Praktisch Gedifferentieerd Uitdagend Vakonderwijs

Fred Janssen

ICLON, Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing

Probleem
Change in education is easy to propose,
hard to implement, and extraordinarily difficult to sustain
(Hargreaves & Fink, 2006)

ICLON, Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing

(Doyle & Ponder, 1977;

Schwab, 1978;Janssen et al, 2013)

Theorie

Eendimensionaal

Diagnose
Praktijk

Meerdimensionaal

Concreet
Abstract
Tijd & Middelen
Tijd & Middelen
ICLON,
Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing
3
beperkt
intensief

Perspectie
ven

WAT is belangrijk om te
leren?
(in welke situaties
gebruiken?)

HOE leer je dat?

(vanuit welke positieve motivatie?)

Feiten en procedures
(eenvoudige toepassingsituaties)

Uitleg en oefening met feedback

(beloning)

Constructivi
stisch

Begrippen en vaardigheden
(vakrelevante situaties)

Begeleid ontdekken op basis van wat je al weet

en kan
(interesse)

Sociaalcultureel

Deelnemen aan praktijken

(maatschappelijk relevante situaties)

Afkijken van voorbeeld en meedoen met

afnemende hulp
(rol-identificatie)

Personalistis
ch

Zelfkennis en zelfwaardering
(persoonlijk relevante situaties)

Reflectief ervaringsleren in een veilige omgeving

( vertrouwen en zelfvertrouwen)

Levensbeschouweli
jk

Waarden en een levensbeschouwing

(zingevende situaties)

Van tradities, voorbeelden en door dialoog

(zingeving)

Kritischemancipatoi
r

Voorbereiden voor maatschappelijke

verandering (ideologiekritische
situaties)

Door ideologiekritiek en maatschappelijke actie

(rechtvaardigheid)

Zelfregulatie

Leren leren
(leer relevante situaties)

Begeleid een leerproces plannen, uitvoeren en

evalueren (zelfeffectiviteit- en zelfcontrole)

Ecologisch

Leren wat van je wordt verwacht in de

context
(taakomgeving relevante situaties)

Door volledige taakinstructie (wie, doet wat, hoe

en wanneer) (duidelijkheid)

Behavioristi
sch

Interpersoo
Omgaan met anderen
Janssen & Hulshof, 2015
nlijk
(interpersoonlijk relevante situaties)

Via observeren, en afstemmen van je gedrag

(verbondenheid/invloed)

ICLON, Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing

T
3

Kies je top 3
Kruis de 3 perspectieven aan die jou het meest
aanspreken. Licht je keuze toe aan degene die
naast je zit.

ICLON,
Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing
5

Oplossingsrichting

(Janssen, Westbroek & Doyle, 2015)

Theorie

Eendimensionaal

Theorien
Praktisch maken
voor Docenten

Congruent

Praktijk

Meerdimensionaal

Concreet
Abstract
Instrumenteel
Tijd & Middelen
Tijd & Middelen
kosten
ICLON,
Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding,
en Nascholing
LageOnderwijsontwikkeling
6
beperkt
intensief

Hoe de 11 theoretische
perspectieven in samenhang
praktisch maken voor docenten?
ICLON,
Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing
7

Hints voor een praktische oplossing (1)

Op zoek naar onderliggende principes
It is the business of an intelligent theory of education
to ascertain the causes for the conflicts that exist
and then, instead of taking one side or the other,
to indicate a plan of operations proceeding from
a level deeper and more inclusive than is represented
by the practices and ideas of the contending parties
(Dewey, 1938, p. 5)
ICLON,
Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing
8

Ontwerp je eigen baby. of toch maar niet?

ICLON,
Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing
9

Zet een kruisje bij de perspectieven die je in de

baby-lessen hebt herkend.

ICLON,
Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing
10

Principes ten grondslag aan

gedifferentieerd uitdagend vakonderwijs
A: Twee basisprincipes (Janssen & van Berkel, 2015)
Hele taak eerst
(Merrill, 2009; Paas et al, 2011)

Hulp op maat
(Corno, 2008; Belland, 2014)

ICLON,
Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing
11

B. Controlecriteria

(Janssen, 2014)

Criteria
Doelgericht
Gelegenh
Duidelijk
eid

Willen

Oefen je wat je uiteindelijk moet kunnen ?

Weet je wat er van je wordt verwacht?

Faciliterende
context

Beschik je over voldoende tijd en middelen?

Betekenisvol

Vind je het belangrijk?

Succesverwacht Denk je dat je het kan?

ing
Kunnen

Aansluitend

Sluit het aan bij wat je wil en kan?

Uitdagend

Is het niet te moelijk om te makkelijk voor

je?

Feedback

Weet je hoe je het hebt gedaan en hoe je

verder kan?

Vertrouw Respect
Voel
je gerespecteerd?
Invulniveau:
(1) taak; (2) les(-sen);
(3)jeklas;
(4) school
en
Begrip
Voel je je begrepen?

Criteria worden ondersteund door effectiviteitsonderzoek (Hattie, 2009; Good, 2014; Muijs et al, 2014; Seidel & Shavelson, 2007)
en common sense psychologie (Smedslund, 2012; Smedslund, 1997; Heider, 1958)

Zorg

Voel je je ondersteund?

ICLON, Interfacultair Centrum

voor Lerarenopleiding,
en Nascholing
Autonomie
Heb Onderwijsontwikkeling
je keuzevrijheid? Voel
je je in controle?

Welke perspectieven liggen aan welke

controlecriteria ten grondslag?
Of
Hoe dragen de twee principes (hele taak eerst &
hulp op maat) bij aan het realiseren
van de controlecriteria?

ICLON,
Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing
13

Hints voor een oplossing (2)

Naar modularisering
Innoveren door recombineren
van bestaande bouwstenen
(Algemeen: Simon, 1961; Holland, 1968;Wimsatt, 2013;
Voor onderwijs:Janssen, Grossman & Westbroek, 2015)

- praktisch (instrumenteel, congruent, lage kosten)

- generatief (grote diversiteit genereren met een beperkt aantal
bouwstenen

ICLON,
Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing
14

Hoe kunnen de basisprincipes met beperkte

tijd en middelen worden gerealiseerd?
Hele taak eerst Omdraaien van
onderdelen van de bestaande
onderwijsaanpak
Hulp op maat Selectief weglaten van
onderdelen van de bestaande
onderwijsaanpak
Janssen, 2013; Janssen, Westbroek & Doyle, 2015

ICLON,
Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing
15

Praktisch gedifferentieerd uitdagen

door omdraaien en weglaten

Regulier

Gedif.Uitd

ICLON,
16 Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing

Engels: Science Museum

Regulier

Hele-taak-eerst

Opdr 1
Opdr 2
Opdr 3
Opdr 4
Opdr 5
Opdr 6
Opdr 7

Opdr 5: Mijn ideale museum

ontwerpen
(zie ook plaatjes p. 80-81)
3 afdelingen /2 objecten

Spreken: Rondleiding
Luisteren: Objecten
Ontbrekende woorden
Luisteren: Rondleiding
Mijn ideale museum
Zinnen aanvullen
Kruiswoord puzzel

Opdr 2,3,4 (6,7):

Noteer ideen voor jouw
afdelingen en objecten
Opdr 5: Aanvullen
Opdr 1: Rondleiding in jouw
Museum

Onderwijsontwikkeling
en Nascholing
17 ICLON, Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding,Leiden
University. The university
to discover.

Zndr klnkrs gt ht lzn wl, aa eeie oee e

ICLON,
18 Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing

Hulp op maat voor presentatie over het weer

ICLON, Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing

Nederlands: Kromme zinnen

Draag in elk geval geen knellende kousen of andere
kleding.
(Tip tegen spataderen op Verloskundigen-website)

Nederlanders worden steeds ouder, vooral doordat ze

na hun 65ste langer in leven blijven.
(NRC Handelsblad)

Hulp burgers gevraagd bij lek-steken autobanden

(De Trompetter)

ICLON,
Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing
20

Duits: Maak een Woonfolder

Misschien kijk je weleens in de etalage van de makelaar of zie je advertenties over
huizen in de krant. Via omschrijvingen kun je je dan een beeld vormen van het huis. Zo
wordt vaak de indeling van het huis en in welke wijk/woonomgeving het huis ligt
beschreven..De komende lessen ga je zelf met jullie huis en jouw kamer aan de slag.
De bedoeling is uiteindelijk dat je een folder maakt en deze folder ook aan klasgenoten
presenteert. Voor de inhoud van de folder vind je hieronder een aantal aanwijzingen,
maar voeg gerust eigen ideen toe.
Wat:
je maakt een folder waarin je jullie huis/woonomgeving beschrijft.
je maakt een plattegrond van jullie huis met daarbij de Duitse woorden voor de
verschillende ruimtes.
n kamer werk je verder uit, bijv. je eigen kamer.
je beschrijft hoe jouw kamer eruit ziet. Welke kleuren heeft jouw kamer, wat staat
erin?
Ook vertel je iets over de woonomgeving.
Stel je voor dat jouw penvriend(in) uit Oostenrijk op bezoek komt. Maak voor
hem/haar een routebeschrijving naar jouw huis vanaf het station in Culemborg (of
Geldermalsen).
ICLON, Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding,
Onderwijsontwikkeling
Nascholing
Universiteit Leiden.
Bij ons leer je deenwereld
kennen.

Gedifferentieerd uitdagende lessenserie

waarin lln. zelf de hele taak formuleren

ICLON,
Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing
22

ICLON,
Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing
23

Praktisch Gedifferentieerd Uitdagend Vakonderwijs

Aspect

Hele taak
Eerst

Hulp op
maat

Eenvoudig
Complex

Aard van de
taak

En perspectief
dominant

Meerdere
perspectieven

(bijna) Alle
perspectieven

Omvang taak

Leerstof voor 1 les

Wie ontwerpt
de taak?
Differentiatie
in taken
Product

Methode

Leerstof voor een

lessenserie
Docent

Geen

Enkele opties

+ Passend in een
curriculumlijn
Leerlingen &
Docent
Gepersonaliseerd

Eenvoudig

Complex /
Samenwerkend
+ Pedagogisch

Aard van de
hulp
Omvang hulp

Inhoudelijk

Eenvoudig /
Samenwerkend
Strategisch

Veel

Beperkt

Weinig

Wie bepaalt de
hulp?
Differentiatie
in hulp
Bronnen

Docent

Docent & Leerling

Leerling

Zeer beperkt

Enkele
mogelijkheden
Methode en
enkele andere
infobronnen

Hulp
gepersonaliseerd
Hoofdzakelijk
andere
infobronnen

Methode

(Janssen & Hulshof, 2015)

ICLON,
Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing
24

Praktisch Gedifferentieerd Uitdagend Vakonderwijs

ICLON, Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing

Wat willen we bereiken?

Passende
vernieuwing

Frustratie
Controleverlies

Gewenste
leerroute
Inspirerende

leerroute

Verveling
Routinevorming

Stapsgewijze uitbreiding van een praktisch

gedifferentieerd uitdagend onderwijsrepertoire
(Janssen et al, 2008; 2014)
ICLON, Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing

ICLON, Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing

Doelsysteem van een docent-in-opleiding

Waarom
vind je dat
belangrijk
?

Wat
doe je in de
les?
ICLON,
Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing
28

MLS cyclus in actie bij docent-in-opleiding A

Cyclus 1

Cyclus 2

ICLON,
Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing
29

Wetenschappelijke publicaties over de theoretische achtergronden, empirie en toepassingen van

praktisch gedifferentieerd uitdagend vakonderwijs.
Janssen, F.J.J.M. & Verloop, N. (2003). De betekenis van perspectieven voor leren leren. Pedagogische studin, 5, 375-391.
Janssen, F.J.J.M., Hullu, A. E. de & D.H. Tigelaar (2008). Positive experiences as input for reflection by student teachers. Teachers and
Teaching: Theory and Practice, 14, 115-127
Janssen, F.J.J.M., Veldman, I. & Tartwijk, J. van (2008). Modelgestuurd leren van je succes. Tijdschrift voor Lerarenopleiders, 29(2),
4-13.
Janssen, F.J.J.M., Veldman, I. & J. van Tartwijk (2008). Professionele docenten opleiden: Een opleidingsvisie. Tijdschrift voor
Lerarenopleiders, 5-13.
Janssen, F.J.J.M., de Boer, E., Dam, M., Westbroek, H.B. & N. Wieringa (2013). Design Research on Developing Teaching
Repertoires. In Plomp, T. & N. Nieveen. Educational Design Research. Introduction and illustrative cases.(pp 757-780).
Enschede: SLO.
Janssen, F.J.J.M., Westbroek, H.B., Doyle, W. & Driel, van J.H. (2013). How to make innovations practical. Teachers College Record,
115 (7), 1-43.
Janssen, F.J.J.M., Westbroek, H.B. & van Driel, J.H. (2014). How to make guided discovery learning practical for student teachers.
Instructional Science, 42, 67-90.
Janssen, F.J.J.M. , Westbroek, H.B. & W. Doyle (2014) The practical turn in teacher education. Designing a preparation sequence for
core practice frames. Journal of Teacher Education, 65(3), 195-206.
Janssen, F.J.J.M., Westbroek, H.B. & W. Doyle (2015). Practicality studies: How to move from what works in principle to what works
in practice. Journal of the Learning Sciences, 24(1), 176-186
Janssen, F.J.J.M. & B. van Berkel (2015). Making philosophies of science education practical for science teachers. Science & Education.
24 (3) 229-258.
Janssen, F.J.J.M., Grossman, P. & H.B. Westbroek (geaccepteerd). Facilitating decomposition and recomposition in practice based teacher
education. The power of modularity. Teaching and Teacher Education., 51, 137-146.
De aanpak is ook praktisch uitgewerkt in de vorm van een kwaliteitskaart met
korte kennisclip
http://talentstimuleren.nl/onderwijs/havo-vwo/videos/78-gedifferentieerd-uitdagen

ICLON, Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing