7821

UKUROVA NVERSTES
FEN BLMLER ENSTTS

YKSEK LSANS TEZ

Hasan KURTCU

BABADAT (SVRHSAR-ESKEHR) KRETALARININ
JEOLOJK VE FZKOMEKANK ZELLKLER LE MERMER
OLARAK DEERLENDRME OLANAKLARI

MADEN MHENDSL ANABLM DALI

ADANA, 2010

UKUROVA NVERSTES
FEN BLMLER ENSTTS

BABADAT (SVRHSAR-ESKEHR) KRETALARININ JEOLOJK
VE FZKOMEKANK ZELLKLER LE MERMER OLARAK
DEERLENDRME OLANAKLARI

Hasan KURTCU

YKSEK LSANS TEZ


Bu Tez 17/03/2010 Tarihinde Aadaki Jri yeleri Tarafndan Oybirlii ile
Kabul Edilmitir.

............ .. .......................................
Prof. Dr. Mesut ANIL Prof. Dr. Cengiz YET Do. Dr. Alaettin KILI
DANIMAN YE YE

................. .....
Do Dr. Ahmet M. KILI Do. Dr. zen KILI
YE YE

Bu Tez Enstitmz Maden Mhendislii Anabilim Dalnda hazrlanmtr.
Kod No:

Prof. Dr. lhami YENGL
Enstit Mdr

Not: Bu tezde kullanlan zgn ve baka kaynaktan yaplan bildirilerin, izelge ve fotoraflarn
kaynak gsterilmeden kullanm, 5846 sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hkmlere
tabidir.

I
Z

YKSEK LSANS TEZ

BABADAT (SVRHSAR-ESKEHR) KRETALARININ JEOLOJK
VE FZKOMEKANK ZELLKLER LE MERMER OLARAK
DEERLENDRME OLANAKLARI

Hasan KURTCU

UKUROVA NVERSTES
FEN BLMLER ENSTTS

Danman :Prof. Dr. Mesut ANIL
Yl: 2010, Sayfa: 93
Jri :Prof. Dr. Mesut ANIL
:Prof. Dr. Cengiz YET
:Do. Dr. Alaettin KILI
:Do. Dr. Ahmet M. KILI
:Do. Dr. zen KILI

Bu almada, Babadat (Sivrihisar) yresi mermerlerinin petrografik ve
tekno-mekanik zelliklerinin belirlenmesi amalanmtr. alma alann Eskiehir
li Sivrihisar lesi, Babadat Kynde bulunan mermer oca oluturur.
alma sahasndan alnan mermer rneklerinin petrografik ve tekno-mekanik
zellikleri belirlenmitir. rnekler petrografik olarak mikritik ve biyomikritik
yapll olup yaplan deneyler sonucunda, mekanik zelliklerden eilme dayanm
103,9 kgf/cm
2
, darbe dayanm 19 kgcm/cm
3
, tek eksenli basn dayanm 112,40
MPa, anma dayanm 6,35 cm
3
/50 cm
2
; Birim hacim arl 2,672 gr/cm
3
,
arlka su emme oran %0,183, grnr porozitesi %0,488 ve Shore sertlii 54,1
olarak belirlenmitir.
Buna gre mikritik ve biyomikritik yapll kiretalar mermer olarak
kullanlabilecek niteliktedir.

Anahtar Kelimeler: Sivrihisar, Tekno-Mekanik, Mermer retimi, Mermer
Ruhsatlar, Doal Ta Sektr

II
ABSTRACT
MSc. THESIS

BABADAT (SIVRIHISAR-ESKISEHIR) LIMESTONES ASSEMENT
OPPORTUNTIES AS MARBLE WTH GEOLOGICAL AND
PHYSCOMECHANCAL PROPERTIES

Hasan KURTCU

UKUROVA UNIVERSITY
INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES
DEPARTMENT OF PLANT PROTECTION

Supervisor : Assoc. Prof. Dr. Mesut ANIL
Year: 2010, Pages: 93
Jury : Prof. Dr. Mesut ANIL
: Prof. Dr. Cengiz YETIS
: Assoc. Prof. Dr. Alaettin KILIC
: Assoc. Prof. Dr. Ahmet M. KILIC
: Assoc. Prof. Dr. zen KILIC

In this study, petrographic and techmechanical properties of the Babadat
(Sivrihisar) region marble was aimed to determine. Marble quarries in the valliaga of
Babadat, Sivrihisar District, Eskisehir Province, creates workspace.
Samples are mikritik and biyomikritik construction as petrographic and as a
result of experiments mechanical properties, flexural strength 103,9 kgf/cm
2
, impact
resistance 19 kgcm/cm
3
, unixial compressive strength 112,40 MPa, abrasion
resistance 6,35 cm
3
/50 cm
2
unit volume weight 2,672 gr/cm
3
, water abrorption ratio by
weight 0,183 %, visible porosity 0,488 % and shore hardness 54,1 % were defined
According to this, limestone with mikritik and biyomikritik construction can be
used in quality as marble.

Key Words; Sivrihisar, Tecno-Mechanical, Marble Production, Marble Cartificates,
Naturel Stone Sector.

III
TEEKKR

ukurova niversitesi Maden Mhendislii Anabilim Dalnda yapm
olduum Yksek Lisans tez almamda bilgi ve tecrbeleriyle beni ynlendiren,
karlatm sorunlara zm reterek, almalarmn olabildiince salkl
srmesini salayan deerli danman hocam Prof. Dr. Mesut ANILa,
almalarm srasnda fikirleriyle destek olan sayg deer Prof. Dr. Cengiz
YET ve Do. Dr. Ahmet M. KILIa teekkrlerimi bir bor bilirim.
Deneysel almalarmda, yardmlarn esirgemeyen, almann eitli
aamalarnda bana destek olan Aratrma Grevlileri Ahmet TEYMEN ve Mehmet
TRKMENOLUna sonsuz eteekkrler.
Bu almam srasnda yardmlarn esirgemeyen iyeri arkadalarm Jeoloji
Mhendisleri M. Blent ZELK, Fatih AKSOY ve mer AYASa ve ismini
yazamadm tm arkadalarma teekkr ederim.
Tez almam srasnda her konuda yardmc olan, Maden Yksek
Mhendisi Kaan ATASOYa, naat Yksek Mhendisi Veli DURDU ve nal
ERSZe teekkrlerimi sunar,
Ayrca bu almam ve hayatm boyunca maddi, manevi desteini benden
esirgemeyen kymetli eim Hatice KURTCU ve aileme sonsuz teekkrlerimi
sunarm.

IV
NDEKLER SAYFA

Z .........................................................................................................................I
ABSTRACT .........................................................................................................II
TEEKKRIII
NDEKLERIV
ZELGELER DZN.....VIII
EKLLER DZN .............................................................................................IX
1.GR .................................................................................................................1
1.1. Dnyada ve Trkiyede Doal Ta Sektr .................................................... ..3
1.1.1. Dnyada Doal Ta Sektr .................................................................. ..3
1.1.2. Trkiye de Doal Ta Sektr .............................................................. ..5
2.NCEK ALIMALAR ...................................................................................9
3. MERMERLER HAKKINDA GENEL BLGLER ..........................................13
3.1. Mermerin Tanm ............................................................................................. 13
3.2. Mermerlerin Snflandrlmas.......................................................................... 13
3.2.1. Sedimanter Mermerler .......................................................................... 13
3.2.2. Metamorfik Tipi Mermerler .................................................................. 15
3.2.3. Magmatik Mermerler ............................................................................ 16
3.2. Mermerlerde retim Yntemleri ve Teknikleri ..........................................16
3.2.1. Mermer Ocak letmecilii .................................................................. 16
3.2.1.1. Mermer Ak Ocak letme Yntemleri .................................. 17
3.2.1.1.(1.). Ova Ocaklar ....................................................... 17
3.2.1.1.(1.a.). ukur Ocaklar .............................. 17
3.2.1.1.(1.b.). Ak ukur Ocaklar .................... 18
3.2.1.1.(2.). Tepe Ocaklar ..................................................... 18
3.2.1.1.(2.a.). Yama Ocaklar .......................... 18
3.2.1.1.(2.b.). Zirve Ocaklar ............................. 20
3.2.1.2. Mermer Yer alt letme Yntemleri ...................................... 20
3.2.2. Mermer Blok retim Yntemleri ........................................................ 21
3.2.2.1. Elmas Telle Blok Kesme Yntemi ve Teknolojisi ................. 21

V
3.2.2.1.(1.). Elmas Tel Kesmede Kesime Etki Eden Faktrler 24
3.3. Mermerlerde Aranan ve stenmeyen zellikler............................................... 24
3.3.1. Mermerlerin zellikleri .......................................................................... 24
3.3.1.1. Sertlik .......................................................................................... 24
3.3.1.2. Su Emme..................................................................................... 25
3.3.1.3. Birim Hacim Arl .................................................................. 25
3.3.1.4. Anma Kayb ............................................................................ 25
3.3.1.5. Basn Dayanm ......................................................................... 25
3.3.1.6. Renk ........................................................................................... 25
3.3.1.7. Saydamlk ................................................................................... 26
3.3.1.8. Cila Tutma ................................................................................. 26
3.3.1.9. Kristal Boyu ............................................................................... 27
3.3.2. Mermerlerde stenmeyen zellikler ....................................................... .27
3.3.2.1. Sreksizlikler ............................................................................ 27
3.3.2.2. atlak ve Damarlar ................................................................... 28
3.3.2.3. Eklemler .................................................................................... 29
3.3.2.4. Fosiller ...................................................................................... 29
3.4. Doal Talarda Kullanlan Standartlar ............................................................. 30
3.4.1. Mermerlerde TSE Standartlar .............................................................. 30
3.5. Trkiyedeki Madencilik Sektrnn Hukuki Durumu ................................... 33
3.5.1. Ruhsat Saylarnn Deiimi .................................................................. .34
4. MATERYAL ve METOD.................................................................................39
4.1.Materyal ............................................................................................................ 39
4.1.1. alma Alan Hakknda Genel Bilgiler ................................................ 39
4.1.1.1. alma Alannn Corafik Konumu ve Hukuki Durumu ....... 39
4.1.1.2. Blgenin ve nceleme Alannn Jeolojisi ................................... 41
4.1.1.2.(1.). Blgenin Jeolojisi .................................................. 41
4.1.1.2.(2.). alma Alannn Jeolojisi..................................... 47
4.1.1.3. Blge klimi .............................................................................. 49
4.1.1.4. letme Yntemi ........................................................................ 49
4.2. Metod ............................................................................................................... 50

VI
4.2.1. Petrografik Analiz ................................................................................. 51
4.2.2. Kimyasal Analiz .................................................................................... 51
4.2.3. Fiziksel zellikler .................................................................................. 51
4.2.3.1. Su Emme Oran ........................................................................ 52
4.2.3.2. Birim Hacim Arlk ................................................................. 53
4.2.3.3. zgl Arlk ............................................................................ 54
4.2.3.4. Grnr Porozite ...................................................................... 55
4.2.3.5. Schmidt ekici le Sertlik Belirleme ......................................... 55
4.2.3.6. Sonik Hz .................................................................................. 56
4.2.4. Mekanik zellikler ............................................................................... 57
4.2.4.1. Tek Eksenli Basn Dayanm ................................................... 58
4.2.4.2. Eilme Dayanm ...................................................................... 59
4.2.4.3. Anma (Bhme) Dayanm ..................................................... 61
4.2.4.4. Darbe Dayanm ...................................................................... 62
4.2.4.5. Dolayl ekme Dayanm (Brazilian Disk Makaslama) ......... 64
4.2.4.6. Nokta Yk ................................................................................ 66
4.2.5. Dier zellikler ..................................................................................... 67
4.2.5.1. Ak Hava Tesirine Dayankllk Tayini ................................... 67
4.2.5.2. Pas Tehlikesi Tayini .................................................................. 68
4.2.5.3. Asitlere Dayankllk Tayini ...................................................... 68
4.2.5.4. Donma ve zlmeye Kar Diren Tayini ........................69
5. ARATIRMA BULGULARI .........................................................................71
5.1. Petrografik zellikler ....................................................................................... 71
5.1.1. plak Gz ve Lupla Yaplan nceleme................................................. 71
5.1.2. Polorizan Mikroskop Altnda nceleme ................................................. 71
5.2. Kimyasal zellikler .......................................................................................... 72
5.3. Numunelerin Fiziksel zellikleri ..................................................................... 72
5.3.1. Birim Hacim Arlk Deney Sonular .................................................. 72
5.3.2. zgl Arlk Deney Sonular ............................................................. 73
5.3.3. Porozite (Gzeneklilik Derecesi) Deney Sonular ............................... 74
5.3.4. Arlka Su Emme Oran Deney Sonular.......................................... 74

VII
5.3.5. Sonik Hz Deney Sonular ..................................................................... 75
5.3.6. Shore Sertlik Deney Sonular ................................................................ 75
5.4. Numunelerin Mekanik zellikleri .................................................................... 76
5.4.1. Tek Eksenli Basma Dayanm Deney Sonular .................................... 76
5.4.2. Nokta Yk Dayanm ndeksi Deney Sonular ...................................... 76
5.4.3. Darbe Dayanm Deney Sonular ......................................................... 77
5.4.4. Srtnme Sonras Anma Kayb (Bhme) Deney Sonular ............... 78
5.4.5. Eilme Dayanm Deney Sonular ....................................................... 78
5.4.6. Dolayl ekme (Brazilian Disk Makaslama) Deney Sonular ........... 78
5.5. Dier Deneylerin Sonular............................................................................... 79
5.5.1. Ak Hava Tesirlerine Dayankllk Deney Sonular ............................ 79
5.5.2. Pas Tehlikesi Tayini Deney Sonular ................................................... 80
5.5.3. Asitlere Kar Dayankllk Testi Deney Sonular ................................ 80
5.5.4. Donma ve zlmeye Kar Dayankllk Deney Sonular .................. 80
5.6. Bulunan Petrografik, Kimyasal, Fiziksel, Mekanik ve Dier zellikler
Bakmndan lgili Standartlar ve Genel Kriterlere Gre Deerlendirilme .....81
6. SONULAR ve NERLER ..........................................................................83
KAYNAKLAR ....................................................................................................87
ZGEM ........................................................................................................93

VIII
ZELGELER DZN SAYFA

izelge 1.1. Dnya doal ta retiminde ilk on lke......................4
izelge 1.2. Doal ta tketiminde dnyann ilk on lkesi5
izelge 1.3. Yllara gre doal ta retimi, ihracat ve i piyasa durumu.....7
izelge 1.4. Toplam maden ihracat iindeki doal ta ihracatnn % pay...7
izelge 1.5. 2004-2006 yllar aras Trkiye doal ta ithalat..7
izelge 3.1. Doal talarn snflandrlmas14
izelge 3.2. Blok mermer retim yntemleri...21
izelge 3.3. Elmas tel kesme yntemindeki kesim faktrleri..24
izelge 3.4. Doal talarn rengine gre uluslar aras isimlendirme...26
izelge 3.5. Doal talara uygulanan trk standartlar30
izelge 3.6. Minimum basn ve eilme dayanm deerleri....31
izelge 3.7. Doal talarda en sklkla istenen rn zellikleri...32
izelge 3.8. Doal talarn seim klavuzu..32
izelge 3.9. Yllara gre ruhsat saylar...35
izelge 3.10. Mracaat edilen ve verilen ruhsat saylar.....34
izelge 5.1. Kimyasal analiz sonular72
izelge 5.2. Birim hacim arlk deerleri...73
izelge 5.3. zgl arlk deerleri.73
izelge 5.4. Porozite deerleri.74
izelge 5.5. Arlka su emme oran deerleri...75
izelge 5.6. Sonik hz deerleri..75
izelge 5.7. Tek eksenli basn dayanm deerleri.76
izelge 5.8. Nokta yk dayanm indeksi deerleri.77
izelge 5.9. Darbe dayanm deerleri.77
izelge 5.10. Anma (bhme) dayanm deerleri...78
izelge 5.11. Eilme dayanm deerleri..79
izelge 5.12. Dolayl ekme dayanm deerleri..79
izelge 5.13. Tm deney sonularnn deerlendirilmesi....81

IX
EKLLER DZN SAYFA

ekil 1.1. Toplam maden ihracat iinde doal ta ihracatnn % pay........................ 8
ekil 3.1. ukur tipi mermer oca.......................................................................... 18
ekil 3.2. Ak ukur tipi mermer oca .................................................................. 19
ekil 3.3. Yama tipi mermer oca ........................................................................ 19
ekil 3.4. Zirve tipi mermer oca...20
ekil 3.5. Elmas tel kesme yntemi ile blok mermer retim evreleri ....................... 23
ekil 3.6. Ruhsat saylarnn yllara gre dalm ................................................... 36
ekil 3.7. Toplam ruhsat saylarnn yllara gre deiimi ....................................... 37
ekil 4.1 alma alannn yer buldur haritas ........................................................ 40
ekil 4.2. Sivrihisar blgesinin jeolojik harita ve kesiti ............................................ 41
ekil 4.3. Eskiehir ve evresinin genelletirilmi stun kesiti ................................. 42
ekil 4.4. alma alanna ait jeolojik haritas ve lejant .......................................... 43
ekil 4.5. alma alanna ait jeolojik haritann kesitleri ......................................... 44
ekil 4.6. nceleme alanndaki ocan genel grnm ........................................... 47
ekil 4.7. alma alanndaki mikro atlaklara ait grnm .................................... 49
ekil 4.8. alma alanndaki atlaklarda ikincil olarak oluan kalsit dolgusu ......... 48
ekil 4.9. Schmidt ekici ........................................................................................ 56
ekil 4.10 Sonik hz lmede kullanlan pundit aleti ............................................... 57
ekil 4.11. Tek eksenli basn mukavemeti deney dzenei ..................................... 59
ekil 4.12.Eilme dayanm deney aleti....60
ekil 4.13. Srtnme ile anma kayb (bhme) deney aleti ...................................... 62
ekil 4.14. Darbe dayanm aleti .............................................................................. 64
ekil 4.15. Dolayl ekme deney aleti .................................................................... .65
ekil 4.16. Nokta yk dayanm deney aleti ............................................................ 67

1. GR Hasan KURTCU

1
1. GR

Doal talarn kullanm insanlk tarihi ile balamaktadr. nsanolu kayac
balangta beslenme-savunma amal av silahlarnn yapmnda, daha sonra ise
konut olarak barnma ve korunma amal kullanmtr. Doal maaralar ile yumuak
kaya ortamnda kaz ile meydana getirilen yapay maaralar, insanlarn barnma ve
korunma amacna rnek gsterilebilir. Ayrca kayalarn kazlabilir olmas,
insanlarn yeralt maaralar/ehirleri kurmasna neden olmutur (Kulaksz, 2006).
Tarih ncesi insan yaamnda ta ncelikle avlanma ve kendini koruma amal
kullanlrken ilk aada ismini vermitir. Afrika da 40.000 yl nce Yontma ve Cilal
Ta Devrinde balayan ak ocak maden iletmecilii, ksa mesafeli yeralt maden
iletmeciliine gei ile insanlk tarihinde yeni bir devir balamtr. Anadoluda
buna benzer bir durum Aksaray civarnda grlmektedir. Mermer retimi Helenistlik
ve Roma mparatorluu dneminde en parlak alarn yaamtr (Kulaksz, 2006).
Anadolu'da dnyann bilinen ilk yeralt mermer iletmelerinden rnekler
bulunmaktadr. Antik dnemde Afyon-scehisar ve zmir-Seluk yaknlarnda
bulunan Ku ni ile nce ak ocak eklinde balayp daha sonra kapal iletmeye
dntrlen Seluk'un 1,5 km gneybatsnda yer alan Panayr Da'nda ve
amurky (Manisa-Salihli)'de yeralt madencilii ile mermer retimi yaplmtr.
Ayrca Antik dnemde zmir-Karaburun, Tahta skele'de bulunan kiretalar kuyu
yntemi ile iletilmitir. Romallarn Afyon-scehisar ocaklarnda yzeyden 50 m
derinlikte yapm olduklar retimin izleri gnmzde grlmektedir. Ancak tarihi
ve bilimsel deeri yksek antik ocaklar, bilinsiz ocaklarn "antik azlardan iyi
blok alnr" dnceleri ile tahrip edilmekte ve bu deerler Afyon-scehisar'da,
Marmara Adas'nda, zmir evresinde, Denizli yresinde olduu gibi hzla
kaybedilmektedir (leri, 1988, Karaca, 2001).
Doal talar gnmzde ok geni bir kullanm alanna sahiptir. htiyaca gre
doal ta eldesi ve doal ta madenciliinde ok nemli bir faktr olup, bu husus ok
deiken parametreleri ayrca uzmanlk gerektiren teknolojiye ihtiya duyulmakta
olup bu konuda kuvvetli adaptasyona ihtiya vardr.

1. GR Hasan KURTCU

2
lkemizin doal ta potansiyelinin yeteri kadar ve verimli bir ekilde
deerlendirilmedii gerei de gz nne alndnda, ihracat ve i piyasa talebinin
artaca dnlerek insanlk var olduu srece doal tanda uzun bir sre daha
nemini koruyarak vazgeilmez olaca dnlmektedir.
Dnya doal ta d satmnda Trkiye, son yllardaki retim art ile, miktar
olarak Portekiz ve Brezilya'y geride brakp in, talya ve spanya ve Hindistan'dan
sonra beinci sraya oturmutur. Dnya doal ta sektrnn geleceine ilikin
ngrler son derece olumludur. talya' da ki verilere gre dnyada doal ta retimi,
dolays ile kullanm 2005-2015 yllar arasnda yaklak %50, 2010-2025 yllar
arasnda da %100'lk bir art gsterecektir. Byk bir olaslkla Trkiye var olan
rezerv, tr ve kalite zenginlii ile bu oranlarn da zerinde bir art sergileyecektir
(Stone, 2005).
Dnya doal ta retiminin yaklak %50si Avrupa lkelerinde, %35i Asya,
%11i ABD ve %5 kadar da Afrika lkelerinden yaplmakta olup, yurtdnda
yaynlanan makalelerde Trkiyenin dnya rezervlerinin yaklak %40na sahip
olduundan bahsedilmektedir. Fakat dnya rezervlerinin nemli bir blmne sahip
olmasna ramen, Trkiyenin dnya doal ta pazarndaki ekonomik pay %8
civarndadr (Gktan, 2006).
Doal talarmz dnya pazarlarnda renk, desen ve doku kalitesi bakmndan
tercih edilmektedir. Alp-Himalaya kuanda yer alan lkemizin geirdii jeolojik
evrim gerei zellikle karbonatl kayalar asndan ciddi rezervlere sahip olduu
bilinmektedir (Doal ta dnyas, 2006).
Trkiye, sanayide kullanlabilen maden eitlilii ve potansiyeli asndan
dnya sralamalarnda st basamaklarda yer almasna karn retim ve pazar pay
deerlerine bakldnda hak etmedii yerde olduu grlmektedir.
Trkiyede ve dnyada doal ta talebiyle beraber retimi byk bir oranda
inaat sektrne bal olarak inaat sektrndeki deiikliklere paralel ekilde
deimektedir. Yurdumuzda doal ta sektr olduka geni kullanm alanna sahip
ve ithal girdiye bal olmayan ender sektrlerden birisidir. lkemizde doal ta
kullanm zellikle son on ylda yksek oranda srama gerekletirmitir.

1. GR Hasan KURTCU

3
Doal ta madenciliine ait teknolojide ve retimde ileri seviyeye ulam
lkeler mermer ve mermer trevlerine ait rnlerin tantm esnasnda, sz konusu
doal tan petrografik, teknolojik-mekanik zelliklerinin belirlenmesine byk
nem vermektedirler. Ancak bizim gibi gelimekte olan veya az gelimi lkelerde
bu konudaki bilimsel almalar henz istenilen dzeye ulamamtr. Bu nedenle
lkemiz doal talarnn; rezerv hesaplamalar, jeolojik, tekno-mekanik, minerolojik
ve petrografik zelliklerinin belirlenmesi, doal ta madencilik sektrnn gelierek
hak ettii noktalara gelebilmesi iin byk nem arz etmektedir.
Bu almada; dnyada nemli bir mermer potansiyeline sahip olan
lkemizdeki mevcut mermer retim teknolojisi incelenecek ve ayrca alma sahas
olarak seilen Sivrihisar bejinin fiziksel, mekanik, kimyasal ve petrografik zellikleri
belirlenerek, Sivrihisar bejinin; standartlar lsnde deiik ihtiyalarda
kullanlabilirlik kriterlerinin belirlenmesi amalanmaktadr.

1.1. Dnyada ve Trkiyede Doal Ta Sektr

1.1.1. Dnyada Doal Ta Sektr

Doal talarn son yllarda yap ve dekorasyon malzemesi olarak inaat
sektrnde kullanlmas, doal talarn retim talebini olduka artrmtr. Bu talebe
paralel olarak sektrdeki teknolojik gelimelerin hzla artmas ve iletmelerde
kullanlan yntemlerin modernlemesi sayesinde doal talar artk daha verimli bir
ekilde ilenmekte ve yeni kullanm alanlar bulabilmektedir.
Dnya doal ta rezervleri incelendiinde, Alp Himalaya kua ierisinde
yer alan Portekiz, spanya, talya, Yunanistan ve Trkiye gibi lkelerde kalsiyum
karbonat oran yksek (%95 96) hakiki mermerlerin, Norve, Finlandiya, Ukrayna,
Rusya, in, Brezilya, ran ve Kanada gibi lkelerde ise cila alma kabiliyeti yksek,
genellikle koyu renge sahip magmatik kkenli mermerlerin bulunduu dikkati
ekmektedir.
Gelimi lkelerin ekonomik olarak gl ve stn olmasndaki en byk
etkenlerden birisi de bu lkelerin doal ta kaynaklarndan en iyi ekilde
1. GR Hasan KURTCU

4
yararlanmalardr. Dnya mermer ticaretinde, Avrupa Birliine ye lkelerin
paylarnn miktar ve deer olarak ok yksek olmas, bu durumu iyi bir ekilde
yanstmaktadr. Birlik lkelerinde bulunan kaynaklarn byk ksmnda iletme
yaplrken, bir ksmnda rezervlerin ve karlln azalmas nedeniyle, iletmeler
ekonomik skntya dmektedirler. Bu sknty amak iin, dier lkelerden ithal
ettikleri blok mermer ve tam ilenmemi levha mermeri ileyerek nc lkelere
ihra etmektedirler (Trkiye Mermer Doal Ta ve Makineleri reticileri Birlii
Dergisi, 2008).
2006 yl Dnya doal ta retimi 95.724 milyon ton olarak gereklemitir.
Ayn ylda 9,4 milyon tonluk retimi ile Trkiye, dnya doal ta retiminin
%9,8ini karlar duruma gelmitir. (izelge 1.1) Bu retimde in ilk srada yer
alrken; Hindistan, talya ve ran bu lkeleri takip etmitir. Trkiye spanyay
geerek 5. srada yer almtr. Dnya retiminde Asya ktasnda in; Avrupa
ktasnda ise Trkiyenin geliimi dikkat ekici dzeydedir. retim ktalara gre
deerlendirildiinde Asya %44lk deerle ilk srada yer alrken Avrupa %42 ile
ikinci srada yer almtr. Asya ktasnda bata in olmak zere Hindistan ve ran
nemli retim potansiyeline sahip olan lkelerdir. Avrupa ktasnda ise talya,
Trkiye, spanya ve Portekiz doal ta retiminde ve ticaretinde sz sahibi lkeler
arasndadr (Trkiye Mermer Doal Ta ve Makineleri reticileri Birlii, 2008).

izelge 1.1. Dnya doal ta retiminde ilk on lke / milyon ton (Trkiye Mermer
Doal Ta ve Makineleri reticileri Birlii, 2008)
LKE 2005 LKE 2006
in 21.000 in 21.000
Hindistan 17.367 Hindistan 19.000
talya 10.868 talya 10.924
ran 10.943 ran 10.500
spanya 8.743 Trkiye 9.400
Trkiye 8.250 spanya 8.900
Brezilya 6.900 Brezilya 7.500
Portekiz 2.948 Msr 3.300
Msr 2.800 Portekiz 3.000
Yunanistan 2.100 Yunanistan 2.200
TOPLAM 91.469 TOPLAM 95.724
1. GR Hasan KURTCU

5
Doal ta tketiminde dnyann ilk on lkesi ise aadaki izelge 1.2de
gsterilmektedir (Stone 2006; 2007).

izelge 1.2. Dnya doal ta tketiminde ilk on lke (Mersem, 2008)
SIRA LKELER % PAYI
1 in 12,5
2 Abd 9,5
3 talya 6,7
4 Hindistan 5,9
5 spanya 5,6
6 Gney Kore 4,3
7 Japonya 3,7
8 Almanya 3,5
9 Fransa 3,1
10 Tayvan 2,8
Ara Toplam
Dierleri
TOPLAM
57,6
42,4
100

2003 verileri ile yaplm projeksiyonlara bakldnda dnya doal ta
retiminin 2005 ylnda 82 milyon ton, 2010 ylnda 116 milyon ton, 2015 ylnda
163 milyon ton, 2020 ylnda 228 milyon ton ve 2025 ylnda 320 milyon tona
kaca tahmin edilmektedir. Halbuki gerekte 2005 ylnda 99,2 milyon ton
(www.stonereport.com, 2008) retim yaplmtr. Grld gibi yaplmas
gerekleen retim tahminlerinden 17,23 milyon ton daha fazladr. Bu sebeplerle
Trkiyenin 2025ler de retimdeki paynn 32 milyon ton (320 milyon ton x 0,10)
civarnda olaca tahmin edilmektedir (Trkiye Mermer Doal ta ve Makineleri
reticileri Birlii Dergisi, 2008).

1.1.2. Trkiyede Doal Ta Sektr

Trkiye doal ta rezervine ilikin ilk deerlendirmeler 1966 ylnda Maden
Tetkik Arama Genel Mdrl (MTA) tarafndan yaplm ve yaklak
5.000.000.000 m
3
olarak belirlenmitir.
1. GR Hasan KURTCU

6
1990-1994 yllar arasnda Devlet Planlama Tekilat (DPT) adna, stanbul
Teknik niversitesi (T) Maden Fakltesi retim elemanlar tarafndan arazide
ocak baznda yaplan "Trkiye Mermer Envanteri" almas sonucunda ise bu miktar
bilimsel anlamdaki mermerler 3.870.000.000 m
3
, renkli kiretalar ve travertenler
2.720.000.000 m
3
, ekonomik olarak iletilebilecek sert talar 101.700.000 m
3
olmak
zere toplam 6.669.000.000 m
3
olarak hesaplanmtr. Aradan geen zaman iinde
Trkiye doal ta sektrndeki gelimelere paralel olarak yeni rezervler bulunmu
olup ok sayda yeni ocaklar almtr. Bu gerekten hareketle lkemizdeki doal ta
varlnn kesin olmamakla birlikte 10.000.000.000 m
3
civarnda olduu ancak bu
deerin daha doru ortaya konmas iin bilimsel incelemelere dayal gncel bir
envanter almasnn yaplmasnda yarar grlmektedir (Yzer ve Ang, 2005).
Alp kua ierisinde yer alan ve dnya doal ta rezervinin yaklak %40na
sahip olan Trkiye, doal ta retiminde dnyann sayl lkeleri arasndadr.
lkemizde, doal ta sektr 1985 ylnda yrrle giren 3213 Sayl Maden
Kanunu ile byk gelime gstermitir. Trkiyede aralklarla da olsa alan doal
ta ocak says yaklak 3.500 civarndadr. Fabrika leinde faaliyet gsteren doal
ta tesis miktar 2.000 kadar olup, orta ve kk lekteki atlye says ise 9.000
civarndadr. Bu saylara bal olarak sektrde toplam alan saysnn yaklak
300.000 kii olduu dnlmektedir (nen, 2008).
Maden leri Genel Mdrl (MGEM) verilerine gre 1986 ylnda 0.6
milyon ton olan doal ta retimimiz 2003 ylnda 6,2 milyon tona ulamtr.
retilen mermerlerin byk bir ksm yurtii tketiminde kullanlrken geri kalan
ksm yurtdna ihra edilmektedir. 2003 2007 yllar aras Trkiye doal ta retim
deerleri izelge 1.3te gsterilmitir.
stanbul Maden ve Metaller hracat Birlikleri (MMB) verilerine gre
(izelge 1.4) 2008 yl doal ta ihracatmz 1.402 milyon dolar olarak
gereklemitir. 2000-2008 yllar aras doal ta ihracat deerleri ekil 1.1de
gsterilmitir.
D piyasalardan gelen talep artlar ve mteri portfynn gelimesi; doal
ta ihracatnn artmasndaki en byk etkenlerdendir. lkemiz yurt dndan ithal
edilen doal talarn miktar ve deerleri izelge 1.5te gsterilmektedir.
1. GR Hasan KURTCU

7

izelge 1.3.Yllara gre doal ta retimi, ihracat ve i piyasa durumu (bin ton)
(MMB, 2008)
Yl
retim
Miktar
hracat
Miktar
Piyasa
Kullanm Miktar
Piyasa Kullanm
/ retim (%)
2003 6.200 2.191,90 4.008,10 65
2004 7.725 2.707,70 5.017,30 65
2005 8.250. 3.226,30 5.023,70 61
2006 9.400 3.758,70 5.641,30 60
2007 11.842 4.736,83 7.105,25 60

izelge 1.4. 2000-2008 Toplam maden ihracat iinde doal ta ihracatnn % pay
(MMB, 2008)
Yllar
Miktar
(Bin Ton)
Doal ta
hracat
(Milyon $ )
Doal ta
hracat
% Art
Toplam Maden
hracat (Milyon $)
Doal Ta
hracat
Pay (%)
2001 1.094,3 223 35,4 554 40,3
2002 1.561,3 302 42,5 645 46,9
2003 2.191,9 431 45,2 800 53,9
2004 2.707,7 626 28,6 1.158 54,1
2005 3.226,3 805 27,6 1.468 54,8
2006 3.758,7 1.027 18,5 2.005 51,2
2007 4.736,8 1.242 21,0 2.715 45,7

izelge 1.5. 2004-2006 Trkiye doal ta ithalat (D Ticaret Mstearl, 2007)
2004 2005 2006
rnler
Miktar
Ton
Deer
1000 $
Miktar
Ton
Deer
1000 $
Miktar
Ton
Deer
1000 $
Blok mermer 5.296 1.527 3.273 923 4.790 1.065
Blok granit 106.963 15.906 132.133 18.958 143.486 21.367
lenmi mermer 8.628 4.921 13.935 8.872 14.812 9.932
lenmi granit 67.950 22.565 112.711 52.310 181.230 102.265
Dier talar 6.388 2.124 7.136 3.343 10.669 4.167
TOPLAM 195.225 47.043 269.188 84.406 354.987 138.796
1. GR Hasan KURTCU

8
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Doalta ihracaat (milyon$) Toplam maden ihracaat (milyon $)

ekil 1.1. 2000-2008 Toplam maden ihracat iinde doal ta ihracatnn % pay
(MGEM, 2009)

2. NCEK ALIMALAR Hasan KURTCU

9
2. NCEK ALIMALAR

Weingart (1954), Sivrihisar ve evresinin 1/100.000 lekli haritasn
karm, inceleme alann Sivrihisar silsilesi olarak tanmlam ve blgedeki
serpantinlerin tamamen silisletiini veya opal haline geldiini belirtmitir.
nceolu (1974), Karacakaya ky evresindeki opal oluumlarnn fay zonu
ile ilikili silislemelerle gelitiini belirtmi ve yeil opallerin rengini iinde
bulundurduu eser oranda nikelin varlna balamtr.
Kulaksz (1977), alma alanndaki ofiyolitleri Karabayr Metaofiyolitleri
olarak adlandrm, metaofiyolitlerin dokanaklarnda hidrotermal alterasyonun
gzlenmesi, eklojitik blok ve mercekler iermesi ve ofiyolitlerin lavsonit-
glokofanist fasiyesinde metamorfizmaya uram kayalarla birlikte bulunmasn,
gmlme/yitme zonlar ile karakterize edildiinin altn izmi ve metaofiyolitlerde
ksmen kalnt kmlatlarn bulunmas ile bunlarn eski bir okyanusa ait kalntlar
olabileceini belirtmitir.
entrk ve Karakse (1979), serpantinlemi ultramafiklerin, diyabazla
kesilmi gabrolar, krmz pelajik killer ve radyolaritlerle birlikte Triyasta bir
okyanusta gelimi olduunu, Jura ncesi veya Alt Jurada ktasal kabuk zerine
yerletiklerini belirtmitir.
Kulaksz (1981), blgede yer alan ofiyolitlerin etkin ve kapsaml bir
metamorfizma geirdiklerini saptam, bu nedenle ofiyolitleri metaofiyolitler olarak
adlandrmtr.
Boyal (1984), Sivrihisar ve evresinde lateritik kuaklara bal olduunu
dnd Ni ve Co zenginlemelerini aratrm, nikel ieriinin ayrm
serpantinitlerde ve demirli kesimlerde zenginletiini belirtmi ve nikelin (Ni)
%1- 4, buna karlk Kobaltn (Co) ise %0,20,3 arasnda deiim gsterdiini ortaya
koymutur.
Monod ve ark. (1991), Orta Anadoludaki ofiyolitik kuaklarn, Neotetis
okyanusunun daralarak kaybolan kabuk paralarna ait olduunu belirterek
kuzeybat Anadoludaki ofiyolitik kuaklarn yksek basn dk scaklk

10
parajenezleri ieren Avrasya/Gondwana kenedinin tipik bir rnei olduunu
gstermitir.
Tombul (1992), Dmrek (Sivrihisar) mermer yatann jeoteknik ve
jeomekanik zelliklerini inceleyerek blge iin en uygun iletme yntemini
bildirmitir. retim yntemi seimi yaplmadan nce Bat Anadolu da bulunan
birok mermer ocanda incelemeler yaparak blgenin jeoteknik yaps ve mermer
yatann jeomekanik zellikleri ile uygulanan iletme yntemi arasndaki ilikileri
incelenmitir. Mermerlerin jeomekanik zelliklerini belirlemek iin alma
sahasndan gerekli numuneler alm, Hacettepe niversitesi (H), MTA, ve Trk
Standartlar Enstits (TSE) laboratuarlarnda; zgl arlk, birim hacim arlk, su
emme oran, porozite, sertlik, plaka verimi, ve cila alma gibi fiziksel zelliklerle; tek
eksenli basn dayanm, eilme dayanm, darbe dayanm, ekme dayanm,
makaslama dayanm, anma kayb ve don sonucu basn dayanm gibi mekanik
zellikleri tespit etmitir. Drmek mermerlerini renk, kullanm yeri ve ileme
zelliklerine gre snflandrmtr.
Ko ve Kadolu (1996), Karacakayadaki opallerin listvenitlemelerle
balantl silislemi kayalar olduunu ileri srmlerdir. Lisvenitleme olaynn
hidrotermal aktivitelerle serpantinlerin krk ve atlaklarnda gelitiini
belirtmilerdir. Aratrmaclar yapm olduklar mineralojik almalarda,
serpantinitlerde serpantin minerallerinin antigorit ve lizardit, karbonat minerallerinin
ise dolomit olduunu gstermilerdir.
Gzler ve ark., (1996), alma alann iine alan Anadolunun jeolojik ve
tektonik birliklerinden bazlarna snr oluturan Orta Sakarya ve gneyinde imdiye
dein yaplan almalar derleyerek, zellikle ofiyolitik kayalarla ilgili tektonik
hatlar boyunca lisvenit oluumlarndan bahsetmilerdir.
Reber (1997), Mihalk evresindeki lisvenitlerin jeolojisini ve
jeokimyasn incelemitir. Lisvenitlerin hidrotermal zeltilere kanal grevi yapan
faylarn kontaklarnda izlendiini belirtmi ve serpantinitlerin hidrotermal
alterasyonu sonucunda dokusal ve mineralojik zelliklerine gre iki farkl listvenit
oluumunun gelitiini ne srmtr.

11
Karaolu ve Gm (1997), Karacakaya opal-kalsedon yatann
K45
o
50
o
B dorultulu ve 50-70
o
KDya dalml bir fay zonu ierisinde olutuunu
belirtmilerdir. Aratrmaclar, silis zonu, kil zonu ve breli milonit zonunu
ayrt etmiler, opal ve kalsedonlarn yer yer yzeylenen damar ve mercekler
eklinde izlendiini belirtmilerdir. Yeil, mavimsi yeil, ak kahverengi opaller
ve yeil, ak yeil kalsedonlarda hemen hemen hi katmanlanma yapsnn
olmadn belirtmilerdir.
Gm (1999), Karacakaya ve Karaam (Karacakaya kynn kuzeybats)
cevherlemelerinin Sivrihisar evrelerindeki en nemli Ni-Co-Fe-Opal-Kalsedon
yataklar olarak seildiini, Karacakayadaki cevherlemenin esas itibariyle opal
ve kalsedondan ibaret olduunu belirtmitir. Opallerin renginin genelde yeil,
balrengi ve mavimsi olduunu ve damar biiminde yerleen cevherin BKB
dorultulu bir hatt takip ettiinin altn izerek, taban kayann Gabro bileimli
olduunu belirtmitir. Aratrmac ayrca, yeilin baskn olduu opallerin renginin,
ana kayatan gelen Niden ileri geldiini ileri srmtr.
Atakay (2002), Eskiehir civarnda Dmrek, Dumluca, Karkn ve Karaam
yrelerinde yzeylenen serpantinit ve serpantinlemi peridotitler iinde yer alan drt
ayr sektrdeki opal ve kalsedon oluumlarna dikkat ekmi, serpantinlemi
peridotitlerin karbonatl ve silisli damarlar tarafndan kesilmesi, talklamalar ve mika
mineralleri iermeleri nedeniyle opal ve kalsedon oluumlarn lisvenitlemeyle
ilikilendirmitir.
Kln (2005), Mermer ocak iletmeleri iin byk nem tayan, ancak
lkemizde zaman ve finans asndan yk getirecei endiesi ile pek dikkate
alnmayan ocak tasarm, retim planlamas ve fizibilite ett konular detayl bir
ekilde incelenerek yeni ocak amay dnen kk ve orta lekli mermer
iletmelerine rnek bir alma olmas amalanmtr. Fakl mermer ocanda, ocak
tasarm srasnda ncelikle ocan jeolojik ve topografik yapsna uygun retim
yntemi seilmi, retim iin gerekli makine park oluturulmu, retim yntemine
ve ocakta kullanlacak makinelere bal olarak yllk retim miktar belirlenmitir.
Mermer ocanda, tm sektrlerde uygulanan ekonomik deerlendirme yntemleri
uygulanm (ticari karllk ve risk analizleri), ocan ekonomik olarak iletilebilmesi

12
iin gerekli olan yatrm tutar, iletme sermayesi ve blok sat fiyat deiik
alternatifler ierisinden seilerek belirlenmitir.
Gngr (2005), Demirci ky (KD Sivrihisar-Eskiehir) ve yakn
evresindeki st Miyosen-Pliyosen zaman aralnda kelmi olan evaporit
istifinin, iz element ve izotop jeokimyas almalaryla kkeninin aydnlatlmas ve
blgenin paleocorafyasnn ortaya konulmas amalanmtr. Bunun iin ncelikle
youn arazi ve petrografik almalar gerekletirilmitir. Bunu takiben st Miyosen
yal Sakarya Formasyonu ile Pliyosen yal Porsuk Formasyonu'ndan seilen farkl
tipteki zel 24 adet jips-anhidrit rneinin jeokimyasal karakterlerinin
aydnlatlabilmesi iin ana oksit, iz-eser element ve nadir toprak element analizleri
yaplmtr.
Uz ve Bacak (2008), Beyceky (Bilecik) kiretalarnn jeolojik,
petrografik, fiziko-mekanik zellikleri ve mermer olarak deerlendirilebilirlii
zerine almlardr.
3.MERMERLER HAKKINDA GENEL BLGLER Hasan KURTCU

13
3. MERMERLER HAKKINDA GENEL BLGLER

3.1. Mermerin Tanm

Mermerler kalker (CaCO
3
) ve dolomitik kalkerlerin (CaMg(CO
3
)
2
) s ve
basn altnda metamorfizmaya urayarak, tekrar kristallemesi sonucunda yeni bir
yap kazanmalaryla meydana gelen kayalardr (Onargan ve ark., 2005).
Yksek scaklk ve basn altnda bakalama (metamorfizma) uram
kalkerler mermer olarak tanmlanmaktadr. Endstriyel anlamda ise ilenebilen,
cilalanabilen, parlatlabilen ve boyutlandrlabilen veya dekoratif amal kullanlan
tm doal talara mermer denilmektedir. Gnmzde zellikle endstriyel anlamda
mermer yerine doal ta terimi de kullanlmaktadr. Bu alma da mermer terimi her
iki anlam da ifade eden ortak bir tanmlama kullanlacaktr (Onargan ve ark., 2005).
Mermerlerin deerlendirilmesinde jeolojik, mineralojik, petrografik, yapsal
ve jeoteknik unsurlar ile teknolojik unsurlar etkilidir. lkemizde doal talarn
snflandrlmas izelge 3.1de ematik olarak verilmitir.

3.2. Mermerlerin Snflandrlmas

Gnmzde mermer olarak kabul edilen talar ana grupta toplanr;
1. Sedimanter mermerler
2. Metamorfik mermerler
3. Magmatik mermerler

3.2.1. Sedimanter Mermerler
Tortullama olaynn eitli yollar ile oluan kayalara tortul kayalar veya
sedimanter kayalar ad verilir. Bu tr kayalar genelde tabakaldrlar ve fosil
ierirler. Tortul kayacn oluumu iin anma, ayrma, krklanma, paralanma veya
yok olma yollar ile eitli boyutlarda paralara ayrlabilen kayalara veya canl
organizmalara yani yeni bir kaynaa ihtiya vardr. Kaynak kaya magmatik,

14

izelge 3.1. Doal yap talarn snflandrlmas (Kulaksz, 2006)
TCAR ADLANDIRMA

HAKM
BLEENLER

PETROGRAFK (KAYA BLM) ADLANDIRMA
MAMATK KAYALAR
METAMORFK
KAYALAR
SEDMANTER
KAYALAR Plutonik Volkanik

GRANT
(SERT
TA)
Granit,
Granitoyid,
Kumta, Grovak,
Gabro, Norit,
Andezit, Bazalt,
Kuvarsit, istler,
Gnayslar,Yeil
Kayalar, Bazik
ve Ultra Bazik v.b
Silis ve/veya
Silikatl Mineraller
erenler veya
Kaya Krntlar
ve
Matriks / imento
Ierenler

Monzonit Diyorit

Fonolitler
Gnayslar, Leptinitler
1.Konglomera
2.Kumta
(Grovak-Arkoz)

Granit ve Granit Ailesi
Kayalar
istler ve Kalksilikatl
istler

Siyenit ve Siyenit
Ailesi Kayalar

Foyoidler

Gabro ve Gabro Ailesi
Kayalar

Bazalt, Andezit,
Dasit

Ultra Bazik Kayalar
Yeil Kayalar
Kuvarsit ve Sleyt

SLEYT

Sleyt / Arduvaz

Serpantinit, Amfibolit,
ist/Hornfels

MERMER
Kireta,
Mermer ve
Traverten Grubu
Karbonat,
Dolomit, imento
Matriks erenler

Mermer ve Dolomitik
Mermerler
Kireta, Dolomit,
Breler
Traverten

DER

Alabatr
Pumis Grubu
Dier
Aglomere,
Volkanik Tfler
Jips Alabatr
3
.

M
E
R
M
E
R
L
E
R

H
A
K
K
I
N
D
A

G
E
N
E
L

B
L
G
L
E
R

H
a
s
a
n

K
U
R
T
C
U

1
4


15
metamorfik veya tortul kaya olabilir. Kaynaktan eitli nedenlerle kopan paralar
genellikle uzaklara srklenir. Tanma ou kez sular tarafndan gerekletirilir.
Oluum iin son aama depolanmadr. eitli ekillerde tanan paralar havzalara
gelip buralarda birikirler. Bu havzalar gl, deniz veya okyanus olabilir. Bylece
kelme olay balam olur (Kun, 2000).
Kalkerler, kimyasal kelme veya karbonatl organik artklarn kelmesi
sonucu olumaktadrlar. Bileiminde %90dan fazla kalsiyum karbonat (CaCO
3
)
bulunduran ktlelere genel olarak kalker ad verilmektedir. Kalkerler bazen az
miktarda magnezyum karbonat da (MgCO
3
) ierebilmektedirler. Kimyasal bileiminde
%10dan fazla MgCO
3
bulunan kalkerlere dolomitik kalkerler ad verilir.
Kalkerlerin iindeki kalsiyum karbonat genellikle ekilsiz olmaktadr. Ayrca
yaplarnda grafit, kil, demir, manganez ve eitli mineral oksitler bulunabilmektedir.
Baz cinslerinde fosillere de rastlanr. Gerek mermerlerde fosillere rastlamak
mmkn olmaz. Kalkerler bileimindeki ikincil maddelere, dokularna, grnlere ve
iindeki fosillere gre isimlendirilmektedir (Tutu, 2007).
aplar 2 mmden byk olan akllarn doal bir imento ile birlemesinden
oluan talara aklta denilmektedir. akltalarnda tane aplar, bileimi sertlikleri
ve imento maddesinin zellikleri farkl olabilmektedir. Konglomeralarn mermer
olarak kullanlabilmeleri iin akl aralarnn tamamen imento malzemesi ile dolu
olmas ve imentoyla akln yaklak ayn sertlikte olmas gerekmektedir. Doal bir
imento maddesi ile balanan bu akllar keli olursa ta bre adn alr.
akl talarnda aranan zellikler breler iin de geerlidir (Grgl, 1994).

3.2.2. Metamorfik Mermerler
Bakalam tipi mermerlere hakiki mermer denilmektedir. Hakiki
mermerler, kalker ve dolomitik kalkerlerin s ve basn altnda bakalama
urayarak yeniden kristallemesiyle oluan metamorfik kayalardr. Kalsiyum
karbonat kristallerinden oluanlarnda genellikle %95-96 orannda kalsit ve deiik
oranlarda silis, silikat, demir oksit, florit ve organik maddelerde bulunabilmektedir
(Arkan, 1968).

16
Mermerlerin sertlii 3 mohs civarnda olup, rengi bileiminde bulunan
kalsiyum karbonattan tr beyazdr. Fakat yabanc maddeler mermerin sertliine ve
rengine etki ederek eitlenmelerine neden olmaktadr.
Bakalam tipi mermerler mikroskop altnda incelendiinde, birbirlerine
skca kenetlenmi kalsit kristallerinden olutuu grlmektedir. Bu kristaller oluum
srasnda souma hz ile ters orantl olarak eitli byklklerde meydana
gelmektedirler (Grgl, 1994).

3.2.3. Magmatik Mermerler

Derinlerde veya yeryzne kan magmann soumas ve kristallemesi ile
oluan kayalara magmatik kayalar ad verilmektedir. Mermercilikte en yaygn
olarak kullanlanlar; granit, serpantinit, diyabaz, lsitli siyenit ve granadiyorittir.
Granitler sert olduklar iin ilenmeleri g olup, yarlma hassasiyetleri yksek
olmaktadr. yi cila kabul etmeleri, cilalarn uzun sre korumalar ve salamlklar
nedeni ile tercih edilen mermer cinslerinin banda gelmektedir.
Serpantinitin rengi eitli tonlarda yeil ve sarms, krmz-kahverengi,
siyahms olabilmektedir. Farkl renkler nedeniyle genellikle alacal, lekeli gibi
grne sahiptir. Sertliklerinin yksek olmas nedeniyle ilenmesi g olup cila alma
ve koruma kapasiteleri yksektir. zelikle zemin kaplama, stun ve ant
inaatlarnda tercih edilmektedir ( Grgl, 1994).

3.2. Mermerlerde retim Yntemleri ve Teknikleri

3.2.1. Mermer Ocak letmecilii

Doal ta yataklar da, tepe ve ova gibi eitli topografik yaplarla beraber
yzeyde ya da eitli derinliklerde farkl dayanm ve zelliklere sahip olarak
bulunabilirler. Bir doal ta mermer ocanda uygulanacak iletme yntemi, ocak
iletme parametrelerine ve yatan topografik yapsna bal olarak belirlenir (Ersoy
ve Osmanlolu, 1993; zgven, 2002).

17
Doal ta ocak iletmeciliinde uygulanan iletme yntemleri balca iki
snfa ayrlmaktadr. Bunlar :

1. Mermer Ak Ocak letme Yntemleri
2. Mermer Yeralt letme Yntemleri

3.2.1.1. Mermer Ak Ocak letme Yntemleri

Ak ocaklarn ayrmnda esas olan topografik yaplar ovalar ve tepelerdir.
Buna gre ak ocaklar ova ocaklar ve tepe ocaklar olarak balca iki gruba
ayrlr (Pinzari, 1986; Ersoy ve Osmanlolu, 1993; zgven 2002).

1) Ova Ocaklar
ukur Ocaklar Ak ukur Ocaklar

2) Tepe Ocaklar
Yama Ocaklar Zirve Ocaklar

3.2.1.1.(1.). Ova Ocaklar

Topografik seviyenin altnda bulunan ocaklara Ova Ocaklar ad verilir.
Ova ocaklarnda mermer yatann ekline, geniliine ve geometrik konumuna gre
iki yntem uygulanmaktadr.

3.2.1.1.(1.a.). ukur Ocaklar

ukur ocak yntemi, daha ok dik tabakalar ve dayklar iin kullanlr. Bu tip
ocaklarda, ocak ii dik yada dike yakn basamaklarla evrilidir (ekil 3.1). Bu
yntemde ocak duvarlarnn desteklenmesi amacyla emniyet topuklar braklabilir.
ukur ocak ynteminde, blok ve pasa tamas vinlerle yaplr (Bowles,1960;
Conti,1986; zgven, 2002).

18

ekil 3.1. ukur tipi bir mermer oca rnei (Granita, Aksaray)

3.2.1.1.(1.b.). Ak ukur Ocaklar

Ova ocaklarnn bir dier ekli de Ak ukur Ocaklar dr. Bu ocaklar,
yatay yada yataya yakn eimli her trl doal ta yataklarnn iletilmesinde tercih
edilirler (ekil 3.2) (Ersoy ve Osmanlolu,1993).

3.2.1.1.(2.). Tepe Ocaklar

Ak ocaklarn dier bir tr dalk-tepelik morfolojilerde kurulan Tepe
Ocaklardr. Tepe ocaklar yama ocaklar ve zirve ocaklar olmak zere balca iki
gruba ayrlr.

3.2.1.1.(2.a.). Yama Ocaklar

Yama ocaklar, btn kaz yzeylerinin ocak taban seviyesinin zerinde
olduu ve tepe yamalarn ilendii ocaklardr. Tipik ekilleri amfi-tiyatroya benzer
(ekil 3.3).

19
Bu tip ocaklarda yatan konumuna gre tek ya da ok basamakl kazlar
yaplabilir. Dk eimli, kaln tabakal yataklarda ok basamakl, dik ya da dike
yakn eimli, ince tabakal yataklarda ise tek basamakl kaz yntemleri uygulanr
(zgven, 2002).

ekil 3.2. Ak ukur tipi bir mermer ocak rnei (Romer Mermer, Elaz)

ekil 3.3. Yama tipi bir mermer oca rnei (Alacakaya Mermer, Diyarbakr)


20
3.2.1.1.(2.b.). Zirve Ocaklar

Zirve ocaklar, tepe ve da zirvelerinde alm doal ta ocaklardr (ekil
3.4). Bu yntemde almaya zirveden baland iin, rt tabakas rahata kaldrlr
ve istenilen yere atlabilir. Pasa atm, retimi etkilemez. Zirve ocaklarnda, kesim
ilerledike ayna uzunluu artar ve byk miktarl doal ta retimi gerekletirilir.
ekil 3.4. Zirve tipi bir mermer oca rnei (Alimolu A., Mula)

3.2.1.2. Mermer Yeralt letme Yntemleri

Yeralt ocaklar, doal ta zerindeki rt ktlesinin kaln, mekanik
zelliklerin yksek ve atlaklarn snrl olduu durumlarda uygulanr. Bu tip
ocaklarda, ocak ya kuruluundan itibaren yeralt oca olarak tasarlanr ya da ukur
ocaklar ocak dibinden yanlara doru genileyerek yeralt ocana dntrlr.
Yeralt ocaklarnda, bata kmr olmak zere tm yeralt iletmelerinde uygulanan
oda-topuk yntemi kullanlr. Bu yntemde, oda ykseklii genellikle 10 15 m,
uzunluu 50 100 m arasndadr (zgven, 2002).
Yeralt ocak iletmecilii ABD, talya, Brezilya ve Finlandiya gibi lkelerde,
iyi pazar payna sahip kayalarn bulunduu birka ocak dnda pek
uygulanmamaktadr (zgven, 2002).

21
3.2.2. Mermer Blok retim Yntemleri

Mermer ocaklarnda, elmas tel kesme yntemi uygulanana kadar eitli
yntemlerle blok mermer retimi gerekletirilmitir. Gemiten gnmze kadar
uygulanan doal ta blok retim yntemleri izelge 3.2de verilmitir
(zelik, 1999).

izelge 3.2. Blok mermer retim yntemleri (zelik, 1999)
lkel retim
Yntemleri
Oluk-kanal ama yntemi
Delik delme (l kama) yntemi
Modern l kama yntemi
Patlayc madde yntemi
Mekanik retim
Yntemleri
Helezonik elik telli kesme yntemi
Alev jeti ile kesim yntemi
Diskli kesicilerle kesim yntemi
Elmas telli kesme yntemi
Basnl su jeti ile kesme yntemi
Zincirli kesiciler ile kesme yntemi
Elmas bantl (kuakl) kesiciler ile kesme yntemi
Ultarason ya da lazer n ile kesme yntemi

Gnmzde en ok tercih edilen ve en ekonomik yntem olarak kabul edilen
elmas telli kesme yntemi ve teknolojisidir.

3.2.2.1. Elmas Telli Blok Kesme Yntemi ve Teknolojisi

Elmas telli kesme yntemi, helezonik elik telli kesme ynteminin
gelitirilmi bir eklidir. Bu yntem, ilk defa 1970 ylnda doal ta ocaklarnda
uygulanmaya balanm ancak bir takm sebeplerden dolay fazla kullanlmamtr.
1975 ylna gelindiinde ise sorunlarn byk bir ksm ortadan kaldrlm ve
yntem 1980den itibaren doal ta ocaklarnda yaygn olarak kullanlmaya
balanmtr.
Elmas telli kesme yntemi, adn retimde kullanlan elmas boncuklardan
almaktadr. Bu yntemde ama, kaya ktlesinden dzgn geometrik ekilli blok elde

22
etmektir. Elmas telli kesme yntemi ile blok mermer retimi ematik olarak
ekil 3.5te verilmektedir (Polat, 2003).
Elmas telli kesme ynteminde yaplacak ilk i dikey ve yatay deliklerin
birbirleriyle irtibatl olacak ekilde delinmesidir. kinci aama ise, yatay ve dikey
deliklerden elmas boncuklu tellerin geirilmesidir.
Elmas tel kesme makinesi, makinenin kasna ile doal tan iinde elmasl
telin getii delik k ayn hizaya gelecek ekilde yerletirilir. Raylar ayn seviyede
olacak ekilde zemine oturtulur.
Elmas tel, tel kesme makinesine koulur ve kvrmlar dzelecek ekilde bir
miktar gerilir. Daha sonra srasyla yatay ve dikey kesimler balatlr. Deliklerin
birletii noktalardaki, keskin dn alarn bytmek amacyla 5-10 dakika elmas
tele fazla yk bindirmeden, tel kesme makinesi altrlr.
Kesme ilemi, elmas boncuklarn mermeri andrarak, elmas telin mermer
iinde ilerlemesi ile gereklemektedir. Belirli bir miktar kesim yapldktan sonra
makine durdurulur ve tel ksaltma ilemine gidilir. Tm yzeyler kesilip serbest hale
getirildikten sonra elmas tel kesme makinesi ortamdan uzaklar ve blok devirme
aamasna geilir.
zelik (1999) ve Polat (2003)a gre, elmas tel kesme ynteminin
avantajlar aadaki ekilde sralanabilmektedir;

Baka yntemlerle birlikte kullanlabilen esnek bir yntemdir,
Byk boyutlu kesimlerin yaplabilmesine olanak salar (> 200 m
2
),
Dk yatrm maliyetleri salar,
Makine ve ekipmann kendini amorti etme sresi daha ksadr,
Daha az toz ve artk oluturur,
Daha az kaypla dzgn blok retimine olanak salar ve hasar vermez,
Yksek kesme hzlarnda retim miktarn arttrmak mmkndr,
Dier yntemlere gre i gcnn daha verimli kullanlmasn salar.


23

ekil 3.5. Elmas tel kesme yntemi ile blok mermer retim evreleri (Polat, 2003)


24
3.2.2.1.(1.). Elmas Telli Blok Kesme Ynteminde Kesime Etki Eden Faktrler

Elmas tel kesme ynteminde, kesme ilemini etkileyen faktrler
izelge 3.3te verilmitir (zelik, 1999).

izelge 3.3. Elmas tel kesme yntemindeki kesim faktrleri (zelik,1999)
Sabit Faktrler

Yar Deiken / Deiken Faktrler

Kesilecek Kayacn
zellikleri
Kesme Ekipmanlarnn
zellikleri
alma Koullar
Kayacn sertlii
Kayacn dayanm
Su ierii
Alterasyon derecesi
Kaya ierisindeki
sreksizlikler
Mineralojik bileim, yap ve
doku
Motor gc
Telin yaps
Telin dn hz
Telin kesim geometrisi
Kesilen bloun boyutlar
Makine titreimi
Su tketimi
Kalifiye elaman
Kullanlan teknik
Ortam koullar

izelge 3.3te yar deiken / deiken faktrler ile boncukta meydana gelen
anma miktarlar dorudan kayacn fiziki, mekanik ve petrografik zelliklerine bal
olmaktadr.

3.3. Mermerlerde Aranan ve stenmeyen zellikler

3.3.1. Mermerlerin zellikleri

3.3.1.1. Sertlik

Sert mermerler, binalarda daha ok taban demelerinde, d cephe
kaplamalarnda ve kap eiklerinde kullanlr. Genel olarak silikat minerallerinin
artmasyla birlikte mermerlerin sertlii de artar. Sert mermerlerin kesimi ve
ekillendirilmesi daha zor ve masrafldr. Buna karlk, ok iyi cila kabul ederler.
Ancak, cila ilemleri daha zaman alcdr (Gktan, 2006).

25
3.3.1.2. Su Emme

Su emme daha ok binalarn d cephe kaplamalar, at ve denizlik amacyla
kullanlan mermerler iin nem tar. Zira, yamur sular zellikle karbonat ieren
mermerlere tesir ederek znmelerine neden olur.

3.3.1.3. Birim Hacim Arl

Birim hacim arlnn bilinmesi nakliyat cretlerinin belirlenmesinde, statik
hesaplamalarda ve yk kaldrma ilerinde kullanlan halat seiminde gereklidir.

3.3.1.4. Anma Kayb

nsan trafiinin etkisiyle, srtnme sonucu taban demesi ve merdiven
basamaklarnda kullanlacak mermer plakalarda oluabilecek anma kayplarnn
bilinmesi, uygun mermer seiminde nemlidir. Srtnme etkisiyle oluan anma
kayplar genellikle karbonatl mermerlerde yksek olup, mineral ierii ve ierdii
minerallerin zellikleri nedeniyle magmatik kkenli mermerlerde dktr.

3.3.1.5. Basn Dayanm

Mermerlerin kristal durumuna, poroziteye, CaCO
3
miktarna ve yabanc
madde ieriine gre deiken olup, 500-1500 kgf/cm
2
arasnda deiir. Dayanm
tabakalanmaya dik ynlerde ve daha fazla; paralel ynlerde ise daha azdr. Basn
dayanm mermerin yaplarda kullanm yerini belirlemede bir gsterge olarak
kullanr (Gktan, 2006).

3.3.1.6. Renk

Gerek mermerler saf olduklarnda beyaz ve tonlarndadrlar. Ancak
yeryznde renkli mermerler daha yaygndrlar. Renklenme, mermeri oluturan esas

26
mineralin yannda tali veya az oranda yabanc element ve minerallerin varlndan
kaynaklanr. Uluslararas doal ta ticaretinde doal talar isimlendirilirken tan
rengi ve retildii yerin belirtilmesine dikkat edilmektedir. (rnek; Nero Zimbabwe
Gabro, Bianco Carrara) uluslar aras isimlendirmede kullanlan balca renklere ait
bilgiler izelge 3.4te verilmitir.

izelge 3.4. Uluslar aras isimlendirme (Gktan, 2006)
Uluslar aras ismi ngilizce Renk Trke Renk
Azzura Blue Mavi
Breccia Broken Pieces Krntl, breik
Dorato / D oro Gold Altn sars
Fiore Flower Renkli
Giallo Yellow Sar
Negro / Nero Black Siyah
Perla / Perlato Pearl nci parlak beyaz
Rosa Pink Pembe
Rosso Red Krmz
Verde Gren Yeil
Bianco White Beyaz

3.3.1.7. Saydamlk

Mermerin geirebilme zelliidir. nce kristalli mermerlerin saydamlk
zellikleri daha yksektir. Bu zellikleri yksek olan mermerler, ss eyas
yapmnda ve heykeltralk alanlarnda kullanlr (Gktan, 2006).

3.3.1.8. Cila Tutma

Mermerlerin cila tutma zellikleri farkllklar gsterir. Genel olarak sert
mermerler daha iyi cila kabul ederler. Mermer iletme fabrikalarnda levha haline
getirilmi ve boyutlandrlm mermerlerin pazar deeri, bu malzemenin
parlatlabilme zellii ile yakndan ilgilidir. yi parlatlmayan malzemelerin pazar
deeri dktr.

27
3.3.1.9. Kristal Boyu

Tane boyu, gerek mermerlerde nemli zelliktir. Piyasada bir mermer
trnn kalitesi ncelikle tane boyu/kristal boyu ile belirlenmektedir. Tane boyu;
dayanm, kulanm alan, parlaklk ve cila alma zelliklerine etki eder. Gerek
mermerler tane boyuna gre 4 (drt) snfta incelenmektedir.
a) Sfr Kristalli: Taneler gzle ayrt edilemez, boyu 100 mikrondan daha
kktr. Tane boyu ok dk olduu iin ok iyi cila kabul ederler. Piyasada en
ok aranlan mermerlerdir (rnek: scehisar mermeri).
b) nce Kristalli: Tane boyu 100 2.000 mikron arasndadr (rnek Milas
beyaz).
c) Orta Kristalli: Tane boyu 2 5 mm arasndadr. Bu tr mermerlerin
kesilmeleri esnasnda, tane boyunun grece byk olmalar nedeniyle, kopmalar ve
kristal atmalar gzlenebilir (rnek: Mustafa Kemal Paa beyaz).
d) ri Kristalli: Kristal boyu 5 mmden daha byk olan ve kristalleri gzle
rahatlkla grlebilen mermerlerdir (rnek: Krehir beyaz) (Gktan, 2006).

3.3.2. Mermerlerde stenmeyen zellikler

Her cins mermerde tabii olaylarn tesirinden dolay baz arza ve kusurlar
bulunur. Bu arza ve kusurlarn bir ksm mermerin satna mani olabilecek kadar
belirli ve nemlidir. Bir ksmnn ise satna uygun grlr. Mermerlerdeki balca
istenmeyen zellikler u ekilde sralanabilir.
3.3.2.1. Sreksizlikler
Sreksizliin boyutu ne olursa olsun, mermerde boluklarn bulunmas arzu
edilmez. Fakat zel tip mermerlerde ve travertenlerde bu durumlar bir kusur tekil
etmez. Buna karlk bilhassa siyah mermerlerde daha ziyade kmr, ist, bitm ve
grafit iermesinden dolay oluan sreksizlikler hi istenmeyen bir durumdur
(en, 2006).


28
Sreksizlikler her kaya ktlesinde olduu gibi mermerlerde de yaygn bir
ekilde bulunmaktadr. Bunlarn genel karakteristiinin ortaya konmas ve blgenin
yapsal jeolojik bilgilerinin tamamlanmasyla, bu sreksizliklerin oluum konusunda
yorumlamalar yapmak mmkn olabilecektir. Byle bir ortamn arazi deneyleri ile
desteklenmesi ile mermer ocanda grlebilecek sreksizliklerin durumu belirlenmi
olacandan iletme srasnda daha salkl kararlarn verilmesi salanm olacaktr.
Kaya ktlesi iinde olduu gibi, mermer ktlesi iinde de bulunan
sreksizlikler eitli ekil ve boyutlarda bloklamalara neden olmaktadr. Bu nedenle
ekil ve boyutlar, sadece sreksizliklerin geometrik zelliklerinin bir fonksiyonu
olmaktadr. Buna neden olan sreksizlik zellikleri, sreksizlik set says ve
yine bu setlerin birbirine gre konumu, sreksizlik younluu olarak
sralanabilir. Mevcut blok ekli ve dalm yerst ve yer alt madencilii ile
zellikle mermer iletmeciliinde, kaya ktlesinin davrann etkileyen en nemli
zelliklerden birisidir. Blok boyut ve ekilleri, mermer iletmeciliinde de nemlidir
(en, 2006 ).
3.3.2.2. atlak ve Damarlar

atlak terimi, ii herhangi bir materyal ile dolmam yark anlamna gelir.
Eer atlak herhangi bir materyal ile dolarsa, damar terimi kullanlr. Mineral ieren
zeltiler ortamsal koullarn uygun olduu zamanlarda kristallenir. Kristal oluumlu
konsantrasyon, Ph, scaklk ve basntaki deimelere bal olarak oluur. atlak
mineralleri ya mineral kelimi srasnda deformasyon olmadan ya da atlaklar
deformasyon ile e zamanl kristal bymeleriyle dolarlar.
Bunlarn bazlar ok bariz belirgin, bazlar ise belirsizdir. atlaklar aras
mesafeler farkldr. atlaklar aras mesafenin az olmas yatan deerini drr
(Tuzcu, 1989).
atlaklar sedimann kelmesinden hemen sonra balayp, ya da sklama
tamamlanmadan oluuma balarlar. Genellikle eitli deformasyon aamalarnda
derece derece geliim gsterirler. Bu bakmdan atlak oluumu iin her zaman
deformasyon gerekli deildir.

29
3.3.2.3. Eklemler

Mermer platformlarnda yer alan mermer ocaklarnda dikkat edilmesi
gereken en nemli hususlardan biri de blok alnp, alnmayacadr. Genellikle
ocakta bu makro, mezofay veya fay sistemlerinin yer alp almadna gre karar
verilir.
Halbuki, blok alnp alnmamasna nemli lt bir zonda birlemesi ile
gerekleir. Bu nedenle eklemleri ok iyi analiz etmek suretiyle etki eden faylar,
ounlukla gzden kaan atlak veya eklemlerin belirli blok alnamazm gibi
gzken ocaklarda birka metre derine inildiinde yzeydeki atlaklarn nasl devam
etmesi gerektii bulgusu blok alnabilir mi, alnamaz m sorusunun yantdr.
rnein, Afyon kua, Mula ve Menderes masifindeki mermer ktleleri,
Eosen skma tektonii srecinde Likyanaplar ve kuzeybat Anadolu ym
kuan oluturan bloun altna dalmtr. Oliga-Miosen gerilme tektonii srecinde
masif, ekirdek ve rt kayalar syrlma kua boyuna ykselmi masifin zerinde
kalan bir rt eklinde bulunan kaya ktlesi st blok eklinde saylarak kuzeybatya
doru hareket etmitir.
Bu srete hzlca ykselen platform tipindeki rt metamorfiklerde yk
kayb nedeniyle mermer ktlelerinde egemen eklem sistemleri gelimitir. Buradan
hareket ile Menderes masifindeki mermercilikte, asimetrik gerilmeye elik eden yk
kayb srecinde gelien eklemlenme ok etkili olmutur (en, 2006 ).
3.3.2.4. Fosiller
Kristalize kalkerlerin birounda deiik tip ve irilikte fosillere rastlanr.
Bunlar taa ayr bir gzellik kazandrr. Trkiyede Gebze havalisindeki mermerlerin
hemen hepsi fosil ierir. Fosiller ok kk olduu gibi 4-5 cm byklnde de
olabilir. Fosillerin bazlar, bilhassa merkezleri boluk gsterir. Bu durum tan
deerini azaltt gibi iyi ve kaliteli mermer nitelii bu suretle kaybolur (en, 2006 ).


30
3.4. Doal Talarda Kullanlan Standartlar
3.4.1. Mermerlerde TSE Standartlar

Trkiye'de bu standartlardan beklenen, mermer ve rnlerinin deerlerinin
belirlenmesinde birlik salanmasdr. Fakat bu standartlarda mermer fayansnn
lleri ve toleranslar gibi konular yer almamaktadr. Bu konudaki standartlar
aada izelge 3.5'te verilmitir.

izelge 3.5. Doal talarda uygulanan trk standartlar (Deliormanl, 2006)
No Test Standart Numaras zellikler
1 TS 1891/NSAN 1975 Ahap ambalajlar
2 TS 2027/NISAN 1975 Kayalarn ekme dayanmlarnn tayini
3 TS 2030/NSAN 1975
Kayalarn elastisite modlnn ve poisson
oranlarnn tek eksenli basn deneyi ile tayini
4 TS 1910/UBAT 1977 Kaplama olarak kullanlan doal yap talar
5 TS 2513/UBAT 1977 Doal yap talar
6 TS 2809/NSAN 1996
Parke Talar - Doal Tatan - D kaplamalar iin
zellikler
7 TS 699/OCAK 1987 Doal yap talarnn muayene ve deney metotlar
8 TS 5961/EYLL 1988 Serpantin-Yap ve kaplama ta olarak kullanlan
9 TS 11137/KASIM 1993
Kireta (Kalker) - Yap ve kaplama ta olarak
kullanlan
10 TS 10449 /KASIM 1992
Mermer - Kalsiyum Karbonat Esasl - Yap ve
kaplama ta olarak kullanlan
11 TS 11143/ARALIK 1993 Traverten - Yap ve kaplama ta olarak kullanlan
12 TS 6234 / ARALIK 1998 Granit - Yap ve kaplama ta olarak kullanlan
13 TS 11553 /UBAT 1995 Siyenit - Yap ve kaplama ta olarak kullanlan
14 TS 10834/NSAN 1993 Gabro - Yap ve kaplama ta olarak kullanlan
15 TS 5762/NISAN 1988 Diyabaz - Yap ve kaplama ta olarak kullanlan
16 TS 11145/ARALIK 1993 Konglomera - Yap ve kaplama ta olarak kullanlan
17 TS 11135/KASIM 1993 Trakit - Yap ve kaplama ta olarak kullanlan
18 TS 10835/NSAN 1993 Andezit - Yap ve kaplama ta olarak kullanlan

31
Standartlarda ana ama kullanlacak olan doal talarn seimine yardmc
olmaktadr. TSE 2513'te talarn fiziksel ve mekanik zelliklerine kullanlabilirlik
snr getirilerek talarn kullanlabilir minimum alt snrlar belirlenmitir. Bu
konuda basn ve eilme dayanm deerleri izelge 3.6da gsterilmitir.
TSE 2513' e verilen birim hacim arlklarna gre talarn kullanlabilirlik
minimum alt snr 2,54 ton/m
3
'tr. Birim hacim arlnn bu deerde kalmas
halinde, lkemize ait ok sayda mermer, kalker, traverten ve volkanik tfn
kullanlmasn olanaksz klmaktadr. Ayrca TSE 2513'te tan kullanlaca alan
belirtilmeden anma oran snrlandrlmtr (15 cm
2
/50 cm
3
). Bu durumda ok
sayda kolay anabilen trde mermer anma riskinin az olduu yerlerde bile
kullanlamamaktadr. Ayrca yine talarn arlka su emme oranlarna getirilen
%1.8'lik snr, tan kullanm alan belirtilmeden deerlendirilmitir.

izelge 3.6. TSE 2513'te ta trne gre ngrlen minimum basn ve eilme
dayanm deerleri (Deliormanl, 2006)
Basn Direnci Eilmede Direnci
DOAL TA TR en az en az
min. (kg/cm
2
) min. (kg/cm
2
)
Kalker, traverten, kire, balayc
kumta
350 30
Youn kalker, dolomit, bazalt 500 40
Silis balayc kumta, grovak 800 60
Granit, siyenit, diyorit, melafr,
diyabaz, andezit
1200 75
Dier tortul ve metamorfik kayalar 500 50
Dier pskrk talar 1400 60

Doal tan rn kalitesi bakmndan uluslararas baz spesifikasyonlara sahip
olmas ve uygun belgelerle bunun kantlanmas gerekmektedir. Gnmzde doal ta
ticaretinde en fazla istenen rn zellikleri izelge 3.7de verilmektedir. Doal
talarla ilgili Avrupa Birlii Standartlar Birlii (CEN) ve Amerikan Test ve Malzeme
Birlii (ASTM) standartlar testlerinin hangilerinin ncelikli olduu tan kullanm
alanlarna gre deimektedir. Bu nedenle kullanm alanlarnn belirtilmesinde etkili olan
testler ve seimi iin izelge 3.8in kullanlmas nerilmektedir (Deliormanl, 2006).

32
izelge 3.7. Doal talarda en sklkla istenen rn zellikleri (Deliormanl, 2006).
Fiziksel zellikler Mekanik zellikler Ayrma Parametreleri
Petrografik inceleme Basn Dayanm Don Dayanm
Younluk&zgl Arlk Elastisite Modl SO
2
ve asitlere kar dayanm
Arlka Su Emme Darbe&Eilme Dayanm Tuz kristalizasyonuna kar
Porozite & Geirgenlik ekme Dayanm dayanm
P-dalga hz Anma Dayanm Tuzlama ve atmosferik
Sertlik Darbe Dayanm etkilere kar dayanm
Cila alma zellii Termal Genleme zellii

izelge 3.8. Doal talarn kullanm alanlarnn belirlenmesinde kullanlan test
yntemleri iin seim klavuzu (Deliormanl, 2006).
Test Yntemi
D Cephe
Kaplama
Yap Ta Olarak
Kullanm
Kaplama Ta
Olarak
Kapak
ta
Eik/
Denizlik
at
Petrografik
Analiz
+ + + + + +
Su Emme &
Younluk
+ + + + + +
Basn
Direnci
+
Eilme
Direnci
+ + +
Sertlik + +
Anma
Direnci
+
Darbe
Dayanm
+
Boyutsal
Stabilite
+ + + + + +
Don Direnci + + + + + +
Tuz Etkileri + + + + + +
Kimyasal
Diren
+ +
Kaymaya
Kar Diren
+ +


33
3.5. Trkiyedeki Madencilik Sektrnn Hukuki Durumu

Madencilik sektr, sanayi bata olmak zere, ekonominin dier sektrlerinin
temel hammadde gereksinimlerini salar. Madencilik sektr ekonomik kalknmay
balatan nc sektr konumundadr. Madencilikte yer seme ans yoktur, madenin
bulunduu yerde retilmesi zorunludur. Madenciliin her aamas riskli, yatrmn
geri dn sreci uzundur.
Bilindii gibi anayasamzn 168. maddesi "Tabii servetler ve kaynaklar
devletin hkm ve tasarrufu altndadr. Bunlarn aranmas ve iletilmesi hakk
devlete aittir. Devlet bu hakkn belli bir sre iin gerek ve tzel kiilere
devredebilir. Hangi tabii servet ve kaynan arama ve iletmesinin devletin gerek ve
tzel kiilerle ortak olarak veya dorudan gerek ve tzel kiiler eliyle yaplaca,
kanunun iznine baldr. Bu durumda gerek ve tzel kiilerin uymas gereken artlar
ve devlete yaplacak denetimin usul ve esaslar ve uygulanacak meyyideler
kanunda gsterilir." hkmn getirmektedir. Bu maddeye gre madenlerin gerek
sahibinin devlet olduu, madenlerin aranmas ve iletilmesi hakknn kanun
erevesinde gerek ve tzel kiilere devredilebilecei belirtilmekte, Maden
Yasasna gnderme yaplmaktadr.
Tm madencilik almalar maden yasas ve ilgili ynetmelikleri ile
dzenlenmektedir. Bir baka deyile, madencilik sektrnn ileyii ve gelimilii
zerinde maden yasas hkmlerinin ok byk bir etkisi bulunmaktadr. Madencilik
sektrn canlandrmak amacyla 1985 ylnda 3213 sayl Maden Kanunu
karlm, yasa 25.6.1987 tarihli Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.
Bu yasa uzun yllar boyunca yrrlkte kalm ve madencilik almalarn
ynlendirmitir. Bu yasann gncel gereksinimlere cevap vermede yetersiz kalmas
nedeniyle 3.6.2004 tarihinde 5177 sayl Maden Kanunu Trkiye Byk Millet
Meclisince kabul edilmitir. Resmi Gazetede yaymlanarak ilerlik kazanan yasa,
3213 sayl yasann deitirilmi bir biimidir.
5177 sayl Kanunun yrrle girmesinden sonra, sektrde faaliyet gsteren
sivil toplum kurulular ile ilgili kamu kurum ve kurulularnn katlm ile hazrlanan
Maden Kanunun uygulanmasna ilikin esaslar belirleyen Maden Kanunu

34
Uygulama Ynetmelii ve Maden Kanununun I (a) Grubu Madenler Uygulama
Ynetmelii 03.02.2005 tarihli Resmi Gazetede; zne Tabi Alanlarda Madencilik
Faaliyetlerinde Uygulanacak Esaslar Belirleyen Madencilik Faaliyetleri zin
Ynetmelii de 21.06.2005 tarihinde Resmi Gazetede, Madencilik Faaliyetleri zin
Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik 21.04.2007 tarihli Resmi
Gazetede, Maden Kanunu Uygulama Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair
Ynetmelik ise 18 Temmuz 2006 tarihli ve 15 Temmuz 2007 tarihli Resmi
Gazetelerde yaymlanarak yrrle girmitir.
Gerek 5177 sayl Kanun ve gerekse ynetmelikler ile hem blgesel kalknma
hem de lke ekonomisine nemli katk salanmas hedeflenmitir.

3.5.1. Ruhsat Saylarnn Deiimi

2004 ylnda yrrlle giren yasa ile madenler I (a,b), II., III., IV. ve V.
Grup olmak zere be ayr gruba ayrlm ve her grup iin ayr bir alan snrlamas
getirilmitir. Bylelikle daha ok alan, mracaata ak hale getirilmitir. 2005
ylndan balayarak gnmze kadar geen srete ruhsat hukukunun dalm
izelge 3.9da ruhsat says olarak verilmitir.
izelge 3.9daki ruhsat trlerine ve guruplarna gre o yla kadar ayr ayr
verilmi olan ruhsat adetlerinin yl bazndaki toplam olarak saylar ise
izelge 3.10da sunulmutur.

izelge 3.10. Mracaat edilen ve verilen ruhsat saylar (MGEM, 2009)
Yllar
Mrac
aat
Arama
n
letme
letme
Arama Ruhsatnn
letme Ruhsatna
Dnme Oran (%)
Toplam
2003 6.856 5.334 650 349
6,54
6.327
2004 3.984 4.385 861 543
12,38
5.789
2005 15.149 9.342 2 1.470
15,73
10.814
2006 18.208 12.215 - 1.651
13,51
13.866
2007 17.669 11.720 - 1.565
13,35
13.285
2008 17.297 11.075 - 1.967
17,76
13.042

35
Ruhsat saylarnn yllara gre dalm ise grsel olarak ekil 3.6da
verilmitir.

izelge 3.9. Yllara gre ruhsat saylar (MGEM, 2009)
YIL ARAMA N LETME LETME TOPLAM
2005
Maden 5.210 778 2.345 8.333
Mermer 6.407 1.033 2.034 9.474
I (b) Grubu 9 2 260 271
II. Grup 5.676 5 827 6.508
III. Grup 19 - 2 21
IV. Grup 3.650 10 82 3.742
V. Grup 37 - - 37
2006
Maden 4.183 488 2.347 7.018
Mermer 3.928 687 2.339 6.954
I (b) Grubu 5 - 519 524
II. Grup 12.111 1.474 1 13.586
III. Grup 59 2 - 61
IV. Grup 8.306 4 90 8.400
V. Grup 347 1 - 348
2007
Maden 2.812 269 2.464 5.545
Mermer 1.673 330 2.642 4.645
I (b) Grubu - - 659 659
II. Grup 18.073 1 1.975 20.049
III. Grup 101 2 - 103
IV. Grup 11.837 2 164 12.003
V. Grup 387 1 - 388
2008
Maden 892 87 2.677 3.656
Mermer 279 86 2.625 2.990
I (b) Grubu - - 914 914
II. Grup 16.117 - 3.556 19.673
III. Grup 184 - 14 189
IV. Grup 16.125 - 621 16.746
V. Grup 179 - 4 183

19942004 Yllar arasnda ortalama 5.528 adet maden ruhsat mracaat
yaplmtr (MGEM, 2009). Yasann yrrle girmesinden sonra sektre olan
ilginin artmas sonucunda 2005 ylnda nceki yllara gre %174lk bir art

36
gerekleerek 15.149 adet ruhsat mracaat yaplmtr. 2006 ylnda ise yaplan
mracaatlarda bir nceki yla gre %20 art ile 18.208 mracaat gereklemi,
1994-2004 dnemi ile karlatrldnda art oran %229 olarak hesaplanmtr.

0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
20000
2003 2004 2005 2006 2007 2008
Mracaat Arama n iletme letme

ekil 3.6. Ruhsat saylarnn yllara gre dalm (MGEM, 2009)

Verilerde dikkati eken dier bir konu ise yaplan mracaatlarn artmas ile
birlikte, arama ruhsat saylarnn da artm olmasdr. Yllara gre deerler
incelendiinde 2003 ylnda 6.856 adet sahaya mracaat edildii ve bunlardan 5.334
tanesine arama ruhsat dzenlendii anlalmaktadr. 2004 ylnda ise 3.984 adet
mracaat yaplm, 4.385 adet arama ruhsat verilmitir. Bu yla ait deerin dk
olmasnn nedeni yasann 05.06.2004 tarihinde yrrlle girmesi ve uygulamaya
gei dnemindeki 6 ay sre ierisinde hi bir maden arama ruhsat mracaatnn
kabul edilmemi olmasdr. Ayn ylda 543 adet ruhsat iletmeye geirilmitir.
Yasann etkisi 2005 ylndan itibaren hissedilmeye balanm, 2005 ylnda 15.149
mracaat gereklemi ve bunlarn 9.342 tanesine arama ruhsat dzenlenmitir. Bir
nceki yla gre arama ruhsatlarnda %113 orannda art olmutur. Ayn ylda 1.470

37
adet ruhsat ise iletmeye geerek bir nceki yla gre ortalama %170 orannda art
gzlenmitir. 2006 ylnda 18.208 adet mracaatn 12.215ine arama ruhsat
dzenlenerek geen yla nazaran %30luk bir art meydana gelmitir. Art oran,
baz olarak alnan 2004 ylna gre %178 olarak gereklemitir. 2007 ylnda ise
17.669 mracaatn 11.720sine arama ruhsat dzenlenerek nceki yla nazaran
%4lk, baz olarak alnan 2004 ylna gre %167'lik artlar yaanmtr. Verilen
iletme ruhsat saylar 2007 yl iin 1.565 adet olmu, bu deer 2004 ylna gre
%188 orannda bir arta iaret etmektedir. 2008 ylnda 17.297 mracaatn
9.900una arama ruhsat, bunlarn 1.967sine iletme ruhsat dzenlenmitir. (Dengiz,
2008 )Toplam ruhsat saylarnn yllara gre deiimi ise ekil 3.7'dedir.

0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
2003 2004 2005 2006 2007 2008
Toplam Ruhsat Says

ekil 3.7. Toplam ruhsat saylarnn yllara gre deiimi (MGEM, 2009)

Yaplan deerlendirmeler sonucunda, nceki dneme oranla yeni yasann
uygulamalarnn gzlenmeye baland dnemde dzenlenen ruhsat saylarnda ve
iletmeye geen saha saylarnda byk artlar gzlendii sylenebilir. Yeni yasa ile
her maden grubu mracaat iin ayr bir alan snrlamas getirilmi olmasnn, daha
ok alan mracaata ak duruma kavuturmas bu olumlu sonucu yaratmtr.


38

4. MATERYAL ve METOD Hasan KURTCU

39
4. MATERYAL ve METOD

4.1. Materyal

Bu almada konu ile ilgili olarak gerekli bilgiler ukurova niversitesi
ktphanesinden, internet servislerinden, MTA ktphanesinden, Maden leri Genel
Mdrl kaytlar, eitli kitap, dergi, makale, sreli yayn ve Yksek retim
Kurulu (YK) dokmantasyon merkezinden yararlanlarak gemi dnemlerde
yaplan almalara ait aratrmalar yaplmtr. Bu bilgilerin altnda Eskiehir
li, Sivrihisar lesi, Babadat Ky mermerinin jeolojik, mekanik ve teknolojik
zellikleri hakknda almalar yaplmtr. alma alannda ok fazla faylanmann
bulunmas nedeni ile atlak-krk miktar fazla olan ocakta, retim faaliyetleri
sonucunda %35 civarnda blok (bej mermer) %65 civarnda ise moloz ve pasa elde
edilmektedir (Saha sahibi ile yaplan grme). Bu almalar srasnda alma alan
olan Sivrihisar beji ocann farkl yerlerinden hazrlanan kp ve silindirik rnekler
ukurova niversitesi, Mhendislik-Mimarlk Fakltesi, Maden Mhendislii
laboratuarlarna ilgili deneyleri yapabilmek amacyla tanmtr. Laboratuarda
bulunan deney aletleri yardmyla alnan rnekler kullanlarak, almann ilerideki
blmlerinde ayrntl bir ekilde aklanan deneyler yaplmtr.

4.1.1. alma Alan Hakknda Genel Bilgiler

4.1.1.1. alma Alannn Corafik Konumu ve Hukuki Durumu

alma alan olarak Eskiehir li, Sivrihisar lesine bal Babadat Ky
Babadat al Tepe Mevkii hudutlar dahilinde bulunan mermer (Sivrihisar beji) oca
seilmitir. Sz konusu alma alan Eskiehir-Ankara Devlet Karayoluna 3,5 km
uzaklkta olup, Eskiehir line yaklak 100 km, Ankara line yaklak 130 km
uzaklkta bulunmaktadr (ekil 4.1).
Belirtilen alma alanna ait Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlna bal
Maden leri Genel Mdrl den Sicil: 73117 (Eriim Numaras: 2250191) sayl

40
iletme ruhsat alnm ve bu ruhsata 09.10.2005 tarihinde 10 yl sreli iletme izni
dzenlenmitir.

ekil 4.1. alma alannn yer bulduru haritas

41
4.1.1.2. Blgenin ve nceleme Alannn Jeolojisi

4.1.1.2.(1.). Blgenin Jeoloji

Eskiehir ili Sivrihisar ilesi dahilindeki alma alanmzn evresinde
bulunan 1/25.000 lekli I 26c2-c3 ve I 27d1-d4 paftalarna ait jeolojik harita ve
kesiti ekil 4.2de gsterilmekte ayrca Eskiehir ve evresinin genelletirilmi stun
kesiti ise ekil 4.3 te verilmektedir.

ekil 4.2. alma alannn evresinin iinde bulunduu Sivrihisar blgesinin jeolojik
haritas ve kesiti (Monod ve ark., 1991)

K


42

ekil 4.3. Eskiehir ve evresinin genelletirilmi stun kesiti (Gzler ve ark., 1985)

43
nceleme alanmz 1/25.000 lekli I 27d4 patasnda yer almakta olup, bu
pafta ierisinde bulunan jeolojik birimlerin stratigrafik istifi en altta Paleozoik temeli
oluturan ayrlmam ofiyolitler, Jura-Alt Kratese yal kiretalar, Orta-Alt
Miyosen yal konglomera, kumta, Orta-st Miyosen yal kil, marn ile en stte
Kuvaterner yal alvyondan olumaktadr. Blgenin jeoloji haritas ve lejant ekil
4.4te, kesitler ise ekil 4.5te verilmitir.

ekil 4.4. alma alannn jeolojik haritas ve lejant


44

ekil 4.5. alma alanna ait jeolojik haritann kesitleri

Blge birok aratrmac tarafndan allm olup, blgenin jeolojisi iin bu
almalardan Akbulut (2006), tarafndan yaplan alma esas alnmtr.
Blgede olduka geni bir yaylm gsteren ofiyolitler; KB-GD istikametinde
bir uzanm gsterirler ve metamorfik birimleri bir nap eklinde rterler. Gzler
(1996) tarafndan melanj ve ultramafikler olarak tanmlanan grup, gabrolar,
piroksenitler, hornblenditler, serpantinitler, peridotitler, diyabazlar ve lisvenitlerden
oluur. alma alannn gney batsnda yeil, koyu yeil renklerde, ounlukla
peridotitlerin serpantinlemesi neticesi olumu bloklar eklinde yzeylenmektedir.
Serpantinit ktlelerinin dokanaklarnda ezilmeler ve paralanmalar grlmektedir.
Zeyky Formasyonu, taban konglomerasna sahip, sarms boz, ak yeil
kumtalar ile ste doru ounlukla masif grnl fosilsiz gri, krem, beyaz renkli
kiretalarna geen, 1-5 cm kalnlnda rt bantlar ieren, ince ve orta
tabakalanmal bol fosilli kiretalar ile son bulan bu birim, Kulaksz (1981)
tarafndan adlandrlm ve Konglomera-Kumta yesi ve Kireta yesi ad altnda
incelenmitir.
Konglomera-Kumta yesi, Formasyonun tabannda ok iyi yuvarlanm granit,
granitik gnays, metamorfik kaya akllar (Zeyky civarnda) ihtiva ederler. Ortaca ky

45
kuzeydousunda siyah renkli, iyi yuvarlanm akl boyunda ve 1-2 m byklnde bloklar
halinde, Orta-st Triyas yal kiretalar ihtiva ederler. Konglomeralar sarms bej,
yeilimsi renkli karbonat imentolu kumtalarna geerler (Zeyky civarnda). Kumtalar
arasnda sarms boz renkli, 1-5 cm kalnlnda kumlu kiretalar bantlar ve mercekler
eklinde grlrler. Bu kiretalar bol gastropod ve lamelli kavklar ile birlikte Alt Liyas
yal fosiller ihtiva ederler. ste doru kiretalarna gei gsterirler (Zeyky
civarnda) Ortaca ky kuzeydousunda konglomeralar ok iyi ykanm, gri, ak gri renkli
konglomeratik kumtalaryla kumtalarna gei gsterirler. Kumtalar zerindeki
dolomitik kiretalarna tedrici gei grlmemitir. kisi arasndaki iliki, byk bir ihtimalle
diskordansldr. Zeyky civarndaki kumtalar ok ince taneli olup kuvars, feldispat,
muskovit, biyotit, klorit, metamorfik kaya paralar ve kalsit ihtiva ederler. imento, kil ve
karbonatldr. Kumtalarnda dalgal snme gsteren kuvars ile normal snme gsteren
kuvarslara rastlanmaktadr. Feldispatlarda yer yer killeme ve serizitleme grlr. Ortaca
ky kuzeydousundaki konglomeratik kumta ve kumtalarnda boylanma ok iyi,
orya ve iyi yuvarlanm kuvars, granit, metamorfik, feldispat akllar grlr. Muskovit,
klorit, biyotit ok azdr. imento karbonatldr. Bu civarda feldispatlar olduka fazla olup
kayacn %20'ye yakn bir ksmn olutururlar. Kuvarslar ounlukla ok iyi
yuvarlanm olarak grlrler. Bu civarda kumtalar iinde spilit akllarna da
rastlanmtr.
Kireta yesi: Gri, krem, beyaz renkli masif grnl, tabakalanmas belirsiz
sk dokulu, midye kabuumsu krlgan fosilsiz kiretalar ste doru bol fosilli
Gastropod, Lamelli ve Alg krntlar ihtiva eden kalkarenitik, mikritik, pseudoolitik,
ince dolomitik kiretalaryla devam eder ve pembemsi, krem, boz renklerde 1-5 cm
kalnlnda rt bantlar ihtiva eden, ince-orta tabakal ve bol fosilli mikritik, sparitik,
pseudoolitik, pelletlimikritik kiretalar ile son bulur. Ortaca ky kuzeydousunda kaln,
ince dolomitik, fosilsiz kiretalar yaygn olarak grlr. rt bantl ve
tabakalanmal, st seviyelerde kvrmlanmalar tabakal olularndan bariz olarak
farkedilmektedir.
Mamuca Formasyonu, Konglomera-Kumta ile balayan birim zerine yeil
renkli killer gelir. Formasyon, st seviyelere doru kil arakatkl, kumlu
kiretalaryla son bulur. Mamuca Formasyonunun kalnl 50-300 m civarndadr

46
(Gzler ve ark., 1996). Mamuca Formasyonunun Konglomera Kumta yesi, kaln
ve ok kaln tabakal, ounlukla krmz ve mor renklerin hakim olduu, sarms
boz, gri ve ak gri renklerde kendisinden yal birimlerin akl boyutundan blok
boyutuna kadar deien paralarn ieren konglomera ile balar. Konglomeralarn
akllar ounlukla ist, mermer, radyolarit, rt, gabro, diyabaz, serpantinit ile
granodiyorit ve kiretalarndan olumaktadr. Konglomeralar kumtalar ile
ardalanmal olarak grlrler. Kumtalar ile konglomeralar arasnda yer yer ince tf
ve tfit seviyeleri ile 3-20 cm arasnda deien kmr seviyeleri Dmrek ky
civarnda ve Mihalk kuzeydousundaki konglomera ve kumtalar arasnda
gzlenir. Konglomera ve kumtalarnn akllar ok sk tutturulmu olup hamur
malzemesi genellikle kilden ibarettir. Bazen bu malzeme karbonat ve demiroksit
bileimindedir. Konglomeralarn tane boylar ok deiik byklklerde olup
boylanma ounlukla ktdr. alma alannda Mamuca Formasyonu Dmrek
kuzeyinde Jura Alt Kretase yal kiretalar zerine diskordansla gelmekle
birlikte, Eosen sonras blgeyi etkileyen tektonizmann izlerini tamaktadr.
Porsuk Formasyonu, Konglomera, kumta, bazalt akntlar, tf, tfit, marn,
kil, jipsli marn ve kil, jips ve kiretalarndan ibaret olup yaklak dou-bat
dorultusunda uzanan Porsuk ay boyunca grldnden bu ad altnda
tanmlanmtr (Gzler 1996). Kendisinden yal metamorfik, ultramafik, granit ve
Eosen birimleri zerine uyumsuzlukla gelirler. Formasyonun kalnl 50 m ile 600
m. arasnda deimektedir. Formasyonun Konglomera Kumta yesi, ounlukla
zerine geldikleri kayalarn cinsi ve rengi ile ilgili olarak deien renkler alr. Eosen
konglomeralarna yakn yerlerde kelen birimler genellikle krmzms kahverengi,
granit ve karbonatl kayalara yakn yerlerde kelen birimlerinde boz, sarms boz,
ultramafik ve mavi istlere yakn yerlerde de gri ve yeilimsi gri renklerde
grlrler. Konglomeralarn imentosu ultramafiklere yakn yerlerde genellikle
dolomittir. Lisvenitlemenin youn olduu yerlerin yakndaki konglomeralarda
imento kalsedon ve limonit, metamorfik ve karbonatlara yakn yerlerdeki
konglomeralarda ise imento CaCO
3
olarak grlr. Kumtalar tane asndan
konglomeralardan farkllk gstermemesine ramen imento asndan farkllk arz
eder. Kumtalarnda imento genellikle limonit, kil ve CaCO
3
olarak grlmesi

47
gerekmektedir. Formasyonun Tf, Tfit yesi, beyaz, pembemsi, krmzms
renklerde ince piroklastik malzemelerden olumutur. Havza kenarnda tf,
sedimantasyon havzasnda ise marn ve kil arakatkl tfitten ibarettir. Genellikle
yeil, sar renklerde hi jips iermeyen Porsuk Formasyonunun Marn ve Kil yesi,
havzann en derin kesimlerinde grlr. Marn ve killer arasnda yer yer ok ince
bantlar eklinde kiretalarn grmek mmkndr.
Konglomera veya kumtalar zerine geldii yerlerde marn ve killerin alt
seviyelerinde kmr oluumlarna rastlamak mmkndr. Porsuk Formasyonunun
en kaln birimi olan Marn ve Killer 150 m. ye kadar ulamaktadr. Formasyonda
ayrca 1-3 cm kalnlnda jips seviyeleri ieren yeil, sar renklerde jipsli marnl kil
birimi de bulunmaktadr. Bu birimi dier marn ve killerden ayran zellii jips
iermi olmasdr.

4.1.1.2.(2.). alma Alannn Jeolojisi

nceleme alanmzda, aratrmaclar tarafndan Jura-Alt Kratese olarak
yalandrlan Zeyky Formasyonunun kireta yesi bulunmaktadr. nceleme alanna
ait genel grnm ekil 4.6da verilmitir.

ekil 4.6. nceleme alanndaki ocan genel grnm

48
alma alannda yzeylenen Zeyky Formasyonu Kireta Birimi zerinde
yaplan makroskopik incelemeye gre; kiretalar kaln tabakal bir yap
gstermekte ve gri, bej, beyaz renklerdedir.
ekil 4.7de grld zere dey ynde gelimi atlaklar mevcuttur. Bu
atlaklar ierisinde ikincil olarak gelien kalsit dolgular ise ekil 4.8de
grlmektedir.

ekil 4.8. atlaklarda ikincil olarak oluan kalsit dolgusu

ekil 4.7de verilen fotorafta da grld zere kayataki mikro atlaklar
genel itibarla ak kahverengi-kzlms renklerin muhtemelen demir oksit boyamas
olduu, bununla birlikte fosil ve fosil kavks ise grlmemektedir.
Sahadan alnan rneklerden yaptrlan ince kesitler zerinde, yaplan
mikroskopik incelemeler sonucunda; kayacn mikritik yapda, ince damarlarn
sparikalsit dolgulu olduu, alg ve bilinmedik foraminifer kavk kesitleri
gzlenmitir.


49

ekil 4.7. Mikro atlaklara ait grnm

4.1.1.3. Blge klimi

Eskiehir li'nde klar souk ve kar yal, yazlar ise scak ve kurak olmak
zere tipik karasal nitelikli Orta Anadolu iklimi egemendir. Ancak il iklimi,
ykseltiye gre yer yer farkllklar gsterir. Buna bal olarak ilde iklim, ukurda
kalan blgelerde daha yumuakken, yaylalardan dalk kesimlere doru gidildike
sertleir. Buna gre ylda 8-9 ay almak mmkn olmaktadr.
4.1.1.4. letme Yntemi
alma alan; 1/25.000 lekli toporafik haritada I 27-d4 paftasnda, UTM
6lik dilime esas Y:380760-X:4379790 koordinatlar civarnda ve ortalama 1.100
metre rakmnda olup, ocakta retim faaliyetleri devam etmektedir. Dnyada ve
Trkiyede mermer retiminde byk oranda ak iletme yntemi uygulanmakta
olup, bu ocakta da, ak iletme yntemi uygulanmakta, iki kademe basamak
oluturulmu ve nc kademe am ilemleri devam etmektedir.
retim faaliyetleri elmas tel kesme yntemiyle yaplmaktadr. Elmas tel
kesme yntemi ile; mermer retiminin temel zellii; mermer ktlesi ierisinden
birbiri ile irtibatl dikey ve yatay deliklerin delinip, elmas telin bu deliklerden

50
geirilerek, delikler arasnda kalan mermer ktlesinin kesilip devrildikten sonra
prizmatik bloklar halinde kesilmesinden (sayalama) oluur. alma alannda,
mermerin yataklanmasna ve topografyann ekline bal olarak yama tipi doal ta
madencilii uygulanmaktadr.
retimi gerekletirilecek cevher zerinde bulunan altere olmu bozuk
mermerli ksm pasa olarak kaldrlmakta, daha sonra zeri alan mermer tabakalar
elmas tel kesme makinesinin tellerinin yerletirilmesi iin haval sondaj makinesi ile
nce dik delik ve ardndan yatay delikler delinmektedir. letmede bu yntemin
uygulanmasnn nedeni formasyonun az atlakl oluu, elmas tel kesme makinesinin
ilk yatrm maliyetinin dk olmas ve tel kesme yntemiyle retim kapasitesinin
yksek olmasdr. Bu deliklerden elmasl tel geirilerek, elmasl tel, tel makinesi
vastasyla dndrlmekte, bu esnada telin ar snmamas iin elmas tele su vermek
sureti ile kayacn kesimi salanmaktadr.
Kesimden sonra hidrolik krikolar vastasyla mermer blou ocak ierisine
devrilmekte ve daha sonra sayalanarak istenen ebatlara kesilen blok mermerler stok
alanna nakledilmektedir.
retimle birlikte kan pasa ve molozlar evreye sorun yaratmayacak ekilde
ruhsat alanndaki uygun yerlere dklmektedir. Ocaktan karlan ak renkli bej
mermer piyasada aranan bir bej mermerdir. Sahadan retilen blok bej mermer
iletme tarafndan ocak k mermer fabrikalarna satlmaktadr. Mermer
fabrikasnda plaka ve fayans haline getirildikten sonra sata sunulmaktadr.

4.2. Metod

alma alanndaki mermer ocandan alnan numuneler ukurova
niversitesi, Mhendislik-Mimarlk Fakltesi, Maden Mhendislii Blm
laboratuarlarnda bulunan ta kesme makineleri vastasyla deneyler iin silindirik ve
kp numuneler ekline getirilmi ve bu numunelerin fiziksel, kimyasal ve mekanik
zellikleri deney aletleri kullanlarak sonular tespit edilip kullanlan standartlara
gre karlatrma yaplmtr.

51
4.2.1. Petrografik Analiz
Kayatan alnan rnekten kesilen ince levhann bir yz 600lk zmpara
tozu ile andrlarak dzlenir. Daha sonra 1000lik zmpara tozu ile cam stnde
przleri iyice temizlenerek parlatlan ve cam lama, Kanada balsam yaptrc ile
yaptrlr. Kayacn dier yz, 0,03 mm kalnlk elde edilene kadar benzer ilem ile
andrlr. Kayatan petrografik inceleme iin hazrlanm ince kesitler, petrografi
mikroskobunda, iinde geen nn kazand zelliklerin saptanmasyla tanmlanr.
4.2.2. Kimyasal Analiz

Analizler, ukurova niversitesi, Maden Mhendislii Blm
Laboratuarnda yaptrlmtr. Blm laboratuarnda yaplan analizlerde;
Kiretanda Si, Fe, Ca, Mg, tayini:
250 mikron () boyutuna tlen rnek etvde 20 4 saat sresince
105Cde kurutulmu ve virglden sonra drt hane hassasiyette tartm yapabilen
hassas terazide 0,5 gr civarnda rnek alnmtr. HCL ile HNO
3
n (3/1) orannda
karm ile elde edilen kral suyu rnek zerine eklendikten sonra znme
tamamlanana kadar stlmtr.
zlme tamamlannca mavi bant szge kdndan szlerek SiO
2

kristalleri ile zelti ayrlr. zelti zerine amonyak eklenerek Fe ve Al oksitleri
halinde ktrlr. Beyaz bant filtre kadndan szlerek zeltiden ayrlr.
zeltide Ca ve Mg deneyleri EDTA titrasyonu ile belirlenir. Beyaz bant filtre kad
zerindeki kat asit ilavesi ile zlr. zeltideki Fe ve Al miktar yksek ise
titrasyon ile deilse atomik absorbsiyon spektrometresinde tayin edilir. Kat miktar
tartlr ve SiO
2
, HF, HClO
4
ilavesi ile uurulur. Ktle kaybndan %SiO
2
hesaplanr.

4.2.3. Fiziksel zellikler

alma alanndan sistematik olarak alnp laboratuara getirilen rnek
numunelerin fiziksel zellikleri tayin edilmitir.


52
4.2.3.1. Su Emme Oran

Deney dzgn geometrik ekilli olan veya olmayan en az deney numunesi
zerinde yaplr. Yaplan inceleme iin dzgn geometrik ekilli olmayan adet
deney numunesi hazrlanmaktadr.
Terazi: Yeterli kapasitede 0,1 gr hassasiyette,
Etv: 110C 5C scakla ayarlanabilen, tercihen hava sirklasyonlu,
Desikatr: Uygun byklkte,
Arimet Terazisi: Yeterli kapasitede 0,1 gr hassasiyette,
Su Kab: Uygun byklkte, paslanmaz malzemeden yaplm olmal.
Deneyde, boyutlar en az 5 cm olan dzgn geometrik ekli olmayan adet
deney numunesi kullanlr. Her bir deney numunesinin arl 350 gramdan az
olmamaldr.
Deney numuneleri bir tel fra ile fralanp ykanp temizlendikten sonra,
iinde 20C 5C scaklkta su bulunan uygun byklkte ve derinlikte bir kap
ierisine, yksekliklerinin yaklak ne kadar suya daldrlrlar. Bu durumda 1
saat bekletildikten sonra sine kadar suya batacak ekilde su ilave edilir ve 1 saat
daha bekletilir. Ayn ekilde ne kadar suya batacak ekilde ayn scaklk
aralnda bulunan su ilave edilerek 1 saat bekletildikten sonra deney numuneleri
tamamen suyun iine batacak ekilde su ilave edilir. Bu durumda 45 saat sre ile
bekletilir.
Bu sre ierisinde kaptaki su yksekliinin deney numunelerinin zerini
yaklak 1,5 cm - 2 cm rtecek seviyede olmas salanmal ve deney numuneleri
zerinde oluacak hava kabarcklar uygun bir yntemle giderilmelidir. Deneyin
balangcndan itibaren 48 saat sonunda sudan karlan deney numuneleri, slatlarak
sklm bir bez veya snger ile silinerek zerindeki su damlalar alndktan sonra,
bekletilmeksizin 0,1 gr hassasiyetle tartlr (G
d
).
Deney numuneleri tekrar su iine daldrlr. Bu tartma ilemi 24 saat
aralklarla deney numuneleri deimez ktleye gelinceye kadar tekrarlanr. Ta
deney numunelerinin suya doygun hale geldii kabul olunan bu ktlesi ile bunu
izleyen 24er saatlik ara ile bulunan ktleleri arasnda %0,1den fazla fark

53
bulunmazsa bu ktlenin deimez ktle olduu kabul olunur. Bundan sonra doygun
haldeki deney numuneleri Arimet terazisinde 0,1 gr hassasiyetle tartlarak, su
iindeki ktleleri bulunur (G
ds
).
Daha sonra deney numuneleri deimez ktleye gelinceye kadar kurutulur.
Desikatr ierisinde soutulduktan sonra 0,1 gr hassasiyetle tartlarak ktlesi bulunur
(G
k
).
Tan ktlece su emme oran aadaki forml ile hesaplanr.

x100
G
G G
S
k
k d
k
(4.1)

Tan hacimce su emme oran aadaki forml ile hesaplanr.

x100
G G
G G
S
ds k
k d
h
(4.2)

4.2.3.2. Birim Hacim Arlk

Bu deney, karot rneklerinin ktlesel (gzenekler dahil) birim hacim
arlnn tayini amacyla yaplr. Bu deneyde kullanlan alet ve gereler; lm
kumpas aleti (0,01 mm hassasiyette) ve frn (105C 5C kapasiteli)dr.
nce silindirik deney rneinin ap ve boyu, lm kumpas kullanlarak
birbirine dik, ayr ynde llr ve bu deerlerin ortalamas alnr. Boy ve ap
deerleri kullanlarak rnein hacmi hesaplanr.
rnek hassas terazide tartlarak arl belirlenir. Eer rneklerinin kuru
younluk ve kuru birim hacim arlk tayini yaplacak ise, 105Cye ayarlanm
frnda en az 12 saat kurutulduktan sonra tartlmaldr. Bulunan sonular aadaki
eitlikte yerine konularak her bir rnek iin ayr ayr birim hacim arl belirlenir:


54
d
h
=
V
G
k
(4.3)

Burada;
d
h
: Birim hacim arlk (gr/cm)
G
k
: Deimez arla kadar kurutulmu deney rnek arl (gr)
V: rnek hacmi (cm)

4.2.3.3. zgl Arlk (Younluk)

Deney rnek zerinde yaplr.
Terazi: Yeterli kapasitede 0,01 gr hassasiyette,
Elek: Gz akl 0,2 mm olan kare gzl deney elei,
Piknometre: Uygun byklkte,
Etv: 110C 50C scakla ayarlanabilen,
Desikatr: Uygun byklkte,
Vakum Pompas: Basnc 22 mm 2 mm civa (Hg) stunu deerine
indirebilecek kapasitede.
Numuneyi temsil edecek ekilde, deiik paralardan krlarak alnan en az 2
kg numune, tamam gz akl 0,2 mm olan kare gzl elekten geecek ekilde
tlr ve deimez ktleye kadar kurutulur.
Oda scaklndaki su ile doldurulan piknometre, kapa kapandktan ve
zerindeki su damlalar kuru bir bez ile alndktan sonra 0,01 gr hassasiyet ile tartlr
(G
ps
). Piknometre iindeki su tamamen boaltldktan ve etvde kurutulup
soutulduktan sonra tekrar tartlarak piknometre (kapa ile birlikte) ktlesi bulunur
(G
p
).
inde deney numunesi bulunan piknometre hacminin ne kadar su ile
doldurulur ve yaklak 10-15 dakika sre ile kaynatlr. Vakum pompas kullanld
takdirde vakum pompas ile hava alma ilemi, piknometre sk sk alkalanarak
kolaylatrlr ve ileme hava kabarcklar kmayncaya kadar devam edilir. Kapa
kapatlarak zeri kurulanr ve 0,01 gr hassasiyetle tartlr (G
pns
).


55
d
0
=
) ( ) (
ps pns p pn
p pn
G G G G
G G

(4.4)

d
0
= Tan zgl ktlesi
G
pn
= (Piknometre + deney numunesi) ktlesi (gr)
G
p
= Piknometre ktlesi (gr)
G
pns
= (Piknometre + deney numunesi + su) ktlesi (gr)
G
ps
= Su ile dolu piknometre ktlesi (gr)
Elde edilen deerler, yzde bir hanesinde yuvarlatlarak gsterilir (TS 699).

4.2.3.4. Grnr Porozite

Tan porozitesi aadaki formlle hesaplanr (TS 699).

P =
,
_
0
h
d
d
1 x 100 (4.5)

P= (1-k) x 100 (4.6)

Burada;
P= Tan porozitesi (%)
d
h
= Tan hacim ktlesi (g/cm
3
)
d
o
= Tan zgl ktlesi (g/cm
3
)
k= d
h
/d
0
(doluluk oran)

4.2.3.5. Schmidt ekici ile Sertlik Belirleme

Schmidt ekici, kayalarn tek eksenli basn dayanmlarnn dolayl olarak
tayininde kullanlan pratik bir aratr (ekil 4.9). Deney srasnda ekicin kaya
zerine daima dik olmasna dikkat edilmelidir. Deneyde, kaya yzeyinde 36 ayr

56
noktada vuru yaplm ve elde edilen deerler arasnda en kk olan 11 tanesi iptal
edilerek, dier 25 vuruun ortalamas alnmtr.

ekil 4.9. Schmidt ekici

4.2.3.6. Sonik Hz

Ultrasonik teknikler uzun yllardr madencilik biliminde ve jeoteknik
uygulamalar iinde kullanlmaktadr. Bunlar kayalarn dinamik zelliklerinin
laboratuardaki saptanmasnda kullanlr. Bu teknikler, uygulanmasnn kolayl ve
malzemenin rselenmemesinden dolay, jeoteknik mhendisliinde gittike artarak
kullanlmaya balanmtr. Kaya ktle deformasyonu ve basncnn tahmini, yeralt
aklklarnn etrafnda gelimi atlak zonlarnn bykl (uzunluu), kayacn su
ierme derecesinin saptanmas ve atlak kaya ktle karakteristii sismik tekniklerin
uyguland dier baz uygulamalardr.
P dalga hz, laboratuarlarda dorudan ya da dolayl olarak llebilir.
Dolayl yntemler dorudan yntemlere gre daha kolaydr. Bu nedenle eer
dorudan P dalga hz ile dolayl P dalga hz arasnda gl bir iliki kurulabilirse,
dorudan P dalga hz deeri, dolayl lmlerden tahmin edilebilir ve bylece
lmleri daha da kolaylatrabilir (Kahraman, 2002).

57
Kayalarn dinamik elastisite katsaylar, silindirik veya kbik olarak
hazrlanan deney rnekleri zerinde ultra ses lm deerlerinin analizi ile
belirlenmektedir. Alt ve st yzeylere gres srlerek sismik analizatr (alc-verici)
arasna verici yerletirilerek impulsun geme sresine baml olarak sismik hz
lm aletinin kalibrasyonu yaplr (ekil 4.10). Sonrasnda, deney rnekleri her iki
transdse ular arasna yerletirilerek, P ve S dalga hzlarnn rnei bir utan dier
uca gemesi iin gerekli net sreler belirlenerek kaydedilir. Bulunan bu deerler
kullanlarak dalga hzlar aadaki eitlik yardmyla hesaplanr:

V =
T
L
(4.7)
Burada;
V= P ve S dalga hz (m/sn)
L= rnek kalnl (m)
T= Dalgann rnei geme zaman (sn)

ekil 4.10. Sonik hz lmede kullanlan pundit cihaz

4.2.4. Mekanik zellikler

alma alanndaki bej mermerin mekanik zelliklerini belirlemek amacyla
aadaki deneyler yaplmtr.

58
4.2.4.1. Tek Eksenli Basn Dayanm

Basn dayanm, zerlerine uygulanan basn yklerine kar kayalarn
krlmadan nceki, dayanma yetenei olarak tanmlanr. Bu deneyde ama, L/D oran
2-2,5 olan dzgn geometrik biimli kaya rneklerinin (silindir, kp veya prizma
eklinde), tek eksenli ve dey olarak uygulanan ykler altnda dayanm snrlarnn
bulunmasdr. Kayalarn basn dayanmnn bulunmas, hem snflama hem de
tasarm asndan olduka gereklidir.
Kayalarn basn dayanmna etki eden jeolojik zelikler;
* Litoloji,
* Sreksizlik,
* Su ierii,
* imentolanma ve kristalleme derecesi,
* Homojenite,
* zotropluk,
* Ayrma derecesi,
* Ykseklik / ap oran (L/D iin en uygun deer 2-2.5),
* Ykleme hz,
* rnein alt ve st yzeylerinin nitelikleri,
Tek eksenli basn direnleri boy-ap oran 2-2.5 kat olan karot rneklerinde
ekil 4.11de gsterilen deney aleti yardmyla bilgisayar programl preste yaplr.
Karot rnei presin plakalar arasna yerletirildikten sonra bilgisayarda
ykleme hz program yaplr, hz ayar programn monitrde gsterdii aralkta
kalacak ekilde elle kontrol edilir. ki plaka arasnda yke maruz kalan rnek
belli bir sre sonra yk tayamaz duruma gelir ve krlr. Bu andan itibaren deney
tamamlanm olur ve rnek zerindeki yk kaldrlr. rneklerin krld andaki yk
bilgisayarda okunarak kaydedilir (TS 699).

c
=
A
F
(4.8)


59
Burada;
c
= Tek eksenli basn dayanm (kg/cm
2
)
F = rnek yenilme yk deeri (kg)
A = rnek yzey alan (cm
2
)

ekil 4.11. Tek eksenli basn mukavemeti deney dzenei

4.2.4.2. Eilme Dayanm

Eilme dayanm; kiri eklindeki rneklerin eilme gerilmelerine kar
gsterdii direntir. Doal yap talarnn kullanm genellikle belirli boyut ve
kalnlklarda plakalar eklinde olduundan eilme direnci son derece nemli bir

60
parametre olarak ortaya kmaktadr. nk plaka kalnl, plaka boyut ve destek
noktalar arasndaki mesafe kayacn eilme dayanmna gre tespit edilebilmektedir.
Eilme dayanmnn belirlenmesi iin boy-ap oran 2 kat olan rneklerden 5 adet
hazrlanmtr (TS 699, 1987).
Deney rnekleri ekil 4.12'de gsterilen deney dzeneindeki gibi plaka
eklinde rnekler aras aklk 180 mm olacak ekilde deney presi tablalar
arasna, ykleme ortadan uygulanabilecek biimde yerletirilir. Deney rnei
zerine yaklak 5 kg'lk bir yk verilerek mesnetlerin tam yerlemesi ve oturmas
salanr. Sonrasnda yk art dakikada 450 kg' gemeyecek ekilde arttrlarak,
krlma anndaki yk deeri kaydedilir ve ykleme yzeyi ile plaka kalnl
izgisinin olutuu noktada llr. Bulunan sonular aadaki eitlikte yerine
konarak eilme dayanm deeri hesaplanr:

ekil 4.12. Eilme dayanm deney aleti

e = (3PL)/(2bh
2
) (4.9)

Burada;


61
e
: Kayacn eilme dayanm (kg/cm)
P : Krlmaya kar olan en byk yk (kg)
L : Deney rneinin mesnetler arasndaki mesafesi (cm)
b : Deney rneinin genilii (cm)
h : Deney rneinin kalnl (cm)

4.2.4.3. Anma (Bhme) Dayanm

Anma dayanm; kayacn yzeyindeki andrc maddelerle meydana
getirilen anmaya kar direncidir. Kayalarn anma dayanmlarnn bilinmesi son
derece nemlidir. Taban demesi ve merdiven basamaklarnda kullanlacak
plakalarda oluabilecek anma kayplarnn nceden laboratuarda lm, uygun ta
seimine olanak salamaktadr.
Ticari tanm kapsamndaki her tr mermer ve yap
kaplamas iin bilinmesi gereken srtnme etkisi ile oluan anma kayplar,
genellikle karbonatl kayalarda yksek; mineral ierii ve ierdii minerallerin
zellikleri nedeniyle sert ta olarak nitelenen magmatik kkenli talarda ise dktr.
Kayalarn anma dayanmlarnn belirlenmesi iin TS 699'a uygun olarak 71 mm
boyutlarnda 5er adet kp rnekler kullanlr.
Bu rnekler nce 105C'de kurutularak tartlr ve tartm sonular kaydedilir.
Daha sonra rnekler Bhme yzey andrma aletinde yzey andrma deneyine tabi
tutulur.
Deneyde kullanlan Bhme yzey andrma aleti, 30 dev/dak hzla dnmesi
ayarlanabilen 750 mm apnda bir andrma diskine sahiptir. Devir saysn gsteren
bir numaratr vardr.
Her 22 devir sonunda disk otomatik olarak durmaktadr. rnei
tutacak ve 350 kg yk ykleyecek dzenek mevcuttur (ekil 4.13). Deneylerde
20 gr zmpara tozu srtnme eridi zerine serpilir ve elik manivela aracl ile
30 kglk yk uygulanarak deney rneinin srtnme eridine 0,6 kg/cm
2
lik bir
basnla bastrlmas salandktan sonra disk dndrlr. 22 devir sonunda otomatik
olarak duran disk zerinden zmpara tozu ve rnek artklar temizlenir. Yeniden

62
zmpara tozu konulur ve rnek dey eksen etrafnda 90 evrilir. Her rnek iin 22
devirlik 20 anma periyodu yani 440 devir uygulanr (Gndz 1996). Deney
sonularnn deerlendirilmesinde anma kayb, kalnlk azalmas cinsinden
aadaki bant ile bulunur:

d = d
0
- d
1
(4.10)

Burada;
d = Tan bhme yzey anma kayb deeri (cm/50cm)
d
0
= Tan deneyden nceki ortalama kalnl (cm)
d
1
= Tan deneyden sonraki ortalama kalnl (cm)

ekil 4.13. Srtnme ile anma kayb (bhme) deney aleti

4.2.4.4. Darbe Dayanm

Darbe dayanm; standart boyutlardaki kayalarn belirli bir dorultuda,
darbelere kar gsterdii direntir. Kayacn kullanm alanlarnn belirlenmesinde
darbe dayanmnn bilinmesi nemli bir konu olarak grlmektedir.

63
Kayacn darbe dayanmnn belirlenmesi iin, 40x40x40 mm boyutlarndaki
6 adet kp rnek kullanlmtr. Darbe dayanm deneyi ekil 4.14te grlen darbe
dayanm deney dzenei kullanlarak yaplmtr. Darbe dayanm deney
dzeneinde rnek rsn zerindeki rnek yuvasna yerletirilir ve bunu zerine
elik plaka konularak deney tokma aadaki eitlikten hesaplanan ykseklikten
drlr:

H = 0,04 V (4.11)

Burada;
H: Tokman dme ykseklii (cm)
V: Deney rneinin hacmi (cm)

Birinci darbeden sonraki takip eden her darbede dme ykseklii, bir
evvelki yksekliin, ilk dme ykseklii (H) kadar arttrlmasyla elde edilir. Deney
rnei krlncaya kadar bu ileme devam edilir ve darbe says belirlenir. Dme
yksekliinin arttrlmasna ramen geri srama miktar artmaz veya azalrsa;
krlma, atlama veya pullanma olursa deney rnei krlm saylr. Bu son darbe,
darbe saysnn (n) hesaplanmasnda dikkate alnmaz. Darbe dayanm ise aadaki
eitlik ile belirlenebilmektedir (TS 699).

D
n
= n (n + 1) (4.12)

Burada;
D
n
: Kayacn darbe dayanm (kgcm/cm)
n: Krlmaya sebep olan darbe says


64

ekil 4.14. Darbe dayanm aleti

4.2.4.5. Dolayl ekme Dayanm (Brazilian - Disk Makaslama)

ekme dayanm; mermerlerin ekme gerilmeleri karsndaki direncidir.
ekme dayanm iin iki farkl deney yntemi kullanlmaktadr (ekil 4.15).
Direkt ekme dayanm deneyi,
Yarmada ekme dayanm (Brazilian) deneyi.
Direkt ekme dayanm deneylerinde, silindir eklinde d yzeyleri dzgn
ve nominal boy / ap oran (h/d) 2 -2,5 arasnda ap 42 mmden az olmayan en az 5
adet deney numunesi kullanlr.
Deney numuneleri etvde deimez ktleye gelinceye kadar kurutularak
sonrasnda oda scaklna kadar soutulur. Kondisyonlanan deney numuneleri elik
balklara epoksi reine tipi bir yaptrc ile yaptrlarak, numune zerine srekli
bir ekme etkisi uygulanr ve 5-15 dakikalk bir srede numunenin krlmas salanr.

65
Yarmada ekme dayanm deneyinde ise; silindir eklinde nominal boy/ap oranlar
0,5-1,0 arasnda olan dzgn yzeyli mermer numuneleri kullanlr. Numuneler
standartlara uygun olarak kondisyonlandktan sonra, numuneler yerletirilerek apsal
ykleme yaplr ve yarlmann gerekletii yk deeri kaydedilir. Mermer rneinin
yarmada ekme dayanm deeri (TS 699, 1987);

t = (2Ft) / ( DL) (4.13)

t = Mermerin yarmada ekme dayanm (MPa)
Ft = Mermerin yenilme yk deeri (kN)
D = Mermer numunesinin ap (m)
L= Mermer numunesinin boyu (m) bulunmaktadr.

ekil 4.15. Dolayl ekme deneyi aleti

66
4.2.4.6. Nokta Yk

Bu deney kayalarn dayanmlarna gre snflandrlmasnda kullanlan nokta
yk dayanm indeksinin saptanmas amacyla yaplr. Nokta-yk dayanm indeksi
tek eksenli skma ve ekilme dayanm gibi dier dayanm parametrelerinin dolayl
olarak belirlenmesinde de kullanlr.
Standart Nokta Ykleme Aleti: Ykleme pompas, yk gstergesi, gvdesi,
konik balklar ve lm cetvelinden oluan alet,
lm Kumpas: (0,1 mm hassasiyette)
Bu deney iin silindirik karot rneklerinin yan sra, blok ve dzensiz ekilli
rneklerde kullanlabilir. Ayrca, karot rnei konik ykleme bal altna karot
eksenine dik veya paralel konumda yerletirilebilir. Bu nedenle nokta ykleme
deneyi;
apsal deney (karot eksenine dik ynde ykleme)
Eksenel deney (karot eksenine paralel ynde ykleme)
Blok ve dzensiz rneklerle deney
Laboratuar almasnda apsal deney uygulanmtr.
ap kumpas ile llen rnek konik ular arasna karotun eksenine dik
ynde yerletirilir. Konik ular ile rnek arasnda aklk kalmamas iin pompa
kullanlarak silindirik ykleme tablas ykseltilir (TS 699, 1987).

I
s
=
2
e
D
P
(4.14)

F =
45 , 0
(min)
50
1
]
1
e
D
(4.15)

I
s(50)
= F x I
s
(4.16)


67
Burada;
D
e
= Edeer ap (mm)
P= Yenilme yk (kN)
F= Boyut dzeltme faktr
I
s
=Dzeltilmemi nokta yk dayanm (MPa)
I
s(50)
= Dzeltilmi nokta yk dayanm indeksi (MPa)

Aadaki ekil 4.16da Nokta yk deneyinde kullanlan ekipman ve
numunenin grnts verilmitir.

ekil 4.16. Nokta yk dayanm deney aleti
4.2.5. Dier zellikler
4.2.5.1. Ak Hava Tesirine Dayankllk Tayini

Ak hava tesirlerine dayankllk deneyi, yaplarda ssleme amac ile
kullanlan doal talarn ak hava tesiri karsnda grn ve renklerindeki
deiikliklerin tespit edilmesi amac ile yaplr. Deney iin her bir kayatan yaklak
el byklnde 5er ift numune hazrlanr ve kesme yzeyleri parlatlarak parlak

68
yzeyler haline getirilir. Elde edilen iftlerin yars karlatrma iin saklanr, dier
yars da deneye tabi tutulur. lk olarak numunelerin yzeylerine srmek zere
%1lik hidroklorik asit (HCl) zeltisi hazrlanr. Daha sonra HCI zeltisi numune
yzeylerine bir pamuk yardmyla srlr. Bu ilem 10ar kez tekrarlanr. Son olarak
deneye tabi tutulan numunelerle saklanan numuneler karlatrlr ve renk deiiklii
olup olmad kontrol edilir (TS 699, 1987).

4.2.5.2. Pas Tehlikesi Tayini

Pas tehlikesi tayini deneyi, bu deney yap talarn meydana getiren
mineraller arasnda hava etkileri ile pasl renk bozukluklarnn meydana gelmesine
sebep olabilecek pirit, markasit, pirotin, magnetit, demir karbonat karmlar ve
biyotit gibi minerallerin leke oluturabilecek miktar ve durumda olup olmadklarnn,
havann ve nemin etkisi ile ortaya kabilecek slfrik asidin tataki dier mineralleri
etkileyip etkilemeyeceinin belirlenmesi amac ile yaplr. Bu amala yaklak el
byklnde ve krk yzeylerin evreledii 5er ift deney numunesi hazrlanr.
Deney iin ayrlan paralar ak bir kap iine kalnlklarnn yarsna kadar su iinde
kalacak ekilde yerletirilerek 28 gn boyunca bekletilir. Bu sre zarfnda kapta
eksilen su tamamlanr. Sre sonunda sudan karlan numunelerin yzeylerinde
herhangi bir renk deiiklii ve paslanma olup olmadna baklr ve saklanan
numunelerle mukayese edilir (TS 699, 1987).

4.2.5.3. Asitlere Dayankllk Tayini

Asitlere dayankllk deneyi, bu deney yap talarnn baca gazlar ile havada
bulunan dier zararl gazlarn, havann nemi ile birleerek oluturacaklar asitlere
dayankl olup olmadklarnn tayini amac ile yaplr. Deney iin 5er ift numune
hazrlanr. Numune iftlerinden her biri farkl plakadan alnr. Numune iftlerinin
birer paras deneye tabi tutulmu, dier paralar ise desikatre konularak mukayese
iin saklanr. Deneyde; asitlere dayankllk test cihaz, desikatr ve byte
kullanlr. Numuneler iinde slfroz asit bulunan kabn zerine aside demeyecek

69
ekilde uygun bir dzenekle aslr ve cihazn kapa kapatlr. Bu durumda toplam 28
gn bekletilir. Her 7 gnde bir, asit etkisinde braklan rneklerle iftleri mukayese
edilir. 28 gn sonunda numunelerin renginde ve grnnde deiiklik olup
olmad incelenir (TS 699, 1987).

4.2.5.4. Donma ve zlmeye Kar Diren Tayini

Atmosfer basncnda suya batrlarak su altnda tutulan ve belirli tane
byklne sahip agregalardan oluan deney numunesi ksmlar donma zlme
dngsne tabii tutulur ve dng sonucunda agregalarda atlak oluumu, ktle kayb
veya mukavemet deiiklii olup olmadnn belirlenmesi amacyla yaplr.
Deneyde deney elekleri (gz akl 8 mm, 16 mm olan kare gzl), etv (105 C
5C kapasiteli), dk scaklk dolab (dey veya yatay hava dolaml), terazi (0.1
gr hassasiyette), metal kutular ve damtk su kullanlr. ncelikle 8-16 mm tane
byklnde 2 kglk numuneler hazrlanr. Daha sonra numuneler ykanr ve
105C 5Cde sabit ktleye kurutulur. Numuneler ortam scaklna gelince hemen
tartlr. Hazrlanan deney numuneleri metal kutular ierine konularak zerlerine
damtk su ilave edilir ve 24 saat atmosfer basncna tabii tutulur. Her bir metal
kutudaki su seviyesi numunelerin 1 cm zerine gelecek ekilde konulur. Numuneler
10 defa donma zlme dngsne tabii tutulur. Onuncu dng tamamlandktan
sonra her bir kutunun iindeki malzeme 4 mm gz aklkl deney elei zerine
boaltlarak elek zerindekiler ykanr ve elenir. Aada verilen eitlik 4.17
yardmyla ktlece yzde madde kayb tayini yaplr (TS EN 1367-1).

F = 100
1
2 1
x
m
m m
(4.17)
Burada;
m
1
:Deney numunesinin ilk kuru ktlesi (gr)
m
2
: Deney numunesinin son kuru ktlesi (gr)
F : Deney numunesinin ktlece yzde kaybdr


70

5. ARATIRMA BULGULARI Hasan KURTCU

71
5. ARATIRMA BULGULARI

5.1. Petrografik nceleme

Eskiehir ili, Sivrihisar lesindeki Babadat bej mermer ocandan rnekler
zerinde hazrlanan numuneler nce petrografik olarak ve numunelerden hazrlanan
ince kesitler ise polorizan mikroskop altnda incelenmitir.

5.1.1. plak Gz ve Lupla Yaplan nceleme

plak gzle bakld zaman kayacn olduka masif bir yapda olduu
grlmektedir. D zonlarda ak gri olmasna karlk i ksmlarn ok ak
mavimtrak renkte ve yer yer ak renkli kalsit damarlaryla kesildii ve mikro
atlaklarn ak kahverengi ve muhtemelen demir oksit damarcklaryla doldurulduu
anlalmaktadr. zellikle damarlar iindeki kalsit kristallerinin kolayca seildii ve
k altnda parlad anlalmaktadr. Yer yer fosil izleri mevcuttur. Seyreltilmi HCl
asitte hzl kprme gstermesi kayacn esas olarak CaCO
3
tan olutuunu
kantlamaktadr.

5.1.2. Polorizan Mikroskop Altnda nceleme

Mikritik Yapll kayata seyrek ince damarlar ince sparikalsit dolguludur.
Erime ile geniletilmi krk ve dier gzenek alanlar %3-5i kadar olup belirgin
ikizlenmeli orta-iri sparikalsit dolguludur. Salm halde ince opak mineraller
%1den azdr. Mikritik zeminde %3 kadar intraklast, %7 kadar alg ve bilinmedik
foraminifer kavk kesiti vardr. Kavk kesitleri mikritik yapll, ileri orta sparikalsit
dolguludur.
Fosil ileri orta, erime ile geniletilmi gzenek alanlar orta-iri spariklastik
dolguludur. Mikrit zeminde mikritik yapll intraklastlar %15 kadardr. Mikritik
zrhl alg foraminifer ve benzeri biyoklastlar %10 kadar olup ileri ortasparikalsit
dolguludur. Seyrek ince kalsit damarcklar ince sparikalsit dolguludur. Erime ile

72
geniletilmi gzenek alanlar seyrek olup orta-iri sparikalsit dolguludur. Kaya %2
kadar orta kristalen dolomitlidir.
Bu verilenden sonra kayaca mikritik ve biyomikritik kireta (kalker)
adlamas yaplmtr. Dolaysyla inceleme alanndaki mermerler Kireta
Mermerleri grubundadr.

5.2. Kimyasal nceleme

Petrografik olarak karbonat d minerallerin yaygn olmad anlalan
Eskiehir ili, Sivrihisar ilesi, Babadat blgesine ait kireta rnekleri tlerek
XRF yntemiyle kimyasal analize tabi tutulmutur. Bulunan sonular izelge 5.1de
verilmitir.

izelge 5.1. Kimyasal analiz sonular
MgO
(%)
SiO
2

(%)
Al
2
O
3

(%)
MnO
(%)
CuO
(%)
Fe
2
O
3

(%)
CaCO
3

(%)
0,67 0,63 0,43 0,006 0,023 0,11 96,51

5.3. Numunelerin Fiziksel zellikleri

alma alanndan getirilen rnekler, laboratuarda standartlara uygun olarak
kesilerek 5 adet benzer rnek zerinde deneyler gerekletirilmi ve sonular ilgili
izelgeler de verilmitir.

5.3.1. Birim Hacim Arlk Deney Sonular

Araziden alnan ve standartlara uygun bir ekilde hazrlanan rnekler ukurova
niversitesi, Maden Mhendislii Blm Laboratuarlar'nda birim hacim arlk,
deneyine tabii tutulmutur. TS 2513 ve TS 1910 sonular kullanlarak yaplan
hesaplamalar neticesinde elde edilen sonular izelge 5.2'de verilmitir.

73
Eskiehir ili, Sivrihisar lesindeki Babadat bej mermer ocandan alnan
numunelerin ortalama birim hacim arl 2,672 (gr/cm
3
) olarak bulunmutur. Bu
deer TS 2513 ve TS 1910'a gre deme ve kaplama yaplabilecek snr deer olan
2,55ten byktr.

izelge 5.2. Birim hacim arlk deerleri
Numune
No
Numune
ap
(cm)
Numune
Uzunluu
(cm)
Numune
Arl
(gr)
Numune
Hacmi
(cm
3
)
Birim Hacim
Arlk
(gr/cm
3
)
Ortalama Birim
Hacim Arlk
(gr/cm
3
)
1 4,20 3,87 142,57 53,61 2,659
2,672 0,09
2 4,20 3,22 119,44 44,61 2,677
3 4,20 3,77 140,03 52,23 2,681
4 4,20 3,23 119,25 44,75 2,665
5 4,20 3,25 120,62 45,02 2,679

5.3.2. zgl Arlk Deney Sonular

alma alanndan alnan numuneler TS 699a uygun olarak; nce tlp
boluklar drlm, ardndan piknometre yardm ile zgl arlk tayini
gerekletirilmi ve deney sonular izelge 5.3te verilmitir. Bulunan 2,72
gr/cm
3
lk deer tm alanlarda kullanlacak mermerler iin olduka iyimser bir
rakamdr.

izelge 5.3. zgl arlk deerleri
Numune
No
Piknometre
Arlk Gp
(gr)
Piknometre
ve
Numunenin
Arl
Gpn (gr)
Suyla Dolu
Piknometrenin
Arl Gps
(gr)
Piknometre,
Su ve
Numune
Arlk
Gpns (gr)
zgl
Arlk
(gr/cm
3
)
Ortalama
zgl
Arlk
(gr/cm
3
)
1 48,0608 63,5711 92,4480 107,9593 2,76
2,72
0,07
2 48,0608 64,0123 92,0235 107,9630 2,64
3 48,0608 63,6018 92,4410 107,9251 2,73
4 48,0608 65,5606 90,4465 107,9953 2,66
5 48,0608 63,5680 92,4475 108,0494 2,81

74
5.3.3. Porozite (Gzeneklilik Derecesi) Deney Sonular

TS 699a gre bir kaya iindeki gzeneklilik boluk hacminin tm kaya
hacmine orannn % cinsinden ifadesidir. Yksek lisans tez sahasndan alnan
numunelerin TS 1910 gre yaplan zahiri porozite (gzeneklilik derecesi) deerleri
izelge 5.4te verilmitir.
nceleme alanndan alnan ve mermer olarak kullanlan numunelerin ortalama
grnr porozitesinin %0,488 bulunmas ok kompakt kaya snfnda (< %1)
deerlendirilebileceini gsterir. Bu deer TS 1910'a gre snr deer olan < %2nin
drtte biri kadardr.

izelge 5.4. Porozite deerleri
Numune
No
Ya Arlk
(gr)
Kuru Arlk
(gr)
Numune
Hacmi
(cm
3
)
Porozite (%)
Ortalama
Porozite (%)
1 142,94 142,57 53,61 0,690
0,488 t 0,14
2 119,58 119,44 44,61 0,314
3 140,27 140,03 52,23 0,459
4 119,25 119,07 44,75 0,402
5 120,62 120,36 45,02 0,577

5.3.4. Arlka Su Emme Oran Deney Sonular

Doal talarn su etkisi ile zlmesi, zellikle d kaplama malzemesi
olarak kullanlan talar iin nemli bir husus olmaktadr. Doal talar atmosfer
artlar altnda zamanla yavata olsa kimyasal ve fiziksel etkilerle deiime
uramaktadr. alma alanndan alnan numunelerin arlka su emme orannn
belirlenmesi iin TS 2513 ve TS 1910a gre yaplan deney sonular izelge 5.5te
verilmitir.
nceleme alanndan alnan numunenin ortalama arlka su emme oran
%0,183 bulunmutur. Bu deer, TS 2513'a gre snr deeri (< %1,80), TS 1910'a
gre snr deer olan < %0,75i kolaylkla salamaktadr.


75
izelge 5.5. Arlka su emme oran deerleri
Numune
No
Ya Arlk (gr) Kuru Arlk (gr)
Arlka Su
Emme (%)
Ortalama Arlka
Su Emme (%)
1 142,94 142,57 0,260
0,183 0,05
2 119,58 119,44 0,117
3 140,27 140,03 0,171
4 119,25 119,07 0,151
5 120,62 120,36 0,216

5.3.5. Sonik Hz Deney Sonular

Yksek lisans tez sahasndan alnan numunelerin sonik hz deneyi yaplm ve
bulunan sonular izelge 5.6'da verilmitir.

izelge 5.6. Sonik hz deerleri
Numune
No
Uzunluk (mm) Sre (sn)
Sonik Hz
(km/sn)
Ortalama Sonik
Hz (km/sn)
1 129 19,3 6,68
6,78 0,07
2 127 18,7 6,79
3 150 21,8 6,88
4 150 22,2 6,76
5 150 22,09 6,79

Sz konusu numunelerinin ortalama sonik hz 6,78 km/sn bulunmutur. Bu
deer sz konusu numunelerin olduka dk poroziteye sahip olduklarn
gstermesi bakmndan nemlidir.

5.3.6. Shore Sertlik Deney Sonular

Sertlik mermerlerin anmaya kar gsterdikleri direntir. Mermer
iletmeciliinde sertlik, alma artlarn gletirir. Sertlik deerleri Schmidth
deneyi iin 36 deer alnarak en byk 25 deer baz alnm ve ortalamalar
bulunmutur.
Schmidth Sertlik lm aleti kullanlarak;

76
Alnan 36 deer ierisinde en byk 25 deerin ortalamas; 54,1 olarak
bulunmutur.

5.4. Numunelerin Mekanik zellikleri

Eskiehir ili, Sivrihisar lesindeki Babadat bej mermer ocandan alnan
numunelerden ilgili standartlara uygun olarak hazrlanan numuneler, ukurova
niversitesi, Maden Mhendislii Blm laboratuar ortamnda; tek eksenli basma
dayanm, nokta yk dayanm indeksi, darbe dayanm, srtnme sonras anma
kayb, eilme dayanm ve dolayl ekme dayanm asndan incelenmitir.

5.4.1. Tek Eksenli Basma Dayanm Deney Sonular

Mermerlerin tek eksenli basn dayanm belirli ve farkl dorultularda
etkiyen gerilimler karsndaki davranlar ve krlmaya kar gsterdii direntir.
nceleme alanndan alnan numuneler zerinde TS 2513, TS 1910 ve TS 10449 gre
deneyi sonular izelge 5.7de verilmitir. Bulunan ortalama 112,40 MPalk basn
dayanm malzemenin, bej olarak kullanlabilmesinde saknca olmadn gsterir.

izelge 5.7. Tek eksenli basn dayanm deerleri
Numune
No
Numune
ap
(cm)
Numune
Boyu
(cm)
Yzey
Alan
(cm
2
)
Yenilme
Yk
(kN)
Basma
Dayanm
(Mpa)
Ortalama Basma
Dayanm
(MPa)
1 42 83 13,85 16.460 116,48
112,40 7,32
2 42 86 13,85 15.622 110,60
3 42 83 13,85 14.167 100,31
4 42 82 13,85 16.611 117,60
5 42 84 13,85 16.536 117,04

5.4.2. Nokta Yk Dayanm ndeksi Deney Sonular

Kayalarn dayanmlarna gre snflandrlmasnda kullanlan nokta yk
dayanm indeksinin saptanmas amacyla yaplr. Ayn grup numunelerin nokta yk

77
dayanmlar TS 2513 ve TS 10449a gre llm ve sonular izelge 5.8'de
verilmitir.

izelge 5.8. Nokta yk dayanm indeksi deerleri
Numune
No
Numune
ap (De)
(mm)
Numune
Uzunluu
(cm)
De
2

(mm
2
)
Yenilme
Yk
(kN)
Nokta Yk
ndeksi
(Is)
Ortalama
Nokta Yk
ndeksi
(MPa)
1 42 6,5 1,3286 10,0 5,6651
5,948 0,34
2 42 6,5 1,3286 10,5 5,9484
3 42 6,5 1,3286 11,0 6,2316
4 42 5,2 1,3286 9,5 5,3818
5 42 5,8 1,3286 10,0 5,6651
6 42 4,5 1,3286 10,5 5,9484
7 42 5,1 1,3286 11,0 6,2316
8 42 4,5 1,3286 10,5 5,9484
9 42 4,7 1,3286 11,5 6,5149

5.4.3. Darbe Dayanm Deney Sonular
Mermerlerin kullanm alanlarnn belirlenmesinde darbe dayanmnn
bilinmesi nemlidir. nceleme alanndan alnan numuneler zerinde TS 10449, TS
2513 ve TS 699a gre yaplan darbe dayanm deneyi sonular izelge 5.9da
verilmitir.

izelge 5.9. Darbe dayanm deerleri
Numune No Darbe Says (n)
Darbe Dayanm
(kgcm/cm
3
)
Ortalama Darbe
Dayanm
(kgcm/cm
3
)
1 4 20
19 6,66
2 3 12
3 4 20
4 5 30
5 3 12
6 4 20

78
5.4.4. Srtnme Sonras Anma Kayb (Bhme) Deney Sonular

Mermerlerin anma dayanmnn bilinmesi son derece nemlidir. Taban
demelerinde ve merdiven basamaklarnda kullanlacak mermer plakalarda
oluabilecek anma kayplarnn nceden laboratuarda lm, uygun ta seimine
imkan salamaktadr. alma alanndan alnan bloklardan hazrlanan 71x71x71 mm
ebatndaki bloklardan zerinde TS 10499, TS 2513 ve TS 699a gre uygun
abrasifler kullanlarak Bhme yntemiyle anma kayplar aratrlmtr. Bu
deerler izelge 5.10'da verilmitir.

izelge 5.10. Anma (bhme) dayanm deerleri
Numune
No
Deney ncesi
Ortalama Kalnlk
d
0
(cm)
Deney Sonras
Ortalama Kalnlk
d
1
(cm)
Bhme Yzey
Anma Kayb d
(cm
3
/50cm
2
)
Ortalama
Anma Kayb d
(cm
3
/50cm
2
)
1 7,223 7,103 6,00
6,35 0,35
2 7,092 6,960 6,60
3 7,187 7,064 6,15
4 7,142 7,005 6,82
5 7,201 7,077 6,18

5.4.5. Eilme Dayanm Deney Sonular

Levha halindeki mermerlerin belirli bir dorultuda krlmaya kar
gsterdii direntir. Plaka halindeki numuneye kuvvet uygulandktan sonra krlma
anndaki deer belirlenir. nceleme alanndan alnan numuneler zerinde yaplan
eilme dayanm deneyi sonular izelge 5.11de verilmitir.

5.4.6. Dolayl ekme Dayanm (Brazilian - Disk Makaslama) Deney Sonular

Eskiehir li, Sivrihisar lesi Babadat Ky mermer ocandan alnan
numunelerde dolayl ekme deneyi yaplm, sonular izelge 5.12de verilmitir.
izelge 5.11. Eilme dayanm deerleri

79
Numune
No
Numunenin
Mesnetler
Aras
mesafesi L
(cm)
Numunenin
Boyu x
Kalnl
b x h (cm)
Yenilme
Yk P
(daN)
Eilme
Dayanm
e

(kgf/cm
2
)
Ortalama
Eilme
Dayanm
e
(kgf/cm
2
)
1 15 6,9 x 3,1 525 109
103,9 5,50
2 15 7,4 x 3,0 500 103,3
3 15 6,9 x 3,1 470 97,6
4 15 7,2 x 3,1 500 99,5
5 15 7,1 x 3,0 510 109,9

izelge 5.12. alma alanndaki mermerlerin dolayl ekme dayanm deerleri
Numune
No
Numune
ap D
(cm)
Numune
Boyu L
(cm)
Yenilme
Yk Ft
(kgf)
Dolayl
ekme
Dayanm
t
(MPa)
Ortalama Dolayl
ekme Dayanm
t
(MPa)
1 4,2 2,74 2.450 13,28
14,14 1,02
2 4,2 2,42 2.403 14,75
3 4,2 2,45 2.398 14,54
4 4,2 2,65 2.457 13,76
5 4,2 2,43 2.602 15,90
6 4,2 2,35 2.171 13,72
7 4,2 2,34 2.293 14,55
8 4,2 2,62 2.223 12,60

5.5. Dier Deneylerin Sonular

5.5.1. Ak Hava Tesirlerine Dayankllk Deney Sonular

TS 699a gre hazrlanan yaklak el byklnde numunelerin kesme
yzeyleri parlatlarak parlak yzeyler haline getirilmitir. Elde edilen iftlerin yars
karlatrma iin saklanmtr. Numunelerin yzeylerine %1lik Hidroklorik asit
(HCI) zeltisi bir pamuk yardmyla srlmtr. Bu ilem 10ar kez
tekrarlanmtr. Son olarak deneye tabi tutulan numunelerle saklanan numuneler

80
karlatrlm ve renk deiiklii olup olmadna baklmtr. Deney numuneleriyle
saklanan rnekler arasnda ok az miktarda kahverengi lekeler olumu ancak nemli
bir farkllk gzlenmemitir. Bu durum Babadat Blgesindeki kiretalarnn demir
bakmndan olduka fakir olduunu gsterir.

5.5.2. Pas Tehlikesi Tayini Deney Sonular

Kayacn saf kireta olmas ve bileiminde demir oksite zengin mineralin
olmamas kayataki dnmn en az seviyede olmasn salar. Deneylere tabii
tutulan kayata belli belirsiz kahverengi lekeler olumu ancak nemsenecek
nitelikte deiim gzlenmemitir. Bu sebeple inceleme alanndan retilecek mermer
levhann i ve d mekanlarda gvenle kullanlabilecei sylenebilir.

5.5.3. Asitlere Kar Dayankllk Testi Deney Sonular

Baca gazlar ile havada bulunan dier zararl gazlar havann nemi ile
birleerek asitler oluturmaktadrlar. Bu asitlerin yap talarnn dayankll nasl
etkileyeceinin tayini amac ile asitlere kar dayankllk testi yaplmtr.
Numuneler asitlere kar dayankllk cihaznn ierisinde slfroz asit bulunan kabn
zerine uygun bir dzenekle aslarak burada 28 gn bekletilmitir. Yaplan deney
sonucunda numunelerde herhangi bir deformasyon izi gzlenmemitir.

5.5.4. Donma ve zlmeye Kar Dayankllk Deney Sonular

Eskiehir li, Sivrihisar lesi, Babadat Blgesinden alnan numunelere TS EN
1367ye gre uygulanan donma ve zlmeye kar dayankllk deney sonucunda
don kayb deeri; %0,51 bulunmutur. Bu sonu TS EN 1367ye gre numunelerin
agrega olarak kullanlabileceini gstermektedir. TS 10449a gre yap ve kaplama
ta olarak kullanlacak mermerlerin, don kayb deerinin %1den kk olmas
gerekmektedir. Deney sonularna gre don kayb deeri bu standard salamaktadr.

81
5.6. Bulunan Petrografik, Kimyasal, Fiziksel, Mekanik ve Dier zellikler
Bakmndan lgili Standartlar ve Genel Kriterlere Gre Deerlendirilmesi

ncelenme alanndan alnarak eitli zellikleri bakmndan incelenen
kiretalarnn blok alnabilen ksmlarnn mermer, alnamayaca ksmlarnn da
baka maksatlar iin kullanp, kullanlamayaca ile ilgili standartlara ve genel
kriterlere gre izelge 5.13te topluca verilmitir.

izelge 5.13. Tm deney sonularnn genel deerlendirmesi
Uygulanan Standart Snr Deer
Bulunan
Deer
Deerlendirme
Birim Hacim
Arlk
TS EN 2513
TS 1910
> 2,55 gr/cm
3
2,672 gr/cm
3
UYGUN
zgl Arlk TS 699 - 2,72 gr/cm
3
UYGUN
Porozite TS 1910 < % 2 % 0,488 UYGUN
Arlka Su
Emme
TS EN 2513
TS 1910
< % 1,80
< % 0,4
% 0,183 UYGUN
Sonik Hz
TS EN 2513
TS 1910
- 6,78 km/sn UYGUN
Tek Eksenli
Basma Dayanm
TS EN 2513,
TS 1910, TS
10449
> 50 MPa 112,40 MPa UYGUN
Nokta Yk
Dayanm
TS EN 2513
TS 1910
- 5,9483 MPa UYGUN
Darbe
Dayanm
TS EN 2513, TS
1910, TS 699
> 6 kgcm/cm
3
19 kg/cm
2
UYGUN
Bhme Anma
TS EN 2513, TS
1910, TS 699
< 15 cm
3
/ 50cm
2
6,35 cm
3
/ 50cm
2
UYGUN
Eilme
Dayanm
TS EN 2513, TS
1910, TS 10449,
TS 699
> 60 kgf/cm
2
103,9 kgf/cm
2
UYGUN
Shore Sertlik
TS EN 2513
TS 10449
- 54,1 UYGUN
Dolayl ekme
Dayanm
TS 699
TS 2513
- 14,14 MPa UYGUN

82

6. SONU ve NERLER Hasan KURTCU

83
6. SONU ve NERLER

Eskiehir li, Sivrihisar lesi, Babadat Ky dolaynda bej mermer ocann
tekno-mekanik zelliklerini belirlemek amacyla yaplan laboratuar deneyleri ve saha
gzlemleri sonucunda;
1. Ortalama birim hacim arlk deeri 2,672 gr/cm
3
, ortalama arlka su
emme oran %0,183 ve don sonras arlk kayb %0,51 olarak bulunmutur. Bu
deerlere gre Eskiehir Sivrihisar Babadat blgesi kiretalar, TS 2513e gre
kayalarn doal yapta olarak kullanlabilmesi iin gerekli birim hacim arlk snr
deeri (> 2,55 gr/cm
3
), arlka su emme snr deeri (< % 1,80) ve don sonras
arlk kayb snr deeri (< %5) olan bu deerleri salayarak bu standart iin gerekli
fiziksel zellikleri tad belirlenmitir.
2. Ortalama arlka su emme oran miktar %0,183, don sonras arlk kayb
deeri %0,51 olarak bulunmutur. Bu deerlere gre Eskiehir Sivrihisar Babadat
blgesi kiretalar TS 10449a gre kayalarn doal yap ta olarak
kullanlabilmesi iin gerekli olan arlka su emme oran miktar (< %0,4) snr
deerini ve don sonras arlk kaybnn (< %1) snr deerini salayarak standart iin
gerekli fiziksel zellikleri tad belirlenmitir.
3. Ortalama birim hacim arlk deeri 2,672 gr/cm
3
, ortalama arlka su
emme oran miktar %0,183, ortalama porozite deeri %0,488 ve don sonras arlk
kayb deeri %0,51 olarak bulunmutur. Bu deerlere gre Eskiehir Sivrihisar
Babadat blgesi kiretalar TS 1910a gre kaplama olarak kullanlan doal
kayalarn sahip olmas gereken arlka su emme oran (< %0,75) snr deeri,
birim hacim arl (> 2,55 gr/cm
3
) snr deeri, porozite (< %2) snr deeri ve don
sonras arlk kaybnn (< %5) snr deerini salayarak standart iin gerekli fiziksel
zellikleri tad belirlenmitir.
4. Ortalama tek eksenli basn deeri 112,40 MPa, ortalama eilme direnci
103,9 kgf/cm
2
, ortalama bhme yzeysel anma direnci 6,35 cm
3
/50cm
2
, ortalama
darbe dayanm 19 kg/cm
2
olarak bulunmutur. Bu deerlere gre Eskiehir
Sivrihisar Babadat blgesi kiretalar TS 2513e gre kayalarn doal yapta
olarak kullanlabilmesi iin gerekli tek eksenli basn direnci (> 50 MPa) snr

84
deerini tad, eilme direnci (> 50 kgf/cm
2
) snr deerini tad ve bhme
yzeysel anma direnci (< 15 cm
3
/50cm
2
) snr deerini tad, darbe dayanm
(> 6 kg/cm
2
) snr deerini tad belirlenerek standart iin gerekli mekanik
zelliklere sahip olduu belirlenmitir.
103,9 kg/cm
2
3
/50cm
2
olarak
bulunmutur. Bu deerlere gre Eskiehir li, Sivrihisar lesi, Babadat Ky
kiretalar TS 1910a gre kaplama olarak kullanlan doal kayalarn sahip
olmalar gereken tek eksenli basn direnci (> 50 MPa) snr deerini tad, eilme
direnci (> 50 kgf/cm
2
) snr deerini tad ve bhme yzeysel anma direnci
(< 15 cm
3
/50cm
2
) snr deerlerini tad belirlenerek standart iin gerekli mekanik
zelliklere sahip olduu belirlenmitir.
103,9 kg/cm
2
3
/50cm
2
, ortalama
darbe dayanm deeri 19 kg/cm
2
olarak bulunmutur. Bu deerlere gre Eskiehir
Sivrihisar Babadat blgesi kiretalar TS 10449a gre kayalarn doal yap ta
olarak kullanlabilmesi iin gerekli tek eksenli basn direnci (> 30 MPa) snr
deerini (kaplama iin) tad, (> 50 MPa) snr deerini (deme iin) tad,
eilme direnci (> 60 kgf/cm
2
) snr deerini tad ve bhme yzeysel anma
direnci (< 15 cm
3
/50cm
2
) snr deerlerini (deme iin), (25 cm
3
/50cm
2
) snr
deerlerini (kaplama iin) tad, darbe dayanm (> 4 kg/cm
3
) snr deerini
(kaplama iin), (> 6 kg/cm
2
) snr deeri (deme iin) tad belirlenerek standart
iin gerekli mekanik zelliklere sahip olduu belirlenmitir.
7. ASTM (C97, C170, C99, C241)ye gre tek eksenli basn direnci (> 52
MPa) snr deerini tad, eilme direncinin (> 70 kg/cm
2
) snr deerini tad,
ve bhme yzeysel anma direnci (< 10 cm
3
/50cm
2
) snr deerini tad
belirlenmitir.
8. alma alanndaki rneklerin porozitesi olan %0,488 ile (< %1) ok
kompakt kaya yapsnda olduu,

85
9. Tek eksenli basn dayanm deney sonularna gre dayanm 100-200
MPa arasnda olan Babadat mermerinin yksek direnli kaya snfnda yer
ald,
10. Nokta yk dayanm indeksine gre Babadat mermerlerinin 5,9483 MPa
ile (4 ile 8 MPa arasnda) yksek direnli kaya snfnda bulunduu,
11. retim srasnda kan pasa uygun bir alana boaltlp, tekrar
kullanldnda evreye zarar vermesi sz konusu deildir. Mermerin zerinde adi
toprak bulunmadndan ou zaman pasa yoktur. retim esnasnda kan moloz
ve takozlar deerlendirmeye tabi tutulmaktadr.
12. Ruhsat sahasnda ve civarnda halk geimini tarm ve hayvanclkla
salamaktadr. Sosyal ve ekonomik hayat zayftr. Bu nedenle ruhsat sahasnda
alacak ii bulmakta glk ekilmemektedir.
13. alma alannda blok vermeyen ve moloz zellii tayan malzeme beton
agregas, imento hammaddesi ve kire retimi ile zellikle ak rengi ve masif
yapsyla belirgin olularnn dolgu, har sva, pvc ve boya malzemesi olarak
kullanlmas mmkndr.
14. Yaplan bu alma sonucunda Eskiehir Sivrihisar Babadat blgesinden
alnan numunelerin fiziksel ve mekanik deneyleri sonucunda standartlar ile
karlatrlmas yaplm; zemin ve duvar kaplamalarnda, kuak, denizlik, bordr,
i-d mekanlarda, inaat ve yapda, kire ve imento retiminde, kat sanayinde,
tarm sektrnde, metalrjide, eker ve kimya sanayinde, kmr ocaklarnda ve baca
gaz artmnda kullanlabilecei sonucuna varlmtr.


86

87
KAYNAKLAR

AKBULUT, E., 2006. Eskiehir Sivrihisar Civarndaki Opal Oluumlarnn
Jeolojik, Jeokimyasal ve Gemolojik ncelenmesi. stanbul Teknik
niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Jeoloji Mhendislii Ana Bilim Dal
Bakanl, Yksek Lisans Tezi, stanbul, 79 s.
ARIKAN, M., 1968. Mermer ve Mermercilik. Ankara Basmevi, Ankara.
ATAKAY, E., 2002. Dumluca, Dmrek, Karkn ve Karaam Civarndaki Silislesmi
Ultramafik Kayalarn Jeolojik ncelenmesi, Ankara niversitesi, Fen
Bilimleri Enstits, Jeoloji Mhendislii Ana Bilim Dal Bakanl,
Yksek Lisans Tezi, Ankara.
BOWLES, O., 1960. Dimension Stone, Industrial Minerals and Rocks, 3d Edition,
AIME, New York, 321-335 p.
BOYALI, ., 1984. Yunusemre-Karaam-Dogray-Karkn-Karaburhan-Dmrek
(Mihalk, Sivrihisar, Eskiehir) Yresi Nikel Kobalt Prospeksiyon
Raporu, MTA Rapor No:7589, Ankara.
CONT, G.,1986. Marble in the World, Societa Editrice Apuana Srl., 1st Eddition,
Carrara, Italy, 247 p.
DELORMANLI, A, H., 2006. Mermer. TMMOB Yaynlar, Ankara.
DENGZ TEKZ, N., 2008. Yeni Maden Yasasnn Madencilik Sektrne Etkileri.
Sleyman Demirel niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Maden
Mhendislii Ana Bilim Dal Bakanl, Yksek Lisans Tezi, Isparta,
128 s.
D Ticaret Mstearl, 2007. http://www.dtm.gov.tr (Eriim tarihi: 4 Mart 2009).
Doal Ta Dnyas, Yl:2, Say:7, s.13.
ERSOY, H.T. ve Osmanlolu, A.E., 1993. Mermer Ocak Tasarmna Etki Eden
Faktrlerin ncelenmesi, Trkiye 13. Madencilik Kongresi, stanbul,
65-355.
GKTAN, R.M., 2006. Mermer leme Teknikleri Ders Notlar. ESOG Yaynlar,
Eskiehir, 1-9.
GMS, A., 1999. D Olaylara Bal Maden Yataklar. DE, MF, Basm nitesi.

88

GRGL, K., 1994. Baz Mermer Ocaklarnda (Isparta-Burdur-Sivas) letme
Sistemlerinin ncelenmesinin ve ncelikli Kaya Madde/Ktle zellikleri
ile likilendirilmesi Aratrmalar. Cumhuriyet niversitesi, Fen Bilimleri
Enstits, Yksek Lisans Tezi, Sivas, 95.
GZLER M. Z., CEVHER, F., ERGL, E. ve ASUTAY, H. J., 1996. Orta Sakarya
ve Gneyinin Jeolojisi. MTA Rapor No:9973, Ankara.
GNDZ, L., ENTRK, A., TOSUN, Y.., SARIIIK, A., 1996. Mermer
Teknolojisi. Tura Ofset, Sleyman Demirel niversitesi Mhendislik
Fakltesi, Isparta.
MMB, 2008. stanbul Maden hracatlar Birlii, www.immib.org.tr (Eriim
Tarihi:12 Mart 2008)
LER, S., 1988. Tarih ncesi Anadolu Mermercileri. Mermer Dergisi, No.20.
NCEOLU, ., 1974. Eskiehir li Sivrihisar Karacakaya Ky Opal Zuhurlar
Hakknda n Etd Raporu. MTA Rapor No:2897, Ankara.
KAHRAMAN, S., 2002. Estimating the P-Wave Velocity Value of ntact Rock From
ndirect Laboratuary Measurements, International Journal of Rock
Mechanics and Minig Sciences 39, page: 723-728.
KARACA, Z., 2001. Mermer letmecilii. Dokuz Eyll niversitesi Torbal Meslek
Yksek Okulu, zmir.
KARAOLU N. ve GM, A., 1997. Origin of Iron-Opal-Chalcedony Deposits
Near Sivrihisar, Turkey. Mineral Deposits, Papunen (ed.) Balkema,
Roterdam, 729-733.
KILIN, S., 2005. Mermer Ocak Tasarm ve Ekonomik Deerlendirilmesi.
Hacettepe niversitesi, Fen-Bilimleri Enstits, Maden Mhendislii Ana
Bilim Dal Bakanl, Yksek Lisans Tezi, Ankara, 4-16.
KO, S., and KADIOGLU, Y. K., 1996. Mineralogy, Geochemistry And Precious
Metal Content of Karacakaya (Yunusemre-Eskisehir) Listweanites,
Ofioliti, 21(2), 125-130.

89
KULAKSIZ, S., 2006. Doal Ta (Mermer) Maden letmecilii ve leme
Teknolojileri. TMMOB Yaynlar, Ankara.
KULAKSIZ, S., 1981. Sivrihisar-Kuzeybat Yresinin Jeolojisi. Hacettepe
niversitesi, Yer Bilimleri Enstits Blteni, s.88,103-124, Ankara.
KULAKSIZ, S., 1977. Sivrihisar Kuzeybat Yresinin Jeolojisi, Hacettepe
niversitesi, Fen-Bilimleri Enstits, Maden Mhendislii Ana Bilim Dal
Bakanl, Doktora Tezi, Ankara.
KUN, N., 2000. Mermer Jeolojisi ve Teknolojisi Ders Notlar, D.E.., zmir.
MERSEM, 2008. Trkiye VI. Mermer ve Doal Ta Sempozyumu, Afyon, 12-14.
MGEM, 2009. Kaynaklar ve Verileri. Ankara.
MONOD, O., ANDREUX, J., GAUTER, Y., KENAST, J.R., 1991. Pontides-
Taurides Relationship n The Region of Eskisehir (NW Turkey), Bulletin
Of The Technical University, Istanbul, 44, 257-278.
ONARGAN, T., KSE, H., DELORMANLI, A.Hamdi., 2005. Mermer. TMMOB
Yaynlar, Ankara, 1:31-38.
NEN, D., ., 2008. Trkiye Mermer Sektrnn Potansiyeli, Sorunlar ve zm
nerileri. I. Ulusal Mermer ve Doal Talar Kongresi, 1-2 ubat, 2008,
zmir.
ZELK, Y., 1999. Mermercilikte Kullanlan Elmas Tel Kesme Makinelerinin
alma Koullarnn ncelenmesi. Hacettepe niversitesi, Fen Bilimleri
Enstits, Doktora Tezi, Ankara, 242.
ZGVEN, A., 2002. zbeyli (Sivasl-Uak) Mermer Ocanda Kullanlan
Makinalarn Performans Analizi. Hacettepe niversitesi, Fen Bilimleri
Enstits, Yksek Lisans Tezi, Ankara, 66.
PINZARI, M., 1986. Methods, Techniqes and Technologies for Quarring
Ornemental Stones, Marble in the World, Ed. Giulio Conti, taly,
pp.139-173.
POLAT, E., 2003. Mermerlerin Elmas Tel le Kesiminde Dokusal zelliklerin
Etkisinin ncelenmesi. Hacettepe niversitesi, Fen Bilimleri Enstits,
Yksek Lisans Tezi, Ankara, s.110.

90
REBER, A., 1997. Ultramafitlerin Hidrotermal Alterasyon Derecesini Belirleyen
Doku eitleri. 20. yl Jeoloji Sempozyumu, Seluk niversitesi,
Eskiehir, 293-298.
Stone Doal Ta ve Endstri Katalou, 2005. Yap Yayn, stanbul, s: 31.
STONE 2006. World Marketing Handbook, S.P.A., Italy.
STONE 2007. World Marketing Handbook, S.P.A., Italy.
EN, S., 2006. Balta-Palu (Elaz) Travertenlerinin Tekno-mekanik zelliklerinin
Belirlenmesi. ukurova niversitesi, Fen-Bilimleri Enstits, Maden
Mhendislii, Ana Bilim Dal Bakanl, Yksek Lisans Tezi, Adana,
14-16
TOMBUL, M., 1992. Dmrek (Sivrihisar) Mermerlerinin zelliklerinin ve retim
Ynteminin Seimi. Hacettepe niversitesi, Fen-Bilimleri Enstits,
Maden Mhendislii, Ana Bilim Dal Bakanl, Yksek Lisans Tezi,
Ankara, 96s.
TSE, 1977. TS 1910 Kaplama Olarak Kullanlan Doal Talar, Ankara.
____, 1977. TS 2513 Doal Yap Talar, Ankara.
____, 1977. TS 2517 Alkali Agrega Reaktivitesinin Kimyasal Tayini, Ankara.
____, 1981. TS 3694 Beton Agregalarnda Anmaya Dayankllk, Ankara.
____, 1987. TS 699 Doal Yap Talar - Muayene ve Deney Metotlar. Ankara.
____,1992. TS 10449 Mermer - Kalsiyum Karbonata Esasl - Yap ve Kaplama
Ta Olarak Kullanlan, Ankara.
____, 1999. TS EN 1367-1 Agregalarn Termal ve Bozunma zellikleri in
Deneyler-Blm 1: Donmaya ve zlmeye Kar Diren Tayini, Ankara
____, 2000. TS EN 1744-1 Agregalarn Kimyasal zellikleri in Deneyler -Blm
1: Kimyasal Analiz, Ankara.
TUTU, M., 2007. ukurova Yresinde Bulunan Baz Mermerlere Ait Fiziko-
Mekanik zelliklerin statistiksel Analizi, .., Fen-Bilimleri Enstits,
Maden Mhendislii Ana Bilim Dal Bakanl, Yksek Lisans Tezi,
Adana, 12-13.
TUZCU N., 1989. Mermer Genel Bilgiler ve Ege Blgesindeki Mermer
almalar. stanbul.

91
Trkiye Mermer Doal Ta ve Makineleri reticileri Birlii, 2008. stanbul,
182-186.
UZ, B., BACAK, G., 2008. Beyceky (Bilecik) Kiretalarnn Jeolojisi, Petrografisi
ve Mermer Olarak Deerlendirilmesi. MERSEM 2008 Trkiye VI.
Mermer ve Doal Ta Sempozyumu, Afyon.
WENGART W., 1954. 56/2, 56/4 Sivrihisar ve 57/1, 57/3 Ankara Paftalarnn
Jeolojisi Hakknda Rapor. MTA Rapor No: 2248, Ankara.
www.stonereport.com, 2008. Carrara BearbeitungStein. (Eriim Tarihi: Aralk 2008)
YZER, E., ANGI, S., 2005. Trkiye Doal Ta Sektrnn Son Be Ylnn Genel
Deerlendirilmesi (2000-2005), Mhendislik Jeolojisi Blteni, s.21:30.

92

93
ZGEM

1984 ylnda orumda dodu. 2002 ylnda Ankara Gazi Lisesinden mezun
oldu. 2007 ylnda Eskiehir Osmangazi niversitesi Maden Mhendislii
Blmn dnem ikincisi olarak bitirdi. 2008-2009 retim ylnda (bahar dnemi)
ukurova niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Maden Mhendislii Ana Bilim
Dalnda Yksek Lisans retimine balad. 2006 yl Aralk aynda Enerji ve Tabii
Kaynaklar Bakanlna bal Maden leri Genel Mdrlnde almaya balad.
Halen Maden leri Genel Mdrlnde Maden Mhendisi olarak grev yapmakta
ve evlidir.

7821

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

7821

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

UKUROVA NVERSTES

FEN BLMLER ENSTTS

You might also like