KOJENERASYON SSTEMLERNN EVRESEL ETKLERNN DEERLENDRLMES

Kamil B. Varnca, M. Talha Gnll

GR
Enerji, insanolunun bugnk sahip olduu medeniyetin en temel ve lokomotifi olabilecek talarndan biridir. Bu sebeple enerji retimi ve tketimi, zerinde titizlikle dnlmesi ve strateji gelitirilmesi gereken konularn banda gelir. Enerji retimi pahal ve byk yatrmlar gerektirdii iin kullanmn da bu lde zen istedii unutulmamaldr. evre ise insanolu ile birlikte yaad alanlar ve kulland kaynaklar ifade etmektedir. Yaamn srdrlebilirliinin ve kalitesinin salanmas ancak evreyi korumak ve geliimine katk salamakla olur. evreye zarar veren her teknoloji aslnda insanoluna zarar vermektedir. Birok retim faaliyetinde olduu gibi enerji retiminde de birok evresel olumsuzluklar meydana gelmekte ve bu olumsuzluklar neticesinde evre kirlilii oluabilmektedir. Srdrlebilir bir yaam ve evrenin devamll iin dier alanlarda olduu gibi enerji retimi ve tketiminde de evresel etkileri en az veya hi olmayan teknolojilerin kullanlmas ve gelitirilmesi gerekir. Kojenerasyon, enerjinin etkin kullanm ile hem boa giden enerji miktarn azaltmakla hem de enerji tketiminden kaynaklanabilecek olumsuz evresel etkileri en aza indirebilmekle srdrlebilir bir yaam ve evre kalitesine katkda bulunan bir teknolojidir. Basit evrimde alan, yani sadece elektrik reten bir gaz trbini ya da motoru kulland enerjinin %30-40 kadarn elektrie evirebilir. Bu sistemin kojenerasyon eklinde kullanlmas halinde sistemden darya atlacak olan s enerjisinin byk bir blm de kullanlabilir enerjiye dntrlerek toplam enerji giriinin %70-90 arasnda deerlendirilmesi salanabilmektedir. Normal elektrik retimi ile kojenerasyon sisteminin kyaslanmas ekil 1de, her iki sistemin verim kyaslamas ekil 2de verilmitir.
Sera Gazlar ve Emisyon Azaltmna Katk Ayn ikincil enerjiyi elde etmek iin daha az yakt tketildiinden daha az emisyon ve atk oluturulur. Dolaysyla retilen yararl s g birimi bana evreye atlan kat, sv ve gaz atk miktar, yalnz elektrik reten merkezi enerji santrali veya yalnz buhar reten bir endstri kazanna gre daha az olmaktadr. lkemizde kurulu kojenerasyon sistemlerinin salad CO2 azaltmnn 9 milyon ton olduu ve yeni kurulumlar ve verim artrm ile bu deerin 18 milyon ton olaca hesaplanmaktadr [4]. Etkin Enerji Kullanm ve Ekonomik Katk Enerji tketildii yerde retildiinden, iletim ve datm hatlarnda oluan kayplar ortadan kaldrr, ebekeden etkilenmeden, kesintisiz ve kaliteli elektrik arz salar. Sanayi tarafndan tketilen elektrik enerjisinin az sayda merkezi santral yerine, dalm bir ekilde endstriyel tketim yerlerinde retilmesinin ulusal gvenlie katk salamaktadr. letmenin azalan toplam enerji giderleri, nihai rn kalitesini drmeden maliyetini azaltacak, irketin rekabet gc artacaktr. letmenin enerji temin gvencesi olacak, retim kesintilerinin yol at ziyanlar ortadan kalkacaktr.

ekil 1. Normal elektrik retimi ile kojenerasyon sisteminin karlatrlmas [2]

SONU ve NERLER
Kojenerasyon, s ve elektrik enerjisinin ayn anda retilmesiyle hem ekonomik hem de evresel olarak faydalar olan bir sistemdir. Dolays ile bu sistemin lkemizde yaygnlatrlmas iin gerekli tevik ve zendirici tedbirlerin alnmas gereklidir. Bu sayede hem iklim deiikliine sebep olan sera gazlarnn azaltlmasna katk salanarak evrenin korunmasna yardmc olunacak hem enerjinin etkin kullanm ile doal kaynaklarmzn etkin kullanm salanm olacak hem de tm bunlar ile srdrlebilir bir kalknma gerekletirilmi olacaktr.

KOJENERASYON SSTEM
Kojenerasyon; s ve elektrik enerjisi retiminin ayn tesiste ve genellikle tek eit yakt kullanlarak birlikte gerekletirildii sistemlere verilen genel bir isimdir. Ayn zamanda Birleik s-g retim sistemleri olarak da anlan sistem iin dier lkelerde olduu gibi kojenerasyon kelimesi daha yaygn olarak kullanlmaktadr. Kojenerasyon basit olarak elektrik ve s enerjisinin birlikte retilmesi olarak tanmlanabilir. Sadece elektrik enerjisi reten bir sistemde verim en modern uygulamalarda dahi %55 civarndadr. Grld zere kullanlan yaktn maksimum %55lik ksm faydal enerjiye evrilebilmekte, geri kalan %45lik ksm ise mekanik ve sl kayplar olarak faydal enerjiye evrilememektedir. Kojenerasyonda ise enerji hem elektrik hem de s eklinde ayn sistemden beraberce retilir. Bu birliktelik, iki enerji formunun da tek tek kendi balarna ayr yerlerde retilmesinden daha ekonomik neticeler oluturmaktadr.

ekil 2. Klasik uygulama ile kojenerasyonun verim asndan karlatrlmas [2]

EVRESEL OLUMLU ETKLER

Kojenerasyon sistemlerinin, elektrik ve snn ayr tesislerde elde edildii, klasik uygulamalara kar belirgin stnlkleri mevcuttur. Kojenerasyonun evresel etkilerinin arlkta olduu faydalar genel hatlaryla aadakileri ierir: Kaynak Tasarrufunun Salanmas ok daha yksek evrim verimi elde edildiinden yakt ekonomisi salamakta ve kaynak kullanmnda nemli d salamaktadr. Doal Dengenin Korunmasna Katk Klasik sistemde oluup atlan atk snn ekolojik denge zerinde oluturduu olumsuz etkiyi ortadan kaldrmaktadr.

KAYNAKLAR
[1]. Trkiye Kojenerasyon Dernei, www.kojenerasyon.org [2]. Mimag-Samko Enerji Teknolojileri A.., Neden Kojenerasyon?, www.mimagsanko.com [3]. TBTAK TTGV BLM-TEKNOLOJSANAY TARTIMALARI PLATFORMU , Enerji retiminde Verimlilii Artrmaya, evreyi Korumaya Ynelik leri Teknolojiler Alt Grup Raporu. [4]. Enerji Ve Tabii Kaynaklar Bakanl Enerji leri Genel Mdrl, Enerji Sektrnde Sera Gaz Azaltm alma Grubu Raporu, Ankara, 2005.

Yldz Teknik niversitesi evre Mhendislii Blm 34349 Yldz / Beikta / stanbul, kvarinca@yildiz.edu.tr , gonul@yildiz.edu.tr