MATERIAALLEER Materiaalleer

By Kürt DEMURIE
 Staal maken Materiaalleer

By Kürt DEMURIE
 Hoogoven Materiaalleer
INGREDIENTE
N:
•Ijzererts
•Sinter
•Pellets
•Kooks
•Kalksteen

By Kürt DEMURIE
 Staaloven Materiaalleer

Koolstof van +/-5% naar +/-0,1% brengen

By Kürt DEMURIE
 Walsen Materiaalleer

By Kürt DEMURIE
 Materiaal soort Materiaalleer

Gietijzer = C<2.1%
Staal = C>2.1%

Bouwstaal: St37 (betonijzer, profielen)

Carboneerstaal: CK15 – 16MnCr5 (nokken, assen,
tandwielen)
Nitreerstaal: 31CrMo12 (slijtvaste nokkenassen,…)
Veredelstaal: C45 – 42CrMo4
Gereedschapsstaal: 100Cr6 (gereedschappen)
Automatenstaal: 9SMn28
Roestvast staal: (roestvrij)

By Kürt DEMURIE
 Materiaal soort Materiaalleer
W.stof
symbool C Si Mn P S andere
f.Nr.
Cr 1,40-1,65
100CR6 1,3505 0,90-1,05 0,15-0,35 0,25-0,45 0,030 0,025 Ni 0,30
Cu 0,30

16MNCR5 1,7131 0,14-0,19 0,15-0,40 1,00-1,30 0,035 0,035 Cr 0,80-1,00

1E353 - 0,14-0,20 0,35 1,00-1,30 0,040 0,08-0,13

1E368 - 0,40-0,48 0,15-0,35 1,45-1,65 0,040

Cr 0,90-1,20
42CRMO4 1,7225 0,38-0,45 0,40 0,60-0,90 0,035 0,030
Mo 0,15-0,30

9SMN28 1,0715 0,14 0,05 0,90-1,30 0,100 0,24-0,32

9SMN28PB 1,0718 0,14 0,05 0,90-1,30 0,100 0,24-0,32 Pb 0,15-0,30

9SMN36 1,0736 0,15 0,05 1,00-1,50 0,100 0,32-0,40

C35 1,0501 0,32-0,39 0,40 0,50-0,80 0,045 0,045

C45 1,0503 0,42-0,50 0,40 0,50-0,80 0,045 0,045

CK45 1,1191 0,42-0,50 0,40 0,50-0,80 0,035 0,030

ETG100 - 0,40-0,48 0,15-0,30 1,35-1,65 0,040 0,24-0,33

ETG88 - 0,40-0,48 0,15-0,30 1,35-1,65 0,040 0,24-0,33

Cr 17,0-19,0
NOKORO303 1,4305 0,15 1,00 2,00 0,045 0,15-0,35
Ni 8,00-10,0

SAE1117 - 0,14-0,20 1,00-1,30 0,040 0,08-0,13

Cr 0,35-0,65
SAE8620 1,6523 0,17-0,23 0,15-0,40 0,60-0,90 0,035 0,035 Mo 0,15-0,25
Ni 0,40-0,70

ST37 1,0038 0,17 0,03-0,30 0,20-0,50 0,050 0,050

By Kürt DEMURIE
 Ijzer-Koolstof diagram
Materiaalleer

By Kürt DEMURIE
 Hardheid Materiaalleer
Temperatuur

1150

Mn Cr Ni Mo
Homogeniseren

Austeniet Hardheid + ++ + +

911
Uitzetting = - + -
Austeniet + Cementiet
Nitreerbaarheid = ++ - +
Austeniet +
Ferriet Harden Slijtvastheid = + -- ++
723 Zachtgloeien Carbidevorming = ++ - ++
Ferriet + Perliet Perliet + Cementiet

Spanningsarm gloeien
500 C-Gehalte
0 0.8 2

Harden: opwarmen en snel afschrikken zodat martensietvorming ontstaat

Nitreren: verwarmen in stikstof-omgeving (gas of bad)
Veredelen: ontlaten tot 680° om taaiheid te bekomen
Gloeien: opwarmen en langzaam afkoelen (verminderen van hardheid en
spanningen)
By Kürt DEMURIE
 Hardheid Materiaalleer

Carboneren:
(cementeren, inzetharden, carburising,…)
Een warmtebehandeling waarbij het staal door middel van diffusie
(vermenging van twee ongelijke stoffen) aan de oppervlakte verrijkt wordt
met koolstof. De kern bevat relatief gezien een lager koolstofgehalte.
Dit proces kan gebeuren in atmosferische ovens, dwz. In de oven wordt
een temperatuur (890-970 °C) aangehouden (gedurende 1 tot 15 uur
naargelang de vereiste diepte) terwijl een sterk reducerende atmosfeer in
stand gehouden wordt.
Het carboneren op zich is niet voldoende om de beoogde hardheid te
bekomen; dit wordt bekomen door het werkstuk op de
afhardingstemperatuur (circa 860 °C) in olie te dompelen. Het
“vastvriezen” van de opgeloste koolstof in de ijzermatrix zorgt voor een
harde microstructuur “martensiet”.

By Kürt DEMURIE
 Thermische behandelingen
Materiaalleer

Carbonitreren: Verrijken van de grenslaag met koolstof en stikstof. Beide

stoffen bestaan dan uit austeniet in vaste oplossing
Cementeren: Harden na voorafgaandelijk carboneren van de grenslaag van
een werkstuk
Veredelen: Door ontlaten op temperaturen tot 680°C na het harden bereikt
men een goede taaiheid bij hoge spanningswaarden
Gloeien: verwarmen tot een bepaalde temperatuur en op die temperatuur
houden met vervolgens langzaam afkoelen. Ongewenste spanningen en
struktuurverstevigingen worden op die manier weggewerkt
Harden (directe harding): Snel verminderen van de hardingstemperatuur
zodat er een oppervlakkige of diepe hardheidstoename plaatsvindt
(martensietvorming)
Inductieharden: Harden door elektroinductief verwarmen (oppervlakkig of
diep)
Nitreren: Verwarmen in stikstofafgevende middelen door bad- en gasnitreren
Ontlaten: Na voorafgaandelijk harden verwarmen tot een temperatuur onder
de hardingstemperatuur (723°C) met nadien afkoelen
By Kürt DEMURIE
 Oppervlaktebehandelingen
Materiaalleer

Fosfateren: (bonderiseren, atramenteren, parkeriseren) door middel van

onderdompelen, spuiten of begieten bij 100°C wordt in een waterige
metaalfosfaatoplossing een ca 0.005 - 0.010 mm dikke fosfaatlaag
aangebracht. Goedkope bescherming van staal tegen roesten onder andere
beschermlagen, en als hechtende ondergrond voor het schilderen. Ook
geschikt voor non-ferrometalen. Gefosfateerde lagen bieden geen voldoende
bescherming tegen corrosie
Zwarten: Het bewerkte stuk wordt verwarmd (donkerrood) en dan in een
oliebad ondergedompeld. Vervolgens wordt het werkstuk opnieuw verwarmd
voor het inbranden. Het resultaat is een matzwart oppervlak
Anodiseren:(eloxeren, anodish oxideren) In een bad wordt door elektrisch
oxideren bij Al en Al-legeringen een kunstmatige oxidelaag (mineraal karakter)
verkregen. De dikte van de laag bedraagt ca. 0.020mm en heeft een hoge
chemische bestendigheid, hardheid en goede isolerende eigenschappen. Een
duurzame oxidelaag kan in verschillende kleuren aangebracht worden
Verzinken: het stuk via elektrolyse voorzien van een laag zink
Vernikkelen: het stuk via elektrolyse of chemisch voorzien van een laag nikkel

By Kürt DEMURIE
 Ovenproces Materiaalleer

Oven Temp.
Stuk Temp.

C-potentiaal

Oliebad Temp.

By Kürt DEMURIE
 Hardheidsmeter Materiaalleer

HB: Brinell – Kogel – Diameter

HRC: Rockwell – Kegel – Diepte
HV: Vickers – Piramide -
Diagonaal

Gebruik de juiste taster voor de juiste

meting!
Verifieer de inzetdiepte zodat je de juiste
hardheidsparameter kun kiezen.
Verifieer regelmatig de hardheid door een
meting te doen op een gekalibreerd
plaatje

By Kürt DEMURIE
(Zie handleiding)
 Hardheid Materiaalleer

By Kürt DEMURIE
 Hardheid Materiaalleer
HB: Brinell – Kogel – Diameter Oppervlaktehardheid
HRC: Rockwell – Kegel – Diepte Kernhardheid
HV: Vickers – Piramide -
Inzetdiepte
Diagonaal
Vergelijkingstabel hardheden Min. inzet diepte
HRC 15-N 30-N 45-N HV HB HRC 15-N 30-N 45-N HV HB

150kg 15kg 30kg 45kg 10kg ø10-300kg diepte 150kg 15kg 30kg 45kg 10kg 300kg

0,20 87 1700

65 92,0 82,0 72,0 820 … 0,25 85 85 1500

64 … 81,0 71,0 789 … 0,30 78 78 78 1300

63 91,5 80,0 70,0 763 … 0,35 75 75 75 800

62 91,0 79,0 69,0 739 … 0,40 70 70 70 500

61 90,5 78,5 67,5 716 … 0,45 65 65 450

60 90,0 77,5 66,5 695 614 0,50 60 60 400

59 89,5 76,5 65,5 675 600 0,55 55 55 300

58 … 75,5 64,0 655 587 0,60 70 50 200 100

57 89,0 75,0 63,0 636 573 0,65 67,5 45 190 97,5

56 88,5 74,0 62,0 617 560 0,70 65 42 180 95

55 88,0 73,0 61,0 598 547 0,75 62,5 40 160 92,5

54 87,5 72,0 59,5 580 534 0,80 60 35 140 90

53 87,0 71,0 58,5 562 522 0,85 57,5 30 130 87,5

52 86,5 70,5 57,5 545 509 0,90 55 25 120 85

51 86,0 69,5 56,0 528 496 0,95 52,5 20 90 82,5

50 85,5 68,5 55,0 513 484 1,00 50 80 80

By Kürt DEMURIE
 Microstructuur Materiaalleer
De ruitvormige
indrukkingen zijn
hardheidsmetingen

De opgekoolde en
geharde zone

HV
0,5 mm
900

800

700

600
De kernstructuur
500

400
Inzetdiepte
0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1

By Kürt DEMURIE
 Hardheid Vickers Materiaalleer

By Kürt DEMURIE
 Hardheid Vickers Materiaalleer

By Kürt DEMURIE
 Gewicht Materiaalleer
SNEL BEREKENEN:

Opp. (mm²), Lengte in (m), Gewicht in (kg)

resultaten in (kg/m),(kg),(m)
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
COEFICIENT: STAAL 0.00785
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Gewicht per lopende meter: Opp.(mm²) X Coëfficiënt
Gewicht: Lengte (m) X Coëfficiënt x Opp.(mm²)
Lengte: Gewicht (kg/m) / Coëfficiënt X Opp.(mm²)
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Opp. cirkel d x d x 0.785

Opp. plat bxh

Opp. zeskant sw x sw x 0.866

D x D x 0.650

Opp. buis (D x D - d x d) x 0.785

By Kürt DEMURIE
 Het Certificaat Materiaalleer
R (N/mm²) = Weerstand, rekgrens,
strekgrens

Rm (N/mm²) = treksterkte, trekspanning,

trekvastheid, elastische
grens

A (%) = rek, %Verlenging, rek na het

breken A5 in % (A5 = L0=5xd0)

Kerfslag (J/cm²) = Ku of Kv : u of v-
vormige kerf

Z (%) = insnoeringscoëfficiënt

E (N/mm²) = Elasticiteitsmodulus

By Kürt DEMURIE
 Het Certificaat Materiaalleer

R (N/mm²) = Weerstand, rekgrens, strekgrens

Rm (N/mm²) = treksterkte, trekspanning, trekvastheid, elastische
grens
A (%) = rek, %Verlenging, rek na het breken A5 in % (A5 = L0=5xd0)
Kerfslag (J/cm²) = Ku of Kv : u of v-vormige kerf
Z (%) = insnoeringscoëfficiënt
E (N/mm²)
N/mm² = Elasticiteitsmodulus

Rm

ReH
R of Re
ReL

Spanning-rek
By Kürt DEMURIE A diagram
%Rek
 Oefening Materiaalleer
Stel:
•Hardheid HRC 53 – 56
•Inzetdiepte 0,80 - 0,90 mm
•Inzetdiepte 0,40 – 0,50 mm
Welke meetmethodes?

•Hardheid HV min. 800

•Inzetdiepte 0,40 – 0,50 mm
Welke meetmethodes?

•Stel je meet HV; de diagonaal is 0,169

mm
Wat is de hardheid?

By Kürt DEMURIE