pobjegla, pa se opet povrati za kruh, ali ne m o g u i n ig e n i o tk le d o b av iti v rati se jad an i alo stan d o m a b ez zalo g aja k ru h a. T ek to u ljeze u k u u , eica sk o e o k o n jeg a on ak o g lad n i i k au m u d a je tica sn ijela d v a jaja, i jed n o o d ece ree m u d a p o e u p azar o v a d v a jaja d a p ro d a, i to o d n jih u hv ati d a im za o n o k ru h a k up i.

N asm ije se o tac p u t n jeg a, n o i u zd ah n e g o v o rei: "Jad n o d ijete! to u za o v ak a mala dva jaja uhvatiti?" No ono mu o d g ov o ri d a e m n o g o i m n o g o u h v ati. O n p o e su o v a dva jaja u pazar, i srete na vratima od grada nekakva o ek a, k o ji tek to v i e jaja p ritra k n jem u i u p ita g a ta ite za n jih , a o n m u o d g ov o ri: " to d a, tek e d a m o g u k u p iti za seb e i za sv o ju eljad k ru h a." o ek m u p ru i zlatn i cek in g o v o rei: "E v o ti za n jih o v i cek in , a ev o ti o v i d ru g i d a m i k ae o tk len ti o v a jaja." O n m u sv e k ae, i k ad g a o n aj o ek zap ita b i li m u i ticu p ro d ao , o n odgovori da bi za dobru cijenu; te oni zajedno natrag. Kad d o u u ku u i o v i o ek v id i ticu , ree: "E v o ti sto zlatn ijeh cek in a za n ju !" T e m u je o n d a. O v i o ek zak o lje ticu i o k in e g lav u i izv adi iz n je srce p a ree: "Isp ecite m i o v u g lav u i o v o srce d a izjed em ." O n i n av rte n a raanj srce i g lav u i d ad u jed n om e etetu d a o b re. O n i se o ek zab av i u razg o v o ru s o stalo m k u tn jo m eljad i, a eica o k o lo o n o g a p een ja sk up e se i p ri e n eg o se d o b ro i isp ek lo , d v a etia onako gladni izjedu jedan glavu a drugi srce, pa pobjegnu. Malo poslije evo ti onoga trgovca da v id i jeli p een o , p a k ad v id i ta je, u d ri se ak o m u elo i zalelee to je v ie m o g ao n e alei o n ijeh sto cek in a to je za ticu izb ro jio , n eg o to se p rev ario i izg u b io sreu n a o v o m e i n a o n o m svijetu , i k u k aju i o tid e d oma. Sjutradan u ju tro o n a d v a etia p ro b u d e se, k ad li o n o m e to je izio srce o sv an u lo p o d g lav o m sto zlatn ijeh cek in a, a o n i to je izio g lav u p o n e kaziv ati o d u i m ateri to g o k o in i u sv ijetu , p a i to k raljev i m isle. I tak o sv ak o ju tro p rv o m e osvitalo p o sto cekin a p o d g lav o m , a o n i d ru g i zn ao to k o m isli i in i. T ak o o n i o b o g ate i p o tk up e n aro d d a jed n o ga o d n jih d v a stav e za k ralja, i d o p ad e o n o g a to je srce izio . B rat n jeg o v to je g lav u izio o d zav isti i k ao n ajp am etn iji o ek n a sv ijetu , p o n e m rzjeti n a sv o g a b rata k ralja, te ta e k ak o li e d a g a sm ak n e s o v o g a sv ijeta, n au m i d a g a u b ije, i d a o n m jesto n jeg a k ralju je, p a jed n u v eer k ad m u b rat zasp i u b ije g a, p a g a rasp o ri i n a e u n jem u o n o srce od tice, pa ga izjede a utrobu svoga brata o p et zaije. S ju trad an g las k ro z n aro d : "u m r o k ralj! k o g a em o za

k ralja?" T e tam o te am o , te v ie te n ie, te u ra te fu ra, bogme brata mu, njega te njega. Kad postane kralj, i svako m u ju tro p o n e p o d g lav o m o sv itati p o sto cek in a, o n zap ro si u cara ev o jk u i car m u je d a i v jen aju se p o zak o n u . N o v a k raljica v id ei p rv o i d ru g o ju tro d a n jezin u m u u o sv ie isp o d g lav e p o sto cek in a, zau d i se i tree ju tro k rid im ice u k rad e m u u p ed eset a p ed eset o stav i m u ; ali k ad jo j se m u p ro b u d i i n e n a e p u n an e sto , k id ie jo j tako da je pogubi, te ona od straha baci nanj one cekine a o n p ad n e u n esv ijest i p o n e b lju v ati te i o n o srce izb aci; u taj m ah d o e n ek ak a ru k a b ijela k ao n a g o ri sn ijeg te u g rab i srce i zau se g las e zav ik a: "O v o je m o je b ilo , a sad da vi je p ro sto ." O v o je b ila d u a n jeg o v a b rata, a ru k a je bila njegova sjen. Malo po tom povrne se duh u kralja i p o to v i e to je i k ak o je, p o e se k ajati o d sv o jijeh grijehova, i do smrti svoje kajao se i siromasima dijelio.

27 Crno jagnje. B io jed an carev sin k o ji se b jee zarek ao d a se n e e o en iti d o tlen d o tlen g o u sn u n e v id i ev o jk u ko ja e m u rei: "Ja sam tv o ja, ja u ti b iti sretn ja i ro d iu ti sin a sa sjajn o m zv ijezd o m n a elu ." I o v o n ik o m u n e k aziv ae dok jed n u no u snu jav i m u se n ek ak v a p relijep a en a i ree m u : " to ju n ae in i te se n e en i? E n o ti tri siro te ev o jk e b ez o ca i m ajk e u jed n o j k u i p o zem lju i k o ja je n a tro je razd ijeljen a i p red sv ak o m o p leten arap o d , i sv ak a p o seb e razliitu rab o tu posluje: jedna veze, druga p lete, a trea p jev aju i p riju ije. N eg o k ad se p ro b u d i, h ajd e u lo v , i u p u ti se k n ajb liem u selu , n a p u tu e sresti jed n o jag n je crn o b ez b iljeg a sa zlatn ijem ro iim a, i o n o e te p red ev o jak u k u u d ov esti." K ad se u ju tro carev sin p ro b u d i, o b radu je se i k ak o m u je rek la o n a en a tak o i u in i. P o d ran i ran o te sa slu g am a u lo v k ren e. K ad n a p u tu sretn e o n o crn o jag n je, ree slu g am a: "V i h ajte a, ili m e

o v en p riek ajte, p a k ad m e v id ite, tad ar m i se n ad ajte." Po tom on po e za jag n jeto m d o k u g led a k u icu n a tri arap o d a, i u sv ak o m e p o ev o jk a e rab o taju k ak o m u je o n a en a b ila k azala; i zau en ljep o ti o n ijeh ev o jak a, n e m o g ae razlik o v ati k o ja je o d k o je ljep a, p a im n azo v e: "Pomoz' bog" Jedna mu od nji, najstarija ree: "B o g d aj b u d i g o sp o d in u !" d ru g a: "D o b ra ti srea d elijo !" a trea: "S a sreo m d o ao sretn ji i p resretn ji ju n ae!" Z au d i se carev sin n a o v ak e o d g ov o re, a n ajv ie n a o v i n ajp o to n je ev o jk e i p ro m isli u seb e d a e b iti srean i p resrean ak o ovu uzme, te snimi s desne ruke prsten i stavi joj na ruku g o v o rei jo j: "T i si m o ja zaru n ica." P a o to len sv o j p u t, te d o m a. K azu je o cu sv e ta je i k ak o ; o tac m u se v rlo o b rad u je i v elik o v eselje u in i. O n e d ru g e d v ije sestre p o to v i ee d a im se sestra n ajm la a vjeri preko njih iv ijeh i starijih , p o n u jo j o g lav i rad iti i d o m iljati se k ak o e je o b estrv iti, i d o g o v o re se te d o zo v u jedn u v jeticu , b ab u iz sela, k o ja je zn ala m a ijati, i o b eaju jo j sv e to im aju ak o to u in i d a se n jih o v a sestra n e u d a; te ova b ab a d a im jed n u trav u i ree im : "D aete jo j o v u trav u d a p o p ije u ju tro n a te srca u v o d i n en aeto j, i k ak o je p o p ije d o i e jo j p am rak u g lav u , te e u g o ru p o b jei, i k ad se u g o ri n a e, v e se d o m a n e v re, n eg o e se sam o d av iti u p u stin ji ili e je zv jerad rastri; a k ad a d o e o n i o ek , o n o je carev sin , rei ete m u d a je sam a p o b jeg la." K ak o im o v a b ab a ree, tak o b ezd u n ice i u in e; d ad u jo j o nu trav u u v o d i, p a tek e p o p i, p o e tam o am o b jeati te u p u stin ju k ao izv an seb e. S ju tra d an o p et d o e carev sin d a svo ju zaru n icu n ae, ali m u sv asti o d g ov o re d a je sam a ju tro s ran o n ek u d p o b jeg la i d a n ita n e zn ad u k u d a se strv ila, i p o n u k ao p lak ati i aliti je p red n jim . C arev sin o d m ah b re b o lje za n jo m u g o ru d a je trai, k ao p o m am ljen ; k ad u je n eg e d a n ek o zav ija i p lae, te o n p o g lasu tri, k ad li n a e sv o ju zaru n icu e se pribila pri jednome kamenu na pola mrtva od velikoga strah a i p laa; o n p retri k n jo j i p lau i je p rig rli i zav ie: "H a b lag o m en e, ev o m i je!" O n a g a p o zn ad e, i tek e u n jeg o v g las, i o n a n jeg a zag rli, te o d v elik e rad o sti i p laa

n jem u n a ru k e isp ijen u . K ad to v i e carev sin , izv ad i n o iza p asa, te sam seb e u b i, i o b o je m rtv i n a zem lju p ad o e. U o v i isti as B o ja v o lja! car sp av ae, i u sn u o n a ista en a to je carevu sinu na snu dolazila, pojavi se caru g o v o rei: "U staj n a n o g e, tv o j je sin m rtav i tv o ja sn ah a; n eg o u zm i trav u to p o d u zg lavn ico m n a e i tri u tu i u tu g o ru , n ai e ih o b o je jed n o d o d ru g o g a m rtv o , p a p o m ai ran e sin u i d o b ro trav u o m i d a m u od nje sok u ran u u ljeze, a sn asi srce n am ai, i trip u t reci: u stan ite n esretn ji p a sretn ji, ak o B o g d a." P ro b u d i se car i u p laen p rev rn e u zg lav n icu i n a e p o d n jo m trav u u tu k ao u k o v i cv ijet, te p o teci n a k o n ju pu t o n e g o re e m u je reen o . Kad tamo, na e sin a i sn ah u p ru en i jed n o p o k raj d ru g o g a, i p o n e naim ati so k o d o n e trav e sin u u ran e a sn asi srce m azati n jo m e, i n e izrek ao b jee treu rije: "u stan ite n esretn ji p a sretn ji, ak o B o g d a!" o b o je u stad o e n a n o g e k ao d a im n ita n ije b ilo . M rtv i se zau d e k ak o u sk rsn u e, a o tac rad u ju i se p o v ed e ih u sv o j d v o r, p a ih v jen a, i p rv e g o d in e ro d i m lad a carica sin a sa zlatn o m zv ijezd o m n a elu .

28 C areva k i ovca. Im ae n ek ak av car en u k o ju p rek o nain a m ilo v ae. O n i o d sv o g a srca n em ad ijah u n ita d ru g o d o jed n u jed in icu er, k o ja v e b jee p risp jela za u d aju . O v a carica razb o li se i k ad v id i d a n e e o stati, n eg o d a e u m rijeti, zazo v e m u a cara, i su ze ro n ei, n a etiri o k a ree m u : "E v o se p rib liila p o ljed n ja u ra m o je ae, i ja u u m rijeti p ri e n o trei k o k o ti zap o ju , i ja zn am d a se ti n e m o e p ro i d a se n e en i, i b ila ti srea! i p ro sto ti b ilo o d B o g a i o d m en e g ren ice! ali tak o ti o v o g a i o n og a sv ijeta, u j m e i p o slu aj m e to u ti rei: ev o ti p rsten , i k o ju ev o jk u n a e i isp ro si, n em o j je v jen ati ak o jo j o v i p rsten n e uzme dobro na prvi prst desne ruke, i zaklinjem te po

trip u t o d n eb a d o zem lje, d a o n u ev o jk u seb e v jen a m jesto m en e k o jo j p ristan e n ajljep e n a ru k u , a ak o m e n e p o slu a, sv e to rad io i o em u se B o g u m o lio sv e ti u zalu d i n ao p ak o ob rilo , i o d teb e n e o stalo trag a." C ar jo j se o b ea i zak u n e d a n e e v jen ati n ik ak v e ev o jk e ak o jo j d o b ro n e uzid e o n i p rsten , i ak o je n e b i n aao , d a se n e e n i o en iti. C arica m u n a to o d g o v o ri: "N ai e je, samo ne prestupi kletve da te ljuta zmija ne uvjede," i tek to o v o izree, izd ah n u . C ar p o sm rti en in o j p o lje slu g e p o o n o m e g rad u d a o b id u ju sv e ev ojk e h o e li k o jo j o n i p rsten d o b ro ii, ali k ad u g rad u n e n a o e, p o sla ih p o bijelo m e sv ijetu d a trae ed a b i se p o srei k o ja n ala, ali sv e zalu d u . S lu g e se v rn u e n ak o m to lik o sile v rem en a i k au caru d a u sv ijetu ev o jk e n e n ao e k o jo j n e b i ili p rev elik ili p reu zak o v i p rsten . C ar se n a u d u n a e ta e k ak o li e: h tio b i se en iti, a ev o jk e n em a, h tio b i k letv u prestupiti, ali ne smije od straha da ga ne postigne, i onako u zm u en u m islim a, b aci o n i p rsten , te e e? n eg o o d sk o i s d o lin e te n jeg o v o j isto j eri n a sk u t, a o n a v id ei zlatn i i lijep i p rsten , u zm e g a te stav i n a p rvi prst od d esn e ru k e, i p ru aju i ru k u p u t sv o ga o ca ree m u : "V i i tata, k ak o m i lijep o sto ji." K ad v i e car, o n esv jesn u o d u d a, i za cijelo p o d an a razab rati se n ije m o g ao , d o k n jeg o v a er u to sk o i i k ao d a g a ru k am a p o tk rijep i i zag rli, p o n e o d alosti nad njim plakati, dok se na jedan p u t o sv ijesti i ree eri: "T i si m o ja en a, tak o je zar B o g o su d io , i ti e b iti carica m jesto sv o je p o k o jn e m atere." er m u se stan e u d iti ta zb o ri, i k ao za lu d a i n esv ijesna o ek a cijen iti g a, ali n ak o m d u g o g a prep iran ja v i e v e d a n ije k u k am o , te o n a ta e, d a je o tac n e v jen a i d a p as pasu kao prikazanije ne kazuje, naumi da ubije sama sebe, te tak o i u in i: u zm e o in h an d ar te n jim e sam a seb e u sred srca. O tac p o to v i e p o ru i za b ajalicu te m u o n a ree: "E v o ti sv irala, p ak jo j n ad g lav o m sv iri o d rak a d o m rak a, i o iv ljee ti." C ar tak o i u in i, i tek e stan e zv iju k ati o k o lo m rtv e eri, o n a sjed e, a o tac je zag rli i o d m ah n ared i d a se sju trad an p rip rav i to treb a za sv ad b u . K ad er o v o d o u je, u zm e o in u sab lju te sam a seb e

lijev u ru k u o sijee, a d esn u u o g n ju izg o ri. U ju tru slu g e p rip rav ljaju sv ad bu , a jed an o d n jih d o k ae caru k ak o m u je v id io er b ez, ru k a. O tac jo j p o tee i k ad je v id i, o p et b re b o lje za b ajalicu , te m u o n a d a n ek ak v e trav e, i teke jo j ru n e p ateljk e n am aza, izn ik o e ru k e k ak v e su i b ile. C ar o n d ar stav i er p o d strau d a n e b i o p et to o d sv o ga iv o ta sam a seb i u in ila, te tak o n e m o g u i v e n ita, etaju i se tam o am o k ro z k am aru u g led a n eg e u n ek ak v o m e o k u o d k u e n ek ak av tap v as o d su h o g a zlata, n a k o jem u p ie k rv av ijem slo v im a: "N e tii m e." O n a se zau d i ta to m o e b iti, p rih v ati tap u ru k e, i tek to g a p o e p rev rtati p rek o p rsta o d ru k e, u o n i isti as o n a se p ro m etn u o v ca, i p o e k ro z k u u b lejati. K ad v i ee slu g e, sv i se o d strah a i o d u d a p rep ad o e i p o b jeg o e k azu ju i caru , d o k i sam car v i e, i b re b o lje o p et za bajalicu, a ona mu odgovori da lijeka ne zna nikakoga, n eg o d a d ru g e b ajalice d o b av lja. C ar p o to m h o ae n a mnoge bajalice, ali mu svaka odgovori da tome lijeka ne zn a i tak o n e m o g u i eri sv o je p o v ratiti, v ie se n e o en i. P o to m je o v ca sv e er u z cara sk ak u tala i b lejala, a on je njivio i gojio kao svoje dijete, i kad car umre, u oni dan umre i ovca.

29 Tri jegulje. B ijae jed an rib ar, k o ji jed n o m za tri d an a zaso b ice n ita d ru g o n e m o g ae u h v atiti u m reu n eg o sam o p o jed n u jeg u lju . U h v ativ i trei d an treu jeg u lju , n aijed i se i ree: "V rag u zeo i o v ak o rib an je, k ad se n ita d ru g o n e u h v ati nego po jedna jegulja." U to jedna od one tri jegulje p ro g o vo ri i ree m u : "N em o j tak o , jad an o ee, p ro k lin jati; ti n e zn a ta si u h v atio ; ti si u h v atio za se v elik u sreu , n eg o zak o lji jed n u o d n as tri i p rek in i n a etv ero , p a jed an k o m ad d aj en i d a izije, d ru g i k u k i, trei k o b ili, a etv rti u sad i v ie k u e: o n d ar e ti ro d iti

en a d v a b lizan ca sin a, k u k a o k o titi d v a p sa, k o b ila o d rijeb iti d v a ata, a v ie k u e izn ik n u e ti d v ije sab lje zlatn e." P o slu a rib ar jeg u lju i u in i sv e k ak o m u je o n a rekla, i sve mu se ovo d og o d i p rv e go d in e: ro d i m u en a d v a b lizan ca, k u k a d v a h rta, k o b ila d v a ata, a v ie k u e mu izniknu dvije sablje. Kad mu sinovi prispiju u neka d o b a g o d in a, jed an o d n jih d v a ree o cu : "T ata! v id im d a si ti o ek siro m ah i d a n as n e m o e h ran iti, n eg o ja u uzeti jednoga konja, jednoga psa i jednu sablju pa odoh po sv ijetu : m lad sam , zelen sam , p a e m i g lav a tu m i h ran a." R ek av i o v o o cu ob rn e se k b ratu g o v o rei: "B rate s B o g o m ! ja p o o h g lav o m p o sv ijetu , u v aj k u u i rad i o k o risti, o ca p o tu j; i ev o ti o v a b o ica p u n an a v od e, d ri je p ri seb i, a k ad v id i d a ti se v o d a u n jo j zam u ti. zn ad i o n d ar d a sam ti p o g in u o ." O v o izree te o tlen sv o j p u t. H o d aju i p o sv ijetu d o e u n ek ak av v elik i g rad i etaju i k ro zan j u p azi g a carev a er, i u n j se sm rtn o zalju b i i ree o cu caru d a g a zo v e u k u u , te je o n p o slu a. K ad a o v i m lad i u ljeze u carsk i d v o r, i ev o jk a k ad e g a d o b ro sag led a i u p azi sab lju , p sa i k o n ja d a je sv e m im o i ta n a sv jetu lijep o , jo se v em a zalju b i i o cu ree: "T ata! ja h o u v jen ati o v o g a m lad ia." N a o v o car p ristan e, a n i m lad iu n e b i ao , te stv ar p o g o en a: v jen aju se p o zak o n u . Jed n o v ee sto jei o n sa en o m sv o jo m n a p ro zo ru , u g led a n e d alek o o d k u e n ek ak u v elik u g o ru e sv a u v elik o m e p lam en u p lam ti, p a u p ita en u ta je o n o , a ona mu odgovori: "Ne pitaj me, gospodaru! ono je u d o v ita g o ra, to p rek o d an sijev a a p o n o i g o ri, i k o go k n jo j p o e d a v id i to je, o stan e u o n i trem m u tav i n a o n o m jesto u d u reen ." O n n je n e slu aju i u zjae n a sv o g a k o n ja, p rip ae sv o ju sab lju i p o v ede svoga psa, te put ove g o re. K ad d o e u g o ru , u p azi jed n u b ab u e sjed i n a jed n o m k am en u stan cu , i d ri u jed n o j ru ci tap , a u d ru g o j n ek ak vu trav u . T ek to b ab u v id i, u p ita je to je o v a g o ra o v ak a, a o n a m u ree d a p ristu p i n ap rijed p ak e znati. On pristupi i baba ga uvede u nekaku avliju o g ra en u k o stim a ju n ak ijem , a p o av liji to lik i lju d i m u tav i i u d u reen i sto je. T ek p o to u o v u av liju u ljeze,

ostade i on i konj mu i pas mutav i okameni se na onome m jestu e se n aao . U ta isti trem zam u ti se b ratu mu b o ica v o d e, te o n jav i o cu i m ajci d a je n jeg o v b rat a n jih o v sin m rtav , i d a g a id e traiti; te o n o d m jesta d o m jesta, o d g rad a d o g rad a, d o k n an ese g a srea u o n aj isti grad i pred carev dvor. Kada ga car ugleda, uhvati m u tu lu k eri g o v o rei jo j: "E v o ti m u a!" O n a istri, i v id ei ev era k o ji b ijae isto k ao b rat, k ao d a si jab u k u razrezao p o n ap o li, a v id ei isto g a k o n ja, isto g a p sa, istu sab lju , p ritre o b o je i car i er k n jem u i p o n u g a lju b iti i u k u u v o d iti m islei car d a m u je zet a er m u d a jo j je m u . O v i eti zau d i se o v o j n jih ovo j lju b av i, d o sjeti se da su ga uzeli na mjesto brata, te se i on stane pokazivati k ao d a je n jezin m u i carev zet. K ad je b ilo k v eeru , p o u lijeg ati, i en a g a k ao m u a zo v n e n jo m e d a lee, no on tek to lee, izv ad i sab lju i stav i je izm e u seb e i n je. O n a m u se zau d i ta m u je, a o n jo j ree d a m u se razb io san , p ak se d ig n e, stan e n a p ro zo r, p a o n u u d esn u g o ru k ad v id i, u p ita je: "M a en o m o ja! k ai m i to o n a gora gori." Ona mu odgovori: "Za Boga, da li ti nijesam jo o n u v eer k azala k ak v a je g o ra." "K ak o k ak v a je?" u p ita je o n o p et, a o n a m u o d g o v o ri: "D a k o g o o n am o p o e, o stan e m u tav i u d u reen , p ak sam se b ila p rep ala d a n ijesi p o em o n am o p o ao ." u v i o n to , d o sjeti se jad u , te jed v a d o ek a d o k len m u d an d o e. K ad sv an u , o n u zjae n a sv o g a k on ja, p rip ae sab lju i p o v ed e p sa p a se uputi k onoj gori, te kad opazi onu babu, izvadi sablju i n asrn e s k o n jem , a n ad rk a p sa, n e g o v o rei n i rijei. B ab a se p rep an e i p o v ie d a je n e p o sijee. "B rata mi na dvor!" p o v ie o n . O n d a m u b ab a d o v ed e b rata i p o v rati m u g o v o r i d u u . K ad se b raa v i ee i za zd rav lje rasp itae, k ren u p u t d o m a. U p u tu ree b rat k o ji b ijae u d u reen : "A h b rate za Boga, daj da se povratimo i da izbavimo one ljude koji su zatravljen i k ao to sam i ja b io ." T e tak o i u rad e: p o v rate se i u h v ate b ab u , te jo j o tm u o n u trav u i p o n u m azati o n e lju d e d o k sv i g o vo riti i m icati se p o ee. K ad tak o sv i k o ji su o n e zatrav ljen i b ili o iv e, u b iju o n u b ab u , te o v a d v a b rata k carev o j k u i a ostali svaki svojoj;

i la u o , la k azao , i B o g m i te v eselio !

30 u d otvorn i n o. N ek ak av m lad i u in i k letv u d a se n e e o en iti d ru g o m n o carev o m ev o jk o m , te jed an d an sto p ice k ren e u cara i zap ro si ev o jk u . C ar n e sm iju i m u rei d a m u je n e d a, ree m u : "D o b ro sin k o , d au ti ev o jku , ali n ajd alje d o o sam d an a d a m i d o b av i k on ja jed n og a n eo k o en a b ijela bez biljege, drugoga nejahana crljena s crnom glavom, i treeg a n ep o tk iv an a crn a s b ijelo m g lav o m i b ijelijem nogam a i d a ih m en e d aru je, a m o jo j carici o n o lik o b lag a k o lik o b i m o g li o v i tri k o n ja d o erati; a ak o o v o n e d o b av i, tv o ja evo jk a n e e b iti." M lad i k ad to u , nagna se na svakojake misli, pak najposlije zahvali caru n a ev o jci i p o e s B o g o m n atrag k ak o je i d o ao . S reo m , k ad se o n s carem razg o v arao , sv e je slu ala carev a er i v irjela m lad ia, k o ji jo j se ljep i u in i o d i k ak v a n a o v o m e svijetu o ek a, te o n a u ta as n ap ie k n jig u po slan icu te je p o lje za n jim p o jed n o j n ajv jern ijo j sluzi, u kojoj mu p ie d a sju tra u ju tro ran o k rad o m d o n je d o e, i d a in ak o n e u in i ak o eli d a n ju u zm e za en u . K ad k n jig u o p rem i, o n u istu n o u k rad e o cu iz p o taje jed an u d o tv o rn i no , p a s n jim e sju trad an u ju tro u su sret o n o m e m lad iu , k o ji b jee p o ao k ako m u je ona pisala. Teke se sastanu, uhvate jedno drugo za ruku dok se p o zn ad u i jed n o d ru g o m d o k ae d a se lju b e, i zak u n u se d a ih n e e d ru g o n ita razd v o jiti v ak o crn a zem lja. T ad ar carev a er ree m u : "E v o ti o v o g a k o n ja isp o d m en e, n an j u zjai te b rzo u v ilen u g o ru p u t isto ka, i k ad d o e n a jednu trorogu glavicu, obrni se s desne na lijevu dok u p azi jed n u b isern u liv ad u i p o n jo j p asu sv ak o jak i ko nji, te odaberi onaka tri konja kakva ti je moj otac narekao, ali ak o b i se p rep ali, a ti izv ad i o v aj n o i p u t sunca okreni da se o b asja liv ad a, o n d a e ti sv i k o n ji sam i d o i i k ao

jag n jad p ad n u ti p red to b o m , te e ih tak o p o h v atati i sa so b o m d o v esti. K ad k o n je p o hv ata, p o g led aj o k o seb e d o k u g led a jed an ep ariz n asred o n e liv ad e, k o rijen m u je mjeden, grane sreb rn e a p erja zlatn a; p o i k n jem u i u d ri n o n ico m o d n o a u k o rijen , i o tv o rie ti se siln o v ite i o d sv ak e sie asp re, te u zm i i n ato v ari o n e tri k o n ja i s n jim a o v am o b jei, te e tak o m o jeg a o ca cara sm iriti i m en e e ti o n p o k lo n iti." u v i m lad i o v o o b eseli se, te u zjae n a o n o g a evo jin a k o n ja i za en e za p as o n aj u d o tv o rn i n o p a u p rav k o n oj g o ri u p u ti se, i k ad d o e n a o n u glavicu, ugleda livadu i po livadi konja svakojakijeh; kad si e u liv ad u , k o n ji se p o n u p laiti, a o n izv ad i n o i okrenu put sunca, te sinu da se sva livada zasja kao na gori sunce kad ogrije, i evo ti od svakuda svakojakijeh konja k njemu, i kako koji dolazi, tako na prva koljena p red n jim p ad a, a o n p o n e b irati i izab ere o n ak a tri k ak v a m u je car n aru io . K ad k o n je izab ere, ondar stane te tamo am o p o g led a i v id i n asred liv ad e o n i ep ariz, te o n k n jem u , k u cn e n o n ico m o d o n o g a n o a u k o rijen , d o k ta e v i eti? o tv o re se i p o n u se p ro sip ati iz k o rijen a siln e asp re; o n d ar o n n ap u n i v ree i n ato v ari n a o n e tri k o n ja, pa k caru . K ad d o e p red cara i k ad car v id i k o n je i asp re, zau d i se i v e m u in ak o n ije m o g lo b iti, n eg o m u o b ea er za en u , u p ita g a k ak v u e p riju i k o lik o e p rije traiti, a o n m u o d g o v o ri: " estiti care! ev o jk u tv o ju er za g lav n o , a tv o j n o u d otvorni za dobit." I ovo mu oboje car d aru je, te o n d o m a n atrag s ev o jk o m i n o em p jev aju i.

31 u d n ovata d lak a. B io je jed an o ek , m n o g o siro m ah i p u n an ece tak o d a ih n ik ak o h ran iti n ije m o g ao , i v ie p u ta se k an io d a ih jedno ju tro p o b ije d a n e g led a jad a e m u o d g lad i u m iru , ali m u en a b ran jae. Jed n u n o d o e m u u sn u jed n o d ijete i ree

m u : " o ee! v id im d a si su m ao d u u d a izg u b i i d a p o k o lje o nu jad n u sv o ju eicu , a zn am d a ti je n ev o lja, n eg o e u ju tru n ai p o d sv o jo m u zg lav n ico m jed n o ogledalo, jedan faculet crljen, i jednu vezenu maramu, to sve troje uzmi kridimice i ne kazuj nikome pa hajde u tu i u tu g o ru , u n jo j e n ai jed n u rijek u , p a h ajd e u za n ju d o k jo j d o e n a izv o r, o n e e n ai jed n u ev o jku sjajnu k ak o su n ce, p ro su tijeh k o sa n iz p lei i g o lu k ao o d m ajk e ro en u , i u v aj se d a te lju ta zm ija n e u v ije, n em o j rijei p ro g o vo riti, jer ak o p ro g o vo ri zatrav ie te i p retv o rie te u rib u ili u to d ru g o p ak e te izjesti; a ak o ree d a je p o b ite p o g lav i, o b iti je, p a p reb iraju i n jezin e k o se g led aj n ai e jed n u d lak u crljen u kao k rv , istrg n i je i b jei n atrag , p a ak o se o n a d o sjeti i za to b o m p o n e trati, b aci jo j n ajp ri e v ezen u m aram u , p a facu let, p a n ajp o slije o g led alo , o n d a e se o n a zab aviti, a ti onu dlaku prodaj k ak v u b og atu o eku ; n eg o n em o j d a te p rev are, jer o v a d lak a n eb ro jen o b lag o v alja; te e se tak o o b o g atiti i sv o ju ecu p reh ran iti." K ad se o v i siro m ah p ro b u d i n ae sv e p o d u zg lav n ico m k ao to m u je d ijete n a sn u rek lo p a onda p u t o n e go re, k ad u n jo j n a e rijek u , o n p o k raj n je h ajd e, h ajd e, d o k d o e n a izv o r. O b azrev i se d a v id i e je ev o jk a u g led a je n ad jezero m e zrak e su n an e u ig lu u d ijev a, te p o er ev u v eze n a p o stav u k o jem u su ice o d ju n ak ijeh p erin a. T ek e v i e, p okloni joj se, a ona ustade n a n o g e i u p ita g a: "O tk u d a si n ezn an i ju n ae?" A o n m u ' O n a g a o p et zap ita: "K o ji si? to si d o ao?" i m n o g o ! d ru g o k o jeta, a o n m u i k ao k am en , ru k am a p o k azu ju i k ao d a je n ijem i d a ite p o m o i. O n d a m u o n a ree d a sjede njo jzi n a sk u t, a o n jed v a d o ek a i sjed e, a o n a m u p o d v re g lav u d a je p o b ite. O n p rem eu i d lak e p o g lav i k ao d a je b ite, jed v a n a e o v u d lak u crljen u , p a je o d v oji o d d ru g e k o se, izg u li je. ip i jo j sa sk u ta p a b jei n atrag to b o lje m o e. O n a se d o sjeti pa sustopice trkom za njim. A o n o b azrev i se k ad v id i d a e g a stii, b aci n a p u t m aram u v ezen u k ak o m u je reen o , a o n a k ad v i e m aram u , sae se i p o e d a je p reg led a tam o am o u d ei se o n o m e v ezu d o k o n p o d ob ro o d m ae. A ev o jk a stav i

maramu u njedra, te o p et za n jim . O n k ad v id e d a e g a stig n u ti, b aci crljen i facu let, a o n a se o p et zab av i u d ei se i zag led aju i, d o k o n i jad n i o ek o p et p o d o b ro od m ae, a ev o jk a se ralju ti te b aci n a p u t i m aram u i facu let, te trk e u p o eru za n jim . O p et o n k ad v i e d a e g a stii, b aci o g led alo . ev o jk a k ad n ab asa n a o g led alo k o jeg a jo n ig d a n ije v i ela, d ig n e g a p a p o to seb e u n jem u v i e, n e zn aju i d a je o v o o n a n eg o m islei d a je n ek ak a d ru g a n alik n a n ju zab len u se u o g led alo , te o ek o d m ak n e d alek o d a g a v e n ije m o g la stii. A o n a k ad v i e d a g a stii n e m o e, v rati se n atrag , a o n i o ek sv o jo j k u i zd rav o i v eselo . D o av i d o m a p o k ae en i o n u d lak u i p rip o v jed i sv e ta m u se p rik o jasilo , a o n a m u se p o n e ru g ati i sm ijati, ali o n n ju n e slu aju i p o e u n ekakav grad da proda onu dlaku. Skupi se oko njega svakojijeh lju d i i trg o v aca: n ek o d aje cek in , n ek o d v a, te sv e v ie, sv e v ie, d o k d o u d o sto tin e zlatn ijeh cek in a, u to m e za o v u d lak u u je i car te d o zo v e o v o g a o ek a i ree m u d a e m u d ati za n ju h iljad u cek in a, i o n m u je p ro d a. K ad ta je ta d lak a? C ar je rascijep i u zd u s v rh a d o d n a, i u n jo j n a e zap isan o m n o g o zn atn ijeh stv ari k ad se ta d o g a alo u stara v rem en a o d p o stan ja sv ijeta. T ak o o n i o ek o b o g ati i p ro iv lje sa sv o jo m en o m i eco m . A o n o dijete to je n a sn u d o lazilo , b io je an d io p o slan o d G o sp o d a B o g a k o ji je h tio d a p o tp o m o e o v o g a jad n o g a o ek a, i d a se otkriju tajne koje nijesu bile javne do onda.

32 Pepeljuga. P rele ev o jk e k o d g o v ed a o ko jed n e d u b ok e jam e, a d o e n ek ak av starac b ijele b rad e d o p o jasa, p a im ree: " ev o jk e! u v ajte se v i te jam e, jer d a k o je o d v as u p adn e vreteno u nju, one bi se mati odmah pretvorila u kravu." O v o rek av i starac o tid e, a ev o jk e o n d a u d ei se n jeg o v ijem rijeim a p rik u e se jam i jo b lie i stan u se u

nju nadvirivati i razgledati je, dok se jednoj, koja je bila n ajljep a izm e u n jih , izm ak n e v reten o iz ru k e i p ad n e u jam u . K ad o n a u v ee d o e k u i, a to jo j se m ati p retv o rila u k rav u i sto ji p red k u o m . P o to m o n a stane ovu kravu g o n iti n a p au s o stalijem g o v ed im a. P o slije n ek o g a v rem en a o tac se o v e ev o jk e o en i ud o v ico m k o ja d o v ed e jed n u sv o ju k er. M aeh a stan e o d m ah m rziti n a sv o ju p asto rk u o sob ito za to to je o n a b ila m n o g o ljep a o d n jezin e k eri: zab ran jiv ala jo j je d a se u m iv a, elja i p reo b lai, i sv ak o jak o je traila u zro k e d a je k ara i m u i. Jed n o m jo j d ad e u ju tru p u n u to rb u ku elje p a jo j rek n e: "A k o o v o sv e d an as n e o p red e i u k o k o k u n e sm o ta, n e id i m i d o v ee k u i, u b iu te." ev o jk a siro ta id u i za govedima prela je koliko je mogla, a kad na podne goveda p o lijeu u p lan d itu , o n a v id ei d a se n a k u elji n e p o zn aje to je o p rela, stan e p lak ati. K ad je v id i o n a k rav a to jo j je b ila m ati e p lae, zap ita je to jo j je, a o n a jo j k ae sv e red o m to je i k ak o je. O n d a k rav a tjeei je rek n e jo j d a se za to n e b rin e n i m alo : "Ja u " v eli "k u elju u zim ati u u sta i v ak ati p a e se n a m o je u h o p o m o liti ica, a ti je u h v ati p a o d m ah m o taj n a k o k o k u ." T ak o i u in e: k rav a stav e k u elju u u sta u zim ati i v ak ati a ev o jk a n a u h o njezin o icu izv laiti i m o tati, i o d m ah b u d u go to v e. K ad ev o jk a u v ee m aesi d a v elik u k o k o k u , m aeh a jo j se v rlo zau d i, p a jo j sju trid an d a jo v ie k u elje, a k ad o n a i o v o o p red e i sm o ta k ao i o n o p rije i u v ee d o n ese k o k o ku g o tovu, ona pomisli u sebi d a to n jo j p o m au n jezin e d ru g arice, p a jo j trei d an d a jo v ie k u elje, ali k rad o m p o alje za n jo m i sv o ju k er d a g led a k o to n jo j p om ae p resti i m o tati. K ad se o v a p o slan a ev o jk a p riv u e te v id i k ak o k rav a k u elju u zim a i v ae a p asto rk a n a n jezin o u h o p re u m o ta, o n a se v rati k u i i k ae sv e m ateri sv o jo j. P o to m m aeh a n av ali n a sv o g a m u a d a se k rav a o n a zak o lje; m u je izn ap rije en u o d to g a o d v raao , ali n ajp o slije k ad se en a n ije ela okaniti, pristane i on na to, i k ae jo j d a e je u taj i u taj dan zaklati. Kad pastorka za to dozna ona stane jednako p lak ati, a k ad je k rav a zap ita za to p lae i o n a jo j k ae

sv e to je i k ak o je, ree jo j k rav a: "M u i ti, n e p lai, v e k ad m en e zak o lju , d a n e jed e o d m en e m esa, v e kosti m o je d a p o k u p i, p a d a ih za k u o m p o d tijem i p o d tijem k am en o m zak o p a u zem lju , p a k ad ti b u d e k ak a n ev o lja d o i n a m o j g ro b i n ai e p o m o ." K ad k rav u zak o lju i m eso jo j stan u jesti, ev o jk a n ije ela o k u siti izg o v araju i se d a n ije g lad n a i d a n e m o e, n eg o p o k u p i sv e n jezin e k o sti p a ih zak o p a e jo j je k rav a k azala. ev o jci je o v o j b ilo im e M ara, ali k ak o je p o slije to g a n ajv ie rad ila i slu ala u k u i: n o sila v o d u , g o to v ila jelo , p rala su d o v e, m ela k u u i rad ila sv e o stale k u ev n e poslove, i k ak o se tak o n ajv ie o k o vatre n alazila, p ro zo v u je m aeh a i n jezin a k i p ep elju g o m . Jed n o m u n e elju m aeh a o p rem iv i se sa sv o jo m k eri u crk v u p ro sp e p o k u i p u n u ko p an ju p ro sa p a ree p asto rci: "T i p ep elju g o ! ak o o v o sv e p ro so n e p o k u p i i ru ak n e zg o to v i d ok m i iz crk v e d o em o , u b iu te." P o to o n e o tid u u crk v u , ev o jk a siro ta stan e p lak ati g o v o rei u seb i: "Z a ru ak m i n ije b rig e, lasn o u g a zg o to v iti, ali k o e to lik o p ro so p o k up iti!" U to m jo j p ad n e n a u m to jo j je k rav a rek la ako kad bude u n ev o lji d a id e n a n jezin g ro b i d a e n ai p o m o , p a o tri o d m ah o n am o , k ad tam o , ali ta d a v id i! n a g ro b u sto ji v elik ak i san d u k o tvo ren p u n sv ak o jak ijeh dragocjenijeh haljina, a na zaklopcu njegovu dva bijela goluba, pa joj reku: "Maro! uzmi iz sanduka haljine koje h o e, p a se o b u ci i id i u crk v u , a m i em o p ro so p o k u p iti i ostalo sve urediti." Ona vesela uzme prve haljine s vrha sv e o d sam e sv ile, p ak se o b u e i o tid e u crk v u . U crk v i sv e se, i en sk o i m u k o , zau d i n jezin o j ljep o ti i njezinijem haljin am a, a n ajv ie to n ik o n ije zn ao k o je o n a i o tk u d a je, a o so b ito jo j se zau d i i o k o n a n ju b aci carsk i sin k o ji se o n e d esio . K ad b u d e isp red sv retk a letu r ije, o n a se iz crk v e isk rad e p a b jei k u i, p a sv u k av i svo je h aljin e o stav i ih u san d u k , a o n se sam zatv o ri i n estan e g a, a o n a b re k v atri, k ad tam o a to p ro so p o ku p ljen o , ru ak g o to v i sv e u re en o . M alo p o sto ji, al eto ti jo j m aeh e sa k erju sv o jo m iz crk v e, i v rlo se zau d e k ad v id e sv e u re en o pa i p ro so

p o k up ljen o . K ad b u d e u d ru g u n e elju , m aeh a se sa sv o jo m k erju o p et sp rem i u crk v u i n a p o h o d u p ro sp e jo v ie p ro sa p o k u i p a k ae p asto rci k ao i p rije: "A k o to sv e p ro so n e p o k up i: i ru ak n e zg o to v i i o stalo sv e n e u red i d o k m i d o em o iz crk v e, u b iu te." P o to n jih d vije otidu u crkvu, pastorka odmah k materinu grobu, kad tamo, a to sanduk opet otvoren kao i prije i na zaklopcu stoje dva bijela goluba, pa joj reku: "Obuci se ti, Maro, pa id i u crk v u , a m i em o p ro so p o k u p iti i o stalo sv e u red iti." Onda ona uzme iz sanduka haljine sve o d isto g a sreb ra, p ak se o b u e i o tid e u crk v u . U crk v i jo j se o p et zau d i sv e jo v ie n eg o prije, a carev sin o iju n e sm etae s n je; ali k ad b u d e isp red sv retk a letu r ije, o n a se izm e u n aro d a n ek ak o u k rad e, te b jei k u i, p ak se b re b o lje sv u e i h aljin e o stav i u san d u k , p a k vatri. K ad jo j m aeh a sa sv o jo m k erju d o e iz crk v e, jo v em a se zau d e k ad v id e p ro so p o ku p ljen o , ru ak g o to v i o stalo sv e u re en o, i n ik ak o se n ijesu m o g le d o u d iti. K ad b u d e u treu n e elju , o n e se o p et sp rem e u crk v u , p a na pohodu m aeh a p ro sp e jo v ie p ro sa p o k u i i k ae p asto rci k ao i p rije: "A k o o v o p ro so sv e n e p o k up i, ru ak n e zg o to v i i o stalo sv e n e u red i d o k m i d o em o iz crk v e, u b iu te." P o to o n e o tid u iz k u e, p asto rk a o d m ah k m aterin u g ro b u i n a e o p et sanduk otvoren i na zaklopcu dva bijela g o lu b a k o ji jo j reku d a se o b u e i d a id e u crk v u a d a se n e b rin e n i za to u k u i. O n d a o n a u zm e iz san d u k a h aljin e sv e o d su h a zlata p ak se o b u e i o tid e u crk v u . U crk v i jo j se sv i zau d e jo v em a, a carev je sin bio namislio da je n e p u ta k ao i p rije, v e d a je u v a d a v id i k u d a e. K ad b u d e isp red sv retk a letu r ije te o n a p o e d a id e, a carev sin za n jo m u sto p ice, i tak o o n a izm e u n aro d a p ro v laei se i b jeei n ek ak o jo j sp ad n e p ap u a s d esn e n o g e, i o n a ne im aju i k ad traiti je p o b jeg n e b o so n o g a a carev sin u zm e jo j p ap u u . D o av i o n a k u i sv u e se i h aljin e ostavi u sanduk pa odmah k vatri kao i prije. Carev sin p o to m za e s o n o m p ap u o m n jezin o m d a je trai p o sv em u carstv u o g led aju i sv ak o j evo jci p ap u u na nogu, ali k o jo j d u g a, k o jo j k ratk a, k o jo j u sk a, k o jo j iro k a, n e

m o e n i jed n o j d a p ristan e. I tak o id u i o d k u e d o k u e d o e i k u i n jezin a o ca. M aeh a n jezin a k ad je v i ela d a e carev sin d o i i n jih o vo j k u i d a trai o n u ev o jk u , on a n ju p red k u o m sak rije p o d k o rito . K ad carev sin d o e s p ap u o m i zap ita im aju li k ak u ev o jk u u k u i, o n a m u k ae d a im aju i izv ed e m u sv o ju k er. K ad jo j p ap u u o n o g led a n a n o g u , ali jo j p ap u a n e m o e n i n a p rste d a se n av u e; o n d a carev sin zap ita im aju li u k u i jo k ak u ev o jk u , a o n a m u k ae d a n em aju v ie n ik ak e. U to m p ijev ac sk o i n a k o rito p ak zap jev a: "K u k u rijek u , ev o je p o d k o rito m ." M aeh a p o v ie: ,.I, o rao te o d n io !" C arev sin u v i to , p o tri b re b o lje k a k o ritu te g a d ig n e, k ad tamo, a to pod njim on a ista ev o jk a to je b ila u crk v i i u o n ijem istijem h aljin am a u k o jijem je trei p u t b ila, sam o b ez p ap u e n a d esn o j n o zi. K ad je carev sin u g led a, o n se g o to vo o b ezn an i od rad o sti, p a jo j b re b o lje p ap u u n azu je n a d esn u n og u , i v id ei d a jo j je n e samo taman na n o g u n ego d a je u p rav o i o n ak a k ao i o n a to jo j je n a lijev o j n o zi, o d v ede je sv o m e d v o ru i o en i se n jo m e.

33 Z la m aeh a. B io n ek ak av o ek v rlo b o g at i im ao zlu i p reo p ak u en u s k o jo m se d ru g i p u t v jen ao , a im ao je o d p rv e en e sam o jed n u er b lag u k ao an d io , d o b ru k ao k ru h , d a jo j u o n o m e m jestu n ije d ru g e b ilo , a p ri to m b ijae i lijep a k ao v ila o d g o re, v iso k a k ao jela, a tan k a k ao ib ik a, a ru m en a kao jabuka i u licu bijela kao gorski lijer. Ali vrag koji v azd a o zlu n asto ji, p o tak n e o v u m aeh u d a n ije m o g la sv o ju p asto rk u ko lik o k rv n a o im a v i eti, i m n o g o b i je p u ta ela u b iti ili e o b estrv iti d a je o d sv o g a m u a sm jela. Jed n o m d o e zap o v ijest o d cara d a sv ak i k o p u k u n o si id e n a v o jsk u , te p o e i o v i o ek , i k ad je h tio k ren u ti d o zo v e sv o ju en u i zak u n e je sv ak ijem k letv am a d a m u u v a er d a jo j se n e b i to d o g o d ilo d o k len se o n s

v o jsk e v rati; i o n a m u se k u k a zak u n e i o b ea d a e je lju b iti i u v ati k ao sv o je d v a o k a u g lav i. K ad m u n jezin o tid e, o n a ti b o g m e u ta isti as d o zo v e slu g e i n ared i im d a sju tra zo ro m o d v ed u o v u siro tu ev o jk u k ao u p ro etn ju u jed n u o b lin ju g o ru , i k ad je u g o ru u v ed u , d a je zavedu stramputicama i zbande od puta neka je ubiju i n jezin e d v ije ru k e o sjeen e d o iza ak a i srce d a jo j d o n esu , a ak o o v o n e d o n esu , ree im i zap rijeti d a e o n a to od njih mjesto pastorke uraditi. Ujutro u prosvitanje ustanu sluge i priprave se na put, i otidu te probude ev o jk u k azu ju i jo j d a im je g o sp o a n jezin a m aeh a naredila da je v o d e u p ro etn ju , n a k o je o n a siro ta n e zn aju i ta jo j se p rip rav lja d o b ro v o ljn o p ristan e i n jim a se u p u ti. K ad d o u u n ek ak u g u stu um u zav ed u je k ak o im je o n a b ezd u n ica n ared ila, sv eu je za jed n o d rv o i h o ah u je u b iti, ali je stad e p isk a i v id ei d a je p rev aren a p o n e m o liti, p lak ati i zak lin jati d a je n e u b iju , ali k ad jo j o n i k azae k ak o im je zap o v jed ila g o sp o a i d a d ru k ije ne smiju vako da obadva glavom plate, onda im ona opet ree: "A h n em o jte m e u b iti, a p ro ste v am m o je ru k e, ev o ih posijecite, a i srce bih vam svoje dala kad bih znala da b ih b ez n jeg a m o g la iv ljeti." R aali se slu g am a te jo j sam o ru k e o sjek o e a za srce d o g o v orie se d a o d g o v o re g o sp o i d a su g a p u tem izg u b ili, i tak o se n atrag v rate a nju nesretnjicu onako ostave samu u pustinji bez ruka i b ez i eso v e p o m o i. K ad d o m a d o u , jav e g o sp o i k ao to su se d o g o vo rili i o n a ih o b d ari. A li B o g k ao B o g hvala njemu i slava! u o n i as u k o ji su n jo jzi ru k e o sjeen e, u in i te o cu n jezin u d o e u sn u n ek ak av o ek i ree m u : "V rati se d o m a o v aj as, jer je tv o ja er iv o t izg u b ila p o zap o v ijesti tv o je b ezb o n e en e, n eg o trai u vojsci crna konja bez biljega, bijelu bedeviju bez biljega, ata v ran a p rijed n ejah an a i d reb n u k o b ilu , i o d sv ak o g a uzmi po tri dlake repne, izgori na oganj, pa onijem p rah o m p o sp i ran e sv o jo j eri, te e o d m ah b iti k ao to je prijed bila." Kad se probudi nesretnji otac, vas zabunjen n a e sv e k ak o je sn io i tri trk o m d o m a. K ad d o m a u p ita en u za er, o n a m u o d g o v o ri d a je n eg e o d b jeg la i da

n e zn a e je, n o o n sk o i n a n ju i n a slu g e g o v o rei ak o m u n e k au e m u je er d a e ih sv e sab ljo m isk o m ad ati. en a aa te aa, a slu g e b o g m e p rep an u se i sv e jed n o p o jed n o k au to je i k ak o je b ilo , te o n zap u i p red so b o m dvije svoje sluge s golom sabljom u ruci, a oni pred njim k azu ju i m u p u t d o u u o nu g o ru , k ad li n a u ev o jk u v ie m rtv u n eg o iv u , n eto o d m u k e b ez ru k a, n eto o d g lad i i sam o tin je a n eto o d strah a. P o to je o tac v i e zap lak a se p a p ad e n ad n jo m , i v id ei je b ez ru k a p o su je onijem praho m o d rep o v a k o n jsk ijeh , te o n a o iv lje u o n i as i d ru g e jo j ru k e izn ik o e ne od mesa, nego od su h o g a zlata. T ad a o n sv o ju zlatn o ruk u er o d v ed e d om a, a en u p riv ee k o n jm a za rep o v e i n ared i sv o jijem slu g am a te je tak o o d v uk u d o on o g a m jesta e su m u eri ru k e o sjek li i o n e je k o n ji rask in u , te p asju d u u isp u sti.

34 M aeh a i p astork a. B ila jed n a d ev o jk a k o ja je im ala m a iju , p a m aija n a n ju m rzila d a je o im a n e v id i za to to je o n a b ila lep a o d m aijin e k eri k o ju je d o v ela. P o red m aije o m rzn e n a n ju i n jezin o tac i stan e je p so v ati i b iti sam o d a b i en i u g o d io . Jed an p u t rek n e n jem u en a: "H ajd e, o v ee, d a m i o v u tv o ju d ev o jk u p o ljem o u sv et n ek a seb i sreu trai." A o n jo j o d g o v o ri: "A k u d a je zn am o , en o, p o slati? ku d je d ev o jk a sam a p ristala?" O n a m u ree: "T i, o v ee, ak o n e e to u in iti, ja n e u s to b o m iv eti, n eg o ti n ju su tra o d m ah v o d i o d ku e, p a je zav ed i g d e u u m u , o d ak le sam a n e e zn ati k u i d o i, a ti se u k rad i o d n je p a b ei k u i." O n siromah pristane na to i rekne joj. "Barem sp rem i jo j to n a p u t, d a n e u m re p rv i d an u u m i o d g lad i." M aija jo j u m esi p o g au , p a sutrad an k ak o sv ane, zav ed e je o tac d alek o u u m u , p a se u k rad e o d n je i v rati se k u i. O n a siro ta o stav i sam a tu m arala je itav dan po u m i, ali iz n je n ik ak o n ije m o g la izii. U to m e p risp e i

m rak i o n a se p o p n e n a jed n o d rv o d a p ren o i, d a je n a zem lji n e b i izelo k ak o zv erin je. I celu n o su k u rjaci p o zem lji isp o d n je u rlik ali d a je siro ta o d strah a jed v a iv a ostala. Kad u ju tru sv an e, o n a si e s d rv eta i p o e o p et p o u m i n e b i li k ak o iz n je izila, ali u m a sv e g u a a k raja n ik ak o . K ad se p rik u i o p et v ee, i o n a stan e traiti zg o d n o d rvo za n o ite, d o k u jed an p u t o p azi g d e se n eto k ro z p o m rin u u u m i b elasa. O n a p o m isli n e e li to sreo m b iti k ak v a k u a, p a p o e o n am o . I zaista n a e k u u lep u i v elik u ; v rata su b ila o tv o ren a, o n a u e u n u tra, k ad tam o , so b e n e m o e lep e b iti, i n a astalu u jed n o j so b i sv ea g o ri. O n a p o m isli d a je to k u a k ak v ih p u staija, ali se nije straila m islei u seb i: "P u staija se b o je sam o b o g ati, lju d i, a ja ih se n em am za to b o jati; k azau im d a u ih sv ata slu ati i rad iti za o n u k o ru h leb a to e m i d ati." P a izv ad iv i sv o ju p og au iz to rb e p rek rsti se i stan e jesti. T ek p o n e jesti, al eto ti jednoga petla, koji stane sk ak ati za p o g ao m , a o n a m u stan e p o m alo m rv iti. N e p o staja m alo d o e i jed n a m ala v aica, stan e se o k o n je u m iljav ati, a o n a jo j o d lo m i p aren ce p o g ae p a je u zm e n a k rilo , p o n e je m ilo v ati, i h ran iti iz ru k e. Z a tim d o e i m ak a, o n a i m ak i o d lo m i p o g ae p a jo j d a. N a jed an p u t u je v elik i b at i m u m lan je, sv a p ro trn e k ad v id i lav a g d e u so b u u e, ali lav o d m ah stad e m ah ati rep o m , i o k o n je se u m iljav ati; o n a se m alo o slo b o d i, p a p ru i i n jem u p o g ae, i lav uzme, pa joj stane ruku lizati i ona se sa svim o slo b od i p a p o n e lav a m ilo v ati i h ran iti p o g ao m , d o k u jed an p u t u je zv ek u o d o ru ja, i h ted e o d strah a p asti, d o k eto ti u so b u u e nek ak o stv o ren je u m ed v e o j k o i; p etao , v ak a, m ak a i lav o tre o d m ah p red an j, i stanu se o k o n jeg a u m iljav ati i ciati o d rad o sti. O n a siro ta n i p o m islila n ije d a je to o v ek , n eg o je m islila d a je B o g zn a k ak a zv erk a i ek ala je sam o k ad e je sp o p asti i rastrg n u ti. A l to stran o stv o ren je sk ide sa lica m ed v e u k o u , i zb aci m ed v e inu sa sebe, i sinu sva soba od n jeg o v ih zlatn ih h aljin a. D ev o jk a iza v elik o g a strah a isto se obeznani kad vidi u gosposkim haljinama prekrasnoga m lad ia. A li o n p ristu p i k n jo jzi, i ree jo j: "N e b o j se,

d rag a d u o , n ita; ja n isam n ik ak av r av o v ek , ja sam carsk i sin , p a k ad h o u d a lo v im , d o em o v am o , a o v u m ed v e in u n o sim d a m e k o n e b i p o zn ao , n iti i k o zn a d a sam ja o v ek , d o ti sad , n eg o k o m e g o d v id i, m isli d a sam k ak a av et i b ei o d m en e; i u o v u k u u n e sm e n ik o d a u e, n i b lizu n je p ro e, jer vide i znadu da ja ovde stojim, a ti jed n a n isi se p laila o v am o d o i, v aljad a si zn ala d a ja avet nisam?" Ona mu stane pripovedati da ona o njemu i n jeg o v o j ku i n ita n ije zn ala, v e d a je m aija o terala, i sv e red o m isk ae k ak o je b ilo . K ad o n sv e u je, raali m u se zd rav o , p a jo j ree: "M aija je n a teb e m rzila, a B o g te m ilu je; ja h o u d a te u zm em ; h o e li p o i za m en e?" "H o u " rek n e o n a. S u trad an o n je o d v ed e sv o m e o cu u d v o r, i tam o se v en aju . P o sle n ek o g a v rem en a izm o li se ona da ide da vidi svoga o ca, m u je p u sti, i o n a se o b u e sv a u zlato , p a d o e k o cu . O tac jo j n ije b io k o d k u e, v e m aija k o ja k ad je v id i, u p lai se d a n ije p asto rk a d o la d a jo j se o sv eti, i p o tri p red n ju g o v o rei: "V id i, ja sam te n a tu sreu u p u tila." P asto rk a je zag rli i poljubi se s njome i s n jen o m k erju . Z d rav o jo j ao b u d e to o ca n ije n ala k o d k u e, ali p o lazei d ad e i m aiji d o sta n o v aca. M aija za n jo m p retei p esn ico m rek n e: " ek aj n esreo ! n e e ti sam a tak o ii, o d m ah su tra i m o ja e k i." K ad u v ee d o e jo j m u , a o n a p o n e m u g o v o riti: "Z n a ta je, o v ee! ja v elim n ek a id e i o v a m o ja d ev o jk a u sv et d a trai sreu , v id i, o n u sm o p o slali, p a se n e v raa, m o e b iti d a d o sad zlato n a n jo j trep ti." o v ek u zd ah n e p a pristane i na to. Sutradan ona spremi svo jo j k eri k o laa i p een ja p a je o p rav i sa o cem u u m u . O tac je zav ed e k ao i o n u p rv u , p a o d e ku i. O n a k ad v id i d a o ca n em a, p o n e traiti p u t k u i, p a n ai e n a o n u k u u u u m i o d m ah ; u e u n u tra, k ad v id i d a n ig d e n ik o g n em a u celo j k u i, zak lju a v rata, g o v o rei: "S am B o g d a d o e n e u m u o tv o riti." Izv ad i iz to rb e p een je i k o lae p a m etn e n a astal i p o n e v eerati, al eto ti p etla, v ak e i m ak e, stan u se o k o n je u m iljav ati d a b i im to d ala, a o n a k ao b esn a: "D o av o la! n em am n i ja k o lik o m i treb a, a da dam vama." Pa ih p o n e tu i, a v ak a stan e d reati, a k ad lav d rek u u je

d o leti, p a ep a d ev o jk u , i sv u rastrg n e. S u trad an d o e carsk i sin sa en o m u lo v , o n a o d m ah p o zn a sv o ju sestru p o h aljin i, p o k up i sv u p arad o d n je te o d n ese m aiji, i n a e sv o g a o ca k od k u e, o n se v rlo o b rad u je k ad v id i sv o ju k er za carsk im sin o m u d atu . A k ad u je ta je sa en in o m k erju b ilo , ao m u b u d e, "ali jo j je" ree "m ati to zaslu ila k o d B o g a, jer je n a teb e b ad av a m rzila. A en o je" v eli "n a b u n aru , id em d a jo j k aem ." K ad en a u je ta je o d n jen e k eri, o n a p o n e o v ek u go v o riti: "Ja o v ee n e m o g u tv o je k eri o im a g led ati, v e h ajd e d a m i n jih o b o je u b ijem o , ak o n e e, ja u sad sk o iti u b u n ar." "P a sk o i!" o d g o v o ri o v ek "ja sv o g a d eteta u b iti n e m o g u ." "Dobro kad n e e, i ja je g led ati n e m o g u ." P a sk o i u bunar.

35 O p et m aeh a i p astork a. B io o v ek u d ov i im ao jed n o m u k o i jed n o en sk o d ete, p a se o en i n a n o v o i d ru g a m u en a d o v ed e p asto rk u . O v a en a sv e je v o lela sv o m e d etetu , a n a o n o d v o je p asto rad i m rzila i sv ak o jak o ih m u ila. N ajp o sle ree m u u : " u je, o v ee; ja o v e tro je d ece v ie n e m o g u g led ati, n eg o ih v od i iz k u e, ili n e em o n i n as d v o je zajed n o h leb a jesti." o v ek je stan e b laiti: "T a n em o j en o , za B o g a! k u d a zn am s n jim a?" "M ak ar k u d a," o d g ov o ri en a, "o d v ed i ih u p lan in u , p a ih o stav i u p lan in i, to im d rag o ." N ajp o sle n av rati m u a te jo j ree d a e su tra o d v esti d ecu u p lan in u i o nam o ih ostaviti. A to sv e slu ala n jeg o v a k i, p a p lau i k ae b ratu sv o m e, k o ji je b io m la i o d n je: "m o j b rate! n a o tac h o e su tra d a n as o d v ed e u p lan in u , p a d a n as o n am o o stav i. N eg o zn a ta em o rad iti? D a n ap u n im o d ep o v e p ep ela, p a p u tem za sobom pomalo da prosipamo, kad u mene nestane, o n d a ti, p a em o p o sle iz p lan in e p o p ep elu m o i d o i k u i. K ad b u d e u ju tru o n i se siro te u k rad u , te n ap u n e

d ep o v e p ep ela, i k ad ih o tac zo v n e d a id u s n jim , o n i p o u . Id u i tak o zad u g o d eca su p ro sip ala za so b o m pomalo p ep ela. K ad ih o tac d o v ed e u sred u m e, ree im : "S ed ite o v d e m alo , sad e tata d o i." D eca sed n u , i o n se tak o u k rad e o d n jih i o tid e k u i, a d eca ek aju i o n d e o ca o g lad n e, i k ad b u de p red n o , o n a se p o p ep elu v rate n atrag k u i; ali k ad d o u tam o , n e sm ed n u o d m ah u i u n u tra, n eg o se p o d streh o m sak riju k raj p en d era d a u ju ta se u k u i rad i i g o v o ri. U to v rem e o v ek i en a b ili su za v eero m , p a p o to v eeraju , rek n e en a: "D a je o v d e sad o n o n ae d v o je d ece, d ali b ism o im o v o m alo k o rica, te bi i oni m o g li v eerati." A d eca o n d a k ro z p en d er: "E v o n as m ajk o !" p a u tre u n u tra. K ad ih zap itaju k ak o su d o li, m u k arac k ae u p rav o d a su d o li p o p ep elu . K ad d eca p o to m v eeraju i leg n u sp av ati, en a o p et n av ali n a o v ek a d a ih su trad an o d m ah v o d i o p et, a o n a e p ep eo sak riti. D eca to u ju o p et, p a k ad u ju tru ran o u stan u , n e n aav i p ep ela n ak u p e m ek in ja u d ep o v e, p a k ad ih o tac opet povede u planinu, oni stanu pomalo prosipati m ek in je. K ad ih o tac o d v ed e d alek o u u m u , o n im n alo i v atru , p a u zev i tik v u p o e k ao n a v od u rek av i d eci d a sed e k o d v atre, a o n e sad d o i, i tak o se o d n jih u k rad e i o tid e k u i, a d eca o stan u sam a u p lan in i. D eca su d u g o sed ila k o d v atre i ek ala o ca, a k ad v id e d a n jeg a n em a, a n o se p rik u i, o n a p o u p o m ek in jam a k u i, k ad tamo, a to n ek ak e zv erk e n aile te m ek in je sv e p o jele. D eca k ad to vide, briznu plakati pa se vrate k vatri. U tom udare onuda n ek ak i iv u ti, p a k ad o p aze v atru , d o u k d eci p a ih zap itaju ta rad e o v d e, i im aju li jo k o g a o n d e, a p o to im deca pripovede sv e ta je i k ak o je, rek u im iv u ti d a id u s n jim a i d a e im u n jih d o b ro b iti. D eca p ristan u n a to i p o u s iv u tim a, i iv u ti ih o d v edu sv o jo j k u i. O n i k od k u e n isu n ik og a im ali d o sam o jed n u m ater, p a k ad d o u k u i, m u k o d ete zatv o re d a se g o ji a devojku ostave da im m ater slu a. K ad se d ete d o b ro u h ran i i u g o ji, iv u ti p o lazei n a p o sao n ek ak av zap o v ed e m ateri d a g a isp ee p a k ad d o u do v ee s p o sla d a g a p o jed u . D ev o jica je za o n o v rem e to je k o d iv u ta p ro v ela, b ila u v ed b ala n eto

 iv u tsk i, te je razu m ela to su iv u ti m ateri k azali za n jen o g a b rata, p a o tid e i k ae b ratu : "B rate, d an as iv u ti o d o e n ek ud a i zap o v ed ie m ateri d a te isp ee; n eg o m i d a g led am o d a b ab u tu rim o u p e." K ad b u d e p o sle p od n e, u ari b ab a p e i izv ed e d ete d a g a u n ju tu ri, p a m u ree d a sed n e n a lo p atu . O n d a d ev o jica ree b ab i: "M ajk o ! o n je jo m lad i n ejak , p a n e zn a k ak o to treb a, n eg o sed i ti n ajp re d a o n v id i." B ab a to u in i i sed n e, a o n i za lo p atu te s n jo m u p e i b ab a se isp ee. O n d a d eca b ei iz k u e, i b eei d o u n a jed n u v o du i n a n jo j n a u m o st, te b re p re u n a o n u stran u i d o u u u m u . K ad iv u ti u v ee d o u g ladn i k u i, v ik n u m ater d a im d o n ese jesti, ali u k u i n ig d e n ik og a, n eg o o sete m iris o d p een ja, k ad izv u k u p een je iz p ei, p o zn ad u sv o ju m ater p a b re b o lje za d eco m u p o teru . K ad d o u n a o n u v o d u , a to u d arila p lah a k ia i m o st o d n ela, i o n i n e m o g av i p rei p rek o v o d e, v rate se n atrag . D eca tu m araju i k o jek u d a p o p lan in i n ajp o sle d o u n a jed an izv o r, i k o d o n og a izv o ra n a u jed n u en u , i n azo v u joj pomozi Bog! pa se napiju v o d e i sed n u d a se o d m o re. O n d a ree en a d ev o jici: " erk o ! d a ti leg n em g lav o m n a k rilo d a m e m alo p o ite." A o n a jo j o d g ov o ri: "D rag e v o lje, m ajk o ." I tak o en a leg n e d ev o jci g lav o m n a k rilo , p a je o n d a zap ita o d kuda su njih d vo je. D ev o je jo j p lau i p rip o v ed i sv e ta je i k ak o je, p a jo j n ajp o sle ree: "M ajk o ! k ak o ti m irie g lav a!" O n d a en a u stan e s n jezin a k rila, p o g led i alo sn u i p lan u d ev o jicu , p a jo j ree: "K u d g o d h o d ila, sretn a b ila, k ad p lak ala, b iser ti iao iz o iju m esto su za, i k ad g o v o rila, ru a ti zlatn a iz u sta izlazila!" P o sle to g a en a p o k ae d eci k u d a e izai n a p u t, i d eca o tid u a en a o stan e k o d izv o ra. D eca iziav i n a p u t o tid u k u i. D ev o jica k ak o o p azi m aiju i o ca, b rizn e p lak ati, a m aija k ak o v id i d a jo j m esto su za b iser iz o iju id e, rairi ruke, pa je stane grliti i ljubiti: "Blago meni kad si mi d o la! A g d e si m i tak o b ila?" D ev o jica k ad stan e p rip o v ed ati, a iz u sta sv e zlatn a ru a. O n d a se m aija jo v em a zau d i, p a je zap ita: "G d e si taku blagodet na sebe d o b ila?" D ev o jica jo j k ae k ak o su u p lan in i tu i tu n ali

en u n a izv o ru p a je en a b lag o slo v ila. O n d a m aija zap ita: "A jeli ta en a jo tam o ? d a i ja sv o ju er k n jo j p o ljem d a d o b ije tu b lag o d et." D ev o jica jo j o d g o v o ri d a je iza n jih o n d e o stala. I tak o m aija stan e g o v o riti sv o joj k eri d a id e o n am o , a o n a se zatezala i su p ro tila, ele n ajp o sle m ati je k o jek ak o n am o li i o n a o tid e i n a e o n u en u n a izv o ru . K ad d o e n a izv o r, m esto d a jo j n azo v e p o m o zi B o g , n e ree jo j n ita, n eg o u sebi promrmlja "Eto o n e en tu rin e, u b io je B o g !" P a se n ap ije v o d e i sed n e k o d izv o ra k ao to su jo j k azali. en a o d m ah p ristu p i k n jo j p a jo j ree: "D a ti leg n em g lav o m n a k rilo d a m e m alo p o ite." A o n a jo j o d g ov o ri: "H o u d a, B o g zn a k ak v a ti je glav u rin a", i stan e p lak ati: "N e b ih ja n i d o la o v am o , d a m e n ije m o ja m aterein a o terala." O n d a je en a p o g led i, p a jo j ree: "T am o n jo j k rv av e su ze iz o iju letele kad plakala, a kad govorila, tamo ona prskala i balila te te n e m o g li lju d i slu ati." P o sle to g a d ev o jk a se v rati k u i m aji sv o jo j, a m aja je jed v a d o ek a i rairi ru k e p red n ju , a kad ona progovori, stane prskati i baliti, da se mati u p ro p asti ta jo j je. D ev o jk a o n d a o k ren e p lak ati: "T i si m i kriva," a suze krvave polete joj niz obraze. Za onu se siro tu d ev o jk u po sle p ro u je d o cara, te car p o lje p o n ju i uzme je za svoga sina, a ona uzme i svoga brata k sebi, te su tak o sretn o iv eli. A o n a d ru g a d ev o jk a sa sv o jo m m atero m i o u h o m o stan e o n ak o .

36 Kako su rad ile on ak o su i p role. B ila jed n a d ev o jk a p a im ala m aiju , i m aija im ala k er to je d o v ela, p a m rzila n a p asto rk u , tu k la je i g rd ila o d k u d je g o d ila, p atila je g la u i g o lo tin jo m d a b i je sam o k ak o g od sa sv eta n estalo ; al to je o n a n ju g o re d rala, to je o n a sv e zd rav ija i lep a b iv ala. K ad m aija v id i d a jo j o v ak o d osad iti n e m o e, o tera je o d k u e k ad jo j je o tac n ek u d n a p u t b io otiao . O n a ila n e zn aju i n i sam a k u d a,

n ajp o sle zai e u u m i, p a tu m arala tam o am o traei k u d e d a iza e, d o k smotri na daleko vatru gde se svetli pa onda hajd k onoj strani od kud je vatra svetlila. Kad tamo a to m ala k o leb ica, n ep o ien a i u n jo j v atra ratrk an a i v e se zg o rela. O n a lep o u zm e m etlu p a p o isti k o leb u , v atru sk lo n i, i jo d rv a d o n ese te b o lju n alo i p a sed n e d a ek a k o e d o i. K ad u v ee, B o e! d u v a v etrin a, k re se d rv a m isli sv e e iz k o ren a izv aliti. O n a se sak rije za k o leb u d rk u i o d strah o te, al eto ti ala id e, k ak o d o e u k o leb u , stad e m irisati la ree: "O v d e im a rajsk a d u a; iza i, rajsk a d u o ! n e u ti n ita." D ev o jk a iza e, o n d a jo j ala k ae: "Jesi li ti m o ju k o leb u p o istila i m o ju v atru n alo ila?" A o n a o d g o vo ri: "Jesam ." "D o b ro ," k ae ala, "sad m e m alo p o iti." D ev o jk a sed n e, ala jo j m etn e g lav u n a k rilo i p o n e d a je p o ite, k ad tam o, ali glava puna crvi, pa smrdi kao buba. "Smrdi li moja glava? devojko!" zapita je ala; a o n a o d g o vo ri: "N e sm rd i, m ajk o ! v e m irie k ao sm ilj." S u trad an ran o p o lazei ala d ev o jci zap o v ed i d a n ah ran i n jen u iv in u i d a sk u v a v eeru . D ev o jk a stan e m am iti iv in u , k ad al B o e! sk u p ie se eje, so v u ljag e, v ran e, k u rjaci, lisice, jazav ci, tv o ro v i, to je g o d u B o g a iv o tin je, sv e se sk u p i n a h ran u ; d ev ojk a ih lep o n ah ran i, i sv e se razi e. K ad u v ee o p et d o e ala, zap ita je jeli n ah ran ila n jen u iv in u . "Jesam " k ae. P o to je tak o stajala n ek o v rem e k o d ale, rek n e jo j ala: "A k o h o e, id i k u i; za to to si m e lep o slu ila u zm i o d o n ih san d u k a k o ji h o e, p a p o n esi k u i." D ev o jk a u zm e n ajlak i san d u k , a ala je zap ita za to u zim a n ajlak i. "Z n am " v eli "d a u n jem u n ajm an je im a; a ja za o v o n ek o lik o d an a n isam v ie n i zaslu ila." I tak o o tid e, k ad d o e k u i sa san d u k o m i o tv o ri g a, a to u n jem u sv e sam i d u k ati! K ad m aija to v id i o n a o d m ah o tera i sv o ju k er d a d o n ese san d uk d u k ata. N jen a k i n ai e n a o n u istu ko leb u; al niti je htela v atre stak n u ti, n i sprem iti. K ad u v ee d o e ala o n ak o isto s v etro m , zap ita je: "R ajsk a d u o ! to n isi m o ju v atru stak la i m o ju k o leb u p o istila?" A o n a jo j o d g o vo ri: "N isam n i k o d sv o je k u e istila." "D o b ro , d o b ro ," k ae ala, "a ti me m alo p o iti." T ek d ev o jk a zav iri u g lav u ,

stan e p lju v ati: "P i! u d n a sm rad a! ja te b o g m e n e m o g u p o isk ati." "D o b ro , d o b ro !" o p et k ae ala. Sutradan ala o p et o d e a n jo j zap o v ed i d a iv in u n ah ran i, k ad d ev o jk a v id i k ak v a je iv in a, u zm e b atin u , p a k o m n o gu, kom g lav u , k o m k rilo o d b ije, i tak o sv e rastera. K ad u v ee d o e ala, zap ita je jeli iv in a n ah ran jen a. "Jeste da! k ak v a ti je o n o av o lsk a iv in a? K ak va je o n ak o sam je i n ah ran ila, b atin o m ." "D o b ro , d o b ro ," k ae jo j ala. K ad b u d e u ju tru , k ae jo j d a id e k u i: "D o sta si m e" v eli "slu ila; eto u zm i k o ji h o e o d tih san d u k a p a n o si k ui." D ev o jk a izb ira n ajtei, p a o d n ese. K ad g a d o n ese k u i, b re i o n a i m aija o tv o re g a d a v id e siln o b lag o u o n ako tek o m san d u k u . K ad se n ad v ire n ad san d u k , a d v e g uje isk o e iz n jeg a p a jed n a m ater a jed n a k er za o i, te im isp iju o i. K ak o su p rav o rad ile o n ak o su i p ro le.

37 Z la en a. P u to v ao n ek ud o ek sa en o m , p a u d are p rek o liv ad e sk o ro p o ko en e, o n d a o ek ree: "A la en o ! lijepo ti je o v a liv ad a p o k o en a!" A en a: "Z ar ti je n ap alo n a o i, te n e v id i d a to n ije k o en o , n eg o strien o !" A o ek o p et: ,B o g s to b o m , en o ! K ak o e se liv ad a strii? to je k o en o , eto v id i o tk o sa." I tak o o ek d o k azu ju i d a je k o en o , a en a d a je strien o , sv ad e se, i o ek u d ari en u , p a jo j stan e v ik ati d a u u ti; a en a p ristan e p o red p u ta u z o ek a, p a m u u n ese d v a p rsta p o d o i, i n jim a strig u i k ao n o icam a, stan e v ik ati: "S trien o ! strien o ! strien o !" Id u i o n a tak o p o red p u ta, a n e g led aju i p red a se n eg o o ek u u o i i u sv o je strick an je, n ag azi n a n ek ak v u jam u , koja je od ozgo bila pokrivena otkosima, i u nju upadne. K ad v id i o ek e se o n a stro v ali i zam k n e u jam u , a o n ree: "A ! tak o teb i v alja!" P a o tid e sv o jim p u tem i n e n ad v iru ju i se n ad jam u . P o slije n ek o lik o d an a raali se o ek u p a stan e u seb i g o v o riti: "H ajd e d a je izv ad im , ak o

jo b u d e iv a! K ak a je tak a je; a m o e b iti d a e se u n ap red ak to i p o prav iti;" p a u zm e u e i o tid e n ad jam u , p a p u sti u e u jam u i stan e v ik ati d a se u h v ati za u e, d a je izv u e n a p o lje. K ad v e o p azi d a je u e zateg lo , a o n o n d a p o vu ci! K ad v e u e p rik u p i b lizu k raja, ali im a ta v i eti: m jesto en e, u h v atio se za n jeg a av o , s jed n e stran e b ijel k ao o v ca, a s d ru g e crn k ao to i jest. o ek se u p lai, p a p o e d a u p u sti u e, a av o p o v ie: "D ri, d a si mi po Bogu brat! izvuci me na polje, pa me ubij ako mi ne e iv o ta p o k lo n iti; sam o m e izb av i o d av d e." o ek p rim i za B o g a, i izv u e av o la n a p o lje. av o o d m ah zap ita o ek a k ak v a g a je tu srea d o n ijela d a g a izb av i, i ta je traio u to j jam i; a k ad m u o ek k ae d a m u je tu p rije n ek o lik a d an a u p ala en a, i d a je d o ao sad d a je izv ad i, o n d a av o po v ie: " ta p o b ratim e, ak o B o g a zn a! P a to tv o ja en a! i ti m o g ao s n jo m iv ljeti! I o p et d o ao d a je izvadi! T a ja sam u tu jam u u p ao p rije to lik o v rem en a, p a m i je iz n ajp rije istin a b ilo tek o , a p o slije sam se b io k o jek ak o n av ik ao ; ali k ak o ta p ro k leta en a d o e k m en i, malo za ova nekolika dava ne crkoh od njezina zla: saerala m e b ila u k raj, p a v id i k ak o m i je o v a stran a to je b ila o d n je, o sije ela, sv e o d n jezin a zla! P ro i je se, ak o B o g a zn a! O stav i je tu e je; a ev o ja u teb e u in iti estita, to si m e o d n je izb av io " p a iu p a iz zem lje jed n u trav k u , i p ru i je o ek u : "n a ti o v u trav u , te je ostavi; a ja id em , p a u u i u k er to g a i to g a cara; iz sv eg a e carstv a d o i ljek ari i p o p o v i i k alu eri d a je lijee i d a m en e eraju , ali ja n e u izii d o k le g o ti n e d o e; a ti se n ain i ljek ar, p a i ti d o i d a je lijei i sam o je o k ad i o v om travom , a ja u o d m ah izii, p o to m e teb i car d ati sv o ju k er, i u zee te d a caru je s n jim e." o ek u zm e trav u , te ostavi u torbu, pa se oprosti s pobratimom i rastanu se. P o slije n ek o lik o d an a p u k n e g las d a je b o lesn a carev a k i: u ao av o u n ju . S k u p e se iz cijeloga carstva ljekari i p o p ov i i k alu eri, ali zalu d u , n e m o e n ik o n ita d a u in i. O n d a o ek u zm e to rb u s trav o m , te o b jesi o v ratu , i u zm e tap u ak e, p a zap ali p jeice u carsk u sto licu , i u p rav o u carev e d v o re. K ad se p rik u i so b am a e b o lu je carev a k i,

v id i e lete ljek ari i ljek arice; p o p o v i, k alu eri i v lad ik e ate m o litv e, sv jetav aju m asla, d re d en ija, i zo v u av o la d a izi e, a av o jed n ak o v ie iz ev ojk e i ru g a im se, p o e i o n tam o sa sv o jo m to rb o m , ali g a n e p u taju u n u tra; onda on otide u k uu u p rav o carici, p a jo j k ae d a je i o n ljek ar, i d a im a trav u k o jo m je o n d o sad ierao n ek o lik o av o la. C arica, k ao sv ak a m ati, sk o i b re b o lje i o d v ed e g a ev o jci u so b u . K ak o g a av o o p azi, o n m u p ro g o v o ri: "Tu si pobratime?" "Tu sam." "E dob ro ! a ti in i sv o je, p a u ja izii; ali ti v ie d a n e id e za m n o m e se ja o g lasim , jer n e e d o b ro b iti" (o v o su o n i tak o g o v o rili da n ik o d ru g i n ije m o g ao u ti n i razu m jeti o sim n jih d v o jice). o ek izv ad i sv o ju trav u iz to rb e, te o k ad i ev o jk u , a av o izi e, i ev o jk a o stan e zd rav a k ao o d m ajk e ro en a. S v i o stali ljek ari k ao p o sram ljen i razi u se k u d k o ji, a o v o g a zagrle car i carica kao svoga sina, pa ga uvedu u riznicu, te g a p reo b u k u i d ad u za n jeg a sv o ju jed in u k er, i p o k lo n i mu car pola carstva svoga. Poslije nekoga vremena otide o n aj isti av o te u e u k er d ru g o g a v eeg a cara, k o ji je b io k o m ija s o v ijem . U d are sv u d p o carstv u traiti jo j lijek a, a k ad n e n a u , o n d a razb eru k ak o je i o v o g a cara k i b ila tak o b o lesn a, p a je izlijeio n ek ak av ljekar, koji je sad n jeg o v zet. T ad a o n aj car n ap ie k n jig u tv o m e k o m iji, i m o li g a d a m u p o lje o n o ga ljek ara to m u je k er izlijeio , d a izlijei i n jeg o v u k er o d o n ak e b o lesti, p a e m u d ati to g o ite. K ad to car k ae sv o m e zetu , a zet se o p o m en e to mu je najposlije kazao pobratim na rastanku, pa ne smije da ide, nego se stane odgovarati da je o n v e p o b acio lijeen je, i d a v ie n e zn a lijeiti. K ad to o d g ov o re o n o m e caru , a o n p o lje d ru g u k n jig u , i k ae d a e d ig n u ti v o jsku i zam etn u ti k rajin u ak o m u car n e p o lje sv o g a ljek ara. K ad o v o m caru d o e tak o v i g las, o n k ae sv o m zetu d a d ru k ije b iti n e m o e, n eg o d a treb a ii. K ad se carev zet v id i n a n ev o lji, sp rem i se i o tid e. K ad d o e carev o j k eri, a av o se zau d i, p a p o v ie: "A ! p o b ratim e, ta e ti o v e? N ijesam li ja teb i k azao , d a ti v ie n e id e za mnom?" "E! moj pobratime!" progovori carev zet, "n e id em ja d a teb e eram iz carev e k eri, v e te traim d a

te p itam ta em o sad? izila m o ja en a iz jam e, p a to trai m en e, k o jek ak o ; ali teb e! to mi je nijesi dao izvaditi iz jame." " ta n ao p ak o ! izila tv o ja en a!" p o v ie av o , p a sk o i iz carev e k eri, i u tee ak u sin je m o re, i v ie se n ik ad n e v rati m e u lju d e

38 Divljan P o p i ak h o d ili k ro z jed n u v elik u p lan in u , p a ih o n e u h v ati n o . V id ei o n i d a v e n e m o g u taj d an p risp jeti kuda su bili naumili, stanu gledati tamo amo kroz planinu e b i p ren o ili, i u g led aju o g an j d alek o u jed n o j p ein i. P rim ak n u se o n i b lizu i n azo v u : "D o b ar v ee, im a li to tamo?" K ad li ta v id e? n i lju d i n i n ik o g a d ru g og , d o jed n o g d iv ljeg o ek a s jed n ijem o k o m n av rh g lav e. Z ap itaju g a: "H o e li n as p u stiti u k u u?" O n im o d g ov o ri d a h o e. A li n a v rata o d p ein e b ijae p riv aljen a v elik a p lo a, k o ju sto lju d i n e b i m o g lo p o m ai. D ivljan u stan e, d ig n e p lo u , p u sti ih u n u tra, p a o p et p lo u n a v rata p riv ali; p o tak n e im v elik i o g an j i sjed n u g rijati se. P o to se m alo razg riju , p o n e ih d iv ljan p ipati iza v rata, d a v id i k o ji je p retlji d a g a zak o lje i isp ee, i n ap ip lje p o p a pretljega, sp o p an e g a i u b ije, n av rti n a raan j i m etn e k raj o g n ja d a se p ee. K ad ak to v id i, d o sjeti se i sv o m e jad u , ali u tei iz p ein e n ije m o g ao n ik ak o. P o to se p o p isp ee, zo v e d iv ljan ak a d a s n jim jed e, a ak jad n i n e en e, v e mu odgovori da nije gladan. "A h o e" ree d iv ljan "i n a sram o tu , ak o n e e p a lijep o ." ak ta e? v e sjed n e s n jim , d iv ljan p ro k leti jed e, a ak m ee u u sta p a o p et b aca u k raj. "Je i" stan e v ik ati d iv ljan , "jer u i teb e sju tra o v ak o ." P o to se d iv ljan n ajed e, leg n e k raj o g n ja, a ak p o n e eljati jed an m ali iljak . U p ita g a d iv ljan : " ta elja ta iljak ?" ak m u o d g o v o ri d a se k o d o v aca sjed ei b esp o slen n au io v azd a tak o eljati. p a d a g a je i sad ta v o lja d o p ala. D iv ljan zatv o ri o k o i zasp i, a ak jad n i

v id ei d a se i n jem u sju tra n o i p o d g rlo sp rav lja, d o m isli se te o n i iljak zav rti d iv ljan u u o k o i o slijep i g a. D iv ljan slijep sk o i k ao m ah n it i ak u ree: "N ek a, d a je B o g u hvala! izvadi ti mene ovo jedno oko, kad ne umjeh ja tebe o b ad v a, ali m i u tei n e e." K ad u ju tru svane, napiplje d iv ljan v rata o d p ein e i v id ei d a su zatv o ren a p o n e p o p ein i b rb ati tam o am o d a ak a u h v ati, ali g a n e m o g n e n ai n ik ak o , jer je im ao u p ein i m n o g o sto k e, te se ak d o m isli i o g u li jed n o g o vn a, p a se o b u e u o n u k o u i izm ijea m e u o v ce. D iv ljan v e v id i d a m u o d m n o g e sto k e n e m o e n ita, p a p o e n a v rata o d p ein e, o tv o ri jed an k raj o d v rata i p o n e sto k u v ab iti d a jed n o p o jed no izb aca. ak u o n o j k o i o v n u jsko j stan e se p rim icati s ovcama ne bi li i njega izbacio, i tako malo po malo p rim iu i se d o e d o n jeg a, d iv ljan ga u h v ati i izb aci m e u o stalijem o v n o v im a. K ad se ak d o h v ati p o ljan e, i v id i sv u sto ku p red so b o m , v ik n e d iv ljan a: "N e trai m e" ree, "ja sam v e n a p o lju ." D iv ljan k ad v id i d a m u je u tek ao , d o m isli se to e, o tv o ri v rata sa sv ijem , i p ru i m u jed an tap g o v o rei: "K ad si m i v e u tek ao , n a ti o v i tap d a era sto k u, jer ti b ez n jeg a n e e n ijed n a k ren u ti." ak n esretn i p rev ari se, i p o e d a u zm e tap ; ali k ak o g a se p rih v ati, p rijen u m u jed an p rst p ri n jem u ; v i ev i d a je poginuo stane skakati oko divljana tamo amo da ga ne dohvati, u to padne mu na um britvica koju je pri sebi im ao , izv ad i je i o sijee o n i p rst to m u p ri tap u p rijen u o b io i u tee. O n d a se p o n e d iv ljan u ru g ati i sm ijati eraju i p red so b om sto k u. Divljan onako slijep pristane za n jim , te tak o d o u d o jed n e v elik e v o d e i ak v id i d a e g a v e m o i u v o d u u to p iti, p a p o n e zv i eti o k o lo n jeg a ru g aju i m u se. D iv ljan p rim iu i se m alo p o m alo d a b i g a u h v atio p rim ak n e se u p rav n ad v o d u , a ak m u o n da p ritri iza le a i tisne g a u v o d u te se d iv ljan u to p i. O n da ak s m iro m i s B o g o m o era sto k u i d o e zd rav o k u i, ali bez popa.

39 U cara T rojan a k ozje u i. B io jed an car k o ji se zv ao T ro jan . U to g a cara b ile su u i kozje, pa je redom zvao berbere da ga briju; ali kako je k o ji iao n ije se n atrag v raao , jer k ak o b i g a k o ji o b rijao , car T ro jan b i g a zap itao ta je v id eo n a n jem u , a b erb erin b i o d g ov o rio d a je v id eo k o zje u i; o nd a b i g a car T ro jan odmah posekao. Tako d o e red n a jed n o g b erb erin a, ali se o v aj u in i b o lestan p a p o lje sv o g a m o m k a. K ad o v aj izi e p red cara, zap ita g a car, to n ije m ajsto r d o ao , a o n odgovori daje bolestan. Onda car Trojan sedne te ga m o m ak o b rije. M o m ak b riju i cara o p azi d a su u n jeg a ko zje u i, ali k ad g a T ro jan zap ita ta je u n jeg a v id eo , o n o d g ov o ri d a n ije v id eo n ita. O n d a m u car d a d v an aest d u k ata i ree m u d a o d sad u v ek d o lazi o n d a g a b rije. K ad m o m ak o tid e k u i, zap ita g a m ajsto r k ak o je u cara, a o n mu odgovori da je dobro i da mu je car kazao da ga sv ag d a o n b rije i p o k ae m u d v an aest d u k ata to je o d cara d o b io , ali m u n e k ae d a je u cara v id eo k o zje u i. O d to d o b a o v aj je m o m ak jed n ak o iao i T ro jan a b rijao , i za svako brijanje dobijao po dvanaest dukata, i nije nikome kaziv ao d a car im a k o zje u i. A li g a n ajp o sle stan e m u iti i g risti g d e n e sm e n ik o m e d a k ae, te se p o n e g u b iti i v en u ti. M ajsto r to o p azi p a g a stan e p itati ta m u je, a o n m u n a m n o g o zap itk iv an je n ajp o sle od g o vo ri d a im a n eto na srcu, ali ne sme nikome kazati, "a da mi je" veli "da k o m e g o d k aem , o d m ah b i m i o d lah n u lo ." O n d a m u m ajsto r ree: "K ai m en i, ja n e u n ik o m e k azati; ak o li se b o ji m en i k azati, a ti id i d u h o v n iku , p a k ai n jem u ; ak o li n e e n i n jem u , a ti izi i u p o lje iza g rad a, p a isk o p aj jam u te zav u ci g lav u u n ju p a u tri p u ta zem lji k ai ta zn a, p a o n d a o p et jam u zatrp aj." M o m ak izb ere o v o tree: o tid e iza g rad a u p o lje, p a isk o p a jam u , te u n ju zav u e g lav u i u tri p u ta rek n e: "U cara T ro jan a k o zje u i." P a o n d a zag rn e zem lju , i tak o se sm iri i o tid e k u i. K ad p o sle to g a p ro e n ek o v rem e, ali iz o n e jam e n ik la

zo v a, i tri p ru ta n arasla lep a i p rav a k ao sv ea. o b an ad k ad n a u zo v u , o dsek u jed an p ru t i o d n jeg a n ain e sv iralu , ali k ad p o n u sv itati, sv irala izd aje g las: "U cara Trojan a k o zje u i." T o se o d m ah razg lasi p o sv em u g rad u , a n ajp o sle i car T ro jan sam so b o m u je k ak o d eca sv iraju : "U cara T ro jan a k o zje u i." u v i to car T ro jan o d m ah dozove onoga berberskoga momka, pa ga zapita: "More ta si ti o g lasio n aro d u za m en e?" A o n se siromah stane p rav d ati d a n ije n ik o m e n ita k azao , ali d a je v id eo ta o n im a. O n d a car istrg n e sab lju d a g a p o see, a o n se p rep ad n e p a sv e p o red u isk ae, k ak o se zem lji isp o v ed ao , pa kako je sad na onome mestu "narasla zova, od koje svaka svirala izdaje onaki glas. Onda car sedne s njim na k o la i p o e n a o n o m esto d a v id i jeli istin a, k ad tam o , ali jo sam o jed an p ru t n a u . C ar T ro jan zap o v ed i d a se n ain i sv irala o d o n o g a p ru ta d a v id i k ak o e sv irati. K ad o n i n ain e sv iralu i p o n u sv irati, a sv irk a izdaje glas: "U cara T ro jan a k o zje u i." O n d a se car T ro jan u v eri d a se n a zem lji n ita n e m o e sak riti, p a o n o m e b erb erin u o p ro sti iv o t, i p o sle d o p usti d a sv ak i m o e d o laziti d a g a b rije.

40 Car Dukljan. Bio je jedan car te se zv ao car D u k ljan . Jed an d an lo v ei on po dubokijem alugama i gustijem grmenima ugleda jed n o jezero te se u m k e p rim ak n e k n jem u ed a b i to u lo v io . N ad n esav i se m alo n ad jezero u g led a k rilata k o n ja i n a n jem u k rilata o ek a zlatn ijeh k o sa d u g ijeh do p eta e iz jezera izlazi. K ad ih car v i e, p o taja se i stad e v irk e d a g led a e e ta li e o v i o ek . K ad tek to n a su h o izide, side s konja i dohvati nekaku sviralu dugu prevjenu i aren u k ao n ajv ea zm ija i p o e u n ju sv irjeti d a se o d mila Boga ne m o g ae slu ati, i n a o v i g las p o e se sv e k am en je i d rv ee ik ati. C ar se u p lai p a zap n e strijelu n a o v o g a o ek a i lju to g a o b ran i k ro z o b ad v a k rila. o ek

p ad n e s k o n ja i v risn e o d m u k e i alo sti d a se d o n eb a m o g ae u ti, i zav ie: "M o li B o g a, o ee, te si ti mene v i eo p ri e n eg o ja teb e." P o to car v i e e o b ran i o ek a, p ritri k n jem u s g o lo m sab ljo m , a o n fu k te u jezero o n ak o ran jen ; o n d a car u h v ati o n o g a k o n ja, u zjae g a te s n jim b jei d o m a. A li tek e to g a b jee u zjah ao , izn ik o e i kralju krila, a k ralj se p rep ad e te si e s n jeg a i u h v ativ i g a za fu zd u p o v ed e ga, i m alo id u i n estad e m u k rila te tak o d o m a d o e. D o av i d o m a k ae sv e to se zb ilo , i k o n ja u v ed u u k on ju n icu m e u o stale k o n je. C arev sin u ju i za to jezero krene jedno jutro kridimice od oca, te po k aziv an ju o in u n ab asa n a jezero , ali n e d o e u m k e n eg o sa zap eto m strijelo m , ali p ri e n eg o d o e d o jezera u p azi izv an jezera jed n u en u sred o v ijen u e rasp leten ijeh k o sa p lae i n jeg a g led a, te o n n a o n o m e m jestu p ad e u nesvijest kao mrtav . U k o ji as o n tu zak o v rn u , u ta as o n i k rilati k o n j p o n e u carev o j k o n ju n ici v ritati i krilima udarati da se od velike uke i treske i sav carev d v o r zatrese. C ar sko i d a v id i ta m u je, d o k k o n j ree caru : "A k o eli sin a sv o g a iv a v id jeti, v ri me na mjesto oklen si me doveo." Car se prepane te onako na konja gola u zjae, k ad se k o n j p o lja d o h v ati, p relee k ao m u n ja d o jezera. Kad tamo, vidi car sina mrtva prostrta i nad njim o n u en u e p lae i e m u o i v ad i jed n o m d lak o m iz glave. Cara stade lelek za sinom a konja vriska za onom en o m , d o k zav ik a k o n j: "S ad a m ijen jajm o sin a za sin a, a o tac d a m u je p ro st." O n d a o n a en a p o v rati o i carev u sin u i zad u n e g a, i k ad o iv lje, d ad e g a caru a o n n jo jzi konja. ( Daklem se misli da je konj bio sin one en e, a o n aj o v jek to g a je car ran io n jeg o v o tac.)

41 evojk a, u d ovica i p u ten ica. B io o ek n eo en jen , p a g a jed n i n u d ili ev o jk o m , d ru g i

u d o v ico m , trei p u ten ico m . S ad o n n ije zn ao k o ju e uzeti, jer su po sebi sve tri bile dobre i lijepe; nego otide n ek ak o m starcu d a g a p ita: ili je b o lje u zeti ev o jk u ili u d o v icu ili p u ten icu ; a starac m u k ae: "S in k o ! ja ti n a to n e u m ijem n ita k azati, n eg o id i P rem u d ro m e (t. j. S o lo m u n u ), o n e ti zn ati k azati ta je b o lje: p a d o i p o slije d a m i k ae ta ti je rek ao ." O n d a o ek o tid e S o lo m u n o v u d v o ru . K ad d o e p red d v o r, p itaju g a slu g e ta e, a o n im k ae d a id e P rem u d ro m e. O n d a g a u zm e jed an slu g a, te g a u v ed e u d v o r, p a p ru i ru k u n a jed n o d ijete, k o je b jee u zjah alo n a tap p a tre p o d v o ru : "E n o o n o je P rem u d ri." o ek se zau d i, p a p o m isli u seb i: " ta e o n o d ijete m en i zn ati k azati! A li v e k ad sam d o ao d o v d e, h ajd e d a v id im ta e rei!" P a se o n d a u p u ti k S o lo m u n u ; a k ad d o e k n jem u , o n stan e lijep o sa sv o jim konjem , p a g a zap ita ta e, a o ek m u k ae sv e red o m ta je i k ak o je. O n d a m u P rem u d ri o d g o v o ri: "A k o u zm e ev o jk u , ti zn a; ak o u zm e u d o v icu , o n a zn a; ak o li u zm e p u ten icu , u v aj se m o g a k o n ja!" p a se o n d a o k ren e, i o ek a m alo p red re k rajem tap a p rek o nogu, i stan e o p et trk ati p o d v o ru . O n d a o ek p o m isli u seb i: "B a sam p rav a b u d ala! ja m ato r o ek , p a sam d o ao etetu d a m e sv jetu je k ak o u se en iti;" p a se v rati n atrag , i o tid e onom starcu da ga pita kome ga je poslao po svjet! Kad d o e starcu , i v iu i n a n jeg a i srd ei se k ae m u sv e k ak o je p ro ao s P rem u d rijem , o n d a m u starac ree: "E m o j sin k o ! n ije to P rem u d ri n ita u zalu d rek ao : ak o u zm e ev o jk u , ti zn a, to e rei: o n a e d rati d a ti sv e zn a b o lje o d n je, p a e te slu ati k ak o g o ti h o e; ak o u zm e u d o v icu , o n a zn a, to e rei: o n a je v e jed n o m b ila en a, p a sad m isli sv e d a zn a, za to n e e te eti slu ati, n eg o e sv e eti d a ti zap o v ijed a; ak o li u zm e p u ten icu , u v aj se m o g a k o n ja (p a teb e tap o m p rek o n o g u ), to e rei: u v aj se da te n e o ee o n ak o k ao to je i p rv o g m u a o eg la."

42

Jedna gobela u kao a druga iz kala. en a P rem u d ro g a S o lo m u n a zag led a se u n ek ak a d ru g og a cara, i n am isli d a o stav i p rv o g a m u a i d a b jei o v o m e drugome; ali nikako nije mogla da se ukrade, jer je je S o lo m u n v rlo u v ao ; za to se d o g o v o ri s o v ijem d ru g ijem carem te jo j p o alje n eto te p o p ije p a se u in i k ao m rtv a. K ad o n a tak o u m re, S o lo m u n jo j o sijee m ali p rst u ru k e d a v id i jeli zaista u m rla, i k ad v id i d a en a n e o sjea n ita nego da je mrtva, onda je zakopa. A onaj car naredi svoje lju d e, te je n o u isko p aju i d o n esu n jem u i o n jo j o p et n ek ak o p ov rati iv o t, i u zev i je za en u stan e s n jo m e iv ljeti. K ad P rem u d ri S o lo m u n d o zn a ta je b ilo o d n jeg o v e en e, o n se d ig n e d a je trai, i p o v ed e sa so b o m p o d o sta n ao ru an ijeh lju d i, p a k ad d o e b lizu sto lice o n o g a cara to m u je en u u zeo , o stav i lju d e u u m i k azav i im k ad u ju tru b a d a zatru b i, o n d a d a id u n a n jezin g las n jem u u p o m o n o sei sv ak i p red so b o m p o zelenu u m n atu g ran u , a o n o tid e sam u carev d v o r. K ad tam o , a to en a sa slu g am a sam a u d v o ru , a car o tiao u lo v . K ad en a o p azi sv o jeg a p rv o g m u a, o n a se p o p lai, ali ga opet nekako prevari te ga u jednoj sobi zatvori. Kad car d o e iz lo v a, en a m u k ae d a je d o ao P rem u d ri Solomun, i da je u toj i u toj sobi zatvoren: "nego" veli "idi sad odmah k njemu u sobu te ga posijeci; ali se nemoj aliti d a i to p o n e s n jim g o v o riti, jer ak o g a p u sti sam o jed n u rije d a p ro g o v o ri, p rev arie te." C ar s g o lo m sabljom u ru k am a o tv o ri v rata, i p o e k P rem u d ro m e S o lo m u n u d a m u o sijee g lav u . S o lo m u n je m irn o i b ez strah a sjed io n a jastu k u , p a k ad v id i ov o g a e id e k n jem u sa sabljom, a on se nasmije. Kad car to vidi, nije se mogao u zd rati d a g a n e zap ita za to se sm ije, a Solomun mu o d g ov o ri d a se sm ije e car cara h o e d a p o g u b i n a en sk o m u zg lav lju . C ar g a o n d a u p ita: "A d a k ak o?" A S o lo m u n m u o d g ov o ri: "Ja sam v e u tv o jim ru k am a; sv ei m e p a izv ed i n a p o lje iza g rad a te m e p o g u b i n a v id ik u , p a p rije n eg o m e p o g u b i, zapovjedi da se tri puta zatru b i u tru b u d a u je sv atk o i k o h oe d a m o e d o i d a

v id i, p a e p o i i g o ra d a g led a e car cara g u b i." C ar to p o slu a o sob ito d a v id i d a li je istin a d a e i g o ra p o i d a g led a e car cara g u b i. P a o n d a sv ee S o lo m u n a i m etn e ga na jedna prosta kola, pa ga sa svojim momcima i d v o ran im a p o v ed e n a p o lje d a p o g u b i. K ad su tak o ili S o lo m u n se k ro z k o la b io zag led ao u p red n je to k o v e, to , se u jedan put nasmije. Car koji je pored njega jahao na k o n ju zap ita g a to se sm ije, a o n mu odgovori: "Smijem se g led aju i k ak o jed n a g o b ela u k ao a d ru g a iz k ala." O n d a car o k ren u v i g lav u o d n jeg a rek n e: "H v ala B o g u , ljudi govore Premudri Solomun, a on budala!" Kad u tom d o u n a m jesto e h o e d a g a p o g u b e, car zap o v jed i te se jedan put zatru b i. K ak o u ju tru b u v o jn ici S o lo m u n o v i, oni se krenu. Kad se drugi put zatrubi, oni se stanu p rim icati, ali se lju d i n ijesu v i eli n ego sam o zelen e g ran e p red n jim a k ao g o ra. C ar se to m e v rlo zau d i i u v jeri se d a je istin a to m u je S o lo m u n k azao , p a zapovjedi te se zatru b i i trei p u t; u to m S o lo m u n o v i v o jn ici stig n u n a ono mjesto te Solomuna otmu, a cara i sve njegove momke i dvorane pohvataju i pobiju.

43 Solomuna proklela mati. P rem u d ri S o lo m u n jed n o u razg o v o ru ree p red m atero m sv o jo m d a se sv ak a en a m o e p rev ariti. M ati g a za to v rlo isk ara g o v o rei m u d a to n ije istin a. P o slije to g a n eg e S o lo m u n m ateri sv o jo j n ek ak o d o k ae d a je i o n a k ao i o stale en e. M ati se n jeg o v a za to v rlo rasrd i p a g a prokune da ne umre dok ne vidi morske dubine i nebeske v isin e. P o to S o lo m u n v e o stari i v e m u se d o sad i iv ljeti n a o v o m e svijetu , stan e se starati k ak o b i se oprostio materine kletve, da bi mogao umrijeti. Najprije sak u je g v o zd en kov eg , v elik i k ak o m o e o n u n jem u sjed iti; n a zak lo p cu o v o g a k ov eg a utv rd i jed an k raj o d g v o zd en ijeh v erig a k o je su b ile tak o d u g ak e k ao to je o d

p rilik e m islio d a je m o re d u b o k o . P o to m u av i u k o v eg zap o v jed i en i d a g a zak lo p i p a d a b aci u m o re a o n a d a d ri d ru g i k raj o d v erig a, p a p o to k o v eg p ad n e n a d n o m o ra, o n d a d a g a izv u e n a b rijeg . en a k o v eg zatv o ri i zak lo p i i b aci u m o re; ali d o k le je jo d rala k raj o d v erig a i n ije m o g la k o v eg a d a izv u e, d o e n ek o te je p rev ari d a su P rem u d ro g a s n jeg o v ijem k o v eg om zajed n o v e odav n o rib e p ro d rle i d a g a v e n ik ad n a su h o izv u i ne m o e, v e n ek a p u sti k raj o d v erig a, p a n ek a id e k u i. O n d a o n a v erig e isp u sti, te sv e sa p rev elik o m teo m sv o jo m p ritisn u P rem u d ro g a u k o v eg u n a d n u m o ra. P o slije to g a av o li n a u sv eto g a Jo v an a tak u i kapu i o d ed u , p a se sv ad e n e zn aju i k ak o e to p o d ijeliti, i najposlije reku: "Hajdemo k Premudrome da nas on n am iri." I tak o d o zn av i e je P rem u d ri, o tid u k n jem u n a d n o m o ra, i d o zv av i g a k au m u za to su d o li; a o n im iz k o v eg a o d g o vori: "K ak o u v as ja iz k o v eg a n am iriti, k ad n iti v id im v as n i o n o g a o ko eg a se sv a ate? N eg o m e izn esite n a b rijeg p a u v as o n d a n am iriti." av o li o n d a o d m ah u zm u k o v eg s P rem u d rijem te izn esu n a b rijeg . K ad P rem u d ri izi e iz k o v eg a i u zm e u ru k e o d av o la ono o ko eg a su se p o sv a ali k ao d a v id i ta je i ta k o je v rijed i, o n p rek rsti tak o m , a av o li se o d m ah razb jeg n u k u d k o ji, te n jem u o stan e sv e. T ak o je P rem u d ri v i eo m o rsk e d u b in e, p a o n d a stan e m isliti k ak o e jo v i eti nebeske visine. Za to uhvati dva noja, pa im za nekoliko d an a n e d a n ita jesti d o k d o b ro og lad n e, p a im o n d a p riv ee za n o g e v elik u k o taricu u k o ju o n u e i sjed n e d rei ru k am a v ie seb e i v ie n o jev a n a d u g ak o m ran ju p een o jag n je. N o jev i elei d a b i p eciv o d o hv atili, p o lete u visinu i tak o su sv e leeli d o k le P rem u d ri n e u d ari ran jem u n eb o , p a o n d a o b rn e raan j n a n ie te g a n o jev i sn esu n a zem lju . T ak o je v i eo i n eb esk e v isin e i p o slije je u m r o .

44

L a za op k lad u . Poslao otac dijete u vodenicu, pa mu kazao da ne melje n ig e u v o d en ici e n a e o sa. K ad d o e d ijete u jed n u v o d en icu , a to u n jo j sjed i o so : "P o m o z'B o g , o so !" "Bog ti pomogao, sinko!" "Bih li ja mogao tu malo samljeti?" "B i, za to n e b i, ev o e se moje sad izamljeti, pa onda melji koliko ti drago." A li d ijete p o m isli ta m u je o tac rek ao , p a izi e n a p o lje i p o e u z p o to k u d ru gu v o d en icu . A o so b re b o lje u zm e m alo ita, p a o tri d ru g ijem p u tem p rije eteta, te i u o n o j v o d en ici m alo zaspe. K ad d ijete d o e u d ru g u v od enicu i v id i d a je i u n jo j o so , a o n o p o e u treu ; a o so o p et u zm e m alo ita, p a o tri d ru g ijem p u tem p rije eteta i u treu v o d en icu , te zasp e; tak o i u etv rtu . K ad se v e etetu d o sad i o n d a pomisli u sebi: valja da je u svak o j v o d en ici o so ; p a sp rti sv o ju to rb u s le a i o stan e d a m elje s o so m . K ad se o sin o izam elje, i d ijete zasp e sv o je, o n d a o so ree: "H ajd e, sin k o , d a u m ijesim o k o la o d tv o g a b ran a!" D ijete jed n ak o d ri u p am eti to m u je o tac k azao d a n e melje u voden ici e n a e o sa, ali sad v e p o m isli: to je tu je; p a ree o su : "H ajd e d e." o so u stan e, p a razg rn e etin je b ran o u m u n jak u , a etetu ree d a d o n o si v o du u p reg rtim a. D ijete stan e d o n o siti v odu , i o so p o n e pomalo zakuvavati; tako malo pomalo dok se sve izam elje, i o so sv e b ran o zak u v a, p a o n d a u m ijesi jed n u v elik u p o g au , p a razg rn u v atru te je zap reu d a se p ee. K ad se p o g aa isp ee i izv ad e je iz v atre p a p rislo n e u za zid , o n d a o so ree etetu : "Z n a, sin k o , ta je? O v u p o g au ak o p od ijelim o , n em a n i m en i n i teb i, v e h ajd e d a laem o , p a k o ji k o g a n ad lae o n aj n ek a n o si sv u p og au." D ijete p o m isli u seb i: v e se sad n em a k u d a, p a ree: "H ajd e d e! p o n i ti." O n d a o so p o n e k o jeta lag ati, o v am o o n am o , a k ad se v e izlae i u m o ri, o n d a m u d ijete ree: "E m o j o so ! ak o ti v ie to n e zn a, to je sv e n ita; stan i d a ja teb i k aem jed n u p rav u istin u . K ad ja b ijah u m lad o d o b a stari o ek , o n d a m i im ad ijasm o m n o g o k o n ica, p a b ih ih ja sv ak o ju tro b ro jio , i sv e b ih ele

p reb ro jio , a k o n ica n e m o g u . Kad jedno jutro prebrojim ele, a to n em a n ajb o ljeg a elca; o n d a ja b re b o lje o sed lam p ijev ca, p a u zjaem n a n jeg a, i p o em traiti elca. K ad d o eram trag d o m o ra, a to o n o tiao p rek o m o ra, a ja za n jim trag o m . K ad p rije em p rek o m o ra, a to o ek u h v atio m o g a elca u ralicu , p a o re za p ro so . Ja p o v iem n a n jeg a: ""T o je m o j elac; o d k u d teb i m o j elac?" "A o ek o d g o v o ri:" "B rate! ak o je tv o j, eto ti g a."" P a m i d a elca, i jo p u n u to rb u p ro sa o d izo ra. O n d a ja u p rtim to rb u s p ro so m n a le a, a sed lo s p ijevca prebacim n a elca, te elca u zjaem , a p ijev ca p o v ed em u p o v o d u , da se odmara. Kad budem preko mora, onda mi nekako pukne jedna uprta na torbi, te se sve proso prospe u more. K ad p rije em p rek o m o ra, u to m stig n e i n o , a ja o n d a sjaem s elca, p a g a p u stim d a p ase, a p ijev ca sv eem kod sebe, pa mu metnem sijena, a ja legnem: spavati. Kad u ju tru u stan em , a to v u ci d o li te zak lali i izjeli m o g a elca: lei m ed ! p o d o lu d o lan k a, a p o b rd u d o ko ljen a. O n d a p o n em m isliti u to u p o k u p iti m ed . U to m padne mi na um da imam jednu malu sjekiricu, pa je uzmem i za em u u m u d a u lo v im k ak u zv jerk u d a zg u lim m jein u . K ad tam o , a to d v ije srn e sk au n a jed n o j n o zi. O n d a ja potegnem sjekiricom, te im prebijem onu nogu, pa ih uhvatim, te zgulim s njih tri mjein e, i p o k u p im u n jih sav m ed , p a p rito v arim n a p ijev ca i o d n esem k u i. K ad d o em k u i, a to m i se ro d io o tac, p a m en e p o lju B o g u po v o d icu . S ad ja p o n em m isliti k ak o u se p o p eti n a n eb o , d o k m i p ad e n a u m o n o m o je p ro so to se p ro su lo u m o re. Kad tamo d o em , a to o n o p alo n a v lan o m jesto p a uzraslo do neba; te ja uz njega hajde na nebo. Kad se gore p o p n em , a to m o je p ro so u zrelo , p a g a B o g p o n jeo i u m ijesio o d n jeg a h ljeb , p a u d ro b io u v ru e m lijek o , te jede. Nazovem mu ja: Pomoz' Bog! A on mi odgovori: Bog ti pomogao; i da mi vodicu. Kad se vratim natrag, a to m o jo m n esreo m u d arila k ia, p a d o lo m o re i sv e p ro so p o p lav ilo i o d n ijelo ! S ad se ja zab rin em k ak o u sii n a zem lju ! D o k m i p ad n e n a u m d a m i je d u g ak a k o sa: kad stojim do zemlje, kad sjednem d o u iju ; p a u zm em

n o , p a sv e d lak u p o d lak u o d rezu j pa n av ezu j. K ad stig n e m rak , a ja o n d a zav eem n a d laci jed an u zao , p a o stan em n a n jem u d a p ren o im . A li ta u sad b ez v atre! K resiv o sam imao, ali nema drva! U jedanput padne mi na um da imam u zubu n u jed n u iv au ig lu , p a je izv ad im te iscijepam, pa napalim vatru i sit se ogrijem, pa legnem p o red v atre sp av ati. P o to zasp im a m o jo m n esreo m sk o i v arn ica te p reg o ri d lak u , a ja strm o g lav n a zem lju te propadnem do pojasa. Obrnem se tamo amo ne bih li se k ak o izv ad io , a k ad v id im d a se n e d a, o n d a b re o trim k u i te d o n esem m o tik u te se o tk o p am , p a o d n esem v o d icu . K ad d o em k u i, a to eteo ci an ju p o p o lju . P rig rijala v ru in a, v o ljan i B o e! d a p o g o re eteo ci. O n d a ja v ik n em : K am o to n e d o v ed ete o v e o n u n au k o b ilu to je d v a d n i d u g a a d o p o d n e iro k a, a p o le im a jo j v rb e p o rasle; n ek a n ain i h lad p o n jiv i. B re b o lje o tri m o j o tac, te d o v ed e k o b ilu , i eteo ci lijep o stan u eti p o h lad u . A ja u zm em b an , p a o d em n a v o d u . K ad tam o , a to se voda smrzla; onda ja skinem svoju glavu, te njom probijem led, i zahvatim vode. Kad donesem vodu eteo cim a, a o n i p o v iu : ""k am o ti g lav a?"" Ja se m aim rukom, a to nema glave, zaboravio je na vodi. Onda se b re b o lje v ratim n atrag ; k ad tam o , a to lisica d o la p a vadi mozak iz moje glave te jede; a ja polagano hajde h ajd e, te se p riv u em b lizu , p a p o teg n em lisicu n o g o m u stran jicu , a o n a se u p lai, p a o d strah a p .. e, i isp .. e tefter; k ad g a ja o tv o rim , a to u n jem u p ie: m en i p o g aa, a o si g .. . o ." O n d a d ijete u stan e, p a u zm e p o g au i o tid e k u i, a o so o stan e g led aju i za n jim .

45 K ralj i ob an in . N ek ak av k ralj im ao jed n u k er, k o ja je b ila m n o g o lijep a. N je se ljep o ta b ila razg lasila p o sv ijetu . T u su ti ili kraljevi i carev i d a je p ro se, ili o d u d a sam o d a je v id e.

Ali otac njezin nije je stio nikome drugome dati do onome k o ji b i se n aao m u d riji o d n jeg a d a g a k ak o p rev ari. T o zau je n a d alek o jed an b o g ati o ek , p a k ree iz d alek e zem lje, i p ro av i m n o g e zem lje i g rad o ve nanese ga jed n o v ee p u t p red k u u jed n og a b og ato g o ek a. K ad zap ita m o e li n o iti, d o m ain g a jed v a d o ek a i o d g o v o ri m u d a m o e, za to n e b i! D o m ain rad i g o sta o d m ah zak o lje b rav a, i k ad g a izn esu za v eeru , o stav e o d n jeg a g lav u o b an u , k o ji b jee u planini kod stoke. Kad sjutradan svane, krene se putnik dalje svojijem putem da p ro si u k ralja ev o jk u . Id u i k ro z p lan in u n a e o b an a o d o n e k u e e je b io n a k o n ak u , i n azv av i m u B o ju p o m o , ree: "D o b ro p ase! "A o n m u o d g ov o ri: "P asem da ih napasem ." P u tn ik o p et ree: "Ja sam sin o u v as n a k o n ak u b io ." A o b an m u o d g o v o ri: "N ek a si b io ; p u t te n an io ." O n d a o p et p u tn ik : "K ad sam d o ao u v a d o m , za m en e su b rav a zak lali." A o b an : "K ad lju d i d o laze, za njih valja meso da se i kolje." Opet putnik: "Za tebe smo g lav u o stav ili." A o b an : "G lav a g lav i i id e." O p et p u tn ik : " eljad o d k u e m etn u e je n a p o licu , a d o e k u k a p a izjed e." A o b an : "Z a n ju je i b ila." O p et m u ree p u tn ik : "T v o j o tac d o e te u b i o n u ku k u ." A o b an : "A k o su je ubili, to je i zaslu ila." O p et p u tn ik : "P o to je u b ie, b acie je n a b u n ite." A o b an : "A k o su je n a b u n ite b acili, o n e je i iv a leala." K ad p u tn ik u je e o b an tak o n a sv ak u o d go v ara, v rlo se zau d i i p o m isli u seb i d a b i o n b io d ob ar za p ro sca o n e k raljev e eri, p a m u ree: "T ak o ti v jere, p rim ak n i se b lie d a jo m alo zb o rim o ." A o b an m u o d g o v o ri: ,P riek aj m alo d o k v ratim o v ce." P a o n d a o b an o tri te p o v rati o v ce, p a se p rim ak n e o n o m e o ek u ; a o ek m u ree: "E v o sam k ren u o k to m e i to m e kralju da prosim u njeg a ev o jk u , ali o n ev o jk e svo je n e d a n ik o m e d ru g o m e d o o n o m e k o ji b i se n aao m u d riji o d n jeg a d a g a k ak o p rev ari. A ja v i u d a si ti h itre p am eti, i d a u m ije d o b ro i m u d ro zb o riti, b i li d ak le p o ao sa m n o m k to m e k ralju , ed a b i m i k ak o ev o jk u isp ro sio?" N a to ree o b an : "Ja u p o i." P a o to le zajed n o k ren u i d o u u g rad e je iv ljeo o n i k ralj. K ad d o u n a k raljev a

v rata o n e ih d o ek a straa p a ih zap ita: "K u d id ete?" A o n i k au strai: "M i id em o k a k ralju d a p ro sim o ev o jk u ." A straa o d g o v o ri: "S v ak o m e je slo b o d n o p ro i k o id e d a p ro si ev o jk u ." P a ih p ro p u sti. K ad izi u g o re p red k ralja, o n d a o n i b og ati o ek p ro g o v o ri: "P o m o zi B o g , n a sv ijetli k ralju !" A k ralj m u p o m o p rih v ati: "B o g v am d o b ro d ao , eco !" P a o n d a ree o n o m e b o g ato m o ek u : " to je d o ao o n i v lah u g ru b o j ro b i?" A o b an n e d ad e o ek d a o d g ov ara, n eg o se sam u tee i ree: "A k o sam ja v lah u g ru b o j ro b i, ja im am v ie b lag a n eg o o n i u lijep o j ro b i, i su v ie im am tri h iljad e o v aca. P a u jed n u d ub o do lin u m u zem , u d ru g o j sirim , a u treu sm o k slaem ." O n d a m u k ralj ree: "T o je d o b ro k ad ti to lik o blag o im a." A o b an p rih v ati: "N ije o v o d o b ro , n eg o je zlo ." A k ralj m u ree: "O k le m o e b iti zlo k ad ti k ae to lik o d o b ro?" O n d a o b an o d go v o ri: "E , v as m i se p o teti sm o k , i u in i se gnoj." On d a k ralj ree: "Jazu k ! to lik o se tete u in i." A o b an p rih v ati: "T o m en e n ije zlo , n eg o m ije d o b ro ." A k ralj ree: "K ak o , m o re?" T ad a o b an o d g ov o ri: "Ja u zeh plug i volove, pa uzorah tri stotine dana, te sve posijah en icu ." A k ralj m u o n d a ree: "T o je dobro kad si toliko en ice p o sijao ." A o b an p rih v ati: "V alaj n ije d o b ro , n o je zlo ." A k ralj ree: " to , jad an ?" O d go v o ri o b an : "P ro m etn u m i se o n a en ica: sv e n ik o e b u k v e i jele." T ad a k ralj ree: "O h , tu b i m n o g o tete!" A o b an prihvati: "Tu mene nije tete, v e m i je k o rist." V eli m u k ralj: "K ak o ti m o e b iti k o rist k ad ti se to lik o en ice p ro m etn u?" o b an m u o d g o v o ri: "Jere n alee jed n o jato ela, p a sv e p ritite o n e b u k v e i jele, n i se v i e g ran e n i korijena." Tada veli car: "To je dobro kad toliko d o lee ela." A o b an p rih v ati: "V alaj n ije d o b ro , n o je zlo ." O p et car: " to , m o re?" A o b an o d g o vo ri: "P rip ee su n ce Ilijinsko, pa se otopi oni kljuk i med pa se prosu po dolini v as." T ad a k ralj ree: "V alaj i jest tu b ilo zla." A o b an prihvati: "Valaj nije zla, nego dobra." Opet pita kralj: "K ak o m o re?" A o b an o d go v o ri: "Ja u h v atih jed n u b uhu , i zaklah je, pa je odrijeh na mijeh i nabih tri stotine to v ara." T ad a k ralj ree: "V alaj b a jest to lan o zb o riti."

A o b an o d g o vo ri: "A k o je lan o zb o riti, ti si za istinu v jero v ao . Ja sam te d o sta p rev ario , n eg o d aj ev o jk u , ja sam je zaslu io ." C ar n e m o g n e n i k u d n i k am o , n eg o o b an u d a ev o jku, a o b an je d a b o g atu o ek u , a b o g at o ek d a o b an u siln o n eb ro jen o b lago .

46 Ko umije, njemu dvije. B io stric i sin o v ac, p a ree jed n o sin o v ac stricu : "H ajd e, strik o , d a id em o u etu ." S tric p ristan e i p o u . Id u i p u tem su stig n u jedn o g a o ek a e v o d i d v a brav a n a u zlici. T ad a ree sin o v ac stricu : "H ajd e d a u k rad em o o n a d v a b rav a." A stric m u o d g o v ori: "K ak o em o , jad an b io , u k rasti, k ad ih v o d i za u zlicu?" A o n m u ree: "L asn o em o ih u k rasti, pusti ti mene." Pa onda otide pobrzo naprijed, pa izuje jed an o p an ak , p a g a b aci n a p u t k u d a e u d ariti o n aj s bravima, pa se sakrije ukraj p u ta. K ad n aljeze o n aj to era d v a b rav a, d ig n e o p an ak p a g a o p et b aci g o v o rei: " to e m i o v i jed an?" u v i to sin ovac o tri o p et naprijed, pa i drugi opanak izuje i baci na put, pa se opet sak rije. K ad o n aj s b rav im a o p et n aljeze, i v id i jo jed an opan ak , o n d a m u b u d e ao to o n aj p rv i n ije u zeo , p a sv ee sv o ja d v a b rav a k raj p u ta za jed n o d rv o , p a se p o v rn e d a g a u zm e, d a o b a sastav i. U to m e se o n i p riu m a p a o d rijei d v a b rav a i o d v ed e stricu . P o slije to g a p o u d alje stric i sin o v ac d a etu ju . Id u i tako vide jednoga o ek a e o re n jiv u su d v a v o la. T ad a ree sin o v ac stricu : "Hajde da mu ukrademo jednoga vola iz rala." A stric mu o d g ov o ri: "K ak o em o , jad an b io , u k rasti v o la isp red o ek a?" A o n ree: "L asn o em o u k rasti. N o p o i n a o n i kamen pa sjedi i v ii jed n ak o : ""u d im se,"" p a k ad o n d o e k teb i d a te p ita em u se u d i, a ti m u k ai d a se u d i n jem u to o re n a jed n o m v o lu ." S tric p o slu a sin o v ca, o tid e i sjed n e n a k am en p a g a stan e v ik a: " u d im se! u d im se!" K ad se o n o m e o ek u to o rae v e d o d ija

slu aju i g a, u stav i v o lo v e, p a o tid e i u p ita g a: " em u se u d i, jad an b io?" A o n aj m u s k am en a o d g o vo ri: " u d im se teb e to o re s jed n ijem v o lo m ." A o ra m u o d g o v o ri: "N e o rem sjed n ijem n eg o su d v a." P a se b re b o lje v rati k ralu da vidi jesu li mu obadva vola, kad tamo, a sinovac se p riu m ao i u k rao v o la iz rala. T ak o stric i sin o v ac u eraju v o la i d v a b rav a. Id u i o to le d o u n a jed n u p ein u . O n e stanu pa zakolju jednoga brava, ogule ga i pripeku. A p o to g a isp ek u , on d a stric ree sin o v cu : "H ajd e da jed em o ." A sin o v ac m u o d g o v o ri: "S ad em o , strik o , d o k se m alo o h lad i. N eg o d o k le m i h ajd e d a se p laim o , p a k o ji k o g a p op lai o n aj p rv i d a p o n e jesti." S tric p ristan e n a to , p a izi e p red p ein u i stan e b au k ati: "B au ! b au ! bau!" A sinovac mu odgovori iz p ein e: "N e b o jim ti se ja b au k an ja; ti si, strik o ." T ad a u e stric u n u tra, a sin o v ac izi e n a p o lje p a u zm e m jein u o d zak lan o g a b rav a, te je n ap u e p a u d ri p o n jo j p alico m i v ii: "Jao h za B o g a! n ijesam ja, n eg o strik o ." S tric u p ein i k ad to zau je, p rep ad n e se m islei d a je d o ao o n aj to su m u b rav e u k rali, p a n a d ru g u stran u b jei d o m a b ez n ita, i tak o sinovcu ostane, sve. Ko umije, njemu dvije.

47 Dva novca. B io n ek ak av siro m ah o v ek , k o ji se sv ak o jak o p ro m etao, p a n ajp o sle n ab ere v reu m ah o v in e i m etn u v i o d o zg o m alo v u n e p o n ese n a v aar d a p ro d a sve m esto v u n e s v reo m zajed n o . Id u i tak o n a v aar sastan e se s jed n im o v ek o m , k o ji je isto tak o p o n eo n a vaar v reu earica da proda mesto oraha, kojima je odo zg o s v rh a earice b io m alo p o k rio . P o to n a p itan je ta k o ji im a u v rei jed an o d g ov o ri d a n o si n a v aar o rah e a d ru g i v u n u , n av ale o b o jica d a p azare h esp ap o n d e n a p u tu . O n aj to je im ao m ah o v in u d ok azu ju i d a je sk u p lja v u n a o d o rah a zaite p rid a, ali k ad v id i d a o n aj to je im ao earice n e d a

p rid a n ita, n eg o h o e o n ak o d a p azare jed n o za d ru g o , o n pomisli da su bolji i orasi nego mahovina. I tako posle d u g og a cen k an ja p o g o d e se d a o n aj to je im ao earice d a onome drugom dva novca prida, ali ne imaju i n i n jih k o d seb e o stan e m u ih d u an , i k ao za b o lju tv r u d a e m u ih za celo v ratiti p o b rate se. P ro m en iv i sad v ree p o b eg n e jed an n a jed n u a d ru g i n a d ru g u stran u m islei sv ak i d a je d ru g o g a p rev ario , a k ad d o u sv ak i sv o jo j k u i i izru e hespap iz v rea, o n d a v id e d a n i jed an u p rav o n ije p rev aren . P o sle n ek o g a v rem en a d ig n e se o n aj to je im ao m ah o v in u d a trai sv o g a p ob ratim a i d a ite d v a n o v ca, i n aav i g a u jed n om selu k o d p o p a u n ajm u k ae m u : "T i, pobratime, prevari mene." A on mu odgovori: ,Vala, pobratime, i ti si mene." Po tom onaj stane iskati dva n o v ca g o vo rei d a o n o v alja p latiti to je o b reen o i p o b ratim stv o m p o tv r en o . I o v aj p ristan e d a v alja p latiti, ali se stane izgovarati da nema dva novca, "nego" veli "u m o g a p o p a za k u o m im a velika jama u zemlji, u koju on esto silazi, i p o sv o j p rilici b ie u n jo j n o v aca ili k ak ih d ru g ih sk up o cen ih stv ari; n eg o h ajd e d o v ee sp u sti ti m en e u jam u , p a k ad je o p len im o , o n d a em o d o b it p o d eliti, i ja u ti p latiti d v a n o v ca." O v aj n a to p ristan e. K ad b u d e u v ee, p o p ov n ajam n ik n a e v reu i u e, p a o tiav i s p o b ratim o m n ad jam u , u e u v reu , i p o b ratim g a sv ee p rek o sred e, p a sp u sti u jam u . K ad o v aj d o le izi e iz v ree, i p o jam i tu c tam o tu c am o n e n a e n ita d o ita, p o m isli u seb i: "A k o ja p o b ratim u sad k aem d a n em a n ita, o n m o e o tii i m en e u jam i o stav iti, p a to u su tra o d p o p a k ad m e n a e u jam i?" P a o n d a o p et u e u v reu , i d o b ro se svee u em , p a p o v ie p o b ratim u : "P o b ratim e, v u ci v reu , p u n a je sv ata!" V u k u i p o b ratim v reu , p o m isli u seb i: " ta d a ja o v o d elim s p o b ratim o m ? B o lje je d a ja o v o n o sim sam , a o n n ek a g led a k ak o e izii iz jam e." P a u p rtiv i v reu s p o b ratim o m n a le a, p o b eg n e p rek o sela: a za n jim p ristan e m n o g o p asa laju i i g o n ei g a. K ad m alo p o su stan e, i v rea m u se n iz le a p o n isko o b esi, o n da p o b ratim iz v ree p o v ie: "D ii, p o b ratim e, u jed o e m e p si!" K ad o v aj to u je, a o n b aci

v reu n a zem lju . O n d a o n aj iz v ree rek n e: "T ak o ti, p o b ratim e, ae m en e d a p rev ari?" A o n aj m u o d g o vo ri: "Vala i ti si mene prevario." I onde posle dugoga razg o v o ra o b ree o n aj to je d u an d v a n o v ca d a e ih jam an o p latiti k ad m u p o b ratim d ru g i p u t d o e, p a se rastan u . P o sle m n o g o v rem en a o v aj to je b io u p o p a u n ajm u stee sv o ju k u icu i o en i se, i jed an d an sed ei sa en o m p red k u o m o p azi p o izd alek a p o b ratim a g d e se u p u tio u p rav o k n jeg o v o j k u i, p a p ov ie en i: " en o ! eto m o g a p o b ratim a! D u an sam m u d v a n o v ca. S ad se v e nema kud kamo, jer sam mu obrekao platiti ih kad me n a e. N eg o ja id em lei u k u i, a ti m e p o k rij, p a se p ren em ai i jau i, i k ai d a sam u m ro , te e se o n o n d a v ratiti n atrag ." P a o n d a leg n e u k u i n ale ak e i p rek rsti ru k e, a en a g a p o k rije i stan e jau k ati. U to m p o b ratim p red k u u , i n azv av i jo j "P o m o zi B o g !" zap ita jeli to k u a to g a i to g a; a en a m u p ren em au i se o d g o v o ri: "Jest, k u k u m en e k u k av ici, ev o g a u k u i g d e lei m rtav ." O n d a p o b ratim rek n e: "B o g d a m u d u u p ro sti! O n je b io moj pobratim. Mi smo zajedno radili i trgovali, i kad sam g a tak o n aao , b arem u ek ati d a g a o tp ratim d o g ro b a i da b acim zem lje n an j." en a m u rek n e d a e m u b iti d u g o ek ati d o k le g a stan u sah ran jiv ati, v e n ek a id e. A li o n o d g ov o ri: "B o e sau v aj! k ak o b ih ja o stav io tak o sv o ga p o b ratim a? ek au m ak ar b ilo tri d an a, d o k le g a n e sah ran e." K ad en a u k u i k ae to m u u p o lak o , m u jo j ree n ek a id e p o p u te m u k ae d a je o n u m ro , v e n ek a g a n o se u crk v u , o k o k o je je p o b rd u b ilo i g ro b lje, n e e li p o b ratim o n d a o tii. K ad en a o tid e i to p o p u k ae, p o p sa n ek o lik a o v ek a do e, te o n o g a n azo v i m rca m etn u n a nosila, i odnesav i g a u crk v u o n ak o na n o silim a o stav e g a n asred crk v e, d a o n d e p o o b iaju p ren o i, p ak e g a sutradan opojati i sahraniti. Kad pop s ostalim ljudima p o e iz crk v e, p o b ratim k ae d a o n p o b ratim a sv o g a, s kojim je toliko mnogo trgovao i soli i hleba jeo, n i p o to n e e o stav iti sam a, n eg o d a e g a sv u n o u v ati. I tak o o stan e u crk v i. O n u n o u d are o n u d a n ek ak i h ajd u ci k o ji su n eije d v o re b ili p o h arali, i m n o g o b lag o i ru h o i o ru je

b ili zad o b ili; i k ad b u d u po red crk v e i v id e u n u tra sv eu gde gori, rek n u m e u so b o m : "H ajd em o u o v u crk v u d a podelimo svoju dobit." Kad pobratim vidi gde ljudi s o ru jem u laze u crk v u , o n se sak rije u jed an u g ao ; a h ajd u ci u av i u n utra p o sed aju i b lag o p o d ele sv e k alp acim a, a ru h o i o ru je k ak o se m o g lo . O k o sv eg a se pogode i namire, samo ostane jedna sablja, za koju su gdekoji od njih mislili da vredi mnogo novaca. Onda jed an u zev i je u ru k e, sk o i n a n o g e g o v o rei: "S tan i d a je o o v o g a m rca o g led am o jeli tak a k ao to je h v alite: ak o m u o d jed n o m o seem g lav u , b a je d o b ra." P a o n d a p o e k nosilima, ali se nazovi mrtvac u jedan put ispravi i sedne v iu i: "M rtv i! k am o te se?" A p o b ratim iz u g la: "E v o n as, sv i sm o g o to v i." K ad h ajd u ci to u ju , o n aj p o b aci sablju, a oni drugi ostave svoje delove na gomilama, pa sk o e i p o b eg n u bez o b zira. P o to d alek o o tid u , o n d a ree h aram b aa: "O b rao za B o g a! m i h o d ism o p o g o ri i p o sv ak im m estim a i d an ju i n o u , b ism o se s lju d im a, i u d arasm o n a k u le i d v o ro v e, i n i o d a ta se n e p o p laism o d o n o as o d m rtv ih lju d i! Im a li k o ji ju n ak m e u n am a d a se vrati natrag da vidi kako je sad u onoj crkvi?" Jedan v eli: "Ja n e u ," d ru g i v eli: "Ja n e sm em ," trei v eli: "Ja b ih v o lij u d ariti n a d eset iv ih n eg o li n a jed n o g a m rtv o g ," d o k se n ajp o sle jedan n e n a e te ree d a e o n ii. I o n v rativ i se n atrag p riv u e; se p o lag an o p o d crk v en i p ro zo r ed a b i to u o , a u crk v i p o b ratim i p o d elili sv e h ajd u k o b lag o i ru h o i o ru je, p ak se n ajp o sle o k o d v a n ov ca sv ad ili i g o to v o pou p ali. H ajd u k isp o d p ro zo ra n ita d ru g o n ije m o g ao u ti d o v ik u : "K am o m en i dva novca? D aj m o ja d v a n o v ca!" U to m e o n aj to je b io d u an o p azi h ajd u k a p od p ro zoro m , p a b re b o lje ru k o m k ro z p ro zo r te m u zg rab i k ap u s g lav e, p a je p ru i p o b ratim u : "A rato s ti d v a n o v ca! E v o ti za d v a n o v ca." K ad h ajd u k v id i ta od n jeg a b i, o n b ei b ez o b zira, i d o av i u d ru in u p o la m rtav p o v ie: "B rao h v ala B o g u k ad iv i p o b eg o sm o ! M i blago delismo kalpacima, a sad ustali svi mrtvi, pa svakome jedva po dva novca dopalo, a jednome ni to nije m o g lo izii, n eg o u zee m o ju k ap u te m u d ad o e za d v a

novca."

48. SVE, SVE, ALI ZANAT. P o e n ek ak av car sa sv o jo m en o m i sa k eri d a se eta p o m o ru n a la i. K ad m alo o d m ak n u o d b rijeg a o n d a d u n e v jetar p a g a b aci ak u n ek ak v u zem lju e se o n jeg o v u carstv u n ita i n e u je (k ao n i o n o o v o m e to d o sad n ita n ije u o n i zn ao ). K ad izi u n a su h o , o n n ije sm io n i k azati d a je car, a n o v aca n ijesu im ali sa so b o m n ita, a n e zn aju i n ik ak a zan ata, n ijesu se m o g li d ru k ije h ran iti n eg o se o n n ajm i d a u v a seo sk a g o ved a. P o to tu p reiv e tako nekolike godine, ugleda sin cara od one zemlje n jeg o v u k er, k o ja je b ila v rlo lijep a i v e d o rasla d o u d aje, p a k ae sv o m o cu i m ajci d a se d ru g o m n ik ak o m ev o jk o m n e e o en iti d o k eri g o v ed ara iz to g a i iz to g a sela! Otac i mati i drugi dv o ran i stanu g a o d v raati d a se p ro e te sram o te: k ak o b i o n carsk i sin u zeo g o v ed arsku k er k o d to lik ijeh d ru g ijeh carsk ijeh i k raljev sk ijeh k eri! A li sv e za lu d u ; o n k ae: "Ja n ju , ja n ijed n u !" K ad v e v id e d a d ru k ije n e m o e b iti, o n d a car p o lje jed n oga sv o g v ezira d a jav i g o v ed aru d a e car d a m u u zm e k er za sina. Kad vezir otide i javi to govedaru, a govedar ga zapita: "Kakav zanat zna carev sin?" Vezir se upropasti: "B o g s to b o m , o ee! k ak o e carev sin zn ati zan at? to e zan at carev u sin u? Z an ate lju d i u e d a se h ran e n jim a, a carev sin im a zem lju i g rad o v e." G o v ed ar k ae o p et: "E , ak o n e zn a n ik ak va zan ata, ja m u n e d am sv o je k eri." V ezir se v rati, te k ae caru ta g o v o ri g o v ed ar. S ad p o stan e u d o jo vee. O n i su m islili d a e to za g o v ed ara b iti n ajv ea srea i d ik a to m u carsk i sin u zim a k er, a o n p ita k ak av zan at zn a carev sin ! C ar p o lje d ru g o g a v ezira, ali g o v ed ar k ae jed n o te jed n o : "D o k carev sin " v eli "n e n au i k ak av g o zan at, i n e d o n ese m i sv o ju ru k o tv o rin u ,

d o tle n em a n ita o d p rijateljstva!" Kad se i ovaj vezir vrati te k ae d a g o v ed ar n e d a ev o jk e d o k carev sin n e n au i k ak av g o zan at (sam o n ek je zan at), o n d a carev sin za e p o ariji d a g led a k ak av je zan at n ajlak e n au iti. H o d aju i o d d u ana d o d u an a i g led aju i k ak o razlin i m ajsto ri rad e, d o e n a d u an e se p letu ro g o in e, i to m u se u in i n ajlak i zan at, p a g a p o n e u iti i n au i za n ek o lik o d an a, p a o n d a o p lete sam jed n u ro g o inu , te je o d n esu go v ed aru , i k au m u d a je carev sin n au io zan at, i da je to njegova rukotv o rin a. G o v ed ar u zm e ro g o in u u ruke, te je zagleda sa sviju strana, pa onda zapita: "Koliko to v rijed i?" A o n i m i k au : " etiri p are." "E !" v eli "d o b ro ! etiri p are d an as, etiri sju tra, to je o sam , a etiri prekosjutra, to je dvanaest i t. d. Da sam ja taj zanat znao, n e b ih d an as u v ao seo sk ijeh g o v ed a." P a im o n d a k ae k o je o n i k ak o je tu d o ao ; a o v i se o n d a o b rad u ju jo v em a to u zim aju ev o jk u o d cara, a n e o d g o v ed ara, i s n ajv eijem v eseljem v jen aju m o m k a i ev o jk u i p ro v edu svadbu; pa onda dadu o v o m e caru la e i v o jsk u , te o tid e p rek o m o ra i n a e sv o ju zem lju .

49 M e ed , svin ja i lisica. U d ru e se m e ed i sv in ja i lisica, p a se d o g o v o re d a o ru zemlju i da siju en icu d a se h ran e. Z ap itaju jed n o d ru g o g a ta e k o je rad iti i k ak o e sjem e n ai. S v in ja ree: "Ja u p ro v aliti k o , i u k rau sjem e; i ja u sv o jo m su rlo m u zo rati." M e ed ree: "Ja u p o sijati." A lisica ree: "Ja u sv o jim rep o m p o d rljati." U zo rae, p o sijae. D o e etv a. S tae se razg o v arati k ak o e p o eti. S v in ja ree: "Ja u eti." M e ed ree: "Ja u sn o p lje v ezati." L isica ree: "Ja u k lasje k u p iti." P o ee i sn o p lje p o v ezae. S ad se stae d o g o v arati k ak o e v rijei. S v in ja ree: "Ja u g u m n o n ain iti." M e ed ree: "Ja u sn o p lje sn ijeti, i ja u i v rijei." S v in ja ree: "Ja u p retresati, i

rastav iu slam u o d en ice." L isica ree: "Ja u sv o jim rep o m trn iti p ljev u sa en ice." S v in ja ree: "Ja u o v ijati;" a m e ed ree: "Ja u ito razd ijeliti." O v rh o e. M e ed ito podijeli; ali ga ne podijeli pravo: jer ga svinja zamoli, te jo j d ad e sam o slam u , a en icu sv u u ze sam , lisici n e d ad e n ita. R asrd i se lisica, p a o tid e n a tu b u , i k aza im d a e im d o v esti jed n o g a carsk o g o ek a k o ji e ito p rav o razdijeliti. U p lai se sv in ja i m e ed , p a ree m e ed sv in ji: "Z ak o p aj se ti, sv in jo , u slam u , a ja u se p o p eti n a o v u k ru k u ." Z ak o p a se sv in ja U slam u , a m e ed se p o p e n a k ru k u . L isica o tid e te n a e m ak u , p aje p o zv a u d ru tv o , da idu na gumno da hvataju mie. Z n aju i m ak a d a n a g u m n u im a d o sta m ia p o e rad o , p a sad izn ad p u ta sad isp o d p u ta tri za ticam a. O p azi je m e ed s k ru k e p o izd alek a, p a k ae sv in ji: "Z lo sv in jo ! eto lisice e v o d i stran o g a b u m b aira: o g rn u o u rak o d k u n e, p a i k rilate tace hvata o k o p u ta." U to m se m ak a u k rad e m e ed u iz o iju , p a k ro z trav u d o e n a g u m n o , i traei m ia stan e u k ati p o slam i. S v in ja p o d ign e g lavu d a v id i ta je, a m ak a p o m isli o d n jezin e su rle d a je m i p a sk o i te sv in ju ap am a za n o s. S v in ja se u p lai p a ru k n e i sk o i te n ad a u p o to k ; a m ak a se p rep ad n e o d sv in je, p a n ad a u z k ru k u ; a m e ed p o m isli d a je o n a v e sv in ju u d av ila, p a id e sad n a n jeg a, p a o d strah a p ad n e s k ru k e n a zem lju , te se razb ije i crk n e, a lisici o stan e sv e ito i slam a.

50 Lisica se osvetila vuku. Jed n a lisica u m ijesi o d zem lje k o lae, i isp ek av i ih n am ae ih m ed o m , p ak o n d a tijem k o laim a d o e k tu arim a i zaite jed n o tu e u n jih , a o n a n jim a d a d a m ed en ijeh k o laa. T u ari jo j n e en u d ati tu eta, nego joj k au d a id e k sv in jarim a, d a e jo j o n i d ati p rase. O n d a o n a o tid e k sv in jarim a i zaite u n jih jed n o p rase, a o n a n jim a d a d a m ed en ijeh k o laa. S v in jari jo j n e en u d ati

p raseta, n eg o je p o lju k a g o v ed arim a, d a e jo j o n i d ati tele. Onda ona otid e k a g o v ed arim a i zaite u n jih jed n o tele, a o n a n jim a d a d a m ed en ijeh k o laa. G o v ed ari jo j n e en u d ati teleta, n eg o je o p rav e k a k o n ju arim a, d a e jo j o n i d ati d rijeb e. O n d a o n a d o e i k a k o n ju arim a, p a zaite i u n jih d a b i jo j d ali jed n o d rijeb e za medene k o laie. K o n ju ari jo j d ad u jed n o drijeb e, a o n a n jim a k o lae, ali im d o b ro p rik rii d a n i p o to n e lo m e k o laa d o k o n a n e p rije e p rek o o n o g b rd a. O n i je p o slu aju , ali k ad p o slije p relo m e i zag rizu , v id e d a su k o lai o d zem lje i da ih je lisica prevarila, pak onda odmah za njom u p o eru , ali o n a b ijae v e d alek o u m ak la n a sv o jo j d o b iti, te se o n i v rate p razn i i u m o rn i n atrag . L isica d o av i sv o jo j k u i m etn e d rijeb e u k o aru , i stan e g a tim ariti: svaki dan mu je donosila travice zelene i vodice studene, ali kad bi god polazila po travu i po vodu, svagda bi p rik riila d reb etu d a p azi n a n jezin g las i n a n jezin e rijei: "K o b o , k o b ilice! o tv o ri m i v rata: n o sim ti stu d en e vodice i zelene travice", pa ni na kakav drugi glas da ne otvora vrata n a k o ari. Jed n o m d o e v u k k o ji je v ie p u ta slu ao k ak o lisica d reb etu v ie d a o tv o ri v rata, p a stan e i on svojim krupnijem glasom vikati: "Kobo, kobilice! otvori mi vrata: nosim ti studene vodice i zelene travice." A li d rijeb e p o zn a d a to n ije o n aj tan k i g las lisiin , p a m u n e e o tv o riti, a v u k k ad to v id i, sakrije se za sjek o d k o are. M alo v rem en a za tijem p o sto ji, al eto ti lisice s v o d o m i sa trav o m . K ak o d o e p red k o aru stan e p o o b iaju n a v ratim a tan k o g o v o riti: "K o b o , k o b ilice! o tv ori mi vrata: nosim ti studene vodice i zelene travice.'' d rijeb e p o zn av i g las n jezin o d m ah jo j o tv o ri, p ak stan e pripovijedati kako je neko dolazio i govorio kao i ona da mu otvori vrata, ali krupnijem glasom, i kako ono nije elo o tv o riti. O n d a lisica ree: "N e o tv o raj n i p o to n a k ru p an g las, v e n a v rlo tan ak ." S ju trad an k ad lisica o p et o tid e p o v o du i trav u , d o e v u k ko ji je za sjek o m slu ao sav n jih o v razg o v or, p a se stisn e to je v em a m o g ao i p o n e v rlo tan k ijem g laso m : "K o b o , k o b ilice! o tv o ri m i vrata: nosim ti studene vodice i zelene travice." Jadno

d rijeb e p rev ari se p a o tv o ri v rata, a v u k n jeg a za v rat te ga uvali i svega pojede, samo glavu i rep ostavi, pa onda o tid e a v rata se n a k o ari za n jim zatv o re k ao to su i b ila. K ad p o slije d o e lisica, p o o b iaju stan e zv ati: "K o b o , kobilice! otvori mi vrata: nosim ti studene vodice i zelene travice." Ali niti se ko javlja niti vrata otvora. Onda ona p ro v iri k ro z b rv n a i k ad o p azi u k o ari sam o g lav u i rep o d d reb eta, o d m ah se sv o m e jad u d o sjeti, te o b ije v rata i stav e rid ati i n aricati n ad m rtv o m g lav o m d reb eto m , a n ajp o slije o d tek e tu g e i alo sti o tid e p a se u m rtv i n a p u tu . M alo za tijem u d ari o n u d a jed an o ek s k o lim a, i n aav i lisicu n a p u tu d ig n e je i b aci u k o la m islei k ad d o e k u i d a je o d ere. O v aj je o ek im ao u k o lim a u to rb i tri sirca. Lisica koja se bila utajala, digne se polako pak izv u e sv a tri sirca iz to rb e, p a p o b jeg n e s n jim a. K ad p o d ob ro u m ak n e, a o n a p o jed e d v a sirca o d m ah , a trei n atak n e n a v rat, p a o n d a p o e d alje. Id u i tak o su k ob i se s v u k o m , k o ji jo j je d rijeb e u jio , a v u k k ad v id i u n je sirac zapita je otkuda joj, a ona mu odgovori da je izlokala iz v o d e. "A e je ta v o d a?" zap ita o p et v u k , a lisica m u ree: "H o d i, ja u ti p o k azati." T o b ijae o k o p o no i o u tap u, i n eb o b ijae vedro. Lisica dovede vuka na jednu vodu, i p o k azav i m u u v o d i m jesec, ree: "E n o v id i k o lik i je sirac u v o d i, n eg o lo i, p a e g a izlo k ati k ao i ja sv o j to sam izlo k ala." O n d a siro m ah v u k lo i, lo i, d o k m u trg n e voda nazad. Lisica mu onda jamu zatisn e, p a m u ree: "L o i, v u jo , sad e izlo k ati." A v u k siro m ah o p et lo i, lo i, d o k m u v o d a trg n e i n a u i. L isica m u zatisn e u i, p a m u o p et ree: "L o i, v u jo , sad e izlo k ati." A v u k siro m ah o p et lo i, lo i, d o k m u trg n e v o d a n a n o s i n a usta. Onda mu lisica zatisn e i n o s i u sta, p a u zjae n an j i ree d a je b o lesn a i d a n e m o e ii, v e d a je o n n o si. Jad n i v u k po n e je n o siti, a o n a o teg n e p jev ati; "B o lan zdravu nosi, bolan zdravu nosi." I kad je ona ovo jednako p o n av ljala, zap ita je v u k : " ta ti, teto , g o v o ri?" A o n a m u k ae: "N ita, v u jo , b u n acam ." P a o p et u d esi: "B o lan zdravu nosi, bolan zdravu nosi;" i tako jednako do pred jed n u k u u u ko jo j su b ili sv ato v i. u ju i sv ato v i to lisica

g o v o ri, izi u p red k u u i p o n u hv aliti n jezin u p jesm u , a ona im k ae d a b i i b o lje p jev ala d a ih h o e p u stiti u k u u a za tijem i n a tav an . S v ato v i ih p u ste. P o to v u k s tek om mukom iznese lisicu na tavan, koji je bio od ljese, ona onda otvori sve jame vuku, i izlije se sva voda iz njega te polije dolje svatove. Svatov i p o lete n a tav an , lisica sk o i s tav an a i u tee, a jad n o g a v uk a sv eg a isp reb ijaju . K ad se p o slije sastan u v u k i lisica, zap ita jed n o d ru g o k ako u tee; vuk odgovori da je sav isprebijan i da je jedva utekao; tak o i lisica ree. S ad lisica p o zo v e v u k a d a p reskakuju p rek o jed n e sto in e sijen sk e, k o ja je o n e b lizu b ila. V u k je i to p o slu a n ao p ak o p o seb e. P o to n ek o lik o pu ta p resk o e, ree lisica v u k u d a d o b ro n e p resk ak u je, d a p rev e n a stran u skae, a n e u p rav o izn ad sto in e. O n d a o n p o e d a p resk oi u p rav o izn ad sto in e, te se n a n ju n ab o d e. L isica v id ei to o b eseli se v rlo i ree v u k u : "M ii, v u jo , m ii, sad e sai." A v u k m iu i d o era d o d n a sto in e; o n d a g a on a o stav i sv etei m u se: ,O d av n o ja o k o teb e d erem o p an k e; jer si ti m o je d rijeb e u jio ." Povratak na glavni indeks Srpskih narodnih pripovjetki