Inżynieria Chemiczna I Procesowa

Inżynieria Chemiczna i Procesowa
Procesy Mechaniczne.
Przepływ płynów jednorodnych
c.d.
Płyny rzeczywiste c.d.
Opory przepływów
i różne problemy przepływu w
rurach
Wykład nr 4 : Procesy mechaniczne. Opory przepływów

1) Równanie Bernoullego dla płyny rzeczywistego
W przypadku przepływu płynu rzeczywistego, posiadającego lepkość, a więc
wykazującego tarcie wewnętrzne, podczas przepływu, założenia o odwracalności
wprowadzone na wykładzie 2 podczas wyprowadzania bilansu energetycznego
układu przepływowego są nieaktualne
Stosując to równanie należy wprowadzić poprawkę dZ kompensującą

nieodwracalności
dp  u2 
dz   d    dZ  0
  2 g  α nie znika bo
pojawia się rozkład
prędkości w przekroju
Poprawka dZ jest określana jako opór hydrauliczny. strumienia.

Ponieważ założenie o nieściśliwości cieczy jest spełnione możemy scałkować to
wyrażenie:
p1 u12 p2 u22
 z1    z2   Z1, 2
 2 g1  2 g 2
Z1,2 – jest to opór hydrauliczny na odcinku strumienia między przekrojami 1 i 2.
Podczas przepływu pojawiać się będą straty ciśnienia ich znajomość jest niezbędna
do doboru odpowiednich urządzeń pompujących i oceny ekonomicznej procesu

Tylko dla przepływów bez zmiany poziomów wlotu i wylotu (z1=z2) oraz bez zmiany
prędkości liniowej (u1=u2) – przepływ w poziomej rurze o stałej średnicy, spadek
ciśnienia jest równy:
p1  p2    Z1, 2
g ciężar właściwy
W innych układach spadek ciśnienia będzie zależał nie tylko od oporów, ale też od
zmian prędkości i poziomów  trzeba rozwiązywać pełne rów. Bernoullego

Opór Z1,2 występujący w równaniu Bernoullego w przypadku przepływu przez rury
określa równanie Darcy – Weisbacha:
Długość rury
Średnia prędkość liniowa
2
L u
Z1, 2  
D 2g
Średnica rury
Bezwymiarowy współczynnik oporów

Bezwymiarowy współczynnik oporów jest funkcją liczny Reynoldsa i szorstkości rury
  f Re,  
Bezwymiarowa liczba Reynoldsa może być przedstawiona następująco:
uD uD uD
Re   
g  
Jest to jedna z najważniejszych liczb kryterialnych w inżynierii chemicznej

Jej wartość mówi nam o charakterze przepływu płynów
Mała wartość Re Duża wartość Re
Przepływ LAMINARNY Przepływ TURBULENTNY

(UWARSTWIONY) (BURZLIWY)

Dla przepływu laminarnego przez gładką rurę szorstkość nie odgrywa roli i zależność
na bezwymiarowy współczynnik oporu przyjmuje postać:
64
Re 2100 
Re
Uwzględniając definicję liczby Re w tym równaniu otrzymujemy bezpośrednią
zależność na spadek ciśnienia przy ruchu laminarnym. Jeżeli możemy zaniedbać
różnicę poziomów pomiędzy wlotem a wylotem otrzymujemy równanie:
32uL
p1  p2  Równanie Poiseuilla
D2

W przypadku ruchu burzliwego jak też i przejściowego pomiędzy ruchem laminarnym
burzliwym dla Re > 2100 stosuje się równanie empiryczne typu:
b
 a n
Re
Współczynniki empiryczne a, b, n zależą od zakresu liczby Re i od rodzaju rury. Ich
wartość można znaleźć w kalendarzach i literaturze.
zestawienie dla rur „gładkich” szklanych

i z metali półszlachetnych

Dla rur stalowych można posługiwać się wykresem :
ruch laminarny rury stalowe

dowolny materiał
rury gładkie

Dla rur z innych tworzyw można stosować wykres uogólniony, operujący miarą
szorstkości ε lub bezwymiarowym stosunkiem ε /D :
Im wyższe ε tym szybciej

przy niższych wartościach
Re nastepuje ustalenie
się wartośći λ , czyli
osiągnięcie pełnej
burzliwości

Może mieć miejsce przepływ przewodem nie kołowym. W tym przypadku opory
oblicza się przy pomocy równania Darcy – Weisbacha, gdzie D oznacza teraz tzw.
średnicę zastępczą .
F pole przekroju strumienia:

Dz  4  rh  4 
B
promień hydrauliczny: Obwód zwilżony przekroju

strumienia

Przykłady:
D2 Obwód zwilżony : Pole przekroju:
 D22  D12 
B   D1  D2  F
4
Średnica zastępcza:
D1
F D22  D12 D2  D1   D2  D1 

Dz  4  rh  4     D2  D1
B D1  D2 D1  D2
Obwód zwilżony : Pole przekroju:
B  4 a F  aa
a
Średnica zastępcza:
F aa
Dz  4  rh  4   4  a
B 4a

Przy pomocy średnicy zastępczej należy określać wartość liczby Reynoldsa.
Współczynnik oporów λ w przypadku ruchu burzliwego określa się według wzorów

lub wykresów aktualnych dla przewodów kołowych. Dla przepływów laminarnych
wprowadzony jest wzór:
a

Re
Gdzie wartości a mogą być określone teoretycznie, np.. Dla przekroju pierścieniowego
A = 96, dla kwadratowego a = 57

Istotnym źródłem oporów w przewodach są zmiany przekroju i kierunku przepływu.
W przypadku znormalizowanych kształtek do rur ( kolanka , redukcje, zawory itp. )

Najlepiej posługiwać się pojęciem długości zastępczej Lz – przewodu o średnicy D
(pasującej do tej kształtki)
Wartości stosunków Lz dla ważniejszych kształtek są znormalizowane i można

je znaleźć w tablicach np.:
D

Identyfikujemy w obliczanej instalacji odcinki proste i kształtki. Następnie korzystając
z tablic znajdujemy sumę długości zastępczych dla kształtek i armatury. Dodajemy
to do rzeczywistej długości odcinków prostych. Tak otrzymaną wielkość wstawiamy
do równania Darcy- Weisbacha obliczamy opory na rurociągu.
 Lrz Lz  u 2
Z1, 2      
 D D  2g
p1 u12 p2 u22
 z1    z2   Z1, 2
 2 g1  2 g 2

Dla przepływu dla którego z1=z2 i u1 = u2:
p1  p2
 Z1, 2

p1  p2  Lrz Lz  u 2
     
  D D  2g

Często spotykamy się z problemem:
Musimy określić średnicę przewodu, która przy ustalonym przepływie
objętościowym V [m3/s] spowoduje dany z góry spadek ciśnienia (np. gdy
występuje w układzie zbiornik ciśnieniowy lub pompa o określonym ciśnieniu na
wylocie)
Zagadnienie ma charakter „uwikłany”. Nie znając średnicy przewodu nie możemy

obliczyć prędkości liniowej płynu a więc nie możemy wyznaczyć wartości liczby
Re i współczynnika oporu.
Należy skorzystać z metody „prób i błędów”

Zakładamy dowolną wartość średnicy Dz (szukana), stąd znajdujemy przekrój
przewodu F , a następnie prędkość liniową u. Pozwala to obliczyć liczbę Re , a stąd
odczytać z wykresu wartość λ. Wstawiając jego wartość do równania
Darcy – Weisbacha, a także L i u , znajdujemy z tego równania średnicę D0.
Wykonujemy szereg takich przeliczeń.
Dz2 uDz 
Dz
F u
V
Re    f Re,  
4 F 
p L u 2
D0  
Na ogół Dz  D0  D 2g

Po wykonaniu szeregu takich przeliczeń, można uzyskać wykres:
D0
Przecięcie krzywej przedstawiającej

tę zależność z dwusieczną układu
daje właściwe rozwiązanie.
D
Dz

Często można wyeliminować metodę „prób i błędów” przez odpowiednią zmianę
układu współrzędnych na wykresie podstawowym danego zagadnienia.
W rozpatrywanym problemie prędkość liniowa u jest funkcją natężenia objętościowego
po wstawieniu do równania Darcy-Weisbacha 8LV 2

Z1, 2  5 2
4 V D g
u
  D2
a po w stawieniu do definicji liczby Re

4V
Re 
D

8LV 2 4V
Z1, 2  5 2 rugując z tego wyrażenia D za pomocą Re 
D g D
Otrzymamy ostatecznie: 128V 3  5 Z1, 2 g

  Re 5
 3 5 L
Wartość lewej strony równania możemy wyznaczyć gdyż nie zawiera szukanej średnicy.
Dysponując wykresem współczynników oporu λ od Re, możemy łatwo skonstruować

nowy wykres zależności λRe5 od Re. Odczytując na tym wykresie wartość,
odpowiadającą lewej stronie równania, znajdujemy aktualną dla danego problemu
wartość Re a stąd D

W pewnych problemach technologicznych może zależeć na wyrównaniu lokalnych
prędkości przepływu w danym miejscu przewodu. Stosuje się wtedy zasadę
zwężenia przewodu:
u1 u2
Prędkość u w zwężeniu jest znacznie większa niż przed nim. u2  u1
p2  p1 u22
Stąd z równania Bernoullego wynika: 
 2g
Ponieważ ciśnienie jest stałe w przekroju to i u musi być stałe !!!

Podobny efekt wyrównania prędkości można też uzyskać wstawiając do przewodu
o stałym przekroju blachę dziurkowaną (b). Każdy otworek odgrywa rolę zwężenia
Stąd w niewielkiej odległości od blachy prędkość jest wyrównana.
Opory przepływu przez blachę dziurkowaną można przedstawić następująco:
u02
Z 
2g
Gdzie u0 to prędkość w otworkach. Współczynnik φ jest współczynnikiem oporów

dla wlotu, przepływu przez otwór i wylotu. Minimum oporu uzyskuje się dla blachy
o grubości 5 mm.

Wypływ cieczy ze zbiornika:
Stosujemy równanie Bernoullego dla zwierciadła cieczy oraz dla przekroju strumienia
w otworze wylotowym.
Zaniedbujemy opory, prędkość obniżania się zwierciadła przyjmujemy jako znikomo

małą, a ciśnienia nad zwierciadłem i u wylotu za jednakowe.

Otrzymujemy:
u22
z1  z2  u2  2 gH
2g
Prędkość wypływu cieczy ze zbiornika
Prędkość ta zależy od H, a nie zależy od kształtu naczynia.
Urządzenie rys. (b) stanowi przykład samoczynnie działającego aparatu pulsacyjnego.

Przy ciągłym dopływie cieczy do pustego zbiornika początkowo ciecz z niego
nie wypływa. Dopiero gdy poziom cieczy sięgnie do kolanka i zaleje rurę spustową
nastąpi opróżnienie zbiornika.

Pomnożymy przez powierzchnię otworka
Jeżeli wyrażenie : u2  2 gH wylotowego f, to nie otrzymamy objętościowego
natężenia wypływu, wskutek zjawiska
zwężenia strumienia tuż za otworem wylotowym.
Wprowadzono współczynnik wypływu:
Q    f  2 gH
Współczynnik φ zależy od rodzaju cieczy i od profilu otworu wylotowego. Dla

wypływu cieczy doskonałej przez ostry otwór w ścianie zbiornika wynosi on 0,611. Dla
innych profili wylotowych φ = 0.57 – 1.00

Przy pomocy równania: Q    f  2 gH można określić czas opróżniania
zbiornika.
Bilans masy:
d m  dV
 mout Q
dt dt
dV dH
 F 
dt dt
dH
F    f  2 gH
dt

 F  dH    f  2gH  dt
F  dH
H tk
     f  2 g  dt
0 H 0
H
1 F
tk 
  f  2g 
0 H
dH
Ogólny wzór na prędkość opróżniania zbiornika.

Z kształtu zbiornika wynika zależność powierzchni zwierciadła
cieczy od wysokości H. Dla zbiornika cylindrycznego
F=const.
Dla stożkowego z kątem wierzchołkowym β:
 
F  H tg  
2 2
2
Dla poziomej cylindrycznej cysterny o długości L
i średnicy D:
F  2L HD  H 2

Wypływ ze zbiornika może być też spowodowany ciśnieniem powietrza sprężonego
działającego na powierzchnię cieczy w zamkniętym zbiorniku, jak to ma miejsce w
podnośniku hydraulicznym.
Rów. Bernoullego:
u12 p0  p1
  z1  z0   Z 0,1
2 g1 
Prędkość wypływu cieczy zależy więc od:

nadciśnienia w zbiorniku, wysokości podnoszenia
oraz oporów w przewodzie.

Pompowanie cieczy:
Istnieje granica wysokości ssania dla każdej pompy. Można ją określić stosując
Równanie Bernoullego dla zwierciadła cieczy (0) i dla przekroju (1) przed pompą
z3  p1
p0 u12 
z1  z0     Z 0,1 
   2 g1 
z2
z1
Stąd wynika że z1-z0 musi być mniejsze
Od p0/γ. Dla wody jest to około 10 m
z0

Ta graniczna wartość wysokości ssania ulega zmianie wskutek wielu czynników
Wahania ciśnienia atmosferycznego ( ok. 1 m słupa wody )

Na dużych wysokościach zmienia się wartość ciśnienia atmosferycznego
Wysokość ssania zgodnie z równaniem  p1

p0 u12 
maleje też ze wzrostem szybkości z1  z0     Z 0,1 
pompowania    2 g1 
Istotny jest wpływ temperatury cieczy, gdyż ciśnienie przed pompą p1 nie może spaść
poniżej prężności pary nasyconej
Wrzenie cieczy w przewodzie na skutek spadku

ciśnienia, poniżej prężności pary nasyconej
KAWITACJA prowadzi to do zakłóceń lub przerwania pracy
pompy.

Ze wzrostem temperatury rośnie prężność pary, a ciężar właściwy cieczy γ nieco
maleje.
Można przedstawić krzywą wysokości ssania jako funkcję temperatury:
 p1
p0 u12 
z1  z0     Z 0,1 
   2 g1 
Wartości ujemne, dla gorących cieczy  pompa musi stać

Poniżej poziomu cieczy.

Dla przypadku przedstawionego na schemacie, równanie Bernoullego dla przekroju
za pompą i dla zwierciadła w górnym zbiorniku, przyjmuje postać:
p2 u22 p
  z 2  3  z3  Z 2 , 3
 2 g 2 
z3
z2
z1
z0

Średnice za i przed pompą są zwykle jednakowe u2=u3 z równań :
u12
p1 p0 na ssaniu pompy
z1     z0  Z 0,1
 2 g1 
p2 u22 p3 na tłoczeniu pompy

  z2   z3  Z 2 , 3
 2 g 2 
Suma oporów
Otrzymujemy różnicę ciśnień które pokonuje pompa:
p2  p1 p3  p0 p
H    z3  z 0   Z   z  Z
  

p2  p1
H Jest to wysokość pompowania

Można wykazać, że iloczyn różnicy ciśnień na pompie (p2-p1) i natężenia objętościowego

przepływu V oznacza pracę pompy na jednostkę czasu. Uwzględniając sprawność
pompy η otrzymujemy wzór na moc silnika:
N
 p2  p1  V

H V  
 

Każda pompa ma własną charakterystykę – zależność między wysokością pompowania
H i wydajnością V krzywa b .
Można za jej pomocą wyznaczyć jaką wydajność uzyska się z danej pompy załączonej
do określonego układu.

Uwzględniając zależność oporu Z od prędkości przepływu (np.. rów. Darcy –
Weisbacha) a więc i od natężenia przepływu V , można określić wysokość pompowania
H jako funkcji V ( krzywa a)
p2  p1 p3  p0 p
H    z3  z 0   Z   z  Z
  
Punkt pracy pompy

Zwiększenie oporów
a`
V0`

Dla szeregowego połączenia dwóch pomp

Dla tej samej wartości Q dodajemy wysokości
podnoszenia H
Dla równoległego połączenia dwóch pomp

dla tej samej wartości H dodajemy Q

Inżynieria Chemiczna I Procesowa - Mechanika Płynow

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Inżynieria Chemiczna I Procesowa - Mechanika Płynow

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Wykład nr 4 : Procesy mechaniczne. Opory przepływów

Stosując to równanie należy wprowadzić poprawkę dZ kompensującą

Wykład nr 4 : Procesy mechaniczne. Opory przepływów

Z1,2 – jest to opór hydrauliczny na odcinku strumienia między przekrojami 1 i 2.

Wykład nr 4 : Procesy mechaniczne. Opory przepływów

Wykład nr 4 : Procesy mechaniczne. Opory przepływów

Bezwymiarowy współczynnik oporów

Wykład nr 4 : Procesy mechaniczne. Opory przepływów

Jest to jedna z najważniejszych liczb kryterialnych w inżynierii chemicznej

Wykład nr 4 : Procesy mechaniczne. Opory przepływów

Mała wartość Re Duża wartość Re

Przepływ LAMINARNY Przepływ TURBULENTNY

Wykład nr 4 : Procesy mechaniczne. Opory przepływów

Wykład nr 4 : Procesy mechaniczne. Opory przepływów

zestawienie dla rur „gładkich” szklanych

Wykład nr 4 : Procesy mechaniczne. Opory przepływów

ruch laminarny rury stalowe

Wykład nr 4 : Procesy mechaniczne. Opory przepływów

Im wyższe ε tym szybciej

Wykład nr 4 : Procesy mechaniczne. Opory przepływów

F pole przekroju strumienia:

promień hydrauliczny: Obwód zwilżony przekroju

Wykład nr 4 : Procesy mechaniczne. Opory przepływów

D2 Obwód zwilżony : Pole przekroju:

F D22  D12 D2  D1   D2  D1 

Obwód zwilżony : Pole przekroju:

Wykład nr 4 : Procesy mechaniczne. Opory przepływów

Współczynnik oporów λ w przypadku ruchu burzliwego określa się według wzorów

Wykład nr 4 : Procesy mechaniczne. Opory przepływów

W przypadku znormalizowanych kształtek do rur ( kolanka , redukcje, zawory itp. )

Wartości stosunków Lz dla ważniejszych kształtek są znormalizowane i można

Wykład nr 4 : Procesy mechaniczne. Opory przepływów

Wykład nr 4 : Procesy mechaniczne. Opory przepływów

Wykład nr 4 : Procesy mechaniczne. Opory przepływów

Zagadnienie ma charakter „uwikłany”. Nie znając średnicy przewodu nie możemy

Należy skorzystać z metody „prób i błędów”

Wykład nr 4 : Procesy mechaniczne. Opory przepływów

Wykład nr 4 : Procesy mechaniczne. Opory przepływów

Przecięcie krzywej przedstawiającej

Wykład nr 4 : Procesy mechaniczne. Opory przepływów

po wstawieniu do równania Darcy-Weisbacha 8LV 2

a po w stawieniu do definicji liczby Re

Wykład nr 4 : Procesy mechaniczne. Opory przepływów

Otrzymamy ostatecznie: 128V 3  5 Z1, 2 g

Dysponując wykresem współczynników oporu λ od Re, możemy łatwo skonstruować

Wykład nr 4 : Procesy mechaniczne. Opory przepływów

Prędkość u w zwężeniu jest znacznie większa niż przed nim. u2  u1

Wykład nr 4 : Procesy mechaniczne. Opory przepływów

Opory przepływu przez blachę dziurkowaną można przedstawić następująco:

Gdzie u0 to prędkość w otworkach. Współczynnik φ jest współczynnikiem oporów

Wykład nr 4 : Procesy mechaniczne. Opory przepływów

Zaniedbujemy opory, prędkość obniżania się zwierciadła przyjmujemy jako znikomo

Wykład nr 4 : Procesy mechaniczne. Opory przepływów

Prędkość ta zależy od H, a nie zależy od kształtu naczynia.

Urządzenie rys. (b) stanowi przykład samoczynnie działającego aparatu pulsacyjnego.

Wykład nr 4 : Procesy mechaniczne. Opory przepływów

Wprowadzono współczynnik wypływu:

Współczynnik φ zależy od rodzaju cieczy i od profilu otworu wylotowego. Dla

Wykład nr 4 : Procesy mechaniczne. Opory przepływów

Wykład nr 4 : Procesy mechaniczne. Opory przepływów

Ogólny wzór na prędkość opróżniania zbiornika.

Wykład nr 4 : Procesy mechaniczne. Opory przepływów