Branko Copic (1914-1984) je jedan od najpopularnijih i najplodnijih pisaca srpske knjizevnosti XX veka.

Njegovo delo je obimno i zanrovski raznoliko - pisao je pripovetke, romane, pesme, komedije, satire, filmske scenarije, price i pesme za decu. U toku svog dugog stvaralackog rada, koji je trajao vise od pola veka, stvorio je knjizevno delo koje vremenski i tematski obuhvata veliko razdoblje novije istorije srpskog naroda - od perioda izmedju dva svetska rata do osme decenije ovog veka. U prvom periodu stvaralastva Copic je pripovedao o ljudima svog zavicaja, o njegovom tegobnom zivotu pritisnutom siromastvom i svakojakim nepravdama. U drugom periodu u njegovom knjizevnom izrazu doslo je do sadrzajnog poistovecenja knjizevno-estetskih i idejno-revolucionarnih ciljeva, kada je Copic bio ovencan slavom najpopularnijeg partizanskog pisca, da bi u trecem periodu doslo do izrazaja razocarenje u stvarnost socijalistickog drustva, sto je potisnulo ideolosku tendenciju i inteziviralo emocionalne sadrzaje i lirski karakter njegove slike sveta. Pisanjem bajki o detinjstvu i ratu Copic je branio i samoga sebe od stvarnosti u kojoj mu je bivalo sve tesnije i tamnije, da bi njegova melanholija vremenom postajala sve izrazenija i da bi 24. marta 1984. izvrsio samoubistvo.

Branko opi ro en je 1. januara 1915. godine u selu Ha anima pod planinom Grme om. U isto vreme, njegov otac, kao vojnik austrougarske armije, borio se negde na frontu u Karpatima, a njegov stric Nid o, srpski dobrovoljac, borio se u srpskoj vojsci protiv Austro-Ugarske. Kad mu je bilo etiri godine, umro mu je otac. opi je, zajedno sa mla im bratom i sestrom, ostao da ivi pored majke, dede Radeta i strica Nid e. Prva pro itana knjiga bila mu je Migel Servantes koju je, negde u tre em razredu, kupio od u iteljice. U toj knjizi bio je opisan ivot slavnog panskog pisca Servantesa, skupa sa nekoliko odlomaka iz njegovog romana Don Kihot. Slede e pro itane knjige bile su Do ivljaji jednog vuka, pa Do ivljaji jedne kornja e.[1] Prvo tampano delo objavio je sa etrnaest godina u omladinskom asopisu Venac 1928. godine. opi je poha ao u iteljsku kolu u Banjaluci i Sarajevu, a zavr io u Karlovcu, a Filozofski fakultet u Beogradu. Ve kao student afirmisao se kao darovit pisac i skrenuo na sebe pa nju knji evne kritike; 1939. godine je dobio nagradu Milan Raki . Uo i Drugog svetskog rata nalazio se u a kom bataljonu u Mariboru. U danima Aprilskog rata on je, sa grupom svojih drugova, poku ao da pru i otpor neprijatelju kod Mrkonji Grada. Posle toga je oti ao u svoj rodni kraj, a sa po etkom ustanka, stupio je u redove ustanika i me u njima ostao tokom cele narodnooslobodila ke borbe. Sve vreme rata bio je ratni dopisnik zajedno s nerazdvojnim prijateljem i kumom, knji evnikom Skenderom Kulenovi em. Posle rata neko vreme je bio urednik de ijih listova u Beogradu, a potom po eo profesionalno da se bavi knji evno u. Smatra se jednim od najve ih de ijih pisaca ro enih na jugoslovenskim prostorima. Okon ao je ivot samoubistvom, sko iv i 1984. godine sa Brankovog mosta. Dela su mu prevo ena na ruski, engleski, francuski, nema ki, ukrajinski, poljski, e ki, bugarski, rumunski, slovena ki i ma arski jezik. Bio je lan SANU i ANUBiH.

Celi radni i ivotni vek nakon Drugog svetskog rata Branko opi je proveo u Beogradu, ali je esto putovao po Jugoslaviji i drugim evropskim dr avama. Za knji evni rad dobio je, me u ostalim, Nagradu AVNOJ-a i Njego evu nagradu (obe 1972). Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i drugih visokih odlikovanja.

Knji evni opus [uredi]

Spomenik Branku opi u ispred Banjalu kog muzeja. Njegova prozna dela pro eta su lirikom i ivopisnim realisti kim slikanjem seoskog ivota, poznavanjem ivota i mentaliteta ljudi sa sela, vedrinom i ivo u duha. Kreirao je mno tvo upe atljivih i ivopisnih likova i doga aja nadahnutom pripoveda kom tehnikom koriste i sve , so an i slikovit jezik pri emu je inspiraciju nalazio u svom podgrme kom zavi aju. opi a su doratnim pripovetkama najvi e zanimali siroma ni seljaci, sanjari i prosjaci, deca, skitnice i nadni ari, i on je o svima njima pri ao sa bri nim, za titni kim razumevanjem. U lirski intoniranim ratnim pripovetkama opi je nadahnuto opisivao herojske podvige, mu eni tvo i samopregor svojih junaka. Po etkom 1950ih godina opi je po eo da pi e i satiri ne pri e u kojima je o tro kritikovao ru ne pojave u tada njici. Jedna od takvih pri a bila je i Jereti ka pri a objavljena u Je u koja je pokrenula lavinu osuda sa vrha partije i vlasti. Knji evni istori ar Ratko Pekovi napisao je knjigu Sudanije Branku opi u u kojoj je detaljno opisana cela hajka na pisca. Sa uspehom se ogledao i u pisanju romana iako su prirodi njegovog knji evnog talenta vi e odgovarale kra e forme pripovetke i novele. Romani Prolom i Gluvi barut slikaju u e e seljaka Bosanske Krajine u ustanku, a Ne tuguj bronzana stra o prilago avanje tih istih seljaka, sada kolonista, novim uslovima ivota u Vojvodini.

Glavnina opi evog proznog opusa humoristi ki je intonirana, a humor nalazi u prirodi i mentalitetu njegovih junaka koji i u najte im ivotnim trenucima znaju da sa uvaju vedrinu i da se nasmeju ak i vlastitoj nevolji. Sem toga, opi je od onih pisaca koji su svoj posmatra ki talenat naro ito iskazivali kroz otkrivanje sitnih ljudskih mana i nedostataka. Iako je opi bio pisac epske irine i zamaha sa uro enim pripoveda kim i humoristi kim darom, u njegovim delima vidljiva je i jedna lirska ica koja se nije pokazivala samo u opisima bosanskih pejza a ve i u portretisanju ljudskih likova koji su mu bili bliski i dragi. Ta opi eva poetska ica naro ito je vidljiva u njegovoj ratnoj lirici, pre svega u zbirci Ognjeno ra anje domovine. Branko opi je cenjen i kao de ji pisac, prvenstveno zahvaljuju i ivoj ma ti i daru za spretno uobli avanje svojih posmatranja ali i nesumnjivom humoristi kom talentu. Napisao je preko trideset knjiga za decu, me u kojima su i dva romana.
Zbirke pripovedaka [uredi]
y y y y y y y y y y y y y y

Pod Grme om (1938), Borci i bjegunci (1939), Planinci (1940), Rosa na bajonetima (1946), Sveti magarac (1946), Surova kola (1948), Ljudi s repom (1949), Odabrane ratne pripovetke (1950), Izabrane humoristi ke pri e (1952), Ljubav i smrt (1953), Dragi likovi (1953), Do ivljaji Nikoletine Bursa a (1955), Gorki med (1959), Ba ta sljezove boje (1970);

Romani [uredi]
y y y y y

Prolom (1952), Gluvi barut (1957), Ne tuguj bronzana stra o (1958) Osma ofanziva (1964), Delije na Biha u (1975);

Zbirke pesama [uredi]

y y y

Ognjeno ra anje domovine (1944), Pjesme (1945), Ratnikovo prolje e (1947);

Komedije [uredi]
y y

Do ivljaji Vuka Bubala Odumiranje me eda

Dela za decu [uredi]

y y y y y y y y y y y y y y y y y y y y y y y y y y y

U svijetu medvjeda i leptirova (1940), pripovetke Pri e partizanke (1944), pripovetke Pjesme pionirke (1945), pesme Bojna lira pionira (1945), pesme Dru ina junaka (1945), pripovetke Bajka o sestri Koviljki (1946), proza Do ivljaji kuma Torbe (1946), pripovetke Vratolomne pri e (1947), pripovetke Armija odbrana tvoja (1947), pesme Sun ana republika (1948), pesme Rudar i mjesec (1948), pesme Je eva ku ica (1949), pesma Pri e ispod zmajevih krila (1950), pripovetke Pijetao i ma ka (1952), pripovetke Do ivljaji ma ka To e (1954), pripovetke Lalaj Bao, arobna uma (1957), pesme Orlovi rano lete (1957), roman Partizanske tu ne bajke (1958), pripovetke Ve ernje pri e, (1958), pri e u stihu Djeda Tri in mlin (1960), zbirka pesama Pri e zanesenog dje aka (1960), pripovetke Magare e godine (1960), roman Slavno vojevanje (1961), roman Bitka u Zlatnoj dolini (1963), roman Mala moja iz Bosanske Krupe (1971), pesme Glava u klancu, noge na vrancu (1971), pripovetke Lijan vodi karavane (1975), pripovetke.

Sabrana dela [uredi]

y y y y y

objavljena u 12 knjiga 1960. objavljena u 14 knjiga 1978.

Orlovi rano lete se sastoji od dva dijela.

Prvi dio [uredi]

Glavne likove romana predstavlja grupa dje aka, u enika etvrtog razreda osnovne kole u bosanskom selu Lipovu. Na po etku romana, oni ive sre nim i bezbri nim dje ijim ivotom. Njihova u iteljica Lana je jako omiljena me u djecom. Kada je u iteljica napustila kolu i oti la u varo , na njeno mjesto dolazi u itelj kojeg su dje aci prozvali Paprika. U itelj maltretira i tu e djecu tako da djeca po inju da bje e

iz kole. Vo a dje aka je Jovan e a osim njega tu su i Lazar Ma ak, Stric, oko Potrk, Nikolica sa prikolicom i djevoj ica Lunja. U Prokinom gaju dru ina pravi svoj logor kojem daju ime Tepsija. Tu bje e iz kole i dru e se po cijeli dan. Jednog dana Lazar Ma ak i Jovan e otkrivaju prolaz u neku podzemnu pe inu. Kada se u itelj Paprika po ali knezu da djeca ne dolaze u kolu, zajedno sa poljarem Lijanom i roditeljima oni organizuju potjeru i pronalaze skrovi te djece. Zahvaljuju i Nikoletini Bursa u oni ipak osloba aju djecu i odlu e da odu u varo da prona u u iteljicu Lanu. Uskoro po inje rat. Dje aci koji su se do ju e igrali postaju aktivni u esnici i svjedoci tog rata. Poma u partizanima i otkrivaju im tajnu pe inu, u estvuju u odbrani sela zajedno sa borcima i postaju partizanski kuriri. Na kraju odlaze u rat sa nadom da e se ponovo vratiti u Prokin gaj i u svoj logor Tepsiju.
Drugi dio [uredi]

y y

Drugi dio po inje 6. aprila 1941. tj. po etkom Drugog svjetskog rata u Jugoslaviji. U selo dolaze usta e a dje aci koriste jednu priliku i oduzimaju im oru je. Oru je su predali partizanima, kojima je ve bilo nestalo municije. Zahvalju i tom oru ju, partizani su pobijedili i protjerali okupatore iz sela.

y y

Inspiracija [uredi]

Prvi dio knjige je bio inspirisan stvarnim doga ajima koji su se dogodili tokom opi evog odrastanja i kolovanja. Njegova u iteljica je bila stroga i de avalo se da tu e nemirne i lo e ake, koja su kasnije umesto u kolu i la u umu, gdje su na inila logor. Za logor se saznalo, a me u seljanima koji su hvatali odbegle ake bio je i opi ev stric Nikola opi .