GBEKLTEPE NEDR?

anl Urfaya 15 km uzaklkta olan bu arkeolojik site zerinde yaplan almalar sonucu ortaya kan sonu ok artc, Gbekli Tepe gnmzden tam 12.000 yl nce ina edilmi. Arkeolojik olarak anak mlek ncesi Neolitik A Dnemine (M. 9.600 7.300) ait olan Gbeklitepede, bir tepe zerine ina edilmi ok sayda yuvarlak biimli yap bulundu. 1995 ylnda arkeolog Prof. Klaus Schmidt tarafndan Alman Arkeoloji Enstitsnn desteiyle balayan kazlar sonucu elde edilen verilere gre bu yaplar yerleim amal kullanlmamlar. Gbeklitepede bulunan henz sadece alt tanesi gn na karlm, toplam 20 adet olduu belirlenen bu zeri ak yaplarn dini amal yaplm olduu biliniyor, yani bu yaplar dnyann ilk tapnaklar. Ta devrinden kalma bu tapnaklarn yapl biiminde ortak bir zellik gze arpyor, T biiminde stunlar ile evrilmi bu tapnaklarn merkezinde iki T biiminde stun karlkl olarak yer alyorlar.

Arkeologlar boylar 3 ila 6 metre arasnda deien bu T biimindeki stunlarn stilize edilmi insan tasvirleri olduunu dnyorlar. Bunun sebebi T biimindeki stunlarda grlen kol ve el tasvirleri. Ayrca bu stunlar zerine ilenmi hayvan tasvirleri ve soyut semboller var.

Boa, yaban domuzu, tilki, ylan, turna ve yaban rdekleri en sk grlen hayvan tasvirleri. Talar zerine kazlan bu hayvan tasvirlerinin yannda boyutlu kabartma eklinde yaplan baka betimlemeler de bulundu. Bunlardan en nemlisi T biimindeki stunun yan tarafndan aa doru iner biimde tasvir edilen aslan kabartmas.

Gbekitepenin gnmze bu denli mkemmel olarak korunmu ekilde kalmas da arkeologlar artan bir dier konu. Yapl ylndan yaklak bin yl sonra onlarca ton toprak ve akmaktalar ile tamamyla gmld bilinen Gbeklitepenin niye gmld de cevab bilinmeyen sorular listesinde yer alyor.

Stilize edilmi insanlar tasvir eden T biimindeki stunlarn arlklar 40 ila 60 ton arasnda deiiyor. lkel el aletlerinden baka bir aletin olmad bu dnemde stunlarn nasl tand ve dikildii arkeologlar tarafndan henz zlemedi. nsanln avc toplayc dneminde yerleim ve tarm kavramlarndan ok uzak olduu 12.000 yl ncesinde bu yaplarn nasl

tasarland sorusu da henz cevaplanmad. Belki tm bu sorular cevap bulduunda insanlk tarihi yeniden yazlacak. TAPINAKLAR Gbeklitepede ilk kazlar 1995 ylnda balad. On be yldr ortaya karlan alt tapnaktan drdnn ayn dneme ait olduu biliniyor. Gnmzden on iki bin yl ncesine ait bu tapnaklar A, B, C ve D olarak adlandrlyor.

Jeomanyetik aratrmalar topran altnda en az on drt tapnak daha bulunduunu ortaya kard. ounlukla dairesel bir formda yaplan bu tapnaklarn bazlar spiral biiminde ve hibir tapnan ats yok.

Emerkezli duvarlar ile evirilen bu tapnaklarn yapm tarihinden yaklak bin yl sonra ayn, Halan emi ve Nevali oride benzer biimde klt yaplarn ina edildii biliniyor. Gbeklitepenin bu klt yaplarn atas olma ihtimali ok yksek.

KM, NASIL, NYE ? Gbeklitepedeki tapnaklar tasarlayanlar ve ina edenlerin kim olduklar hala kesin olarak bilinmiyor. Baz arkeologlar avc toplayc olan bu topluluun amanik bir dzende organize olduklarn tahmin ediyorlar, yani tm bu dzenin ardnda aman bir din lideri var. Ancak dier bir gr aman liderlerin daha ok Antik Msrdan bildiimiz zel bir rahip snfna dnm olduu ynnde. Bu gr bugne kadar bilinen bilimsel verilerden ok daha nce toplumsallamann gerekletiini, insanlarn hiyerarik dzende belirli snflara gre organize olduklarn ortaya koyuyor.

Boylar 3 ila 6 metre arasnda deien T biimindeki stunlarn tanp dikilme ilemlerinin de bu organizasyon sonucu gerekletii tahmin ediliyor. Yani her ilem iin belirli bir grubun alt ve idareci rahiplerin tm topluluu ve ayn zamanda trenleri ynettii bir sistem olasl ngrlyor.

Baz arkeologlarn tezi ise Gbeklitepenin l gmme yeri olduunu ne sryor. Her ne kadar imdiye kadar llere ait kemikler bulunmasa da zeminin altnda ya da henz kazlmam duvarlarn arasnda kalntlar olma ihtimalinden sz ediliyor. Bu gr Gbeklitepede yaplan tm ayinlerin l gmme treni olduunu ve bu trenler sebebiyle byk bir grubun bir araya geldiini savunuyor. Gbeklitepe ile ilgili sorularn cevaplar henz tam olarak verilemiyor, her geen yl yaplacak yeni kazlar ve bu kazlarda bulunacak yeni malzemeler ile insanlk tarihi biraz daha aydnlanacak. Belki de bu yeni bulgular kendimiz hakkndaki dnme biimimizi tamamyla deitirecek. http://gobeklitepe.info/tr Gbeklitepeden Kareler