ZADACI ZA VJEBANJE

12/4/2007
1. Rjeite slijedee sisteme linearnih jednaina;
(a) 3x 4y = 23 (b) 5x 4y = 8 (c) 2x y = 6 (d) 5x - 6y = 0 (e) -8x + 2y = 0
2x + 9y = -8 -7.5x + 6y = -12 8x 4y = 3 3x + y = 0 28x 7y = 0
Rjeenje:
a)
1) Rjeavanjem sistema linearnih jednaina determinantama, primjenom
Kramerovog pravila
3x - 4y = 23
2x + 9y = -8
Determinanta sistema formirana od koeficijenata uz nepoznate je


determinanta nepoznate x (koja se dobija zamjenom u determinantni sistema koeficijenata
uz x slobodnim lanovima) je:

determinanta nepoznate x (dobija se iz D zamjenom koeficijenata uz y slobodnim
lanovima):

Prema Kramerovom pravilu bie:





2) Rjeavanje sistema linearnih jednaina primjenom matrica
Dati sistem jednaina
3x 4y = 23
2x + 9y = -8
u matrinom obliku glasi:

Rjeeni oblik matrine jednaine je


Inverzna matrica se dobija kao kolinik adjungovane matrice i determinante matrice.
Adjungovana matrica matrice drugog reda se moe dobiti tako to se elementima na
glavnoj dijagonali promjene mjesta, a elementima na sporednoj dijagonali promjene
predznaci.





3) Gausov postupak eliminacije








3 4 23
2 9 8
x
y

( ( (
=
( ( (

1
3 4 23
2 9 8
x
y

( ( (
=
( ( (

4) Rjeavanje sistema linearnih jednaina elementarnom baznom
transformacijom
Neka je sistem jednaina
3x 4y = 23
2x + 9y = -8
dat u vektorskom obliku na sledei nain:

sa kompaktnom notacijom xa
1
+ ya
2
= b
tako da je

Rjeavanje sistema jednaina (i) - (ii) moe se svesti na rjeavanje vektorske jednaine (j).
tj. odreivanje nepoznatih skalara x i y u linearnoj kombinaciji vektora a
1
i a
2
kojom se
dobija vektor b. Za dalu poetnu bazu (kojoj pripadaju

je:


a cilj je formirati bazu kojoj pripadaju a
1
i a
2
.
Vektorska jednaina u tabelarnom obliku je:










2 4 23
3 9 8
x y

( ( (
+ =
( ( (

1 2
2 4 23
, ,
3 9 8
a a b

( ( (
= = =
( ( (

1 2
1 0
i
0 1
e e
( (
= =
( (

( ) ( )
1 2
1 1 2 2 1 2
1 0 23 0 23
23 8 23 8
0 1 0 8 8
3 2 , 4 9 ,
b e e
a e e a e e
( ( ( ( (
= + = + = + =
( ( ( ( (


= + = +
Neka vektor a
1
ulazi u bazu umjesto vektora e
1
(broj 3 je tzv. ishodni element),tada e,
potujui postupak objanjen u Teoriji, nova tabela izgledati ovako:




U slijedeem koraku ( transformacija baze) neka a
2
postane bazni a e
2
vanbazni vektor.
Ishodni elemenat je broj . Nove vrijednosti dobijamo po opisanom postupku:




Rezultati poslednje tabele pokazuju da se vektor b moe izraziti kao
b = 5a
1
+ (-2) a
2
Znai, nepoznati skalari, odnosno rjeenja sistema jednaina su x=5, y=2.
(Treba napomenuti da unutranji dio tabele sadri inverznu matricu matrice
koeficijenata nepoznatih)
b)
1) Primjena determinanti






35
3
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
5 4
5 6 4 7.5 30 30 0
7.5 6
8 4
8 6 4 12 48 48 0
12 6
5 8
5 12 8 7.5 60 60 0
7.5 12
x
y
D
D
D

= = = =

= = = =

= = = + =

Kada postoji beskonano mnogo rjeenja sistema, sve determinante (i sistema i pojedinih
nepoznatih) jednake su nuli, tj. rjeenja su neodreena.

a mogua rjeenja se mogu dobiti dodjeljivanjem proizvoljne vrijednosti za jednu
promjenjivu, npr. y = , pa je

Npr. neka je = 3, onda je x = 4, a y = 3, itd.

2) Primjena matrica
Rjeavanjem sistema
5x - 4y = 8
-7.5x + 6y = -12 dolazimo do zakljuka da ne postoji inverzna matrica matrice
Jer joj je determinanta D = 5 6 - (-4) (-7,5) = 0 pa je dalje ispitujemo da li je sistem
neodreen (ima bezbroj rjeenja)ili je kontradiktoran (nema rjeenja), na slijedei nain






pa zakljuujemo da je rije o neodreenom sistemu.




0 0
,
0 0
y
x
D
D
x y
D D
= = = =
8 4
5 4 8, ,
5
x x R
o
o o
+
= = e
5 4
7.5 6

(
(

3) Gausov postupak


Zakljuujemo da je sistem jednostruko neodreen i da zamjenom proizvoljno odabranih
vrijednosti za jednu od nepoznatih i jednaini 5x - 4y = 8. moemo dobiti odgovarajue
vrijednosti druge nepoznate, pa tako dobiti po volji mnogo parova rjeenja (x
0
, y
0
).

4) Elementarna bazna transformacija





Nakon jedne izvrene bazne transformacije sa ishodnim elementom 5, u drugoj tabeli
trebalo bi e
2
da izae-iz baze a a
2
da ue u bazu, meutim 0 ne moe biti ishodni
elemenat, pa se sledea iteracija ne moe izvriti. S druge strane, poto su u desnoj
koloni svi koeficijenti koji se odnose na jedinine vektore jednaki nuli, zakljuujemo da
postoji beskonano mnogo reenja sistema; za polazni vektorski oblik sistema jednaina

jedno mogue rjeenje je

Znai , a pored toga postoji jo beskonano mnogo rjeenja.






5 4 8 / 1, 5 5 4 8
7.5 6 12 0 0 0

( (
~
( (
.+

5 4 8
7, 5 6 12
x y

( ( (
+ =
( ( (


5 4 8
8
0
7, 5 6 12 5

( ( (
+ =
( ( (


8
, 0
5
x y = =
Ako je konstatovano da postoji beskonano mnogo rjeenja,tada broj jedininih vektora
koji su ostali u bazi a u posljednjoj koloni im odgovara koeficijent nula, pokazuje koliko
jednaina (i koje) se, praktino moe izostaviti iz poetnog sistema (jer se mogu dobiti
kombinacijom preostalih) i da preostali dio sistema daje isto rjeenje.

Ostala rjeenja dobijena iz relacije ( dobija vrijednost po volji).
Vidi posljednju tabelu!
c)
1) Primjena determinanti





Kada sistem nema mogue rjeenje, tada je determinanta sistema jednaka nuli i
determinanta bar jedne nepoznate razliita je od nule, tako da se za nepoznate dobija
nemogu izraz pa sistem jednaina nema rjeenja.

2) Pomou matrica






8 4
;
5 5
x y o o = + =
( ) ( )
( ) ( )
2 1
2 4 1 8 8 8 0
8 4
6 1
6 4 1 3 24 3 21
3 4
1 6
1 3 6 8 3 48 45
8 3
x
y
D
D
D

= = = + =

= = = + =

= = = =
21 45
,
0 0
y
x
D
D
x y
D D

= = = =
2) Pomou matrica





pa zakljuujemo da je dati sistem kontradiktoran,tj.
da nema rjeenja jer djeljenje brojeva -21 i -42 sa
nulom (0) nije izvodljivo.
3) Gausov postupak



pa dolazimo do istog zakljuka, tj. da sistem nema rjeenja.
4) Elementarna bazna transformacija

Poto 0 ne moe biti ishodni elemenat, ne moemo oba
vektora a
1
i a
2
unijeti u bazu, dakle ne postoje skalarni x i
y pomou kojih se moe izraziti b = xa
1
+ ya
2
, dakle
sistem jednaina nema rjeenja

2 1 2 1
det 0
8 4 8 4
2 1 4 1
8 4 8 2
4 1 6 21 21/ 0
1 1
8 2 3 42 42 / 0 0 0
adj
x
y
(
= =
(


(
=
(


( ( ( ( (
= = =
( ( ( ( (


( )
2 6
2 1 2 1 6 / 4
21
8 4 0 0 21 0 21
0
x y
y y
=

( (

~

( (
= = .+

d)
Dati sislem je sistem homogenih jednaina. polo su svi slobodni lanovi jednaki nuli
Ovakav sistem uvijek ima mogue rjeenje ili postoji samo jedno, trivijalno rjeenje, a to
je da sve nepoznate jednake nuli, ili postoji beskonano mnogo rjeenja od kojih je jedno i
trivijalno 1) Sistem homogenih jednaina prikladno je rjeavati pomou determinanti.
Determinante pojedinih nepoznatih su svakako jednake nuli, dok ako je determinanta
sistema razliita od nule postoji samo trivijalno rjeenje:






2) Pomou matrica




3) Gausov postupak



( )
5 6
5 1 6 3 5 18 23
3 1
D

= = = + =
0
0, 0
23
y
x
D
D
x y
D D
= = = = =
5 6 5 6 1 6
det 23;
3 1 3 1 3 5
1 6 0 0 0 0
1 1
3 5 0 0 0 0 23 23
adj
x x
y y
( ( (
= =
( ( (

= ( ( ( ( (
= = =

( ( ( ( (
=

( )
( )
5 6 0 5 6 0 5 6 0 3/ 5
0
23/ 5 0 0 3 1 0 0 23/ 5 0
x y
x
y y
= ( (
~ =
`
( (
= =
.+
)
4) Rjeavanje elementarnom baznom transformacijom




Poto se oba vektora a
1
i a
2
nalaze u bazi, znai da postoji
samo jedno rjeenje vektorske jednaine b = 0 a
1
+ 0 a
2
.
e) Zakljuak: Postupak i rezultati su isti kao pod b), a
odreen broj parova rjeenja se moe dobiti tako se npr. za
x uzme vrijednost , pa e biti y=4..Ako dalje npr.
uzmemo da je =1, onda e se dobili x=1, y=4. itd.

2. Rijeite sledee sisteme linearnih jednaina:





Rjeenje:



1) Primjena determinanti
Ako je determinanta sistema razliita od nule, tada sistem ima jedno jedinstveno
rjeenje. Vrijednost determinante izraunata primenom Sarusovog pravila je:




D 0 sistem je rjeiv i ima jedinstveno rjeenje.



Vrijednost determinante D
x
dobijena je razvijanjem po elementima prve vrste. tj.
kao zbir proizvoda elemenata prve vrste, i odgovarajuih kofaktora.
Vrijednost determinante D
y
razvijanjem po elementima tree kolone:





Vrijednost determinante se ne mjenja ako se elementima neke vrste (ili kolone) dodaju
elementi neke druge vrste (ili kolone) proireni bilo kojim brojem. Iskoristimo ovu
mogunost u cilju transformacije determinante D
z
, dodajui elemente druge vrste
pomnoene sa -0,6, elementima prve, i drugu pomnoenu sa -1,6 elementima tree vrste
tako da u prvoj koloni dobijemo dve nule i razvijmo dobijenu determinantu po
elementima prve kolone:





2) Rjeenje sistema jednaina pomou matrica
Matrini oblik sistema jednaina je



Odreivanje inverzne matrice:




1
1
A adjA
A

=
Adjungovana matrica je transponat matrice kofaktora. Kofaktori elemenata redom po
elementima prve druge i tree vrste su:

Matrica kofaktora date matrice je:






Inverzna matrica je:




a rjeenje sistema



( ) ( )
( ) ( ) ( )
( )
( ) ( )
( )
( ) ( ) ( )
1 1
11
1 2
12
1 3
13
2 1
21
2 2
22
2 3
23
4 1
1 4 2 1 7 8 7 15
7 2
5 1
1 1 5 2 1 8 18
8 2
5 4
1 5 7 4 8 3
8 7
5 6
1 5 2 6 7 52
7 2
3 6
1 3 2 6 8 42
8 2
3 5
1 3 7 5 8 61
8 7
A
A
A
A
A
A
+
+
+
+
+
+

= = = + =

= = =
= = =

= = =
= = =

= = =
( ) ( )
( ) ( ) ( )
( ) ( )
3 1
31
3 2
32
3 3
33
5 6
1 5 1 6 4 19
4 1
3 6
1 3 3 1 6 5 33
5 1
3 5
1 3 4 5 5 37
5 4
A
A
A
+
+
+

= = =

= = =

= = =
3) Gausov postupak (uradite sami)

4) Elementarna bazna transformacija









Iz tabele se itaju rjeenja x=2, y=-3, z=5.

Birajui ishodne elemente na glavnoj dijagonali kod sve tri iteracije, obezbjedili smo u
poslednjoj tabeli inverznu matricu. Ishodni elementi se mogu birati i na drugi nain,
rjeenja za nepoznate se i tada mogu oitati, a inverzna matrica se tada oitava nakon
preureivanja vrsti i kolona poslednje tabele (uporedi rezultat sa inverznom matricom
dobijenom pomou kofaktora ili proveri tanost inverzne matrice preko relacije A
-1
A =E
(E je oznaka za jedininu matricu).








Ispitivanje rjeivosti sistema pokazuje da je determinanta sistema D=0, a istovremeno
determinante svih nepoznatih takoe su nule: D
x
=D
y
=D
z
=0, znai postoji beskonano
mnogo rjeenja sistema. Rjeenja sistema moemo prikazati na sledei nain:
Dodjelimo proizvoljnu vrijednost nepoznatoj x, tada je



Pretpostavimo da je konstanta, dakle dobili smo sistem od tri jednaine za dve
nepoznate y i z, bar je jedna jednaina suvina. Primjenimo jedan od metoda
rjeavanja,npr. metod suprotnih koeficijenta.


(Da smo dobili da su obe poslednje jednaine bezuslovne jednakosti, to bi znailo da
treba dodjeliti proizvoljnu vrijednost za jo jednu nepoznatu).
Zamjenom z u jednu od prethodnih jednaina slijedi:

Rjeenja sistema su:




19 169 37
169 37
38 338 74 19
z
z
z
o
o
o
=

=
`
=
)
169 37 9 33
5 6 51 3 ,
19 19
y y
o o
o

+ = =
9 33 169 37
, , ,
19 19
X y z R
o o
o o

= = = e
Konkretna rjeenja se dobijaju odabiranjem proizvoljnih vrijednosti za .
Npr. neka je
Zadatak rjeavan elementarnom baznom transformacijom ima slijedei tok:


Ne mogu se sva tri vektora a
1
, a
2
i a
3
istovremeno
nai u bazi (samo dva od njih) ali poto se i u
koloni b na odgovarajuem mjestu nalazi 0 to
znai da postoji beskonano mnogo rjeenja
sistema, jedno od njih je i npr.




Ovdje je (zbog skalara 0) napisano 0 a
3
umjesto 0 e
3
. Ovo istovremeno znai da je
jedna od jednaina suvina, jer se moe dobiti kombinacijom druge dve, npr. ako prvu
jednainu pomnoimo sa 3 i dodajemo joj drugu pomnoenu sa -2 dobiemo treu
jednainu! Konkretna rjeenja emo dobiti iz relacije


(Vidi posljednju tabelu)





9 169
0, onda je 0, , .
19 9
x y z itd o = = = =
169 19 276 33
i i
37 37 37 37
x y z o o o

= = + =




Ispitivanje rjeivosti sistema pokazuje da su sve determinante sistema i
nepoznatih,jednake nuli, D = D
x
= D
y
= D
z
= 0, znai postoji beskonano mnogo rjeenja
sistema jednaina.




Poto su dobijene identike jednakosti, znai da su u gornjem sistemu dve jednaine
suvine, potrebno je dodeliti vrijednosti jo jednoj nepoznatoj,npr. neka je y = , a veze
meu nepoznatima zadrane su u jedno bilo kojoj od date tri jednaine: 3- 5 + 6z =
51. Rjeenja sistema su:

Konkretna rjeenja se dobijaju proizvoljnim odabirom vrijednosti za i .
Neka je npr. = 9, = -3, onda je x = 9, y = -3, z = itd.
Gausovim postupkom se dobija:
















51 3 5
, , , , .
6
x y z R
o |
o | o |
+
= = = e
3
2
Sistem je dvostruko neodreen, pa treba proizvoljno odreivati vrijednosti za dve od
ukupno tri nepoznate Neka je npr. y = 3, z = 9, onda je x = 4 itd.
Elementarnom baznom transformacijom rjeenje je sledee:







U bazi se moe nalaziti najvie jedan od vektora a
1
, a
2
ili a
3
, postoji beskonano mnogo
rjeenja od kojih je npr.: x = 17, y = 0, z = 0.
Od date tri jednacine dve su suvine. Druga se moe dobiti kao prva pomnoena sa a
trea mnoenjem prve sa 2 (vidi prvu kolonu poslednje tabele!)
Za y = , z = ( i su proizvoljno odabrane vrijednosti), dobije se
(vidi posljednju tabelu).

Ispitivanja rjeivosti sistema pokazuju da je D = 0, D
x
= -228, D
y
= -368 i
D
z
= 640, dakle sistem je u suprotnosti (nije saglasan) i nema
rjeenja.Gausovim postupkom se dobija:





12/4/2007
1
3

5
17 2
3
x o | = +
Poto dijeljenje broja -16 sa nulom nije izvodljivo (nije mogue, nije delinisano),
zakljuujemo da sistem nema rjeenja.
Elementarnom baznom transformacijom dobijamo:









Poto dalja transformacija nije mogua, zakljuujemo kao u 1. zadatku pod (c).






Postoji samo trivijalno rjeenje sistema jednaina x = y= z = 0.
Ostale postupke obavljamo kao u 1. zadatku pod (d).



3 5 6
5 4 1 153 0
8 7 2
x y z
D D D D

= = = = =






(razvijanjem prve kolone ) =

Poto je D = 0 i svakako D
x
= D
y
= D
z
= 0, postoji beskonano mnogo rjeenja sistema (meu
kojima je x=y=z=0).
Neka je x = , tada je:







Problem se moe rjeiti i ostalim postupcima.


3 5 6
5 4 1
1 23 20
D

=

( )
3 1
74 66
1 1 0
111 99
+

=

5 6 3
4 5
23 20
3 6
5
37
3 6
3 6 3 33
19
4 5 , ,
5 19 5 19
33 37
Rjesenja sistema su, za proizvoljno : , , ,
19 19
y z
y z
y z
z
y
z x
z z y
x y z R
o
o
o
o
o o
o
o o o
o o o o o
+ =
=
+ =
+
=

+
+
= = = =
= = = e








Postoji beskonano mnogo rjeenja sistema.
Sve subdeterminanle sistema, treeg reda. koje se dobijaju izostavljanjem jedne vrste i
jedri determinante sistema, jednake su nuli.
Meu subdetorminantama drugog reda postoje i razliite od nule, npr.




to je formirano od koeficijenata uz y i v u prvoj i drugoj jednaini.






1 2 1 4
2 4 3 8
0
3 6 4 12
1 2 5 4
0
x y z
D
D D D

= =

= = =
12 13
22 23
2 1
10 0
4 3
a a
a a
= = =

Prema tome, proizvoljne vrijednosti se mogu dodjeliti za x i z: x = , z = .

Sabiranjem prve i druge jednaine, kao i tree i etvrte, slijedi:
















Rjeenje sistema je

3 6 2 12 6
2 4 9 8 27
a zamjenom i je:
6 2 6 3 12 / 9
4 9 27 2 8 / 2
46 23 92
1
2
2
1
6 2 2 6 3 12
2
3
x y v z
x y v z
x z
y v
y v
y
y
v
v
o |
o |
o |
o |
o |
o | o |
=
+ + =
= =
=
+ = +
= +
= +
| |
+ = +
|
\ .
=
1
, 2 , 3, ,
2
x y v z R o o | | o

= = + = = e
Gausovim postupkom se dobija:






Neka je y = , a z = , onda je x = -2 + 4 pa se rjeenja mogu prikazati ovako:
x = -2 + 4, y = , v = 3, z = .
Konkretna rjeenja se mogu dobiti proizvoljnim odabirom vrijednosti za i
Neka je npr. = 1,a = 2, tada je x = 6, y = 1, v = 3, z = 2, itd.
Dati sistem je dvostruko neodreen.
Kada se problem rjeava elementarnom baznom transformacijom,dobija se slijedee
rjeenje:

Rezultati poslednje tabele se interpretiraju na slijedei nain:
b = 0e
3
+ 0a
2
+ 3a
3
+ Oe
4
b=0a
1
+ 0a
2
+ 3a
3
+ Oa
4

Jedno od rjeenja za nepoznate su x = 0, y = 0, v = 3, z = 0. Pored navedenog sistema ima
jo beskonano mnogo rjeenja;ako je x = i z = , tada je (odgovarajue
vrijednosti u redu a
2
i koloni a
1
sa suprotnim predznacima).
Neka je npr. =6, a =2, onda je x=6, y=1, v=3, z=2, itd.



Poto je broj jednacina manji od broja nepoznatih, radi se o neodreenom sistemu sa
beskonano mnoge rjeenja.
1. Gausovim postupkom







Prema tome sistem je dvostruko neodreen. Neka je npr. x
5
= 0, a a
4
= 2.5 tada je x
3
= -4, x
2

= 1,5 i x
1
= 0.5 itd.




1
2
2
o | +
2. Pomou determinanti
Neka je x
4
=, a x
5
=, tada moemo formirati sledei sistem:


















Neka je npr. =2,5, a =0, tada je: x
1
=-0,5; x
2
=1,5; x
3
=-4; x
4
=2,5: x
5
=0 itd.


1
2
3
1 2 3
1 2 3
1 2 3
5 3 2 2 2
4 2 7 5
6 30 3 2
5 3 1
4 1 2 48
1 6 1
2 2 2 3 1
7 5 1 2 14 4 3
3 3 2 6 1
5 2 2 2 1
4 7 5 2 12 24 6
1 3 3 2 1
5 3 2 2 2
4 1 7 5 202
1 6 3 3 2
x
x
x
x x x
x x x
x x x
D
D
D
D
o |
o |
o |
o |
o | o |
o |
o |
o | o |
o |
o |
o |
o |
+ + = +
= +
+ + = +

= =
+
= + = +
+
+
= + =
+
+
= + =
+
1
2
3
1
2
3
4 5
4 129
14 4 3
48
12 24 6 2 4
;
48 8
202 4 129
48
,
x
x
x
D
x
D
D
x
D
D
x
D
x x
o |
o |
o | o |
o |
o |
+
+ +
= =

+ +
= = =

+
= =

= =
U slijedeim primjerima formirati i rjeiti sistem jednaina:
3. Za izradu dva tipa stolova S
i
(i=1,2) potrebno je upotrebiti dve vrste dasaka
D
j
(j=1,2). Utroak dasaka i raspoloivi kapacitet dati su u sledeoj tabeli



Odrediti takav program proizvodnje koji obezbjeuje potpuno iskoriavanje
raspoloivih kapaciteta!
Rjeenje:
Neka x i y oznaavaju broj proizvedenih stolova S
1
i S
2
, respektivno. Na osnovu datih
podataka formira se sistem jednaina
0.075x + 0.2 = 46
0.2x + 0.5y = 26
Rjeenje sistema je x = 80, y = 200
Treba proizvesti 80 stolova S
1
i 200 tipa S
2
i svi raspoloivi kapaciteti e biti iskorieni,
4. Fabrika automobila izrauje dve vrste vozila u dva bazina pogona; tehnoloki uslovi
proizvodnje kao i dobit po jedinici proizvoda dati su u sledeoj tabeli:




Odrediti onaj program proizvodnje koji omoguuje da se kapacitet I pogona
iskoristi sa 80%, a II sa 92%! Za dobijeni proizvodni program odrediti
ukupnu dobit fabrike!










Rjeenje:
Neka a oznaava broj proizvodnih jedinica vozila tipa A, a b broj proizvedenih jedinica
vozila tipa B. Sistem jednaina je 8.25a + 3,5b = 80
8.5a + 6.0b = 92
Rjeenje sistema je a=8, b=4.
Program proizvodnje pod datim uslovima predvia proizvodnju 8 jedinica tipa vozila A i
4 jedinica tipa vozila
Za dati program proizvodnje ukupna dobit je 124 novane jedinice D=12-8 + 7-4 = 124

5. Program proizvodnje jednog pogona u odreenom vremenskom periodu
predvia proizvodnju . tri najvanija rezervna dela za traktore. Ovi
proizvodi P
i
(i=1,2,3) u procesu proizvodnje prolaze kroz tri maine M
i

(i=1,2,3). Raspoloivi kapaciteti maina M
1
, M
2
i M
3
su 5900 asova 6200
asova i 6600 asova, respektivno. Potrebna vremena obrade jedinice
proizvoda P
i
na mainama M
1
, M
2
i M
3
su redom 3 asa, 4 asa i 5 asova. Za
proizvod P
2
ovi podaci su redom 1 as, 2 asa, i 2 asa a za P
3
redom 4 asa, 2
asa i 1 as. Odrediti program proizvodnje koji omoguuje da se u
potpunosti iskoriste svi mainski kapaciteti!
Rjeenje:
Neka su x
1
, x
2
i x
3
brojevi proizvedenih jedinica proizvoda P
1
, P
2
i P
3
, respektivno. Sistem
jednaina je: 3x
1
+ x
2
+ 4x
3
= 5900
4x
1
+ 2x
2
+ 2x
3
= 6200
5x
1
+ 2x
2
+ x
3
= 6600



Rjeenje sistema je x
1
= 1000, x
2
= 500, x
3
= 600.
Da bi svi mainski kapaciteti bili u potpunosti iskorieni, u datom vremenskom periodu
potrebno je proizvesti redom 1000, 500 odnosno 600 jedinica proizvoda P
1
, P
2
i P
3
.


6. Fabrika elektronskih aparata izrauje tri vrste depnog elektronskog
raunara R
1
(i=1,2,3) u tri pogona. Tehniko-tehnoloki uslovi proizvodnje
kao i dobit po jedinici proizvoda dati su u sledeoj tabeli:




Odrediti onaj program proizvodnje koji obezbeuje iskorienje kapaciteta
redom 97%, 90% i 98%! Za dobijeni program odredite ukupnu dobit fabrike!
4x + 7y + 8z = 97
3x + 11 y + 6z = 90
5x + 5y + 4z = 98
Rjeenje sistema je x=15, y = 3, z = 2.
Za dato iskorienje kapaciteta proizvodi se 15 jedinica R
1
, 3 jedinice R
2
i 2 jedinice R3.
Ukupna dobit fabrike je 7.7 novanih jedinica:
0.2 15 + 1.1 3 + 0.7 2 = 7.7



7. Dnevni kapacitet dve maine jednog pogona iznose redom 12 i 1(5 asova.
Proizvodi P
1
i P
2
moraju se obraditi na obe maine. Kada bi se proizvodio
samo proizvod P
1
za puno radno vreme na prvoj maini je mogue obraditi
100 komada P
1
a na drugoj 200 komada P
1
U sluaju da se proizvodi samo
P
2
, za puno radno vreme na prvoj maini se moe obraditi 80 komada P
2
, a
na drugoj 50 komada P
2
. Odrediti koliko komada P
1
i P
2
treba proizvoditi
dnevno u datom pogonu ako je raspoloive kapacitete mogue iskoristiti sa
87,5% prve i 85% druge maine!
Rjeenje:
Tehniki koeficjenti proizvodnje pokazuju potrebno troanje kapaciteta po jedinici
proizvodnje. Za jedan komad P
1
potrebno je angaovati asova prve i asova druge
maine, za jedan komad P
2
ovi pokazatelji su asova prve i druge maine.
Neka je x
i
(i=1,2) oznaava broj proizvedenih komada proizvoda P
1
i P
2
respektivno.
Sistem jednaina je:





Rjeenje sistema je x
1
=50, x
2
=30. Pod tim uslovima dnevna proizvodnja P
1
je 50 komada i P
2

30 komada









12
100
16
200
12
80
16
50
1 2
1 2
1 2
1 2
12 12
12 0, 875
100 80
16 16
16 0, 85
200 50
0,12 0,15 10, 5
0, 008 0, 32 13, 6
x x
x x
x x
x x
+ =
+ =
+ =
+ =
8. Dva radnika, radei zajedno, mogu da zavre radni zadatak za 12 dana. Prvi
radnik je na izvrenju zadatka radio 2 dana, a drugi 3 dana i tada je
konstatovano da su izvrili 20% zadatka. Za koliko dana bi mogao uraditi
ceo posao svaki od radnika, radei sam?
Rjeenje:
Neka je x
1
oznaka za broj dana za koji bi prvi radnik, radei sam, zavrio ceo posao, a x
2

oznaka za broj dana za koji bi isti posao uradio drugi radnik, tada predstavlja dnevnu
produktivnost prvog radnika, odnosno dio ukupnog posla koji prvi radnik obavi za 1 dan,
a predstavlja dnevnu produktivnost drugog radnika. Ako, radei zajedno, mogu da
zavre ceo posao za 12 dana, onda za 1 dan mogu da urade cijelog posla, tj. vai
jednaina:


Broj 1 na desnoj strani oznaava ceo posao (100%).
Druga reenica teksta omoguuje postavljanje slijedee jednaine:

Uvrtavanjem od formiranih jednaina slijedi:

Rjeenja ovog sistema su

Dalje e biti:
Odgovor:
Prvi radnik bi, radei sam, cijeli posao uradio za 20 dana, a drugi za 30 dana.



1
1
x
2
1
x
1
12
1 2 1 2
1 1 1 1 1
12 12 1
2 x x x x
+ = + =
1 2
1 1 1
2 3
5 x x
+ =
1 2
1 1
, u v
x x
= = 12 12 1
1
2 3
5
u v
u v
+ =
+ =
1 1
,
20 30
u v = =
1 2
1 2
1 1 1 1
20, 30
20 30
x x
x x
= = = =
9. Tri grupe radnika G
i
(i=1,2,3) mogu da zavre neki posao na sledei nain:
G
1
i G
2
radei zajedno 5 dana, grupe G
1
i G
3
za 6 dana i grupe G
2
i G
3
za 10
dana.
1. Za koliko dana bi mogla zavriti ceo posao svaka grupa radnika
pojedinano?
2. Za koliko dana bi posao bio zavren u sluaju da sve tri grupe radnika rade
istovremeno?
Rjeenje:
a) Rasuujui kao u 8. zadatku, formiramo sledei sistem iednaina:






Pri emu su x
1
, x
2
i x
3
oznake za broj dana za koji bi grupe G
1
, G
2
i G
3
zavrile ceo posao
radei pojedinano.
Uvodei dobija se sistem linearnih jednaina:


1 2
1 3
2 3
1 1 1
7, 5
1 1 1
6
1 1 1
10
x x
x x
x x
+ =
+ =
+ =
1 2 3
1 1 1
, , u v z
x x x
= = =
1. Rijeiti matrinu jednainu A
T
Y + 3 e
2
1 = 2 D
T
po Y gde je e
2
jedinini vektor
kolona sa tri elementa, od kojih je drugi jednak jedan, a 1 je sumirajua vektor vrsta
sa etiri elementa.
2. Odrediti A D
T
i D A
T

3. Odrediti e,
T
A, Ae
3
, 1
T
A i A 1!
4. Odrediti a
1
T
b
1
, a
1
T
c
3
i c
3
a
1
T
, gde je a
1
T
, prva vrsta matrice A, b, prva kolona
matrice B i c
3
trea kolona matrice C!

1 2 3
1 2 3
1
7, 5
1
6
1
10
1 1 1
Rjesenja ovog sistema su: , ,
10 30 15
Dalje ce biti:
1 1 1 1 1 1
10; 30; 15
10 30 15
u v
u z
v z
u v z
x x x
x x x
+ =
+ =
+ =
= = =
= = = = = =
c. Neka je x oznaka za broj dana za koji bi sve tri grupe, radei zajedno, zavrile ceo
posao, tada vai jednaina:


1 1 1 1
5
10 30 15
x
x
+ + = =
10. Date su matrice:

5 7 2
1 0 2
3 1 4 4 0 0 1 2
, , 2 5 3 ,
2 0 5 5 3 2 5 0
4 6 3
3 4 3
A B C D
(
(
(

( (
(
(
= = = =
( (
(
(

(
(



Rjeenje:
a)
A

T
Y +3e
2
2 D
T

A

T
Y = 2 3 e
2
1/A
Prema pravilima operacija sa matricama, matrica Y mora biti tipa (2x4)
Poto matrica A
T
nije kvadratna,pomnoimo lijevu i desnu stranu jednaine sa
transponatom matrice A tj. (A

T
)
T
= A, s lijeva:


Dobijena je kvadratna matrica A A
T
drugog reda. Pomnoimo nakon toga.lijevu i desnu
stranu dobijene jednaine inverznom matricom matrice A A
T
, tj sa (A A
T
) s lijeva:

a poto je







c
( ) ( )
1
2
2 3 1 /
T T T
A A Y A D e A A

=
( ) ( ) ( ) ( )
1 1 1
2
2 3 1
T T T T
A A A A Y A A A D e

=
( ) ( )
( ) ( )
1 1
1
2
i slijedi:
2 3 1
T T
T T
A A A A E E Y Y
Y A A A D e

= =
=


| |
( )
( )
1
1
3 2 5 0 2 3 0
3 1 4 3 1 4
1 0 2 7 1 5 4 3 1 1,1,1,1
2 0 5 2 0 5
4 5 2 2 0 3 0
10 0 4 6
3 3 1 1 4 4 3 2 1 0 4 5 3 1 4
14 2
2 3 0 1 5 4 2 2 0 0 5 5 2 0 5
Y
Y

| | | | ( ( (
( ( | |
( ( (
=
( ( | |
( ( (

| |
( ( (
\ . \ .

+ + ( (
=
(
(
+ + +


( ) ( )
1
0 0 0 0
10 8 3 1 1 1 1
4 4 0 6 0 0 0 0
10 0 4 6
26 14 3 1 4
11 1 13 5
14 19 2 0 5
4 4 0 6
29 14 25 15 1 37
1
14 26 40 20 8 18 558
29 25 14 40 29 15 14 20 29 1 14
1
558
Y
Y
Y

| | ( (
|
( (

|
( (
|
( (
\ .
(
( (
(
=
( (
(

(

( (
=
( (

+ + +
=
( )
( ) ( ) ( )
8 29 37 14 18
14 25 26 40 14 15 26 20 14 1 26 8 14 1 26 18
+ (
(
+ + + +

Primjetimo slijedea pravila:
proizvod jedinine vektor vrste i matrice je vektor vrsta koja sadri elemente one vrste
date matrice koja odgovara elementu 1 u jedininom vektoru,
proizvod matrice i jedinine vektor kolone je vektor kolona koja sadri elemente one
kolone date matrice koja odgovara elementu 1 u jedininom vektoru,
proizvod sumirajue vektor vrste i matrice je vektor vrsta iji su elementi jednaki zbiru
elemenata po pojedinim kolonama date matrice,
proizvod matrice i sumirajue vektor kolone je kolona iji su elementi jednaki zb;rj
elemenata po pojedinim vrstama date matrice.



Poto broj kolona prvog vektora nije jednak broju vrsti drugog vektora, dato mnoenje
nije mogue.



Proizvod vektor vrste i vektor kolone sa jednakim brojem elemenata je skalarni proizvod
vektora, iji je rezultat skalar, ili matrica prvog reda.



Proizvod vektor kolone i vektor vrste sa jednakim brojem elemenata je dijadni proizvod
vektora, iji je rezultat matrica reda koliko je elemenata u vektoru.
11. U slijedeim primjerima odrediti vrijednost parametara t tako da date
matrice budu regularne (nesingularne)!



Rjeenje:
Regularna matrica je takva kvadratna matrica kojoj je determinanta razliita od nule.







{ }
2
2
1,2
6
) det 144 0
24
144 0 2
Matrica K je regularna za t R\ -2, 2
t
a K t
t
t t

= = + =
+ = =
e
2
) det 2 2 0
2 1
Matrica L je neregularna (singularna) za sve realne vrijednosti t
t t
b L t t
(
= = =
(

( )
( ) ( ) ( )
( )
2 2
2
2
1,2 1 2
3 2 6 3 2
) det 5 11 5 105 22 18 30 99 14 18 44 16 0
1 3 7 1 3
44 44 4 18 16
44 28 4
18 44 16 0 , 2,
2 18 36 9
4
Matrica M je regularna za t R\ - , 2
9
t
M t t t t t t t
t t t t t

= = + + = + =



= = = = =


e
`
)





12. Rijeite matrinu jednainu:



13. Data je matrica A




14. Data je matrica


Kako se zove ova specijalna matrica? Odredite matrini polinom A
2
4A
5A
0
.
( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( )
1 1 1 2 1 3
6 9 4
5 2 2 5
) det 2 5 6 1 9 1 4 1
6 3 4 3 4 6
4 6 3
6 15 6 9 6 4 4 12 20 90 36 54 36 48 80 272 0
Matrica N je regularna za sve realne vrijednosti t.
t t
d N t
t t t t
+ + +
(

(
= = + + =
(

(

= + + = + + + + = =
15. Dati su vektori



a) Ispitati linearnu zavisnost i rang sledeih vektorskih sistema:







b) Ispitati skalare u sledeim linearnim kombinacijama:




c) Odrediti dimenziju podprostora kojeg generiu vektori






Rjeenje:
a)
1) U nekom datom skupu (sistemu) linearno nezavisnih vektora moe biti najvie toliko
vektora koliko je elemenata (komponenti) u vektorima. Poto su vektori a
1
...,a
7
sa po
etiri elemenata, skup (a
1
,...,a
7
) ini sistem linearno zavisnih vektora.
Rang nekog vektorskog sistema je najvei broj linearno nezavisnih vektora koji se mogu
izabrati u datom sistemu. Ako su vektori linearno nezavisni, tada se linearnom
kombinacijom vektora nula vektor moe dobiti samo na trivijalni nain. Formirajmo
sledeu linearnu kombinaciju vektora:







Odredite rang elementarnom baznom transformacijom! Rang datog vektorskog sistema
{a
1
,..., a
7
} je maksimalan broj vektora koji se mogu unijeti u bazu (umjesto poetnih
baznih vektora e
1
, e
2
i e
4
).


1 1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 6 7 7
1 2 3 4 5 6 7
0
3 0 4 1 6 0 9 0
2 5 5 1 3 0 6 0
4 2 7 2 11 0 12 0
1 4 0 2 4 2 3 0
a a a a a a a

+ + + + + + =

( ( ( ( ( ( ( (
( ( ( ( ( ( ( (

( ( ( ( ( ( ( (
+ + + + + + =
( ( ( ( ( ( ( (
( ( ( ( ( ( ( (

Dakle u slijedeoj (poslednjoj) tabeli u bazi e se nai etiri vektora sistema (a
1
, a
7
}. To
je najvei broj vektora koji smo mogli unijeti u bazu(pri emu nije bitno o kojim
vektorima se radi, niti je bitan njihov redosljed); rang vektorskog sistema je 4. Da smo
drugaije odabrali ishodne elemente u bazi bi bila neka druga etiri vektora. Vektori koji
se nalaze u bazi formiraju linearno nezavisni sistem, tj. jednaina

ima samo trivijalno rjeenje,
1
=
2
=
3
=
4
= 0.
Vanbazni vektori se mogu izraziti linearnom kombinacijom baznih vektora


(Za ove podatke treba uraditi posljednju tabelu).

1 3 2 1 3 3 4 6
0 a a a a o o o o + + + =
Navedeno znai da se linearnom kombinacijom svih vektora sistema {a
1
,... a
7
) nula vektor
moe dobiti i na trivijalni nain, npr. a
5
se moe dati i kao:



2)





Rang vektorskog sistema {a
1
, a
2l
a
3
, a
4
,} je 4, dati vektori formiraju linearno nezavisni
sistem. Do slinog zakljuka dolazimo i rjeavanjem nepoznatih skalara u linearnoj
kombinaciji.

to se moe prikazati u vidu sistema linearnih jednaina




Determinanta sistema je D=87 0, homogeni sistem ima samo jedno i to trivijalno rjeenje




5 4 1 3 6 2 7
1 2 3 4 5 6 7
2 0 1 0 0 0 iz cega slijedi:
0 0 1 2 1 3 0 0
a a a a a a a
a a a a a a a
= + + + + +
+ + + + =
3)






Najvei broj vektora sistema (a
1
, a
3
, a
4
, a
5
}koji se mogu unijetiu bazu je 3: vektor a
3
se
moe unijeli u bazu ali jedino tako da ili vektor a
4
ili a
5
bude van baze; rang datog
vektorskog sistema je 3.
Vektori a
2
, a
3
, a
4
i a
5
formiraju linearno zavisni sistem (broj vektora u sistemu je vei od
ranga sistema). Linearnu zavisnost moemo ispitati i pomou analize linearne
kombinacije




to predstavlja homogeni sistem linearnih jednaina:
Ako postoji samo jedno (trivijalno) rjeenje sistema, tada su vektori
linearno nezavisni, a ako je rjeenja beskonano mnogo, tada vektori
formiraju linearno zavisni sistem!




1 1 2 3 3 4 4 5
0 a a a a + + + =
1 3 4
2 3 4
3 4
4
1 0 2 4 0
2 4 0 1 0 2 4 0 1 0 2 4 0 1 0 2 4 0
0 4 7 18 0
4 7 18 0 3 4 1 6 0 0 4 7 18 0 0 4 7 18 0
55 55
0 0 0
2 0 2 5 1 3 0 0 5 5 5 0 0 0 1 2 0
4 2
0 0 4 7 2 11 0 0 7 10 27 0 9 9 0 0 0 0 0
0 0 0
4 2

(
(
+ + = ( ( (
(
( ( (
+ + =
(
( ( (

(
( ( ( + =
(
( ( (
=
(

(

`


)
Determinante nepoznatih su jednake nuli: D
1
= D
2
= D
3
= D
4
= 0, a determinanta sistema
je takoe nula:


Prema Kramerovom pravilu postoji beskonano mnogo rjeenja sistema, i bar se jednoj
nepoznatoj moe dodjeliti proizvoljna vrijednost.
Posmatrajmo subdeterminante treeg reda determinante poetnog sistema D (koje se
dobijaiu izostavljanjem jedne vrste i jedne kolone). Subdeterminante u kojima su
izostavljene prva kolona i bilo koja vrsta, jednake su nuli, a ostale subdeterminante su
razliite od nule, npr.:


odnosno



Proizvoljna vrijednost se,dakle, dodjeljuje nepoznatoj
1
,ije je rjeenje
1
= 0. Jo
jednostavnije je do ovoga zakljuka doi Gausovim postupkom:


Sistem je jednostruko neodreen.
Neka je
4
= , tada je
3
=-2 ,
2
=- ; je
1
=0
Konkretna rjeenja se mogu dobiti odabirom proizvoljnih vrijednosti za . Poto sistem
jednaina ima beskonano mnogo rjeenja,zakljuujemo da se linearnom kombinacijom
vektora, a
1
, a
3
, a
4
i a
5
nula vektoi moe dobiti pored trivijalnog i na beskonano mnogo
razliitih naina, i da je skup { a
1
, a
3
, a
4
, a
5
} sistem linearno zavisnih vektora.







Rang vektorskog sistema { a
1
, a
2
, a
3
) je 3. Dati vektori formiraju linearno nezavisni sistem,
5)

5)

Rang vektorskog sistema {a
3
, a
4
, a
5
} je 2. Dati vektori formiraju linearno zavisni sistem:
a
5
= a
3
+ 2a
4
znai, 0 vektor se moe dobiti, pored trivijalnog, na beskonano mnogo naina, npr.:
a
3
+ 2a
4
- a
5
= 0.
Ispitajmo linearnu zavisnost sistema {a
3
, a
4
, a
5
} pomou linearne kombinacije





Iz kolone as poslednje tabele zakljuujemo da vai:
3
= -
5
;
4
= -2
5
.
Neka je
5
=a, tada je
4
= -2a, a
3
= -. Odabirom proizvoljnih vrijednosti za a dobijamo
eljeni broj konkretnih rjeenja.Do istog zakljuka dolazimo i Gausovim postupkom:



Neka je
5
= , tada je
4
= -2 , a
3
=-
6)






3 3 4 4 5 5
3 4 5
3 4 5
3 4 5
4 5
0
4 6 0
5 3 0
7 2 11 0
2 4 0
a a a




+ + =
+ + =
+ =
+ + =
+ =
Rang vektorskog sistema {a
1
,a
2
} je 2.
Vektori formiraju linearno nezavisni sistem. U linearnoj kombinaciji
1
a
1
+
2
a
2
= 0
skalari imaju samo trivijalno rjeenje
1
=
2
= 0
7)



Rang vektorskog sistema {a
1
, a
7
} je 1. Vektor a
7
je: a
7
= -3 a
1
iz kojeg slijedi i mogua
netrivijalna linearna kombinacija za dobijanje nula vektora: 3 a
1
a
7
= 0.
Pored ovog postoji jo beskonano mnogo (netrivijalnih) mogunosti dobijanja nula
vektora linearnom kombinacijom vektora a
1
i a
7
.

8. Rang vektorskog sistema koji sadri jedan vektor (razliit od nula vektora) je jedan, koji
predstavka linearno nezavisni sistem.
9. Meu linearno nezavisnim vektorima ne moe se nalaziti nula vektor; { a
2
,a
3
,0} obrazuje
linearno zavisni sistem. Prema zadatku (a) 4) vektori a
1
i a
3
su meusobno linearno
nezavisni, znai rang sistema {a
2
, a
3
, 0} je 2.


b) 1) p a
2
+ q a
3
+ r a
4
+ s a
6
= a
7
.
Data linearna kombinacija u obliku vektorske jednaine je:






2)



Rjeenje sistema je dato u rjeenju zadatka(a) 2) (druga kolona poslednje tabele - treba je
uraditi)

c)Prema rezultatu zadatka (a)6) vektori a
1
i a
6
formiraju linearno nezavisni sistem, rang
sistema {a
1
,...,a
7
} je 2. Dimenzija potprostora kojeg generiu vektori a
1
i a
2
. tj. skup svih
vektora sa 4 komponente koji se mogu formirati linearnom kombinacijom
1
a
1
+
2
a
2
je
takoe 2.
Vektori e
4
i a
6
formiraju linearno zavisni sistem, a
6
= 2 e
4
, sa rangom 1. Dimenzija
potprostora vektora oblika
1
a
6
+
2
e
4

to se moe predstaviti i kao je takoe 1.





1 2 3 4
20 9 22 28
, , ,
133 133 133 133
| | | | = = = =
( )
2
1 2 4 4 1 6 6
2 ili
2
e e a a

o |
| |
+ = + =
|
\ .


i vektori


a) Utvrditi rang matrice A, matrice B i matrice C!
b) Utvrditi da li lei

1. vektor d u potprostoru vektor kolona matrice A,
2. vektor f u potprostoru vektor kolona matrice A,
3. vektor g
7
u potprostoru vektor vrsti matrice A,
4. vektor h u potprostoru vektor kolona matrice C, i
5. vektor h
T
u potprostoru vektor vrsti matrice C?
Rjeenje:
a) Rang matrice ne moe biti vei od broja vrsti (m) odnosno kolona (n): r(A) < min
(m.n); u datom primjeru je r(A) <3.
Poimo od odreenja da je rang matrice jednak je najveem prirodnom broju k ako
postoji subdeterminanla (minor) matrice reda k razliita od nule ako su sve
subdeterminante reda veeg od k jednake nuli.
Elementarne transformacije ne mjenjaju rang matrice; elementarne
transformacije matrice su transponovanje. promena mjesla dve vrste (ili kolone),
mnoenje skalarom vrste (ili kolone) matrice sabiranje odgovarajuih komponenti dve
vrste (ili kolone). Transformiimo datu matricu A elementarnim transformacijama u
ekvivalentnu matricu P, tako da je A - P. to znai i r(A) = r(P)!

Elementarne transformacije izvrimo tako da P bude sainjena samo od jedininih ili
nula vektora!






r(P) = 2 r(P)=2



Odredimo rang matrice A elementarnom baznom transformacijom, polazei od
odreenja da je rang matrice maksimalan broj linearno nezavisnih vektora koji se mogu
nai meu vrstama ili kolonama date matrice.



1 0
1 0, reda 2.
0 1
= =
Najvei broj vektora matrice A koji se mogu nad u bazi je 2, znai r(A)=2.
Gore smo ispitivali vektor kolone matrice A, isti rezultat se dobija za transponal matrice
A:








Utvrivanje ranga matrice B elementarnim translormacijama: r(B) 2





Utvrivanje ranga matrice B elementarnom baznom transformacijom:








Utvrivanje ranga matrice C elementarnim trnaslorrnacijama: r(C) <3




r(C) = 3
Elementarna bazna transformacija:





U bazu se mogu unijeli sva tri vektora matrice C, pa je r(C) = 3.
b) 1) Ako vektor d lei u potprostoru vektor kolona matrice A, tada se d moe
formirati kombinacijom kolona matrice A.

Problem se svodi na rjeavanje sistema linearnih jednaina



1 3 5 4
2 4 6 4
0 5 10 10
2 6 14 16
1 4 9 10
x y z
( ( ( (
( ( ( (

( ( ( (
( ( ( ( + + =
( ( ( (

( ( ( (
( ( ( (


3 5 4
2 4 6 4
5 10 10
2 6 14 16
4 9 10
x y z
x y z
y z
x y z
x y z
+ + =
+ + =
+ =
+ + =
=
Sistem sadri 5 jednaina (m=5) i 3 nepoznate (n=3)
U predhodnoj taki smo utvrdili rang matrice koeficijenata nepoznatih sistema, k=r(A)=2
Utvrdimo ran proirene matrice (koja pored koeficijenata nepoznatih sadri i kolonu
slobodnih lanova).









Prema teoremi Kroneker-Kapeli-a ako je rang proirene matrice (Q) vei od ranga
poetne matrice (A), tada sistem nema rjeenja. Ako je r(Q)=r(A), tada sistem ima
rjeenje, kao i u naem primjeru. k=r(Q)=r(A)=2.Ako sistem ima rjeenje i ako je rang
jednak broju nepoznatih (k=n), kada je broj nepoznatih manji ili jednak broju jednaina
(n<m), tada sistem ima jedno rjeenje.
Ako je rang manji od broja nepoznatih (kao i u ovom primjeru k=2<3=n) tada postoji
beskonano mnogo rjeenja sistema.
Poto sistem ima rjeenja.vektor d se moe izraziti linearnom kombinacijom vektor
kolona matrice A, tj. lei u potprostoru vektor kolona matrice A.
Gornja razmatranja rjeivosti sistema su samojedna od mogunosti: do istih rezultata
moemo doi i primjenom nekih drugih postupaka, npr. elementarnom baznom
transformacijom:






Vektor d lei u potprostoru vektor kolona matrice A, moe
lormirati linearnom kombinacijom D = 2a
1
- 2 a
2
+ 0 a
3

a pored toga postoji jo beskonano mnogo rjeenja
sistema.




2) Linearna kombinacija vektor kolona matrice A za odreivanje vektora f:


odnosno:


Rang matrice A je 2. Utvrdimo rang proirene matrice Q elementarnim transformacijama
(uradile sami) i konstatujmo da je r(Q)=3




Poto je rang proirene matrice vei od ranga matrice A, sistem nema reenja, vektor f se
ne moe izraziti linearnom kombinacijom vektor kolona matrice A, vektor f ne lei u
potprostoru vektor kolona matrice A.
Elementarnom baznom transformacijom rjeenje je sledee:








Vektor f se ne moe izraziti linearnom kombinacijom
vektor kolona matrice A, prema poslednjoj tabeli je.
npr. f = 3 a
1
-2a
2
+ 26 e
4

Vektor f ne lei u potprostoru vektor kolona matrice A.
3) Linearna kombinacija vektor vrsti matrice A za formiranje vektora g
T
(vektori se
mogu prikazati u transponovanom obliku):

Rang matrice A
T
je 2, jer je r(A
T
) = r(A).
Rang proirene matrice: Q je 3, pa zakljuujemo da je r(Q)=3 > r(A )=2.
Sistem nema rjeenja, vektor g
T
se ne moe izrazili linearnom kombinacijom vektor vrsti
matrice A, tj vektor g ne lei u potprostoru vektor vrsti matrice A.
Primjenom elementarne bazne transformacije dobija se sledee rjeenje:






Vektor g
T
se ne moe izraziti linearnom kombinacijom vektor vrsti matrice A, tj. ne
pripada potprostoru kojeg generiu vektor vrste matrice A.
Jedna mogua linearna kombinacija formiranja vektora g
T
je napr. g
T
= -6 a
1
T
+
a
2
T
-12e
3
T
.
4) i 5)
U taki (a) smo utvrdili da je rang matrice C jednak 3, a matrica ima tri vrste, i tri kolone.
Prema tome. vektor vrste (tako i vektor kolone) matrice C formiraju linearno nezavisni
sistem i bazu prostora U, a linearnom kombinacijom ovih vektora se moe dobiti bilo koji
vektor sa tri elementa, to znai da vektor h lei u prostoru vektor kolona matrice C i
vektor h
T
lei u prostoru vektor vrsti matrice C.


1
2
Rang proirenih matrica






imaju po jedno jedinstveno rjeenje.

17. Dati su vektori:



Rjeenje: a
3
= a
1
+ a
2
-5 e
3

18. Dati su vektori:


Odrediti vrijednosti skalara i tako da bude zadovoljena vektorska
jednaina a - b = (+1) c.
Rjeenje:






1 2 3 1 2 3 3 1 2 3
1 2 3
3 , 1 , 4 u odnosu na bazu e , , . Izrazite vektor a pomocu vektora a , i jedinicnog vektora a .
2 5 2
a a a e e a
( ( (
( ( (
= = =
( ( (
( ( (

13 1
,
24 8
o |

= =