SKOCEZET & SHQIPTARET Eleonora Koka-Gjoka Dr. K.

Gjoka Do te japim disa te dhena qe kane te bejne me ngjashmerine midis shqiptareve dhe skocezeve ( jo britoneve angleze). Profesori Noel Malcolm ka vene re, dhe kete na e tregon si me poshte: Shume angleze shohin nje paralelizem, nje ngjajshmeri te ngushte tek Scottish Highlands qe jane North Britain dhe Shqiperia e Veriut. Nje banor ne keto male te Shqiperise njihet si Malesor, sic thirret atje, qe perkthehet tekstualisht highlander. Ndersa vendi ne Britani quhet Highlands i perkthyer konkretisht Malesi. Pra kemi te njejtin emertim ne veriun e te dy vendeve; Malesi dhe Malesor. Gjithashtu ne Shqiperi kemi Malesi e Madhe, ndersa ne Britani kemi Great Highlands, qe kane te njejtin kuptim. Dialekti Geg ne veri dhe ai Tosk ne jug kane po ato ndryshime qe kane - dialekti ne veri skocezet, me ate te jugut anglezet. Vjedhja e nje bagetie midis barinjve, eshte pare njesoj nga skocezet dhe shqiptaret, me shume si trimeri se sa krim.1 Mbreteria e Skocezeve ne ishullin Albion eshte krijuar 2350 vjet me pare, ( shkrimi i vitit 1410 ) nga emigrimi prej Egjyptit (mesdheut), te Mbretit te bardhe Gaythelos, bir i Mbretit Neolus te Athines dhe gruas se tij Scota.2 Pasardhesit e Scotes dhe te fisit Picts jetuan ne Albany ne miqesi te perhershme dhe kishin afersisht nje gjuhe te afert native. Me 1360 John de Foran shkruan dicka per orgjinen, por thote se me shume eshte myth, se sa te dhena te sakta.3 Mbreti i pare vdiq me 1153, Davidi, dmth se pak para Skenderbeut jane formuar si shtet- mbreteri. Neolus ose Eolaus ishte mbret grek ( f. 5 )4 por holle-holle ishte dorian dmth shqip-foles, ose helen me orgjine ilire. Nga Ballkani shtegetuan mesdheut, Greqi, Egjipt e me pas drejt Gjibraltarit ku krijuan koloni ne Spanje, ne brigjet veriore, ne Atllantik ( baske ? ) etj. Nga Spanja shkuan ne ishulli e Albaneve ose Albion, ne pjesen veriore qe ishte e pabanuar. Ne juge ishin Britanet nga ku mori emrin Britania. Atje ku sot eshte Skocia ne ate kohe quhej Albany. U quajt pjesa veriore e ishullit te Britanise, Skoci, sepse u popullua nga banore qe kishin origjinen nga Scota e me pas Scoti. Ishulli me i madh ne veri-perendim te Evropes me pare quhej Albion, qe ne jug u banua nga Britanet nga ku mori emrin Britania, e ne veri nga Scotet ose Skocezet qe mori emrin Scotland. Skocezet nga Albioni kaluan ne Irlande dhe krijuan atje koloni qe u rriten, u zhvilluan ne Irlanden e sotme. Skoti i biri i Skotes, krijoi koloni edhe ne Irlande. Gjuha e tyre ska qene e ngjajshme me kerkend. Fisi i Pikteve shkoi tek skocezet, duke ikur nga Skithia ( ilire cecene ose dardanet e veri-lindjes qe shkojne nga Danupi ne Kaukaz ). Ata shkuan ne Irlande qe ishte okupuar nga Skotet, qe andej ne Albion ( Britani ) si luftetare, pa gra, duke ecur pergjate Danupit. U martuan me Skoceze qe ishin te afert si race dhe u perzien duke u asimiluar nga skocezet. Skocezet para se te jepnin bijat e tyre per nuse lidhen nje aleance
1

. Noel Malcolm, Kosovo a short History, New York University Press 1998, f. 9,14,20,29. 2 . Walter Bower, A histori book for Scots, viti 1410, f 34 3 . Po aty, f. XII. Walter Bower, prift katolik, shkruante ne latinisht, si Marin Barleti. Ai themeloi Universitetin e pare te St. Andreus, me 1410. Ishte i pari qe shkroi Historine e Skocise, sipas dokumentave Romake. 4 Ne kllapa jepen faqet nga ku jane mare te thenat, ne librin e cituar ne piken nr. 2

te perjetsheme. Gjuha e pikteve humbi ( f. 10 ). Deri me 1410, ne Albany jetonin Skocezet, Piktet dhe Britanet ( f. 15 ). Skocezet populluan pak nga pak Irlanden. Me ikjen e nje pjese te skocezeve ne Irlande, Piktet ngelen me shumicen ne Albion dhe filluan lufte per te ndjekur gjithe skocezet, por me vone mbreti i skocezeve, biri Alpinit, i shkaterroi Piktet e fundit.5 Perandori Romak Severus, jetonte per shume kohe deri sa vdiq, midis Skocezeve. Mbas Perandorit Konstantin, Regulus shkoi per te regulluar punet me skocezet ne Albany. Skithianet (fisi i Pikteve ) nuk ishin sllave. Ata jetonin rreth detit Kaspik dhe ishin te afert me Achaia dhe Macedonia. Ishin luftetare trima, qe jetonin jo ne zona fushore dhe bregdet, por ne male. Midis Skithianeve ose Albaneve te Kaukazit, qe iken e shkuan ne ishullin Albion, ne Albany, ose ne Skoci e Irlande, a ka lidhje? A jane nje race e bardhe, iliriane, ose me mire sic quhet sot, kjo eshte raca Kaukaziane; albanet ? Romaket ishin ne Skoci, si turqit ne Himare e ne Mirdite. Shkuan si pushtues, por meqenese vendi ishte malor, vendasit dalloheshin per lufte e trimeri, i lane te qete te jetonin te lire e autonome, me vetadministrimin e tyre. Hipoteza te reja se ushtaret e legjioneve romake, me perberje iliriane, jetuan, populluan dhe perbejne nje ADN me banoret e sotem angleze nuk qendron. ADN edhe nqs perputhet me ARN, por nuk perputhet struktura e kafkes, ka pasaktesi. Ushtare romake ne Skoci nuk kane qendruar si ne luginen e Danubit ku u be latinizimi, as si ne vende te tjera fushore, sidoqofte ky variant as qe permendet sot, vecse nga studjues pseudoshkencore sllave si Percici, Marianovic etj, qe ngaterojne prejardhjen tone me dashje.6 Burrat skoceze vishnin si iliret fustanella te cilat i kane mbajtur deri ne shekullin e XIX.7 Ne kete liber gjejme pjese interesante qe autori flet me respek per Pirron e Epirit, f. 47. Me 53 bc deri 208 eres se re, ne Abany ka pase lufte midis Britoneve dhe Skocezeve e Pikteve. Kur Romaket pushtuan Albanine, vendin e britoneve ( sot Britania e Madhe ), ne Irlande nuk shkuan. Duka i Albaneve, Fulgentius lidhi mareveshje me Perandorin Severus. Severus denoi Clodius Albinus, Perandorin e Galeve me qender ne Lion. Me 36-38 vdiq perandori Severus ne Albany, i cili u vra me tradheti nga Fugentius, mbreti i britoneve, sipas historianit Geoffery.8 Kronikat romake thone se vdekja e Perandorit ishte aksident.
5

Ne historine e Skocise jepet ne f. 35: their exodus from Egipt, first King Gaythelos son of Neolus, king of the Athenians and under Scota wife of Gaythelos. Shohim se nga Egjipti per ne ishullin e britoneve, u nisen te paret e skocezeve, djali i mbretit te Athines me Skoten, gruan e tij. Qe te dy emigrante ne Egjipt, te bardhe, me kultin e gjarperit, me simbolin e shqiponjes, me flamurin shkaben dykrenare qe bijte e tyre Druitet e kane akoma edhe sot, ku edhe burrat ishin te veshur me fustanella, shiko figurat. 6 Lexo kapitullin e pere te librit Gjurme ne Lashtesi , ose studimin me titull, A jemi autoktone ? 7 . Po aty f. 43 8 . Walter Bower, A History Book for Scots, Edinburgh, 1992, f. 12-15. Ky historian nuk permend asnjehere emrin Angli, as Skoci, as Britani, por vetem emrin Albany, island of Albion, Briton of Albany, the Picts in the northen part of Albion.

Ne Skoci egzistonin Druidet, kult fetar qe kundershtoi kristianizmin dhe pushtimin Romak. Udheheqesit e tyre mbanin si symbol, stemen qe kemi edhe ne, shqiponjen me dy koka. Druidet ishin kulte pagane qe besoni tek druri, prandaj u quajten edhe Dru-ide nga fjala shqipe dru qe ne anglishten e sotme nuk ka kuptim. Asnje vend ne Evrope arti nuk eshte shoqeruar nga gjarperi si ne Irlande. Mythe e legjenda per gjarperin ka me teper se edhe ne Shqiperi e Greqine e lashte. Ne cdo profesi atje flitej per gjarperin. Cdo profet e ka permendur ate. Simboli ne ushtrine e hereshme irlandeze ishte gjarperi. Gjarperi druid ne Tara eshte popullarizuar edhe sot. Kalimet per ne Irlande shoqeroheshin me gjarper ne legjenda. Ne Irlande kishte tribu gjarperi, kulte gjarperi. Monket jetonin si gjarperi. Pushtuesit e pare te Irlandes, nuk perdoren arme, por gjarperin. Me e cuditeshme eshte se ne Irlande nuk ka as edhe nje gjarper. Solnim ishte informuar se ne Irlande nuk gjen, as gjarper, as blete. I njejti autor thote se ne ishullin Kontith, Thanet dhe Krete po ashtu nuk gjen gjarper. Morison me 1617 deklaronte: Irlanda nuk ka as karkalece qe kendojne naten, as cicerime pye, as moule. Sir James Ware thote dy shekuj me pare, se gjarperi nuk mund te jetoje ne Irlande edhe sikur ti cosh atje. Megjithese irlandezet nuk e kane pare gjarperin me sy, e kane ate symbol. Te gjithe studjuesit e huaj shprehn habine per legjendat, ornamentet, skulpturat me gjarperinj kudo, ne rruge, ne sheshe, ne kisha, ne nje kohe qe gjarperi mungon atje. Kompania Killamaery, Kilkinny Co, kudo vendos ne ekspozita dy gjarperinj. Ne front te katedrales Cashel ka skulpture gjarperi, kurore me gjerpenje. Kalimin per ne Irlande Clnonmel e beri mbi 4 gjerpenje- sculpture. Ne skupturat mbi gur ai ze vendin kryesor. Si ne lashtesi dhe tani ne piktura, ne xham, ne dru, gjarperi do te jete prezent. Ne katedralen Cashel, ne sculpture jepen femra me kembe gjarperi. Shkelesit e pare te Irlandes jepen ne vizatime, piktura apo skulptura te ndryshme, por gjithmene me dy gjarperinj binake. Edhe ne Shqiperi ka pase figure te gjarperit te skalitur ne dru ose gur ne hyrje te shtepive. Shkelesit e pare jane pasardhesit e ciftit; biri i Mbretit te Athines, dhe bijes se Faraonit te Egjiptit, Skotes, qe te dy te bardhe, qe te dy gjysherit e Skocezeve dhe Irlandezeve te sotem qe ngjajne me ne e jo me greket. Sipas studjuesit A. Kola, emrat e perendive te Homerit, te Pantheonit Olimpik, kane dhe flasin shqip. Atehere edhe kurorat dhe brezat me gjarperinj qe mbanin te gjitha Perendeshat ju a vune shqip-folesit ( dorianet ? ), si rjedhim ishin iliret te paret qe krijuan kultet e gjarperit, ata ilire qe me vone te bashkuar me pellazget evoluan ne helene. Ne Paris me 1919, Kryeministri i Anglise i thote Presidentit te Amerikes per shqiptaret: Shqiptaret jane si malesoret skoceze ne shekullin e XV, qe sdine gje tjeter vecse te presin koken e njeri tjetrit. Wilsoni i thote: - Mos fole keq per malesoret skocese, sepse familja ime andej e ka orgjinen.9 Ne shtepi Presidenti Wilson kishte gjyshin qe nuk kishte veshur ndonjehere pantallona te gjata, por vetem fustanellen e malesoreve shqiptare e skoceze. (Fotografi me fustana, Wilsoni tek 1919. Foto te druideve, Harta), etj. Konkluzion Shohim perfundimet e studimit duke u bazuar natyrisht ne gjera te pergjithsheme, jo
9

. Margaret Macmillan, Paris 1919, N.York 2001, f. 362

shume shkencore, pa ndonje metodike ose kerkim te mirfillte akademik se: Kemi shume pika takimi me skocezet e irlandezet, qe ja vlen te studjohen, qofte edhe ne tema doktoratash nga studentet shqiptare. Nga fizionomia, pamja e jashtme nje skocez ose irlandez, mund ta maresh per shqiptar. Gjithashtu nga te dhenat anthropologjike del se ka ngjajshmeri. Lordi Bayron u befasua dhe u cudit shume ne Shqiperi, ju du si ne Malesine e Skocise, ne malet Caledonian, dhe e folura, me dialect Celtik. Menyra e ecjes se njerezve te kujtonte spartanet. Muzika, barinjte, cobanet ishin si ne kohen e Theocritus.10 Vetem nga te dhenat e ADN nuk niset asnje studim i sakte, sepse ne kete fushe ato qe shpiken sot, koha, natyra i hedh poshte me vone. Emrat Albion, Albany, Albani, vend-banimi ne male te larta, te egra, qe i ka izoluar te dy palet, ju ka ruajtur identitetin e tyre fillestar. Nje malsor shqiptar dmth nje ilir i pa perzjere, dukagjinas, mirditor, himariot, nuk dallohet nga nje skocez apo irlandes i pa perzier. Menyra e veshjes se ketyre malesoreve, fustanat e burrave, kapelet me xhufke ose qylafet me antene, ne te dy anet, atje e ketu, tregojne shume fakte. Kulti i gjarperit, ne Irlande ku nuk ka gjarprinj, ku askush ska pare ndonjehere me sy gjarper, eshte cuar nga te paret e tyre, fisi jone ilir, dardanet apo Helenet? Simboli dhe stema e Druiteve, shqiponja me dy koka e njejte me simbolin dhe stemen tone, tregon per nje burim, ate tonin dhe jo Helen. Piktet, skithianet, ose ukrahinasit jo sllave, autoktone qe shkonin deri ne Ceceni e Kaukaz, kap nje kohe me te hereshme, te ilireve me te lashte, por te se njejtes race me tonen. Albanet ne Kaukaz dhe epiriotet qe u vetequajten shqipe, shqiponje, shqiptare ne Epir jepen te njekohshem ne hartat e lashtesise. Albanet ne Albany ose Albion (ne Skoci e Irlande) jane shume kohe me pas. Lidhjet ilire, albane, epiriote, shqiptare kudo qe ishin, historianet duhet ti afrojne me shume, ti bejne nje. Helenet kudo qe jane, brenda dhe jashte vendit e quajne vehten po helene dhe nuk duan tja dine si i quan bota. A thua do te ishte me mire qe edhe ne (jo te huajte) fjalen albane, albani te mos e perdorim asnjehere, vecse Shqiptare, Shqiperi, (ose ilire, Iliri)? Fisi i Arberit ose Albanet u cfaqen ne histori, rreth 1000 vjet me pas mbreterive ilire te Dardaneve dhe Epirioteve, ose dollen ne drite mbasi sllavet ishin stabilizuar ne Ballakn dhe fusha,male e lumej kishin emra slave. Shqipja, shqiponja, shqiptaret, skane pse te thiren as kosovar, as alban apo arber, nofka te ngjitura nga armiqte tane. Studim per NY Center for Albanian Studies & Research. Mare nga libri i pregatitur per botim Gjurme ne Lashtesi. Eleonora Koka-Gjoka Dr. K. Gjoka, Member New York Academy of Sciences.

10

William Plomer, The Diamond of Jannina, London 2002