από την εικονογράφηση

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΔΗΜΗΤΡΗΣ
ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΑΛΑΒΑΝΟΥ ΜΑΡΙΝΗΣ

το σεξ
και τα
Πώς η σεξουαλική αγωγή μπορεί να εξασφαλίσει
ΤΑΜΠΟΥ

σωματική, συναισθηματική, ψυχική και κοινωνική υγεία.

σ χο λ ε ί α
μ α ς
Τι γίνεται στο εξωτερικό και πόσο έτοιμοι είμαστε στην Ελλάδα;

ΑΣ ΞΕΚΙΝΉΣΟΥΜΕ ΑΠΌ μια έρευνα που διε-
νεργήθηκε στην Αμερική και δεν αφορά εμάς αλλά
μια πολυπληθέστερη χώρα, για να δούμε τη μεγάλη
εικόνα. Η εταιρεία Innerbody Research, λοιπόν,
δημοσίευσε πρόσφατα ένα άρθρο με τίτλο «These
Abstinence-Only States Have the Highest Rates of
Teen Pregnancy». Βασισμένο σε στοιχεία φορέων
όπως είναι το ομοσπονδιακό Κέντρo Ελέγχου και
Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) ή η ΜΚΟ SIECUS, το
άρθρο παρουσιάζει μια αντιφατική πραγματικότητα,
σύμφωνα με την οποία οι αμερικανικές πολιτείες που
προωθούν την αποχή από το σεξ μέσω της σχολικής
εκπαίδευσης έχουν περισσότερες εφηβικές εγκυμο-
σύνες από τις υπόλοιπες. H πιο ακραία περίπτωση
είναι αυτή της πολιτείας Μισισίπι, με 27,9 γεννήσεις
ανά 1.000 εφήβους ηλικίας 15-19 ετών και με τα
μεγαλύτερα ποσοστά σεξουαλικώς μεταδιδόμενων
νοσημάτων σε όλη την Αμερική (στοιχεία 2020). Το
συμπέρασμα της έρευνας είναι ότι στις πολιτείες
όπου το σεξ είτε ενοχοποιείται είτε δεν συζητείται
καθόλου στο σχολείο, οι νέοι αντιδρούν με τρόπο που
έχει επιπτώσεις στην υγεία τους.  ➔

1.00668 69
 ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Η Ελλάδα δεν είναι Μισισίπι, έχει όμως
τους δικούς της γόρδιους δεσμούς. Το 1964
πρωτοσυζητήθηκε η εισαγωγή της σεξουαλικής
διαπαιδαγώγησης στο ελληνικό σχολείο, από τον
τότε γενικό γραμματέα του υπουργείου Παιδείας,
Ευάγγελο Παπανούτσο, και μόλις πέρυσι μπήκε
στο ελληνικό σχολείο στη βάση της υποχρεωτικό-
τητας (επιμέρους προγράμματα έχουν εφαρμοστεί
και κατά το παρελθόν), αλλά όχι χωρίς κωλύματα
ως προς τη διδασκαλία της. Ζητήσαμε την άποψη
μιας ειδικού σχετικά με το τι κερδίζει μια κοινωνία
όταν η σεξουαλική αγωγή είναι κομμάτι της εκ-
παιδευτικής διαδικασίας. Η Μαργαρίτα Γερούκη
είναι πρώην εκπαιδευτικός της πρωτοβάθμιας,
μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο
της Γιουβάσκουλα της Φινλανδίας για θέματα σε-
ξουαλικότητας και φύλου, μία εκ των δημιουργών
του εκπαιδευτικού εγχειριδίου για τη σεξουαλική
αγωγή Παίζω με τον Φρίξο, το οποίο το 2019 απέ-
σπασε το βραβείο αριστείας και καινοτομίας από
ΤΑΜΠΟΥ
κενά μιας συζήτησης που έχει ήδη ξεκινήσει από
το σπίτι ανάμεσα σε παιδιά και γονείς. Να συστη-
ματοποιήσει τις πληροφορίες και να εμπλουτίσει
τις γνώσεις των παιδιών, και όλο αυτό να το κάνει
με εκπαιδευτικό τρόπο, δίνοντας συγκεκριμένες
πληροφορίες και ανοίγοντας διαφορετικές συζητή-
σεις ανάλογα με την ηλικία.
Βασικοί πυλώνες της σεξουαλικής αγωγής
είναι, πρώτον, τα παιδιά να μάθουν πολύ καλά
το σώμα τους σε επίπεδο βιολογίας και, δεύτε-
ρον, κορίτσια και αγόρια να διδάσκονται τα ίδια
πράγματα, ώστε να μην υψώνεται ο «τοίχος της
ντροπής» ανάμεσα στα δύο φύλα. «Πολλές φο-
ρές στο σχολείο μαθήτριες τετάρτης ή πέμπτης
δημοτικού έχουν περίοδο. Τα αγόρια, μες στην
άγνοιά τους, μπορεί να αρχίσουν να κοροϊδεύουν,
δημιουργώντας ακόμα χειρότερα συναισθήματα σε
ένα κορίτσι που βλέπει το σώμα του να αλλάζει».
Αν όλη μαζί η τάξη θέσει απορίες σχετικά με το τι
είναι η έμμηνος ρύση, θα εξαλειφθεί η αρνητική
ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΉ ΡΌΛΩΝ
Η σεξουαλική αγωγή ως γνωστικό αντικείμενο
στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην επεξεργασία
λέξεων που έχουν ιδιαίτερο βάρος, συχνά και για
τους ενήλικες. «Σεξ», «αιδοίο», «ωάρια», «οργα-
σμός», «γέννα», «πέος», «περίοδος», «μήτρα»,
«viagra», «αυνανισμός», «σπέρμα», «εκσπερμάτι-
ση», «AIDS», «προφύλαξη» είναι κάποιες από τις
λέξεις που έχουν χρησιμοποιηθεί σε πρόγραμμα
σεξουαλικής αγωγής στο Πειραματικό Γυμνάσιο
Ρεθύμνου Παν/μίου Κρήτης και έχουν λειτουργήσει
ως έναυσμα για να εκφραστούν απορίες, σκέψεις
και ερωτήματα που ένας έφηβος εκ των πραγμάτων
έχει. «Όταν ένα παιδί έχει ερωτήσεις, θα βρει τις
απαντήσεις. Εμάς, ως ενήλικες, πρέπει να μας
απασχολήσει αν οι απαντήσεις προέρχονται από
αξιόπιστες πηγές», και όχι μόνο μέσα από το ίντερ-
νετ ή το πορνό, που αποτελούν βασικό μέσο σεξου-
αλικής διαπαιδαγώγησης των εφήβων. «Τα παιδιά
μεγαλώνουν και παίρνουν μηνύματα μισογυνιστικά,
αφορά περισσότερο τις γυναίκες και το ενδεχόμενο
να πέσουν θύματα λεκτικής κακοποίησης ή ωμής
βίας από τον σύντροφό τους. Περισσότερη ενημέ-
ρωση σημαίνει λιγότερη παραπληροφόρηση, αγόρια
που αργότερα ως άντρες θα συμπεριφέρονται με
σεβασμό και κορίτσια που ως γυναίκες θα νιώθουν
λιγότερο ευάλωτες.
Στην Ελλάδα οι μαθητές μοιάζουν πιο ώριμοι
και προετοιμασμένοι για το μάθημα της σεξουαλι-
κής αγωγής απ’ ό,τι είναι το ίδιο το εκπαιδευτικό
σύστημα. Όπως αναφέρει η κ. Γερούκη, «η προσέγ-
γισή μας στη σεξουαλική αγωγή είναι περισσότερο
καιροσκοπική και πολύ λιγότερο επιστημονική.
Έχουμε θεσμοθετήσει τα προγράμματα σεξουαλι-
κής αγωγής από το 2003, αλλά ακόμη η πολιτεία
δεν έχει καταφέρει να επιμορφώσει ολοκληρωμένα
τους/τις εκπαιδευτικούς, ούτε να δημιουργήσει ένα
ολοκληρωμένο αναλυτικό πρόγραμμα σεξουαλικής
εκπαίδευσης. Χωρίς αυτά τα βασικά εργαλεία οι
εκπαιδευτικοί δεν είναι σε θέση να ανταποκρι-

τον Παγκόσμιο Οργανισμό Σεξουαλικής Υγείας
(WAS), και ένα από τα έξι μέλη του οργανισμού
(περίοδος 2021-2025), μια θέση τιμητική για την
ίδια αλλά και για την Ελλάδα.
Με μεγάλη εμπειρία σε τελείως διαφορετικά
πόστα, λοιπόν, η κ. Γερούκη πιστεύει ότι με
την ολοκληρωμένη σεξουαλική εκπαίδευση «η
κοινωνία ξεκάθαρα κερδίζει σε θετικούς δείκτες
σεξουαλικής υγείας του πληθυσμού». Αντιθέτως,
«όταν η σεξουαλική εκπαίδευση είναι ανύπαρκτη
ή “προβληματική”, τα ζητήματα που αφορούν την
υγεία του πληθυσμού (αμβλώσεις, σεξουαλικώς
μεταδιδόμενα νοσήματα, σεξουαλική κακοποίηση,
κ.λπ.) είναι υπαρκτά και έντονα». Στόχος της
σεξουαλικής αγωγής στο σχολείο είναι ένας: η
υγεία. «Σωματική, συναισθηματική, ψυχική και
κοινωνική υγεία». Το να μάθουν τα παιδιά, από μι-
κρή ηλικία, να κάνουν υγιείς σχέσεις «ρομαντικές
ή σεξουαλικές, οι οποίες δεν θα τα βάλουν σε θέση
ρίσκου ή κινδύνου», είτε αυτό σημαίνει «χρησιμο-
ποιώ προφυλακτικό όταν κάνω έρωτα» είτε «δεν
κάνω έρωτα με κάποιον που δεν θέλω».
ΑΝΏΝΥΜΕΣ ΕΡΩΤΉΣΕΙΣ,
ΚΟΙΝΈΣ ΑΠΑΝΤΉΣΕΙΣ
Ένα ερώτημα που δέχεται συχνά η κ. Γερούκη από
γονείς είναι πότε πρέπει να αρχίσουν να μιλάνε στα
παιδιά για θέματα που σχετίζονται με τη σεξουαλι-
κότητα. Νωρίς, είναι η απάντηση, γιατί το ανθρώ-
πινο σώμα και η σεξουαλικότητα είναι σύμφυτα.
«Κάτι που υπάρχει μέσα σου και αναπτύσσεται με
το σώμα σου, δεν μπορείς να περιμένεις να φτάσεις
σε μια συγκεκριμένη ηλικία για να το συζητήσεις».
Στην πραγματικότητα, η ουσία της σεξουαλικής
αγωγής στο σχολείο είναι να συμπληρώσει τα
μυθολογία που την περιβάλλει. Αντίστοιχα, στα βίαια, επιθετικά. Το βλέπεις στα τραγούδια, σε βι- θούν σωστά στον ρόλο τους, ανεξάρτητα από τις
τέλη του δημοτικού κάποια αγόρια έχουν ονείρω- ντεοκλίπ και, φυσικά, τα αποτελέσματα τα βλέπεις προθέσεις τους. Στην Ιρλανδία, για να δώσω ένα
ξη. «Να μην τους εξηγήσεις τι είναι; Να τα αφήσεις στην κοινωνία. Όταν δεν δίνουμε εργαλεία κριτικής παράδειγμα, το αναλυτικό πρόγραμμα σεξουαλικής
να αγωνιούν για το τι τους συμβαίνει, όταν είναι σκέψης ήδη από το σχολείο, τα παιδιά μπορεί να την αγωγής είναι δεκάδες σελίδες», ενώ εδώ αρκού-
μια απόλυτα φυσιολογική διαδικασία;». Στόχος αναπτύξουν πολύ αργότερα, αλλά στο ενδιάμεσο να μαστε στις στοιχειώδεις οδηγίες της σελίδας του
της σεξουαλικής εκπαίδευσης είναι τα δύο φύλα κάνουν λάθη με κόστος στην υγεία τους», κάτι που Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής. ■
να γνωρίζουν πώς λειτουργεί τόσο το αντρικό όσο
και το γυναικείο σώμα, για να μπορούν ως έφηβοι
και αργότερα ως ενήλικες να χτίσουν σχέσεις που
βασίζονται στην επικοινωνία και όχι στα ταμπού
και στην άγνοια.
Στο πλαίσιο των προγραμμάτων σεξουαλικής
αγωγής που έχει οργανώσει κατά το παρελθόν στην
Ελλάδα, η κ. Βερούκη ζητούσε από τους μαθητές
να θέσουν με ανώνυμο τρόπο τις ερωτήσεις τους,
οι οποίες, κατά κανόνα, «ήταν εντός θέματος και
με τεράστια γκάμα», όπως θυμάται. Ειδικά στις
τάξεις του γυμνασίου η ταυτότητα φύλου μπορεί να
αποκτήσει μια πιο ρευστή μορφή απ’ ό,τι είχε στην
παιδική ηλικία. Εδώ έρχεται το σχολείο και η σε-
ξουαλική εκπαίδευση για να προλάβουν φαινόμενα
εκφοβισμού. «Τα παιδιά, στο πλαίσιο των αξιών και
κυρίως αυτού που λέμε “ενσυναίσθηση”, μαθαίνουν
ότι δεν μπορούν να θεωρούν κάποιον λιγότερο
άνθρωπο επειδή π.χ. είναι transgender. Στην εφη-
βεία οπωσδήποτε πρέπει να συζητάμε γι’ αυτό, γιατί
ένα ποσοστό των μαθητών ανήκουν στην ομάδα
ΛΟΑΤΚΙ. Η πολυμορφία που αφορά τον σεξουαλι-
κό προσανατολισμό ή την έκφραση του φύλου είναι
κάτι που τα παιδιά πρέπει να συζητήσουν, γιατί ζουν
με αυτό». Η έλλειψη συζήτησης είναι που δημι-
ουργεί συνθήκες αποκλεισμού, με τους μαθητές
που φαίνεται ότι ανήκουν σε ομάδες ΛΟΑΤΚΙ «να
έχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες να παρενο- Πληροφορίες
για τις δράσεις
χληθούν από τον τυπικό πληθυσμό». του Παγκόσμιου
Οργανισμού
Σεξουαλικής
Υγείας θα
βρείτε εδώ.

Μαθητές που φαίνεται ότι ανήκουν σε ομάδες ΛΟΑΤΚΙ έχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες να παρενοχληθούν από τον τυπικό πληθυσμό.
1.00670 71