Türk Dili Koordinatörlüğü

2022-2023
Bahar Dönemi

TUR 102-TLL102 TÜRK DİLİ II

11.Hafta

ue.aydin.edu.tr

1
 DERS İÇERİĞİ:

1. Konuşma Yetersizlikleri
2. Konuşmada Diksiyon, Vurgu ve Tonlamanın Önemi
3. Hazırlıksız Konuşmalar
4. Hazırlıksız Konuşma Türleri:
4.1. Sohbet
4.2. Kutlamalar
4.3. Özür Dileme
4.4. Teşekkür Etme
4.5. Telefonla Konuşma
4.6. Tanışma-Tanıştırma
4.7. Öğretim Elemanı, Öğretmen, Bir Aile Büyüğü ya da
Resmî Kimlikli Kişilerle Konuşma

ue.aydin.edu.tr 2
1. Konuşma Yetersizlikleri

İyi, doğru ve güzel konuşmak…

«Baş dille tartılır.»

«Dile gelen ele gelir.»
«Dilin cirmi küçük, cürmü büyük.»
«El yarası onulur, dil yarası onulmaz.»

ue.aydin.edu.tr 3
 1. Konuşma Yetersizlikleri

Konuşma Yetersizliği

Konuşma Bozukluğu

Nedenleri
nörolojik bozukluklar Türleri
Artikülasyon
genetik sendromlar Kekemelik
Ses bozukluğu
ses kaynaklı Motor konuşma
bozukluğu

ue.aydin.edu.tr 4
 1. Konuşma Yetersizlikleri

Sözcük
Anlatımda
dağarcığının
yetersizlik
zengin olmaması

Bozuk cümleler Sözcükleri yerinde

kurmak kullanamamak

ue.aydin.edu.tr 5
 1. Konuşma Yetersizlikleri

okuyorum okuyom

geldim celdim

hakiki akiki

ue.aydin.edu.tr 6
 1. Konuşma Yetersizlikleri

Konuşma Yetersizlikleri
Sonucunda...

Yargıda kararsızlık Kavrayış eksikliği

Dağınık konuşma
Yanlış sesletim

Çekingenlik Gereksiz el kol

hareketleri

ue.aydin.edu.tr 7
 1.Soru

1. Aşağıdakilerden hangisi konuşma yetersizliği

değildir?

A) Dağınık konuşmak

B) Kelimelerin anlamlarını bilmemek

C) Kavrayış eksikliği göstermek

D) Konuyu tam olarak aktaramamak

E) Vurgu ve tonlamayı doğru kullanmak

ue.aydin.edu.tr 8
2. Konuşmada Diksiyon, Vurgu ve Tonlamanın Önemi

 Sözlü dil kullanımında diksiyon, vurgu ve

tonlamanın önemli bir yeri vardır.

 Diksiyon eğitimi almış kişileri dinlemek ayrı bir

zevktir.

ue.aydin.edu.tr 9
2. Konuşmada Diksiyon, Vurgu ve Tonlamanın Önemi

Diksiyon

Diksiyon, konuşurken her sesi en doğru, en

uygun ve en güzel şekilde çıkarmak demektir.

ue.aydin.edu.tr 10
 2. Konuşmada Diksiyon, Vurgu ve Tonlamanın Önemi

Diksiyon

Alıştırmalar...
Tekerlemeler...

Bir berber bir berbere, bre berber gel beraber bir berber dükkânı
açalım demiş.

Bu çorbayı nanelemeli mi de yemeli, nanelememeli mi de yemeli?

ue.aydin.edu.tr 11
 2. Konuşmada Diksiyon, Vurgu ve Tonlamanın Önemi

Vurgu ve Tonlama

Konuşmada belirli bir hecenin, kelimenin yahut ögenin

diğerlerine göre daha etkili, daha baskılı söylenmesine vurgu
denir.

Vurgu ikiye ayrılır:

• İsteğe bağlı vurgu
• Doğal vurgu

ue.aydin.edu.tr 12
2. Konuşmada Diksiyon, Vurgu ve Tonlamanın Önemi

Vurgu

elma, dede,
okul

Türkçe sözcüklerde vurgu genellikle sondadır.

ue.aydin.edu.tr 13
2. Konuşmada Diksiyon, Vurgu ve Tonlamanın Önemi

Tonlama

Konuşma sırasında seste meydana gelen değişikliklere

tonlama denir.

ue.aydin.edu.tr 14
2. Konuşmada Diksiyon, Vurgu ve Tonlamanın Önemi

Tonlama

Örnek:

Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak

Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak

ue.aydin.edu.tr 15
2. Konuşmada Diksiyon, Vurgu ve Tonlamanın Önemi

Diksiyon, vurgu ve tonlama; güzel ve

düzgün konuşmanın üç altın kuralıdır.

ue.aydin.edu.tr 16
 3. Hazırlıksız Konuşmalar

Hazırlıksız
Konuşma
nedir?

Sohbet, tanışma,

kutlama, özür dileme,

teşekkür etme...

ue.aydin.edu.tr 17
 3. Hazırlıksız Konuşmalar

Hazırlıksız konuşma ortamlarında hem konuşanların hem de

dinleyenlerin uyması gereken birtakım etik kurallar vardır.

Nazik olmak
Başka şeylerle
ilgilenmemek

Söz
kesmemek
Göz teması
kurmak

ue.aydin.edu.tr 18
 4.1. Sohbet

İnsanların deneyimlerini, görgü ve bilgilerini, gözlemlerini, sevinçlerini,

kederlerini, en geniş ifadesiyle aktarmak istedikleri herhangi bir konuyu,
kesin bir sonuca bağlama amacı gütmeden, samimi bir şekilde paylaşmak
için yaptıkları hazırlıksız konuşmalara sohbet denir.

ue.aydin.edu.tr 19
 4.1. Sohbet

Genellikle kısa olan hazırlıksız konuşmaların en

kapsamlısı aile meclislerinde ve arkadaş ortamlarında
yapılan sohbetlerdir.

ue.aydin.edu.tr 20
 4.2. Kutlamalar

Çevremizdeki insanların başarıları, sevinçleri vb.

karşısında duyduğumuz mutluluğu bildirmek ve onların
sevinçlerine ortak olmak amacıyla yaptığımız
konuşmalara kutlama denir.

ue.aydin.edu.tr 21
 4.3. Özür Dileme

Özür dilemek bir eksiklik ya da kusur değildir!

Hatasını fark eden kişi en kısa sürede özür

dilemeli.

ue.aydin.edu.tr 22
4.3. Özür Dileme

Esas olan özür dilemeyi

gerektirecek bir davranış
sergilememektir.

ue.aydin.edu.tr 23
 4.4. Teşekkür Etme

 Medeni insan olmanın en önemli gereklerinden biri

teşekkür etmeyi bilmektir.

 Teşekkür etmek için büyük bir yardım beklenmemelidir.

ue.aydin.edu.tr 24
 2. Soru

2. Aşağıdaki tutumlardan hangisi hazırlıksız

konuşmalarda bir iletişim engeli olarak düşünülür?

A) Dinleyen ve konuşanın etkili bir şekilde göz teması

kurması.

B) Konuşurken jest ve mimiklere sıkça başvurulması.

C) Konuşanın nezaketle ve dikkatle dinlenmesi.

D) Sohbette mütevazılığın esas alınması.

E) Konuşanın sözünün kesilmemesi.

ue.aydin.edu.tr 25
 4.5. Telefonla Konuşma

Günümüzde vazgeçilmezimiz
olan telefonları acaba doğru kullanıyor
muyuz?

ue.aydin.edu.tr 26
 4.6. Tanışma-Tanıştırma

Tanıştırma sırasında birbirine tanıştırılan kişilerin kusurları yerine

olumlu yanlarının tanıtılmasına özen gösterilmelidir.
Önyargı oluşturabilecek alaylı, küçümseyici, aşağılayıcı ya da imalı
ifadelerden kaçınmalıyız.

ue.aydin.edu.tr 27
4.7. Öğretim Elamanı, Öğretmen, Bir Aile Büyüğü ya
da Resmi Kimlikli Kişiyle Konuşma

Saygılı ve ölçülü bir konuşma üslubu ön

plânda olmalıdır.

ue.aydin.edu.tr 28
 3. Soru

3. Hazırlıksız konuşmalar için aşağıdakilerden hangisi

söylenemez?

A) Telefon konuşmaları olabildiğince kısa yapılmalıdır.

B) Resmi nitelikli biriyle konuşurken isteklerin gerçekleşmesi

konusunda aşırı ısrar sonuç almamıza yardımcı olur.

C) Konuşurken kişilerden çok düşünceleri, olayları ve durumları ele

almak gerekir.

D) Sözlerimizin mutlak doğrular, diğer söylenenlerin ise yanlış olduğu

izlenimini vermek sohbet ortamını bozar.

E) Konser, tiyatro, konferans gibi insanların topluca bulundukları

yerlerde, bir uyarı yapılmasa bile cep telefonları kapalı tutulmalıdır.

ue.aydin.edu.tr 29
 4. Soru

Arkadaşlarımızla konuşurken aşağıdakilerden

hangisini yapmamalıyız?

A) Bilgiçlik taslamamalıyız.

B) Hataları uygun bir dille anlatmalıyız.

C) Herhangi bir şekilde alay etmemeliyiz.

D) Kendi düşüncemize öncelik vermeliyiz.

E) İfadelerimizde samimi olmalıyız.

ue.aydin.edu.tr 30
 5. Soru

’'Bir kimsenin yanlışını fark edip bu durumu düzeltmeye çalışmasıdır.'‘

açıklaması hazırlıksız konuşma türlerinden hangisine uygundur?

A) Teşekkür etme
B) Tanıştırma
C) Özür dileme
D) Kutlama
E) Tanışma

ue.aydin.edu.tr 31
 Dinleyenleri coşturmak ve belli bir amaca yöneltmek; onlara bir duyguyu, bir
düşünceyi, bir isteği, bir ülküyü aşılamak; önemli açıklamalarda bulunmak için yapılan
etkili, coşkulu konuşmalara denir. Bu tür konuşmalar; dinleyenlerin seviyelerine, hayal
güçlerine, duygularına, ilgilerine göre hazırlanır. Dinleyenleri düşündürür, onlarda ilgi
uyandırır, onları coşturur, onlara beklenen davranışı yaptırır.
Bu parçada tanıtılan sözlü anlatım türü aşağıdakilerden hangisidir?
A) Söylev

B) Mülakat

C) Sempozyum

D) Forum

E) Konferans

32
I. Münazara
II. Panel
III. Konferans
IV. Açık oturum
V. Forum
Numaralanmış anlatım türlerinden hangisinde
tartışma yer almaz?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

33
Aşağıdakilerden hangisi dinleyicilerin de
katılımları ile yapılan sözlü anlatım türüdür?
A) Röportaj
B) Sempozyum
C) Forum
D) Münazara
E) Söylev

34
I. Açık oturum
II. Panel
III. Sunum
IV. Forum
V. Konferans
Yukarıdaki sözlü anlatım türlerinden hangileri bir
başkan tarafından yönetilmez?
A) I. ve II.
B) I. ve III.
C) II. ve III.
D) III. ve IV.
E) III. ve V.

35
 KAYNAKLAR

KARAAĞAÇ G. – YAVUZER H. (2011). Yükseköğretimde Türk Dili ve Kompozisyon, Ankara,

Okutman Yayıncılık.

YAVUZ K. – YETİŞ K. -BİRİNCİ, N. (2020). Üniversite Türk Dili ve Kompozisyon Dersleri,

Beşir Kitabevi, İstanbul.

AKTAŞ, Ş.- GÜNDÜZ, O.(2020). Yazılı ve Sözlü Anlatım-Kompozisyon Sanatı, Ankara, Akçağ
Yayınları, 25.baskı.

KORKMAZ, Z.-ERCİLASUN, A. B. –ZÜLFİKAR H. (2020). Türk Dili ve Kompozisyon

Bilgileri, Ankara, Ekin Yayınevi, 8.baskı.

36
Dersi dinlediğiniz için teşekkür ederiz.