Demokracia moderne

Para se te flasim per demokracine moderne, duhet qe shkurtimisht te flasim per regjimet jodemokratike. Bota e George Orwell-it ne librin e tij te famshem 1984, ku ai e pesrshkruan jeten ne sisteme totalitare. Ne kete bote, individet nuk kane te drejta pervec obligime. Qeveria mund ti perciell ata, ti arrestoje dhe ti marre ne pyetje kur te duan ; nje bote ku individet percillen me kamera, policia mund te hyje ne shtepia te tyre etj. (Panoptika e Bentamit-spjego -Foucault)

Qellimi i kesaj politike te kontrolli eshte qe te sigurohet se secili person eshte nen kontrollin e Shtetit-deri ne jeten e tij private. Madje ne keto sisteme eshte shume e veshtire qe te kete ndamje ndermjet jetes private dhe asaj publike; Mediat jane te kontrolluara dhe njerzve u jepen informatat qe i percakton shteti; Madje edhe kerkohet leje per secilin veprim ne shoqeri : te martohesh, te krijosh femije, te nderrosh pune etj. Qytetaret jane krijesa te Shtetit;

Te kunderten e gjejme tek Athina e vjeter ; Ne kete sistem, te gjithe meshkujt mbi 30 vjec kane pas te drejte te marrin pjese ne Asamblene e pergjithshme e cila eshte thirrur 10 here ne vit. Secila vote ka pas te njejten peshe. Asambleja ka votuar ligjet, ka zgjedhur zyrtaret e Shtetit dhe ka pasur te drejte ti konvokoje udheheqesit qe te justifikojne veprimet e tyre. Vendimet e Asamblese greke jane marre me mazhorance te thjeshte; Per Greket e vjeter, e drejta e votes ka qene e lidhur ngushte me dinjitetin e njeriut

Keto te dy sisteme qe i permendem, jane dy ekstremet e spektrit qeverises dhe ndermjet tyre ka variacione shume;

Demokracia Moderne Etimologjia : demos (populli) dhe -kratos (pushteti) Asnje nocion i shkencave politike nuk eshte trajtuar me shume se demokracia. Madje sot mund te themi se Demokracia ka nje konotacion magjik dhe qetsues. Pse? Sepse secili qytetar i nje shteti i cili eshte i bindur se shteti i tij eshte demokratik eshte ne gjendje ta pranoje pushtetin e ushtruar mbi te;. Per kete arsye, te gjitha shtetet e botes kane pretenduar dhe pretendojne se jane shtete demokratike (BRSS, Kina, Kuba, Siria, Arabia Saudite etj.) Megjithate, modele te ngjashme si ato te Athines kane qene te ralla ne histori te njerzimit. town meeting (ne New England SHBA) Landgemeide ne Zvicerr.

Arsyeja per te cilen demokracia Athinase dhe keto tjerat forma te demokracise direkte kan mund te funksionoje eshte se keto demokraci kane funksionuar mbrenda shoqerive te vogla, ku pothuajse secili person eshte njohur me te tjeret dhe se votimi i eshtjeve me interes te perbashket ka mund te votohet me marreveshje. Sshtrohet pyetja se si te aplikohet ky sistem ne nje shtet si SHBA ose ne shtete tjera te medha te cila kane me qindera mijera banore? Marrja e vendimeve ne keto shtete duhet te jete e shpejte dhe vendimet kane nje rendesi te vecante. Nje Qeveri e cila do ti nenshtrohej nje vendimmarrje per te gjitha ceshtjet e shoqerise me votim nuk do te mund te funksiononte; Per kete arsye, demokracia perfaqesuese eshte shpikur si model i demokracise. Demokracia sot eshte: Sistem politik i cili jep mundesi kushtetuese te vazdueshme per te nderruar perfaqesuesit zyrtar, dhe eshte mekanizem shoqeror qe mundeson pjesmarrjen me te madhe te mundeshme te popullsise dhe influencimin e vendimeve me te rendesishme. (Seymur Lipset- Political Man 1960)

Demokracia perfaqesuese ka disa komponenta:

1) Perkrahjen popullore Perkrahja e popullit eshte kryesore per qeverisjen demokratike moderne sepse legjitimiteti i vendimmarresve mvaret nga perkrahja qe ata e marrin nga populli. Sigurimi i kesaj perkrahje eshte esenciale per demokracine sepse ne demokraci askush nuk ka te drejte natyrore qe te mbaje pushtetin. Per te penguar qe vetem disa persona te jene legjitim, demokracia parlamentare bazohet ne zgjedhje. Keto zgjedhje mbahen ne intervale te rregullta (si ne SHBA) ose mbrenda nje hapsire kohore maksimale si ne Britani te Madhe, France etj. Ne shumicen e shteteve ka rizgjedhje edhe pse, per disa pozita, rizgjedhja eshte e caktuar me ligje. Zgjedhjet jane mekanizem nepermjet te cilit shprehet edhe perkrahja e perfaqesuesit dhe njekohesisht eshte mjet per te kontrolluar veprimin e perfaqesuesve (ne rast se ata nuk i vene ne veprim politikat e premtuara ata sanksionohen ne votimet e radhes);

2) Gara (Kompeticioni) politike

Kompeticioni politik eshte tjeter element i rendesishem i demokracise sepse pikerisht, nese nje perfaqesues nuk rizgjedhet, votohet per perfaqesues alternativ prezent. Per te pasur demokraci duhet te egzistojne programe te ndryshme nga parti te ndryshme. Ne SHBA per shembull, Partia Demokrate propzon ligje sociale (sigurim social, politika te punesimit, ndihma sociale etj.) dhe me shume te drejta per klasat e uleta, kurse Republikanet jane per ma shume konservatizem dhe kane me shume perkrahje tek liberalet. Keto propozime u mundesojne votuesve te zgjedhin ne vota opcione te ndryshme.

Mirepo, garat politike shpesh i tejkalojne partite dhe programet politike. Shume shpesh, votuesit votojne per individe te cilet i konsiderojne si te pakorruptuar, te afte per ekonomi etj. Madje nese i analizojme votimet per president te SHBA-ve ose te shume vendeve tjera demokratike, eshte shpesh faktori i liderit qe eshte dominant (BUSH, Klinton, Thatcher etj.) ;

3) Alternimi i pushtetit Te gjithe pjesemarresit e demokracise perfaqesuese duhet paraprakisht te pranojne alternimin e pushtetit. Partia qe ka ushtruar pushtetin duhet ta leje ate nese i humbe zgjedhjet. Duhet pra te pranoje te jete ne opozite. Madje, ndryshimi i nje mazhorance shume shpesh rezulton edhe me ndryshime te rendesishme te politikave. (nga nje politike konservatore ne nje politike socialdemokratike ose nga nje parti liberale ne nje parti socialiste etj.); Raste te tille ne boten demokratike jane konstante (Spanja ne zgjedhjet e fundit, Gjermania, Franca, Amerika me Obamen etj.) (nocioni i partive kushtetuese-revolucionare) spjegim A ka sisteme demokratike ku nje parti politike ose koalicion partishe mban pushtetin per nje kohe te gjate, pa alternim te pushtetit?

Ka edhe sisteme politike sunduese njepartiake si ne Japoni, Suedi, etj. Ne Meksike , Partia Revolucionare Institucionale e ka mbajtur pushtetin per 70 vite. Nga vitet 1920 deri ne vitin 2000 qe fiton Partia e Veprimit Nacional e kryetarit Vincente Fox. Problemi me parti te tilla eshte se ato e humbin transparencen dhe krijojne sisteme te korruptuara ose gjysem-autoritare. Partia e Kongresit Indian ka mbajt pushtetin nga viti 1947 (pamvaresise) deri ne vitin 1989.

4) Perfaqesimi popullor

Ne demokraci perfaqesuese, votuesit zgjedhin perfaqesues te cilet veprojne si legjislator dhe si te tille ata mbrojne interesat e tyre. Cdo perfaqesuese meret me nje vend te caktuar i cili i jep mandat. Per ate se si duhet te veprojne perfaqesuesit mbasi qe te zgjidhen eshte debatuar me shekuj. A duhet ata te konsulltohen sistematikisht per secilin vendim qe e marrin me bazen qe e ka votuar apo perfaqesuesi duhet te vendose vete sipas asaj qe ai e konsideron te mire ose te keqe? Ne rastin e pare, perfaqesuesit do te duhej ti informojne votuesit e tyre mbi alternativat dhe te marrin vendim sipas asaj qe i thone ata. Tjere teoricient thone se votuesit nuk kane mundesi te vendosin sepse nuk jane te informuar mbi ceshtjet qe duhen vendosur; me fjale tjera, populli nuk eshte i informuar mjaft per tema si drejtesia, mbrojtja , politika e jashtme etj. Natyrisht se populli nuk eshte i informuar per cdo ceshtje mirepo mendimi eshte qe populli si teresi duhjet te kontrolloje veprimin e qeverise. Nese nje qeveri ka premtuar barazi per te gjithe atehere kjo duhet verifikuar nga afer.

5) Rregulla e Mazhorances Karakteristike tjeter e demokracise perfaqesuese eshte rregulla e mazhorances sepse zakonisht nuk jane te gjithe qytetaret ne favor te nje vendimi te caktuar. Gjithmone ka te tille qe jane kunder. Eshte mazhoranca ajo qe duhet te vendose ne keto situata. Megjithate, ne sisteme demokratike, eshte ne interes te mazhorances qe politika qe ka perkrahjen me te madhe ne opinion duhet te behet politika e Qeverise. Majority role with minority rights ; Grupet minoritare duhet te kene te drejte te protestojne jasht Parlamentit. Te gjitha ato qe konsiderohen si qendrime te mazhorances sot kane qene dikur mendime te nje pakice dhe jane bere mendime te shumices me konflikte ndermjet ketyre dy grupeve.

Madje, demokracia liberale bazohet tek rrespekti i shumices per pakicen. Te drejtat e minoriteteve mund te mbivotohen vetem brenda disa rregullave. Perndryshe do te kishte shnderrim ne nje tirani te mazhorances; Per kete arsye, mazhoranca duhet te binde minoritetet shume me shume sesa ti sulmoje ato. Demokracia konsiderohet si sistem politik ku ka integrim social ne menyre qe shoqeria te jete tolerante ndaj diferencave ndermjet anetarve te saj; Kapaciteti i zgjedhjes se konflikteve eshte esencial per demokracine. Perndryshe, dominimi i grupeve me te fuqishme ndaj atyre me te vogla do te shnderronte sistemin ne tirani ose oligarki;

6) E drejta e mospajtimit dhe disidences

Nese roli i Qeverise eshte te sherbeje popullin, populli duhet te kete te drejte ti kundershtoje vendimet e Qeverise, nese keto vendime nuk sherbejne vullnetin e popullit; Kjo eshte e drejte qe figuron tek Deklarata e Pamvaresise Amerikane e hartuar nga Tomas Jefferson-i ne vitin 1776; Henry David Thoreau civil disobedience Mahatma Ghandi ne Indi me mjete paqe; Martin Luter King ne Amerike me nje forme tjeter e cila e derguar shume here ne burg.

7) Barazia Politike Ne demokraci, gjithkush duhet te jet barazisht i afte qe te marrin pjese ne Qeveri; Ne parktike eshte ndryshe sepse vetem nje numer i vogel i njerzeve kane qasje ne politike. Per pakicat eshte edhe me veshtire te kene qasje ne administrate (Hebrenjt kan pasur kete problem me shekuj) Barazia politike eshte e lidhur ngusht edhee me vetedije sepse demokracia eshte sistem ku secili duhet te kete qasje por, kjo e drejte nuk duhet te arritet duke i perjashtaur te tjeret.

Nje person qe ka nje pozite Zyrtare nuk duhet te perdore ate pozite per te ndihmuar nje person te vecant ose nje grupe te vecante. Per kete egziston ne SHBA sistemi i checks and balances, qe shte nje ndamje e pushtetit ndermjet nje egzekutivi, legjislativi, gjyqesori...

8) Konsulltimet popullore

Shumica e politikaneve e dine se per te qeverisur mire ata duhet te respektojne kerkesat e popullit dhe te provojne ti plotesojne keto kerkesa. Gjithmone ne sisteme demokratike duhet ti shqyrtojne vendimet e tyre se sa jane qytetaret te brengosur per politiken e Jashtme te shtetit (fusnoten), per politikat fiskale, (taksat qe i paguajne), papunesine etj.

9) Shtypi i lire Robert Dahl: teoria e nensistemeve