TRANSPORT MIEJSKI I REGIONALNY

01 2006

Micha Beim

Doktorant w Zakadzie Ekonometrii Przestrzennej Instytutu Geografii SpoecznoEkonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu
michal.beim@horyzont.net

Ryszard Rakower Jeremi Rychlewski

Stowarzyszenie Sekcja Rowerzystw Miejskich w Poznaniu

prezes@srm.eco.pl

Instytut Inynierii Ldowej Politechniki Poznaskiej

jeremi.rychlewski@put.poznan.pl

R UCH ROWEROWY W WIETLE INSTRUKCJI

O ZNAKACH I SYGNAACH DROGOWYCH
Artyku przedstawia problematyk ruchu rowerowego w wietle przepisw rozporzdzenia Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegowych warunkw technicznych dla znakw i sygnaw drogowych oraz urzdze bezpieczestwa ruchu drogowego i warunkw ich umieszczania na drogach1. Autorzy w swoich rozwaaniach odwouj si rwnie do ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym2 oraz do rozporzdzenia Ministrw Infrastruktury oraz Spraw Wewntrznych i Administracji z dnia 31 lipca 2002 r. w sprawie znakw i sygnaw drogowych3. Jest to pierwszy artyku z planowanej serii i dotyczy znakw pionowych.
ciece znaku C13 obliguje rowerzystw do korzystania z takiej trasy, co wynika z art. 33 ust. 1 Prawa o ruchu drogowym oraz 37 ust. 1 rozporzdzenia z dnia 31 lipca 2002 r. Wynikajcy z tych przepisw obowizek korzystania z drogi dla rowerw jest krytycznie oceniany przez organizacje rowerowe; pomija on bowiem np. kwesti stanu technicznego cieek, ktry w praktyce bywa czsto duo gorszy, np. z powodu zastosowania na ciece betonowej kostki brukowej, od stanu biegncej obok jezdni. Korzystanie z niektrych cieek rowerowych zamiast z rwnolegle biegncych jezdni moe te utrudnia dojazd do celw podry usytuowanych po przeciwnej stronie drogi, wiza si z nadmiern strat czasu lub innymi niedogodnociami. Niestety, uchyleniu tego obowizku stoj obecnie na przeszkodzie postanowienia wicych Polsk umw midzynarodowych, a mianowicie art. 10 ust. 1 lit. a Konwencji o ruchu drogowym4, zgodnie z ktrym z wyjtkiem przypadkw bezwzgldnej koniecznoci, kady kierujcy jest obowizany korzysta wycznie jeeli one istniej z drg, jezdni, pasw ruchu i drg wydzielonych, przeznaczonych do ruchu uytkownikw tej kategorii, do ktrej sam naley oraz zacznik nr 4 do Konwencji o znakach i sygnaach drogowych5, ktry okrela znaczenie znaku droga dla rowerw. Sam fakt, i przywoane akty prawne przewiduj obowizek korzystania z drg oznakowanych znakami C13 nie oznacza jednake, i w praktyce zachowanie takie w kadym przypadku bdzie wymagane. Nie nale, niestety, do rzadkoci drogi rowerowe zaprojektowane i wykonane w taki sposb, i np. rowerzyci poruszajcy si na niektrych relacjach nie maj na nie fizycznej moliwoci wjazdu (rys. 1). W takiej sytuacji osobie nie stosujcej si do obowizku koKonwencja o ruchu drogowym sporzdzona w Wiedniu dnia 8 listopada 1968 r. (Dz.U. z 1988 r. Nr 5, poz. 40 ze zm.). 5 Konwencja o znakach i sygnaach drogowych sporzdzona w Wiedniu dnia 8 listopada 1968 r. (Dz.U. z 1988 r. Nr 5, poz. 42 ze zm.).
4

Wprowadzenie Polskie przepisy traktuj ruch rowerowy mao elastycznie. W wielu przypadkach nie s one poprawnie sformuowane, powodujc utrudnienia w planowaniu i rozwoju bezpiecznej i przyjaznej dla uytkownikw infrastruktury rowerowej. Analiza obowizujcych przepisw dotyczcych ruchu rowerowego budzi te niekiedy wtpliwoci interpretacyjne. O ile w niektrych kwestiach wskazana byaby zmiana obecnych uregulowa, to w innych kwestiach podane byoby signicie po nowe, sprawdzone w Europie Zachodniej rozwizania. Droga rowerowa przywilej czy obowizek Zgodnie z punktem 4.12.13. zacznika nr 1 do rozporzdzenia z dnia 3 lipca 2003 r. znak C13 <droga dla rowerw> stosuje si w celu wyeliminowania z drogi innych ni rowery pojazdw. Zarazem jednak umieszczenie przy
Dz.U. Nr 220, poz. 2181. 2 t.j. Dz.U. z 2005 r., Nr 108, poz. 908 ze zm. 3 Dz.U. Nr 170, poz. 1393.
1

31

TRANSPORT MIEJSKI I REGIONALNY

01 2006

rzystania z drogi dla rowerw trudno byoby przypisa win, stanowic niezbdn przesank pocignicia do odpowiedzialnoci za wykroczenie.

Rys. 1. Wyjazd z posesji (1) i droga poprzeczna (2) niepoczone z biegnc po przeciwnej stronie jezdni drog rowerow.

Z przepisw czci oglnej Kodeksu wykrocze wynika definicja wykroczenia jako czynu spoecznie szkodliwego, bezprawnego i zawinionego, zabronionego przez ustaw obowizujc w czasie jego popenienia pod grob kary aresztu, ograniczenia wolnoci w wymiarze 1 miesica, grzywny do 5000 z lub nagany,. Jeli ktry z wymienionych elementw definicji wykroczenia nie wystpuje, stanowi to negatywn przesank procesow, ktra skutkowa powinna odmow wszczcia postpowania lub jego umorzeniem. W doktrynie prawa karnego, do ktrego w szerokim ujciu zalicza si prawo wykrocze, do warunkw przypisania winy sprawcy danego czynu zalicza si (obok m.in. odpowiedniego wieku i poczytalnoci) wymaganie zachowania zgodnego z prawem. W przypadku braku fizycznej moliwoci wjazdu na drog rowerow powysz przesank przypisania winy, a tym samym pocignicia do odpowiedzialnoci za wykroczenie z art. 97 Kodeksu wykrocze w zw. z art. 33 ust. 1 Prawa o ruchu drogowym, polegajce na niestosowaniu si do obowizku korzystania z drogi dla rowerw, trudno byoby uzna za spenion. Krytycznie oceni naley w tym kontekcie postanowienia punktu 4.12.13. zacznika nr 1 do rozporzdzenia z dnia 3 lipca 2003 r., zgodnie z ktrym w przypadku gdy droga dla rowerw znajduje si z jednej strony jezdni oglnodostpnej i znak C13 nie jest widoczny z jezdni, naley przy niej umieci znak B9 (zakaz wjazdu rowerw). Oprcz kryterium widocznoci znaku C13 rozwaajc celowo umieszczenia przy drodze znaku zakazu wjazdu rowerw naleaoby bowiem bra pod uwag przede wszystkim fakt, czy nadjedajcy z poszczeglnych kierunkw rowerzyci s w stanie bezpiecznie wjecha na przeznaczon dla nich ciek. Jeli moliwoci takiej brak, ewentualne umieszczenie przy jezdni znaku B9 sprawioby, i kady korzystajcy z niej rowerzysta, niezalenie od tego, czy mia w ogle moliwo wjazdu na drog dla rowerw, dopuszczaby si wykroczenia polegajcego na niestosowaniu si do znaku drogowego (art. 92 1 Kodeksu wykrocze).

Oprcz podanego wyej przykadu braku fizycznej moliwoci wjazdu na ciek, wskaza mona by rwnie inne przypadki, w ktrych trudno byoby uzna korzystanie z drogi rowerowej zamiast z jezdni za wymagane, a umieszczenie przy niej znaku B9 za uzasadnione. Przykadowo, droga rowerowa, w przeciwiestwie do ssiedniej jezdni, moe nie obejmowa wszystkich relacji, tj. nie zapewnia dojazdu do danego celu podry (rys. 2). Pod uwag wzi naley rwnie wystpowanie lepych drg rowerowych, choby z uwagi na ich realizacj w kilku etapach lub uniemoliwiajce przejazd roboty drogowe. Oczywicie, w takich przypadkach powinna zosta zapewniona w miejscu zakoczenia cieki moliwo wjazdu rowerami na jezdni lub objazd; praktyka w tym zakresie pozostawia jednak wiele do yczenia. W polskich warunkach wymagane przez rozporzdzenie z dnia 3 lipca 2003 r. szerokie stosowanie znakw zakazu wjazdu rowerw oznaczaoby zatem niejednokrotnie jedynie spore utrudnienia dla rowerzystw. Na szczcie w praktyce umieszczanie znakw B9 przy ulicach, wzdu ktrych biegn drogi rowerowe, naley obecnie do rzadkoci. Czy jest to celowa polityka, a jeli tak, to czy wynika ona z faktu, i wiele drg rowerowych jest le zaprojektowanych, pozostaje pytaniem do organw zarzdzajcych ruchem na drogach. Nie zmienia to faktu, i przynajmniej do czasu, gdy zdecydowana wikszo drg rowerowych nie bdzie poprawnie zaprojektowana i wykonana, przytoczony przepis nie powinien wystpowa w rozporzdzeniu.

Rys. 2. Droga rowerowa nie obsugujca wszystkich relacji. W takim przypadku podane byoby umieszczenie przy wjedzie na ciek (1) znaku C13 droga dla rowerw z tabliczk Dotyczy dojazdu do... bd umieszczenie przy jezdni (2) znaku B9 zakaz wjazdu rowerw z tabliczk Nie dotyczy dojazdu do....

Na marginesie warto doda, e obowizek korzystania z drg rowerowych oraz przepisy dotyczce znakw B9 skania winny do szczeglnie starannego projektowania cieek, tak by ich wytyczanie nie utrudniao w praktyce ruchu rowerowego. Analizujc postanowienia punktu 4.12.13, powiconego znakowi C13 droga dla rowerw, zwrci naley rwnie uwag na sformuowanie, i znak ten umieszcza si bezporednio przy wjedzie na drog dla rowerw. Przyj naleaoby, i skoro prawodawca wspomnia w nim tylko o wjazdach, to niedopuszczalne w wietle tego sformuowania byoby umieszczanie takich znakw przy wyjazdach ze cieek jednokierunkowych. W przypadku drg rowerowych dwukierunkowych wyjazdy z nich peni oczywicie jednoczenie funkcj wjazdw i nie ulega wtpliwo-

32

TRANSPORT MIEJSKI I REGIONALNY

ci, e powinny by one oznakowane znakami C13; w przypadku cieek jednokierunkowych funkcje te s jednak rozdzielone. Oznakowanie wyjazdw z jednokierunkowych drg rowerowych znakami C13 mogoby wprawdzie np. zwraca uwag pieszych na odbywajcy si dan tras ruch rowerowy, dezinformowaoby jednak zarazem samych rowerzystw, ktrzy odbieraliby je jako zezwolenie na jazd pod prd.

01 2006

Przejazdy dla rowerzystw czy przejcia dla pieszych W punkcie 4.12.14 zacznika nr 1 do rozporzdzenia z dnia 3 lipca 2003 r. wskazane zostay dwa przypadki, w ktrych zastosowanie znajduje znak C13a koniec drogi dla rowerw. O ile pierwszy z nich (droga dla rowerw koczy si i nastpuje wczenie do jezdni, na ktrej odbywa si ruch innych pojazdw) jest oczywisty, to drugi wydaje si zupenie niezrozumiay. Prawodawca stwierdzi mianowicie, e znak C13a stosuje si przed miejscami, gdzie cig rowerowy kierowany jest na drug stron drogi, a warunki lokalne nie pozwalaj na bezpieczne wyznaczenie przejazdu rowerzystw. W takim miejscu rowery powinny by przeprowadzane po przejciu dla pieszych. Nie bardzo wiadomo, jakie to warunki lokalne mog powodowa, i nie da si w danym miejscu bezpiecznie wyznaczy przejazdu dla rowerzystw, mimo i moliwe jest bezpieczne wyznaczenie przejcia dla pieszych. Nie wiadomo te, na jakich wzorcach oparte zostao proponowane rozwizanie. W krajach, z ktrych dowiadcze w zakresie projektowania infrastruktury rowerowej naleaoby czerpa, byoby ono bowiem z pewnoci nie do pomylenia. Postanowienia precyzujce kwesti umieszczania znakw C13a i nie wyznaczania przejazdw dla rowerzystw, a jedynie przej dla pieszych w miejscach, w ktrych cieki rowerowe przecinaj jezdnie, zawiera punkt 5.2.6.4 zacznika nr 1 do przywoanego rozporzdzenia. Rozwizanie takie miaoby by stosowane poza skrzyowaniami fakultatywnie na obszarze zabudowanym (jako zalecenie), a obligatoryjnie poza obszarem zabudowanym. Trudno znale dla tyche postanowie jakiekolwiek racjonalne uzasadnienie. By moe uzasadnieniem takim miaa by le pojta troska o bezpieczestwo rowerzystw. Jeli tak, to prawodawca wykaza si daleko idc niekonsekwencj, albowiem w innej czci zacznika nr 1 przewidzia wyznaczanie przejazdw dla rowerzystw w miejscach szczeglnie niebezpiecznych, bd o duej wypadkowoci. O tym, e przejazdy mog wystpowa w takich miejscach, wiadcz postanowienia zawarte w punkcie 5.2.6.1, zgodnie z ktrymi w tego typu przypadkach dopuszcza si nanoszenie lic znakw D6a przejazd dla rowerzystw i D6b przejcie dla pieszych i przejazd dla rowerzystw na tle folii odblaskowofluorescencyjnej tozielonej lub pomaraczowej. Podkreli naley, i w praktyce w miejscach, w ktrych na drogach rowerowych naleaoby przeprowadza jednolady po przejciach dla pieszych, wielu rowerzystw nie stosowaoby si do tego obowizku, na skutek czego ponosiliby oni win w razie ewentualnego wypadku lub

kolizji. Sugerowana w punktach 4.12.14 i 5.2.6.4 organizacja ruchu zamiast poprawia pogarszaaby wic sytuacj ruchu rowerowego i stanowiaby dla uytkownikw jednoladw niczym nieuzasadnion szykan. Jedyn rozsdn rad dla organw zarzdzajcych ruchem na drogach moe by zatem nie korzystanie z opisanej moliwoci i wyznaczanie obok przej dla pieszych przejazdw dla rowerzystw. W niektrych przypadkach (zwaszcza przy maym nateniu ruchu rowerowego) alternatyw moe by rwnie ograniczenie si do zapewnienia rowerzystom fizycznej moliwoci przejazdu przez jezdni bez wyznaczania oznakowanego przejazdu dla rowerzystw. Przy takim rozwizaniu wjazd jednoladem na jezdni stanowiby wczanie si do ruchu.

Kontrapasy uatwieniem dla rowerzystw Istotnym uatwieniem dla ruchu rowerowego jest moliwo modyfikacji norm wyraanych przez niektre znaki pionowe za pomoc tabliczki T22 (nie dotyczy rowerw jednoladowych). Zastosowanie w odpowiednich miejscach tabliczek T22 moe znaczco usprawni komunikacj rowerow i podnie jej atrakcyjno w szczeglnoci w centrach miast, gdzie wystpuje wiele ulic jednokierunkowych lub zamknitych dla ruchu. Rozporzdzenie z dnia 31 lipca 2002 r. zawiera przepisy ustalajce znaczenie tabliczki T22 pod znakami B 1 zakaz ruchu w obu kierunkach ( 16 ust. 2), B2 zakaz wjazdu ( 17 ust. 2), B21 zakaz skrcania w lewo i B22 zakaz skrcania w prawo ( 22 ust. 4) oraz D3 droga jednokierunkowa ( 44 ust. 2). Tabliczki te naleaoby stosowa jednake rwnie w innych przypadkach np. pod znakami nakazu skrtu w prawo lub w lewo. Na uwag zasuguje przepis 17 ust. 2, zgodnie z ktrym tabliczka T22 pod znakiem B2 oznacza, e znak ten nie dotyczy rowerw wjedajcych na wyznaczony na jezdni pas ruchu dla rowerw oraz bdcy jego konsekwencj 44 ust. 2, w myl ktrego umieszczona pod znakiem D3 tabliczka T22 wskazuje, e ruch rowerw jednoladowych na wyznaczonym na jezdni pasie ruchu przeznaczonym dla tych pojazdw odbywa si w kierunku przeciwnym do wskazanego na znaku. Z przepisw tych wynika brak moliwoci wprowadzenia dwukierunkowego ruchu rowerw na ulicy jednokierunkowej bez wyznaczenia pasa dla rowerzystw jadcych pod prd. Ograniczenie takie, nie wystpujce m.in. w prawie niemieckim, wydaje si zbyt daleko idce. W praktyce utrudnia ono legalizacj ruchu rowerowego w obu kierunkach w ulicach, w ktrych ze wzgldu na ich przekrj lub funkcje wygospodarowanie miejsca na wyznaczenie pasw dla rowerw napotyka trudnoci. Za celowe uzna mona by co najwyej obligatoryjne wyznaczanie kontrapasw na krtkich odcinkach w rejonie skrzyowa (fot. 1). Na pozostaych odcinkach ulic jednokierunkowych objtych dwukierunkowym ruchem rowerw stosowanie kontrapasw powinno by w przypadku realnego ograniczenia prdkoci do 30 km/h jedynie fakultatywne.

33

TRANSPORT MIEJSKI I REGIONALNY

01 2006

Fot. 1. Hamburg. Krtki kontrapas rowerowy na ulicy jednokierunkowej

Wtpliwoci budzi moe rwnie przewidziane w 22 ust. 4 rozporzdzenia z dnia 31 lipca 2002 r. znaczenie tabliczki T22 umieszczonej pod znakami zakazu skrcania w lewo lub w prawo. W takim przypadku tabliczka ta wskazywa ma, e znak nie dotyczy rowerw jednoladowych skrcajcych na drog dla rowerw lub wyznaczony na jezdni pas ruchu przeznaczony dla tych pojazdw. Z przepisu tego wynika brak moliwoci stosowania tabliczki T22 pod znakami B21 lub B22 w innych sytuacjach, np. przed skrzyowaniem z drog oznaczon znakiem zakazu ruchu z tabliczk T22. O tym, i problem nie jest wycznie teoretyczny, wiadczy moe przykad skrzyowania ulic w. Marcina i Wysokiej w Poznaniu. W 2004 r. na wniosek Sekcji Rowerzystw Miejskich przy wjedzie w t ostatni ulic umieszczono pod znakiem B1 tabliczk T22; tabliczka taka nie pojawia si jednak zarazem pod umieszczonym przy ul. w. Marcina zakazem skrtu w prawo. W praktyce rowerzyci jadcy ul. w. Marcina informowani byli zatem o braku moliwoci wjazdu w ul. Wysok, mimo i ruch rowerowy w tej ulicy zosta zalegalizowany (ryc. 3).

jednokierunkowych, to ich umieszczanie pod znakami zakazu ruchu umoliwia wytyczenie przy symbolicznych wrcz nakadach finansowych wygodnych skrtw rowerowych czy te wprowadzenie ruchu rowerowego na zamknite dla samochodw obszary staromiejskie. Znaki B 1 z tabliczkami T22 mog te peni inne funkcje. Ich zastosowanie do oznakowania cigu rowerowego nie pociga bowiem za sob (w przeciwiestwie do znakw C 13) prawnego obowizku korzystania z takiej trasy. Oznakowanie takie moe zatem okaza si niezwykle przydatne w miejscach, w ktrych z rnych wzgldw (zy stan nawierzchni, brak pocze z drogami poprzecznymi, itp.) podane jest pozostawienie rowerzystom prawa wyboru, czy chc korzysta z przeznaczonego dla nich cigu, czy te z biegncej obok jezdni.

Rys. 3. Oznakowanie na skrzyowaniu ulic w. Marcina i Wysokiej w Poznaniu po udostpnieniu ul. Wysokiej dla ru chu rowerowego. Tabliczka Nie do tyczy rowerw umieszczona zostaa pod znakiem zakazu ruchu, zgodnie z obowizujcymi przepisami nie za montowano jej jednake pod znakiem zakazu skrtu w prawo.

Co ciekawe, wskazanego wyej ograniczenia nie przewiduje zacznik nr 1 do rozporzdzenia z dnia 3 lipca 2003 r. Z postanowie punktu 3.2.1. wynika bowiem, e w przypadku, gdy pod znakiem B1 umieszczono tabliczk z napisem Nie dotyczy... wwczas pod zastosowanymi dopeniajcymi znakami zakazu lub nakazu naley rwnie umieci tabliczki z takimi samymi napisami. O ile tabliczki T22 pod znakami zakazu wjazdu pozwalaj zapewni dwukierunkowy ruch rowerw w ulicach

Proponowane nowe znaki Rozwj infrastruktury rowerowej uatwi mogoby uwzgldnienie w polskich przepisach nowych znakw pionowych. Jednym z nich mogaby by tabliczka dozwolony ruch rowerw pod znakiem C16 droga dla pieszych. Takie rozwizanie nie obligowaoby rowerzysty do korzystania z chodnika, legalizowaoby jednak poruszanie si rowerem po trotuarze. Tego typu tabliczki wystpuj powszechnie m.in. w Niemczech. Miejscami, gdzie proponowane oznakowanie winno by stosowane, s m.in. niektre le zaprojektowane cigi pieszorowerowe czy nawet wydzielone drogi rowerowe. Niedzielny rowerzysta, ktry ywi obaw przed jazd na zasadach oglnych po jezdni, a uciliwoci zwizane np. z nierwn nawierzchni z betonowej kostki brukowej nie s dla niego szczeglnie istotne, mgby korzysta z oznakowanego w proponowany sposb cigu. Inni rowerzyci nie byliby natomiast zmuszeni do korzystania z trasy nie speniajcej ich oczekiwa. Warto doda, i rozwaenia wymaga kwestia oznakowania cigw pieszych z dopuszczonym ruchem rowerowym na skrzyowaniach. Optymalnym rozwizaniem byoby wyznaczanie tam przejazdw dla rowerzystw obok przej dla pieszych. W przypadku lepych ulic, ktrych kontynuacj stanowi droga rowerowa lub choby skrt rowerowy zapewniajcy dojazd do najbliszej ulicy, podane byoby stosowanie zmodyfikowanej wersji znaku D4a ulica bez przejazdu lub D4b wjazd na drog bez przejazdu, w ktrej nad czerwon kresk umieszczony byby symbol roweru, bd te, analogicznie do rozwiza niemieckich, miniatura znaku C13 lub C13/C16. Informacja o moliwoci przejazdu lep ulic w istotny sposb uatwiaaby rowerzystom poruszanie si po miecie (fot. 2). Rozwizaniem powszechnie stosowanym w Niemczech i pastwach skandynawskich s ulice rowerowe. Oznaczenie ulic rowerowych jest analogiczne do znaku B43 strefa ograniczonej prdkoci i B44 koniec strefy ograniczonej prdkoci, z tym e rodek tarczy zajmuje symbol znaku C13 droga dla rowerw. Ponadto w Niemczech pod symbolem tym widnieje napis .ahrradstrae ulica rowerowa (fot. 3). Ruch rowerowy na tych ulicach odbywa si po

34

TRANSPORT MIEJSKI I REGIONALNY

01 2006

Fot. 2. Erlangen. Znak informujcy, i kontynuacj drogi bez przejazdu stanowi droga pieszorowerowa

jezdni, piesi natomiast poruszaj si po chodnikach. Domylnie ruch samochodw na tych ulicach nie jest dopuszczony. Zezwala mog na jedynie dodatkowe tabliczki pod znakami. Rowerzyci w takim przypadku maj pierwszestwo przed innymi pojazdami, mog te jedzi rwnolegle parami. Nie oznacza to jednak zupenej samowoli ze strony rowerzystw, ktrzy zobowizani s do poszanowania innych uytkownikw drg.

Fot. 4. Erlangen. Drogowskaz do dworca kolejowego i centrum miasta

Drugie rozwizanie polega na tym, e na tarczy znaku umieszcza si czarny symbol roweru, a pod nim lub obok niego, w zalenoci od ksztatu znaku, informacje kierunkowe. Takie tabliczki stosowane s m.in. w Norymberdze (fot. 5) i Ulm (fot. 6).

Fot. 3. Ulica rowerowa we Freiburgu

Fot. 5. Rowerowy drogo wskaz w Norymberdze

Fot. 6. Rowerowy drogowskaz kierujcy do centrum Ulm

Rozporzdzenie w sprawie znakw i sygnaw drogowych przewiduje znaki kierunkowe dla rowerzystw jedynie na szlakach rowerowych. Brakuje natomiast drogowskazw, ktre uatwiayby rowerzystom poruszanie si po miecie, informujc o przebiegu i kierunku cigu rowerowego. Mogyby one wskazywa optymaln drog dla rowerzystw rwnie poza drogami rowerowymi, na obszarach przyjaznych rowerzystom, np. przejazd przez stref zamieszkania. Takie znaki kierunkowe stosowane s nie tylko w pastwach zachodnioeuropejskich, ale niekiedy rwnie w Polsce, cho nie maj odzwierciedlenia w prawie. W miastach niemieckich stosowane s dwa rozwizania. Pierwsze to modyfikacja odpowiednika polskich znakw E5 drogowskaz do dzielnicy miasta polegajca na poprzedzeniu nazwy miejscowoci symbolem znaku C13 lub C13/C16 (np. w Erlangen fot. 4).

Uzupenieniem mogyby by tabliczki z czarnym symbolem roweru i strzakami wskazujcymi kierunek jazdy rowerem, np. w obrbie skrzyowa (fot. 7).

Fot. 7. Ulm. Tabliczka informujca rowerzystw o moliwych kierunkach jazdy w sytuacji, gdy za skrzyowaniem umieszczony jest znak zakazu wjazdu rowerw

35

TRANSPORT MIEJSKI I REGIONALNY

01 2006

Podobne znaki, wskazujce tras cigu rowerowego na Starym Miecie, zastosowano w Poznaniu. Pocztkowo na tabliczkach tych widnia napis rowery i strzaka wskazujca kierunek jazdy, pniej mocno upodobniy si one do tabliczek T22. Oznakowanie takie uzna naley w niektrych miejscach za bardzo poyteczne. Podane byoby rwnie uwzgldnienie w przywoanych rozporzdzeniach biaej tabliczki z symbolem roweru oraz umieszczonymi pod ni dwoma poziomymi strzakami (fot. 8).

Fot. 8. Norymberga. Tabliczka informujca o dwukierun kowym ruchu rowerw w poprzek wyjazdu z drogi podporzdkowanej

tabliczki T23, ani te na znaku .20. Proponowane rozwizanie, mimo i nie jest przewidziane przez obowizujce przepisy, znalazo ju w Poznaniu zastosowanie w dwch miejscach: na naroniku ul. Kraszewskiego i Rynku Jeyckiego oraz przed Urzdem Wojewdzkim przy Al. Niepodlegoci. Podobnego uzupenienia mona byoby dokona w przypadku znaku .9 znaku prowadzcego na drodze objazdowej. Wymagaoby to umieszczenia na nim, oprcz strzaki i napisu objazd, czarnego symbolu roweru. Jeli zaistniaaby taka potrzeba, tablice objazdu rowerowego mogyby by mniejsze, ni te stosowane dla ruchu samochodowego. Specjalne oznakowanie parkingw rowerowych nie jest jedynym rozwizaniem zaczerpnitym z poznaskiej praktyki, ktrego upowszechnienie wymagaoby rozwaenia. Za takowe uzna naley rwnie stosowanie przy wjazdach z jezdni na drogi rowerowe znakw C13 (droga dla rowerw) z tabliczkami T18 (tabliczka wskazujca nieoczekiwan zmian kierunku ruchu o przebiegu wskazanym na tabliczce). Znaki C13 z tabliczk T18 wystpuj w Poznaniu w kilku miejscach, w ktrych wjazd na drog rowerow nie jest dostatecznie widoczny dla rowerzysty poruszajcego si po jezdni (fot. 9).

Tabliczka taka mogaby znale zastosowanie, jak ma to miejsce w Niemczech, przy skrzyowaniach z ulicami gwnymi pod lub nad znakami ustp pierwszestwa lub stop, w przypadku gdy wzdu drogi z pierwszestwem biegnie dwukierunkowa droga rowerowa. Niesie ona informacj zarwno dla kierowcw, e mog spodziewa si z dwch stron rowerzystw, ktrym musz ustpi pierwszestwa, jak i dla rowerzystw, e skrcajc w lewo mog si wczy do ruchu bez koniecznoci przejedania przez jezdni. Naley zaznaczy, e w Niemczech stosowanie tych tabliczek jest szczeglnie uzasadnione, gdy drogi rowerowe, o ile oznakowanie nie stanowi inaczej, s jednokierunkowe i kierowca spodziewa si rowerzysty tylko z lewej strony. W warunkach Polskich rozwizanie to byoby jednake rwnie wskazane, gdy kierowcy nie s jeszcze przyzwyczajeni do przejazdw dla rowerzystw, a znak D6b poprzez podobiestwo do znaku D6, nie zwraca tak mocno uwagi na fakt, i przez jezdni przejeda mog jednolady. Na marginesie niniejszych rozwaa warto doda, i we Woszech, by zapobiec podobiestwu oznakowania przejazdw i przej dla pieszych, przejazdy dla rowerzystw oznacza si biaym symbolem rowerzysty na kwadratowej, niebieskiej tarczy. Znaki D18 parking i D18b parking zadaszony naleaoby rozszerzy o wersj z biaym symbolem roweru w prawym dolnym rogu, co wskazywaoby, e w danym miejscu znajduje si parking dla rowerw. W punkcie 5.2.18. zacznika nr 1 do rozporzdzenia z dnia 3 lipca 2003 r. przewidziano wprawdzie, w sytuacji gdy parking przeznaczony jest do postoju tylko okrelonego rodzaju pojazdw, umieszczenie w dolnej czci znaku symbolu pojazdu barwy biaej, jednake symbol ten powinien by zgodny z przedstawionymi na tabliczkach T23 lub na znaku .20. Symbol roweru nie wystpuje tymczasem na adnej z odmian

Fot. 9. Pozna. Oznakowanie wskazujce rowerzystom korzystajcym z jezdni wjazd na drog rowerow

Zaznaczy naley wszake, i proponowane poczenie znaku C13 i tabliczki T18 budzi moe wtpliwoci. Znak droga dla rowerw umieszczany jest bowiem przy takim rozwizaniu przy jezdni, jeszcze przed miejscem, w ktrym cieka taka faktycznie si rozpoczyna. Nie zmienia to faktu, i wystpujcy w niektrych miejscach problem oznakowania mao widocznych wjazdw na drogi rowerowe zasuguje na uwag. Alternatyw dla ewentualnego stosowania znakw C13 z tabliczkami T18 mogoby by oznakowanie tego rodzaju wjazdw za pomoc wspomnianych ju tabliczek z czarnym symbolem roweru i strzak wskazujc kierunek jazdy. Podkrelenia wymaga, e przedstawione propozycje nie maj wyczerpujcego charakteru. Ze wszech miar podana jest wszake dyskusja na temat podanych zmian w zakresie stosowanego oznakowania. Polski prawodawca powinien w szczeglnoci zdaniem autorw z wiksz uwag przy-

36

TRANSPORT MIEJSKI I REGIONALNY

glda si dowiadczeniom pastw Europy Zachodniej, ktre posiadaj dusze tradycje rowerowe. W Polsce, przy stosunkowo maym nateniu ruchu trudno bowiem o kompleksowe obserwacje i analizy. Warto doda, e niektre spord proponowanych nowych znakw mog wydawa si obecnie w praktyce mao przydatne, jednake potrzeba ich wprowadzenia wyoni si zapewne z czasem wraz ze wzrostem liczby udogodnie dla rowerzystw w polskich miastach oraz bdcym jego konsekwencj wzrostem natenia ruchu rowerowego.

01 2006

Wielko znakw rednie, mae czy mini? Kolejnym postulatem, odnoszcym si do postanowie zacznika nr 1 do rozporzdzenia z dnia 3 lipca 2003 r., jest umoliwienie stosowania przy drogach rowerowych znakw nalecych do niszych grup wielkoci, ni wymaga si tego obecnie. Zgodnie z punktem 1.2.1. tego zacznika na drogach powiatowych stosowa naley obecnie znaki rednie, a na drogach gminnych znaki mae (w przypadku znakw nakazu ich rednica wynosi odpowiednio 800 mm i 600 mm). Wymogi te dotycz rwnie oznakowania drg rowerowych, albowiem prawodawca nie przewidzia w tym zakresie wyjtku. Skutkuje to niejednokrotnie umieszczaniem przy ciekach dla jednoladw znakw wikszych ni wymagaj tego potrzeby w zakresie widocznoci znakw z odlegoci umoliwiajcej rowerzycie ich spostrzeenie, odczytanie i prawidow reakcj. W wielu miejscach, w ktrych wystpuj obecnie znaki rednie, zupenie wystarczajce mogyby by tymczasem znaki mae. Rozway naleaoby nawet stosowanie na niektrych ciekach nie biegncych wzdu jezdni znakw mini (w przypadku znakw nakazu ich rednica wynosi 400 mm). Obecnie moliwoci stosowania znakw mini s mocno ograniczone i obejmuj m.in. oznakowanie na wskich uliczkach zabytkowych miast. Znaki tej wielkoci stosuje si tymczasem niejednokrotnie w Europie Zachodniej. Zdaniem autorw powszechnie wystpujce obecnie znaki rednie naleaoby natomiast stosowa jedynie w szczeglnie uzasadnionych przypadkach, np. tam, gdzie wjazd na drog rowerow moe nie by dostatecznie widoczny dla uytkownikw jednoladw. Podsumowanie Kwestia oznakowania drg rowerowych stanowi zagadnienie, ktremu w praktyce powica si czsto niewiele uwagi. Oczywicie, trudno byoby uzna j za kluczow dla popularyzacji ruchu rowerowego. Nie ulega wszak wtpliwoci, i stosowane w tym zakresie rozwizania mog w wielu przypadkach uatwi ten ruch, czego przykadem s proponowane znaki kierunkowe, bd w znaczcy sposb utrudni, jak choby przepisy dotyczce znakw zakazu wjazdu rowerw oraz przewidujce ograniczenia w zakresie wyznaczania przejazdw dla rowerzystw. Prawna regulacja omawianej problematyki nie jest zatem pozbawiona doniosoci i ma wpyw na caoksztat uwarunkowa komunikacji rowerowej. Kolejny artyku z zapocztkowanego cyklu powicony zostanie oznakowaniu poziomemu.

37