You are on page 1of 52

7 gubernatori da 1000 sajaro moxele SvebulebaSi gv. 7 `nacionalebi~ opoziciis nacvlad gv. 15 mark maleni: amerika da saqarTvelo gv.

14 interviu jon basTan: konteqstidan amovardnili fraza gv. 20 marneuli Tbilisis mers irCevs gv. 32 plakatebis omi gv. 37 studentebi da politika gv. 41 qarTveli qalis axali roli gv. 43 laSa buRaZe: germanuli recepti gv. 45

# 32 / 24 - 30 maisi / 2010

fasi 2 lari

gadamwyveti arCevani
gv. 22

# 32 / 24 - 30 maisi / 2010

marneuli, maisi 2010

nomerSi: 02 redaqtori 04 mokled 06 fotoreportaJi 07 vrclad 10 mediamonitoringi gamotovebuli sakiTxebi 12 ori azri aris Tu ara `me miyvars Tbilisi~ meriis kampania? 14 Tvalsazrisi amerika da saqarTvelo mark maleni politika 15 `nacionalebi~ opoziciis nacvlad 17 saarCevno garemos cvlileba axali arCevnebi Zveli problemebiT 18 aSS da saqarTvelo ruseTTan megobrobis fasi 20 interviu konteqstidan amovardnili fraza jon basi
liberali . maisi 2010 . 32

22

24

26

27 28

30 32

34

saqarTvelos sagareo politika gadamwyveti arCevani saubrebi liberalizmze saqarTvelos respublikuri partiis sisusteebi Jurnalisturi gamoZieba `nacionalebis~ winasaarCevno banketi ekonomika biznesis dro mTavrobis ekonomikuri politika biurokratiis komercializacia adamianis uflebebi da samarTali saia `Tavisuflebis~ kandidatis winaaRmdeg erovnuli umciresobebi da arCevnebi marneuli Tbilisis mers irCevs Tvalsazrisi balansi religiisa da

37 39

41

43

45

46

48

gamoxatvis Tavisuflebebs Soris sozar subari sazogadoeba plakatebis omi Tvalsazrisi ugulavas urbanuli dapirebebi _ ras unda velodoT realurad? luka baqraZe studentebi da politika politizirebuli studenturi moZraoba migranti qalebi qarTveli qalis axali roli Tvalsazrisi germanuli recepti laSa buRaZe sporti Cven afrikaSi mivdivarT qalaqSi moxetiale kacis Canawerebi TeTri perangebis ubedureba

garekanze:
gadamwyveti arCevani

Jurnali `liberali~ gamoicema fond `Ria sazogadoeba - saqarTvelos~ mxardaWeriT. avtoris / avtorebis mier sainformacio masalaSi gamoTqmuli mosazreba ar gamoxatavs fondis `Ria sazogadoeba-saqarTvelos~ pozicias. Sesabamisad, fondi ar aris pasuxismgebeli masalis Sinaarsze. The views, opinions and statements expressed by the authors and those providing comments are theirs only and do not necessarily reflect the position of Open Society Georgia Foundation. Therefore, the Open Society Georgia Foundation is not responsible for the content of the information material.

foto levan xerxeuliZe

redaqtori

`caitis fondi~ (Zeit-Stiftung Ebelin und Gerd Bucerius) (hamburgi) da `Tavisufali sityva~ (oslo), yovelwliurad gadascemen wamaxalisebel premiebs aRmosavleTi evropis Tavisufal presas. 2010 wels orive fondma premia gadasca Jurnal `liberals~. `Jurnal `liberalSi~ muSaobs damoukidebeli Jurnalistebis axali Taoba. `liberali~ amkvidrebs Semwynareblobas da liberalizms _ da es ar aris politikuri iarliyebi, es realuri faseulobebia. am gamocemaSi mimdinareobs politikuri debatebi iseT mwvave sakiTxebze, rogoricaa arCevanis Tavisufleba da konfliqtebi. saqarTvelos media seqtori araliberaluria: kompaniebi ar aTavseben reklamas kritikul media saSualebebSi; media bazari didwilad monopolizirebulia. saerTaSoriso mxardaWeris gareSe, Jurnali ver gaagrZelebda arsebobas. `liberali~ waradgina norvegiis helsinkis komitetma da fondma Human Rights House Foundation, oslo. premiis odenoba 10 aTasi evroa~. dajildoebis ceremonialamde, romelic 19 maiss hamburgSi Sedga, jer kidev ar mqonda gacnobierebuli, ramdenad sapatio iqneboda es jildo, gansxvavebiT mixeil beketovisagan, romelic Tavisufali sityvis dacvam imsxverpla. beketovi rusi Jurnalistia, `ximkinskaia pravdas~ redaqtori, romelic moskovi-sanktpeterburgis axali avtomagistralis mSeneblobis gamo ximkis tyis ganadgurebaze werda. 2008 wels beketovs Tavs daesxnen da ise scemes, rom dRemde loginadaa

Cavardnili, amputirebuli fexiTa da TiTebiT. rusma eqimebma far-xmali dayares, Tumca beketovis megobars, `novaia gazetas~ Jurnalists, elena kostiuCenkos imedi aqvs, rom mas germaniaSi umkurnaleben da amaSi fuladi premiac daexmarebaT. ruseTSi dRemde 200-ze meti Jurnalistia mokluli. azerbaijanSi Jurnalistebs da blogerebs cixeSi svamen. `vardebis revoluciis~ Semdeg, `caitis fondma~ CaTvala, rom saqarTveloSi Tavisufal medias safrTxe aRar emuqreboda da amogviRes programidan. Tumca, 2008 wels isev davbrundiT `Sav siaSi~ da 2004 wlis Semdeg pirvelad, SarSan gazeTma `baTumelebma~ aiRo premia, romelic saqarTveloSi, cxadia, aravin SeimCnia, miuxedavad imisa, rom am RonisZiebas germanuli media farTod aSuqebs. Cveni prezidenti ambobs, rom saqarTveloSi mediis problemebze saubari ubralod `sisulelea~ da kargi saSualebaa, Tavi msxverplad warmovaCinoT. me ar minda viyo msxverpli, arc `caitis fondis~ wamaxalisebeli jildo minda. rac minda, Tavisufali konkurencia da Tavisufali bazaria, sadac Cveni Sromisa da Zalisxmevis pirdapirproporciul Sedegs miviRebT da sadac Jurnalistebs uSiSroebis SenobaSi ar waiyvanen dasaSantaJeblad. SegaxsenebT, rom gazeT `baTumelebis~ saqme jer kidev gamouZiebelia. ho, cxadia, isic minda, rom `sazogadoebrivi mauwyeblis~ Jurnalistebi mers `wamaxalisebel~ saCuqrebs ar sTxovdnen winasaarCevnod, `col-qmruli movaleobebis Sesasruleblad~. hamburgSi 10 wlis sandro toginiZe gavicani. sandrom bevri Zalian saintereso kiTxva dagvisva `liberalze~ da, zogadad, Cvens problemebze. ise Sefiqrianda, bolos Tavisi daskvna werilobiT warmogvidgina. maT Soris, ramdenime aseTi rCeva iyo: `iqneb cota xani moityuoT da miSaze kargi rameebi daweroT, rom reklama gqondeT~; `iqneb axali, ubralo, kargi Jurnali gaakeToT, politikaze aRar weroT da 2013 wlamde ase gaagrZeloT~; `me sanam gavizrdebi, damelodoT~. misadmi Rrma pativiscemis miuxedavad, eWvi maqvs, sandros rCevebs ver gaviTvaliswinebT. germanelebma da zaal andronikaSvilmac am imediT gamogvaciles.

Sorena SaverdaSvili mTavari redaqtori shorena.shaverdashvili@liberali.ge

www.liberali.ge 2

redaqtorebi: mTavari redaqtori Sorena SaverdaSvili /aRmasrulebeli redaqtori nino jafiaSvili / politika da saerTaSoriso ambebi sofo Waava / kavkasia da konfliqtebi sofo bukia / Jurnalisturi gamoZieba beso kurtaniZe / sazogadoeba Tamar babuaZe / adamianis uflebebi da samarTali nino beqiSvili / axali ambebi naTia axalaSvili redaqcia: foto-redaqtori levan xerxeuliZe / grafikuli dizaini Tornike lorTqifaniZe / redaqtor-stilisti nino svaniZe / koreqtori nino saiTiZe gamomcemloba: proeqtis menejeri qeTi babunaSvili / proeqtis menejeris asistenti lela SubiTiZe / reklamis da gayidvebis direqtori Salva CubiniZe / marketingi da sazogadoebasTan urTierToba naTia rusaZe / distributori zviad Sengelia gamomcemeli: Sps `liberali~. misamarTi: Tbilisi 0162, faliaSvilis q. 108. tel.: (995 32) 232235, 233731, 912326. el-fosta: info@liberali.ge sxva gamocemebi: `cxeli Sokoladi~, `cxeli Sokoladi _ literatura~, `biznesi: adamianebi, meTodebi, strategiebi~. `liberalis~ saavtoro uflebebi daculia. JurnalSi gamoqveynebuli masalebis nawilobrivi da/an mTliani gamoyeneba redaqciis Tanxmobis gareSe akrZalulia. beWdva: stamba `favoriti~. misamarTi: Tbilisi, CubinaSvilis q. 50. tel.: (995 32) 95 19 52. www.phfavorite.ge gamodis kviraSi erTxel, yovel orSabaTs. pirveli nomeri gamocemulia 2009 wlis maisSi. rekomendebuli sacalo fasi 2 lari. ISSN 1987-7528

liberali . maisi 2010 . 32

proeqti dafinansebulia evrokavSiris mier

proeqts axorcielebs ltolvilTa daniis sabWo

erToblivi gadawyvetilebebi grZelvadiani gadawyvetilebebia _ saqarTveloSi mcxovrebi devnilebis problemebis gadawyvetisken gadadgmuli nabijebi

JurnalistTa da fotografTa konkursi iZulebiT gadaadgilebul pirTa (devnilTa) Temaze


evrokavSiris mier dafinansebuli proeqtis _ `erToblivi gadawyvetilebebi grZelvadiani gadawyvetilebebia _ saqarTveloSi mcxovrebi devnilebis problemebis gadawyvetisken gadadgmuli nabijebi~ _ farglebSi, ltolvilTa daniis sabWo acxadebs Ria konkurss Jurnalistebisa da fotografebisTvis saqarTveloSi iZulebiT gadaadgilebul pirebTan (devnilebTan) dakavSirebuli sakiTxebis Sesaxeb. saqarTvelos mTavrobis `iZulebiT gadaadgilebul pirTa (devnilTa) mimarT saxelmwifo strategiis~ samoqmedo gegma miznad isaxavs devnilTa problemebis grZelvadian mogvarebas. saxelmwifo strategia gulisxmobs devnilTa socialur-ekonomikur integraciasa da maTi sacxovrebeli pirobebis gaumjobesebas. samoqmedo gegmis mTavari amocanaa iZulebiT gadaadgilebul pirTa sacxovrebeli moTxovnilebebis dasakmayofileblad problemis grZelvadiani gadawyveta, raTa isini sul ufro naklebad iyvnen saxelmwifoze damokidebulni, raTa gamWvirvale SerCevis kriteriumebze dayrdnobiT moxdes msurvelTa integracia saxelmwifos socialuri daxmarebis programebSi. es konkursi aris im sainformacio kampaniis nawili, romelic miznad isaxavs rogorc devnilTa, aseve zogadad sazogadoebis informirebas devnilebTan dakavSirebiT mimdinare samuSaoebis Sesaxeb. moTxovnebi monawileobis msurveli fotografebisTvis: fotografebma erTi an ramdenime foto, an fotoreportaJi unda warmoadginon zemoaRniSnul Tematikaze. ltolvilTa daniis sabWo fotoebs A2 formatiT, 300 DPI rezoluciiT dabeWdavs. warmodgenil fotoebze ltolvilTa daniis sabWo, am proeqtis farglebSi misi donorebi da partniorebi iZenen maTi beWdur Tu eleqtronul publikaciebSi gamoyenebis uflebas. wardgenili namuSevrebi ar unda iyos manamde gamoqveynebuli. daculi unda iqnas pirovnebis Rirsebisa da piradulobis eTikuri normebi, monawileebi unda iyvnen saqarTvelos moqalaqeni. iZulebiT gadaadgilebul pirTa mimarT samoqmedo gegma SegiZliaT ixiloT veb gverdze: http://www.mra.gov.ge/ ganacxadis wardgenis wesebi: statiebi unda gaigzavnos Semdeg eleqtronul misamarTze: drc@drc.ge; amasTan, aucilebeli moTxovnaa nabeWdi presis daskanerebuli variantis an eleqtronuli gamocemis bmulis gagzavna, ara ugvianes 2010 wlis 15 ivnisisa. fotosuraTebi unda gaigzavnos eleqtronul misamarTze: drc@ drc.ge; JPEG formatis dacviT, ara ugvianes 2010 wlis 15 ivnisisa. nabeWd versias aucileblad unda axldes Tan misi eleqtronuli versia. aplikantebma unda miuTiTon sakuTari vinaoba, sakontaqto informacia, fotos SemTxvevaSi misi mokle aRwera, statiis SemTxvevaSi mokle reziume. Jiuris Semadgenloba: Jiuri Sedgeba profesional fotografTa da JurnalistTagan, aseve iZulebiT gadaadgilebul pirTa sakiTxebze momuSave organizaciebis warmomadgenlebisagan, ltolvilTa da gansaxlebis saministros warmomadgenlebisagan. jildo JurnalistebisTvis: pirveli prizis mflobels wilad ergeba kompiuteri `NetBook~; meore adgilze gasuli saCuqrad miiRebs diqtofons. jildo fotografebisTvis: pirveli adgilis mflobels wilad ergeba maRazia `fotosamyaros~ 300 evros ekvivalenti sasaCuqre baraTi. meore adgilze gasuli monawile saCuqrad miiRebs maRazia `fotosamyaros~ 150 evros ekvivalent sasaCuqre baraTs.

moTxovnebi monawileobis msurveli JurnalistebisTvis: Jurnalistebis monawileobis pirobaa statiis dawera da centralur/raionul gazeTSi, Jurnalsa Tu internet presaSi gamoqveyneba 2010 wlis 15 maisidan _ 15 ivnisamde periodSi. publikacia yuradRebas unda amaxvilebdes iZulebiT gadaadgilebul pirTa mimarT samoqmedo gegmis erT an ramdenime aspeqtze, kerZod, Tu ra gavlena iqonia samoqmedo gegmis farglebSi gatarebulma RonisZiebebma iZulebiT gadadgilebul pirTa cxovrebaze, ra axal SesaZleblobebs sTavazobs samoqmedo gegma maT cxovrebis pirobebis gasaumjobeseblad. statia unda Sedgebodes aranakleb 300 sityvisagan, is SeiZleba iyos warmodgenili reportaJis an istoriis saxiT qarTul, rusul an inglisur enaze. monawileebi unda iyvnen saqarTvelos moqalaqeni. iZulebiT gadaadgilebul pirTa samoqmedo gegma SegiZliaT ixiloT veb gverdze: http://www. mra.gov.ge/

ganacxadis wardgenis vadaa 2010 w. 15 maisi - 15 ivnisi. 2010 wlis 15 ivnisis Semdeg miRebuli ganacxadi ganxilvas ar eqvemdebareba. gamarjvebuli statiebi da fotosuraTebi sazeimo viTarebaSi gamocxaddeba specialur ceremoniaze liberali . maisi 2010 . 32 3 da gamoifineba iZulebiT gadaadgilebul pirTa kvireulis ganmavlobaSi 2010 wlis 21-24 ivniss.

mokled

iranis moulodneli garigeba


iranis moulodnelma garigebam TurqeTsa da braziliasTan, SesaZloa, obamas administraciis mcdelobas, Seakavos iranis birTvuli miswrafebebi, safrTxe Seuqmnas. axali garigebis Tanaxmad, irani misi dabalgamdidrebuli uranis maragebis nawils Sesanaxad TurqeTSi gagzavnis. sanacvlod ki, TurqeTisgan ufro maRalgamdidrebul urans miiRebs, romelic 42 wlis win amerikelebis mier samedicino izotopebis warmoebisTvis aSenebul samecniero reaqtorSi sawvavis saxiT gamoiyeneba. amave dros irani arc uranis gamdidrebis samuSaoebs Sewyvets da sakuTar programasTan dakavSirebiT calkeul molaparakebebSi ar CaerTveba. eqspertebi amboben, rom sinamdvileSi iranma dasavleTTan birTvul molaparakebebSi progresis iluzia Seqmna da Tan sanacvlod ar SeuTavazebia is, rasac misgan, ukve karga xania, aSS moiTxovs. aSS-s mTavrobam TurqeTisa da braziliis diplomatiuri Zalisxmeva aRiara, magram saxelmwifo mdivanma klintonma aRniSna, rom TeiranSi orSabaTs miRweul SeTanxmebasTan dakavSirebiT bevri kiTxva arsebobs. misive TqmiT, iranis winaaRmdeg sanqciebis meoTxe raundis dawesebasTan dakavSirebiT aSS da msoflios sxva wamyvani saxelmwifoebi ukve SeTanxmdnen.

medvedevis ukrainaSi vizitis Sedegebi


ruseTisa da ukrainis pirveli pirebi bolo sami Tvis manZilze ukve meSvided Sexvdnen, amjerad _ kievSi. medvedevis am vizitis dros ori qveynis pirvelma pirebma ukraina-ruseTis saxmeleTo sazRvris demarkaciis SeTanxmebas moaweres xeli. ukrainuli oficiozi am SeTanxmebas qveynis diplomatiur gamarjvebad aRiqvams da miiCnevs, rom ruseTi daTmobaze wavida. opozicia ki sxvagvarad fiqrobs. isini ar gamoricxaven, rom, amis sanacvlod, medvedevma ianukoviCisgan gacilebiT ufro mniSvnelovan, sazRvao sazRvrebis demarkaciaze miiRo daTmoba, rac ar xmaurdeba. ukrainis sagareo uwyeba am versias kategoriulad uaryofs. sazRvris demarkaciis sakiTxi or qveyanas Soris 1991 wlidan ganixileboda. uTanxmoebis mTavari mizezebi azovis zRvisa da qerCis srutis sazRvrebis delimitacia iyo. am wlebis manZilze or qveyanas Soris araerTxel daiZaba urTierToba, swored sazRvris sakiTxis gamo. amasTanave kremli cdilobs, kievis daxmarebiT pridnestroviaze wnexi gaaZlieros. rogorc Cans, ruseTs kievTan xelaxali damegobrebiT kidev erT yofil sabWoTa respublikaze _ moldovazec surs gavlenis dabruneba.

"enerji investis" direqtori daakaves


mTavarma prokuraturam rusul-qarTuli kompania enerji investis generaluri direqtori genadi malazonia daakava. sasamarTlom prokuraturis Suamdgomloba daakmayofila, ar gaiziara advokatis mier 20 aTasi lari giraos sanacvlod dakavebulis gaTavisuflebis moTxovna da orTviani winaswari patimroba Seufarda. process dakavebuli ar daswrebia. prokuraturam malazonias bralad gansakuTrebiT didi odenobiT gadasaxadebis 4 damalva, ukanono samewarmeo saqmianoba, xelmZRvanelobis uflebamosilebis borotad gamoyeneba da TaRliToba wauyena. mTavar prokuraturaSi acxadeben, rom am yvelafris Sedegad saxelmwifos gansakuTrebiT didi odenobis zarali miadga. saqarTveloSi erT-erTi umsxvilesi sainvesticio kompania `enerji investi~ rusTavis `azotis~ da gardabnis gazoturbinis mflobelia, romelic rusul `vneStorgbankTan~ erToblivi sawarmoa. malazonia manamde saxelmwi-

fo struqturebSi sxvadasxva Tanamdebobebze muSaobda, maT Soris, igi iyo sabaJo samsaxuris xelmZRvanelis moadgile, antimonopoliuri samsaxuris ufrosi, finansTa da ganaTlebis ministrebis moadgile.

liberali . maisi 2010 . 32

mokled

eqspertebis rekomendaciebi NATO-s


madlen olbraitis xelmZRvanelobiT, 12 eqspertisgan Semdgarma jgufma NATO-s samomavlo strategiuli koncefciisTvis rekomendaciebi SeimuSava. NATO-s gafarToeba unda gagrZeldes da is qveynebi, romlebsac amis survili gaaCniaT, unda gaxdnen aliansis wevrebi mas Semdeg, rac isini wevrobisTvis aucilebel pirobebs Seasruleben~, _ weria jgufis mier momzadebul angariSSi. qveTavSi _ `partnioroba saqarTvelosTan da ukrainasTan~ _ naTqvamia, rom NATO-sTan partniorobis struqturis erT-erTi mTavari `warumatebloba~ ruseT-saqarTvelos 2008 wlis agvistos omi iyo. olbraiTma angariSis ori ZiriTadi mimarTuleba ganmarta: erTi _ alianss aqvs valdebuleba, uzrunvelyos misi wevrebis Tavdacva da usafrTxoeba; meore _ amis miRweva SesaZlebelia mxolod im SemTxvevaSi, Tu is dinamikurad iTanamSromlebs mis farglebs gareT mdebare qveynebsa da organizaciebTan. eqspertTa jgufis angariSze diskusiebi noemberSi lisabonSi gaimarTeba, sadac aliansis ganaxlebuli strategiuli koncefcia unda damtkicdes.

citatebi

moskovis gadametebulma siyvarulma, SesaZloa, Cveni eri daaxrCos... 19 wlis damoukideblobis manZilze qveynis politikuri suverenitetis SenarCunebis sakiTxi pirvelad gaxda aqtualuri. iulia timoSenko gazeTi The Times TiToeuli Cvenganis bedi damokidebulia, ra moxdeba iranis birTvuli programis garSemo. patara qveynebisTvis es sikvdil-sicocxlisa da gadarCenis sakiTxia. mixeil saakaSvili 17 maisi, baTumi pirdapir vilaparakoT, gamoiyenebs Tu ara ruseTi Savi zRvis flots Tavisi mezoblebis winaaRmdeg. pirdapir geubnebiT, rom ar gamoiyenebs. ruseTi mSvidobiani saxelmwifoa. dmitri medvedevi 17 maisi, kievi

erdoRanis viziti baTumSi


TurqeTSi ruseTis prezidentis vizitis Semdeg TurqeTis premier-ministri rejep taip erdoRani saqarTvelos estumra. prezidenti mixeil saakaSvili stumars baTumSi daxvda. erdoRanis viziti aWaraSi sul ramdenime saaTs gagrZelda. prezidentisa da premier-ministris Sexvedrisas ganxiluli sakiTxebi sazogadoebisTvis cnobili ar gamxdara. cnobilia mxolod is, rom saakaSvilma axla ukve erdoRanTan erTad gaxsna Turquli kompaniis mier aSenebuli sastumro Seratoni da premierma saqarTveloSi mopovebuli oqrosgan damzadebuli oqros sawmisis ordeni miiRo saCuqrad. ordenis gadacemas mixeil saakaSvilis vrceli sityva uZRvoda win erdoRanis damsaxurebebisa da misi saqarTvelosTan damokidebulebebis Sesaxeb. mixeil saakaSvilis TqmiT, saqarTvelo-TurqeTis sasazRvro punqtebi gaerTiandeba da Cvens moqalaqeebs axali wesebis mixedviT SeeZlebaT mimosvla, sazRvargareTis pasportebis gareSe.
liberali . maisi 2010 . 32

ricxvebi

1,2 4,7 33 1

miliardi laria wels gaTvaliswinebuli saqarTvelos biujetidan socialurad daucvelebis dasaxmareblad. procentiT gaufasurda lari dolaris mimarT 2010 wlis 1 ianvridan 10 maisamde periodSi. -ma kompaniam gaakeTa ganacxadi proeqtSi _ Zveli Tbilisis axali sicocxle _ CasarTavad. noembramde ifrens moskovis mimarTulebiT kompania airzenas~ TviTmfrinavebi.
5

fotoproeqti

arCevnebis saxe
6
liberali . maisi 2010 . 32

fotoebi marika qoCiaSvili

vrclad

7 gubernatori da 1000-ze meti sajaro moxele SvebulebaSi


regionuli administraciebisa da TviTmmarTvelobebis TanamSromlebi 31 maisamde masobrivad arian SvebulebaSi gasuli. maTi umravlesoba winasaarCevno kampaniaSia CarTuli.
anita Tvauri
`mec SvebulebaSi var gasuli da presmdivans daukavSirdiT~, _ gvpasuxobs qvemo qarTlis samxareo administraciis TanamSromeli zviad keWaymaZe, rodesac gubernatoris SvebulebasTan dakavSirebiT informacias vTxovT. qvemo qarTlis samxareo administraciis xelmZRvaneli daviT kirkitaZe SvebulebaSia. TiTqmis erTi Tvea, rac regionuli municipalitetebisa Tu sxva sajaro dawesebulebebis TanamSromlebi masobrivad gadian SvebulebaSi da aqtiurad erTvebian winasaarCevno kampaniaSi. am droisaTvis SvebulebaSia yvela samxareo administraciis xelmZRvaneli, garda samcxe-javaxeTis gubernatorisa. muSaobas agrZelebs levan varSalomiZec. SvebulebiT sargebloben aWaris finansTa da ekonomikis ministrebi, ekonomikis saministros 11 TanamSromeli, Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis, soflis meurneobis, ganaTlebis ministri da am saministros 16 TanamSromeli. isveneben garemos dacvis sammarTvelos ufrosi da sammarTvelos 13 TanamSromeli; aseve _ aWaris umaRlesi sabWos aparatis 18 moxele. am droisaTvis aWaris municipalitetebis 49 TanamSromelic SvebulebaSia, maTgan 11 ki saubno saarCevno komisiebSia dasaqmebuli. mcxeTis municipalitetidan erTdroulad 40 TanamSromlis SvebulebaSi gasvlas samxareo administraciaSi ase xsnian, _ `marTalia, axla dasasvenebeli sezoni ar aris, magram amdeni TanamSromlis erTdroulad SvebulebaSi gasvla Cveulebrivi movlenaa~. ozurgeTis municipalitetis gamliberali . maisi 2010 . 32

geobaSi 27 TanamSromelia SvebulebaSi. maTi umetesoba `nacionaluri moZraobis~ maJoritari deputatobis kandidatia, zogi ki mmarTveli partiis Stabis wevria. SvebulebaSi arian _ lanCxuTis municipalitetis gamgeobis 25 da Coxatauris municipalitetis 12 TanamSromeli. quTaisis TviTmmarTvelobidan SvebulebaSia 77 TanamSromeli. 1 maisidan zugdidis municipalitetis gamgeobis 18 TanamSromels uflebamosileba aqvs SeCerebuli, xolo 3 maisidan SvebulebaSi imyofeba 35 TanamSromeli. maTi umravlesoba soflis rwmunebulia. droebiT uflebamosileba aqvs SeCerebuli zugdidis sakrebulos 10 TanamSromels. `gamgeobas sul 11 rwmunebuli hyavs da 1 maisidan yvela SvebulebaSia. ratom maincdamainc winasaarCevnod? albaT axla sWirdebaT Svebuleba da imitom~, _ ambobs yvarlis municipalitetis gamgeblis movaleobis Semsrulebeli gia cincaZe. yvarlis municipalitetidan amJamad 37 TanamSromelia SvebulebaSi, axmetis municipalitetidan _ 16, dedofliswyaros gamgeobidan _ 31, lagodexis _ 40, gurjaanis gamgeobidan _ 50, xolo Telavis municipalitetidan _ 47 TanamSromeli. maTi didi nawilic `nacionaluri moZraobis~ saarCevno StabebSi muSaobs. regionalur Stabs kaxeTis gubernatori giorgi RviniaSvili xelmZRvanelobs. `adamianebma gamoTqves survili, rom CarTuliyvnen winasaarCevno kampaniaSi da maT aqvT ufleba, ise gamoiyenon Svebuleba, rogorc surT. amaSi aranair anazRaurebas ar iReben. Cven kanonis fargleb-

Si vimoqmedeT~, _ ambobs `erTiani nacionaluri moZraobis~ wevri koki ionaTamiSvili. droebiT gaTavisuflebulia goris municipalitetis 45 TanamSromelic, xaSuris municipalitetis gamgebeli da misi 30 TanamSromeli ki SvebulebaSi arian. gamonaklisi arc qarelia da am municipalitetis 30 TanamSromelic `isvenebs~. saarCevno kodeqsi sajaro moxeleebs winasaarCevno agitacias mxolod samuSao saaTebSi ukrZalavs. SvebulebaSi gasvlis SemTxvevaSi, maT Tavisuflad SeuZliaT, miiRon monawileoba winasaarCevno procesSi. `yvelaferi keTdeba formalurad imisaTvis, rom ar dairRves kanonmdebloba, da ar iqnas gamoyenebuli administraciuli resursebi~, _ ambobs regionuli ganviTarebisa da infrastruqturis ministri daviT tyeSelaSvili. is miiCnevs, rom administraciuli erTeulebidan amdeni TanamSromlis erTdroulad SveulebaSi gasvla ar uSlis xels municipalitetis saqmianobas. `Tu imis fufuneba aqvs municipalitetebs, rom yvelaze aqtiur sezonze amdeni adamiani gauSvan SvebulebaSi da mainc Seuferxeblad imuSaon, maSin miCndeba eWvi, rom maTi raodenoba xelovnurad aris gazrdili~, _ ambobs `saerTaSoriso gamWvirvaloba - saqarTvelos~ programebis direqtori nina xatiskaci. is dadebiTad afasebs sajaro moxeleebis mcdelobas, rom ar daarRvion kanoni, aiRon Svebuleba da ise CaerTon winasaarCevno kampaniaSi. Tumca, misi azriT, samarTliani iqneba, Tu sajaro moxeleebs saarCevno kampaniaSi Cabma kanoniT aekrZalebaT.
7

vrclad

festivali dResaswaulis gareSe


winasaarCevno temperaturis momTenTavi efeqti wlevandel wignis festivalzec aisaxa.
naTia guliaSvili

anonimuri arCevani
30 maiss arCevnebis paralelurad, TbilisSi egzit pols ori ucxouri kompania Caatarebs.
nino gogua
kvleviTi organizacia `edison riserCi~ sididiT msoflioSi meoTxea da arCevnebze egzit polebis Catarebis 20-wliani gamocdileba aqvs. es organizacia erT-erTi iqneba, visi agentebic 30 maiss TviTmmarTvelobis arCevnebze misul Tbiliselebs SeiZleba SexvdeT. imis gasagebad, Tu romel kandidats misca moqalaqem xma, saarCevno ubnidan gamosul amomrCevels isini anketis Sevsebas sTxoven. gamokiTxva anonimuri da nebayoflobiTia. arCevnebis dRes mopovebuli informacia dajamdeba da Sedegebs mayurebeli telekompaniebis `rusTavi 2~-isa da `imedis~ eTeriT miiRebs, mxolod ukve mas Semdeg, rac xmis micemis procedura Sewydeba da Tbilisis yvela ubani daxurulad gamocxaddeba. egzit pols kidev erTi ucxouri organizacia `jifiqei grufi~ Caatarebs. mas es momsaxureba 86 000 dolarad `sazogadoebrivma mauwyebelma~ daukveTa. `jifiqei jgufi~ 30 maiss 30 000 adamians gamokiTxavs,
8

rac ssm-s generaluri direqtoris, gia Wanturias gancxadebiT, egzit polsa da realur Sedegebs Soris 3%-ze met cdomilebas gamoricxavs. 30 maisis arCevnebi pirveli SemTxvevaa, roca egzit pols arc erTi qarTuli organizacia ar Caatarebs. `ucxouri organizaciis daqiravebas erTaderTi mizani aqvs sazogadoebaSi ndobis gazrda, rom ar iyos iseTi miTqma-moTqma, rogorc wina wlebSi iyo, roca egzit pols mikerZoebuls uwodebdnen~, _ ganmartavs telekompania `imedis~ prodiuseri irakli gvaramaZe. kompania `edison riserCis~ direqtori jo lenski `liberalTan~ saubarSi adasturebs, rom politikur Zalebs xSirad mouTxoviaT arasasurveli Sedegebis Secvla, an maTi damalva, magram es arasodes momxdara: `Cven Cveni sistema gvaqvs da rac unda moindomon politikosebma qveynis SigniT, Cven informaciis damuSavebas da Semdeg mis gavrcelebas nebismier SemTxvevaSi vaxerxebT~.

sanam Tanamedrove teqnologiebiT msoflioSi eleqtronuli wignis wasakiTx mowyobilobebs xvewen, bevr qveyanaSi jer kidev ewyoba uzarmazari da STambeWdavi wignis festivalebi. ufro metic, aseT RonisZiebebze eleqtronul wignebs sakuTari kuTxe aqvT, xolo iseTi stumrebisTvis, visac mxolod teqstiT ver miizidav, komiqsebis Tu fotogalereebis dasaTvaliereblad calke oTaxebs gamohyofen. ra Tqma unda, aseT dros organizatorebs komerciuli interesebic amoZravebT, magram swored amitom isini Zalasa da ideebs ar iSureben, festivali mkiTxvelisTvis Tu ubralod damTvaliereblisTvis dResaswaulad aqcion. TbilisSi wignis saerTaSoriso festivali wels meTormeted gaimarTa. misi organizatori, tradiciulad, saqarTvelos wignis gamomcemelTa da gamavrcelebelTa sazogadoeba iyo, amjerad _ kulturis saministrosa da meriis mxardaWeriT. Tumca, rogorc Cans, winasaarCevno caitnotma festivalis organizebaze gavlena mainc moaxdina. is naCqarevad gakeTebuli saqmis STabeWdilebas tovebda. organizebisTvis saWiro drois naklebobis gamo, festivals, romelic saerTaSorisoa,
liberali . maisi 2010 . 32

vrclad

Tbilisis wignis me-12 saerTaSoriso festivali, maisi 2010

arc ucxoeTidan hyolia gamomcemeli stumrebi, Tu ar CavTvliT iranis saelCos warmomadgenlobis stendze specialurad gamofenisTvis iranidan gamogzavnil literaturas. saerTo jamSi, festivali 80-mde monawiles daeTmo. maT Soris 55mde gamomcemelTan erTad iyvnen biblioTekebi, muzeumebi, saelCoebi da saerTaSoriso organizaciebic. RonisZiebis organizatorebis gaTvliT, amjerad mas advilad misadgomi, filarmoniis Senoba daeTmo. Tumca pirvelive dRes gairkva, rom gadawyvetileba nawilobriv wamgebiani iyo. SarSandeli eqspojorjiis sagamofeno centrisgan gansxvavebiT, filarmoniis holSi, adgilis naklebobisa da gamomcemelTa gazrdili ricxvis gamo, stendebi erT mTlian sivrceSi ver ganlagda, rac damTvaliereblisTvisac xelisSemSleli iyo da Tavad gamomcemelTa urTierTobisTvisac. Tumca, imas, rom CvenTan wignis festivali ideaTa gacvlisa da axali proeqtebis dabadebis adgilad jer kidev ver Camoyalibda, mxolod farTis simcires ver davabralebT. organizebis kidev erTi nakli is iyo, rom festivalis 4 dRidan,
liberali . maisi 2010 . 32

dasvenebis dRes arc erTi daemTxva da es garkveulwilad momsvlelTa raodenobazec aisaxa. rac Seexeba uSualod gamomcemlebs, maT mier warmodgenili wignebis umravlesoba aqtiuri mkiTxvelisTvis nacnobi iyo, Tumca festivalis farglebSi ramdenime axali krebulis prezentaciac Sedga da, maT Soris poezia, rogorc wesi, daCagruli aRmoCnda. `bakur sulakauris gamomcemlobam~ 2009 wlis `15 saukeTeso moTxrobis~ krebuli warmoadgina da tradiciulad premia `wlis saukeTeso moTxrobis~ gamarjvebulic wels ukve meSvided airCia. kidev erTi prozauli krebuli `39 rCeuli moTxroba~ Jurnal `literaturuli palitris~ 5 wlis saiubileo anTologiad gamoica. rogorc misma redaqtorma beso xvedeliZem gviTxra, krebuli JurnalSi 5 wlis ganmavlobaSi dabeWdili moTxrobebiT Seadgines. gamomcemloba `siestam~ ki givi alxaziSvilis avtobiografiuli wignis `momavali warsulis~ prezentacia gamarTa. gamomcemlobam festivalze wignebis umravlesoba 40%-iani fasdaklebiT gamoitana. zogadad ki wignebis met nawils fasebi 10-20%-iT akldeboda, iSviaT SemTxvevaSi _ 60 procentiT. Tumca

`liberalTan~ saubarSi ramdenime mkiTxvelma daiCivla, rom wignebze, romlebic yvelaze metad ainteresebT, fasdakleba umniSvnelo iyo. samxatvro akademiasTan arsebuli wignis saxelosno `vigramis~ studentebma, romelsac dizainisa da sareklamo grafikis pedagogi oTar yaralaSvili xelmZRvanelobs, festivalze gansxvavebuli namuSevrebi _ xelnakeTi wignebis maketebi videoprezentaciiT warmoadgines. originalurobiT ki wlevandeli festivalis stumrebs Tavi `palitra L~-is proeqtma daamaxsovra _ filarmoniis ivenT-holis mesame sarTulze gaacocxles `karceri-luqsi~ guram doCanaSvilis moTxrobidan `kaci, romelsac literatura Zlier uyvarda~. Sua darbazSi dadgmul rkinis konstruqciaSi yvela msurvels SeeZlo, sakuTari nebiT Camjdariyo, iatakze mimobneuli qarTuli prozis sasurveli tomi aerCia da 10 wuTis ganmavlobaSi kiTxviT `dasjiliyo~. `xmamaRla kiTxvas iseTi xibli aqvs, rom `tusaRebs~ dro sul aviwydebaT da Cvenc swored am xiblis gamoyenebaze viTamaSeT~, _ gviTxra `media palitris~ kreatiulma direqtorma marika darCiam. rac mTavaria, `dasjis~ Semdeg gamomcemloba mkiTxvels `karcer-luqsSi~ wakiTxuli wigniT ajildoebda. Tumca, es RonisZieba, kreatiulobis TvalsazrisiT, wlevandel festivalze gamonaklisi iyo. namdvili dResaswaulis ganwyobas wignis bazroba albaT mxolod maSin SeiZens, roca yvela gamomcemloba Seecdeba, TiTo aseTi idea mainc SesTavazos stumrebs, organizatorebi ki, Tavis mxriv, politikurad gajerebul qarTul sainformacio sivrceSi festivalis popularizebazec izruneben, rom potenciuri mkiTxvelisTvis wignis dResaswaulis molodini mxolod festivalis 4 dRiT ar Semoifarglos.
9

foto levan xerxeuliZe

mediamonitoringi

gamotovebuli sakiTxebi
samauwyeblo mediis yuradRebis miRma TviTmmarTvelobis arCevnebTan dakavSirebuli araerTi mniSvnelovani sakiTxi aRmoCnda.
rusudan ruxaZe

dabalansebuli, gawonasworebuli da efeqtiani, _ ase daaxasiaTa mokled sakonstitucio komisiis Tavmjdomarem avTandil demetraSvilma misive TanamonawileobiT Seqmnili axali konstituciis samuSao versia. winasaarCevno kampaniis fonze, es sakiTxi mauwyeblebma jerovnad ar gaaSuqes, Tu ar CavTvliT maestros mcdelobas, win wamoewia sakonstitucio reformis sakiTxi. Tumca is mniSvnelovani aspeqtebi, romelic swored adgilobrivi TviTmmarTvelobis WrilSia mniSvnelovani, mauwyeblebis yuradRebis miRma darCa. konstituciis reformis Sesaxeb holandiis mravalpartiuli demokratiis institutis (NIMD) kvlevis mixedviT, sazogadoebis didi nawili xelisuflebis decentralizacias uWers mxars, rodesac, realurad, municipalitetebs da sakrebuloebs SezRuduli uflebamosileba aqvT. gamokiTxulTa 68 procenti mxars Zlier adgilobriv xelisuflebas uWers, xolo Zlieri centraluri xelisuflebis momxre 24 procentia. decentralizaciis mxardaWera gansakuTrebiT aSkaraa adgilobrivi xelisuflebis pasuxismgeblobebze saubrisas. 10-dan 6 adamiani miiCnevs, rom adgilobrivi xelisufleba unda iyos pasuxismgebeli iseT sakiTxebze, rogoricaa gzebis mSenebloba da SekeTeba raionebSi, ubnisa da qalaqis policiis xelmZRvanelebis daniSvna. centralur xelisuflebasTan erToblivi gadawyvetilebis miRebas ki iseT sakiTxebTan dakavSirebiT uWeren mxars, rogoricaa ZiriTadi gzatkecilebis mSenebloba, gadasaxadebis daweseba, miwis gamoyenebaze
10

wesebis SemoReba da saxelmwifo qonebis privatizacia. dedaqalaqis gareT mcxovrebni adgilobrivi xelisuflebis avtonomias metad uWeren mxars. es SesaZloa provinciis mosaxleobis SezRudul uflebebze miuTiTebdes. monacemebze dayrdnobiT, adgilobrivi xelisuflebis uflebamosilebis gazrda, rogorc sakonstitucio reformis nawili, didad iqneba mxardaWerili sazogadoebis mier, _ aRniSnulia kvlevis angariSSi. zogadad, TviTmmarTvelobaTa uflebamosilebis sakiTxis gaSla erT-erTi saintereso mxare iqneboda im TvalsazrisiT, Tu ramdenad ganxorcielebadia kandidatTa dapirebebi. sayuradRebo tendenciaa isic, rom regionebis TviTmmarTvelobis arCevnebi mediis yuradRebis miRma aRmoCnda, ZiriTad yuradReba Tbilisis meris arCevnebs eqceva. regionSi mimdinare procesebs nacionaluri mauwyeblebidan Tvalyurs moambe adevnebs, ZiriTadad darRvevebis monitoringis kuTxiT. rusTavi 2-sa da imedze ki saarCevno Tematika umeteswilad sainformacio gamoSvebebis meore blokebSia gadaweuli da saarCevno qronikiT Semoifargleba. Sesabamisad, arc darRvevebis Sesaxeb gvxvdeba siuJetebi. am ori telekompaniis aqtivoba winasaarCevno periodSi sxva mimarTulebiT gamoixata. es aris dagegmili egzitpoli da franguli kvleviTi kompania CSA-Tvis dakveTili sazogadoebrivi azris kvleva, romelmac mmarTveli partiis da misi kandidatis upiratesoba kidev erTxel daadastura. regionebis gaSuqebis TvalsazrisiT,

saintereso iyo moambes mier momzadebuli siuJeti, Tu ra viTarebaa winasaarCevnod azerbaijanelebiT dasaxlebul marneulSi. 7-Sia Tu 30-Si, prezidents irCeven Tu gigi ugulavas, _ es informirebulobis yvelaze maRali done iyo, mosaxleobis umetesobas ki warmodgena ar aqvs, rom adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebi axlovdeba. momdevno siuJeti axalqalaqs Seexeboda, sadac ZiriTad mosaxleobas somxebi Seadgenen. axalqalaqis mosaxleobas arCevnebis moaxloebas nacionalebis plakatebi axsenebs, _ ase iwyeboda siuJeti da iqve iyo miTiTebuli, rom momavali kviridan regionSi `qristian-demokratiuli moZraobac~ gaaqtiurdeba. marneulis, axalcixis da bolnisis SedegebiT ver gagviyalbeben arCevnebs, Tbilisi ar yalbdeba, _ acxadebs zviad ZiZiguri. opoziciur partiaTa naklebaqtiuroba regionebze momzadebul yvela siuJetSi xazgasmulia, Tavad kandidatebi ki amis mizezad `nacionaluri moZraobis~ mxridan xelis SeSlas asaxeleben. administraciuli resursis gamoyeneba erT-erTi popularuli Temaa winasaarCevnod mauwyeblebisTvis (kavkasia, maestro, sazogadoebrivi mauwyebeli). nacionaluri moZraoba pirveli iyo politikuri partiebidan, romelic administraciuli resursebis Tanabari xelmisawvdomobis Sesaxeb memorandums SeuerTda, Tumca yvelaze meti braldeba mediaSi swored maT mimarT ismis. ra vqnaT, SevwyvitoT pensiebis gacema, raxan winasaarCevno periodia?~ _ ase upasuxa gigi ugulavam saerTaSoriso gamWvirvalobis mier gamoqveynebul
liberali . maisi 2010 . 32

mediamonitoringi

angariSs. Znelia, gaavlo zRvari saxelmwifos funqcionirebas da administraciuli resursebis gamoyenebas Soris, _ ganmartavda umravlesobis wevri daviT darCiaSvili. am ori sakiTxis gamijvnas ki mediisTvis isic arTulebs, rom qalaqis meri amave dros merobis kandidatia. amas ar sWirdeba opoziciis xelmowerebi, amas xelisuflebis neba sWirdeba, _ acxadebda giorgi TargamaZe memorandumis Taobaze. `axalgazrda iuristTa asociacia~ ki ganmartavda, rom mmarTveli partiis mxridan memorandumTan mierTeba mniSvnelovania, radganac mas yvelaze metad miuwvdeba xeli resursze. samsaxurebrivi manqanebis da korporatiuli satelefono nomrebis gamoyeneba _ yvelaze msubuqia im darRvevaTa Soris, rac mediaSi xvdeba, opoziciuri kandidatebis daSineba da daSantaJeba ki _ yvelaze mZime. kavkasiasa da maestroze umetesad braldebebi mopasuxe mxaris komentaris gareSea warmoCenili, am sakiTxebisadmi miZRvnili axali ambebis scenari moambis siuJetebSi ki xSirad erTmaneTis identuria: Jurnalisti regionebSi im ambebis kvaldakval midis, razec opoziciuri partiebi an arasamTavrobo organizaciebi miuTiTeben. siuJetSi ar Cans arc damSinebeli da arc daSinebuli. maTi Cawera, vinc am zewolis msxverplia, ver xerxdeba, mizezi martivia da damajerebeli _ ar surT kameris win gamoCena. siuJetis wyaro ambis gamgone opoziciuri partiis warmomadgenelia, bolo sityva ki isev mmarTveli partiis warmomadgenels ekuTvnis (romelic Tavad ar aris SantaJis monawile), rom es yvelaferi mtknari sicruea. satelevizio axali ambis specifikidan gamomdinare, aseTi problemebi medias urTulebs am tipis ambebis damajereblad warmoCenas. Tumca, aris kidev ufro msxvili darRvevebi, razec arasamTavrobo organizaciebi miuTiTeben da amis amsaxveli videomasalebic arsebobs, magram isini nacionaluri arxebis saRamos sainformacio gamoSvebebSi ar xvdeba. arCevnebis mediacentri (axalgazrda iuristTa asociacia, samarTliani arCevnebi da saerTaSoriso gamWvirvaloba) 3 maiss mestiaSi momxdar faqtze miuTiTebs, rodesac samegrelo-zemo svaneTis guliberali . maisi 2010 . 32

bernatorma zaza goroziam, samxareo policiis ufrosma Tengiz gunavam (romelic kadrSi Cans) da Zalovani uwyebebis sxva TanamSromlebma opoziciur kandidatebs iZulebiT moawerines xeli gancxadebaze, rom arCevnebSi monawileobas ar miiRebdnen. mobiluri telefoniT gadaRebuli videomasala arasamTavrobo organizaciebma Jurnalistebs preskonferenciaze warudgines, masala srulad maestrom aCvena, romelsac axlda dazaralebuli leri nakanis (partia Tavisufleba) komentaric da zaza gorozias satelefono uaryofac: arc erTi samxedro iq ar yofila, specdaniSnulebis jgufi yovelTvis aris mestiaSi. iqve provokacia uwoda am faqts da ganmarta, rom mestiaSi ramdenimedRiani uSuqobis problemis gamo iyo asuli da specdaniSnulebis razmic amitom patrulirebda. moambeSi ki aRniSnuli iyo, rom arCevnebis mediacentrma preskonferencia gamarTa da svaneTSi momxdari incidentis amsaxveli videomasalac waradgina, romlis fragmentic kadrSi preskonferenciis fonad Canda. nacionaluri arxebis yuradRebis miRma aRmoCnda aseve erovnuli sabWosa da erovnuli forumis mier centralur saarCevno komisiaSi Setanili sarCelis ganxilva. didubis saolqo komisiis Tavmjdomaris mier komisiis wevrebis koncertze da Semdeg restoranSi dapatiJebis amsaxveli videomasala maestrom da kavkasiam aCvena. es iyo Cveulebrivi qarTuli qeifi, rac kanondarRveva ar aris, ase mTeli saqarTvelo dasaWeri iqneboda, _ ganmarta giorgi baramiZem, romelic Tavad eswreboda Cveulebriv qarTul qeifs. sarCeli arc cesko-m daakmayofila. zedapirulad iyo gaSuqebuli saarCevno siebis sakiTxic. saarCevno siebis gadamowmeba politikuri partiebis mxridan, aRmoCenili xarvezebis raodenobrivi monacemebi, reestris mxridan Casworebebi, amaSi daxarjuli Tanxa da bolos cesko-s iniciativa registraciidan moxsnili amomrCevlebisTvis damatebiTi ubnebis Seqmnaze _ am yvelaferma bolos samive nacionaluri mauwyebeli mxolod erT amomrCevlamde, safexburTo mwvrTnel revaz ZoZuaSvilamde miiyvana, maSin roca aseTi amomrCeveli aTasobiTaa qalaqSi.

saarCevno kampaniis mimdinareobisas kandidatebi araTanabar mediaze saubroben. momeciT iseTi media, rogoric `nacionalur moZraobas~ aqvs da mec vawarmoeb aseT kampanias, _ pirveli samduravi qristian-demokratma levan vefxvaZem gamoTqva, Tumca es politikuri partia erT-erTi yvelaze xSirad citirebuli partiaa axal ambebSi. zviad ZiZigurmac rusTavi 2-is da imedis misamarTiT ukmayofileba euTo-s sadamkvirveblo misias gaando. Tina xidaSeli ki aRniSnavda, rom qarTuli telesivrce maT aqtivobebs sakmarisad ar asaxavs. nacionaluri arxebi modian, iweren, arqivebs akeTeben da aRar uSveben. viRacas egoneba, rom vpasiurobT. samagierod aliansis aqtivobebs uxvad aSuqebs kavkasiaca da maestroc. moambeSi gasul siuJetSi sxva opoziciuri kandidatebica da partiebic araTanabar mediagaSuqebaze miuTiTebdnen, teleJurnalistebi ki arCevnebamde ori kviriT adre Tbilisis meriis mier mxardaWeril masmoda-2010-Si iReben monawileobas. maT Soris is Jurnalistebic, romlebic Tavad aSuqeben TviTmmarTvelobis arCevnebs. iSviaT SemTxvevebSi, mxolod samsaxurebrivi movaleobis Sesrulebis mizniT, SeiZleba Jurnalistma miiRos garkveuli SeRavaTi _ magaliTad, fasdakleba TviTmfrinavis bileTze, ufaso bileTi warmodgenaze, ufaso transportireba da sastumro, da a.S. aseTma midgomam ar unda imoqmedos sakiTxis obieqturad gaSuqebaze (22.8)~ _ aRniSnulia `sazogadoebrivi mauwyeblis~ qcevis kodeqsSi. moambis Jurnalists ki meriisgan prizad sastumro redisonSi ori Ramis gaTeva ergo. kodeqsSi samsaxurebrivi movaleobis nacvlad, col-qmruli movaleoba rom eweros, sakamaToc araferi iqneboda.

statiis gamocema SesaZlebeli gaxda amerikis SeerTebuli Statebis saerTaSoriso ganviTarebis saagentos USAID-is mxardaWeriT. statiaSi gamoTqmuli Sexedulebebi ekuTvnis avtors da SeiZleba ar gamoxatavdes amerikis SeerTebuli Statebis saerTaSoriso ganviTarebis saagentosa da amerikis SeerTebuli Statebis mTavrobis Sexedulebebs.

11

ori azri

aris Tu ara "me miyvars Tbilisi" meriis kampania?


irakli abesaZe Tbilisis meriis administraciis ufrosis moadgile

`me miyvars Tbilisi~ da msgavsi proeqtebi aprobirebulia mTeli msoflios masStabiT. mas aqtiurad iyeneben sxvadasxva qalaqSi. Tbilisic SeuerTda am kampanias, rasac absoluturad ar aqvs politikuri Sinaarsi. amasTan, miTiTebuli proeqti calke programis saxiT ar arsebobs. `me miyvars Tbilisi~ aris slogani, romelic gamoiyeneba Tbilisis meriis mier sxvadasxva RonisZiebis Catarebisas. Tbilisis meriis kompetenciis farglebSi ganxorcielebuli proeqtebis dros, am Sinaarsis warweris gakeTeba, kanonis Sesabamisad, ar iwvevs biujetidan damatebiTi saxsrebis xarjvas. amitom, Tu ar arsebobs programa calke aRebuli, Sesabamisad, mas ar gaaCnia da verc eqneba biujeti. Tbilisis sakrebulos 2009 wlis 28 dekembris 15-37 gadawyvetilebiT damtkicda dedaqalaqis 2010 wlis biujeti, romelSic detalurad aris gawerili is programebi, romelTa dafinansebasac 2010 wlis ganmavlobaSi ganaxorcielebs Tbilisis meria. aRniSnul normatiul aqtSi `me miyvars Tbilisi~ calke programis saxiT araa miTiTebuli, rac adasturebs im garemoebas, rom igi am formiT arc arsebobs. amasTan aRsaniSnavia, rom ar arsebobs am sloganis Tbilisis meriis mier gamoyenebis eqskluziuri ufleba da, Sesabamisad, misi gamoyeneba SeuZlia nebismier subieqts Tavisi miznebisaTvis, rogorc ubralod Tavisi ganwyobis gamosaxatad, aseve _ komerciuli Tu sxva daniSnulebiT.
12

mamuka baliaSvili
`saqarTvelos gzis~ axalgazrduli organizaciis Tavmjdomare

slogani da logo `me miyvars Tbilisi~ asocirdeba Tbilisis meriasTan da gigi ugulavasTan da ara _ TbilisTan. mas Semdeg, rac meriisgan ver miviReT pasuxi kiTxvaze Tu ra Tanxa ixarjeba proeqtze `me miyvars Tbilisi~, mivmarTeT sasamarTlos. meriam mtkicebulebad warmoadgina Tbilisis 2009-2010 wlis biujeti, sadac kampania `me miyvars Tbilisze~ erTi TeTri araa gamoyofili. es gancxadeba imis naTeli magaliTia, Tu ramdenad aragamWvirvalea Tbilisis biujeti. slogani da logo `me miyvars Tbilisi~ meriis bolo
liberali . maisi 2010 . 32

ori azri

Tveebis RonisZiebebis ganuyofeli nawili gaxda. Tbilisis meriam kerZo kompania `siTi parks~ daumzada reklama. 25-lariani parkirebis sabaraTe sistemis Semosvlis Semdeg meriis mier damzadebuli videorgoli `me miyvars Tbilisis~ simReris fonze uxsnida moqalaqeebs, Tu ratom aris kargi amgvari gadaxdis sistema. `siTi parki~ ki 25-lariani baraTis SeZenisas moqalaqeebs gadascems stikers, romelzec gamosaxulia logo `me miyvars Tbilisi~, rac avtomaturad meriasTan asocirdeba. amgvari logo gaCnda Tbilisis metros vagonebzec. Tumca, aranairi dadgenileba amgvari warweris gakeTebis Sesaxeb ar arsebobs. logo da slogani `me miyvars Tbilisi~ pirvelad 2009 wlis Tbilisobis dResaswaulze gamoCnda. Tbilisis meriis oficialur vebgverdze, 23-28 oqtomliberali . maisi 2010 . 32

bers dagegmili `Tbilisobis~ sareklamo baners Tan erTvoda logo `me miyvars Tbilisi~. qalaqSi gamarTul RonisZiebebs mudmivad Tan axlda es logo. amave RonisZiebis farglebSi gamarTuli sakoncerto scenis ukan damontaJebul ekranze trialebda logo `me miyvars Tbilisi~ da momRerali sofo niJaraZe ki asrulebda amave saxelwodebis simReras. meriis iniciativiT, dafuZnda moZraoba `me miyvars Tbilisi~, romelsac Tbilisis merisTvis unda mieca rCevebi qalaqganviTarebis sakiTxebze, aRniSnuli moZraobis vebgverdi meriis dafinansebiT gakeTda. noemberSi meriis iniciativiT daiwyo proeqti `erTad davgegmoT biujeti~, romelic mosaxleobis socialur gamokiTxvas warmoadgenda Tbilisis biujetis dagegmvasTan dakavSirebiT. orgverdiani kiTxvaris pirvel gverdze mozrdil nawils ikavebda logo `me miyvars Tbilisi~. Tbilisis sakrebulos oficialur vebgverdze axali wlis dReebSi gamoqveynda informacia, rom `proeqt `me miyvars Tbilisi~ farglebSi, Tbilisis sakrebulos Tavmjdomarem da finansTa saministros momsaxurebis saagentos direqtorma miusafar bavSvTa saxlis aRsazrdelebs saaxalwlo nobaTi miutanes~. es kidev erTxel adasturebs, rom arsebobs kampania `me miyvars Tbilisi~. warwera `Tbilisis meria~ da logo `me miyvars Tbilisi~ axlad mSenebare magistralis banerzec aris. sasamarTloze meriis warmomadgenelma ganmarta, rom Turme aRniSnuli banerebis gakeTeba mSeneblobebze kanonis moTxovnaa. Tumca, kanoni moiTxovs, samSeneblo obieqtze ganTavsdes baneri, sadac miTiTebuli iqneba im obieqtis maketi, rac Sendeba da samuSaoebis Semsrulebeli kompaniis dasaxeleba. am banerze ki aseTi kompania ar aris miTiTebuli. meriisa da Tbilisis meris, gigi ugulavas mier dagegmil aqciebze mudmivad Cndeba maisurebi logoTi `me miyvars Tbilisi~, mis dasamzadeblad ki meriaSi unda iyos gawerili Tanxebi. yvelaze naTeli dasturi, rom kampania `me miyvars Tbilisi~ merias ekuTvnis da masze didi Tanxebi ixarjeba, aris vebgverdi ilovetbilisi.ge. mis mTavar gverdze devs Tbilisis meriis oficialuri vebgverdis baneri. ganyofilebaSi `xelisufleba~ qveganyofilebebia _ `Tbilisis gamgeobebi~, `meriis administracia~ da `saqalaqo samsaxurebi~. ganyofilebaSi `TanamSromlebi~ meriis TanamSromelTa sia aris warmodgenili. vebgverdi yoveldRiurad axldeba.
13

foto Temo barZimaSvili

Tvalsazrisi

amerika da saqarTvelo
gadawyvetilebebi, romelsac saqarTvelo Tavad iRebs, gacilebiT ufro mniSvnelovania, vidre is gadawyvetilebebi, romlebic vaSingtonSi, briuselsa da moskovSi miiReba. amis gaazreba qveyanas mniSvnelovnad gaaZlierebs.
mark maleni

gasul kviras saqarTvelos mimarT amerikis politikis Se- tebi naklebad warmatebulni iyvnen. uTanasworoba SeiZleba saxeb didi diskusiebi gaimarTa. ruseTTan birTvuli Seia- bevr obieqtur faqtors davabraloT, magram Zalian cota raRebis Semcirebis xelSekrulebaze kongresis mxardaWeris obieqturi damkvirvebeli ityvis, rom arasaxelisuflebo molodiniT, obamam ganacxada, rom ruseTis qmedebebma sa- partiebma da kandidatebma TavianTi resursebis maqsimumi qarTveloSi SeTanxmebis dadebas xeli ar unda SeuSalos. es gamoiyenes. isini, vinc ar eTanxmebian xelisuflebas, yvelagancxadeba zogierTebma, kerZod ki saqarTvelos mmarTveli fris mTavrobaze dabralebis nacvlad, TavianT mosazrebebs partiis warmomadgenlebma, saqarTvelos interesebis ruse- Tbilisis macxovreblebs ufro efeqturad unda acnobdnen. CRRC-m da NDI-m ubralod, zusti cifrebi gamoaqveynes. TisTvis miyidvad aRiqves. miuxedavad imisa, rom birTvuli SeiaraRebis Semcirebis es ar iyo amerikis mTavrobis gadawyvetileba, aramed NGO xelSekruleba TavisTavad dadebiTi nabijia, ruseTis ar- jgufis, romlebic didwilad damoukidebelni arian da damiaSi mas ar miesalmebian. xelSekruleba gazrdis rusul finansebas evropuli da amerikuli mTavrobebisgan iReben. Tu cifrebi ugulavasTvis da samxedro arsenalis gamWvirvalobas da gaamJRavnebs misi nebismierma politikurma jgufma, misi jgufisTvis arasaxarbielo iqneboda, isini mainc gamoqveyndaJangebulobis mzard tenvisac amerikis mxardaWeris mopoveba deboda. amave dros USAID iwyedencias. amerikas da obamas, unda, qarTveli xalxis bs damoukidebeli mediisa da romelsac birTvuli ganiaraRebis mimarT specifikuri mxardaWera unda moipovos. demokratiis mxardaWeras imaze meti ZalisxmeviT, vidre aqamde personaluri interesi aqvs, swored es surT, ruseTs ki _ ara. aqedan gamomdinare, iCenda da saqarTvelos mTavroba amiT aRfrTovanebuli nauazrobaa, rom xelSekrulebas xeli SevuSaloT mxolod imi- mdvilad ar aris. es jgufebi erTmaneTisgan damoukideblad tom, rom gavimeoroT, rac isedac yvelam icis: ruseTis mier moqmedeben. rodesac qarTvelebi amerikis politikis gaazrebas iwyesaqarTvelos teritoriis okupireba da sarkozis cecxlis ben, unda gaiTvaliswinon Semdegi faqtorebi: 1. amerikas Sewyvetis SeTanxmebis darRveva. ra Tqma unda, kremli yvelafers akeTebs imisTvis, rom aqvs bevri sxva prioritetic msoflioSi, da erTaderTi zogadad saqarTvelos, da konkretulad saqarTvelos mTa- gza, rom saqarTvelom am prioritetebis siaSi zemoT gavrobas, cxovreba gaurTulos. aseTia ruseTi, magram ru- dainacvlos, demokratiis, gamWvirvalobis da ekonomikuri seTTan dakavSirebul politikaze msoflios yvela mTavro- politikis ganviTarebaa, da ara amerikisTvis imis Tqma, Tu bas moralur pasuxismgeblobas ver mosTxov, es ubralod ra suleluria misi politika. 2. amerika SezRudulia im Sedrois flangva iqneba. saqarTvelom unda iSromos sakuTari saZleblobebSi, risi gakeTebac ruseTisTvis saqarTvelos Tavis aRdgenisTvis. mTavari fokusi swored es unda iyos sanacvlod SeuZlia. 3. amerika ar uWers mxars arc erT poda ara is, Tu rogori cudi msoflio moqalaqea ruseTi. litikur jgufs, mas ainteresebs samarTliani arCevnebi. nebismierma politikurma jgufma, visac amerikis mxardaWeris amis Sesaxeb isedac yvelam icis. amave dros, is adamianebi, romlebsac mTavrobis saqmia- mopoveba unda, qarTveli xalxis mxardaWera unda moipovos. saboloo jamSi, arsebobs imis sazRvrebi, Tu risi gakeTenobaSi eWvi eparebaT, SvedeTis mier dafinansebuli NDI-is da CRRC-is gamokiTxvebiT arian gabrazebulni. gamokiTxvis ba SeuZliaT amerikas, evropas da ruseTsac saqarTveloSi. Sedegebis mixedviT, ugulava imaze metad popularulia, saqarTvelo, oci welia, rac damoukidebelia da amisi gaavidre zogierTebs surT, da sxva politikosebi _ ufro zreba, wesiT, warsuls Cabarda. gadawyvetilebebi, rasac is naklebad popularulebi, vidre zogierTebi imedovnebd- iRebs, misTvis gacilebiT ufro mniSvnelovania, vidre is nen. rodidan gaxda simarTle saziano? realoba is aris, gadawyvetilebebi, romlebic vaSingtonSi, briuselsa da rom ugulava SesaniSnav winasaarCevno kampanias, vaSingto- moskovSi miiReba. aRniSnulis sayovelTao gaazreba saqarnis erT-erTi yvelaze maRalanazRaurebadi, demokratiul Tvelos mniSvnelovnad gaaZlierebs. partiasTan asocirebuli konsultantis jeremi rosneris inglisuridan Targmna giorgi cxadaiam (Greenberg Associates-dan) daxmarebiT atarebs. sxva kandida14
liberali . maisi 2010 . 32

politika

"nacionalebi" opoziciis nacvlad


yvelaze mniSvnelovani figurebi, romelTac arCevnebis mimdinareobis procesSi opoziciis interesebi unda daicvan, `nacionaluri moZraobis~ yofili wevrebi arian.
maia wiklauri
obis. miyvars qveyana, bevri problema davinaxe da Sevicvale Sexeduleba. nacionalebTan aRaraferi makavSirebs, _ ambobs xelvaCauris 9-e saubno komisiis mdivani, mrewveloba gadaarCens saqarTvelos warmomadgeneli, cicino beriZe. saqarTvelos masStabiT 75 saarCevno olqSi 3616 mdivania. partia Cven TviTon, romelsac sul 1 200 aqtiuri wevri hyavs, isic ZiriTadad TbilisSi, saqarTvelos yvela regionSi yvela saubno komisiaSia warmodgenili. maT opoziciuri partiebidan yvelaze meti _ 1193 mdivani hyavT. 954 mdivani hyavT mrewvelebs, 782 ki _ qristian-demokratebs. danarCeni adgilebi respublikelebs, konservatorebsa da leiboristebs Soris gadanawilda. imis gamo, rom 63 ubanze opozicia ver SeTanxmda, mdivani saolqo komisiam daniSna. arCevnebamde ramdenime TviT adre partiebi _ `Cven TviTon~ da `qristian-demokratebi~ _ erT aliansad gaerTiandnen. gamodis, rom komisiis mdivnebis 50%-s swored es aliansi warmoadgens. saubno komisiis mdivani erT-erTi yvelaze mniSvnelovani figuraa, radgan bevr administraciul funqciasTan erTad is pasuxismgebelia saarCevno oqmSi Sesuli monacemebis sisworesa da darRvevebis dafiqsirebaze. am postis opoziciisTvis daTmoba saerTaSoriso organizaciebisa da politikosebis ZiriTad moTxovnebSi Sedioda. partia Cven TviTon-is warmomadgeneli ar uaryofs, rom maTi saxeliT komisiebis mdivnebad marTlac nacionaluri moZraobis yofili wevrebi moxvdnen. isini SeiZleba yofili `nacionalebic~ iyvnen. yvelas ar
15

me yovelTvis nacionaluri moZraobis mxardamWeri viyavi da axlac asea, _ ambobs xelvaCauris 42-e saarCevno ubnis komisiis mdivani, eTer wiTelaZe, romelic 2010 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebSi opoziciur partia Cven TviTons warmoadgens. qalbatoni eTeri sofel aWariswyalis skolis maswavlebelia. bolo ramdenime wlis ganmavlobaSi is partia nacionaluri moZraobis wevri iyo da 2008 wlis saprezidento, saparlamento da aWaris umaRlesi sabWos arCevnebze komisiis mdivnis movaleobas nacionalebis mandatiT asrulebda. Cven TviTon-eli imitom gavxdi, rom Zalian momwons es saxelwodeba. garda amisa, meuRle myavs avad, mkurnaloba sWirdeba da aq maRali anazRaureba maqvs. ra, ar SeiZleba, romel partiaSic mind, gadavide? _ ase xsnis Tavis gadawyvetilebas eTer wiTelaZe. is fiqrobs, rom saarCevno
liberali . maisi 2010 . 32

sistemis kargi mcodne da gamocdili specialistia. amayobs, rom saarCevno mdivnad komunistebis drosac umuSavia da am saqmis yvela detalSigarkveulia. eTer wiTelaZis msgavsad, xelvaCaurSi saarCevno komisiebis mdivnebis Tanamdebobebze nacionaluri moZraobis~ kidev 24 mxardamWeri dainiSna. Tumca, yvela maTgani axla opoziciur partiebs warmoadgens _ mrewveloba gadaarCens saqarTvelos da Cven TviTon-s. maTi umetesoba ar malavs, rom nacionaluri moZraobis wevrebi 2010 wlamde iyvnen da aqamde saarCevno komisiebSi swored mmarTveli partiis saxeliT an maTi mxardaWeriT iniSnebodnen. Tumca amtkiceben, rom axla nacionalebTan kavSiri aRar aqvT. aWaris umaRlesi sabWos arCevnebSi olqis warmomadgeneli viyavi, gasul saprezidento da saparalmento arCevnebze ki _ nacionaluri moZra-

foto marika qoCiaSvili

politika

SeuZlia mdivnis mZime pasuxismgeblobis Tavze aReba. am adamianebma es pasuxismgebloba aiRes da Cven xeli ar SegviSlia, _ ambobs Cven TviTon-is piarisa da analitikis ganyofilebis xelmZRvaneli levan gabriCiZe. misi ganmartebiT, mdivnebidan maTi partiis wevri mxolod nawilia, danarCenebi ki `ubralod warmomadgenlebi~ arian. isini formalurad mainc opoziciis nawili arian da aranairi survili ar maqvs, am partias arCevnebis gayalbebis mcdelobaSi davdo brali. Tumca, Zalian sainteresoa, rogor moaxerxes maT, rom yvela ubanze hyavT warmomadgeneli da yvelaze meti mdivani, _ ambobs respublikeli Tina xidaSeli. saubno komisiis mdivnad arCevisTvis wardgenil kandidaturas ko-

bebze opoziciis warmomadgenlebis Wadrakulad daniSvnas iTxovda: Tu romelime ubanze Tavmjdomare nacionalebis warmomadgeneli iqneba, mdivani opoziciidan unda iyos, da _ piriqiT, _ ambobda `aliansis~ warmomadgeneli zurab abaSiZe. Tumca sabolood sxvagvari SeTanxmeba Sedga: xelisuflebam ar daTmo saarCevno ubnis xelmZRvanelebis Tanamdebobebi da opoziciis xelSi mxolod saubno komisiis mdivnebi aRmoCnda. es aris umTavresi Tanamdeboba komisiaSi. mdivani asrulebs yvelaze mniSvnelovan administraciul funqcias da mTlianad akontrolebs process, _ ganmartavs parlamentari, nacionaluri moZraobis wevri laSa Tordia, _ Cven es nabiji gadavdgiT imisaTvis, rom aRar yofiliyo opoziciis mxridan braldebebi gayalbe-

pasuxismgeblobaa, rom saarCevno yuTi yvela im pirTan miitanon saxlSi, visac ubanze misvla ar SeuZlia. aseT amomrCevelTa sias uSualod mdivani adgens. mas aseve evaleba oqmSi monacemebis Setana da saCivarTa wignSi damkvirveblebis mier aRniSnuli darRvevebis Cawera. wina arCevnebisas, swored mdivnebis `saSualebiT~, 3000 da 4000 adamiani uceb erTad xdeboda `avad~ erT ubanze. warmoidgineT, rom xelisuflebam yvela ubanze gadasatani yuTis siebi gazardos. es xom 200 000-mde xma gamodis. am xmebs xelisufleba yovelTvis iyenebda saTavisod, _ ambobs qristian-demokrati levan vefxvaZe. 2008 wlis TviTmmarTvelobis arCevnebis dros umaRlesma saarCevno komisiam xelvaCauris olqis Sedegebi swored mdivnebTan dakavSirebuli

saubno komisiis mdivnis Tanamdebobebis opoziciisTvis daTmoba arCevnebis samarTlianad Catarebisken gadadgmuli mniSvnelovani nabiji unda gamxdariyo. Tumca, saarCevno sistemis marTvis gadanawilebis procesi formaluri cvlileba aRmoCnda da manipulirebis meqanizmebi isev xelisuflebis xelSi darCa.
misiis 6 opoziciuri wevridan 4-is mxardaWera sWirdeboda. nacionalebma SeZles 3 opoziciuri partiis mosyidva [`Cven TviTon~, `qdm~, `mrewvelebi~]. Tuki konservatorebi, respublikelebi da `leiboristebi xmas ar mivcemdiT am sami partiis mier wamoyenebul kandidaturas, opoziciaSi xmebi iyofoda. am SemTxvevaSi, kanonis mixedviT, kenWisyraSi nacionali wevrebic CaerTvebodnen da mxars maTTvis sasurvel kandidats uWerdnen, _ ganmartavs leiboristuli partiis aWaris organizaciis Tavmjdomare, daviT robaqiZe. 2010 wlis arCevnebi pirvelia, roca komisiis mdivnebad saarCevno kodeqsSi Setanili cvlilebis Tanaxmad, mxolod opoziciis warmomadgenlebi imuSaveben. sakanonmdeblo cvlileba 2009 wlis Semodgomaze organizacia NDI-is egidiT gamarTul samuSao Sexvedrebis dros SemuSavda. `aliansi saqarTvelosTvis~ maSin Tavmjdomareebisa da mdivnebis Tanamdebo16

baze. saSualeba miveciT, rom TviTon gaakeTon yvelaferi da dainaxon realuri suraTi. Tumca, cvlileba kodeqsSi mxolod formaloba aRmoCnda. eTer wiTelaZis SemTxveva gamonaklisi araa _ opoziciis saxeliT saarCevno ubnebze mdivnis Tanamdebobebze nacionalebis warmomadgenlebi aWaris yvela raionSi da saqarTvelos sxva regionebSic moxvdnen. saerTod, am saqmis specialistebi Wirs. maRalmTian raionebSi TiToorola specialistia, romlebic gasul arCevnebze iyvnen mdivnebi da kargi gamocdileba aqvT. adamians, imis gamo, rom nacionali iyo, uars xom ar etyvi samsaxurze?~ _ ganacxada mrewvelebis liderma zurab tyemalaZem. yofili `nacionalebi~ saubno komisiaSi Tanamdebobebze misi partiis meSveobiTac moxvdnen. komisiis mdivnis roli arCevnebis gayalbebis procesSi sakmaod didia. mdivans evaleba arCevnebis dRes gadasatani yuTis meTvalyureoba. misi

problemebis gamo gaabaTila: saolqo komisiaSi wardgenili oqmebis Sedegebi ar Seesabameboda damkvirveblebis mier wardgenil oqmebs, gadasatani yuTis siaSi arasaTanado pirebi iyvnen Cawerili, mdivnebi uars ambobdnen damkvirvebelTa saCivrebis miRebaze. es darRvevebi arCevnebze damkvirvebelTa angariSebSic moxvda. swored msgavsi SemTxvevebis Semcirebis mizniT, saerTaSoriso organizaciebma xelisuflebas saarCevno berketebis opoziciasTan gadanawileba araerTxel urCia. saubno komisiis mdivnis Tanamdebobebis opoziciisTvis daTmoba arCevnebis samarTlianad Catarebisken gadadgmuli mniSvnelovani nabiji unda gamxdariyo. Tumca, saarCevno sistemis marTvis gadanawilebis procesi formaluri cvlileba aRmoCnda da manipulirebis meqanizmebi isev xelisuflebis xelSi darCa. statiis masalebi moamzada jaba ananiZem
liberali . maisi 2010 . 32

politika

saarCevno garemos cvlileba

axali arCevnebi Zveli problemebiT


saarCevno kodeqsSi cvlilebebi Sevida, magram procesi kvlav politizirebulia.
nino gogua
vmjdomaris daniSvnis proceduris SecvliT daiwyo. axali wesis mixedviT, Tavmjdomareobis 14 kandidats prezidentTan arasamTavrobo organizaciebma gauwies rekomendacia. mixeil saakaSvilma maTgan sami pirovneba aarCia da parlaments warudgina. parlamentma arCevani zurab xaratiSvilze SeaCera. erTi SexedviT demokratiuli procesi sabolood mainc formalobad iqca. arasamTavrobo organizaciebidan dasaxelebuli kandidatebidan prezidentma sakuTar sameulSi ar Seiyvana is kandidati, visac eqspertebis udidesi nawili (11 organizacia) uWerda mxars. samagierod sabolood, opoziciis didi nawilis azriT, parlamentma arCevani cudsa da uaress Soris gaakeTa. am mniSvnelovani sakadro gadawyvetilebis miRebisas sazogadoebis interesi kvlav politikurma daCrdila. zurab xaratiSvili ambobs, rom politikur koniunqturas ar cnobs da ZiriTadad administraciul sakiTxebzea koncentrirebuli. saarCevno procesis da centraluri saarCevno komisiis imijis reabilitacia xaratiSvilma siebis SesworebiT daiwyo. am procesSi nebayoflobiT CaerTo 11 opoziciuri partia. erTi Tvis muSaobis Sedegad saarCevno siidan 6 700 gardacvlili amomrCeveli amoiwera. 4 500-is Sesaxeb politikurma partiebma moipoves informacia. am samuSaosTvis maT cesko-sgan 109 000 lari miiRes. gauqmda damatebiTi siebi, rac 2008 wlis arCevnebis Sedegebs yvelaze metad ayenebda eWvqveS. Tu ubanze xmis misacemad misuli amomrCeveli ar aRmoCndeboda siaSi, mas damatebiT siaSi Seiyvandnen da xmis micemas is mainc SeZlebda.
17

20 maiss saarCevno siebi daixura. arCevnebis dasrulebamde masSi cvlilebebi aRar Seva. is, vinc am siaSi ar aris, 30 maisis adgilobriv arCevnebze xmas ver miscems. cesko-s monacemTa bazaSi `mkvdari sulebisa~ da sazRvargareT wasuli adamianebis aRmoCena opoziciuri partiebisTvis arCevnebis gayalbebulad cnobis tradiciuli mizezia. centraluri saarCevno komisia am problemiT saTanadod arasdros interesdeboda. cesko-s inertulobas opoziciuri partiebis warmomadgenlebi imiT xsnidnen, rom saarCevno administracia arasdros iyo damoukidebeli organo da politikuri mikerZoebiT atarebda arCevnebs. 2010 wlamde Catarebuli TiTqmis yvela arCevnebis Semdeg saarCevno siebi, saCivrebis ganxilvisas centraluri saarCevno komisiis mikerZoebuloba da winasaarCevnod araTanabari konkurentuli garemo
liberali . maisi 2010 . 32

ramdenad damoukideblia centraluri saarCevno komisia, es arCevnebis dRes da aranaklebi sicxadiT arCevnebis Semdgom periodSi gairkveva.

opoziciuri partiebisa da damoukidebeli damkvirveblebis kritikis sagani xdeboda. 2009 wlis gazafxulze, opoziciis ramdenimeTviani saprotesto aqciebis Semdeg xelisuflebam Selaxuli avtoritetis aRdgenaze daiwyo zrunva. pirveli nabiji TviTmmarTvelobis vadamdeli arCevnebis daniSvna, da mis Catarebamde saarCevno garemos gaumjobesebis piroba iyo. garemos Secvla cesko-s Ta-

foto marika qoCiaSvili

politika

am siaSi Setanilma 50 000 adamianma mixeil saakaSvils 1,5%-iT moumata reitingi. `saubari iyo imaze, 50%-s gadascdeboda kandidati, Tu _ vera. aseT pirobebSi yovel maCvenebels gadamwyveti mniSvneloba hqonda~, _ acxadebs organizacia `axali Taoba-axali iniciativis~ xelmZRvaneli mixeil devdariani. siebidan aseve amoiRes is 12 500 adamiani, vinc didi xania, im misamarTze aRar cxovrobda, sadac Cawerili iyo. magaliTad, gayiduli binebis Zveli mflobelebi da ojaxis wevrebi, romlebic axalma patronebma saxlidan ar amoweres. Semovida aRniSvna _ `ucxoeTSi myofi~. am kategoriis 130 000 adamians xmis micemis ufleba aqvs mxolod sazRvargareT, saqarTvelos saelCoebSi. saarCevno siebis daxvewis procesSi opoziciuri partiebis CarTviT cesko-s muSaoba SedarebiT gamWvirvale gaxda. politikur partiebsa da amomrCevels Soris komunikaciis aRdgenas da arCevnebis Sedegebis gasaCivrebis vadis erTi dRidan or dRemde gazrdas eqspertebi xaratiSvilis muSaobis dadebiT Sedegad miiCneven. Tumca aqve aRniSnaven, rom cesko politikuri gavlenebisgan jerac ver gaTavisuflda. 13 maiss cesko-Si sarCeli Seitana `axalgazrda iuristTa asociaciam~ meriis proeqtis _ `kinomaniis~ gamo. 5-lariani fasdaklebis biuletenze `5~-iani zustad igive formisaa, rogoric `nacionaluri moZraobis~ broSurebsa da bilbordebze. cesko-m saqme Tbilisis saqalaqo sasamarTlos gadaugzavna da partiis 1000 lariT dajarimeba moiTxova, radgan `kinomania~ administraciuli resursis borotad gamoyenebis magaliTad CaTvala. `nacionaluri moZraoba~ jerjerobiT erTaderTi partiaa, romelic winasaarCevno kampaniis dros ukanono saqmianobisTvis dajarimda. Tumca, reagireba ar mohyva `nacionaluri moZraobis~ winaaRmdeg Setanil sxva 20 sarCels. magaliTad, `samarTliani arCevnebisa da demokratiis saerTaSoriso
18

organizaciis~ mier momzadebul sarCelSi organizacia wers, rom lentexis raionis sofel Jaxunderis rwmunebuli jaba oniani gaWirvebul mosaxleobas socialuri daxmarebebis moxsniT daemuqra, Tu isini `nacionalur moZraobas~ ar miscemdnen xmas. centraluri saarCevno komisia am informaciis gadasamowmeblad rwmunebuls daukavSirda. onianma aRniSnul faqts `monaWori~ uwoda da cesko-Si saCivris ganxilva amiT Sewyda. `is, rom Tanaswori winasaarCevno pirobebis Seqmna da saarCevno periodSi administraciuli resursis gamoyenebis daregulireba politikuri neba jer kidev araa, imiT dasturdeba, rom saarCevno kodeqsSi arc erTi Sesabamisi cvlileba ar Sesula~, _ ambobs `samarTliani arCevnebis~ warmomadgeneli da ceskos Tavmjdomareobis yofili kandidati eka siraZe-delone. winasaarCevno periodSi piradobis mowmobebiT manipulaciis gamosaricxad xelisuflebam 15-idan 30 maisamde sacxovrebeli adgilis SecvliT piradobis mowmobis gacema akrZala. `es gadawyvetileba imitom iqna miRebuli, opozicionerebs rom ar eTqvaT, _ `nacionalebs~ Tavisi amomrCevlebi sasurvel olqebSi gadahyavTo. sinamdvileSi amiT dairRva adgilobrivi arCevnebis mTavari principi _ moqalaqes unda hqondes ufleba, im ubanSi daregistrides da xma misces, sadac realurad cxovrobs da ara iq, sadac adre aRebuli piradobis mowmobis mixedviT fiqsirdeba~, _ acxadebs zurab xaratiSvili. igi ar eTanxmeba xelisuflebis am gadawyvetilebas, magram cesko politikurad motivirebul process ver SeewinaaRmdega. ramdenad damoukidebelia centraluri saarCevno komisia, es arCevnebis dRes da aranaklebi sicxadiT arCevnebis Semdgom periodSi gairkveva. 30-31 maiss damkvirvebeli organizaciebi darRvevebis oqmebs Seadgenen. cesko-s ki am saCivrebze reagireba mouwevs. komisiis gadawyvetilebebi gaxdeba sazogadoebisTvis misi damoukideblobis sazomi.

aSS da saqarTvelo

ruseTTan megobrobis fasi


is, rom ruseTis jari saqarTvelos teritoriaze dgas, xels ar SeuSlis TeTr saxls, kremlTan imegobros.
Tamar kakabaZe
10 maiss aSS-s kongresma prezident obamasgan miiRo werili, sadac ewera: `viTareba saqarTveloSi ar unda gaxdes dabrkoleba amerikul-rusuli SeTanxmebis realizaciisTvis birTvuli energiis mSvidobiani gamoyenebis sferoSi~. saqme im SeTanxmebas exeba, romelic aSS-s kongress jer kidev 2008 wels unda daemtkicebina, magram agvistos ruseT-saqarTvelos omis Semdeg prezidentma jorj buSma ruseTTan imave wlis maisSi dadebuli e.w. `SeTanxmeba 123~ piradad SeaCera. amerikis mTavrobam amiT xazi gausva im faqts, rom gmobs ruseTis agresias saqarTveloSi. `SeTanxmeba 123~ ruseTTan mSvidobiani atomis aTvisebis sferoSi ori qveynis urTierTobas awesrigebda. dRes, roca dRis wesrigSi am SeTanxmebis ganaxleba dadga, bolo dros saerTaSoriso dRis wesrigidan gamqrali saqarTvelo kvlav aRmoCnda dasavluri mediis erT-erTi mTavari Tema da aseve _ amerikeli demokratebisa da respublikelebis Sida dapirispirebis sagani. obamas am gadawyvetilebas dasavlur presaSi statiebis mTeli cikli mohyva. ZiriTadi paTosi is gaxldaT, rom vaSingtoni yofil mokavSires _ saqarTvelos `Ralatobs~ da marto tovebs ruseTis pirispir.
liberali . maisi 2010 . 32

politika

barak obama

15 maiss gazeT Washington Post-Si daibeWda statia saTauriT `aSS-m ruseTis mezoblebi daiviwya~. statiis avtori _ aSS-s saxelmwifo mdivnis yofili TanaSemwe devid krameri ambobs, rom obamas administraciis principia _ `mxolod ruseTi~ da igi `bedis anabara tovebs regionis sxva qveynebs~. `ganacxada ra mkafiod, rom saqarTvelo aRar aris dabrkoleba ruseTTan urTierTobaSi, obamas administraciam miatova saqarTvelo da mwvane Suqi aunTo ruseTs, raTa am ukanasknelma ganagrZos provokaciuli moqmedebebi sazRvrispira raionebSi~, _ wers krameri. respublikeli krameris sapasuxod, amave Temaze statia gamoqveynda gavlenian onlain gazeTSi _ Huffington Post-Sic, romelic cnobilia, rogorc demokratebis ideologiis gamtarebeli mediagamocema. statiis avtori, Jurnal Time-is korespondenti moskovSi saimon Susteri wers, rom obamas gadawyvetileba, `zurgi aqcios saqarTvelos prezidents~, Zalian mniSvnelovania. statiis dasawyisSi Susteri kramers uwodebs `adamians, romelic daexmara saakaSvils, gamxdariyo TeTri saxlis proeqti buSis administraciis pirobebSi~. Susteri
liberali . maisi 2010 . 32

ganixilavs saakaSvilis figuras da mis SesaZlo rols telekompania `imedze~ 13 marts gasul modelirebul `qronikaSi~. Susteri gansakuTrebiT xazgasmiT aRniSnavs, rom imitirebuli sainformacio gamoSvebis Semdeg saqarTvelos prezidentis amerikeli mrCeveli deniel qunini gaerida saakaSvils. `Tu quninma, romelic, mravali welia, saqarTvelos mTavrobasTan muSaobs, gadawyvita, rom umjobesia saakaSvils zurgi aqcios, maSin obama ratom unda darCes misi erTguli?~ statiis avtoris TqmiT, `saakaSvilma daamtkica, rom impulsuri, eqscentruli da saxifaTo mokavSirea aSS-sTvis~. Susteris azriT, swored es hqonda mxedvelobaSi obamas, rodesac Tqva, rom saqarTvelo ar unda iyos dabrkoleba ruseT-amerikis urTierTobebSi. amerikeli komentatorebis umravlesoba, respublikelebic da demokratebic, miiCneven, rom ruseTi obamas sagareo politikis mTavari prioritetia da misi es frazac ruseTTan urTierTobebis `gadatvirTvisken~ mimarTuli morigi nabijia. analitikosTa pozicia mxolod am axali politikis Sefasebisas iyofa _ respublikelebi obamas gadawyvetilebas `Ralatad~ da Secdomad miiCneven, demokratebi ki _ Wkvianur da pragmatul nabijad.

mTavari argumenti, ris gamoc obama mizanSewonilad miiCnevs ruseTTan SeCerebuli birTvuli SeTanxmebis ganaxlebas, irania. obama Tavis gzavnilSi kongress arwmunebs, rom `iranTan mimarTebaSi amerikul-rusuli TanamSromlobis xarisxi iZleva imis saSualebas, rom es SeTanxmeba amuSavdes~. aSS cdilobs, Teiranis birTvuli programis winaaRmdeg sanqciebis gamkacrebas miaRwios, rac ruseTis mxardaWeris gareSe rTuli iqneba. kremlma mianiSna, rom mzadaa, gaero-s uSiSroebis sabWos axal rezolucias mxari dauWiros iranTan dakavSirebiT. aSS-s prezidentis gancxadebiT, bolo 12 Tvea, amerikul-rusuli urTierTobebi `mniSvnelovnad gaRrmavda~. respublikelebi, romlebsac demokrat obamas administraciasTan misi sagareo kursis gamo mudmivi uTanxmoeba aqvT, varaudoben, rom obama Zalian did daTmobebze midis ruseTTan da sanacvlod imaves ver miiRebs. respublikelma senatorma jon makeinma 18 maiss niqsonis institutSi sityviT gamosvlisas mkacrad gaakritika obamas sagareo politika. misi kritikis mTavari Tema swored saqarTvelo iyo: `gasul kviras prezidentma obamam... ganacxada: `situacia saqarTveloSi dabrkolebas aRar warmoadgenso~... da mere zogs mainc ukvirs, Tu ratom Tvlian qarTvelebi, rom vaSingtoni yidis maT ruseTze `xelaxali gadatvirTvis Rilakis~ fasad~, _ ganacxada makeinma. vaSingtonis oficialuri ganmarteba ki aseTia _ fraza konteqstidan aris amoglejili da birTvul SeTanxmebaze muSaobis ganaxleba sruliad ar niSnavs imas, rom saqarTvelos interesebi aSS-sTvis aRar aris mniSvnelovani. TeTr saxlSi amboben, rom gamoxmaureba, romelic mediaSi prezident obamas werils mohyva, sxva araferia, Tu ara _ respublikelebisa da demokratebis Sida politikuri TamaSebi.
19

interviu

konteqstidan amovardnili fraza


interviu aSS-s elCTan saqarTveloSi, jon basTan

`amerikis politika saqarTvelosTan vaSingtonis oficialur gancxadebebSia ganmartebuli da ara _ dainteresebuli analitikosebis an gadamdgari Cinovnikebis statiebSi~.
2008 wels amerikis SeerTebuli Statebis kongresSi ruseT-amerikis birTvuli SeTanxmebis ganxilva im mizeziT SeCerda, rom amerikis administraciam miuReblad miiCnia ruseTis SeWra saqarTvelos teritoriaze. rusuli jari kvlav saqarTvelos teritoriaze rCeba, SeTanxmebis ganxilva ki kongresSi ganaxlda. ra Seicvala 2008 wlis Semdeg? marTalia, iq ar vyofilvar, magram mgonia, rom 2008 wels SeTanxmebis ganxilvis SeCerebis mTavari mizani iyo, ruseTisTvis migveniSnebina, rom konfliqtis dros misi qmedebebi miuRebeli iyo. am SeTanxmebis SeCereba maSin ruseTis yuradRebis mipyrobas emsaxureboda. es yuradReba ukve movipoveT. viTvaliswinebT saqarTvelos problemebs, im faqts, rom Tqveni qveynis 20% jerac okupirebulia da vcdilobT, dagexmaroT am problemis mogvarebaSi, magram amave dros, im mniSvnelovani saerTo interesebis gamo, rac ruseTTan gvakavSirebs, unda vcadoT, rom gavixedoT am droisTvis aqtualuri problemebis miRma da win viaroT. es SeTanxmeba mxolod amerikis SeerTebuli StatebisTvis ki ara, mniSvnelovania yvela im qveynisTvis, romlis mizanic birTvuli masalis gavrcelebis usafrTxoebaa. am qveyanaTa siaSi saqarTvelocaa. es SeTanxmeba amerikas SesaZleblobas aZlevs, ruseTis mTavrobasa da kompaniebTan mWidrod iTanamSromlos birTvuli energiis samoqalaqo seqtorSi gamoyenebis sakiTxze.
20

sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg ruseTs uzarmazari infrastruqtura da birTvuli masalebis gamoyenebis uzarmazari codna darCa. 1991 wlidan amerikis SeerTebuli Statebi cdilobs, es codna borotad ar gamoiyenon teroristebma da iseTma qveynebma, romlebic birTvul masalebs, samoqalaqo seqtoris nacvlad, iaraRis Sesaqmnelad moixmaren. swored amis misaRwevad mniSvnelovani iyo, rom am SeTanxmebis ganxilva axla dawyebuliyo. Tu gasuli 2 wlis ganmavlobaSi ruseT-amerikis urTierTobebs gadavxedavT, davinaxavT, rom amerika cdilobs, gaaZlieros ruseTTan TanamSromloba iseT sakiTxebze, sadac maTi interesebi erTmaneTs emTxveva. Cven vcdilobT, ruseTTan erTad vimuSaoT iseT Temebze, romelic waadgeba rogorc Cvens, aseve

erTi fraziT ar SeiZleba SevafasoT arc amerikis politika saqarTvelos mimarT da arc is resursi, romelsac amerika Tqvens qveyanaSi debs.

Cveni partniorebis strategiul interesebs. araerTxel ganvmarteT, rom ruseTTan urTierTobis awyobas Cveni, an Cveni partniorebis interesebis xarjze ar vapirebT, gansakuTrebiT iseT sakiTxebSi, romelzec ruseTs kategoriulad ar veTanxmebiT. saqarTvelo ki aseTi uTanxmoebis yvelaze dramatuli magaliTia.
liberali . maisi 2010 . 32

foto levan xerxeuliZe

interviu

prezident obamas gancxadeba _ `birTvuli xelSekrulebis damtkicebisas saqarTveloSi arsebuli situacia aRar unda iqnes miCneuli dabrkolebad~ _ saerTaSoriso mediam Seafasa, rogorc amerikis mier saqarTvelos `mitoveba~ da misi `Ralati~. Tu SeiZleba, ganmarteT, ras gulisxmobda prezidentis es fraza. mesmis is reaqcia, rac konteqstidan amoglejil am sityvebs mohyva. sinamdvileSi, am erTi fraziT ar SeiZleba SevafasoT arc amerikis politika saqarTvelos mimarT da arc is resursi, romelsac amerika Tqvens qveyanaSi debs. Cven ara mxolod konfliqtis mogvarebaSi giWerT mxars, aramed uzarmazar samuSaos veweviT qarTuli sazogadoebis gansaviTareblad, demokratiuli institutebisa da kulturis gasaZliereblad, ekonomikis gansaviTareblad da umuSevrobis problemis mosagvareblad. wels amerika saqarTvelos daaxloebiT 400 milioni dolariT daexmareba. saqarTvelo erT-erTia msoflios im cota qveynidan, romlisTvisac amerikis administraciam momavali wlisTvis dafinansebis gazrda moiTxova. rogorc iciT, finansuri situacia mTel msoflioSi rTulia da arc amerikis biujets aqvs saqme kargad. faqtia, rom Cveni qveyana msoflios bevr nawilSi, sadac aseve gvaqvs interesebi, dafinansebas amcirebs, saqarTveloSi ki Cveni investicia izrdeba. bunebrivia, qveynis strategiuli interesebi ar icvleba erTi administraciis meoreTi CanacvlebiT, magram wina administraciis dros saqarTvelos mxardaWeris garkveul aqtebs xSirad ganapirobebda prezident saakaSvilis mimarT prezident buSis da misi garemocvis keTilganwyoba. rogor xedavT aSS-saqarTvelos urTierTobis momavals axali administraciis pirobebSi, roca prezidentebs Soris pirispir Sexvedra jerac ar Semdgara? ra tipis mxardaWera galiberali . maisi 2010 . 32

grZeldeba, da ra tipis mxardaWera darCa warsulSi, buSis mmarTvelobasTan erTad? ar veTanxmebi Tqveni SekiTxvis arss. is gulisxmobs, rom or qveyanas Soris urTierToba dafuZnebulia da asaxavs im ori adamianis urTierTobas, romlebic am qveynebs marTaven. es ase ar iyo arc prezident buSis administraciis dros, da namdvilad araa ase obamas administraciis drosac. imis gaTvaliswinebiT, Tu ramdeni maRali rangis stumari ewvia saqarTvelos amerikidan bolo eqvsi Tvis ganmavlobaSi (maT Soris, saxelmwifo mdivnis moadgile, saxelmwifo mdivnis oTxi TanaSemwe), ramdenad didi jgufi muSaobs vaSingtonSi amerika-saqarTvelos ormxrivi TanamSromlobis komisiaSi da ramdenad didia is daxmareba, romelsac wels saqarTvelo amerikisgan miiRebs _ Tu yvela am faqtors obieqturad SevafasebT, davinaxavT, rom 2010 wels amerikis CarTuloba saqarTveloSi imaze metia, vidre 2007 an 2008 wels. mniSvnelovania, rom Tqvenma mkiTxvelma gaigos, rom mediis fokusSi moxvedrili ambebis miRma Zalian bevri ram xdeba. marTlac, formaluri Sexvedra prezident obamasa da prezident saakaSvils Soris ar Semdgara. amis mizezi Cveni prezidentis uzomod gadatvirTuli dRis wesrigia. mas wina administraciisgan uamravi gadasaWreli problema darCa, romelic axali mmarTvelisgan yuradRebis maqsimums moiTxovda. am Sida problemebma mniSvnelovnad Seamcira is dro, romelsac prezidenti obama ucxoel liderebTan SexvedrisTvis gamoiyenebda. aprilSi, prezidenti saakaSvili miwveuli iyo vaSingtonSi birTvul samitze dasaswrebad. merwmuneT, samitis organizatorebs Zalian rTuli arCevanis gakeTeba mouwiaT, roca dasapatiJebeli stumrebis sias adgendnen da Zalian bevri qveynis lideri darCa mosawvevis gareSe. is, rom prezidenti saakaSvili am samitze

moxvda, ar aris umniSvnelo faqti da is amerika-saqarTvelos urTierTobebis siRrmesa da simtkiceze miuTiTebs. SiSi, rom amerika saqarTvelos `miatovebs~ , pirvelad maSin gaCnda, roca aSS-ruseTs Soris `gadatvirTvis~ politika daiwyo. saerTaSoriso mimomxilvelebi prezident obamas politikas xSirad uwodeben `pragmatuls~. xom ar aris SesaZlebeli, rom ruseTTan urTierTobis gasaumjobeseblad amerikam saqarTvelos daTmoba swored pragmatuli gaangariSebiT gadawyvitos? Zalian mniSvnelovania, saxelmwifo mdivnis hilari klintonis gancxadeba, romelic man TebervalSi parizSi gaakeTa da aseve, viceprezident baidenis gamosvla evroparlamentSi. orive sityvaSi cxadad aris dafiqsirebuli is principebi, romelze dayrdnobiTac, amerikis SeerTebuli Statebi evro-atlantikur regionis politikas wyvets. amerikis politika saqarTvelosTan mimarTebaSi swored aseT gancxadebebSia ganmartebuli, da ara _ dainteresebuli analitikosebisa da gadamdgari Cinovnikebis statiebSi. me mesmis Tqveni SeSfoTeba. aq vcxovrob da kargad vxvdebi, rom ruseTis jaris Tbilisidan ase axlos yofna daucvelobis SegrZnebas badebs. Cven vcdilobT am problemis mogvarebaSi dagexmaroT. amis misaRwevad erT-erTi gzaa ruseTis mTavrobisTvis imis axsna, rom maT sakuTari interesebis gatareba brutaluri samxedro Zalis gareSec SeuZliaT. Tumca, sakmarisad realisti var imisaTvis, mjerodes, rom es cvlileba erT RameSi moxdeba. qveynebs aqvT ufleba, Tavad airCion sakuTari momavali. yvela suverenulma qveyanam Tavad unda gadawyvitos, idges Tu ara mis teritoriaze sxva qveynis samxedro Zala _ es is ori principia, rasac Cven arasdros davTmobT. esaubra sofo Waava
21

politika

saqarTvelos sagareo politika

gadamwyveti arCevani
Tuki Cven jer ver mivdivarT dasavleTTan, SegviZlia dasavleTi SemoviyvanoT qveyanaSi. es aris erTaderTi gza da, SesaZloa, ukanaskneli arCevanic qveynisaTvis, romelic Tanamedrove saxelmwifod gadaqcevas cdilobs.
levan cucqiriZe
paqts, vinaidan aRar miiCnevs saqarTvelos mdgomareobas dabrkolebad am sakiTxSi. am yvelafris simboluri aRmniSvneli ki amerikeli samxedro qveiTebis wiTel moedanze 9 maisis aRlumSi monawileoba gaxda. rogorc quid-pro-quo, obamam ruseTis mier iranis mimarT tonis gamkacreba, mis winaaRmdeg sanqciebze zogadi Tanxmoba da avRaneTisken mimavali tvirTmzidebis ruseTis caze arcTu bevri gadafrena miiRo. amerikam bevri daTmo da jerjerobiT cota miiRo. evrokavSiri sakuTar problemebSia Cafluli. ekonomikuri da finansuri krizisebi, Sida sakavSiro dapirispireba namdvilad gaarTulebs saqarTvelos mimarT raime mwyobri sagareo politikuri xedvis awyobas. metic, evrokavSirSi ukve evrozonis rRvevis riskebzec saubroben ekonomistebi da politikosebi. ramdenad darCeba poloneTi Cveni aqtiuri mxardamWeri prezident kaCinskis daRupvis Semdeg, uaxloes momavalSi vnaxavT. didi britaneTi, romelic Cveni erT-erTi didi mxardamWeri iyo evrokavSirsa da SeerTebul StatebTan unisonSi moqmedi NATO-sa da usafrTxoebis sxva sakiTxebSi, amJamad koaliciur mTavrobas ayalibebs. am mTavrobaSi konservatorebi da liberal_demokratebi gaiyofen Zalauflebas. es gadawyvetilebebis miRebis ufro rTuli procesis niSania, miT umetes _ sagareo politikaSi, sadac liberal-demokratebsa da konservatorebs namdvilad gansxvavebuli Sexedulebebi aqvT. Cveni samxedroebi avRaneTSi franguli sardlobis qveS msaxuroben, es sardloba ki `mistrals~ rusebze yidis. evropelebs, ufro metad, vidre SeerTebul Statebs, sWirdebaT ruliberali . maisi 2010 . 32

gasul kviras evropulma saxlma saintereso debatebi moawyo evrokavSiris politikis Sesaxeb. mis gaxsnaSi monawileoba miiRo poloneTis yofilma prezidentma aleqsandr kvaSnevskimac. Cems SekiTxvaze, Tu ra politikuri, diplomatiuri an ekonomikuri fasi SeiZleba daados evropam ruseTis mier samxedro agresiis ganmeorebas, kvaSnevskim mipasuxa, rom Tuki ruseTs kargi urTierTobebi unda dasavleTTan, afxazeTisa da samxreTi oseTis sakiTxebi raime formiT unda mogvardes. es pasuxisagan Tavis arideba iyo, vinaidan, rogorc Cans, evropas am Temaze fiqri ar surs, an ifiqra, magram pasuxi CvenTvis arasasurvelia, misi Tqma ki _ uxerxuli. saqarTvelo rTul saerTaSoriso politikur viTarebaSia. SeerTebuli Statebis sagareo politika da strategia icvleba da ara _ CvenTvis sasikeTod. prezident obamas umTavresi sagareo politikuri amocanaa avRaneTi, erayi da irani. Teiranis birTvuli programis progresma SeerTebuli Statebi, SesaZloa, kidev axal konfli22

qtSi garios _ israelis saSualebiT. Sesabamisad, Sua aRmosavleTi kvlav rCeba amerikis mniSvnelovan problemad. amas emateba globaluri omi terorizmis winaaRmdeg, sadac pakistanis gaurkveveli momavali aseve safrTxes warmoadgens amerikisaTvis, vinaidan am birTvuli saxelmwifos Zalovan institutebs mWidro da amasTanave rTuli urTierTdamokidebuleba aqvT Talibebis moZraobasTan. obamas misiis nawilia agreTve _ birTvuli arsenalebis Semcireba. zogadad, misi politikuri msoflmxedveloba gaxlavT didi, radikaluri cvlilebebi. am didi miznebisTvis ki, rogorc Cans, patara daTmobebi misaRebia. Cveni problema isaa, rom am amocanebis gadaWraSi SeerTebuli Statebi ruseTs erT-erT umniSvnelovanes partniorad Tvlis da Sesabamisadac iqceva. amerikam gadado saraketo Tavdacvis sistema, naklebad uWers mxars NATO-s gafarToebas, aRadgens buSis mier saqarTvelosTan omis dros gauqmebul birTvuli TanamSromlobis

politika

seTTan TanamSromloba da, rogorc minimum, ar sWirdebaT problemebi. amitomac arsebobs aRmosavleTis partniorobis gegma, sadac vimuSavebT usafrTxoebis rbil ganzomilebaze, visaubrebT savizo reJimis gamartivebasa da Tavisufal vaWrobaze, magram usafrTxoebis rTul sakiTxebze samoqmedod evropa mzad ar aris. dasavleTis mTavari usafrTxoebis garanti _ NATO amJamad strategiis reformis procesSia, rac imas niSnavs, rom axali strategiis Seqmnamde es organizacia status-quo moTamaSed darCeba maSin, rodesac anti status-quo moTamaSe ruseTi aqtiur sagareo politikas awarmoebs. Cvens uaxloes samezobloSic rTuli viTarebaa. demokratiis talRam, romelmac regions gadauara, ekonomikur krizisebs, korufciasa da Sida saxelisuflebo dapirispirebas dauTmo asparezi. ianukoviCis prezidentobisas

nistrireba, korufciis Semcireba da sxva) SenarCuneba. am mxriv, ramdenime ram aucileblad da swrafad aris gasakeTebeli: pirveli _ es moaxloebuli arCevnebis kargad Catarebaa. samarTliani da mTavari moqmedi pirebis mier miRebuli arCevnebi imis sawindari iqneba, rom erTi mxriv saqarTvelo gaiumjobesebs demokratiis xarisxs, xolo meore mxriv, gamoricxavs masobriv mRelvarebas, rasac aucileblad gamoiyeneben saxelmwifos (da ara mxolod mTavrobis) winaaRmdeg. karg arCevnebs sxva dadebiTi efeqtic eqneba: igi gaxdeba saqarTvelos politikur sivrceSi impulsi politikuri sistemis gajansaRebisa da axali, pozitiuri politikuri ideebis ganviTarebisTvis, romelsac sul ramdenime weliwadSi mniSvnelovani gamocda elis _ 2013 wlis saprezidento arCevnebi iqneba Cveni Sansi, pirvelad gadavceT umaRlesi xelisufleba mSvi-

dasavleTis xibli isic aris, rom Tundac misi nawili ar iyo, SeiZleba is Tavad gaxdes Seni.

kargi Sedegi iqneba, Tuki ukraina ar aRiarebs afxazeTisa da samxreTi oseTis damoukideblobas. azerbaijansa da SeerTebul Statebs Soris urTierToba garTulda, somxeTi ki ruseTis tradiciuli partnioria. regionis erTaderTi qveyana, romelic jer kidev erTguli rCeba dasavleTze orientaciisas, saqarTveloa. CvenTan esmiT, rom saxelmwifos mowyobis dasavluri modeli ukeTesia, vidre is, rasac ruseTSi vxedavT. amasTan, saqarTvelos ruseTisadmi didi ganziduloba aqvs. is, rom am sivrceSi marto varT, problemac aris da SesaZleblobac. problema cxadia, SesaZlebloba ki isaa, rom saqarTvelo SeiZleba dasavleTis prestiJis sakiTxi gaxdes. im saerTaSoriso viTarebaSi, romelSic dRes saqarTvelo moxvda, sadac riskis amplituda dasavleTis dabali interesidan did saxelmwifoebs Soris racionalur, Tumca CvenTvis arasasurvel garigebamde meryeobs, Cveni mTavari amocanaa saxelmwifoebriobisa da miRweuli progresis (ukeTesi admiliberali . maisi 2010 . 32

dobiani gziT. es dRevandeli mTavrobis mniSvnelovani misiaa, magram asevea Cveni didi pasuxismgeblobac. meore da mniSvnelovani sakiTxia SeiaraRebuli Zalebis reforma. Zalzed mniSvnelovania erovnuli samxedro strategiisa da usafrTxoebis doqtrinis droulad miReba da SeiaraRebuli Zalebis maTTan SesabamisobaSi moyvana. rezervis reforma gaWianurda da misi ganxorcieleba aucilebelia. Tuki Cven gvinda `agresiis fasis aweva, maSin maRalprofesiuli rezervis Seqmna gadaudebeli amocanaa, miuxedavad imisa, rom SesaZloa, rezervze saubari Zalzed arapopularulic iyos. SeiaraRebuli Zalebi sazogadoebis anareklia. Tuki ver SevqmniT rezervs, romelsac SeeZleba qveynis TavdacvaSi efeqturi monawileoba, es niSnavs, rom arc araferi gviRirs dasacavad. Cveni mTavari problema SeiaraRebis bazrebicaa. Cvenma diplomatiam aqtiurad unda imuSaos imisaTvis, rom saqarTvelos hqondes maRalteqnologiuri TavdacviTi SesaZlebloba. Cven ufro maRali fasi

unda davadoT qarTuli armiis avRaneTSi monawileobas. melosis dialogi iseve aqtualuria Cvens saukuneSi, rogorc peloponesis omis dros, sadac kargad icodnen, rom uflebebisa da samarTlianobis sakiTxi mxolod TanasworTa Soris ganixileba. aseT asimetriul ZalTa balansis viTarebaSi, Secdomas davuSvebT, Tuki mcire evropuli misiisa da sarkozis gegmis imedze davtovebT qveynis usafrTxoebas. saxelmwifoTa usafrTxoebis garanti yovelTvis iyo Zala da ara _ SeTanxmebebi. amitomac, Sida balansireba da resursebis mobilizeba aucilebeli xdeba, iqneba es finansuri Tu adamianuri. axali Sesyidvebis bazrebis gaxsna da rezervis reforma ori saSuri saqmea. Cveni prioritetebis mesame sferoa dasavleTis politikur sistemaSi integrireba. arsebul viTarebaSi NATOsa da evrokavSiris wevroba miamituri molodini iqneba. es ar niSnavs, rom Cven es Tema unda daviviwyoT; metic, swored amitom gvmarTebs ufro maRali aqtiuroba. magram dasavleTis xibli isic aris, rom Tundac misi nawili ar iyo, SeiZleba is Tavad gaxdes Seni. Tuki Cven jer ver mivalT dasavleTTan, SegviZlia dasavleTi SemoviyvanoT qveyanaSi. kargi arCevnebi, gamWvirvale sajaro institutebi, efeqturi reformebi, angariSvaldebuli mTavroba, Tavisufali da profesiuli media, Rirebulebebze dafuZnebuli, pozitiurad moazrovne politikuri partiebi da moqmedi samoqalaqo sazogadoeba _ aris didi da farTo gza saqarTvelos namdvil Tanamedrove saxelmwifod CamoyalibebisTvis. yovelive es mxolod saTqmelad aris advili. magram dasavleTis Semoyvana saqarTveloSi SeiZleba imis dasabamic gaxdes, rom ase saWiro wevroba dasavlur samxedro-politikur klubSi SesaZlebeli gaxdes. es aris erTaderTi gza da iqneb ukanaskneli arCevanic qveynisaTvis, romelic Tanamedrove saxelmwifod gadaqcevas cdilobs, rodesac did saxelmwifos samezobloSi aravin uSlis Tavnebobas. cota ironiac rom gavurioT (politikas uxdeba) _ Cveni Tavi Cvenadve axla namdvilad gveyudnis.
23

saubrebi liberalizmze

saqarTvelos respublikuri partiis sisusteebi


liberaluri politikuri platformis Camoyalibeba saqarTveloSi mniSvnelovan siZneleebs ukavSirdeba, maSin rodesac konservatizmisa da ultrakonservatizmis niSebi yovelTvis swrafad ivseba.
giorgi cxadaia
ca sainteresoa, arsebobs Tu ara am partiis saqmianobaSi konservatoruli ritorikis elementebi. ra ufro mniSvnelovania winasaarCevnod respublikuri partiisTvis: adamianis uflebebi, Tu tradiciul Rirebulebebze apelireba? rogorc aRmoCnda, amaSi jer Tavadac ver garkveulan. malxaz gulaSvilis da misi saxalxo marTlmadidebluri organizaciis mier telekompania kavkasiaSi mowyobili deboSis da darbevis Semdeg aliansi saqarTvelosTvis TanaTavmjdomarem sozar subarma ganacxada, rom sapatriarqos iniciativas, religiuri grZnobebis dacvis Sesabamisi kanonis miRebis Sesaxeb, mizanSewonilad miiCnevs. msgavsi ritorika `aliansis~ sxva wevrebs aRar gaugrZelebiaT, magram naTelia, rom partiis prioritetebis Sesaxeb jerjerobiT naTeli warmodgena arc respublikur partiaSi da arc mis partnior axal memarjveneebSi ar arsebobs. 2008 wlis opoziciis mitingebis dros respublikuri partia aqtiurad uWerda mxars ultrakonservatorul mowodebebsac _ magaliTad, erT-erT yvelaze cnobil lozungs, rom xelisufleba marTlmadideblobas da erovnul identobas arTmevs mosaxleobas. mogvianebiT, respublikuri partia isev Tavis Cveul adamianis uflebebis dacvis platformas daubrunda (unda aRiniSnos, rom opoziciis mitingebis drosac adamianis uflebebis Temac erT-erTi wamyvani iyo). am etapze, partias uWirs imisi gansazRvra, Tu romeli ritorika iqneba misTvis winasaarCevnod momgebiani. erTi mxriv, ver Tmobs Zalian momgebian
liberali . maisi 2010 . 32

daviT usufaSvili, irakli alasania da daviT gamyreliZe

winasaarCevno periodSi respublikelebi e.w. aliansSi arian gaerTianebuli axal memarjveneebTan erTad. maTi winasaarCevno kandidatia irakli alasania. NDI-is mier gamoqveynebuli reitingis mixedviT, igi, gigi ugulavas Semdeg, yvelaze didi popularobiT sargeblobs. Tavad aliansis gancxadebiT, alasanias arCevnebSi mogebis realuri Sansi aqvs. respublikelebi da `axali memarjveneebi~ arasaparlamento opoziciis meore Zlieri frTisgan (noRaidelis da burjanaZisgan) imiT gamoirCevian, rom ruseTTan damoukidebel TanamSromlobaze uars acxadeben da mkveTrad prodasavlur kurss uWeren mxars. dasavleTze orientireba, am SemTxvevaSi, ara mxolod sagareo politikur kursis gatarebas gulisxmobs, aramed garkveuli movaleobebis Tavze aRebasac, rac adamianis uflebebis
24

ra ufro mniSvnelovania winasaarCevnod respublikuri partiisTvis: adamianis uflebebi, Tu tradiciul Rirebulebebze apelireba?

da liberalur-demokratiuli Rirebulebebis dacvas Seexeba. am yvelafris fonze, aqtualuria respublikuri partiis winasaarCevno pozicia da misi ideologiuri, Tu organizaciuli sisusteebi. respublikuri partia, maTi erTerTi aqtiuri wevris gancxadebiT, gansakuTrebulad amaxvilebs yuradRebas adamianis uflebebis da Tavisuflebebis dacvaze. am mxriv, is e.w. liberaluri partiaa, Tum-

foto levan xerxeuliZe

da mimzidvel konservatorul lozungebs, radgan imis safuZvliani SiSi arsebobs, rom am lozungebis mitovebiT opozicia mxardamWerebis garkveul nawils dakargavs. meore mxriv, axal, postmitingur politikur realobaSi dasavleTis mxardaWeras prodasavluri opoziciuri partiebisTvis strategiuli mniSvneloba gauCnda. axla isini erTnairad muSaoben rogorc dasavleTis gulis mosagebad, ise opoziciurad ganwyobili amomrCevlis xmebis miRebisTvis. aqedan gamomdinare, adamianis uflebebze yuradRebis metad gamaxvileba da konservatoruli ritorikis Semcireba am kuTxiT maTTvis momgebianic aris. imis garda, rom partia winasaarCevno ritorikis Taobaze jer bolomde ver Camoyalibda, mas kidev erTi fundamenturi problema awu-

nebis sakiTxi ufro aRelvebs, vidre adamianis uflebebi da ekonomikis ganviTareba, bunebrivia, am Zalebs miscems xmas. Cven am rubrikis erT-erT statiaSi imaze vmsjelobdiT, rom ekonomikuri programebis wamoyeneba partiaSi garkveuli adamianuri resursebis arsebobas moiTxovs; igive SeiZleba iTqvas adamianis uflebebis dacviT apelirebazec. bunebrivia, rom es mxolod im partiebis niSa SeiZleba gaxdes, romlebsac am sakiTxSi meti codna aqvT. aseTad ki jerjerobiT mxolod aliansi iTvleba. gamodis, rom `aliansi~ ver iazrebs verc Tavisi adamianuri resursebis mniSvnelobas politikuri kampaniis dagegmvis dros. niSa, romelic maT SeuZliaT daikavon, Tavisufalia da masze yuradRebis gamaxvileba mxolod da mxolod dadebiTad imoqmedebs respublikelebis imijze.

baze gauTavebeli wuwuni, ra Tqma unda, problemas ver gamoasworebs. Sidapartiuli struqturis efeqturad mowyoba ki am kuTxiT, SesaZloa, garkveuli Sedegis momtani aRmoCndes (gansakuTrebiT, winasaarCevno kampaniebis axali da inovaciuri formebis aTviseba). winasaarCevno ritorikis Temas rom davubrundeT, bolo da, Cemi azriT, erT-erTi yvelaze mTavari sisustec unda aRiniSnos: negatiur ritorikasTan (xelisuflebis kritikasTan) erTad, mniSvnelovania pozitiuri mesijebis dafiqsirebac. jandacvis da socialuri reformebis roli alasanias winasaarCevno klipebSi aSkarad gamoikveTa, Tumca interviuebsa da gamosvlebSi `aliansis~ wevrebi am Temebs gacilebiT ufro iSviaTad axseneben da xelisuflebis kritikas met dros andomeben. am ori komponentis

`aliansi~ ver iazrebs Tavisi adamianuri resursebis mniSvnelobas politikuri kampaniis dagegmvis dros. niSa, romelic maT SeuZliaT daikavon, Tavisufalia da masze yuradRebis gamaxvileba mxolod da mxolod dadebiTad imoqmedebs respublikelebis imijze.
xebs: gambedaobis nakleboba. respublikelebi yovelTvis eridebian damoukidebeli, maT mier aRqmuli saxalxo ganwyobebis sawinaaRmdego poziciebis gamoxatvas da elodebian Sesabamis moments, rom TavianTi mosazreba rac SeiZleba frTxilad gamoTqvan. zedmeti sifrTxile da gaubedaoba, sinamdvileSi, saqmes afuWebs. amomrCevlisTvis gacilebiT ufro sando da imedis momcemia partia, romelsac ar eSinia sakuTari poziciis xmamaRla gamoTqmis, radgan es partiis liderul potencialze metyvelebs. gaurkveveli da meryevi liderebi ndobas iSviaTad imsaxureben. ultrakonservatoruli ritorika warmatebiT aqvT monopolizirebuli yvelaze radikalur opoziciur Zalebs: zviad ZiZigurs, koba daviTaSvils, zurab noRaidels, Salva naTelaSvils da sxvebs. amomrCeveli, romelsac tradiciebis SenarCuliberali . maisi 2010 . 32

respublikur partias gacilebiT seriozuli problemebi awuxebs dafinansebis TvalsazrisiT. isini gamudmebiT wuwuneben, rom xelisuflebis SiSiT, biznesmenebi eridebian maT dafinansebas, rac savsebiT SesaZlebelia, simarTle iyos. Tumca gaugebaria, ratom ar Cans maT saarCevno ritorikaSi es sakiTxi. am SemTxvevaSi, Temis win gamotana da meti saubari biznesis Tavisuflebaze momgebiani da saWiroa. xelisuflebam kargad aiTvisa dasaqmebis memarcxene lozungebi, raSic aliansi konkurencias Znelad Tu gauwevs, Tu sakiTxis mogvarebis konkretul gzebze da arsebul usamarTlobebze ar ilaparakebs. finansebTan dakavSirebiT respublikelebis da aliansis problema legitimuria, Tumca Sidapartiuli organizaciis dabal dones ver xsnis. finansuri resursebis naklebo-

erTmaneTTan efeqturi SeTavseba aliansma jerjerobiT ver moaxerxa. mokled SevajamoT zemoT CamoTvlili sisusteebi da problemebi: araTanmimdevruli winasaarCevno ritorika; mkveTri poziciis arqona da meryevi politikuri Zalis imiji; sakuTari resursebis araadekvaturad Sefaseba; biznes seqtoris problemebisadmi arasaTanado yuradReba; Sidapartiuli da `aliansis~ organizaciis sisusteebi; dadebiTi da uaryofiTi ritorikis warumatebeli Serwyma. darwmunebuli var, am CamonaTvalis gagrZeleba kidev SeiZleba, magram maTi arseboba mxolod imaze miuTiTebs, rom liberaluri politikuri platformis Camoyalibeba saqarTveloSi mniSvnelovan siZneleebTan aris dakavSirebuli, xolo konservatizmisa da ultrakonservatizmis niSebi yovelTvis swrafad ivseba.
25

Jurnalisturi gamoZieba

"nacionalebis" winasaarCevno banketi


29 aprils konservatoriaSi ansambl `fesvebis~ koncerts Tbilisis didubis raionis saolqo da saubno komisiebis Tavmjdomareebi, moadgileebi, mdivnebi da maTTan erTad `nacionaluri moZraobis~ maJoritari deputatobis kandidati _ giorgi CaCaniZe daeswrnen. `nacionalebma~ partiuli aqtivisa da saarCevno administraciis warmomadgenlebisTvis winaswar 250 bileTi SeiZines. imeda darsalia, studia `GNS~

koncertis Semdeg `nacionalebma~ maTi mxardamWerebi, didubis raionis korpusebis Tavmjdomareebi da didubis saolqo da saubno komisiebis xelmZRvanelebi da wevrebi restoran TbilisSi~ 400-kacian banketze miipatiJes. konservatoriidan restornamde es xalxi specialurad mobilizebuli yviTeli avtobusebiT gadaiyvanes. moqeifeebs didubis yofili maJoritari da amJamad vice-premieri giorgi baramiZec SeuerTda. banketis amsaxveli kadrebi studia GNS-s `erovnulma forumma~ miawoda. `erovnuli forumis~ pressamsaxuris ufrosi, magda popiaSvili ambobs, rom es RonisZiebebi uSualod `nacionalebis~ didubis maJoritarobis kandidatma giorgi CaCaniZem moawyo. saolqo saarCevno komisiis wevrebi sajaro moxeleebi arian. sajaro samsaxuris Sesaxeb kanonis Tanaxmad, maT ekrZalebaT nebismieri iseTi SeTavazebis sargeblis Tu momsaxurebis miReba, ramac, SesaZloa, gavlena iqonios maT samsaxurebriv saqmianobaze. nino lomjaria, axalgazrda iuristTa asociaciis iuristi: `saolqo komisiis 6 wevrs SeuZlia gavlena moaxdinos saolqo komisiis gadawyvetilebaze. amasTan, winasaarCevno periodSi maT nebismieri Rirebulebis faseulobebis miRebas kanoni ukrZalavT~. iuristis ganmartebis Semdeg Cven restoran `TbilisSi~ gamarTuli banketis monawileebi movZebneT. didubis saolqo saarCevno komisiaSi Tavmjdomaris moadgile giorgi lasxiSvili da komisiis mdivani Tina naTenaZe dagvxvdnen.
26

_ visTan erTad iyaviT koncertze da Semdeg banketze? _ Cems megobrebTan, koncertze daswreba rame problemaa? _ gvipasuxa lasxiSvilma. lasxiSvili da naTenaZe adastureben, rom `nacionalebis~ maJoritarma kandidatma koncertze dasaswrebi mosawvevebi gadasca da Semdeg banketzec dapatiJa. Tumca warmodgena ar aqvT, rom amiT kanoni daarRvies. ramdenime wuTSi kabinetSi `nacionaluri banketis~ kidev erTi monawile, saolqo komisiis Tavmjdomare, ivane burdulic Semovida, romelsac Cveni stumrobis Sesaxeb telefoniT Seatyobines. _ koncerti ra problemaa, ver gavige da axla ratom gaxda es aqtualuri, gamomZiebeli brZandebiT?~ _ mkiTxa pasuxad. _ Jurnalisti var. _ Jurnalisti Tu brZandebiT, simarTle giTxraT, me axla intervius dro ar maqvs, didi bodiSi, Zalian saswrafo davaleba maqvs cesko-dan. saolqo komisiis Tavmjdomares saarCevno da sajaro samsaxuris Sesaxeb kanonebs vaCvenebT, Tumca ivane burduli moulodnelad kabinetidan garbis. mogvianebiT SevecadeT, gaverkvia, konkretulad vin SeukveTa 400-kaciani sufra da ra daujdaT nacionalebs~ banketi. davrekeT restoran `Tbilisis~ erT-erT mepatronesTan, romelmac gviTxra, rom banketis Tanxa jerac gadasaxdeli hqondaT. gamodis, rom `TbilisSi~ mmarTveli partiis warmomadgenlebma, didubis maJoritarma kandidatma da raionis saolqo da

saubno saarCevno komisiebis warmomadgenlebma nisiad iqeifes. vice-premieri gia baramiZe am banketze uSualod didubis maJoritarma kandidatma giorgi CaCaniZem miiwvia. baramiZes miaCnia, rom saolqo komisiis wevrebTan erTad banketze yofna danaSauli ar aris: sufraze yofna saarCevno kanonis darRveva namdvilad araa ... vqeifobdiT, banketze qeifoben adamianebi. _ iq saarCevno komisiis wevrebic iyvnen, iuristebi ki miuTiTeben, rom es kanonis darRvevaa. _ ra? ra aris darRveva, rom saarCevno komisiis wevrma SeWamos puri, dalios... ara, ara, gaaCnia axla, iq Tu vinme agitacias eweoda, Tu arCevnebTan dakavSirebuli sakiTxebi ganixileboda, maSin _ ki. am sakiTxs seriozul yuradRebas vaqcevT da zustad viciT, ra da rogor gavakeToT. komentarisTvis centraluri saarCevno komisiis Tavmjdomares zura xaratiSvils mivmarTeT: `CemTvis es faqti ucnobia, ganvixilavT da miviRebT Sesabamis gadawyvetilebas. Tu kanondarRveva dadasturdeba, reagirebac Sesabamisi gveqneba~. am videokadrebis eTerSi Cvenebis Semdeg erovnulma forumma~ centralur saarCevno komisiaSi iCivla. `erovnuli forumi~ ceskos-gan didubis #8 saolqo saarCevno komisiis warmomadgenlebisa da amave olqis me-4 da 48-e saubno saarCevno komisiebis TavmjdomareebisTvis uflebamosilebis Sewyvetas iTxovda. Tumca, `erovnuli forumis~ gancxadeba cesko-m ar daakmayofila _ wardgenili masalebi sakmarisi mtkicebuleba ar aRmoCnda.
liberali . maisi 2010 . 32

ekonomika

biznesis dro
saqarTveloSi ekonomikuri segregaciis tendencia yvelaze metad mcire bizness azianebs. mcire kompaniebis gaZlierebis gareSe ki SeuZlebelia mdgradi ekonomikuri ganviTarebis miRweva, rac Cvens isedac sust demokratias kidev ufro daasustebs.
kaxa koxreiZe
amerikis saqme aris biznesi (Business of America is Business) _ aSS-s respublikeli prezidentis qalvin qulijis es sityvebi dauviwyar gzavnilad iqca mTeli qveynisa da gansakuTrebiT politikuri istebliSmentisTvis. ekonomikaSi saxelmwifos rolis gansazRvraze respublikelebsa da demokratebs Soris xangrZlivi da mwvave debatebis miuxedavad, biznesis dacvisa da mxardaWeris suliskveTeba orive politikuri ojaxisTvis Tanabrad damaxasiaTebeli iyo da iqneba momavalSic. saqarTveloSi bizness saTanadod jer kidev ver vafasebT. erTi mxriv, TiTqos ar arsebobs ukmayofilebis sababi: msoflio bankis 2009 wlis biznesis keTebis reitingebSi saqarTvelom me-11 adgili daikava. meore mxriv ki, rTulia, iyo inertuli msoflio ekonomikuri forumis globaluri konkurentunarianobis angariSis 2009-10 wlebis indeqsis mimarT, sadac saqarTvelo 90-e adgilzea 134 qveyanas Soris.1 gansakuTrebiT niSandoblivia ori indikatori: sakuTrebis uflebebis mixedviT _ 109-e, xolo sasamarTlos damoukideblobis kuTxiT _ 117-e poziciebi. viTareba sasamarTloSi kanonis uzenaesobis mTavari barometria. igi yvela adamians aZlevs legitimur saSualebas, ekonomikurad uzrunvelyofili cxovreba moiwyos. rac ufro naklebia siRaribis done qveyanaSi, miT ufro mzad aris sazogadoeba demokratiisTvis. magram, arsebuli politikuri viTarebis fonze, SesaZloa, zedmeti demokratia egzistenciur safrTxed iyos miCneuli, rac me mcdar mosazrebad mimaCnia; piriqiT, sagadasaxado intimidaciis praqtika azaralebs bizness, amcirebs sainvesticio aqtivobas da samuSao adgilebis Seqmnis potencials, rac mTlianobaSi asustebs qveynis ekonomikas da Sesabamisad usafrTxoebas. sagadasaxado tvirTi Tu ara, sagadasaxado administrireba namdvilad aris dRes mewarmeTa ukmayofilebis sababi. Seni uflebebi rom daicva, kargad unda icnobde moqmed kanonmdeblobas. magram, rogor SeiZleba gaxvide labirinTSi, romelsac Sesasvleli farTo aqvs, magram gasasvleli saerTod ar gaaCnia? sirTule, bundovaneba, arastabiluroba da orazrovneba kanonmdeblobis yvelaze uaryofiTi maxasiaTeblebia. bevr mewarmes surs, iyos kargi gadamxdeli da ar aZlevs sagadasaxado administracias dajarimebis safuZvels, magram am dros saqmeSi erTveba sagadasaxado kodeqsis araerTi norma, Tundac _ 144-e muxli2 saTauriT sxva jarimebi, romelic daaxloebiT ase JRers: gansazRvruli jarimebis garda, yvela sxva darRvevaze aris jarima 100 lari (avt. interpretacia). mxolod jarimebis saxiT 2010 wlis biujetSi 77 milioni3 laris akrefaa dagegmili, rac albaT umTavresad mcire biznesis gadasaxdeli iqneba. mewarmeebs bunebrivad axasiaTebT midrekileba Crdilovani ekonomikisken, magram kanonebis zedmeti gamkacreba udavod arafris momcemia. medlis meore mxare saxelmwifo finansebis gankargvaa. qveyanaSi kreditebis xelmisawvdomobaze mTavrobam aucileblad unda izrunos, gansakuTrebiT krizisebis Semdgom Sida investiciebis waxalisebis mizniT, magram biujetidan 2,5 milioni laris gacema, iafi kreditis saxiT, TviTmfrinavis SesaZenad, vfiqrob, ar aris racionaluri gadawyvetileba (vufrTxildebi kerZo interess, radgan mas mogebis miRebis motivacia aqvs, da Segnebulad ar vasaxeleb beneficiar kompanias, Tumca mTavrobis 2008 wlis 266 gankarguleba sajaro dokumentia da yvelas aqvs ufleba, gaecnos mas). sayuradRebo ki is faqtia, rom dRes gaaqtiurda saubari gacemuli kreditebis gadavadebasa Tu saerTod Camoweraze. gamodis, rom erTs vajarimebT, xolo meores vasaCuqrebT, nacvlad biznesis sayovelTao mxardaWerisa. aseT SerCeviT damokidebulebaSi ufro met problemas vxedav, vidre araswori formiT kerZo kompaniebze kreditebis gacemaSi. dRevandel etaps saqarTveloSi me mainc davarqmevdi brZolas ekonomikuri segregaciis winaaRmdeg, da misi gaZliereba progresuli moZraobis movaleobad mimaCnia. sagadasaxado disciplina aucilebeli pirobaa jerovani mmarTvelobis misaRwevad, magram saxelmwifo unda iyos politikurad neitraluri. saTanadod unda SevafasoT TiToeuli kompaniis wvlili sazogadoebis ganviTarebaSi, avirCioT ekonomikaSi axali kursi; vTqvaT, rom mcire mewarmec biznesmenia da ara socialisturi wurbela, rom saqarTvelos saqme aris biznesi da davicvaT igi, radgan ekonomikis gaZlierebiT SevZlebT demokratiis da, Sesabamisad, suverenitetis gaZlierebas.

1 http://www.weforum.org/documents/GCR09/index.html (18.05.2010) http://mof.ge/default.aspx?sec_id=2014&lang=1 (18.05.2010) http://mof.ge/4069 Tavi II - saxelmwifo biujetis Semosavlebi (18.05.2010) liberali . maisi 2010 . 32

27

ekonomika

mTavrobis ekonomikuri politika

biurokratiis komercializacia
ekonomikuri Tavisuflebis saerTaSoriso qselis uaxlesi indeqsis mixedviT, saqarTvelos maCvenebeli, marTalia, umniSvnelod (sul 3 safexuriT), magram mainc gauaresda _ Cveni qveyana 141 qveyanas Soris 39-e poziciidan 42-ze daqveiTda. Tu bolo dromde saqarTvelo mudmivad mxolod win miiwevda ekonomikuri Tavisuflebis reitingSi, es pirveli SemTxvevaa, rodesac winsvla Seferxda. revaz sayevariSvili
marTalia, ukanaskneli kvleva 2007 wlis statistikur monacemebs eyrdnoba, magram parametrebi, romelmac reitingis gauareseba gamoiwvia, bolo ori wlis manZilze aSkarad ar gaumjobesebula (magaliTad, mTavrobis moculoba, biznesSi saxelmwifos Careva da a.S) da, Sesabamisad, Semdegi kvlevebiT saqarTvelom, SesaZloa, ukve miRebuli 42-e poziciac veRar SeinarCunos. mTavrobis mier biznesSi mometebulad Careva da samTavrobo saagentoebis funqciebis zrda is sakvanZo sakiTxia, romelic qveyanaSi ekonomikuri Tavisuflebis xarisxs marTlac udidesi kiTxvis niSnis qveS ayenebs. am TvalsazrisiT, Tundac is cvlileba, rac Semosavlebis samsaxurTan mimarTebiT 2 Tvis win amoqmedda, veranair kritikas ver uZlebs. amis miuxedavad, politikuri da ekonomikuri sivrcis TiTqmis arc erT moTamaSes am sakiTxTan dakavSirebiT aranairi dasabuTebuli mosazreba ar gamouTqvams. am dros realurad ra moxda? moxda is, rom finansTa saministros Semosavlebis samsaxurma, romelic gadasaxadebis akrefazea `gamecadinebuli~, darRvevebis prevenciaze, gamovlenasa da aRkveTaze, arc meti, arc naklebi, maRali xarisxis komercializacia ganicada. Semosavlebis samsaxuri sajaro samarTlis iuridiuli piri gaxda da mxolod saxelmwifo biujetze aRar aris damokidebuli. sagadasaxados Cinovnikebi, sabiujeto dafinansebis garda, damatebiT xelfass maT mier mewarmeebze daricxuli da amoRebuli gadasaxadebidan procentis saxiT miiReben. rac
28

kidev ufro sayuradReboa, Semosavlebis samsaxurs, sxva saxelmwifoebrivi mniSvnelobisa da daniSnulebis amocanebis Sesrulebis garda, e.w. `sxva momsaxurebis~ gawevis funqciac mieniWeba. Tumca, konkretulad ra funqciaze da ra momsaxurebis gawevazea saubari, arsebiTad mainc ar dakonkretebula. Semosavlebis samsaxuri, praqtikulad, TviTdafinansebaze gadavida; anu, organo, romelsac gadasaxadebis amoReba evaleba, ukve kanonmdeblobiT pirdapir aris waxalisebuli, rom meti amoiRos da aqedan TviTonac seriozulad ixeiros. garda amisa, mas SeuZlia gadamxdels `sxva momsaxurebac~ gauwios (anu Caanacvlos is kerZo kompaniebi da momsaxure erTeulebi, romlebic amas aqamde akeTebdnen) da sakuTari salaros Sesavsebad kidev damatebiTi gadasaxdelebi gauCinos. gadasaxadebis gadamxdelebi, rogorc wesi, gadasaxadebs ixdian imisTvis, rom saxelmwifom uzrunvelyos sakuTari funqciebis Sesruleba da saxelmwifo aparatis funqcionireba. aseT fonze axali realoba adgens, rom sagadasaxado organoebs, SesaZlebelia, sabiujeto dafinansebis garda, dafinansebis sxva, alternatiuli wyaroebic hqondeT. iqve miTiTebulia Semosavlebis samsaxuris mier momsaxurebis gawevisaTvis dadgenili safasuri da saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili sxva Semosavlebi; anu gadamxdelebi isedac vuxdiT sagadasaxado samsaxurs saqmianobis anazRaurebas, is ki paralelurad momsaxurebis axal, damatebiT tarifebs awesebs. kidev ufro bundovania Semosavlebis samsaxurisTvis e.w. `sxva momsaxu-

rebis~ gawevis funqciis miniWeba. es imdenad farTo da SemousazRvreli sivrcea, rom masSi sagadasaxado organoebs gadamxdelisTvis, praqtikulad, yvelafris SeTavazeba SeuZliaT. ver moagvareT sakiTxi? ra problemaa, `sxva momsaxurebis~ niRbiT gadasaxadis amkrefebi am nawilSi dagexmarebian da Tqvengan fuls ukve oficialurad, kanoniT miniWebuli uflebamosilebis farglebSi akrefen da verc vinme Seedaveba. gadasaxadis amkrefebs axali sakanonmdeblo reJimiT uamravi legaluri cduneba uCndebaT. erTi mxriv, gauwion gadamxdels servisi da amiT damatebiTi fuli moizidon _ rogor, es ukve teqnikis saqmea. ZaRlis Tavi xom, rogorc yovelTvis, ara kanonmdeblobaSi, aramed misi aRsrulebis wesSia damarxuli. yvelaferi martivad xdeba: iqmneba an iseTi sainstruqcio baza, an sulac iseTi faqtobrivi realoba, rom momxmarebeli, unda Tu ara, iZulebuli xdeba, iyidos damatebiTi servisi da amaSi kidev meti Tanxebi gadaixados. gadamxdelisgan damatebiTi Tanxebis gamorCenis kidev erTi mniSvnelovani stimuli ki is aris, rom sagadasaxado organoebis TanamSromlebis Sromis anazRaureba pirdapir iqneba mibmuli maT mier mewarmeebisTvis daricxuli gadasaxadebis odenobaze, da sagadasaxado inspeqtori damatebiT gasamrjelos miiRebs daricxuli gadasaxadidan procentis saxiT. ufro mokled rom vTqvaT, sagadasaxados TanamSromlebs pirdapir ubiZgeben, rom maqsimalurad meti gadasaxadi daaricxon bizness; da es xdeba sabiujeto krizisis pirobebSi, roca saxelmwifos sagaliberali . maisi 2010 . 32

ekonomika

saqarTvelos saxelmwifo biujetis maCveneblebi 2009-2010


aTasi lari 1600000 1400000 1200000 1000000 800000 600000 400000 200000 0 Sromis anazRaureba saqoneli da momsaxureba procenti subsidiebi grantebi socialuri uzrunvelyofa sxva xarjebi
wyaro: www.mof.ge

2009 w.

2010 w.

dasaxado Semosavlebis mxriv mudmivi deficiti aqvs da misi Sevsebis sul axal-axal wyaroebs eZebs. aseT viTarebaSi, cxadia, Cndeba meore safrTxec. sagadasaxado samsaxurebis TanamSromlebis xelfasis odenobis mewarmeebze daricxul gadasaxadebze `mibma~ korufciuli garigebebis risksac mniSvnelovnad zrdis. im fonze, roca gadasaxadebis dakisrebis da jarima-sauravebis daricxvis praqtika farTo gavrcelebas hpovebs, cxadia, imis safrTxe, rom mewarmesa da sagadasaxados muSaks Soris garigeba moxdes, mniSvnelovnad gaizrdeba; miT ufro, sagadasaxados TanamSromlebis im xSiri cvlilebebis gaTvaliswinebiT, rac sistemaSi xdeba. es yvelaferi, sabolood, cxadia, kvlavac, erTi mxriv _ biujetis, meore mxriv ki, misi Semavsebeli biznesis problemebia. ekonomikis problemebis kvlevis centris mier 2009 wlis agvistodan ganxorcielebuli proeqtis (`saqarTvelos 2009 wlis saxelmwifo biujetis gamWvirvalobisa da angariSvaldebulebis gazrda monitoringis gziT~) daskvnebSi ki isedac Cans, rom sirTule biujets uamisodac uamravi aqvs. ekonomikis problemebis kvlevis centris angariSma moicva rogorc 2009 wlis biujetis mimarTulebebi, ise saqarTvelos makroekonomikuri mdgomareobis Sesaxeb arsebuli viTarebis analizic. monitoringis Sedegad miRebuli daskvna bevria, maT Soris ZiriTadi iyo is, rom 2009 wlis biujeti ararealisturi, zedmetad optimisturad dagegmili iyo, rac
liberali . maisi 2010 . 32

namdvilad gamoCnda. meore ZiriTadi migneba sagareo vals ukavSirdeba _ vnaxeT, rom igi mniSvnelovnad izrdeba. biujetis arasworad dagegmva aris imis erT-erTi mizezi, rom wlis ganmavlobaSi aucilebeli xdeba sagareo valdebulebebis zrda, anu biujetis deficiti arasworad aris xolme prognozirebuli. gamovyofT kidev ramdenime daskvnas, romlebic aseve imsaxurebs yuradRebas. ekonomikuri problemebis kvlevis centris angariSSi miTiTebulia, rom 2008 wlis briuselis donorTa konferenciis mier saqarTvelosTvis omis Sedegebis kompensaciisaTvis gamoyofili saxsrebi rom ara, ekonomika 4%-is nacvlad, sul mcire, 10%-iT Semcirdeboda; 2009 wels Sesrulda 2-jer Semcirebuli da ara Tavdapirvelad dagegmili biujeti; `qamrebis SemoWeris~ politikis mTavarma iniciatorebma _ saqarTvelos parlamentma, prezidentma da mTavrobam am praqtikis realurad dasamkvidreblad, praqtikulad, arc araferi gaakeTes. prezidentis, premieris da parlamentis mier gacxadebuli qamrebis SemoWeris~ politikis miuxedavad, ZiriTadi mxarjavi dawesebulebebis mxridan dasaqmebulTa raodenobis da Sromis anazRaurebis fondis Semcireba ar ganxorcielebula. zogierT mxarjav dawesebulebebSi piriqiT, gaizarda kidec, rac `qamrebis SemoWeris~

politikis pirobebSi aSkarad dauSvebeli iyo. am politikis mTavarma iniciatorebma _ saqarTvelos parlamentma, saqarTvelos prezidentma da saqarTvelos mTavrobam Sromis anazRaurebis moculoba ar Seamcires; saqarTvelos mTavrobam piriqiT _ gazarda kidec. praqtikulad, igive suraTi gamoavlina profesiuli kavSirebis gaerTianebis kvlevamac. magaliTad, Tu saqarTvelos parlamentis magaliTze 2009 wlis monacemebs SevadarebT 2010 wels, romelic dagegmilia biujetiT, aq iyo arafinansuri aqtivebis Semcirebis xarjze sasaqonlo da momsaxurebis nawilis zrda. iseve rogorc, miuxedavad imisa, rom ar Secvlila saStato ganrigiT dasaqmebulTa raodenoba, 2010 wlis biujetSi mainc adgili aqvs xarjebis zrdas. anu e. w. qamrebis SemoWeris~ politika, romelic deklarirebulia xelisuflebis yvela doneze, realobaSi asaxvas ver hpovebs; metic, adgilobrivi arCevnebis win 2010 wlis saqarTvelos saxelmwifo biujetSi adgilobrivi TviTmmarTvelobebisTvis gamoyofili Tanxebis uprecedento zrda aRiniSna. TviTmmarTvelobebisTvis gaTvaliswinebuli transferebis saerTo moculobam, wina wlis maCvenebelTan SedarebiT, 34%-iT imata. amave dros sagrZnoblad gaizarda Tbilisis meriis muSa-mosamsaxureTa ricxovnoba, rac, bunebrivia, Zalian Sors aris `qamrebis SemoWeris~ principebisgan. paralelurad, mniSvnelovnad moimata adgilobriv gamgeobebsa da rwmunebulTa aparatebSi dasaqmebulTa raodenobamac. Sesabamisad, izrdeba saxelfaso fondebic. amave dros, mTavrobam winasaarCevnod soflis mxardaWeris programisTvis gamoyofili Tanxac gaaormaga, imis miuxedavad, rom, kanonis Tanaxmad, programiT gaTvaliswinebuli zogierTi RonisZieba adgilobrivi biujetebidan unda dafinansdes.

statia momzadda evrokavSiris finansuri daxmarebiT, britanul-qarTuli profesiuli qselis mier ganxorcielebuli CSEPFM proeqtis farglebSi. statiis Sinaarsze pasuxismgebelia Jurnali `liberali~. statia ar warmoadgens evrokavSiris an britanul-qarTuli profesiuli qselis pozicias.

29

adamianis uflebebi da samarTali

saia "Tavisuflebis" kandidatis winaaRmdeg


partia `Tavisuflebis~ maJoritari deputatobis kandidats lado sadRobelaSvils saia Zaladobisken mowodebis gamo uCivis. moxsnis Tu ara sasamarTlo kandidats saarCevno maraTonidan?
eka WiTanava

`geebis sisxli unda daiRvaros!~ yvela gei daisjeba, pirobas viZlevi!~ `saqarTvelo arajansaRi orientaciis mqone pirebis, seqsualuri umciresobebis gareSe!~ _ amgvari Canawerebi socialur qsel `feisbuqze~ politikuri moZraoba `Tavisuflebis~ mTawmindis maJoritari deputatobis kandidatis lado sadRobelaSvilis pirad gverdze bolo dros xSirad Cndeba. `saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociaciam~, sadRobelaSvilis homofobiuri gancxadebebis safuZvelze, sarCeli moamzada da Tbilisis saqalaqo sasamarTlos kandidatis saarCevno registraciidan moxsnas iTxovs.
30

saarCevno kodeqsis 75-e muxlis me-2 punqtis mixedviT, saarCevno programa ar unda Seicavdes Zaladobis propagandas, aseve _ erovnuli SuRlisa da mtrobis, religiuri da eTnikuri dapirispirebis mowodebas. asociaciis iuristis, giorgi gociriZis TqmiT, sadRobelaSvilis sajaro gancxadebebi Zaladobisken pirdapiri mowodebaa. Tuki sasamarTlo sarCels daakmayofilebs, es saqarTveloSi pirveli SemTxveva iqneba, roca homofobiuri gancxadebebis gavrcelebisTvis politikosi pasuxs agebs. 24 wlis lado sadRobelaSvili politikuri moZraoba `Tavisuflebis~ wevria. fizikis fakultetis damTa-

Tuki sasamarTlo lado sadRobelaSvils arCevnebidan moxsnis, es saqarTveloSi pirveli SemTxveva iqneba, roca homofobiuri gancxadebebis gavrcelebisTvis politikosi pasuxs agebs.
vrebis Semdeg igi jer `Tanasworobis institutSi~, Semdeg ki partia `TavisuflebaSi~ presmdivnad muSaobda. ambobs, rom didi xani araa, rac politikaSi wavida, Tumca darCenas didi
liberali . maisi 2010 . 32

xniT apirebs. `Tavisufleba~ erovnuli Zalebidan wamosuli partiaa da iziarebs ilias, merabisa da zviadis ideebs. aq Tavs komfortulad vgrZnob~, _ acxadebs sadRobelaSvili da dasZens, rom liberali ar aris, radgan es `homoseqsualebis, lesboselebis, gaurkveveli sqesisa da orientaciis matareblebis ideologiaa~. misi azriT, seqsualuri umciresobebi unda arsebobdnen, Tumca sazogadoebisgan izolirebulni unda iyvnen da damalon `TavianTi garyvnili morali~. `rogorc narkomani aris samkurnalo, analogiurad vfiqrob homoseqsualebze, yvelani arian samkurnaloebi!~ sadRobelaSvili Tavis mosazrebas qristianobis dacvis motiviT xsnis da biblias imowmebs, misi TqmiT, seqsualuri umciresobebis arseboba safrTxes uqmnis ara mxolod qristianobas, aramed sxva tradiciul konfesiebsac, magaliTad, `ebraelebis sarwmunoebas _ ivriTs~, _ meubneba igi da religia enaSi ereva. lado sadRobelaSvilma homoseqsualebis winaaRmdeg sajaro brZola erekle deisaZis wignis prezentaciis Semdeg daiwyo. misi azriT, aseTi wignebi ar unda gamoicemodes, radgan `es akrZaluli xilia. SeiZleba romelime axalgazrdas SemTxveviT SemoeWamos da cxovreba samudamod daumaxinjos~. sadRobelaSvili mxars uWers `saxalxo marTlmadideblur moZraobas~ da `marTlmadidebel mSobelTa kavSirs~, radgan isini qristianul sarwmunoebas icaven. `nana devdariani, elizbar javeliZe _ am moZraobaSi iseTi adamianebi arian gawevrianebuli, rom me maTi mjera~. igi nawilobriv amarTlebs basil mkalaviSvilis meTodebsac: `marTalia, ar momwonda TavSi jvars rom artyamda, samagierod, urjulo adamianebi CamoSordnen sazogadoebas. axla gldanSi ieRovelis gaWaWanebac ki araa da mkalaviSvilis mrevli iq yvelaze Zlieria!~ gldanSi maJoritar deputatobaze partia `Tavisuflebidan~ swored mkalaviSvilis marjvena xeli, petre ivaniZe iyris kenWs. `gemaxsovrebaT maRali, wveriani kaci, sul
liberali . maisi 2010 . 32

gverdiT edga mama basils!~ _ siamayiT ambobs sadRobelaSvili. `Tavisuflebis~ wevrebs moswonT patriarqis iniciativa axali kanonis miRebis Sesaxeb da fiqroben, rom kargi iqneba, Tuki igi konkretulad seqsualur umciresobebsac SezRudavs, magaliTad, ar miscems maT saSualebas, Caataron `gei paradi.~ `Cveni moZraobis wevrs sandro bregaZes aqvs informacia, rom zafxulSi TbilisSi gei paradis mowyobas apireben, maT SeuerTdebian sazRvargareTidan Camosuli homoseqsualebic. Tu aseTi ram moxda, aq namdvilad sisxli daiRvreba!~ _ ambobs sadRobelaSvili, romelic darwmunebulia, rom am yvelafers saqarTveloSi `Tavisuflebis instituti~ gegmavs da axorcielebs. is agreTve fiqrobs, rom erekle deisaZem wigni swored `Tavisuflebis institutis~ dakveTiT dawera . sajaro piris am poziciis Sefasebisgan opoziciisa da xelisuflebis warmomadgenlebi an Tavs ikaveben, an miiCneven, rom es gancxadebebi ar SeiZleba sadRobelaSvilis saarCevno siidan amoRebis safuZveli gaxdes. `respublikuri partiis~ wevris, daviT zurabiSvilis TqmiT, saqarTveloSi siZulvilis ena kanoniT ar isjeba, danarCeni ki moralis sferoa. amitom, amomrCevelma Tavad unda gadawyvitos, dauWers Tu ara mxars aseT kandidats. `roca aseTi saxis mowodebebi Seicavs realur da myisier safrTxes, maSin es kriminalia. Tumca, am SemTxvevaSi, ara mgonia, seriozuli gancxadeba gaekeTebinos. gamoxatvis Tavisuflebas aqvs ori mxare. es gulisxmobs iseTi ramis Tqmasac, rac ar mogvwons~, _ dasZens igi. Tumca, arsebobs gansxvavebuli Tvalsazrisic. iuristi sandro baramiZe miiCnevs, rom sadRobelaSvilis gancxadebebi `ara mxolod homofobiuria, aramed upirveles yovlisa homociduria _ sisxlis daRvrisken mowodebebs Seicavs. ra kavSiri aqvs aseT gamonaTqvamebs gamoxatvis TavisuflebasTan? _ araviTari. is saxifaTo kacia ukve axla, roca jer Zalauflebis berketebi ar gaaCnia. rogori iqneba igi im SemTxvevaSi, rodesac

qalaqis TviTmmarTvelobis wevri gaxdeba? es kaci saarCevno kampaniaSi ar unda iRebdes monawileobas~. sadRobelaSvilis SemTxveva gamonaklisi araa. politikosebis homofobiuri gancxadebebi mediis saSualebiT manamdec bevrjer gavrcelebula, maT Soris _ adamianTa uflebebis damcvelebis mxridanac. dimitri lorTqifaniZem, romlis kandidaturac 2009 wels saxalxo damcvelis postze iyo warmodgenili, sazogadoebis wevrebTan erT-erTi Sexvedrisas ganacxada: `mamaTmavloba unda isjebodes sisxlis samarTlis kodeqsiT, radgan sjulis kanonis mixedviT, garyvnili qmedeba dasjadia!~ 2007 wels gazeT `axal TaobasTan~ interviuSi ufro radikalur zomebze saubrobda irakli wereTeli: `mamaTmavlebs unda aekrZaloT arCevnebSi monawileoba, Tanamdebobebze daniSvna, da saerTod, sazogadoebaSi gamoCena. yvela qurdi, narkomani da banditi sjobia mamaTmavlebs~. `qalTa iniciativis mxardamWeri jgufis~ direqtori eka aRdgomelaSvili ambobs, rom aseTi agresiuli ritorika saxifaToa sazogadoebisTvis. misi TqmiT, xelisuflebam unda aRiaros, rom homofobia, rogorc socialuri problema, qveyanaSi arsebobs. swored homofobiuri gancxadebebis gavrcelebisTvis 2010 wlis aprils Sotlandiis konservatorulma partiam uflebamosileba SeuCera britaneTis arCevnebSi deputatobis kandidats filip lardners, romelmac sakuTar vebgverdze mxolod is ganacxada, rom `homoseqsualoba aranormaluria~. partiis Tavmjdomaris endriu fultonis TqmiT, es sityvebi amomrCevlebisTvis ukiduresad Seuracxmyofeli da miuRebeli iyo, ris gamoc, lardneri partiis rigebSi yofnas aRar imsaxurebda. rogorc Cans, homofobia qarTveli politikosebisTvis dabrkolebas ar warmoadgens. `es arc britaneTia da arc holandia, _ ambobs lado sadRobelaSvili, _ es saqarTveloa! Cemnairebi RmerTis ZaliT bevrni arian, me dRes SemaCereben? xval sxva gamova. isini umciresoba arian, Cven ki _ umravlesoba!~
31

adamianis uflebebi da samarTali

erovnuli umciresobebi da arCevnebi

marneuli Tbilisis mers irCevs


TviTmmarTvelobis arCevnebamde erTi kviriT adre marneulSi bevri fiqrobs, rom 30 maiss prezidents irCevs.
Tamar faradaSvili
marneulSi yvela saxlis, maRaziis Tu Caixanis kedlebze saqarTvelos prezidentis mixeil saakaSvilis plakatebia warweriT _ `gasakeTebeli kidev bevria~. `miSam simSvide mogvitana, Tavisuflad SemiZlia vaWroba~, _ ambobs 61 wlis aldin raSidovi da Tavis maRaziaze gakrul prezidentis plakatze miuTiTebs. 30 maiss arCevnebze igi aucileblad miva da, rogorc Tavad ambobs, imisTvis, rom Tbilisis meri airCios. `kandidatebi vin arian, ar vici, me `miSas partias~ aZlevs xmas~, _ ambobs raSidovi. is, rom 30 maiss arCevnebi tardeba, marneulSi yvelam icis. Tumca, gamokiTxuli 20 moqalaqidan sami fiqrobs, rom Tbilisis mers irCevs, oTxi saparlamento arCevnebze midis, ori respondenti ki prezidentis arCevas apirebs. mxolod xuTma adamianma icoda erTi maJoritari kandidatis vinaoba mainc, romelic 30 maiss iyris kenWs. marTalia, qalaqSi ar aris gamokruli arc `nacionaluri moZraobis~ maJoritarobis kandidatis _ Tahir agievis bilbordebi, magram
32

gamokiTxulebis didi nawili ambobs, rom `5 nomers~ aZlevs xmas. qvemo qarTlSi mosaxleobis 80 procentze meti eTnikuri azerbaijanelia. tradiciulad, nebismier arCevnebSi minimum amdenive procents agrovebs am regionSi prezidentis partia Tu saxelisuflebo kandidati. azerbaijanuli mosaxleobis mxridan xelisuflebis totaluri mxardaWeris tradicia SevardnaZis droidan modis. imdroindeli opozicia amis erTerT mTavar mizezad gubernator levan mamalaZis avtoritarul mmarTvelobas asaxelebda. mamalaZis Semdeg am regionma sami gubernatori gamoicvala, Tumca Zveli tradicia `vardebis revoluciis~ Sedegad mosuli xelisuflebis pirobebSic warmatebiT grZeldeba. 2008 wlis saprezidento arCevnebis dros marneulis raionSi amomrCevlis 90-ma procentma xma mixeil saakaSvils misca, maSin roca mis mTavar konkurents opoziciidan _ levan gaCeCilaZes mxolod 6 procenti ergo. TiTqmis igive SedegiT dasrulda saprezidento arCevnebi eTnikuri somxebiT dasaxlebul

axalqalaqis raionSic. 80 procentze meti aiRo `nacionalurma moZraobam~ 2008 wlis saparlamento arCevnebis drosac. opozicia, romelmac vadamdel saprezidento arCevnebze TbilisSi xmaTa umravlesoba moipova, am SedegebiT ukmayofilebas ver malavda. `Tu saakaSvils surs, iyos mxolod axalqalaqisa da marneulis prezidenti, es misi nebaa, magram aseTi gamarjvebiT is ver iqneba qarTveli xalxis prezidenti~, _ ganacxada maSin `axali memarjveneebis~ liderma, daviT gamyreliZem. `saakaSvili iqneba mxolod marneulis prezidenti. aralegitimuri warmonaqmni~, _ aRniSnavda kaxa kukava. miuxedavad informaciuli vakuumisa, romelic qvemo qarTlSi arsebobs, opoziciis mier gakeTebuli es gancxadebebi mosaxleobamde mainc aRwevs da did ukmayofilebas iwvevs. 2006 wels, gaero-s asociaciis mier Catarebuli kvlevis Tanaxmad, qvemo qarTlSi mcxovrebi azerbaijanelebis 83-ma procentma saxelmwifo ena ar icis, Sesabamisad, ar uyurebs qarTul satelevizio arxeliberali . maisi 2010 . 32

adamianis uflebebi da samarTali

marneuli, maisi 2010

gamokiTxuli 20 moqalaqidan sami fiqrobs, rom Tbilisis mers irCevs, oTxi saparlamento arCevnebze midis, ori respondenti ki prezidentis arCevas apirebs.

bs da ver kiTxulobs qarTul presas. azerbaijanulenovani mayureblebis ZiriTadi sainformacio wyaroebi azerbaijanuli, rusuli da Turquli telearxebia. maT nacionalur qarTul arxebzec miuwvdebaT xeli, Tumca enis arcodna mosaxleobas xels uSlis informaciis gagebaSi. Sesabamisad, eTnikur umciresobebTan momuSave arasamTavrobo organizaciebis warmomadgenlebi miiCneven, rom qvemo qarTlis azerbaijanulenovani mosaxleoba TiTqmis ar flobs informacias qveynis politikuri cxovrebis Sesaxeb, imisTvis, rom gaazrebuli arCevani gaakeTos. erTaderTi politikuri Zala, romelic adgilobriv mosaxleobamde Tavisi politikuri mesijebis mitanas axerxebs, `nacionaluri moZraobaa~. adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebi mTlianad mmarTveli partiis warmomadgenlebiTaa dakompleqtebuli. `nacionaluri moZraoba~ iq asocirdeba im erTaderT Zaliberali . maisi 2010 . 32

lasTan, romelsac mosaxleobisTvis minimaluri problemebis mogvareba SeuZlia. `nacionalur moZraobas~ marneulSi ori ofisi aqvs _ evroremontiT, rbili savarZlebiTa da kompiuterebiT. kedlebze saqarTvelos prezidentis plakatebia da warwera _ `gamarjvebamde darCa 11 dRe~. `nacionaluri moZraoba~ mosaxleobasTan dReSi minimum sam gasvlas awyobs, azerbaijanul enaze dabeWdil bukletebs urigebs da erTerTi mTavari problemis _ wylis gayvanis sakiTxis mogvarebas hpirdeba. es pirveli arCevnebi ar aris, roca wylis problema saxelisuflebo gundis winasaarCevno dapirebaTa nusxaSi xvdeba. `es dapireba jer kidev SevardnaZis dros arsebobda, axla saakaSvili agrZelebs yvela arCevnebze~, _ ambobs 34 wlis Tamila alieva. miuxedavad amisa, is mainc `5 nomers~ aZlevs xmas. `mawyobs misi politika. qalaqi lamazdeba, kanoni moqmedebs, korufcia aRar aris. ar vici, ra iqneba, Tu sxvebi iqnebian~, _ ambobs igi. samoqalaqo integraciis fondis aRmasrulebeli direqtoris, zaur xalilovis TqmiT, imisaTvis, rom xelisuflebis realur konkurentad iqces, opozicia am regionebSi orjer ufro metad aqtiuri unda iyos, vidre sxva regionebSi, raTa winaaRmdegoba gauwios saxelisuflebo manqanas, romelic informaciul vakuumSi myof eTnikuri umciresobebiT dasaxlebul regionebSi gansakuTrebiT efeqturia. realurad ki, es is regionia, sadac opozicia bevrad ufro naklebs muSaobs, vidre sxvagan. magaliTad, konservatiuli partiis erT-erTi lideri kaxa kukava ambobs, rom `am regionebze, didi xania, xeli Caiqnies~. `axalqalaqSi saarCevno kampaniis Catarebas, mirCevnia, TbilisSi revolucia movaxdino. axalqalaqSi romc viaqtiuroT, 5 procentis nacvlad, SeiZleba mxolod 6 aviRoT. sanam saakaSvili xelisuflebaSia, es suraTi ar Seicvleba~, _ ambo-

bs kukava. igi azerbaijanul enaze programebis beWdvasa da qvemo qarTlSi aqtiurobaze resursebis xarjvas uazrobad miiCnevs. marTalia, `erovnul sabWos~ marneulSi Tavisi kandidati _ mexTi astvirovi hyavs, Tumca misi gamarjvebis missave gundSic ki aravis sjera. marneulSi Tavisi ofisi aqvs `aliansi saqarTvelosTvis~-ac. igi Caixanis gverdiT mdebareobs. Tumca, dominos TamaSiT dakavebulma marneulelebma ar icodnen, rom maTgan erT nabijSi partiis ofisia. `aliansis~ maJoritarobis kandidati qamil alievi ambobs, rom yoveldRe kardakar dadis amomrCevelTan, Sedis maRaziebSi, CaixanebSi da sakuTar Tavs da partias acnobs. `Sexvedrebze bevri xalxi ar dadis _ maqsimum 15 adamiani. xalxs eSinia. vinc dasaqmebulia, seriozuli problemebi eqneba. amitom CemTan Sexvedraze marto umuSevrebi dadian~, _ ambobs alievi. misi mTavari dapireba swored dasaqmeba da qarTuli enis gaZlierebuli swavlebaa. kidev erTi partia, romelsac marneulSi met-naklebad icnoben, `qristian-demokratiuli moZraobaa~. gamokiTxulTagan orma moqalaqem gancxada, rom qristian-demokratebs aZlevs xmas. `gazi 5 TeTrio, wyali ufasovo. avirCev ratomac ara~, _ 25 wlis raul askerovi qristian-demokratebis Tbilisis merobis kandidatis, gia Wanturias winasaarCevno dapirebebs citirebs. 30 maiss adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebi, iseve rogorc mTels saqarTveloSi, Catardeba qvemo qarTlSic. Tumca, am arCevnebs araferi eqneba saerTo qveynis politikur procesSi eTnikuri umciresobebis monawileobasTan. savaraudod, es arCevnebic ar daarRvevs tradicias da xelisufleba qvemo qarTlis regionidan amomrCevelTa xmebis 80 procentze mets miiRebs _ zustad imdens, ramdeni procentic aris regionSi azerbaijanulenovani mosaxleoba.
33

fotoebi levan xerxeuliZe

adamianis uflebebi da samarTali

Tvalsazrisi

balansi religiisa da gamoxatvis Tavisuflebebs Soris


morwmuneTa religiuri grZnobebis pativiscema erT-erTi mniSvnelovani Rirebulebaa, romelsac samarTlebrivi dacva unda hqondes.
sozar subari

15 maiss saqarTvelos sapatriarqom mouwoda xelisuflebas, saswrafod miiRon kanoni, romelic saTanadod daicavs mosaxleobas uxamsobisgan, daicavs pirovnebis da sazogadoebis pativsa da Rirsebas da maT religiur grZnobebs. sapatriarqo acxadebs, rom pativs scems da iziarebs demokratiul Rirebulebebs, magram amave dros gamoxatvis Tavisufleba mTavrdeba iq, sadac iwyeba sxvaTa uflebebis darRveva... sityvis Tavisufleba ar niSnavs SuRlisa da dapirispirebis provocirebis uflebas, eklesiis Seuracxyofis, religiuri grZnobebis Selaxvis da saxelmwifo simboloebis damcirebis uflebas. sapatriarqos azriT, Tu problema ar daregulirdeba, amas SeiZleba samoqalaqo dapirispireba da gamousworebeli Sedegi mohyves. sazogadoebaSi am gancxadebas araerTgvarovani reaqcia mohyva. pirobiTad, liberalebi gamoxatvis Tavisuflebis dasacavad aRdgnen, pirobiTad, konservatorebma ki iniciativa moiwones... arc erTi banaki erTgvarovani ar aris, magram gamyofi xazi mainc gaivlo _ vin eTanxmeba iniciativas da vin _ ara! bevrisTvis miuRebeli aRmoCnda gancxadebaSi gaJRerebuli muqaris toni SesaZlo samoqalaqo dapirispirebasa da gamousworebel Sedegebze.
34

kanonis erT-erTi umTavresi funqcia namdvilad aris moqalaqeTa simSvidis dacva, razec gancxadebaSia laparaki. ukacriel kunZulze moxvedril robinzon kruzos kanoni ar sWirdeboda, magram adamianTa sazogadoebaSi kanonma unda moawesrigos urTierToba pirovnebebs, sazogadoebriv jgufebsa da saxelmwifos Soris. amis gakeTeba ki SeuZlebelia, Tu kanonebi raRac doneze mainc ar asaxavs sazogadoebis yvela jgufis interessa da xedvas. bunebrivia, es interesebi xSirad ewinaaRmdegeba erTmaneTs, magram saxelmwifom unda SeZlos samarTliani balansis monaxva sxvadasxva interess Soris. 2005 wels saqarTvelos parla-

umravlesi uflebebis SezRudva SesaZlebelicaa da xSirad aucilebelic imisTvis, rom ar dairRves sxva pirTa uflebebi da Tavisuflebebi, an sazogadoebis sxva legitimuri interesi.
mentma miiRo kanoni sityvisa da gamoxatvis Tavisuflebis Sesaxeb, romelmac mkveTrad gaafarTova gamoxatvis Tavisuflebis farliberali . maisi 2010 . 32

adamianis uflebebi da samarTali

glebi. Tumca, liberaluri kanoni gamoxatvis Tavisuflebis Sesaxeb ar niSnavs, rom am sferoSi yvelaferi mowesrigebulia. rCeba uamravi problema, romlebsac mogvareba sWirdeba. es aucilebelia mravali adamianis Tu sazogadoebis garkveuli jgufis uflebebis dasacavad da sazogadoebaSi simSvidis dasasadgureblad. adamianis uflebebis Sesaxeb Teoria, iseve rogorc zogadad kanonmdebloba, mudmivad icvleba da viTardeba. aris absoluturi uflebebi, romelTa SezRudva dauSvebelia, da aris uflebebi, romlebic SeiZleba SeizRudos garkveul pirobebSi da garkveuli doziT. magaliTad, wamebis an monobis akrZalva absoluturia, rac niSnavs rom arasdros, araviTari mizeziT ar SeiZleba adamianis wameba an damoneba. samagierod, umravlesi uflebebis SezRudva SesaZlebelicaa da xSirad aucilebelic imisTvis, rom ar dairRves sxva pirTa uflebebi da Tavisuflebebi, an sazogadoebis sxva legitimuri interesi. uflebebs Soris zRvari SeiZleba periodulad Seicvalos da romelime uflebis zRvari gafarTovdes an, piriqiT, daviwrovdes sxva uflebis sasargeblod, imisda mixedviT, Tu ra aris mocemul periodSi mocemuli sazogadoebisTvis adekvaturi. es bunebrivia, radgan kanoni aris sazogadoebrivi SeTanxmeba, romelmac sazogadoebaSi mSvidoba da wesrigi unda moitanos. demokratiul qveynebSi, da evrosasamarTlos mierac aRiarebulia, rom morwmuneTa religiuri grZnobebis pativiscema erT-erTi mniSvnelovani Rirebulebaa, romelsac samarTlebrivi dacva unda hqondes. saqarTveloSi am sferos kanonmdebloba ar aregulirebs. bevri liberali miiCnevs, rom es Zalian kargia da zedmeti regulaciebi ar aris saWiro, Tumca isini ver iTvaliswineben, rom roca kanoni ar an ver aregulirebs raime sferos, mis adgilas aucileblad Cndeba alternatiuli samarTali.
liberali . maisi 2010 . 32

amgvari viTareba iwvevs sazogadoebis saxelmwifosgan gaucxoebas da kanonis gverdis avliT gamosavlis Zebnas, aqedan Zaladobamde ki erTi nabijia. ra Tqma unda, muqara da Zaladoba kanonis darRvevaa da moZalade unda daisajos, magram amiT problema ver gadaiWreba. ukmayofileba, romelic erTi SexedviT TiTqos daiTrguna, aucileblad ifeTqebs sxvagan da sxva dros da aman SeiZleba Zalian saSiSi forma miiRos. Tu vinme fiqrobs, rom sazogadoebis konservatiuli nawili advilad daTmobs Tavis Sexedulebebs da Seegueba marcxs, Zalian cdeba. sapatriarqos gafrTxileba, rom amgvar gauTvaliswineblobas SeiZleba samoqalaqo dapirispireba da gamousworebeli Sedegi mohyves, realobasTan axlosaa. * * * adamianis uflebaTa samarTalSi am ori Rirebulebis _ erTi mxriv gamoxatvis Tavisuflebis, xolo meore mxriv sazogadoebrivi moralisa da morwmuneTa religiuri grZnobebis gamoxatvis (religiuri moralis) dapirispirebis Tema kargadaa damuSavebuli. civilizebuli samyaro cdilobs, monaxos samarTliani balansi am Rirebulebebs Soris. aSS-s uzenaesma sasamarTlom gansazRvra uxamsobis cneba da 1973 wels saqmeSi mileri kaliforniis winaaRmdeg daadgina, rom naSromi, piesa, filmi an wigni uxamsia da SeiZleba aikrZalos, Tu is: a) mTlianobaSi avxorcobis instinqtebs (vnebiani fiqrebis aRZvris tendencias) emsaxureba; b) seqsualuri qceva masSi naCvenebia aSkarad Seuracxmyofeli saxiT; g) namuSevari moklebulia yovelgvar literaturul, politikur, mxatvrul Tu mecnierul Rirebulebas. amasTan, sasamarTlom daadgina, rom rac uxamsobaa romelime konservatiul StatSi (sazogadoebaSi), SeiZleba ar CaiTvalos

uxamsobad niu-iorkSi. sasamarTlos gadawyvetilebis Tanaxmad, amerikis konstitucia ar icavs uxamsobas, xolo amerikis sasamarTlo sistema, Tavisi nafici msajulebiT, istoriulad iZleoda SesaZleblobas, rom sasamarTlo ufro metad dayrdnoboda sazogadoebaSi arsebul standartebs da naklebad exelmZRvanela kanoniT dadgenili instruqciebiT. aSS-sgan gansxvavebiT, adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlo ar ganmartavs uxamsobisa da moralis cnebebs, radgan miiCnevs, rom ar arsebobs erTiani evropuli Sexeduleba, Tu ra aris morali an uxamsoba da es sakiTxi Tavad konvenciis monawile saxelmwifoebma unda daareguliron TavianTi tradiciis, kulturisa Tu religiis Sesabamisad. sasamarTlos azriT, sazogadoebrivi moralisa da religiuri Seuracxyofis faqtis dasadgenad mTavari orientiri isaa, Tu rogori iyo sazogadoebis reaqcia. magaliTad, saqmeSi `miuleri Sveicariis winaaRmdeg~, Sveicariis saxelmwifom konfiskacia gaukeTa suraTebs, romlebzec arabunebrivi seqsualuri praqtika (oraluri seqsi, cxovelebTan adamianis kavSiri) iyo gamosaxuli, xolo Tavad avtori am suraTebis gamofenisTvis daajarima. evrosasamarTlo daeTanxma Sveicariis sasamarTloebis mosazrebas, rom es suraTebi uxeSad Seuracxyofdnen warmodgenas seqsualur eTikaze, rac Cveulebrivi mgrZnobelobis adamianisTvis aris damaxasiaTebeli da, Sesabamisad, suraTebis konfiskacia da mxatvris dajarimeba miiCnia gamarTlebulad da aucileblad moralis interesebidan gamomdinare. saqmeSi oto premingeris instituti avstriis winaaRmdeg evrosasamarTlom kidev ufro mkafiod gamokveTa religiuri moralis dacvis aucilebloba. avstriaSi, tirolis olqSi oto premingeris instituti apirebda, moewyo filmis siyvarulis taZari Cveneba. adgilobriv kaTolikur ekle35

adamianis uflebebi da samarTali

siaSi CaTvales, rom filmi Seuracxyofda morwmune qristianTa religiur grZnobebs da mimarTes insbrukis prokurors, aReZra sisxlis samarTlis saqme ss kodeqsis im muxlebis safuZvelze, romlebic krZalavda religiuri kultis personaJebisa da sagnebisadmi iseT damokidebulebas, romelic sazogadoebis samarTlian guliswyromas iwvevda. sasamarTlom filmi daayadaRa da misi konfiskacia moaxdina. evrosasamarTlom miiCnia, rom avstriis sasamarTlos mier gamoxatvis Tavisuflebis SezRudva kanonier mizans _ religiuri uflebebisa da moralis dacvas, qveyanaSi religiuri mSvidobis SenarCunebas da sazogadoebrivi wesrigis dacvas _ emsaxureboda. evrosasamarTlom gaiziara avstriis sasamarTlos Sefaseba, rom filmSi mama RmerTis, ieso qristes da mariam RvTismSoblis provokaciuli formiT gamoxatva sa-

kaTolikea da swored amis gamo arsebobda mwvave sazogadoebrivi saWiroeba qveyanaSi religiuri mSvidobisa da sazogadoebrivi wesrigis SesanarCuneblad. sasamarTlos azriT, morwmuneTa religiuri grZnobebis Seuracxyofa da maTi uflebebis darRveva ar warmoadgenda raime formiT iseT sajaro diskusiaSi monawileobas, rac xels Seuwyobda Semdgom progress sakacobrio sakiTxebSi. aqve sasamarTlom ganmarta, rom am uflebebs Soris balansis dacva aucilebelia. sasamarTlos azriT, morwmuneebi Segnebulad unda Seurigdnen maTi Sexedulebebis kritikas da maTi rwmenisadmi miuRebeli Sexedulebebis gavrcelebas, magram, mocemul saqmeSi religiuri kultis personaJebisa da sagnebis provokaciuli gamosaxva boroti ganzraxviT arRvevda Semwynareblobis atmosferos, rac damaxasiaTebelia demokratiuli sazogadoebisTvis. filmis saer-

ralis urTierToba iseTi sferoa, sadac SeuZlebelia, erTxel damkvidrebuli precedenti mudmivad moqmedebdes. sazogadoebaSi msgavs Temebze yovelTvis iqneba polarizebuli azrebi da, Sesabamisad, mudmivad iqneba kamaTi, sad gadis zRvari, erTi mxriv, gamoxatvisa da xelovnebis Tavisuflebas Soris da, meore mxriv, sazogadoebriv morals, uxamsobas, rasistul gamonaTqvamebsa da religiur Seuracxyofas Soris. swored amitom, am sferos sakanonmdeblo regulireba aucilebelia, magram, amave dros es Zalian safrTxilo saqmea da balansi sapirispiro mimarTulebiT ar unda dairRves. Tu es moxdeba, SeiZleba boTlidan amovuSvaT jini, romlis ukan Cabruneba Zalian gaWirdeba. advili warmosadgenia, ramdeni dausrulebeli sasamarTlo procesi SeiZleba mohyves religiur Temaze dabeWdil, sazogadoebis umravlesobis azriT, sruliad uwyinar karikaturas an anekdots.

gamoxatvis Tavisuflebisa da sazogadoebrivi da religiuri moralis urTierToba iseTi sferoa, sadac SeuZlebelia, erTxel damkvidrebuli precedenti mudmivad moqmedebdes.

marTlian guliswyromas iwvevda. sainteresoa, rom evrosasamarTlom aseTi gadawyvetileba miiRo imis miuxedavad, rom, sasamarTlos azriT, Cvenebis organizatorebma miiRes yvela saWiro zoma, raTa filmi ver enaxaT arasrulwlovanebsa da im adamianebs, romelTa religiur grZnobebzec mas SeeZlo emoqmeda: Cveneba Ramis saaTebSi iyo, films eswreboda mxolod dainteresebuli publika, daswreba fasiani iyo da winaswar gavrcelda filmis Sinaarsis adekvaturi, magram ara Seuracxmyofeli gafrTxileba. sasamarTlom Tavisi gadawyvetileba imiT daasabuTa, rom avstriis mosaxleobis didi umravlesoba _ 88 procenti _
36

To tonaloba da suliskveTeba uTuod Seuracxyofda morwmuneTa grZnobebs, romlebic am films Seafasebdnen, rogorc qristes RvTaebriobis upativcemlobas. am gadawyvetilebas bevri kritikosi gamouCnda, romlebic amtkicebdnen, rom sasamarTlo valdebuli iyo, daecva gansxvavebuli azri iseTi agresiuli religiuri umciresobisgan, rogoric avstriisTvis aris damaxasiaTebeli. miuxedavad kritikisa, evrosasamarTlom mogvianebiT analogiur saqmeebze kvlav analogiuri gadawyvetilebebi miiRo. * * * gamoxatvis Tavisuflebisa da sazogadoebrivi da religiuri mo-

meore mxriv, Tu ar moxdeba am sakiTxis samarTlebrivi regulireba, problema SeiZleba kidev ufro gaRrmavdes. jer erTi, sazogadoebis erT nawils, arcTu usafuZvlod, mudmivad eqneba gancda, rom misi uflebebi irRveva, da meorec _ es boTlSi Camwyvdeuli jini mainc gaTavisufldeba da Semdeg misi samarTlebriv artaxebSi moqceva gacilebiT gaZneldeba. P.S. dabolos, yvelaferi, rac zemoT iTqva, yvelaze naklebad exeba saxelmwifo simboloebis dacvas, razec aseve laparakia sapatriarqos gancxadebaSi, oRond amaze sxva dros.
liberali . maisi 2010 . 32

sazogadoeba

plakatebis omi
rusudan fanoziSvili

winasaarCevno brZola Tbilisis Senobebsa da Robeebze akrZaluli wesebiT mimdinareobs.

gvian RamiT, roca qalaqs sZinavs, politikuri partiebis zogierTi wevri muSaobas iwyebs. saarCevno StabebSi axalgazrduli frTis warmomadgenlebi ikribebian, agroveben saTlebs, jagrisebs, webos, da qalaqis quCebSi gadian. Ramis misia saarCevno kandidatebis plakatebis gakvraa, zogjer _ metoqe kandidatTa plakatebis Camoxevac, an maTze TavianTi kandidatebis portretebis zemodan gadakvra. 18 maiss, Ramis 12 saaTs elodebodnen qeTevan wamebulis 63-Sic. `aliansi saqarTvelosTvis~ StabSi, fraqcia `memarjveneebis~ axalgazrduli frTis wevrebi nel-nela Seikribnen. quCebi gainawiles, aRWurviloba moimarages, specialurad gamoyofil mikroavtobusSi Casxdnen da mTeli RamiT samuSaod enTuziazmiT gaemarTnen. saarCevno plakatebis gasakravad Raliberali . maisi 2010 . 32

mes bevri partia irCevs. Tumca, TviTon partiebis wevrebi amboben, rom amaSi konspiraciuli araferia. `Rame ufro advilia, manqanebi naklebi dadis, xalxi xels ar gviSlis, naklebad gvcnoben, vin varT, da incidentebic naklebi SeiZleba iyos~, _ ambobs Stabis ufrosi rezi soxaZe. 18 maisis Rames axalgazrda `memarjveneebis~ 9 aqtivistma fiqria CixraZis 3000 plakatis gasakravad winasaarCevnod Rame meTormeted gaaTena. plakatebis umravlesoba xelaxla gaakres, radgan manamde gakruli amdenive plakati Camoxeuli daxvdaT. Tumca, TviTon amboben, rom sxvis plakatebs RamRamobiT ar xeven; metic, sxva partiebisTvis adgilebsac ki inaxaven. es aqamde politikur metoqeebs Soris dauwereli wesi yofila. Tumca, es wesi am arCevnebze mainc dairRva.

`arc erT arCevnebze aseTi ram ar momxdara, rac axla xdeba, ar gvaxsovs aseTi ganukiTxaoba. aman ukve yovelgvar sazRvars gadaaWarba~, _ ambobs vakis maJoritarobis kandidati daviT saganeliZe, romelsac erT diliT vakeSi, sakuTar portretebze `nacionaluri moZraobis~ kandidatis, vaxtang nacvliSvilis sareklamo plakatebi daxvda gadakruli. `TiToeul plakatze gadamikres TavianTi plakati. es niSnavs, rom sagangebod moiqcnen ase. vTxove, rom es aRar gameorebuliyo, Tumca meore dRes mainc igive moxda~, _ ambobs daviT saganeliZe da dasZens, rom ase moeqcnen mis Tanagundels, mamuka kacitaZesac. `nacionaluri moZraobis~ vakis kandidati vaxtang nacvliSvili ambobs, rom aseTi darRvevebi misi misamarTiTac moxda. `daviT saganeliZis plaka37

foto marika qoCiaSvili

sazogadoeba

tebis qveS, ar aris gamoricxuli Cemi plakatebi yofiliyo gakruli, _ ambobs nacvliSvili da dasZens, _ Tumca, SeuZlebelia, saganeliZis plakatebi Cemma plakatebma srulad gadafaros, radgan Cemi plakatebis raodenoba misas samjer CamorCeba~. vaxtang nacvliSvilis plakatebze tiraJi, oficialurad, marTlac 3300 calia miTiTebuli. saganeliZem ki oficialurad 8000-ze meti plakati dabeWda. Tumca, saganeliZis 8000mde posteris TiTqmis saTiTaod gadafarvisTvis nacvliSvilis samjer naklebi plakatebi mainc sakmarisi aRmoCnda. dRes WavWavaZis gamzirze daviT saganeliZis aTasobiT plakatze nacvliSvilis portretebia gadakruli. `aliansi saqarTvelosTvis~ wevrebi amitomac fiqroben, rom `nacmoZraobis~ winasaarCevno plakatebze miTiTebuli tiraJi realurad dabeWdili plakatebis raodenobas ar Seesabameba. `Tu ase cota dabeWdes, rogor eyo nacvliSvilis posterebi Cvens 10.000-mde plakatze gadakvras? _ acxadebs daviT saganeliZe, _ gamodis, rom esec erTgvari mcdelobaa, gadasaxadebi damalon `nacionaluri moZraobis~ wevrebma~. `nacionalur moZraobaSi~ jer ar asaxeleben, bolo dros zustad ramdeni daixarja da rogor gadanawilda maTi winasaarCevno biujeti. plakatebis omis kvali kargad Cans saburTalos raionis sxvadasxva quCazec. baxtrionisa da Sartavas quCebze aseve `aliansis~ wevris, Tina xidaSelis plakatebia Camoxeuli. maT nawils ki isev `nacionaluri moZraobis~ kandidatis portretebi faravs. saburTalos msgavsad, mTel qalaqSi, yvela sxva partiis sareklamo posterebs swored `nacionaluri moZraobis~ kandidatebis sareklamo plakatebi Tu banerebi aWarbebs. am mxriv maT Rirseul konkurencias `qristian-demokratebi~ uweven. saburTaloze zaza gabunias plakatebi `nacionalebisas~ simravliT TiTqmis ar Camouvardeba. Tumca, plakatebis `omSi~ gabuniacaa CarTuli. magaliTad, baxtrionis quCaze misi sareklamo plakatebi `nacionaluri moZraobis~ asamde plakatzea gadakruli.
38

zaza gabunia ambobs, rom ase Tavdapirvelad misi metoqeebi moiqcnen _ `nacionaluri moZraobis~ da sxva opoziciuri partiebis aqtivistebma misi plakatebi gadafares. man ki, `imisaTvis, rom Zveli adgili daebrunebina~, igive gaimeora. `aliansi saqarTvelosaTvis~ kandidatebi ki amboben, rom plakatebis gadafarvaze imave gziT pasuxs ar apireben da problemis mosagvareblad cesko-s saCivriT mimarTes. centralur saarCevno komisias saCivrebi jer ar daukmayofilebia. cesko-s Tavmjdomare, zurab xaratiSvili ambobs, rom masala gansaxilvelad meriaSi gadagzavnes, radgan, pirvel rigSi, meriam unda daadginos, kanoniT daSvebul adgilebzea gakruli es plakatebi, Tu _ ara. `Tu aRmoCnda, rom kanoniT daSvebul adgilebzea gakruli es plakatebi, maSin zemodan gadakvrisTvis `nacionalur moZraobas~ sanqcia daekisreba. Tu aRmoCnda, rom Tavidanve ukanonod gaakres es plakatebi, maSin orive mxares meria daajarimebs~, _ ganmartavs xaratiSvili. saarCevno kodeqsis 75-e muxli gansazRvravs im adgilebs, sadac plakatebis gakvra akrZalulia, magaliTad _ Senobebis kedlebze. Tumca rusTavelis gamzirze, iusticiis saministros Senobaze mainc gamoCnda `nacionaluri moZraobis~ kandidatis, mamuka axlvedianis aTobiT posteri. `nacionaluri moZraobis~ saarCevno Stabis xelmZRvanelis, koki ionaTamiSvilis gancxadebiT, am plakatebis iusticiis saministros Senobaze gakvra Secdoma iyo da maT Camoxsnas apireben. winaT posterebis gakvras partiebs ar ukrZalavdnen samSeneblo obieqtebis Robeebze, rac zogierTi politikuri partiisTvis reklamis erTaderT mniSvnelovan saSualebad rCeboda. Tumca, wels, winasaarCevno periodis bolo kvirebSi bevri aseTi `Tavisufali~ meseric dakavebuli aRmoCnda. magaliTad, mixeil javaxiSvilis quCaze grZel samSeneblo mesers axla kazino~ iveriis~ reklama faravs. es eWvis sababi ar gaxdeboda, rom ara zogierTi kerZo kompaniis axlad mofiqrebuli sareklamo lozungebis Sina-

arsi. magaliTad, yazbegisa da pekinis quCebis gadakveTaze, sadac mSenebloba mimdinareobs, mTeli kuTxe erTma, erTi SexedviT kerZo samSeneblo kompaniis, `tiflis developmentis~ reklamam dafara. es `kerZo~ reklama ityobineba, rom `asaSenebeli kidev bevria~. yazbegis quCaze gamvlelebis umravlesobas eWvi ar epareba, rom es gigi ugulavas reklamaa. daaxloebiT TxuTmeti gamokiTxulidan mxolod orma aRniSna, rom maT win gakruli uzarmazari banerebi SeiZleba kerZo kompaniisac iyos, Tumca yvela erTxmad miuTiTebs, rom es lozungi `nacionaluri moZraobis~ an gigi ugulavas saarCevno kampaniis nawils hgavs. `tiflis developmenti~ 2004 wlidan arsebobs, Tumca quCebSi axali sareklamo banerebi warweriT `asaSenebeli kidev bevria~ mxolod wels, winasaarCevno periodSi gamoCnda. kompaniis damfuZnebels giorgi zaqaiZes ki es diskomforts ar uqmnis. `Tu xalxs asocireba aqvs Cvensa da `nacionalur moZraobas~ Soris, me amaSi cuds verafers vxedav, imitom, rom `nacionaluri moZraoba~ aris pozitiuri moZraoba da partia da Tu xalxi pozitivTan asocirebas gaakeTebs, kargia~. misive TqmiT, `nacionaluri moZraoba~ misTvis keTil, aRmSeneblur ZalasTan asocirdeba, xolo `sikeTis da keTili saqmis asocireba yovelTvis xels uwyobs erTmaneTs~. is uaryofs, rom es slogani `nacionalur moZraobasTan~ SeTanxmebiT~ an winasaarCevno kampaniis gavleniT Seqmna. misi TqmiT, `tiflis developmenti~, marTalia, meriis proeqtebSi monawileobs xolme, magram is kerZo kompaniaa da politikuri gavlenebisganac _ damoukidebeli. gigi ugulavas saarCevno StabSi kerZo kompaniis lozungze maT zegavlenas uaryofen. Tumca, oficialuri gancxadebebis miuxedavad, mosaxleoba am banerebs mainc `nacionaluri moZraobis~, an konkretulad gigi ugulavas winasaarCevno dapirebad aRiqvams. `tiflis developmentis~ nacvlad, es adgili `nacionaluri moZraobis~ plakatebs oficialurad rom daekavebina, maSin maT gverdiT TavianTi kandidatebis reklamirebis saSualeba sxva partiebsac miecemodaT.
liberali . maisi 2010 . 32

sazogadoeba

Tvalsazrisi

ugulavas urbanuli dapirebebi ras unda velodoT realurad?


socialur qsel `feisbuqSi~ Seqmnili jgufis 1500-ma wevrma merobis kandidatTa ugulavam warmoadgina. gTavazobT ugulavas qalaqganviTarebis programis analizs.

misamarTiT 208 kiTxva dasva. jgufis administratorma kiTxvebi daajgufa, 45 kiTxva Camoayaliba da merobis cxrave kandidats daugzavna. Tumca, orkviriani vadis amowurvis Semdeg qalaqis urbanuli ganviTarebis Sesaxeb pasuxebi mxolod erTma kandidatma, gigi

luka baqraZe, arqiteqtori, berlinis teqnikuri universitetis qalaqisa da regionaluri ganviTarebis institutis TanamSromeli qalaqganviTarebis sakiTxTa 8 Temidan jgufis wevrTaTvis yvelaze mniSvnelovani, satransporto politika gigi ugulavasTan ZiriTadad axali quCebisa da estakadebis mSeneblobazea koncentrirebuli. misi TqmiT, paralelurad muSavdeba mTeli qalaqis integrirebuli satransporto gegmac, romelic Tbilisis aglomeraciis erTiani satransporto sistemis nawilad moiazreba. Tumca sruliad gaugebari da gaumarTlebelia aseTi gegmis SemuSavebamde raime axali satransporto infrastruqturis mSenebloba, ramdenadac mxolod aseTi gegmis safuZvelzea SesaZlebeli, ganisazRvros, sad, ramdeni, rogori axali gza sWirdeba qalaqs. qalaqis miwaTsargeblobis gegmaze momuSave germaneli transportis eqspertebis winaswari SefasebiT, Tbilisis arsebul quCaTa qsels dRes da axlo momavalSi sakmarisze meti potenciali aqvs. saWiroa mxolod misi swori regulireba. satransporto politikis am mimarTulebiTa da gigi ugulavas danarCeni pasuxebidanac Cans, rom igi aqcents qalaqis individualuri avtotransportisaTvis moxerxebulad mowyobaze akeTebs. es ki SesaZlebelia mxolod fexmavalTa komfortis Semcirebis xarjze. amas adasturebs fexiT mosiaruleTaTvis dagegmil RonisZiebaTa simwire da am sferos ararsebuli erTiani, integrirebuli xedvac; magaliTad, ar arsebobs konkretuli midgoma arc
liberali . maisi 2010 . 32

sacobi Tbilisis quCebSi, maisi 2010

iseTi problemis gadasaWrelad, rogoricaa avtomanqanebis fexiT saval nawilze parkireba. marTalia, individualuri avtotransportis ganviTareba pirdapir xels ar uSlis sazogadoebrivi transportis ganviTarebas, magram am ukanasknelis qalaqisaTvis mniSvnelobas ki amcirebs. Sesabamisad, verc am sferoSi dagegmili RonisZiebebi Seedreba Tavisi masStaburobiT individualuri avtotransportis xelSemwyob proeqtebs; aseve, mxolod Sor perspeqtivad SeiZleba gavigoT qalaqSi ekologiurad sufTa eleqtrotransportis dabrunebac. am konteqstSi mniSvnelovania qalaqis centraluri nawilidan rkinigzis gareubnebSi gadatana. es katastroful gavlenas iqoniebs Tbilisis momaval ganviTarebaze; gansakuTrebiT, Tu Tbilisi Seinar-

gigi ugulavas erTiani samoqmedo gegma ar gaaCnia, rasac yoveli pasuxis bolo frazac adasturebs: jer kidev bevri gvaqvs gasakeTebeli.

Cunebs Tavis mniSvnelovan rols qveynis gansaxlebis sistemaSi da regionuli gavlenis zrdis ambicia eqneba. rkinigza dRevandel msoflioSi, energetikuli Semotrialebis pirobebSi, momavlis transports warmoadgens. qalaqebi cdiloben, maqsimalurad moergon arsebul sarkinigzo infrastruqturas, xolo mTavari sadgurebis garSemo yalib39

foto Temo barZimaSvili

sazogadoeba

deba maTi saqmiani centrebi. rkinigzis gadatanis mizezad saxeldeba qalaqis ekologiis gaumjobeseba da rkinigzis xaziT orad gaWrili qalaqis problema. pirvelis SemTxvevaSi, rogorc aRvniSneT, ukuSedegs miviRebT, xolo meore problemis gadaWra, savaraudod, naklebi finansuri danaxarjebiTac iqneboda SesaZlebeli (teqnikuri mowyobilobebi: xidebi, gvirabebi, pandusebi, liftebi da a.S.). zogadad ki, individualuri Tu sazogadoebrivi transportis, rkinigzis, fexmavlebis da parkingis problemis jansaRad gadawyveta mxolod qalaqis erTiani satransporto gegmiTaa SesaZlebeli, romelic jer ar gvaqvs. qalaqganviTarebis administrirebaSi, rac, Cveni mosazrebiT, Tbilisis yvelaze mwvave problemas warmoadgens, gigi ugulava raime sagulisxmo cvlilebas ar gegmavs. misasalmebelia ramdenime ZiriTadi gegmisa da strategiis Seqmna da am mxriv muSaobis gagrZeleba. Tumca, samwuxarod, merobis kandidatis mier CamoTvlili dokumentebi dRemde idumalebiT moculia. miuxedavad imisa, rom, ugulavas TqmiT, es gegmebi sazogadoebis CarTulobiT SemuSavda, sinamdvileSi, am dokumentebis mopoveba dainteresebuli moqalaqeebisTvis SeuZlebelia. mTavari problema, rom qalaqis arqiteqturis samsaxuri saTanadod ver an ar muSaobs qalaqis ganviTarebis dagegmvaze, problemad rCeba, es ukanaskneli ZiriTadad kvlav mSeneblobis nebarTvebis gamcem organod moiazreba. zogadad aSkarad Cans qalaqganviTarebis erTiani, gamWvirvale samarTlebrivi dauregulirebloba, risi Secvlis imedsac kandidati ar iZleva. qalaqis iersaxis SenarCunebis nebas gigi ugulava sruliad erTmniSvnelovnad gamoxatavs: Tbiliss rom ganumeorebeli saxe aqvs, sayovelTaodaa aRiarebuli. istoriuli qalaqebi ekonomikuri ganviTarebis, mosaxleobis socialuri keTildReobis umniSvnelovanesi
40

resursia. am resursis gamoyeneba ki mxolod maSin SeiZleba, Tu saTanadod movuvliT da SevinarCunebT mis avTenturobas da Tavdapirvel momxibvlelobas, _ weria ugulavas programaSi. Tumca raime qmediT da konkretul RonisZiebas am ganviTarebis misaRwevad kandidati ar asaxelebs; ufro metic, misi programa `Zveli qalaqis axali sicocxle~ Tbilisis socialuri da kulturuli TviTmyofadobis sawinaaRmdegodaa mimarTuli. ori mniSvnelovani proeqti, rasac gigi ugulava, am Temis farglebSi aRniSnavs, da rac momdevno, ekologiis Temas ukavSirdeba, qalaqis katastrofuli ekologiuri mdgomareobidan gamomdinare, uaRresad pozitiurad unda Sefasdes. saxeldobr, saqalaqo parkebis mSenebloba riyesa da veres xeobaSi, Tumca aqve unda aRiniSnos, rom am ukanasknel SemTxvevaSi, momavali parkis xarisxs mniSvnelovnad gaafuWebs mSenebare magistrali. zogadad, ekologiis sferoSi kandidati swor da pozitiur gegmebs asaxelebs. gamonabolqvis Semcirebas, energomomWirneobas, Tanamedrove nagavsayrels da sakanalizacio wylebis gawmendis mogvarebas alternativa ar aqvs. Tumca sakiTxavi rCeba, SemoTavazebuli RonisZiebebi sakmarisi aRmoCndeba Tu ara qalaqis mwvave ekologiuri krizisidan gamosayvanad; miT umetes, rom aqtualuri ganviTareba sawinaaRmdegos metyvelebs. magaliTad, veranairi gamarTleba ver moeZebneba gasul wels mTeli rigi teritoriebisaTvis sarekreacio zonis statusis moxsnas; aseve dauSvebelia sazogadoebis SecdomaSi Seyvana, TiTqos, qalaqis 42% ekavos gamwvanebul zonebs. aq gigi ugulava 2007 wels SemoerTebul teritoriebs (ZiriTadad tyeebs) miaTvlis qalaqs. realurad ki qalaqis ganaSenianebul nawilSi gamwvanebuli teritoriebis wili katastrofulad dabalia da veranair saerTaSoriso normasTan axlosac ki ver miva. erTaderTi sfero, sadac gigi ugulava konkretul TariRebs asaxe-

lebs, teqnikuri infrastruqturaa. es TariRebia: qalaqis srulfasovnad wyliT momaragebisTvis _ 2012 weli, sakanalizacio wylis gawmendis mogvarebisTvis _ 2015 weli da Tanamedrove nagavsayrelis aSenebisTvis _ 2010 weli. zogad SekiTxvebze misi pasuxebidan vaskvniT, rom ugulavas ekonomikuri politika, qalaqganviTarebis mosazrebiT, neoliberalur niSnebs atarebs da amiT gansxvavdeba centraluri evropis qalaqebis aqtualuri politikisagan. Tumca, mis mier daxasiaTebuli idealuri qalaqi, SeiZleba iTqvas, sapirispirod gamoiyureba da jansaR organizmad gvevlineba. es daxasiaTeba man miznebad rom Camoayalibos da qalaqganviTarebis politikas realurad daudos safuZvlad, misi programa mkveTr konturebs SeiZenda da xSir SemTxvevaSi mas pasuxebSi aRweril gegmebsac Seacvlevinebda. zogadad, SeiZleba iTqvas, rom gigi ugulava raime sagulisxmo cvlilebis ganxorcielebas qalaqganviTarebis politikaSi ar gegmavs. igi yuradRebas amaxvilebs arsebuli mimarTulebebisa da programebis daxvewasa da ganvrcobaze. aseve ikveTeba, rom mas erTiani samoqmedo gegma ar gaaCnia, rasac yoveli pasuxis bolo frazac adasturebs: jer kidev bevri gvaqvs gasakeTebeli. es imaze miuTiTebs, rom zusti gegma da programa imisa, ra da rodemdea gasakeTebeli, ar arsebobs. Sesabamisad, bundovnad pasuxobs SekiTxvaze, daasaxelos qalaqgegmarebis politikis sami ZiriTadi prioriteti. aq is, konkretuli RonisZiebebis nacvlad, zogad miznebs asaxelebs. profesiuli gadasaxedidan misi midgomebis erTi nawili met-naklebad amomwuravia da Tanamedroveobas Seesabameba, xolo zogi ram aSkara anaqronizmis niSnebs atarebs (magaliTad, satransporto sakiTxisadmi midgoma). pasuxebis umetesoba ki gaxlavT miRwevebisa da programebis aRwera-gandideba, risi marTebulobis Sefaseba sazogadoebas Tavadac kargad SeuZlia.
liberali . maisi 2010 . 32

sazogadoeba

studenturi TviTmmarTvelobis arCevnebi, Tsu, 18 maisi 2010

studentebi da politika

politizirebuli studenturi moZraoba


axalgazrduli Zala, romelic, wesiT, sistemis mankier mxareebs unda upirispirdebodes, partiul momavalze ocnebobs.
nino CimakaZe
18 maiss Tsu-Si TviTmmarTvelobis arCevnebi gaimarTa. arCevnebis procesi TiTqmis ar gansxvavdeboda Cveulebrivi politikuri saarCevno procedurisgan. saarCevno ubnebi, damkvirveblebi, vnebaTaRelva _ es yvelaferi ise realuri iyo, kandidatebis asaki rom ara, erTi SexedviT verc ki gaarCevdiT, romel arCevnebze iyaviT. studentebis TqmiT, winasaarCevno periodic zustad iseTi iyo, rogorc did politikaSi. intrigebi, erTmaneTis CaZirva, xmebisTvis ukompromiso brZola _ Cveulebrivi movlena iyo. es gamocdileba ki mSvenieri praqtikaa did politikaSi wasasvlelad.
liberali . maisi 2010 . 32

giorgi avaliani, Tornike xuciSvili, laSa maqacaria, levan jafariZe, daCi caguria _ es im adamianebis arasruli CamonaTvalia, romlebic universitetSi studenturi TviTmmarTvelobis, studkavSiris Tu sxva msgavsi gaerTianebebis aqtivistebi iyvnen, SemdgomSi ki politikur partiebSi (ZiriTadad mmarTvel gundSi) sxvadasxva Tanamdebobaze dainiSnen. studentur gaerTianebebSi aqtiuri CarTva saqarTveloSi bolo aTwleulis manZilze momavali karieris uzrunvelyofis erTgvar garantad iqca. liderobaSi araferia cudi, Tumca CvenTan

studenti liderebi dRemde `nomenklaturSCikebad~ rCebian da ver ayalibeben Zalas, romelic sistemis mankieri mxareebis winaaRmdeg gamodis. am tradiciam fesvebi jer kidev sabWoTa kavSiris arsebobis dasawyisSi gaidga. maSin, e.w. `komkavSiruli aqtivebis` Camoyalibebis Semdeg, `diadi~ da `naTeli~ ideebiT STagonebuli axalgazrdebi aqtiurad Caebnen partiis samsaxurSi. qveynis `aRmSeneblobis saqmeSi CarTuli axalgazrdebis didi nawili samomavlod warmatebul da sarfian karierasac ikeTebda. 90iani wlebis dasawyisSi maT axalgazrdebis sruliad gansxvavebuli gaerTianebebi daupirispirdnen. saqarTveloSi es `erovnuli moZraoba~ iyo. `Cveni survili iyo Tanamedrove, demokratiul saxelmwifoSi gvecxovra, gvecxovra ise, rogorc cxovrobdnen axalgazrdebi dasavleTis civilizebul qveynebSi. ra Tqma unda, iyvnen `halstuxiani~ studentebic, romlebic axalgazrda asakidanve karieraze da kabinetur momavalze zrunavdnen~, _ ixsenebs studenturi moZraobis aqtiuri wevri, mwerali daTo turaSvili. 30 maisis arCevnebamde erT kviraze naklebi darCa. studentebis keTilganwyobis mopovebas ki Tanabrad cdilobs, rogorc mmarTveli gundi, ise opozicia _ zogi patriotul-nacionalistur Tu religiur motivebze TamaSiT, zogic _ dasaqmebis dapirebiT da bednieri da perspeqtiuli momavlis dasaxviT. axalgazrdobaze gasvlis yvelaze aprobirebuli meTodi ki studenturi gaerTianebebis mobilizeba da maTi mxardaWeris mopovebaa. aprilSi Tbilisis meriam studentebisTvis specialuri aqcia `kinomania~ daiwyo, romlis mixedviTac, studentebs kinoSi wasvla fasdaklebiT, 5 larad SeuZliaT. fasdaklebis baraTebze wiTlad Semoxazuli 5-iania gamosaxuli, romelic Tavisi dizainiT Zalian
41

foto marika qoCiaSvili

sazogadoeba

hgavs `nacionaluri moZraobis~ saagitacio cifrs 5-ians. Tsu-s magistraturis meorekurseli, humanitarul mecnierebaTa fakultetis studenti daTo jiSkariani, romelic 2006-2008 wlebSi Tavadac iyo TviTmmarTvelobis wevri, ambobs, rom es gaerTianeba politizirebulia da xelisuflebis gavlenis qveSaa. is ixsenebs SemTxvevas, roca jer kidev pirvel kursze swavlisas, istoriis fakultetis studentebma weraqvis monastris aRdgenaSi monawileoba gadawyvites. cementis da qviSis SesaZenad maT Tanxa sWirdebodaT, risTvisac kulturis saministros regionul sammarTvelos mimarTes, romelsac maSin axlandeli ministri diasporis sakiTxebSi, papuna daviTaia xelmZRvanelobda. `mas moewona Cveni idea, Tumca, finansuri mxardaWeris sanacvlod, `nacmoZraobis~ maisurebiT da kepebiT Semosva da ise muSaoba SemogvTavaza, razec Cven uari vuTxariT. amis Semdeg, ra Tqma unda, ar dagvafinanses, samagierod, daviTaiam `nacmoZraobis~ axalgazrda aqtivistebi gauSva~, _ ambobs daTo jiSkariani. TviTmmarTvelobis, iseve rogorc studkavSiris, studentebis aqtivoba Tbilisis saxelmwifo universitetSi yovelTvis gansakuTrebiT TvalSisacemi iyo. 2006 wels TviTmmarTvelobis Seqmnis Semdeg iq studentTa yvelaze did gaerTianebas `erTiani studenturi moZraoba~ ewoda da dRemde ase hqvia. TviTmmarTvelobis warmomadgenlebi ki raime kavSirs msgavsi saxelwodebis mmarTvel partiasTan gadaWriT uaryofen. `bolo ori wlis manZilze, rac me aq var, es iyo sruliad apolitikuri da damoukidebeli gaerTianeba. mis oficialur wevrebze aranairi politikuri gavlena ar yofila, _ ambobs SamaTava, romelic axla iuridiuli fakultetis magistraturas amTavrebs. giorgi SamaTava, paralelurad, moZraoba `7 agvistos~ erT-erTi lidericaa. axalgazrdebis es gaerTianeba
42

ruseT-saqarTvelos omis Semdeg Seiqmna da sxvadasxva aqcias marTavda. Tumca SamaTava politikur gavlenas am SemTxvevaSic gamoricxavs: `moZraoba `7 agvisto~, es iyo patriotuli organizacia, romelic konfliqtebze da sxva problemur Temebze akeTebda gancxadebebs. rodesac dRis wesrigSi dgeboda qveynis interesi, roca qveyanas sWirdeboda, maSin gamovdiodiT da vaprotestebdiT, magram am yvelafers ar hqonda wminda politikuri saxe, Tan aqciebisTvis Tanxebs kerZo seqtoridan viRebdiT~, _ ambobs SamaTava. 18 maisis arCevnebis Sedegad 110 delegati-studentidan 108 adgili isev `erTiani studenturi moZraobis~ warmomadgenlebma daikaves. erTi kandidati, nika liparteliani gavida moZraobidan `studentebi studentebisTvis~, erTi damoukidebeli delegati ki nino miminoSvili iyo. TviTmmarTvelobis prezidentis arCevnebi, savaraudod, Tvis bolos gaimarTeba. giorgi SamaTava ukve aRar iyris kenWs, radgan is momaval wels studenti aRar iqneba. kiTxvaze, apirebs Tu ara Tavad politikaSi wasvlas, zusti pasuxi ar aqvs, Tumca arafers gamoricxavs. TviTmmarTvelobis politizirebas arc delegati nino miminoSvili uaryofs: `es yvelam icis, amas leqtorebic aRiareben. magram am pirobebSic SeiZleba bevri ramis gakeTeba. Tan Tu ar ginda, ar iqnebi marTuli. me swored amitom minda, gavxde delegati, rom ufro meti ramis gakeTeba SevZlo~. nino iuristia da samomavlod politikaSi apirebs wasvlas, gansakuTrebiT ganaTlebis sfero ainteresebs. mwerali daTo turaSvili miiCnevs, rom Tu adamians marTla aqvs msgavsi mowodeba, maSin sulac araa cudi, Tu politikaSi wava: `rodesac raRac aqtivobis sanacvlod eli Tanamdebobas, es aris cudi, Torem Tu marTla unda adamians politikaSi wasvla, imitom,

rom ideebi da konkretuli miznebi aqvs, amas ra sjobia. aseTi adamiani, samwuxarod, Zalian cotaa dRes politikaSi. amitom kargia, Tu movlen ara sxva sferoebSi xelmocaruli, angarebiani adamianebi, aramed isini, visac konkretuli profesiuli gegmebi aqvT~. politikasTan kavSirs uaryofen TbilisSi arsebul sxva did universitetebSic, Tumca studentebis politizebis tendencia sxvaganac TvalSi sacemia. 14 maiss ilias universitetis studentebma meriis proeqtis _ `Zveli Tbilisis axali sicocxlis~ prezentacia gamarTes. presrelizSi ki ewera, rom Sexvedris mizani iyo am proeqtis popularizacia. Sekrebilma studentebma gegma gadaWarbebiTac ki Seasrules: `es proeqti Tavisi arsiT unikaluria~; `Tu sazogadoeba amaSi Caebmeba, mixvdebian, rom ocnebebi marTla SeiZleba axdes~, _ aseT frazebs vismendiT naxevar saaTze met xans studentebisgan. roca am proeqts, sxvadasxva detalebis gamo, araerTi oponenti hyavs, misi ase calmxrivad Sefaseba arcTu damajerebeli da neitraluri Canda. qarTuli realobisgan gansxvavdeba dasavleTis qveynebis studenturi moZraobebi. aSS-sa da evropis qveynebSi studenturi TviTmmarTvelobebi da gaerTianebebi arsebuli sistemisadmi ZiriTadad kritikulad arian ganwyobilni da yvelaze reformatoruli da novatoruli midgomebic studentebis am nawils aqvs. am tendencias albaT am universitetebis avtonomiis maRali xarisxic gansazRvravs, rac apriori zRudavs saxelmwifos zedmet Carevas sauniversiteto cxovrebaSi. saqarTveloSi ki problemas is amZafrebs, rom politikur gavlenebs TviTon studentebi ar acnobiereben da aRiareben. is muxti, romelic maT cvlilebebisTvis mebrZol axalgazrdul Zalad Camoayalibebda, partiul karieraze meocnebe studentebs dRemde ar gaaCniaT.
liberali . maisi 2010 . 32

sazogadoeba

migranti qalebi

qarTveli qalis axali roli


saqarTvelodan emigraciaSi wasuli milionamde moqalaqidan umravlesoba qalia. ras eZeben qalebi sazRvargareT _ fuls Tu patriarqaluri samyarosgan damoukideblobas?
naTia guliaSvili

kadri levan koRuaSvilis filmidan `qalebi saqarTvelodan~

kadri nino furcxvaniZis filmidan `ra Tqma unda, amerikaSi!~

saqarTvelodan mosaxleobis migracias pirveli Zlieri biZgi 90iani wlebis konfliqtebma misca. droTa ganmavlobaSi migraciul nakads ukve imdeni qali Seeria, rom am procesma qarTul patriarqalur sazogadoebaSi TiTqmis kulturuli cvlilebebi gamoiwvia _ qalebi aRar iyvnen mxolod diasaxlisebi, kacebi ki _ ojaxis ufrosebi. sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg dangreuli ekonomikis, gaCerebuli qarxnebis da masobrivi umuSevrobis fonze, swored migraciam gamokveTa qalis axali roli ojaxur cxovrebaSi. erT-erTi monacemis mixedviT, qveynidan wasuli migrantebis 62 procenti qalia, maT umravlesobas umaRlesi ganaTleba aqvs, Tumca ucxo qveyanaSi SemTxveviT samuSaoebs sjerdebian. ras cvlis migracia adamianSi da garemoSi, sadac misi ojaxi rCeba? rogoria ucxoeTSi miRebuli gamocdileba da ra xdeba mas Semdeg, rac adamiani sakuTar qveyanaSi brundeba? _ vidre jer kidev ar arsebobs am problemis siRrmiseuli kvleva, kiTxvebze pasuxis gacemas jer mxolod reJisorebi cdiloben. bruklini. sastumros tipis ialiberali . maisi 2010 . 32

ffasiani bina. samzareulos magidasTan 7-8 Suaxnis qali zis. TveSi erTaderT, samuSaosgan Tavisufal dRes aq ikribebian da saRamomde, vidre romelime qarTul restoranSi wavlen, gauCereblad saubroben. levan koRuaSvili dokumenturi filmiT qalebi saqarTvelodan, pirvelive kadrebidan, pirdapiri da gadatanili mniSvnelobiT im procesis Sida samzareuloSi gvaxedebs, razec aq darCenilebs jer mxolod zedapiruli warmodgena gvaqvs. samzareulos dialogebSi Semosavali mTavari Temaa. saubroben im fulze, romelsac saqarTveloSi naTesavi qalebis saxelze agzavnian, radgan qmrebs qalis gamogzavnili fulis aReba examuSebaT. ase cdiloben, ar Searcxvinon qarTveli kacis Rirseba. filmis erT-erTi gmiri ki amerikaSi samuSaos saZebnelad Casul axalbeda gogonas sakuTar gamocdilebas uziarebs da urCevs, Tavisianebs arasodes uTxras, ramdenia misi realuri Semosavali. fuls rom aiReb, yovelTviurad erTi 100 dolari gadade, Torem mere aRmoCndeba, rom yvelaferi iq gagigzavnia da Seni TavisTvis

qveynidan wasuli migrantebis 62 procenti qalia, maT umravlesobas umaRlesi ganaTleba aqvs, Tumca ucxo qveyanaSi SemTxveviT samuSaoebs sjerdebian.
araferi dagitovebia. dialogSi danarCenebic erTvebian da rCevas eTanxmebian. Cans, msgavsi gamocdileba ukve yvelam gamoiara da wlebis SemdegRa mixvdnen, rom ojaxis dasaxmareblad wamosulebi, fulis saWrel manqanebad iqcnen. saerTaSoriso SromiT migraciaSi qalebi rom ufro metad arian CarTulni, es msoflios globaluri tendenciaa. jer kidev 1965-dan 1990 wlamde msoflioSi qali migrantebis ricxvi 63%-iT 57 milionamde gaizarda. qalebi bevr qveyanaSi aRar arian mamebis, qmrebis an Zmebis Tanmxlebni da gadawyvetilebas ucxo qveyanaSi wasvlis Sesaxeb sul ufro met SemTxvevaSi damoukideblad iReben.
43

sazogadoeba

migraciis Sesaxeb arsebuli yvela Teoria, romelic sakiTxis ekonomikur mxareze amaxvilebs yuradRebas, qalebis samuSaod wasvlis mTavar motivad maTi da maTi ojaxebis ekonomikur mdgomareobas asaxelebs. Tumca, mecnierTa nawilis azriT, finansuri gaWirveba SeiZleba mxolod sababi iyos qalisTvis, romelsac saukuneebis manZilze kulturam cxovrebis karCaketili wesi daudgina. italiuri warmoSobis avstralieli filosofosi da feministi rozi braidoti miiCnevs, rom qalis cxovreba saukuneebis ganmavlobaSi organizebuli iyo, rogorc erTferovani da aramobiluri da dRes qalebis swrafvis mizezi ucxo qveyanaSi wasvlisa da muSaobisken swored am Caketilobis dangrevis da axali gamocdilebis miRebis survilia. levan koRuaSvilis filmis personaJ qalebsac protestis grZnoba uCndebaT TavianTi meuRleebis mimarT, akritikeben maT imis gamo, rom SeeCvivnen iolad mosul fuls, iseve, rogorc TviTon SeeCvivnen ojaxis yvela wevris nacvlad muSaobas. gabrazebulebs da daRlilebs saqarTveloSi dabruneba undaT, Tumca miuxedavad yvelafrisa, awyobili saqme ar eTmobaT; ician, saqarTveloSi igive ar daxvdebaT. ase gadis zogjer 10 welic sul ufro meti fulis Sovnis mojadoebul wreSi moxvedrili migranti qalebisTvis. Sedegi ki xSirad tragikulia. Sin datovebuli mcirewlovani Svilebis telefoniT aRzrda da telefoniTve namReri iavnana ver icavs deda-Svils gaucxoebisgan. ufrosi Svilebis daojaxebasa da dabinavebaze mzrunveli dedebi ki zogjer aRmoaCenen, rom ukve qmrebsac axali ojaxebi hyavT. saqarTvelodan gasuli migrantebis saerTo raodenobaze zusti kvlevis Catareba dRes TiTqmis SeuZlebelia. nawilobriv amis mizezi aralegaluri gasvlebia, rasac saxelmwifo ver akontrolebs. statistikis erovnuli samsaxu44

ris Zveli monacemebiT, 1989-dan 2004 wlamde qveyana 860 aTasidan 1.500.000-ma moqalaqem datova, maTi umravlesoba ki qalia. ar arsebobs arc im mizezebis siRrmiseuli kvleva, Tu ratom midian qalebi sazRvargareT. filosofosi lela gafrindaSvili rozi braidotis nomaduri subieqtebis mosazrebas emxroba imis Sesaxeb, rom qalisTvis ekonomikuri gaWirveba mxolod zedapiruli mizezia da, garda amisa, qarTuli kulturisaTvis misaRebi argumentia ucxoeTSi wasasvlelad. dRes rom Tqvas qarTvelma qalma, _ ucxoeTSi siyvarulis da Tavisuflebis saZebnelad mivdivaro, _ miuRebeli iqneba sazogadoebisTvis, romelic cvlilebebisTvis jer mzad araa, _ ambobs gafrindaSvili. amisTvis mzad mxolod gamonaklisebi arian. nino furcxvaniZis filmis _ `ra Tqma unda, amerikaSi! _ gmiri qeTevani realuri adamiania, romelic emigraciaSi ara gaWirvebis gamo, aramed swored axali cxovrebisa da Tavisuflebis saZebnelad wavida. qeTevanis saocnebo qveyana Tavidanve amerika iyo. mas iq moxvedra uRirda imadac, rom hqonoda aralegaluri moqalaqis statusi, qveyanaSi ki meqsikis sazRvridan jojoxeTis gavlis fasad Separuliyo. qeTevanma gaiara miwisqveSa bneli gvirabi, sadac wyali mkerdamde gwvdeba da bolomde ver imarTebi, mere ki dilis oTx saaTze daglejili tansacmliT wevxar da fiqrob, rom SeiZleba aqve, am sazRvarzeve aseT mdgomareobaSi gaiyino. Teatris msaxiobma da reJisorma qeTevan xarSilavam am gzas gauZlo da samagierod, axla im 7 weliwads, romelic amerikaSi gaatara, arc erT gamocdilebaSi ar gacvlis. StatebSi man samsaxuric ipova, megobrebic da siyvarulic _ amerikeli qmari hyavs. Tumca aralegalobis gamo bolos mainc saqarTveloSi mouwia dabruneba; amerikaSi ki, imis gamo, rom kanoni daarRvia, kidev 7 wels ver Cava.

levan koRuaSvilis filmis gmirebis arCevani Caketili wrea. am qalebma ician, rom amerika fulis Sovnis saSualebaa da am qveyanas mxolod amisTvis locaven. TveSi erT, Tavisufal saRamos qarTul restoranSi tradiciuli sufris garemocvasa da sadRegrZeloebis TqmaSi atareben. amerikaSi mcxovrebi qarTveli mamakacebi, ra Tqma unda, svamen qarTveli qalis da dedis kultis sadRegrZelos, tradiciul samosSi gamowyobili bavSvebi ki qarTul cekvas asruleben. es albaT filmis yvelaze mZime scenaa da, gaucnobierebeli siyalbis gamo, komikuric ki xdeba. es qalebi meore dRidan rutinul cxovrebas ubrundebian, erTi Tvis Semdeg Tavisufali dRis molodinSi banen, asufTaveben, arToben moxucebs. mere maTsave kampaniaSi saqarTvelodan gamogzavnil kasetebs rTaven da uyureben, rogor mReris maTi Svili, monatrebul meuRleebs ki ekranze kocnian. sociolog Tamar zurabiSvilis TqmiT, ucxo qveyanaSi Tundac Caketil komunebSi gancdili damoukideblobis gaucnobierebli SegrZneba am qalebisTvis is Rirebulebaa, romelic dasakargad ar eTmobaT, TavianT qveyanaSi ki am gancdas moklebulni arian. lela gafrindaSvilis TqmiT, SeuZlebelia, migrant qalebze gavlena ar moaxdinos im faqtmac, rom ganviTarebul qveynebSi isini adgilobrivi qalebis mizanswrafulobas xedaven. Tu Tavidan im TavganwirviT midian, rom maT kiserze unda iyos mTeli ojaxi, raRac drois Semdeg, roca Semawuxebeli xdeba ojaxis wevrTa gauTavebeli da mzardi moTxovna, axali mobiluris, axali manqanis, agarakis da a.S. SesaZenad, ukve racionalur gansjas iwyeben, _ ambobs gafrindaSvili. es ki SeiZleba Sokuri Terapia iyos ojaxis wevrebisTvisac, imis gasaanalizeblad, rom sazRvargareT gaSvebuli dedis Tu colis erTaderTi funqcia maTi rCena araa, da rom amis mixvedra qarTveli kacis RirsebasTan pirdapir kavSirSia.
liberali . maisi 2010 . 32

sazogadoeba

Tvalsazrisi

germanuli recepti
laSa buRaZe, mwerali imdeni sakuTar TavTan molaparake adamiani, ramdenic aq, germaniaSi vnaxe, sxvagan arsad Semxvedria. modis kaci quCaSi da gaognebul-SemkrTali saxiT ebutbuteba Tavis Tavs raRacas; qali matarebelSi zis da nawyen-gaRizianebuli CurCulebs, Tumca msmeneli arc mas hyavs... iseTebic vnaxe, vrcel dialogs rom umarTaven TavianT ZaRlebs _ qalaqur baRCaSi gaxldiT da erT berikacs wavawydi, romelsac raRac pudelis msgavsi moesva gverdiT da iseTi gznebiT esaubreboda, gegoneba, cuga ki ara, kolega-profesori yofiliyo misi msmeneli. ise, advili rom ar gaxlavT pudelTan saubari, amaze jer kidev iohan volfgang fon goeTe werda Tavis `faustSi~. xom gaxsovT, riTic damTavrda es yvelaferi? sakuTriv germaniaSi ki didi siCume dgas. Tuki vinme laparakobs, xmadabla da isic, rogorc zemoT aRiniSna, sakuTar TavTan. vin vin da, amaT ki namdvilad ician siCumisa da simSvidis fasi _ sakmarisad ixmaures 1914-dan 1945 wlamde da rac moitana am `xmamaRalma saubarma~, yvelas SesaniSnavad moexseneba. germanelTa keTildReoba maTive simSvidis nayofia. Tumca Tu gabrazdnen, oho-ho, Cem mters! Cven sad SegviZlia amaTnairi gabrazeba, germaneli ki, qarTvelisgan gansxvavebiT, mrisxane maSin xdeba, roca uwesrigobas xedavs irgvliv. saerTodac, vfiqrob, rom nacizmi swored amaTi wesrigiliberali . maisi 2010 . 32

dan iSva _ aq religiaa `SeiZleba-ar SeiZleba~. zogjer mkrexeluri azri gamielvebs xolme: eh, neta germanelebs gaemarjvaT pirvel msoflio omSi da ha, Tuki damoukideblobis dakargva Cveni bedi iyo, barem kaizeris germanias davepyariT: sxva Tu araferi, sufTa quCebi mainc

blebma nol klasSi Sesvlis win, meored _ kinofilm `monaniebis~ cqerisas (xeze ayudebuli micvalebuli rom vixile!), mesamed _ frankfurtis aeroportSi, diskebiT gatenili Cemi CanTa rom damrCa kafeSi da wre rom Semoartyes policielebma: bombi hgonebiaT; xolo meoTxed sul axlaxan da esec

gveqneboda. marTalia, dostoevskis ver wavikiTxavdiT originalSi, samagierod, uproblemod CavabulbulebdiT `vilhelm-maisTers~... germanelTa mrisxanebaze mogaxsenebdiT. cxovrebaSi ramdenjerme SemSinebia seriozulad: pirvelad maSin, roca Cems pirvel skolis maswavlebels Sematoves Cemma mSo-

zogjer mkrexeluri azri gamielvebs xolme: eh, neta germanelebs gaemarjvaT pirvel msoflio omSi.
45

sazogadoeba

aq, germaniaSi, kvlavac televizoris yurebisas _ mrisxane germaneli mSoblebi pedofiliaSi eWvmitanil sasuliero pirs amunaTebdnen. ai, sibraze es iyo Tu iyo. is kaci ki gaiZaxoda, _ tyuilia eg yvelaferio, _ magram, aba, mrisxane da Tanac marTal germanelebs ra gaaCerebdaT: kinaRam Tavdayira dahkides im studiaSi. CvenTan ki ra xdeba: bavSvebis, Tundac `mkrexeli~ bavSvebis gamlaxav mRvdlebs saeklesio jildoebs aZleven, da metic, eubnebian, _ aha, yoCaR, swored ase unda davicvaT qristianobao. jer megona, rom eqstremisti mRvdeli episkoposad akurTxes da, marTalia gavbrazdi, magram mainc vieWve, erTgvar `politikur~ oinTan xom ar gvaqvs-meTqi saqme: episkoposad `dawinaurebuli~ mRvdeli xom ise Smagad veRar irbens Tineijerebis dasarbevad, rogorc `ubralo~ mRvdlobisas _ `Tanamdeboba~ daamSvidebs da sadme, periferiul eparqiaSi daimkidrebs adgils. vifiqre, _ Cveulebrivi, gviansabWouri ormagi standartia: viTom dafaseba, sinamdvileSi ki _ ganeitraleba. magram Turme Sevmcdarvar: ganeitraleba ki ara, aramed dafaseba da waqezeba yofila. mRvdeli `mRvdlad~ darCa, oRond ordenosan mRvdlad... gmiroba daufasebiaT eqstremizmisTvis! oRond sainteresoa, ra gmirobaa es: Tineijerebis cema, JurnalistebisTvis zondermrevlis miqseva da qristianobis, marTlmadideblobis diskreditireba... kargi gmirebi gvyolia eklesiaSi, verafers ityvi! xoda axla vfiqrob: neta germanelebisTvis Cagvabarebina es ordenosani, sul cota, xuTi TviT mainc... sam TveSi xom ueWvelad daiwyebda sakuTar TavTan laparaks da Tuki mainc ver gaigonebda sindisis xmas, maSin erT Wkvian da Tvinier pudelsac miamagrebdnen... xolo pudelebs rom kargad esmiT aseTebis fsiqologia, amaze jer kidev rodis viSviSebda doqtori fausti.
46

sporti

Cven afrikaSi mivdivarT


ingliselebs Zalian undaT, rom 2018 wlis msoflio Tass umaspinZlon. britaneTi xvalac mzadaa, rom miiRos msoflio Cempionati, magram maspinZeli fifa-s asarCevia.
gio axvlediani, londoni

londonSi safexburTo msoflio TasisTvis gankuTvnili nivTebisa da droSebis gayidva ukve piks aRwevs. ufro sworad, es msoflio Tasis ki ara, erovnuli atributikaa da TviT televizorebis yuTebic ki sent jorjis ferebSia gamoxveuli. fanqrebi, Wiqebi, rveulebi, saTvaleebi, stikerebi, sayvirebi, qudebi, Sarfebi, samkerde niSnebi, brelokebi, popkorni da, ra Tqma unda, droSebi.

droSebi, xuTi futis sigrZisa da samis siganisa, samis sigrZisa da ornaxevris siganisa. droSebi manqanze dasawebebeli, sarkeze Camosakidi, tariani da utaro, gasaSleli da fanjridan gadmosafeni, safrialo da dasadgmeli, sul droSebi da droSebi _ amdeni droSa Znelad rom sadme naxos kacma. da maisurebi, sul nairnairi, Cvili bavSvisa da moxucisa, sanakrebo da saqomago, xuTidan samocdaxuT funtamde.
liberali . maisi 2010 . 32

sporti

aTiaTasobiT inglisel fans qveynis sxvadasxva kuTxidan ukve dajavSnuli aqvs adgilebi, nayidi aqvs bileTebi da turistuli sagzurebi, aseve sxvadasxva fasisa. roca nakrebi sazRvargareT TamaSobs xolme, qomagebi simReras dascxeben: We are going to da qveyanas moayoleben, hoda axla ukve moismis We are going to South Africa marTalia, samxreTi afrika, cota ar iyos, gansxvavdeba im qveynebisgan, sadac ZiriTadad dadian ingliseli fanebi, magram ludi iqac bevria da fanebis araojaxur nawils, rac Zmakacur-kutokur jgufebad mogzaurobas niSnavs, Cveulebriv bevri ar unda, da quCis kriminalic misTvis imdenadaa saSiSi, ramdenadac ucnob da Tavisebur garemoSi moxvedrili kacisTvis. magram ludi am safrTxeebs sruliad miaviwyebs kacs, miT umetes, Tu inglisis nakrebi iRblianad ivlis msoflio Tasis qalaqebSi. da Tanac ingliselebi ucxod ar grZnoben Tavs arc erT qveyanaSi, isini msoflios yvelaze Zveli turistebi arian da ara mxolod turistebi. ingliseli gulSematkivari yvelaze mxarjveli da mravalricxovani gulSematkivaria msoflioSi da, miuxedavad rTuli momentebisa, rac mis qcevas ukavSirdeba da risi umravlesobac warsulSi darCa, is sasurveli stumaria xolme yvelanair Sejibrze, raxan kargad ixdis. msoflio Tasze aTasobiT iseTi fanic miemgzavreba, romelsac, TviTmfrinavis bileTis garda, araferi aqvs da adgilze apirebs raimes Sovnas, Tu ara da iqaur televizorSic dasjerdeba matCebis yurebas; metic, oRond ki stadionis axlos itrialos da matCsac ar uyurebs. gadamyidvelTa xelSi ki bileTs aba ra gamolevs. sxvaTa Soris, gadamyidvelebis naxevari mainc aseT RonisZiebebze isev ingliselia. axal sanakrebo simReras klipSi nakrebis yofili mwvrTneli teri veneiblsi asrulebs, romelsac Waliberali . maisi 2010 . 32

Rara blanJe dauyenebia da samocs gadacilebuli kacis pirobaze kai navarjiSebi Cans. nakrebs rom SeveSvaT, inglisis fexburTis asociacias axla sxva Tavsatexic aqvs. ingliselebs Zalian undaT, rom 2018 wlis msoflio Tass umaspinZlon. safexburTo infrastruqturis TvalsazrisiT, inglisi xvalac mzadaa, rom miiRos msoflio Cempionati, yvelaze momgebiani sportuli RonisZieba samyaroSi, magram Cempionatis maspinZeli fifa-s asarCevia. kandidatTa Soris favoritebad swored inglisi da ruseTi arian. ruseTs yvelaferi asaSenebeli aqvs, ingliss _ aSenebuli. ingliss am gegmis saxed devid beqemi hyavs, romelmac Tavad Cautana fifa-s prezident zep blaters 800-gverdiani wigni ingliselTa gegmebis Sesaxeb, magram inglisurma gazeTebma aRniSnes, rom blateri ganuzomeli siTboTi gadaexvia ruseTis vice-premiers. man manamdec ki aqo ingliselebi, magram ruseTis winadadebas RirsSesaniSnavi uwoda. ra Tqma unda, fifa mowodebulia, rom Tanamedrove safexburTo infrastruqturis ganviTarebas Seuwyos xeli da ruseTi swored amas hpirdeba: axali stadionebi qveyanaSi, axali mindvrebi, axali komunikaciebi. rusebma miTxreso, _ Tqva blaterma, _ es msoflio Tasi Cvens qveyanas Secvliso. hoda, pirveli Worebi da skandalebic agorda. rusebTan brZola ioli ar aris, magram londonurma tabloidebma aseTi Woric gamoamzeures, rom espanelebma, romlebic portugaliasTan erTad aseve ibrZvian msoflio Tasis maspinZlobisTvis, rusebs uTxres, _ Tqven samxreT afrikaSi mogvexmareT msajebis ambavSi, da Cven 2018 wlis ambavSi mogexmarebiTo. Tumca, maspinZeli qveynis arCeva mxolod blateris saqme ar aris. xmebi unda daiTvalos da vin imuSavebs ukeT xmebTan, gamoCndeba. jerjerobiT ki inglisSi mRerian: We are going to South Africa!

ikiTxeT

liberalis
portalze

www.liberali.ge

blogi: marika qoCiaSvili airCie Tbilisis meri! saintereso da uCveulo festivals daveswari guSin. 7 slogani: `Cven SevcvliT!~; `movdivar saqmiT, gpirdebiT saqmes!~; `gasakeTebeli kidev bevria!~; `brZola dResve!~; `dasaqmeba da dabali tarifebi~; `saqmeman Senman warmogaCinos!~; `Tbilisi Cveni saxlia!~ _ erTmaneTs 7 nominaciaSi ejibreboda. multimedia interviu mTawmindis maJoritar deputatobis kandidatTan lado sadRobelaSvilTan video: iago kaWkaWiSvili ratom `sWirdeba~ marTlmadideblobas dacva

yovelkvireulad

mediamonitoringis raodenobrivi kvlevis Sedegebi

47

qalaqSi moxetiale kacis Canawerebi

TeTri perangebis ubedureba


TeTri perangis Cacma miyvarda Zalian. momwonda, kacs xarisxiani da kargad dauToebuli perangi rom ecva xolme, an uxarisxo da dauuToebeli. CemTvis sul erTi iyo.
kaxa Tolordava
TeTri perangis Cacma miyvars. momwons kacs xarisxiani da kargad dauToebuli TeTri perangi rom acvia xolme, an uxarisxo da dauuToebeli. CemTvis sul erTia. ubralod, TeTri perangi fexsacmeliviTaa. mas bevris Tqma SeuZlia adamianze da is nebismieri formis da zomis kacs uxdeba. mTavaria, kargad moirgo da mere ginda, mniSvnelovan Sexvedraze wadi, ginda, piknikze da ginda, qalaqSi gaiseirne qalaqSi gaiseirne qalaqSi gaiseirne qalaqSi gaiseirne (abzacis bolo ramdenime fraza waikiTxeT ise, TiTqos eqo iyoT, Tu SeiZleba). TeTri perangis Cacma miyvarda Zalian. momwonda, kacs xarisxiani da kargad dauToebuli perangi rom ecva xolme, an uxarisxo da dauuToebeli. CemTvis sul erTi iyo. sul megona, rom TeTri perangi fexsacmeliviTaa da bevri ramis Tqma SeeZlo adamianze. axlac ase mgonia. imaSic darwmunebuli var, dResac ki, rom is nebismieri formis da zomis kacs uxdeba, mTavaria, kargad moirgo da mere ginda, mniSvnelovan Sexvedraze wadi, ginda _ piknikze da ginda, qalaqSi gaiseirne. abazanaSi vdgavar da diliT Cacmul TeTri perangis sayelos davyureb nawyeni spanieliviT. isev gameorda! isev igive gameorda! saxlidan sadRac aTisTvis gavedi, axla ki ukve sami saaTi sruldeba. diliT am perangs rom vicvamdi, jer vibanave, mere ki kiseri gavixexe magrad, gawiTlebamde. sul raRac xuTiode saaTi gavida, perangis sayelo ki iseTi gaSavebuli da WuWyiania, rom sxva gza ar maqvs, saswrafod unda gamovicvalo. isev cxeli wyali da saponi, isev kisris xexva da axali, gaqaTqaTebuli TeTri perangi. sanam perangze Rilebs vikrav, londoni maxsendeba. Svidiode wlis win londonSi yofnisas davrwmundi, rom TeTri perangi marto TeTri perangi araa. is nebismier qalaqSi haeris sisufTavis Sesamowmebeli yvelaze kargi saSualebaa. vici, rom amisTvis specialuri aparatebi (an danadgarebi?) arsebobs, magram raSi sWirdeba kacs isini Tu erTi normaluri TeTri perangi mainc aqvs saxlSi? im dRes londonSi yofnisas minimum 30 kilometri mainc gaviare fexiT. sad ar viyavi da sad ar Sevexire! saRamos SvidisTvis gasavaTebuli Tate Modern-is ezoSi, am sityvis sruli mniSvnelobiT, molze vegde, amerikeli artistis fol maqarTis uzarmazar gasaber instalacias avyurebdi da sendviCs mivirTmevdi. daRlilobisgan ybebic ki mtkioda. sastumroSi gvian saRamos davbrundi. diliT Cacmuli TeTri perangi gavixade da is iyo sawolze unda mimegdo, rom raRac ucnauri SevniSne, erTdroulad
48

gasaxari da guldasawyveti. diliT Cacmuli Cemi TeTri perangis sayelo isev iseTi gaqaTqaTebuli iyo, rogorc dilas. gamixarda imitom, rom mivxvdi, saqme Cem WuWyian kiserSi araa; mewyina imitom, rom Tbilisze Cemi eWvi kidev erTxel dadasturda dadasturda dadasturda (abzacis bolo sami sityva waikiTxeT ise, TiTqos eqo iyoT. Tu SeiZleba). isev Tbilisi. Cemi saabazano da Cemive anarekli sarkeSi, WuWyiani TeTri perangiT xelSi. ara, es qalaqi namdvilad araa TeTrperangiani fexiT mosiaruleTaTvis. am qalaqSi jobs, muqi feris tansacmeli gecvas, umjobesia _ Savi. am SemTxvevaSi, ver dainaxav imas, rasac TeTrperangianebi xedaven, ar inerviuleb imaze, rac gulis siRrmeSi ici, rom sanerviuloa; ar mogindeba xolme, rom Sekribo xuTasamde kaci, sTxovo Caicvan TeTri perangebi da gamovidnen qalaqSi gasaseirneblad, mere ki erTad Sekribo ramdenimesaaTiani gaseirnebis Semdeg sayelo da saxelogaWuWyianebuli perangebi da qalaqSi xeebze Camokido celofanis parkebTan erTad, yvelam kargad rom dainaxos, rogor gvemuqreba Tbilisi Tavisi uxarisxo benziniT da gaumarTavi manqanebiT, Tavisi gulgrilobiT, Cveni gulgrilobiT. movrCi. Cemi 500 sityva amomewura. ra Tqma unda, SemeZlo qalaqSi haeris sisufTaveze seriozuli werili damewera, Jurnalisturi gamokvleva Cametarebina, Sevxvedrodi garemosdamcvelebs, mwvaneebs Tu momwvanoebs, da mere seriozulad, profesionalurad SemeSinebineT, magram maSin am teqsts ver davasrulebdi im fraziT, erT Tbilisur sufraze rom movismine: `Cveni Svilebis janmrTelobisa iyos, Semovevle magaT kutunebSi!~
liberali . maisi 2010 . 32

radio nacnobi gepatiJebaT klubSi nacnobi


tradiciuli qarTuli samzareulo cocxali musika

misamarTi: abanos q. N 3

axali wigni
Tanamedrove qarTuli proza
literaturuli eqspresi e l lia, eqsperimentuli matarebelia, xva romelic evropis sxvadasxva qalaqs stumrobs, mgzavrebi ki li evropeli, maT Soris, qarTveli mwerlebic arian. mogzaurobis organizatorebis azriT, literaturuli eqspresis TiToeul mgzavrs qalaqidan qalaqSi uTavbolo xetiali STagonebas moutans. asecaa: zogisTvis es matarebeli axali wignis dasaweri impulsi an ukve dawerilis popularizaciis saSualeba xdeba, zogisTvis ki sakuTari cxovrebis gadafaseba an ubralod, mSvenieri qalis devna ...

fasi 19.00

mis: aRmaSeneblis 150 tel: 910 954, 911 165 www.sulakauri.ge

fasi 12.00

You might also like