1.

REDOVI
1. Numericki redovi. Neka je a = (a1 , a2 , a3 , ..., ak , ...) niz elemenata nekog skupa u kome je definisana operacija sabiranja. Def 1. Zbir prvih n clanova niza a (1)

S n = ak = a1 + a2 + a3 + ... + an ,
k =1

naziva se red a Sn je suma reda. Ako su clanovi niza a brojevi, red (1) se zove numericki red. Primer 1. (Zbir aritmeticke progresije) Realan niz a1 , a2 , a2 , ..., ak , ... koji zadovoljava uslov ak = ak +1 ak = h (h je realna konstanta) naziva se aritmeticka progresija sa korakom h. Suma prvih n clanova ove progresije je aritmeticki red

Sn = a1 + a2 + a3 + ... + an = a1 + (a1 + h) + (a1 + 2h) + ... + (a1 + (n 1)h) =

na1 + h(1 + 2 + ... + (n 1)) = na1 + h (n 1)n jer 2
...

(2)

sn = 1 + 2 + ... + n = k =
k =1

n( n + 1) 2

n + 1

n +1

n+1

Dakle, (3)
S n = na1 + h (n 1)n . 2

Primer 2. (Zbir geometrijske progresije) Realan niz b1 , b2 , b2 , ..., bk , ... koji zadovoljava uslov bk +1 / bk = q (q je realna konstanta) naziva se geometrijska progresija sa kolicnikom q. Suma geometrijske progresije je geometrijski red

S n = b1 + b2 + ... + bn = b1 + qb1 + q 2b1 + ... + q n 1b1 = (1 + q + ... + q n 1 )b1 = snb1

sn = 1 + q + ... + q n 1 q = 1, sn = 1 + 1 + ... + 1 = n;
n

q 1, (1 q) sn = (1 q)(1 + q + ... + q n 1 ) = 1 q n 1 qn sn = ; 1 q
dakle

n, q = 1, sn = 1 q n 1 q , q 1

(4)

Sn = b1sn .

Def 2. Ukoliko postoji, zbir beskonacnog niza a1 , a2 , a2 , ..., ak , ... , (5)

S = ak = a1 + a2 + a3 + ... + ak + ...
k =1

naziva se beskonacni red a suma prvih n clanova, S n = k =1ak je n-ta parcijalna suma reda (5).
n

Def 3. Ako postoji, granicna vrednost S = lim Sn kaze se da beskonacni red

n0

=1ak k

konvergira i ima zbir S. U protivnom, red divergira. Primeri:

1 1 1 1 , , , ..., k ,... je 2 4 8 2 geometrijski red 1 1 1 1 S = 1 + + 2 + 3 + ... + k + ... 2 2 2 2 Ova suma se moze izracunati na osnovu Slike1, i iznosi S = 2. 1. Suma niza 1,
Sl. 1. Geometrijski red suma je Takodje, na osnovu formule (4). Posto je kolicnik progresije q=1/2, n-ta parcijalna

Sn = 1 +

1 1 1 1 (1/ 2) n 1 + 2 + ... + n 1 = = 2(1 n ). 2 2 2 1 1/ 2 2

1 1 ) = 2(1 lim n ) = 2. Lako se proverava n n 2 2

Na osnovu Definicije 3, S = lim Sn = lim 2(1

n n

da za proizvoljno q vazi

(6)

1/(1 q ), | q |< 1, 1 qn k = 0 q = 1 + q + ... + q + ... = nlim 1 q = +, q 1, ne postoji, q 1.

+ k n

2. Aritmeticki red S = 1 + 2 + 3 + 4 + ... =

(2) S = lim Sn = lim
n n

k =1

k divergira, jer, na osnovu formule

n(n + 1) = + . Za ovakav red se kaze da odredjeno divergira. 2

3. Red

k =0

(1) k = 1 1 + 1 1 + 1 ... divergira iz razloga sto ne postoji granica

parcijalnih suma. Naime, niz parcijalnih suma ima dve tacke nagomilavanja, 0 i 1: S1 = 1, S2 = 0, S3 = 1, S4 = 0,... . Ovakva divergencija se zove neodredjena.

4. I red

k =0

( 1) k ( k + 1) = 1 2 + 3 4 + 5 ... takodje neodredjeno divergira jer niz

parcijalnih suma divergira po apsolutnoj vrednosti. Def 4. Za red

S = ak = a1 + a2 + a3 + ... + an + an +1 + an + 2 + ... ,
k =1

Sn
k = n +1

Rn

velicina Rn = an +1 + an + 2 + ... =

, se naziva ostatak n-tog reda. Ocito, Rn = S Sn iz

cega sleduje da ako S konvergira tada je Rn nula-niz (tj. Rn 0, n + ).

2. Osobine beskonacnih redova Teorema 1. Ako red ak konvergira ka S, tada red

k =1

a
k =1

konvergira ka S .

Dokaz. Na osnovu osobine homogenosti granicne vrednosti lim(un ) = lim un .

n n

Teorema 2. Ako su redovi A = red

a
k =1

i B=

b
k =1

konvergentni tada je i

(a
k =1

bk ) takodje konvergentan sa sumom A+B.

Dokaz. Takodje na osnovu osobine aditivnosti granicne vrednosti. Teorema 3. Ako red S = ak konvergira, istu osobinu ima i red S* , dobijen
k =1

izostavljanjem prvih n clanova reda S . Takodje, ako S divergira, i S* divergira. Dokaz. Na osnovu pretpostavke je S S * = Sn , gde je Sn parcijalna suma reda S. Dakle S Sn = S * pa kako su S i Sn konacni brojevi, i S* je konacan. I obrnuto, ako je S = , i S* je takodje beskonacno.

3. Redovi sa pozitivnim clanovima Def 4. Za red S = ak se kaze da je red sa pozitivnim clanovima (pozitivan red), ako
k =1

je ak 0 za svako k. Teorema 4. Parcijalne sume reda sa pozitivnim clanovima obrazuju neopadajuci niz. Dokaz. S n Sn 1 = an 0 dakle Sn Sn 1 za svako n.

Kod konacnih suma vaze zakoni komutacije i asocijacije. Ovi zakoni se prenose i na redove sa pozitivnim clanovima. Vaze sledece teoreme: Teorema 5. (Dirichlet) Zbir reda sa pozitivnim clanovima ne menja se ako sabirci promene mesto. Dokaz. Neka je A = a1 + a2 + a3 + ... konvergentan red sa poz. cl. Zamenom

mesta proizvoljnom broju clanova dobija se novi red B = b1 + b2 + b3 + ... . Posmatrajmo parcijalnu sumu Bm reda B. Tada se moze naci n takvo n-ta da parcijalna suma reda An sadrzi sve clanove sume Bm. Tom prilikom je ocigledno Bm An , a na osnovu Teoreme 4, An A , dakle Bm A , odakle sleduje da B A . Ako se sada ponovi postupak sa zamenjenim ulogama redova A i B, dobija se A B . Iz ove dve nejednakosti se dobija A = B. Neka je sada red A divergentan, i neka je An njegova parcijalna suma. Tada se moze naci m takvo da parcijalna suma Bm sadrzi sve clanove sume An. Tada je
B B B

Bm An , pa kad n , sleduje Bm kad m .

Teorema 6. (Asocijativnost) Ako proizvoljno grupisemo clanove reda sa pozitivnim clanovima njegov zbir ostaje nepromenjen. Primer. Sumirati red Kako je
Sn =
n

k (k + 1) .
k =1

1 1 1 , imamo = k (k + 1) k k + 1

n n 1 1 n 1 n 1 1 n +1 1 1 = = = 1+ = k + 1 n =1 k n =1 k + 1 n =1 k n = 2 k n =1 k ( k + 1) n =1 k

k k
n=2 n=2

1 1 , = 1 n +1 n +1

pa je S = lim S n = lim (1 n1 1 ) = 1 . +
n n

4. Kriterijumi konvergencije U poslednjem primeru pokazano je da je

k (k + 1) = 1 .
k =1

Nalazenjem sume reda

utvrdjena je i njegova konvergencija. Neki redovi se lako sumiraju iako im se konvergencija tesko ili cak uopste ne moze utvrditi. S druge strane, postoje redovi kod kojih se konvergencija lako da ustanoviti ali se njihova suma ne moze naci. Takav je + 1 slucaj na primer, sa redom n . n =1 n Niz uslova koje treba da zadovolji opsti clan ak reda se kriterijum konvergencije. Jedan od jednostavnijih kriterijuma konvergencije je kriterijum poredjenja. Teorema 7. Neka su

a
k =1

da bi red konvergirao naziva

b b

k k

konvergira, i

a
k

dva pozitivna reda i neka je ak bk . Tada, ako red

takodje konvergira. S druge strane, ako red

takodje divergira. U slucaju konvergencije,

dok se

zove minorantni za

divergira, i

se zove majorantni red za

Teorema 8. (Kosijev kriterijum) Ako za dovoljno veliko n postoji konstanta q takva da vazi k ak q < 1 , tada pozitivan red ak konvergira, dok ako je k ak q 1 , red ak divergira.

Dokaz. Neka je strane dobija

ak q i q < 1 . Tada, ak q k odakle se sumiranjem leve i desne

k k

a q
q

, pri cemu je

suma geometrijskog reda sa

kolicnikom 0 < q < 1 , koji na osnovu formule (6) konvergira, pa i konvergira na osnovu Teoreme 7. S druge strane, ako
k

takodje

ak q 1 , tada

a q
k

= + , pa opet na osnovu Teoreme 7,

divergira.

Teorema 9. (Dalambertov kriterijum) Pozitivan red veliko n postoji konstanta q tako da vazi ako

konvergira ako za dovoljno

an +1 q < 1 , tada red an

konvergira, a

an +1 q 1 , red divergira. an an +1 q , za dovoljno veliko n, na pr. za n>n0. Tada, mnozenjem an an0 +1 an + 2 an0 + k q, 0 q, ..., q , dobija levih i desnih strana niza nejednakosti an0 an0 +1 an0 + k 1
Dokaz. Neka je
an0 + k an0 q n , ili aan + k an0 q n , pri cemu se nejednakost ne menja jer an0 > 0 (red je
0

pozitivan). Sumiranjem se dobija

n0 + k

an0 q k , dakle red konvergira. U

slucaju inverzne nejednakosti dobija se divergira.

n0 + k

an0 q k

za q 1 , pa red

Teorema 10. (Kosijev integralni kriterijum) Ako je

+

f ( x) neprekidna, pozitivna i

monotono opadajuca funkcija za x 1 , tada pozitivan red divergira ako integral

n =1

f (n) konvergira ili

f ( x)dx konvergira ili divergira.

5. Alternativni redovi Neka je an>0. Tada je red

+

(1)

an naizmenican (alternativan). Na primer, red

(1) n +1 1 1 1 n=1 n , tj. 1 2 + 3 4 + ... je alternativan. Ovaj red je poznat kao Lajbnicov red. Proucavajuci ovaj red Lajbnic je dosao do kriterijuma konvergencije alternativnih redova.

Teorema 11. (Leibnizov kriterijum) Alternativni red

konvergira, ako je

{| bn |}

monotono opadajuci nula-niz. Ostatak konvergentnog reda zadovoljava nejednakost | Rn | < | bn +1 | i ima isti znak kao bn +1 . Dokaz. Neka je

b = (1)
n

an , tada je an =| bn | opadajuci nula-niz. Formirajmo

niz parcijalnih suma parnog reda S 2 , S 4 , S6 , ..., S 2 n , ... reda

. Kako je

S 2 n = a1 a2 + a3 a4 + ... + a2 n 1 a2 n = (a1 a2 ) + (a3 a4 ) + ...(a2 n 1 a2 n ) > 0

>0 >0 >0

niz {S2 n } je pozitivan, S 2 n > 0 . Sem toga, {S 2 n } je i monotono rastuci jer je S2 n 2 = S 2 n S 2 n 2 = a2 n 1 a2 n > 0 . S druge strane, S2n se moze napisati i u obliku

S 2 n = a1 [(a2 a3 ) + (a4 a5 ) + ... + (a2 n 2 a2 n 1 ) + a2 n ]

>0 >0 >0

odakle sleduje S 2n < a1 . Buduci da je {S 2 n } monoton i ogranicen 0 < S2 n < a1 , on je konvergentan, dakle

konvergira ka sumi S. Za parcijalnu sumu neparnog S2n+|b2n|, a kako je {|b2n|} nula-niz to je

reda S2n-1 vazi S2n-1 = S2n+a2n =

lim S 2 n 2 = lim S2 n = S .
n n

Def 4. Alternativni konvergentan red je

(1)

an se naziva apsolutno konvergentan ako

konvergentan a semikonvergentan ako je

divergentan.

Primeri

1 1 1 1 1 = 1 + + ... je apsolutno konvergentan, jer je red 2 n 4 9 16 25 1 2 1 2 n2 = 6 konvergentan. Njegova suma je (1)n n2 = 12 . 1 1 2. Leibnizov red (1) n +1 je semikonvergentan, jer je red divergentan. n n 1 1 1 1 Suma Leibnizovog reda je 1 + + ... = ln 2 . 2 3 4 5 1. Red

(1)

n +1

Teorema 12. Ako je

| b

| konvergentan, tada je i
n

takodje konvergentan. pri cemu je

Dokaz. Formirajmo dva pozitivna reda

u i v

1 1 un = (| bn | +bn ) , vn = (| bn | bn ) i bn = un vn . 2 2
Ako je bn 0 tada un = bn , vn = 0 , dakle ako bn konvergira, i konvergira; Ako je bn < 0 tada un = 0, vn =| bn | , pa kako je tada konvergira, i

= vn , ako

konvergira.

Teorema 13. Redovi obrazovani posebno od pozitivnih i negativnih clanova jednog semikonvergentnog reda su divergentni. Teorema 14. (Riemann-Dini) Zbir semikonvergentnog reda zavisi od poretka njegovih clanova. Primer. Ako se Leibnizov red

pozitivna sabirka dodje jedan 1 1 1 1 1 3 1 + + + + ... = ln 2 . Moze se pokazati da u opstem slucaju, kada blok od p 3 2 5 7 4 2 1 p pozitivnih clanova smenjuje blok od q negativnih, suma reda postaje ln 2 + ln . 2 q

1 1 1 1 + + ... = ln 2 preuredi tako da iza dva 2 3 4 5 negativan, zbir mu se menja i postaje

6. Funkcionalni redovi Def 5. Ako je opsti clan fn konacnog ili beskonacnog reda promenljivih, rec je o funkcionalanom redu je funkcija te (ili tih) promenljivih. Primeri:

funkcija jedne (ili vise)

( x) i ukoliko postoji, njegova suma s(x)

sin nx x (geometrijski red), n2 ,

n

xn n! ,

x+n

, itd.

Analogno sa numerickim redovima, n-ta parcijalna suma funkcionalnog reda se definise kao

sn ( x) = f1 ( x) + ... + f n ( x) = f k ( x), x [a, b] , a njegov ostatak je Rn ( x) = s( x) sn ( x) .

k =1

Def 6. Ako lim Rn ( x) = 0 , za svako x iz intervala [a, b], kazemo da red

n

( x) tackasto

konvergira na [a, b]. U slucaju tackaste konvergencije, za svako > 0 , uvek postoji broj N ( , x) takav da | Rn ( x) | < n > N ( , x) . Def 7. Ako za funkcionalni red

(koji ne zavisi od x) takav da je nejednakost | Rn ( x) |< ispunjena za svako n > N ( ) b].

( x), x [a, b] , za svako > 0 , uvek postoji broj N ( )

kaze se da red uniformno konvergira ka funkciji s ( x) = f n ( x) koja je definisana na [a,

Ocigledno, svaki uniformno konvergentan red je i tackasto konvergentan, dok obrnuto ne vazi. Teorema 15. (Vajerstrasov kriterijum) Ako za x [a, b] i svako n vazi | f n ( x) |< M n a pritom numericki red na [a, b]. Dokaz. Ako oznacimo

M
+

konvergira, tada je red

( x) , uniformno konvergentan

M
k =0

= m, mn = M 1 + ... + M n , tada je

| m mn | < | m mn |= M n +1 + M n + 2 + ... < , za n > N ( )

S druge strane, | Rn ( x) | = | f n +1 ( x) + f n + 2 ( x) + ... |

| f n +1 ( x) | + | f n + 2 ( x) | +... < M n +1 + M n + 2 + ... < , n > N ( ).

Primer 1. Posmatrajmo funkcionalni red

xn xn 1 za x [1, 1] . Kako je 2 2 za svako n2 n n n =1

x [1, 1] , i kako red

1 2 n2 = 6 konvergira, to funkcionalni red uniformno konvergira.

Primer

2.

Red

sin nx 2n n =1

uniformno

konvergira

za

svako

jer

sin nx 1 n , < x < + . n 2 2

Primer 3. Kako je 1 1 , za x 2 2 ( x + n)( x + n + 1) n(n + 1)
+

, a to

ranije je pokazano da funkcionalni red

n(n + 1) = 1 ,
n =1

f ( x) = ( x
n =1 n n =1

1 + n)( x 2 + n + 1)

uniformno konvergira za svako x. Slika 2 7. Osobine uniformno konvergentnih redova

Teorema 16. Ako su funkcije f1 ( x), f 2 ( x),..., f n ( x),... neprekidne na intervalu [a, b] i red

+ n =1

f n ( x) uniformno konvergentan na [a, b], njegova suma s(x) je takodje neprekidna

na [a, b]. Teorema 17. Ako je red

+ n =1

f n ( x)

uniformno

konvergentan

na

[a,

b]

f n ( x) C[a, b], n tada se on moze integraliti clan po clan

b n=1 f n ( x) dx = n=1 fn ( x) dx . a a
b + +

Dokaz.

Rn ( x) dx = [s( x) sn ( x)] dx | s( x) sn ( x) | dx < dx = (b a) .

a a a a

Teorema

18.

Ako

je

red
n

f n ( x) C1[a, b], n , i ako

f ' ( x)
n

( x)

uniformno

konvergentan

na

[a,

b],

takodje uniformno konvergira na [a, b] tada se on

moze diferencirati clan po clan

( f ( x) ) ' = f ' ( x), x [a, b] .

n

Dokaz. Integraljenjem jednakosti (t ) = f 'n (t )

x

dobija se

x f 'n (t ) dt = f n (t ) = a a a a n =1 n =1 n =1 f1 ( x) f1 (a) + f 2 ( x) f 2 (a) + ... = [ f1 ( x) + f 2 ( x) + ...] [ f1 ( a) + f 2 ( a) + ...] =

(t )dt =

f ' (t ) dt = (

= s( x) s (a)
dakle, s ( x) s (a ) = (t )dt
a x

d dx

s '( x) = ( x) .

8. Stepeni redovi
+

Def 8. Stepeni red je funkcionalni red oblika

a (x x ) ,
n n=0 n

an , x0

Teorema 19. (Abel)

Ako stepeni red

a x
n=0 n

konvergira za x = ( 0) , tada on

apsolutno konvergira i za sve | | < x < | | , a ako divergira za x = , tada on divergira za sve | | < x < | | . Dokaz. Kako red

a
n=0 n

konvergira, njegov opsti clan je ogranicen s gornje strane

| an n | < M , pa je

| a x
n=0 n

|=
n=0

+ x x an = | an n | n=0 n

M
n=0

sto je geometrijski red za q = x / , a on konvergira za |q| < 1, dakle za | x / | < 1 , ili | x | < | |.

Obrnuto, ako

a
n=0 n

divergira, tada je opsti clan ogranicen s donje strane | an n | > M ,

pa slicno, sleduje

|a x
n=0 n

|=
n=0

x an
n

|a
n=0 n

M
n=0

sto je ponovo geometrijski red za q = x / koji divergira za |q| > 1, dakle za | x / | > 1 , ili | x | > | | . Ocigledno, posledica Abelove teoreme je da ne moze biti vece a manje od nekog pozitivnog broja R. Tada, Slika 3 potencijalni red

a x
n=0 n

apsolutno

konvergira za x ( R, + R) a divergira van tog intervala. Broj R zove se poluprecnik konvergencije reda

a x
n=0 n

Poluprecnik konvergencije se moze dobiti iz, na pr. Dalamberovog kriterijuma, tj. iz nejednakosti
lim f n +1 ( x ) a x n +1 a < 1 lim n +1 n =| x | lim n +1 < 1 n + n + a f n ( x) an x n

n +

odakle sleduje

|x| <

1 a = R R = lim n . n + a a n +1 lim n +1 n + a n

Takodje, Kosijev kriterijum daje R =

n +

1 . lim n an

Ponasanje potencijalnog reda na krajevima intervala konvergencije, tj. za x = R posebno se ispituje u svakom pojedinacnom slucaju.

Teorema 20. Stepeni red polup. konv. R je neprekidna funkcija na svakom zatvorenom intervalu [a, b] ( R, +R) . Na [a, b] je dopusteno diferenciranje i integraljenje stepenog reda proizvoljan broj puta, pri cemu se poluprecnik konvergencije ne menja.

Ako je funkcija f

beskonacno puta diferencijabilna na [a,

+ n=0

b], tada se moze na

jedinstven nacin predstaviti stepenim redom f ( x) = an ( x x0 ) n gde je

x0 [a, b] ,

an =

f ( n ) ( x0 ) . Taj red je Tajlorov stepeni red. n!

Primeri. Sledeci razvoji u okolini x0 = 0 su od vaznosti:

ex = 1 +
+ x x 2 x3 xn xn + + + ... + ... = , ( R = + ) ; n! 1! 2! 3! n = 0 n!

x ln a x 2 (ln a )2 x3 (ln a)3 x n (ln a) n a = 1+ + + + ... + ..., ( R = +) ; n! 1! 2! 3! + x2 x4 x6 (1) n x 2 n cos x = 1 + + ... = , ( R = +) ; 2! 4! 6! (2n)! n=0
x

sin x = x

+ x3 x5 x 7 (1) n x 2 n +1 + + ... = , ( R = + ) ; 3! 5! 7! n = 0 (2n + 1)! + x2 x4 x6 x2n + + + ... = , ( R = + ) ; 2! 4! 6! n = 0 (2n )!

cosh x = 1 +

+ x3 x5 x 7 x 2 n +1 sinh x = x + + + + ... = , ( R = +) ; 3! 5! 7! n = 0 (2n + 1)! + x 2 x3 (1) n 1 x n ln(1 + x) = x + ... = , ( R = 1, 1 < x 1) ; 2 3 n n =1

Napomena. Postoje stepeni redovi koji uniformno konvergiraju ali se ne mogu izraziti konacnom kombinacijom elementarnih funkcija. Takvi su na pr. redovi
f ( x) = x +
+ x 2 x3 xn + 3 + ... = n ; 22 3 n =1 n

g ( x) =

x2 x3 xn + 3 + ... + n + ... ; ln 2 2 ln 3 ln 3 x 2 x3 xn + 6 + ... + 2 n + ... . n 24 3

h ( x) = x +

9. Binomni redovi Def 9. Stepeni red oblika

n x
n=0

, a

a gde je binomni koeficijent definisan sa n

a a a(a 1)...(a n + 1) , n 1 , naziva se binomni red. = 1, = n! 0 n

Teorema 21. Poluprecnik konvergencije binomnog reda je R = 1. Dokaz.

R = lim

n +

an an +1

a n = lim (n + 1)! a(a 1)...(a n + 1) = lim n + a n + n! a (a 1)...(a n) n + 1

= lim

n +

n +1 = | 1| = 1. an

Dakle, binomni red apsolutno konvergira za svako x (1, + 1) i svako a. Medjutim, ponasanje na krajevima intervala x = 1 zavisi od a:
a>0
x =1

apsolutno konvergentan semikonvergentan divergentan

1 < a < 0
a 1

x = 1

a>0
a<0
+

apsolutno konvergentan divergentan

Teorema 22. Suma binomnog reda je

n x
n=0

= (1 + x) a , a

Dokaz. I binomni red kao i funkcija (1 + x) a za svako a

zadovoljavaju isti

konturni problem (1 + x) f '( x) = a f ( x), f (0) = 1 , pa su to identicne funkcije.

Primeri. 1. (1 + x ) 1 = (1) n x n , apsolutno konvergira za x (1, + 1) . U razvijenom obliku:

n=0 +

1 = 1 x + x 2 ... + (1) n x n + ... ; 1+ x

2. (1 + x )
1/ 2

1/ 2 n x + n 1 (2 n 3)!! n x , x [ 1, + 1] . = x = 1 + + ( 1) 2 n=2 (2 n )!! n x x 2 x3 5x4 7 x5 21x6 33x5 + + + ... ; 2 8 16 128 256 1024 2048

1+ x = 1+

+ 1/ 2 n n (2 n 1)!! n x , x (1, + 1] . 3. (1 + x) 1/ 2 = x = 1 + (1) (2n)!! n =1 n

1 x 3x 2 5 x3 35 x 4 63x5 231x 6 429 x 6 = 1 + + + + ... ; 2 8 16 128 256 1024 2048 1+ x

10. Furijeovi redovi

Def 10. Ako su funkcije f i g integrabilne na [a, b], operacija skalarnog proizvoda se definise sa ( f , g ) = f ( x) g ( x) dx . Funkcije f i g su ortogonalne ako (f , g) = 0.
a b

Na
f
2

bazi

skalarnog
b a

proizvoda

uvodi

= ( f , f ) = f ( x) 2 dx . Dakle, f =

se

f ( x) 2 dx

norma .

integrabilne

funkcije

sa

1/ 2

+ Def 11. Skup funkcija F = { f n ( x)}n = 0 = { f 0 ( x), f1 ( x), f 2 ( x),...} je ortogonalan na [a, b] ako je na tom intervalu ( fi , f j ) = 0, i j .

Def 12. Neka je funkcija f integrabilna na [a, b] takva da f < + . Beskonacni red

c
k =0

f k ( x) , je Furijeov red funkcije f po ortogonalnom sistemu F ako lim f Fn = 0 ,

n + n

gde su Fn parcijalne sume Fn ( x) = ck f k ( x), x [a, b] . U tom slucaju,

k =0

(7)

f ( x) = cn f n ( x), x [a, b] .
n=0

Teorema 23. Koeficijenti ck Furijeovog reda (7) su dati sa

ck = ( f , fk ) fk
2

(8)

f ( x) f k ( x) dx
b a

f k ( x) 2 dx

, k = 0,1, 2,...

Dokaz. Za k = 0,1, 2,... formirajmo skalarni proizvod

( f , f k ) = f ( x) f k ( x) dx =
a b b +

c
n=0

n n

f ( x) f k ( x) dx = c0 f 0 ( x) f k ( x) dx + ... +
a

+ ck 1 f k 1 ( x) f k ( x) dx + ck f k ( x) 2 dx + ck +1 f k +1 ( x) f k ( x) dx + ...
a a a

0
b

tako da dobijamo jednakost ( f , f k ) = ck f k ( x) 2 dx , odakle sleduje (8).

a

11. Razvoj funkcija u trigonometrijski red Jedan od najvaznijih ortogonalnih sistema funkcija je trigonometrijski sistem

T = {1, cos x, sin x, cos 2 x, sin 2 x,..., cos nx, sin nx,...}
i on je ortogonalan na svakom intevalu duzine 2 , na primer na [ , + 2 ], se vidi iz sledecih jednakosti
+ 2

, sto

0, m n cos mx cos nx dx = 2 , m = n = 0 , m = n 0 0, m n sin mx sin nx dx = 0, m = n = 0 , m = n 0

+ 2

 + 2

sin mx cos nx dx =0, m, n .

Na osnovu ovih jednakosti takodje se dobija norma funkcija koje sacinjavaju sisem T

= 2 ,

cos nx

=,

sin nx

= .

Na osnovu Teoreme 22, mozemo razviti funkciju f u trigonometrijski Furijeov red i tada je (9)

f ( x) =

a0 + + (an cos nx + bn sin nx) , 2 n =1

an = ( f , cos nx ) cos nx
2

a0 ( f , 1) 1 = = 2 2 2 1

f ( x) dx ,
( f , sin nx) sin nx
2

f ( x ) cos nx dx

bn =

f ( x)sin nx dx

Uslove konvergencije reda (9) daje Dirihleova teorema.

Teorema 24. (Dirihle) Neka funkcija f na [ , + ] zadovoljava sledece uslove: i) ii) f je na [ , + ] ili neprekidna ili ima konacan broj prekida prve vrste u intervalu ( , + ) ; na [ , + ] funkcija f ima konacan broj ekstrema;

Tada red (9) konvergira za sve vrednosti x iz [ , + ] i njegov zbir je: a) funkcija f(x) u svim tackama njene neprekidnosti; f ( x 0) + f ( x + 0) za sve tacke prekida prve vrste; b) 2 f ( 0) + f ( + 0) c) za krajeve intervala [ , + ] . 2

1, x < 0, Primer. Funkciju sgn( x) = razviti u +1, x 0, trigonometrijski red na intervalu [ , + ] .

Resenje. Kako je funkcija neparna,

a0 = an = 1

f ( x) dx = 0,

kao i dok je Slika 4

f ( x) cos nx dx = 0,
1

0 1 bn = f ( x) sin nx dx = sin nx dx + sin nx dx = 0 1 1 = sin n( x) d ( x) + sin nx dx = 2 sin nx dx = 0 0 0 4 0 2 , n = 2k 1, 2 n = cos nx = (1 (1) ) = n n n 0 , n = 2k .

Tako, trigonometrijski Furijeov red za funkciju sgn (x) na intervalu [ , + ] je

sin(2n 1) x i on se poklapa sa funkcijom sgn (x) u tackama neprekidnosti 2n 1 n =1 sgn( x 0) + sgn( x + 0) 1 + 1 intervala [ , + ] . U tacki prekida, x = 0, F (0) = = = 0 , dok 2 2 sgn( 0) + sgn( + 0) 1 + 1 je u krajevima intervala takodje F ( ) = F ( ) = = = 0. 2 2 F ( x) =

Slika 5

Slika 6

Slika 7