ANALIZA TOPLOTNIH SHEMA ENERGETSKIH POSTROJENJA

Tip i vrste termoelektrana Vrsta proizvodnje energije: Razlikuju se termoelektrane koje odaju samo elektrinu energiju i termoelektrane-toplane, koje pored elektrine odaju i toplotnu energiju putem nosilaca toplote (pare ili vrele vode). Vrsta koritenog goriva: Razlikuju se termoelektrane na vrsto, teno i plinovito gorivo i na kombinaciju dva ili tri goriva.

Tip i vrste termoelektrana Tip osnovne turbine: Razlikuju se termoelektrane sa parnim ili plinskim turbinama, odnosno kombinovani proces kada su primenjene i parna i plinska turbina. Nivo parametara pare: U zavisnosti od nivoa poetnog pritiska svjee pare razlikuju se termoelektrane sa pokritinim (obino nie od 160 170 bar) i natkritinim pritiskom (vie od 220 bar).

Tip i vrste termoelektrana Instalisana snaga: Uslovno se termoelektrane dijele na termoelektrane velike snage (preko 1000 MW), srednje (100 do 1000 MW) i male (manje od 100 MW) snage. ema veza termikog dijela elektrane: Po tipu primijenjene osnovne tehnoloke eme termoelektrane se dele na blok i neblok emu (ema sa sabirnicama pare).

Tip i vrste termoelektrana Stepen optereenja i koritenja snage: U zavisnosti od vremena rada termoelektrane se dijele na - bazne (vie od 6000 sati rada godinje u elektroenergetskom sistemu), - polubazine (od 4000 do 6000 sati rada), - poluvrne (2000 do 4000 sati rada) i - vrne (manje od 2000 sati rada).

Tip i vrste termoelektrana Vrsta hlaenja: Protono i povratno hlaenje. Kod protonog hlaenja voda za hlaenje kondenzatora uzima se iz prirodnog izvora (rijeke, jezera) proputa kroz kondenzator i vrada natrag. Kad ne postoji prirodni izvor vode za hlaenje ista voda se stalno proputa kroz kondenzator i stalno se hladi u posebnim hladnjacima to predstavlja protono ili vjetako hlaenje. Izbor sistema hlaenja vezan je za osnovnu dilemu oko izbora lokacije termoelektrane - blizu rijeke ili blizu rudnika uglja

Tip i vrste termoelektrana Maksimalna snaga je najveda snaga koju elektrana kao cjelina moe proizvesti, uz pretpostavku da su svi dijelovi elektrane sposobni za pogon. Raspoloiva snaga elektrane je najveda snaga koju elektrana moe da proizvede u nekom trenutku, uvaavajudi stvarno stanje u elektrani (kvarovi, remonti i sl.) i uz pretpostavku da nema ogranienja zbog proizvodnje reaktivne energije. U osnovne elemente termoelektrana spadaju turbine: parna i gasna (plinska) kao i kotlovi.

Tip i vrste termoelektrana Danas u javnim termoelektranama kao pogonski agregat dominira iskljuivo parna turbina. Njene su prednosti: velika jedinina snaga, uz visoke parametre svjee pare (170 bar i 565C), te visoka sigurnost pogona, pa moe biti u neprekidnom radu s maksimalnom snagom u trajanju od nekoliko hiljada sati. Za pogon termoelektrane sa parnim turbinama mogu se koristiti vrsta goriva i niih toplotnih modi ili neko drugo raspoloivo energetsko gorivo za sagorijevanje u parnim kotlovima.

Tip i vrste termoelektrana U nedostatke termoelektrane sa parnom turbinom spada relativno dugo trajanje stavljanja turbine u pogon (nakon stajanja zbog remonta ili sl.), te velike koliine vode potrebne za hlaenje kondenzatora. U termoelektranama se kao pogonski stroj susrede i plinska turbina. Takve su naroito pogodne za pogon vrnih i rezervnih elektrana, jer mogu biti stavljene u pogon za 15 20 min. Maksimalna jedinina snaga gasne turbine kod ulazne temperature gasova od 650C iznosi 27 [MW], a kod ulazne temperature gasova od 750C oko 15 [MW].

Tip i vrste termoelektrana Parni kotlovi su toplinski ureaji koji slue za proizvodnju pare pritiska vedeg od atmosferskog. Para se proizvodi pomodu topline izgaranjem goriva. Parni kotao sastoji se od sljededih osnovnih elemenata:
isparivaa ili kotla u uem smislu, u kojem prijemnik toplote (voda) isparava, pregrijaa pare u kojem se para isparena u isparivau pregrijava, zagrijaa vode u kojem se prijemnik toplote zagrijava do temperature bliske temperaturi zasidenja i zagrijaa zraka u kojem se zrak zagrijava prije ulaska u loite.

Tip i vrste termoelektrana Dosta visok stepen iskoritenja savremenih parnih kotlova (87 90%, odnosno 91 93%) omogudava postizanje relativno povoljnijeg ukupnog termikog stepena iskoritenja termoelektrane: to u kondenzacionom pogonu dostie 35 41%, u toplanama sa isto protutlanim pogonom 75 85%, a u kombinovanom protutlano-kondenzacionom pogonu 40 60%.

Uticaj osnovnih termikih faktora na ekonominost rada termoenergetskih postrojenja

Ekonominost rada jednog termoenergetskog postrojenja ovisi uglavnom od sljededih faktora: pritiska i temperature svjee pare na ulazu u turbinu, toplinskog radnog ciklusa sa pregrijanom parom, meupregrijavanja pare izmeu visokotlanog i niskotlanog dijela turbine, visine vakuuma na izlazu pare iz turbine i regenerativnog zagrijavanja napojne vode parom oduzetom turbini.

Uticaj osnovnih termikih faktora na ekonominost rada termoenergetskih postrojenja

Kada se uzme u obzir samo potreba za povienjem pritiska i temperature svjee pare, jasno je da se time smanjuje specifina potronja topline uz istovremeno povedanje investicija potrebnih za izgradnju potrebnih elemenata opreme. Tako se optimalno rjeenje postie kao kompromis ovih relativno divergentno djelujudih faktora, koji ovise kako od cijena goriva, s jedne strane, tako i od visine kamata, amortizacije i ostalih trokova, ovisnih od visine investicija potrebnih za izgradnju dotinog energetskog postrojenja, s druge strane.

Uticaj osnovnih termikih faktora na ekonominost rada termoenergetskih postrojenja

Uticaj ovih faktora posmatrajmo kroz analizu toplotnih shema. Razmatrajmo idealni ciklus za jednostavno energetsko postrojenje na vodenu paru Rankineov ciklus. Ovaj ciklus se sastoji iz sljededih procesa:
1-2: povratna adijabatska kompresija vode u napojnoj pumpi, 2-3: dovoenje toplote u parnom kotlu pri konstantnom pritisku, 3-4: povratna adijabatska ekspanzija pare u parnoj turbini, 4-1: odvoenje toplote u kondenzatoru pri konstantnom pritisku.

Uticaj osnovnih termikih faktora na ekonominost rada termoenergetskih postrojenja

Slika 1. Jednostavno energetsko postrojenje na vodenu paru koje radi po Rankineovom ciklusu

Uticaj osnovnih termikih faktora na ekonominost rada termoenergetskih postrojenja

Ako se zanemari kinetika i potencijalna energija, prenesena toplota i rad se mogu predstaviti odgovarajudim povrinama u T s dijagramu. Toplota dovedena radnom fluidu predstavljena je povrinom a-2-2'-3-b-a, a toplota odvedena od radnog fluida povrinom a-14-b-a. Iz prvog zakona termodinamike moe se zakljuiti da je povrina koja predstavlja rad razlika ovih dviju povrina tj. 1-2-2'-3-4-1.

Uticaj osnovnih termikih faktora na ekonominost rada termoenergetskih postrojenja

Evidentno je da Rankineov ciklus ima manji termodinamiki stepen iskoritenja od Carnotovog ciklusa sa istom maksimalnom i minimalnom temperaturom ali se bira iz najmanje dva razloga. Prvi razlog tie se procesa kompresije jer stanje 1' je smjesa tenosti i pare, tako da bi veoma teko bilo napraviti pumpu koja de tu smjesu komprimovati od stanja 1' do stanja 2'.

Uticaj osnovnih termikih faktora na ekonominost rada termoenergetskih postrojenja

Drugi razlog tie se pregrijavanja pare. U Rankineovom ciklusu para se pregrijava pri konstantnom pritisku (3-3') dok se u Carnotovom ciklusu sav prenos toplote odvija pri konstantnoj temperaturi (3-3''). Tokom ovog procesa dolazi do pada pritiska, to znai da se toplota mora dovoditi pari dok ona obavlja proces ekspanzije pri kojem se vri rad to je veoma teko izvesti u praksi.

Uticaj osnovnih termikih faktora na ekonominost rada termoenergetskih postrojenja

Razmotrimo efekat pritiska i temperature u kondenzatoru na Rankineov ciklus

Slika 2. Uticaj pritiska i temperature u kondenzatoru na termodinamiki stepen iskoritenja Rankineovog ciklusa

Uticaj osnovnih termikih faktora na ekonominost rada termoenergetskih postrojenja

Neka pritisak kondenzacije opadne sa P4 na P4', sa odgovarajudim padom temperature pri kojoj se toplota odvodi to de dovesti do porasta neto rada za osjenenu povrinu. Toplota dovedena pari poveda se za povrinu a'-2'-2-a-a'. Kako su ove dvije povrine priblino jednake, neto rezultat je porast termodinamikog stepena iskoritenja ciklusa. Ovo je takoe evidentno i iz injenice da je prosjena temperatura pri kojoj se toplota odvodi opala. Meutim, smanjenjem pritiska kondenzacije povedava se sadraj vlage u pari koja naputa turbinu to moe dovesti do pada efikasnosti turbine kao i erozije lopatica turbine.

Uticaj osnovnih termikih faktora na ekonominost rada termoenergetskih postrojenja

Na slici 3 je prikazan efekat pregrijavanja pare u kotlu. To dovodi do povedanja rada za povrinu 3-3'4'-4, dok se toplota dovedena u kotlu poveda za povrinu 3-3'-b'-b-3. Kako je odnos ovih povrina vedi od odnosa neto rada i dovedene toplote za ostatak procesa evidentno je da de se sa pregrijavanjem pare povedati termodinamiki stepen korisnosti Rankineovog ciklusa. Kod pregrijavanja dolazi do povedanja sadraja pare u vlanoj pari koja naputa turbinu.

Uticaj osnovnih termikih faktora na ekonominost rada termoenergetskih postrojenja

Slika 3. Uticaj pregrijavanja na termodinamiki stepen iskoritenja Rankineovog ciklusa

Uticaj osnovnih termikih faktora na ekonominost rada termoenergetskih postrojenja

Razmotrimo i uticaj maksimalnog pritiska pare (slika 4). Odvedena toplota smanjuje se za povrinu b'-4'-4b-b'. Neto rad se povedava za lijevu osjenenu povrinu a smanjuje za desnu osjenenu povrinu. Neto rad ima tendenciju da ostane isti , ali odvedena toplota opada pa se zbog toga termodinamiki stepen iskoritenja Rankineovog ciklusa povedava sa porastom maksimalnog pritiska (sadraj pare u vlanoj pari na izlazu iz turbine opada).

Uticaj osnovnih termikih faktora na ekonominost rada termoenergetskih postrojenja

Slika 4. Uticaj pritiska u kotlu na termodinamiki stepen iskoritenja Rankineovog ciklusa

Uticaj osnovnih termikih faktora na ekonominost rada termoenergetskih postrojenja

Razmotrimo uticaj sa meupregrijavanjem pare (slika 5). Kod ovog ciklusa para ekspandira do nekog meupritiska u turbini, a zatim se ponovo pregrijava u kotlu, nakon ega ekspandira u turbini do pritiska u kondenzatoru. Sa meupregrijavanjem pare se veoma malo povedava termodinamiki stepen korisnosti jer se prosjena temperatura pri kojoj se toplota dovodi ne mijenja mnogo.

Uticaj osnovnih termikih faktora na ekonominost rada termoenergetskih postrojenja

Osnovna prednost je u smanjenju sadraja vlage u stepenima turbine niskog pritiska do sigurne vrijednosti. Kad bi se pronaao metal koji bi mogao izdrati pregrijavanje pare do 3', tad bi prosti Rankineov ciklus bio efikasniji od ciklusa sa meupregrijavanjem.

Uticaj osnovnih termikih faktora na ekonominost rada termoenergetskih postrojenja

Slika 5. Ciklus sa meupregrijavanjem pare

Uticaj osnovnih termikih faktora na ekonominost rada termoenergetskih postrojenja

Treba napomenuti da se pregrijavanje moe izvriti, osim pregrijaem smjetenim u kotlu i sa posebnim izmjenjvaima topline svjeom parom ili parom oduzetom od odgovarajudeg stepena turbine. Meupregrijanje moe biti jednostruko, kada se vri jednokratno izmeu VT i ST dijela turbine, ili dvostruko, ako se uz prvo meupregrijavanje vri jo i drugo izmeu ST i NT dijela turbine. Kod turbina velikih snaga i visokih parametara pare vri se ak i trostruko meupregrijavanje.

Uticaj osnovnih termikih faktora na ekonominost rada termoenergetskih postrojenja

Posmatrajmo sada ciklus sa regenerativnim zagrijavanjem napojne vode i to prvo idealni regenerativni ciklus (slika 6). Kod ovog ciklusa, nakon izlaska iz pumpe tenost cirkulie oko kudita turbine, kredudi se suprotno od smjera proticanja pare u turbini. Tako se omogudava prenos topline sa pare koja protie kroz turbinu na tenost koja protie oko turbine. Ako se na trenutak pretpostavi da je to povratni prenos topline, onda je u svakoj taki temperatura pare diferencijalno via od temperature tenosti. U tom sluaju je linija 4-5 na T s dijagramu potpuno paralelna sa linijom 1-2-3, koja predstavlja proces kompresije tenosti u pumpi i stanja tenosti koja protie oko turbine.

Uticaj osnovnih termikih faktora na ekonominost rada termoenergetskih postrojenja

Kao posljedica toga povrine 2-3-b-a-2 i 5-4-d-c-5 ne samo da su jednake ved se i podudaraju a predstavljaju toplotu dovedenu tenosti odnosno odvedenu od pare. Toplota se dovodi radnom fluidu pri konstantnoj temperaturi u procesu 3-4, a povrina a-2-3-4-5-c-a predstavlja tu toplotu. Toplota se odvodi radnom fluidu u procesu 5-1 a povrina 1-5c-a-1predstavlja tu toplotu. Ta povrina potpuno je jednaka povrini 1'-5'-d-b-1', to odgovara toplini koja se odvede u odgovarajudem Carnotovom ciklusu to znai da ova dva ciklusa imaju isti termodinamiki stepen iskoritenja.

Uticaj osnovnih termikih faktora na ekonominost rada termoenergetskih postrojenja

Slika 6. Idelni regenerativni ciklus

Uticaj osnovnih termikih faktora na ekonominost rada termoenergetskih postrojenja

Praktini regenerativni ciklus ukljuuje oduzimanje jednog dijela pare nakon to je ona djelimino ekspandirala u turbini uz upotrebu grijaa napojne vode, to je prikazano na slici 7.

Slika 7. Regenerativni ciklus sa otvorenim grijaem napojne vode

Uticaj osnovnih termikih faktora na ekonominost rada termoenergetskih postrojenja

Para ulazi u turbinu u stanju 5. Nakon ekspanzije u turbini do stanja 6, jedan dio pare se oduzima i uvodi u predgrija napojne vode. Para koja nije oduzeta ekspandira u turbini do stanja 7, a zatim se kondenzuje u kondenzatoru. Ovaj kondenzat se pumpom ubacuje u grija napojne vode gdje se mijea sa parom oduzetom iz turbine. Udio oduzete pare je upravo dovoljan da se tenost koja naputa grija napojne vode prevede u stanje 3. Tenost se nije komprimirala do pritiska u kotlu, ved samo do meupritiska koji odgovara stanju 6. Potrebna je jo jedna pumpa da bi se tenost koja naputa grija napojne vode komprimovala do pritiska u kotlu.

Uticaj osnovnih termikih faktora na ekonominost rada termoenergetskih postrojenja

Znai pri ovom procesu povedana je temperatura pri kojoj se toplota dovodi. Treba napomenuti da je ovaj ciklus teko prikazati u T s dijagramu i na slici 7 samo su prikazana stanja fluida u razliitim takama. Osim otvorenih grijaa napojne vode kod kojih dolazi do mijeanja tenosti sa oduzetom parom treba napomenuti da postoje i zatvoreni grijai napojne vode kod kojih se razmjena topline izmeu oduzete pare i napojne vode vri preko odgovarajudih povrina.

Uticaj osnovnih termikih faktora na ekonominost rada termoenergetskih postrojenja

Slika 8. Aranman grijaa u stvarnom energetskom postrojenju koje koristi regenerativne grijae napojne vode

Uticaj osnovnih termikih faktora na ekonominost rada termoenergetskih postrojenja

Tipian aranman glavnih komponenti u stvarnom energetskom postrojenju prikazan je na slici 8. Jedan otvoreni zagrija napojne vode (deaeracioni) ima dvostruku ulogu zagrijavanje i uklanjanje vazduha iz zagrijaa vode. Trap predstavlja ureaj koji dozvaljava samo tenosti da tee u podruje nieg pritiska. Pri kljuanju vode se izdvajaju gasovi koji su rastvoreni u vodi, i to prije svega kiseonik i ugljendioksid. Ako se voda ne oisti od kiseonika i ugljen-dioksida u deareatoru, to je njegova osnovna uloga, tada njihovo naknadno izdvajanje dovodi do brze korozije metala, u parnom kotlu i na svim putevima vode kotlu.

Zakljuak Prema dosadanjem razvoju iskoritenja oblika energije, iskoritenje elektrine energije bre raste nego ukupno iskoritenje svih ostalih oblika. To znai da se sve vie oblika energije transformie u elektrinu energiju. Poboljanje stepena iskoritenja u termoelektranama ima veliki uticaj na stepen iskoritenja cijele energetske privrede. Prosjeni stepen iskoritenja termoelektrana danas se krede oko 40%, a maksimalni se postie 42 43%. Osnovni nain za njegovo poboljanje je zamjena starih termoelektrana novim agregatima vede snage. No, i u tome ima objektivnih prepreka, pa nije realno oekivati znatnije povedanje stepena djelovanja termoelektrana u blioj bududnosti.

Zakljuak Gubici elektrine energije, pri transportu i distribuciji, nastaju u vodovima, transformatorima i brojilima, a stepen iskoritenja po tom osnovu iznosi danas 92 94%, a mogude ga je povedati uz pomod jo vedih napona, boljom izolacijom, povedanom upotrebom prenosa istosmjernom strujom, te optimizacijom eksploatacije prenosnih mrea. Meutim, tome se, na izvjestan nain, suprotstavljaju odreeni ekonomski i ekoloki razlozi.

Zakljuak Povedanje ukupnog energetskog stepena iskoritenja (ide max do 20%) mogude je: poboljanjem eksploatacije nalazita primarnih oblika energije, poboljanjem termike izolacije i spreavanjem nepotrebnog odvoenja topline, ponovnim iskoritavanjem otpadne topline i otpadnih gasova, koritenjem otpadaka metala i plastinih masa, poljoprivrednih otpadaka i smeda,

Zakljuak

poboljanjem energetskog stepena iskoritenja aparata, ureaja i postrojenja kod potroaa, izgradnjom kompleksnih energetskih sistema (kombinovana proizvodnja elektrine i toplotne energije, centralizovano grijanje gradova, djelimina integracija nuklearnih elektrana i eliana itd.),

Zakljuak djelovanjem na potranju energije (prilagoavanje potranje stvarnim potrebama, unapreenje naina transporta, poboljanje urbanistikih rjeenja, koncipiranje zgrada u smislu smanjenja energetskih potreba itd.), primjenom novih tehnikih rjeenja (novi elektrohemijski ciklusi u industriji aluminijuma, primjena toplotnih pumpi, koritenje suneve energije, primjena malih (magneto) hidrodinamikih generatora i sl.).