E drejta e Unionit Evropian E drejta e Unionit Evropian (e quajtur historikisht e Drejta e Komunitetit Europian) sht nj trsi traktatesh, rregulloresh

dhe direktivash, t cilat kan ndikim t drejtprdrejt ose t trthort n t drejtn e shteteve antare t Unionit Evropian.Tri burimet kryesore t s drejts s Unionit Evropian jan; burimet primare, sekondare dhe burimet shtes. Burimet kryesore t s drejts primare jan Traktatet themeluese t Unionit Evropian. Burimet sekondare prfshijn rregulloret dhe direktivat t cilat jan t bazuara n Traktate. Legjislatura e Unionit Evropian sht krijuar kryesisht nga Parlamenti Evropian dhe Kshilli i Unionit Evropian, t cilat sipas traktateve mund t krijojn legjislacionin sekondar me qllim t realizimit t objektivave t prcaktuara me traktate. E Drejta e Unionit Evropian sht zbatuar nga gjykatat e shteteve antare dhe kur ligjet e shteteve antare ofrojn t drejta m t pakta, ather e Drejta Evropiane mund t zbatohen nga gjykatat e shteteve antare. N rast se ligjet e Unionit Evropian t cilat duhej t kishin zvendsuar ligjet e shteteve antare dhe ato nuk e kan br kt, t tilla si direktiva, Komisioni Evropian mund t ndrmarr procedur penale kundr shtetit antar sipas Traktatit t UE-s. Gjykata e Drejtsis e Unionit Evropian sht gjykata m e lart pr interpretimin e t Drejts s Unionit Evropian. Burimet e tjera t s drejts s Unionit Evropian jan rastet e gjykuara nga Gjykata Evropiane e t Drejts, e drejta ndrkombtare dhe parimet e prgjithshme t s drejts s Unionit Evropian. Burimet primare Burimi primar sht burimi kryesor apo fillestar i t drejts s Unionit Evropian. Ato jan trajtuar si burimi m i lart i t drejts n Unionin Evropian (UE) dhe mbizotrojn mbi t gjitha burimet tjera t s drejts s Unionit Evropian. Burimet primare themeluan Unionin Evropian dhe sistemin e saj. Ato prbhen kryesisht nga traktatet themeluese t Unionit Evropian, t njohura gjithashtu si TEU ose Traktatet e Unionit Evropian. Traktatet prmbajn dispozita formale dhe materiale, n t cilat jan prcaktuar kornizat e politikave t institucioneve t Unionit Evropian dhe sht prcaktuar ndarja e kompetencave midis Unionit Evropian dhe 27 shteteve antare. TEU vendosin se ligjet e Unionit Europian zbatohen n territoret metropolitane t shteteve antare, si dhe ishuj t caktuar, dhe territore jasht shteteve, duke prfshir Madeira, Canaries dhe departamentet franceze jasht shtetit. E Drejta e Unionit Evropian vlen edhe n territoret ku nj shtet antar sht prgjegjs pr marrdhniet me jasht, pr shembull, Gjibraltar dhe ishujt Aland. TEU e lejon Kshillin Evropian t nxjerr dispozita t veanta pr rajone, si pr shembull br pr shtjet doganore n Gjibraltar dhe Saint-Pierre-et-Miquelon. TEU n mnyr specifike prjashton rajone t caktuara, pr shembull, Ishujt Faroe, nga juridiksioni i t Drejts s Unionit Evropian. Traktatet zbatohet dhe hyjn n fuqi sa m shpejt q sht e mundur, nse nuk shprehet ndryshe, dhe jan krijuar n prgjithsi pr nj

periudh t pakufizuar. Traktati i Roms parashikon q angazhimet e marra nga shtetet antare mes tyre para se traktati t ishte nnshkrua nuk vlejn m. Q nga nnshkrimi i Traktatit t Roms shtetet antare jan konsideruar subjekt i detyrimit t prgjithshm t parimit t bashkpunimit, si theksohet n TEU, shtetet antare zotohen se nuk do t ndrmarrin masa me cilat do t mund t rrezikohej arritja e objektivave. Gjykata e Drejtsis e Unionit Evropian mund t interpretoj traktatet, por ajo nuk mund t vendos mbi vlefshmrin e tyre pr cshtjet t cilat jan subjekt i t drejts ndrkombtare. Individt mund t mbshteten n ligjin kryesor t Gjykats s Drejtsis t UnionitEvropian, nse dispozitat e Traktatit kan efekt t drejtprdrejt dhe ato jan mjaft t qarta, t sakta dhe t pakushtzuara. [2] Traktatet Traktatet q prbjn burimin primar t Unionit Evropian prfshijn Traktatet themeluese t Unionit Europian, Traktatet kryesore t amandamentuara t UEs, protokollet e aneksuara t ktyre traktateve, traktatet tjera me t cilat jan br ndryshime n seksione t veanta t Traktateve themeluese dhe Traktatet e pranimit t shteteve t reja antare t UE-s. [3] Traktatet themeluese t Komuniteteve t ndryshme europiane jan: Traktati i Parisit 1951 Traktatet e Roms (Traktati i Euratomit dhe Traktati themelues i Komunitetit Ekonomik Evropian) 1957 Traktati i Mastrihtit 1992 Traktatet e ndryshuara jan: Akti Unik Europian 1986 Traktati i Amsterdamit 1997 Traktati i Nics 2001 Traktati i Lisbons 2007 (hyri n fuqi m 1 dhjetor 2009) Traktatet shtes me t cilat u amandamentuan traktatet themeluese jan: Traktati i Bashkimit (Merger Treaty) pr bashkimin e institucioneve ekzekutive i vitit 1965. Traktati buxhetor pr ndryshimin e dispozitave t caktuara buxhetore t traktateve t Komunitetit 1970 Traktati i Brukselit pr ndryshimin e dispozitave t caktuara financiare t traktateve t Komunitetit dhe krijimin e Gjykats s Revizorve 1975 Akti pr zgjedhjen e antarve t Parlamentit Evropian me votim t prgjithshm t drejtprdrejt m 1976 Traktatet e Aderimit me t cilat sht br pranimi n union i shteteve t ndryshme t Evrops: Britania e Madhe, Irlanda, Danimarka dhe Norvegjia n

vitin 1972, Greqia m 1979, Spanja dhe Portugalia m 1985, Austria, Finlanda, Norvegjia dhe Suedia n vitin 1994, Republika eke, Qipro, Estonia , Hungaria, Letonia, Lituania, Malta, Polonia, Sllovakia dhe Sllovenia n vitin 2003, dhe i Rumanis dhe Bullgaris n vitin 2005. Aktet e antarsimit t nnshkruara nga Norvegjia n vitin 1972 dhe 1994 nuk kan hyr n fuqi, ndrsa Greenlanda nnshkroi nj traktat n vitin 1985 duke i dhn asaj nj status t veant. [4] Burimet sekondare t s drejts Burimet sekondare t s drejts prfshijn akte t njanshme dhe marrveshje nga ana e legjislativit t Unionit Evropian. Aktet e njanshme mund t nxirren n baz t nenit 288 t TEU, duke prfshir rregulloret, direktivat, vendimet, opinionet dhe rekomandimet. Aktet e njanshme q nuk bien n nenin 822 jan akte jotipike t tilla si komunikimi dhe rekomandimet, si dhe dokumente t bardha dhe t gjelbra. Marrveshjet mund t prfshijn marrveshje ndrkombtare, t nnshkruar nga Unioni Europian, marrveshjet midis shteteve antare;dhe marrveshje ndr-institucionale, pr shembull, n mes t institucioneve t Unionit Evropian [5] Direktivat, rregulloret, vendimet, rekomandimet dhe opinionet e prbjn legjislacionin themelor t Unionit Evropian, t cilat duhet t ken baz ligjore n nenet e Traktateve t veanta, apo n burimin primar t drejts evropiane. Direktivat e caktuara (ndonjher mjaft specifike) pr arritjen e objektivave, por u lehet zbatimi shteteve antare t UE-s. Rregulloret jan drejtprsdrejti t zbatueshme pr shtetet antare dhe t hyjn n fuqi pa pas nevoj pr zbatimin e masave. Burimet tjera t s drejts s UE-s Burimet e tjera t s drejts t UE-s jan burime t pashkruara, duke prfshir edhe vendimet e Gjykats s Drejtsis t Unionit Evropian, e drejta ndrkombtare dhe parimet e prgjithshme t s drejts. Burimet e tjera n prgjithsi jan me origjin gjyqsore dhe jan prdorur nga Gjykata e Drejtsis e Unionit Evropian n rastet kur burimet primare dhe sekondare kan munguar ose n rastin e zbrastirave juridike. Q nga viti 1970 t drejtat themelore, t njohura si parimet e prgjithshme t s drejts t Unionit Evropian, jan br pjes e legjislacionit primar n ligjin e Unionit Evropian. Unioni Evropian dhe vendet antare duhet t respektojn t drejtn ndrkombtare, duke prfshir edhe marrveshjet e saj dhe t drejtn zakonore, dhe kjo ka ndikuar veanrisht n zhvillimin e parimeve t prgjithshme t Unionit Evropian. Megjithat, Gjykata e Drejtsis t Bashkimit Evropian mund t prjashtoj disa parime t s drejts ndrkombtare q i konsideron t papajtueshme me strukturn e Unionit Evropian, t tilla si parimi i reciprocitetit n prmbushjen e detyrimeve t shtetit. [6]

Sistemi juridik i Unionit Europian E drejta e Unionit Evropian zbatohet nga gjykatat e shteteve antare ku ligjet e shteteve antare sigurojn m pak t drejta se e drejta evropiane, t drejtn evropiane mund ta aplikojn gjykatat e shteteve antare. N rast se ligjet e Unionit Evropian sht dasht t zvendsojn ligjet e shteteve antare, t tilla si direktivat dhe shtetet antare kt nuk e kan br, ather Komisioni Evropian mund t inicoj penale kundr shtetit antar sipas Traktatit t KE-s. Gjykata e Drejtsis eUnionit Evropian sht gjykata m e lart pr interpretim t ligjit n Unionin Evropian. [8] E drejta evropiane e cila mund t zbatohet drejtprdrejt nga gjykatat evendeve antare sht e thn t ket efekt t drejtprdrejt. [9] Simon Hix argumenton se efekti idrejtprdrejt dhe doktrina supremacis e ka transformuar UE-n nga nj organizat ndrkombtare n nj "shtet quasi federal". [10] J.H.H. eiler argumenton se nj paralele me arkitekturn e Unionit Evropian mund t trheqet vetm n rendin e brendshm kushtetues t shteteve federale. [11] Sergio Fabbrini argumenton se Unioni Evropian pas dy luftrave botrore t zhvilluara shkoi drejt supernationalismit me nj sistem t shumllojshm t qeverisjes. Federalizmi vertikal sht e przier me ndarje horizontale t kompetencave ndrmjet institucioneve t Komunitetit Evropian dhe pr kt arsye UE-ja nuk prputhet me strukturat e nj sistemi konvencional federal. [12]

Efekti indirect
Efekt indirekt prshkruan nj situat kur gjykatat e shteteve antare e prdorin t drejtn evropiane pr t interpretuar ligjet nga e drejta e tyre kombtare, pr kundr rastit kur e drejta evropiane zbatohet drejtprdrejt. Nenet e Traktateve, rregulloret dhe vendimet t gjitha mund t ken ndikim t drejtprdrejt, prve rasteve kur ato jan t paqarta ose t kushtzuara. N raste t tilla ato mund t ken efekt t trthort, por nuk ka t ngjar t jen prdorur pr t interpretuar ligjet kombtare. Rekomandimet dhe opinionet nuk mund t ken efekt t drejtprdrejt, por mund t ket efekt t trthort, gjat interpretimit t ligjit t Bashkimit Evropian ato mund t plotsojn ligjet kombtare, si prcaktohet n Grimaldi v Maladies Fonds des Professionnelles [1989] ECR 4407 Rasti C322/88. Von Colson dhe Kamann v Land Nordrhein-estfalen [1984] ECR 1891 14/83 Rasti i vrtetuar se direktivat mund t ken efekt t trthort n rastet kur nj individ merr veprim n nj gjykat kombtare kundr nj individi tjetr, ku direktiva nuk mund t ket efekt t drejtprdrejt, ose kur dispozitat e direktivs nuk jan mjaft t qarta dhe t pakushtzuara q t ken ndikim t drejtprdrejt. [19]

Supremacia
N Kosta kundr ENEL [1964] ECR 585 Gjykata Europiane e Drejtsis vendosi q n situata kur ka nj konflikt midis ligjeve t shteteve antare dhe t drejts Evropiane, e Drejta Evropiane mbizotron, pr shkak se " nj akt i njanshm i papajtueshm me konceptin e Komuniteti nuk mund t mbizotroj ". Megjithat, sipas Marrveshjes s Mastrihtit t vitit 1993 Unioni Evropian nuk i pengon shtetet antare t mbajn ose fusin ligje m t rrepta pr kushtet e puns, politikave sociale, t mbrojtjes s konsumatorit dhe mjedisit, pr sa koh q kto ligje jan n prputhje me Traktatin e Roms, e cila ka dispozita prkatse n kto fusha. Disa gjykata t shteteve antare kan plqyer doktrinn e supremacis edhe pse kjo nuk sht sfiduar zakonisht dhe Gjykata Evropiane e Drejtsis ka inkurajuar interpretimin ligjor n dritn e t drejts Evropiane nga gjykatat n shtetet antare si alternativ pr shfuqizimin ose ndryshimin e ligjeve t shteteve antare, t cilat bien ndesh me t drejtn Evropiane. Burim tensioni kan qen historikisht marrdhniet mes kushtetutave t shteteve antare dhe t Drejts s Unionit Evropian. Ndryshe nga Britania e Madhe, shumica e shteteve evropiane kontinentale antare i kan t shkruara kushtetutat dhe disa kan gjykata kushtetuese me fuqi ekskluzive pr t interpretuar kushtetutn kombtare. Gjykata Evropiane e Drejtsis ka rregulla q gjykatat e tilla duhet t aplikojn ligjin e Unionit Evropian n trsin e tij, pr t shmangur do dispozit kundrthnse me ligjet kombtare.Kohve t fundit gjykata franceze kushtetuese ka konsideruar veten jo kompetente pr t shqyrtuar masat administrative, pasi atyre nuk ua njeh fuqin dhe t drejtn pr tu implementuar e Drejta Evropiane. Gjykatat gjermane dhe italiane kushtetuese fillimisht refuzuan t godas ligjet kombtare t cilat binin ndesh me t Drejtn e Unionit Evropian. Sistemi ligjor i Unionit Evropian varet shum nga ajo sa gjykatat e shteteve antare e pranojn dhe e respektojn e t Drejtn e Unionit Europian, dhe t pranojn interpretimin e Gjykats Evropiane t Drejtsis nse ka nj t till. Doktrina e supremacis ka gjetur pranim t gjer, edhe pse krkesat e drejtprdrejta dhe t trthorta t s Drejts s Unionit Evropian duhet t krkohen me vendosmri nga ajo vet. [20]

Parimet e prgjithshme Parimet e prgjithshme t Unionit Evropian jan rregulla t s drejts t cilat jan zhvilluar nga Gjykata Europiane e Drejtsis q prbjn rregulla t pashkruara t cilat nuk jan parashikuar shprehimisht n marrveshje por q ndikojn se si e Drejta Evropiane t interpretohet dhe t zbatohet. N formulimin e ktyre parimeve, gjykata ka prdor nj shumllojshmri burimesh, duke prfshir: t drejtn publike ndrkombtare, doktrinn dhe parimet e s drejts t pranishme n sistemet ligjore t shteteve antare t Unionit Evropian dhe n jurisprudencn e Gjykats Evropiane pr t Drejtat e Njeriut. Parimet e pranuara t prgjithshme t Drejts s Unionit Europian prfshijn t drejtat themelore (shih t drejtat e njeriut), proporcionalitetin, sigurin juridike, [21] barazin para ligjit dhe subsidiaritetin. [22] Proporcionaliteti sht nj nga parimet e prgjithshme t s drejts Unionit Evropian i vn nga Gjykata Europiane e Drejtsis q nga viti 1950. [23] Sipas parimit t prgjithshm t proporcionalitetit, ligjshmria e nj veprimi varet nga ajo nse ai sht i prshtatshm dhe i nevojshm q t arrihen objektivat e ligjshme. Kur ka nj zgjedhje midis disa masave t prshtatshme t vshtira duhet t miratohet ajo m pak e vshtir, dhe do disavantazh i shkaktuar nuk duhet t jet n disproporcion me qllimin e ndjekur. [24] Parimi i proporcionalitetit sht e njohur edhe n nenin 5 t Traktatit t KE, duke deklaruar se "ndonj veprim nga ana e Komunitetit nuk do t shkoj prtej asaj q sht e nevojshme pr arritjen e objektivave t ktij Traktati ". [25] Koncepti i siguris ligjore, sht i njohur si nj nga parimet e prgjithshme t s drejts s Unionit Evropian nga Gjykata Europiane e Drejtsis q nga viti 1960. [26] Ky sht nj parim i rndsishm i prgjithshme i t drejts ndrkombtare publike dhe t drejts publike, i pranuar edhe n t Drejtn e Unionit Evropian. Si parim i prgjithshm i t drejts Evropiane do t thot q ligji duhet t jet i qart dhe i sakt, si dhe implikimet e tij juridike t parashikueshme, posarisht kur zbatohet pr detyrime financiare. Miratimi i ligjeve t cilat do t ken efekt ligjor n Bashkimin Evropian duhet t ken nj baz t duhur ligjore. Legjislacioni i shteteve antare q zbatojn t drejtn e Unionit Evropian duhet t jet i formuluar n mnyr q t qart i kuptueshm nga ata q jan subjekte t s drejts. [27] N t drejtn Evropiane parimi i prgjithshm t siguris ligjore ndalon Ex post facto ligjin, shembull, ligjet nuk duhet t hyjn n fuqi para se t publikohen. [28] doktrina e pritjes legjitime, e cila i ka rrnjt n parimet e siguris ligjore dhe besim t mir, sht gjithashtu nj element qendror i parimit t prgjithshm t siguris juridike n t drejtn e Bashkimit Evropian. [29] doktrina e pritjes legjitime thot se " ata q veprojn me mirbesim mbi bazn e ligjit ashtu si sht ose duhet t jet nuk duhet frustruar n pritjet e tyre". [30]

T drejtat themelore T drejtat themelore t njeriut, jan njohur pr her t par nga Gjykata Europiane e Drejtsis n fund t viteve '60 dhe t drejtat themelore tani konsiderohen si pjes integrale e parimeve t prgjithshme t s drejts s Unionit Evropian. Si e till Gjykata Europiane e Drejtsis duhet t marr frymzim nga traditat kushtetuese t shteteve antare. Pra Gjykata Evropiane e t Drejts nuk mund t marr masa t cilat jan incompatibile me t drejtat themelore t kushtetutave t shteteve antare. Gjykata Evropiane e Drejtsis gjithashtu ka gjetur se "traktatet ndrkombtare pr mbrojtjen e t drejtave t njeriut mbi t cilat shtetet antare kan bashkpunuar ose t cilave ato jan nnshkruese, mund t ofrojn udhzime t cilat duhet t ndiqen n kuadrin e ligjit t Komunitetit." [31]

Karta e t Drejtave Themelore Asnj nga traktatet themeluese t Unionit Evropian nuk prmend mbrojtjen e t drejtave themelore. Kjo nuk ishte parashikuar as n masat e Unionit Evropian, q jan veprime legjislative dhe administrative t institucioneve t Unionit Evropian, t jen subjekt i t drejtave t njeriut. N at koh shqetsimi i vetm ishte se shtetet antare duhet t parandalojn shkeljen e t drejtave t njeriut, pra themelimin e Konvents Evropiane pr t Drejtat e Njeriut n vitin 1950 dhe krijimin e Gjykats Evropiane pr t Drejtat e Njeriut. Gjykata Evropiane e Drejtsis njohu t drejtat themelore si parim i prgjithshm i t drejts t Unionit Evropian, si nevoj pr t siguruar q masat e Unionit Evropian jan n prputhje me t drejtat e njeriut t mishruara n kushtetutat e vendeve antare 'u b gjithnj e m e dukshme. [32] N vitin 1999, Kshilli Evropian vendosi nj organ pr hartimin e Karts Evropiane pr t Drejtat e Njeriut, e cilat mund t formonte bazn kushtetuese pr Unionin Evropian dhe si e till t prshtatet n mnyr specifike q t aplikohet n Unionin Evropian dhe institucionet e tij.Karta e t Drejtave Themelore e Unionit Evropian trheq nj list t drejtave themelore t Konvents Evropiane pr t Drejtat e Njeriut dhe Lirive Themelore t Njeriut, Deklaratn pr t Drejtat Themelore t prodhuar nga Parlamenti Evropian n vitin 1989 dhe nga traktatet e Unionit Evropian. [33] Traktati i Lisbons i vitit 2007 njohu n mnyr eksplicite t drejtat themelore, duke i siguruar n Nenin 6 (1) "Unioni njeh t drejtat, lirit dhe parimet e prcaktuara n Kartn e t Drejtave Themelore t Unionit Evropian t dats 7 dhjetor 2000, e miratuar n Strasburg m 12 dhjetor 2007, i cili do t ket t njjtn vler ligjore si Traktatet. "Prandaj Karta e t Drejtave Themelore t

Unionit Evropian sht br pjes prbrse e t drejts s Unionit Evropian, kodifikimi i t drejtave themelore t cilat jan konsideruar m par parime t prgjithshme t s Drejts s Unionit Evropian. [34] N fakt, pas Traktatit t Lisbons, Karta dhe Konventa tani bashk-ekzistojn n baz t s Drejts t Unionit Evropian dhe sht forcuar nga Gjykata Evropiane e Drejtsis n lidhje me masat e Unionit Evropian, dhe m von nga Gjykata evropiane e t Drejtave t Njeriut n lidhje me masat nga shtetet antare. [35]

1.^ "Sources of European Union la". Europa. 28 August 2010. http://europa.eu/legislation_summaries/institutional_affairs/decisionmaking_process/l14534_ en.htm.

1.

^ "Primary la". Europa. 12 August 2010. http://europa.eu/legislation_summaries/institutional_affairs/decisionmaking_process/l145 30_en.htm. 2. ^ "Primary la". Europa. 12 August 2010. http://europa.eu/legislation_summaries/institutional_affairs/decisionmaking_process/l145 30_en.htm. 3. ^ "Primary la". Europa. 12 August 2010. http://europa.eu/legislation_summaries/institutional_affairs/decisionmaking_process/l145 30_en.htm. 4. ^ "Primary la". Europa. 12 August 2010. http://europa.eu/legislation_summaries/institutional_affairs/decisionmaking_process/l145 30_en.htm. 5. ^ "The non-ritten sources of European la: supplementary la". Europa. 20 August 2010. http://europa.eu/legislation_summaries/institutional_affairs/decisionmaking_process/l145 33_en.htm. 6. ^ Chalmers, Damien (2010). European Union La: cases and Materials. Cambridge University Press. pp. 143144. ISBN 9780521121514. http://books.google.com/books? id=GQjXnaies6QC&dq=Court+of+Justice+of+the+European+Union&source=gbs_navli nks_s. 7. ^ Berry, Elspeth; Hargreaves, Sylvia (2007). European Union la (2nd ed.). Oxford University Press. pp. 55. ISBN 9780199282449. http://books.google.com/books? id=p4lXozo8YcC&dq=Direct+effect+Indirect+effect+eu+la&source=gbs_navlinks_s. 8. ^ Berry, Elspeth; Hargreaves, Sylvia (2007). European Union la (2nd ed.). Oxford University Press. pp. 66. ISBN 9780199282449. http://books.google.com/books? id=p4lXozo8YcC&dq=Direct+effect+Indirect+effect+eu+la&source=gbs_navlinks_s. 9. ^ Hix, Simon. The Political System of the European Union (2nd ed.). p. 123. ISBN 033396182X.

10.

^ {{cite journal |title=The Transformation of Europe |author=J. H. H. eiler | journal=The Yale La Journal |volume=100 |number=8 |date=June 1991 |page=2403 | jstor=796898 11. ^ Fabbrini, Sergio (2005). Democracy and federalism in the European Union and the United States:exploring post-national governance. Routledge. pp. 4. ISBN 9780415333924. http://books.google.com/books? id=qu0O81Nl0loC&dq=European+Union+not+federal&source=gbs_navlinks_s. 12. ^ [1963] Case 26/62 ECR 1 13. ^ Berry, Elspeth; Hargreaves, Sylvia (2007). European Union la (2nd ed.). Oxford University Press. pp. 56. ISBN 9780199282449. http://books.google.com/books? id=p4lXozo8YcC&dq=Direct+effect+Indirect+effect+eu+la&source=gbs_navlinks_s. 14. ^ [1986] Case 152/84 ECR 723 15. ^ Case-188/89, Foster v British Gas [1990] ECR I-3313. 16. ^ Berry, Elspeth; Hargreaves, Sylvia (2007). European Union la (2nd ed.). Oxford University Press. pp. 60. ISBN 9780199282449. http://books.google.com/books? id=p4lXozo8YcC&dq=Direct+effect+Indirect+effect+eu+la&source=gbs_navlinks_s. 17. ^ "The national courts are bound to take recommendations into consideration in order to decide disputes submitted to them, in particular here they cast light on the interpretation of national measures adopted in order to implement them or here they are designed to supplement binding Community provisions". Case C-322/88, Grimaldi v Fonds des Maladies Professionnelles [1989] ECR 4407 at para 18. 18. ^ Berry, Elspeth; Hargreaves, Sylvia (2007). European Union la (2nd ed.). Oxford University Press. pp. 6364. ISBN 9780199282449. http://books.google.com/books? id=p4lXozo8YcC&dq=Direct+effect+Indirect+effect+eu+la&source=gbs_navlinks_s. 19. ^ Haughout Folsom, Ralph; Lake, Ralph B.; Nada, Ved P. (1996). European Union la after Maastricht: a practical guide for layers outside the Common Market (2nd ed.). Kluer La International. pp. 2325. ISBN 9789041109712. http://books.google.co.uk/books? id=5Sm6SP_G2FIC&dq=Supremacy+european+union+la&source=gbs_navlinks_s. 20. ^ Kent, Penelope (2001). La of the European Union (3rd ed.). Pearson Education. pp. 41. ISBN 9780582423671. http://books.google.com/books? id=6rYaL1Zaz3kC&dq=general+principles+of+European+la&source=gbs_navlinks_s. 21. ^ Davies, Karen (2003). Understanding European Union la. Routledge. pp. 44. ISBN 9781859418482. http://books.google.co.uk/books? id=Z0ltI9ib5oC&dq=important+general+principles+of+european+union+la&source=g bs_navlinks_s. 22. ^ Chalmers, Damian (2006). European Union la: text and materials. Cambridge University Press. pp. 448. ISBN 9780521527415. http://books.google.co.uk/books? id=xvAGfi2EjC&dq=legal+certainty+foreseeable&source=gbs_navlinks_s. 23. ^ Chalmers, Damian (2006). European Union la: text and materials. Cambridge University Press. pp. 448. ISBN 9780521527415. http://books.google.co.uk/books? id=xvAGfi2EjC&dq=legal+certainty+foreseeable&source=gbs_navlinks_s. 24. ^ Kaczorosky, Alina (2008). European Union la. Taylor & Francis. pp. 102. ISBN 9780415447973. http://books.google.co.uk/books? id=9atmZGmyJKoC&dq=general+principle+of+community+la&source=gbs_navlinks_ s.

25.

^ Chalmers, Damian (2006). European Union la: text and materials. Cambridge University Press. pp. 454. ISBN 9780521527415. http://books.google.co.uk/books? id=xvAGfi2EjC&dq=legal+certainty+foreseeable&source=gbs_navlinks_s. 26. ^ Kaczorosky, Alina (2008). European Union la. Taylor & Francis. pp. 232. ISBN 9780415447973. http://books.google.co.uk/books? id=9atmZGmyJKoC&dq=general+principle+of+community+la&source=gbs_navlinks_ s. 27. ^ Chalmers, Damian (2006). European Union la: text and materials. Cambridge University Press. pp. 454. ISBN 9780521527415. http://books.google.co.uk/books? id=xvAGfi2EjC&dq=legal+certainty+foreseeable&source=gbs_navlinks_s. 28. ^ Chalmers, Damian (2006). European Union la: text and materials. Cambridge University Press. pp. 455. ISBN 9780521527415. http://books.google.co.uk/books? id=xvAGfi2EjC&dq=legal+certainty+foreseeable&source=gbs_navlinks_s. 29. ^ Kaczorosky, Alina (2008). European Union la. Taylor & Francis. pp. 232. ISBN 9780415447973. http://books.google.co.uk/books? id=9atmZGmyJKoC&dq=general+principle+of+community+la&source=gbs_navlinks_ s. 30. ^ Kent, Penelope (2001). La of the European Union (3rd ed.). Pearson Education. pp. 4143. ISBN 9780582423671. http://books.google.com/books? id=6rYaL1Zaz3kC&dq=general+principles+of+European+la&source=gbs_navlinks_s. 31. ^ Giacomo, Di Federico (2011). The EU Charter of Fundamental Rights: From Declaration to Binding Instrument. Volume 8 of Ius Gentium Comparative Perspectives on La and Justice. Springer. pp. 147. ISBN 9789400701557. http://books.google.co.uk/books? id=ZBAJgzdEC&dq=fundamental+rights+europe&source=gbs_navlinks_s. 32. ^ Horspool, Margot (2006). European Union la. Butterorths core text series (4th ed.). Oxford University Press. pp. 132. ISBN 9780199287635. http://books.google.co.uk/books? id=s1UqCRbQSVUC&dq=european+convention+on+human+rights+ %22european+union+la%22&source=gbs_navlinks_s. 33. ^ Giacomo, Di Federico (2011). The EU Charter of Fundamental Rights: From Declaration to Binding Instrument. Volume 8 of Ius Gentium Comparative Perspectives on La and Justice. Springer. pp. 38. ISBN 9789400701557. http://books.google.co.uk/books? id=ZBAJgzdEC&dq=fundamental+rights+europe&source=gbs_navlinks_s. 34. ^ Giacomo, Di Federico (2011). The EU Charter of Fundamental Rights: From Declaration to Binding Instrument. Volume 8 of Ius Gentium Comparative Perspectives on La and Justice. Springer. pp. 4142. ISBN 9789400701557. http://books.google.co.uk/books? id=ZBAJgzdEC&dq=fundamental+rights+europe&source=gbs_navlinks_s. 35. ^ Archer, Clive (2008). The European Union. Volume 21 of Global institutions series. Taylor & Francis. pp. 82. ISBN 9780415370127. http://books.google.com/books? id=ZVdHI9CEKoC&dq=social+chapter+European+Union&source=gbs_navlinks_s. 36. ^ Archer, Clive (2008). The European Union. Volume 21 of Global institutions series. Taylor & Francis. pp. 82. ISBN 9780415370127. http://books.google.com/books? id=ZVdHI9CEKoC&dq=social+chapter+European+Union&source=gbs_navlinks_s. 37. ^ Archer, Clive (2008). The European Union. Volume 21 of Global institutions series. Taylor & Francis. pp. 82. ISBN 9780415370127. http://books.google.com/books? id=ZVdHI9CEKoC&dq=social+chapter+European+Union&source=gbs_navlinks_s.

10

38.

^ Archer, Clive (2008). The European Union. Volume 21 of Global institutions series. Taylor & Francis. pp. 82. ISBN 9780415370127. http://books.google.com/books? id=ZVdHI9CEKoC&dq=social+chapter+European+Union&source=gbs_navlinks_s. 39. ^ Archer, Clive (2008). The European Union. Volume 21 of Global institutions series. Taylor & Francis. pp. 82. ISBN 9780415370127. http://books.google.com/books? id=ZVdHI9CEKoC&dq=social+chapter+European+Union&source=gbs_navlinks_s. 40. ^ Archer, Clive (2008). The European Union. Volume 21 of Global institutions series. Taylor & Francis. pp. 83. ISBN 9780415370127. http://books.google.com/books? id=ZVdHI9CEKoC&dq=social+chapter+European+Union&source=gbs_navlinks_s. 41. ^ Papadopoulos, Anestis S (2010). The International Dimension of EU Competition La and Policy. Cambridge University Press. pp. 13. ISBN 9780521196468. http://books.google.co.uk/books? id=BpCqNMPNxeoC&dq=eu+competition+la&source=gbs_navlinks_s. 42. ^ Papadopoulos, Anestis S (2010). The International Dimension of EU Competition La and Policy. Cambridge University Press. pp. 14. ISBN 9780521196468. http://books.google.co.uk/books? id=BpCqNMPNxeoC&dq=eu+competition+la&source=gbs_navlinks_s. 43. ^ Council Regulation (EC) No 139/2004 of 20 January 2004 on the control of concentrations beteen undertakings (the EC Merger Regulation) 44. ^ Case C-176/03 Commission v Council 45. ^ Charter, David (2007). "A ne legal environment". E!Sharp (People Poer Process): pp. 235. 46. ^ Gargani, Giuseppe (2007). "Intellectual property rights: criminal sanctions to fight piracy and counterfeiting". European Parliament. http://.europarl.europa.eu/nes/expert/infopress_page/057-4356-078-03-12-90920070319IPR04284-19-03-2007-2007-false/default_en.htm. Retrieved 2007-06-30. 47. ^ Mahony, Honor (2007-10-23). "EU court delivers blo on environment sanctions". EU Observer. http://euobserver.com/9/25028. Retrieved 2007-10-23.; Case C440/05 Commission v Council

Parimi i efektit t drejtprdrejt Efekti i drejtprdrejt sht parimi i t Drejts s Unionit Evropian sipas t cilit dispozitat ligjore t Unionit nse jan prshtatur si duhet, t drejtn tua imponojn me detyrim individve dhe gjykatat e shteteve antare t Unionit Europian jan t detyruara ta njohin dhe ta zbatojn. Nuk prmendet

11

shprehimisht n asnj nga traktatet e UE-s, parimi i efektit t drejtprdrejt u krijua s pari n lidhje me dispozitat e atyre traktateve nga Gjykata Europiane e Drejtsis n rastin Van Gend en Loos kundr Nederlandse Belastingen Administratie der. [1] Efekti i drejtprdrejt ka gjet zbatimin e tij n nenet e traktatit dhe GJED ka zgjeruar parimin t aplikohet pr pothuajse t gjitha format e mundshme t legjislacionit t UE-s, m t rndsishmet nga t cilat jan rregulloret dhe n rrethana t caktuara direktivat. Parimi NV Algemene Transporten Expeditie Onderneming van Gend en Loos v Nederlandse Administratis der Belastingen[1] (t cilit zakonisht i referohemi si Van Gend en Loos) [1] ishte nj rast historik n Gjykatn Evropiane t Drejtsis e cila tregoi se nga dispozitat e Traktatit themelues t Komunitetit Ekonomik Evropian ishte n gjendje t krijonte t drejta ligjore t cilat mund t zbatoheshin si nga personat fizik ashtu dhe juridik para gjykatave t shteteve antare t Komunitetit. Kjo ishte ajo q tani quhet parimi i efektit t drejtprdrejt. [2] Ky rast sht i njohur si nj nga m t rndsishmit, n mos m i rndsishmi, vendimtar n zhvillimin e t Drejts Evropiane. [2] Cshtja u ngrit nga riklasifikimi i lndve kimike, nga shtetet e Beneluksit, n nj kategori doganore ku ishin krijuar tarifa m t larta doganore. Gjykata u shpreh se kjo ishte shkelje e dispozitave t traktatit q krkonte nga shtetet antare t reduktojn n mnyr progresive detyrimet doganore ndrmjet tyre, dhe vendosi se shkeljet mund t bhen nga individt para gjykatave kombtare dhe jo vetm nga shtetet antare t Komunitetit . Van Gend en Loos, nj kompani postare dhe e transportit, importonte ure formaldehyde nga Gjermania Perndimore n Holand. Autoritetet doganore holandeze i ngarkuan ata me nj tarif mbi importin. Van Gend en Loos e kundrshtoi kt duke vn n pah se tarifa sht n kundrshtim me ligjin e KE. Neni 12 i Traktatit t Roms (tani zvendsohet me nenin 30 TFEU) thot: "Shtetet antare duhet t prmbahen nga futja e fardo tarife t re doganore ndrmjet tyre mbi importet dhe eksportet, ose do detyrim q ka efekt t njjt, dhe nga rritja e atyre q tashm aplikohen n tregtin e tyre me njri-tjetrin." Van Gend en Loos pagoi tarifn, por m pas krkoi t rimarr parat n gjykatn kombtare. Gjykata kombtare bri nj krkes pr nj vendim paraprak t Gjykats Evropiane t Drejtsis, duke e pyetur nse neni, ather 12 i Traktatit t Roms ua njeh t drejtat shtetasve t nj shteti antar ato t drejta q mund t zbatohen n gjykatat kombtare.

Opinioni i pwrgjithshwm i avokatwve

Advocate General Roemer thought that some provisions of the treaty could have "direct effect" (that citizens could rely on them) but that Article 12 as not one of them. Note that the advocate general's opinion is distinct from the judgment of the court. Avokati i Prgjithshm Roemer mendon se disa dispozita t Traktatit mund t ken "efekt t drejtprdrejt" (q qytetart mund t mbshteten n to), por se neni 12

12

nuk ishte njri prej tyre. Vini re se mendimi i prgjithshm avokatit sht i dallueshm nga vendimi i gjykats Vendimi i Gjykats Gjykata Evropiane e Drejtsis, duke dhn vendimin e saj m 5 shkurt 1963, theksoi n mnyr t vendosur q neni 12 ishte n gjendje t krijoj t drejta personale pr Van Gend en Loos. N nj gjykim seminal ajo dha nj interpretim t gjer dhe t qllimshme t Traktatit t Roms. Komuniteti prbn nj rend t ri juridik t s drejts ndrkombtare pr t mirn e t cilit shtetet kan kufizuar t drejtat e tyre sovrane, edhe pse brenda fushave t kufizuara dhe t subjekteve t cilat prbhen jo vetm shtetet antare, por edhe shtetasit e tyre. Pavarsisht t legjislacionit t shteteve antare, ligji i Komunitetit pr kt arsye jo vetm imponon detyrime mbi individt, por gjithashtu synon t jap mbi ta t drejta t cilat bhen pjes e trashgimis s tyre ligjore. Kto t drejta lindin jo vetm kur ato jan dhn shprehimisht nga traktati, por edhe pr shkak t obligimeve t cilat traktati imponon n nj mnyr t prcaktuar qart mbi individt, si dhe me vendet antare dhe me institucionet e komunitetit. -Aktgjykimin e gjykats t dats 5 shkurt 1963. [3] Gjykata dha udhzime se nj nen i traktatit mund t ket veprim t drejtprdrejt. Ajo tha se sht e nevojshme t merret parasysh fryma, skema e prgjithshme, si dhe formulimi i nj dispozite t jet me efekt t drejtprdrejt. Gjykata u shpreh se objektivi i Traktatit t Roms ishte krijimi i nj tregu t prbashkt, pr t mirn e individve, traktati sht m shum se nj marrveshje tipike ndrkombtare. Jo vetm q ai krijon detyrime reciproke midis shteteve, por ai sht i aft tu jap individve t drejta n gjykatat kombtare. Gjykata vendosi se n rast dshtimi t shteteve antare n prputhje me ligjet e UE-s mund t mbikqyren dhe t vehen n veprim nga ndikimi i Komisionit mbi shtetin tjetr antar, nuk do t thot se individt nuk duhet t jen n gjendje t tveprojn si ndikues n gjykatat kombtare . Dy arsye jan dhn. E para ishte se nj dshtim pr t njohur nj koncept i efekt t drejtprdrejt nuk do t jap mbrojtje t mjaftueshme ligjore pr individt. E dyta ishte se zbatimit individ ishte nj mekanizm efektiv mbikqyrs. Disponueshmria e si mbikqyrje nga individt dhe nga Komisioni dhe shtetet antare sht prshkruar nga Stephen eatherill si m e "vigjilencs dyfisht". [4] N cshtjen e tarifs mbi urea-formaldehyde, Gjykata vendosi se Holanda nuk mund t imponoj nj tarif m t lart se ajo q ishte n fuqi n 1 janar 1958 (kur Traktati hyri n fuqi). Gjykata vuri n dukje se rritja e tarifave e br nprmjet rritjes t norms ose nprmjet riklasifikimit t nj produkti n nj kategori m t lart t vlersuar, ishin t paligjshme n baz t nenit 12. shtja e tarifave t prshtatshme pr urea-formaldehyde (dmth, ajo q u zbatua si duhet n 1 janar 1958) u drgua n gjykat kombtare.

13

Komente Rasti sht autoritet q propozon se nenet e Traktateve t KE kan efekt t drejtprdrejt (pr dallim nga drejtprsdrejti t zbatueshme) n aplikimin e tyre kundr shtetit. Ky rast ilustron jurisprudencn krijuese t Gjykats Europiane t Drejtsis. Koncepti i efektit t drejtprdrejt nuk sht prmendur n traktate. Gjykata vlersoi se nj doktrin e till ishte e nevojshme q t sigurohej prputhshmria e shteteve antare me detyrimet e tyre sipas Traktatit t Roms. Ky rast ilustron nj procedur t zbatimit t drejts s KE n nivel kombtar Efekti i drejtprdrejt nuk krkon q Komisioni t ndrmarr nj veprim kundr shtetit. Kjo sht e rndsishme, sepse siguron nj mekanizm m efektiv q t bhet zbatimi i t drejts s UE-s..

Varietetet me efektit t drejtprdrejt N Van Gend en Loos [1] u vendos q nj qytetar sht n gjendje t prfitoj nga zbatimi i t drejts s dhn nga legjislacioni i Komunitetit Evropian kundr shtetit - shtja nse t drejtat mund t zbatohen kundr nj qytetari tjetr nuk jan adresuar. N Defrenne kundr SABENA, [2] Gjykata Evropiane e Drejtsis vendosi se kishte dy varietete t efektit t drejtprdrejt: efekti i drejtprdrejt vertikal dhe efekti i drejtprdrejt horizontal, dallimi mund t bhet duke u bazuar n at se kundr kujt e drejta zbatohet. Efekti i drejtprdrejt vertikal ka t bj me marrdhniet n mes t drejts s UE-s dhe t drejts kombtare - posarisht, detyrimi i shtetit pr t siguruar respektimin e saj dhe prputhshmrin e tij me t drejtn e UE-s, duke ua br t mundur qytetarve t mbshteten n t n veprimet e tyre kundr shtetit (ose kundr nj emanation "t shtetit ". Nxitja e prcaktuar n Foster kundr British Gas plc). [3] Efekti horizontal i drejtprdrejt ka t bj me marrdhniet ndrmjet individve (duke prfshir edhe kompanit). Nse nj dispozit e caktuar e t drejts s BE-s sht me efekt direkt horizontal, ather qytetart duhet t jen n gjendje t mbshteten n at n veprimet kundr njri-tjetrit. Direktivat zakonisht nuk kan efekt t drejtprdrejt pr shkak t faktit se ato jan t zbatueshme vetm ndaj shtetit. Dispozita t caktuara t traktateve dhe aktet legjislative si rregulloret kan zbatim t drejtprdrejt horizontal Aktet me efekt t drejtprdrejt

Nenet e Traktateve

14

Efekti i drejtprdrejt sht i zbatueshm kur j ndispozit e veant plotson kriterin Van Gend en Loos. Prandaj sht e zbatueshme n rastin e neneve t traktateve (Van Gend en Loos ka qen nj krkes e bazuar n nj nen t traktatit), n t cilin rast ai mund t ket efekt direkt vertikal dhe horizontal. Rregulloret Rregulloret jan gjithashtu subjekt i efektit t drejtprdrejt. Sipas Nenit 288 TFEU (ex neni 249 TEC) ku n mnyr eksplicite parashihet se rregullat "do t jet detyruese n trsin e tyre dhe drejtprdrejt e zbatueshme n t gjitha shtetet antare", GJED ka konfirmuar se ato kan, n parim efekt direkt duke deklaruar se "Pr shkak t natyrs dhe vendit t tyre n sistemin e burimeve t s drejts komunitare, rregulloret t ken veprim direkt pr t drejtat e individve t cilat gjykatat kombtare kan pr detyr ti mbrojn "[4] n qoft se nj t drejt specifike sht njohur individit, pr kt arsye duhet t jepet nj rregullore q mund t jet vertikalisht dhe horizontalisht me efekt direkt. Megjithse, n prgjithsi sht e vrtet se rregulloret kan efekte t drejtprdrejt, t gjitha dispozitat t plotsojn kriteret e prcaktuara nga gjykata pr t krijuar efekt t drejtprdrejt - dhe si rezultat nuk mund t ket prjashtime, ku rregullat nuk do t shkaktojn efekte t drejtprdrejt q t jen n gjendje t zbatohen nga nj individ, pr shembull Eridania v Ministria e Bujqsis dhe Pyjeve (230/78). Vendimet Vendimet jan direkt t efektshme kundr kujtdo q ato drejtohen, pasi sipas nenit 288 TFEU (neni 249 ish-TEC) t Traktatit t KE ", ata jan detyruese pr palt t cilave u jan adresuar n trsin e tyre".

Direktivat Rasti kryesor n t drejtne UE-s i cili futi efektin t drejtprdrejt t Direktivave sht ai Van Duyn kundr Mbretris s Bashkuar e cila krijoi efektin vertikal t drejtprdrejt t Direktivave si dhe rasti Marshall Southampton v & Autoriteti Shndetsor Jug- Perndimor i cili theksoi se nuk ka efekt t drejtprdrejt horizontal t Direktivave. Efekti i drejtprdrejt horizontal i Direktivave sht nj shtje e diskutueshme n mesin e krijuesve t ligjit t Komunitetit Evropian, nj numr i shumt i Avokatve t prgjithshm kan prkrahur rastin pr krijimin e efektit t drejtprdrejt horizontal, megjithse pr momentin nuk jan n gjendje ti japin aktualisht t drejt aplikimit t tij. N nj numr t rasteve ECJ ka vendosur t shmang kt

15

kufizim t aplikimit t direktivs duke krijuar mjete dhe pr t arritur efikasitetin e kan interpretuar gjersisht rastin pr t'i dhn efekt masave. Rasti i Foster kundr Gas British tregon vullnetin e gjykats pr ti zgjeruar t drejtat enj direktive tek individt, me qllim q ta arrij kt gjykata sht nisur nga supozimi se do organizat qeveritare, kompani e shtetzuar ose kompani q punon n sektorin publik mund t konsiderohet si nj organizat publike me qllim t zbatimit efektit t drejtprdrejt vertikal, kur bhet nj lexim m i ngusht i rastit mund t vihet n prfundim se efekti horizontal i drejtprdrejt do t duhej t krkohet pr aplikim. Kjo tregohet n rastin e Van Colson kur gjykata vendosi praktikn e 'leximit ' t direktivs n t drejtn ekzistuese kombtare pr t realizuar efektin e direktivs - pavarsisht se nuk kishte qen n t vrtet pjes e legjislacionit. M von case la u aplikua n Francovich kundr Italis, ku veprimi mund t merret kundr qeveris nga nj individ pr dshtimin e saj pr zbatimin e nj direktive dhe humbjen e mvonshme e t drejtave dhe t vuajtjeve t shkaktuara n gjykat.

N Grad kundr Finanzamt Traunstein, [5] nj rast q prfshin TVSH, ECJ vendosi q nj direktiv mund t ket veprim direkt, pasi ajo duhet imponuar me detyrim q t arrihet nj rezultat i krkuar. Si n rastin e Becker ECJ mbajti kt qndrim n, nj rast tjetr q prfshin TVSH-n, "kudo q dispozitat e nj direktiv duken ... q jan t pakushtzuar dhe mjaft t sakta, kto dispozita mund t zbatohen, n munges t zbatimit t masave t miratuara pr periudhn e caktuar, t mbshteten mbi t si n rastin kur ndonj dispozit kombtare sht e papajtueshme me direktivn ose kur dispozitat i prcaktojn t drejtat t cilat individt duhet ti mbrojn kundr shtetit. " N Pubblico Ministero kundr Ratti, [6] Megjithat, ajo u prkufizua me; nse afati kohor i caktuar pr zbatimin e direktivs nuk ka skaduar, ajo nuk mund t ket ndikim t drejtprdrejt. Direktivat ishin drejtprsdrejti t efektshme vetm n qoft se data e caktuar, me t cilin Shteti Antar duhet t ken zbatuar at, kishte kaluar. Prve ksaj, n rastet kur shteti antar ka prezantuar legjislacionin e krkuar, por e ka br kt n mnyr jo t drejt, direktivat direkte mund t jen ende n fuqi, si n rastin Verbond van Nederlandse Ondermingen (VNO) . Ndryshe nga dispozitat eTraktateve dhe rregulloreve, direktivat nuk mund t ket efekt horizontal (kundr nj individ apo kompanie private), pasi kjo sht shpallur n kundrshtim me parimet e barazis (shih Marshall v Southampton Hampshire dhe South est AHA (1986)). Si t tilla, Direktivat jan aktualisht vetm vertikalisht drejtprsdrejti t efektshme (dmth. kundr shtetit, nj koncept ku interpretohet gjersisht nga ECJ, prfshir ktu edhe shkollat shtetrore dhe t tjera "emanations of the state").

16

Efekti direkt n t drejtn procedurale

N Comet v. Produktschap, [7] Gjykata Evropiane e Drejtsis vendosi q n rregullat procdurale secili shtet antar n prgjithsi t zbatoj rastet nga e drejta e UE-s. Megjithat, dy parimet themelore duhet t respektohen: "ekuivalenca" (procedurat pr rastet e UE-s duhet t jen ekuivalente me procedurat n rastet e shteteve antare) dhe "efektivitetit" (procedur nuk mund t bjn t drejtn funksionalisht joefektive).

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

^ a b c (Case 26/62); [1963] ECR 1; [1970] CMLR 1 ^ (Case 2/74) [1974] ECR 631 ^ (Case C-188/89) [1990] ECR I-3313). ^ Case C-253/00 Munoz [20002] ECR I-7289 para.27 ^ (Case 9/70) [1970] ECR 825 ^ (Case 148/78) [1979] ECR 1629 ^ (Case 45/76) [1976] ECR 2043

Vendim-marrja n UnioninEvropian E drejta e UE-s sht ndar n legjislacionin 'primar' dhe secondar. Traktatet (legjislacioni primar) jan rregullat baz ose terren pr t gjitha veprimet e UE-s. Legjislacioni sekondar - e cili prfshin rregulloret, direktivat dhe vendimet - rrjedh nga parimet dhe objektivat e prcaktuara n traktate.

17

Procedurat standarde t vendim-marrjes t BE-s jan t njohura si 'codecision' Procedura e vendimeve t prbashkta. Procedura e vendimeve t prbashkta. Kjo do t thot q Parlamentit Evropian i zgjedhur drejtprdrejt duhet t miratoj legjislacionin e BE-s s bashku me Kshillin (qeverit e 27 vendeve t BE-s). Komisioni harton dhe zbaton legjislacionin e BE. Traktati i Lisbons ka rritur numrin e fushave t politikave, ku ' Procedura e vendimeve t prbashkta ' prdoret. Parlamenti Evropian gjithashtu ka m shum fuqi pr t bllokuar nj propozim n qoft se ai nuk sht dakord me Kshillin. Si merren vendimet e UE-s Procedura standarde e vendim-marrjesn UE sht e njohur si 'codecision'. Kjo do t thot q Parlamentit Evropian i zgjedhur drejtprdrejt duhet t miratoj legjislacionin e BE-s bashku me Kshillin (qeverit e 27 vendeve t BE-s). Hartimi i ligjeve t BEPara se Komisioni propozoj iniciativa t reja vlerson pasojat e mundshme ekonomike, sociale dhe mjedisore q ato mund t ken. Ai e bn kt duke prgatitur 'vlersimet e ndikimit " me t cilat prcaktohen prparsit dhe mangsit e nj politike t mundshme. Komisioni gjithashtu konsultohet me palt e interesuara si jan organizatat joqeveritare, autoritetet lokale dhe prfaqsues t industris dhe shoqris civile. Grupet e ekspertve japin kshilla pr shtje teknike. N kt mnyr, Komisioni siguron q propozimet legjislative korrespondojn me nevojat e atyre q jan t interesuar dhe t shmang paknaqsit e mundshme. Qytetart, bizneset dhe organizatat mund t marrin pjes n procedurn e konsultimit me an t konsultimeve publike prmes internetit. Parlamentet kombtare mund zyrtarisht shprehin rezervat e tyre n qoft se ato mendojn se do t ishte m mir q ato ligje t merren n nivel kombtar dhe jo n nivel t BE-s.

Shqyrtimi dhe miratimi

Parlamenti Evropian dhe Kshilli shqyrton propozimet e bra nga Komisioni dhe propozojn amendamente. N qoft se Kshilli dhe Parlamenti nuk bien dakord rreth amendamenteve, bhet nj lexim i dyt. 18

N leximin e dyt, Parlamenti dhe Kshilli prsri mund t propozojn ndryshime. Parlamenti ka fuqin pr t bllokuar legjislacionin e propozuar n qoft se ai nuk pajtohet me Kshillin. Nse t dy institucionet bien dakort mbi ndryshimet, legjislacioni i propozuar mund t miratohet. Nse ata nuk mund t pajtohen, nj komitet pajtimi prpiqet t gjet nj zgjidhje. Sikurse Kshilli dhe Parlamenti mund t bllokojn propozimin legjislativ n leximin prfundimtar. Seancat e Parlamentit Evropian dhe disa seanca e Kshillit mund t shikohet live online. Traktatet e BE Bashkimi Evropian bazohet n parimin e sundimit t ligjit. Kjo do t thot se do veprim i ndrmarr nga UE-ja duhet mbshtetur n traktatet q jan aprovuar vullnetarisht dhe n mnyr demokratike nga t gjitha vendet antare t UE-s. Pr shembull, nse nj zon epolitiks nuk sht cituar n nj traktat, Komisioni nuk mund t propozoj ligje pr at zon. Traktati sht nj marrveshje detyruese midis vendeve antare t UE-s. Ai prcakton objektivat e UE-s, rregullat pr institucionet e UE, si merren vendimet dhe si rregullohen marrdhniet midis UE-s dhe vendeve t saj antare. Traktatet jan ndryshuar pr ta br UE-n m efikase dhe transparente, pr t'u prgatitur pr vendet antare t reja dhe pr t futur fusha t reja t bashkpunimit - t tilla si valuta e vetme. Sipas traktateve, institucionet e BE mund t miratojn legjislacionin i cili pastaj duhet t zbatohet n vendet antare . Tekstet e plota t traktateve, legjislacionit, jurisprudencs dhe propozimeve legjislative mund t shihen duke prdorur bazn e t dhnave EUR-Lex t ligjeve t UE-s. Traktati i Lisbons i sqaron kompetencat q i: prkasin UE-s prkasin vendeve antare t UE jan t prbashkta. Traktatet kryesore jan: Traktati i Lisbons (2009) Qllimi: ta bj UE-n m demokratike, m efikase dhe m t aft pr t adresuar problemet globale, me nj z, t tilla si ndryshimi i klims. Ndryshimet kryesore: m shum pushtet pr Parlamentin Evropian, ndryshimi i procedurave t votimit n Kshill, iniciativa qytetare, nj president i prhershm i

19

Kshillit Evropian, nj prfaqsues t ri, t Lart pr Pun t Jashtme, nj shrbim t ri diplomatik t UE-s. Traktati pr themelimin e nj kushtetute pr Evropn (2004) - me qllime t ngjashme me Traktatin e Lisbons - ishte nnshkruar, por kurr nuk u ratifikua. Traktati i Nics (2003) Qllimi: t reformoj institucionet n mnyr q UE-ja t mund t funksionoj n mnyr efikase pas arritjes s 25 vendeve antare. Ndryshimet kryesore: metodat pr ndryshimin e prbrjes s Komisionit dhe riprcaktimi i sistemit t votimit n Kshill. Traktati i Amsterdamit (1999) Qllimi: T reformoj institucionet e UE-s prgatitjet pr ardhjen e vendeve tjera antare t ardhmen. Ndryshimet kryesore: ndryshimi, rinumrimi dhe konsolidimi i UE-s dhe traktatet EEC. M shum transparenc n vendim-marrje (rritjen e prdorimit t procedurs s bashk-vendimit t votimit). Traktati i Unionit Europian - Traktati i Mastrihtit (1993) Qllimi: t prgatitet Bashkimi Monetar Evropian dhe futja e elementeve t nj bashkimi politik (shtetsia, politika e prbashkt e jashtme dhe e punve t brendshme). Ndryshimet kryesore: themelimi i Unionit Evropian dhe futja e procedurs s bashk-vendimit, duke i dhn m shum pushtet Parlamentit n vendim-marrje. Forma t reja t bashkpunimit n mes t qeverive t UE - pr shembull n fushn e mbrojtjes dhe t drejtsis dhe punve t brendshme. Akti Unik Europian (1986) Qllimi: t reformoj institucionet dhe prgatitjet pr antarsimin ePortugalis dhe Spanjs dhe t prshpejtoj vendim-marrjen dhe prgatitjet pr treg t vetm. Ndryshimet kryesore: zgjerimi i votimit me shumic t kualifikuar n Kshilli (e bn t vshtir pr nj vend t vetm q t v veton n legjislacionin e propozuar), krijimin e bashkpunimit dhe procedurat e plqimit, duke i dhn m shum ndikim Parlamentit. Traktati i Bashkimit - Traktati i Brukselit (1967) Qllimi: t modernizoj institucionet evropiane. Ndryshimet kryesore: krijimin e nj Komisioni t vetm dhe nj Kshilli t vetm pr tu shrbyer t tria komuniteteve Europiane (EEC, Euratom, ECSC). I shfuqizuar m von me Traktatin e Amsterdamit. Traktatet e Roms - EEC dhe Traktati Euratomit (1958) Qllimi: t krijoj Komunitetin Ekonomik Evropian (KEE) dhe Komunitetin Europian t Energjis Atomike (Euratom).

20

Ndryshimet kryesore: zgjerimin e integrimit evropian pr t prfshir bashkpunimin e prgjithshm ekonomik. Traktatin themelues t Komunitetit Evropian t Qymyrit dhe elikut (1952) Qllimi: t krijoj ndrvarsi n prodhimin e qymyrit dhe elikut n mnyr q nj vend t mos mund t mobilizoj forcat e armatosura, pa ditur t tjert. Ky zbuti tensionet dhe mosbesimin pas Lufts s Dyt Botrore. Traktati ECSC skaduar n vitin 2002. Kur vendet e reja iu bashkuan UE-s, traktatet themeluese ishin ndryshuar: 1973 (Danimarka, Irlanda, Mbretria e Bashkuar) 1981 (Greqi) 1986 (Spanja, Portugalia) 1995 (Austria, Finlanda, Suedia) 2004 (Republika eke, Qipro, Estonia, Hungaria, Letonia, Lituania, Malta, Polonia, Sllovakia, Sllovenia). 2007 (Bullgari, Rumani) Rregulloret, Direktivat dhe aktet tjera normative Qllimet e prcaktuara n traktatet e UE-s jan arritur nga disa lloje t akteve ligjore. Disa jan t detyrueshme, t tjerat nuk jan. Disa aplikohen pr t gjitha vendet e UE-s, t tjerat pr vetm disa.

Rregulloret Nj "rregullore" sht akt legjislative idetyrueshme. Ajo duhet t zbatohet n trsi n t gjitha vendet e UE-s. Pr shembull, kur UE-ja dshironte t mbroj emrat e produkteve bujqsore q vijn nga fusha t tilla si proshuta Parma, Kshilli miratoi nj rregullore.

Direktivat Nj "direktiv" sht akt legjislativ q vendos pr nj qllim t caktuar t cilin t gjitha vendet e UE-s duhet ta arrijn. Megjithat, kjo sht n dor t vendeve t veanta t vendosin se si do ta bjn m mir kt. Ky ishte rasti me direktivn e orarit t puns, i cili parashikon q t punohet m shum jasht orarit sht e paligjshme. Direktiva prcakton periudhat minimale nga pjesa tjetr dhe nj numr maksimal t orve t puns, por sht e drejt e do vendi se si t hartoj ligjet e veta dhe si do ti zbatoj kto.

21

Vendimet Nj "Vendimi" sht i detyrueshm pr ata t cilve u sht adresuar (p.sh. nj vendi t UE-s ose nj kompanie individuale) dhe sht drejtprdrejt i zbatueshm. Pr shembull, kur Komisioni ka lshuar nj vendim t gjobitjes softarit gjigand Microsoft pr keqprdorim t pozits dominuese n treg, vendimi sht aplikuar vetm pr Microsoft. Rekomandimet Nj "rekomandim" nuk sht i detyrueshm. Kur Komisioni ka lshuar nj rekomandim q strukturat paguese t sektorit financiar nuk duhet t nxisin rrezikun e tepruar, kjo nuk kishte asnj pasoj ligjore. Nj rekomandim i lejon institucionet ti bjn pikpamjet e tyre t njohura dhe t sugjerojn nj linj veprimi pa imponuar ndonj detyrim ligjor pr ata t cilve u sht adresuar. Opinionet Nj "mendimi" sht instrument q i lejon institucionet t bjn deklarata n mnyr jo t detyrueshme, me fjal t tjera, pa imponuar ndonj detyrim ligjor pr ata t cilve u sht adresuar. Nj mendim nuk sht i detyrueshm. Ai mund t lshohet nga institucionet kryesore t UE-s (Komisioni, Kshilli, Parlamenti), Komiteti i Rajoneve dhe Komitetit Europian Ekonomik dhe Social. derisa ligjet prgatiten, komitetet japin opinione nga pikpamja e tyre specifike rajonale apo ekonomike dhe sociale. Pr shembull, Komiteti i Rajoneve nxjerr nj mendim se si rajonet duhet t kontribuojn n arritjen e qllimeve t BE-s pr energjin.

22

Policy areas of the European Union

The EU is active in a ide range of policy areas, from human rights to transport and trade. Click on a policy title belo for a summary of hat the EU does in that area, and for useful links to relevant bodies, las and documents. Agriculture Audiovisual and media Budget Climate action Competition Consumers Culture Customs Development and Cooperation Economic and monetary affairs Education, training, youth Employment and social affairs Energy Enlargement Enterprise Environment External relations Fight against fraud Food safety Foreign and security policy Humanitarian aid Human rights Information technology

23

Institutional affairs Internal market Justice, freedom and security Maritime affairs and fisheries Multilingualism Public health Regional policy Research and innovation Sport Taxation Trade Transport

24