RENMEY RENMEK

BLG NN NEML ? Bilenle bilmeyen arasndaki fark l ile diri arasndaki fark gibidir. Doru sorulara ktr. Bilgiye sahip olanlar olaylar ve insanlar klar altnda, aydnlkta yorumlarlar. Bilgiye sahip olmayanlar karanlkta konumu olurlar. Karanlkta olduu halde bir insan, bir olay yorumlamaya alan, dahas doru yorumladn iddia eden birisinin bu tavrna alr. Grmeden bu nasl yaplr? Bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olanlar bir sre ilgi ekseler de etkili olamazlar. Asl olan etkili olabilmektir. Bilgisiz olduumuzda her ey bize yabanc gelir. Bilgili isek her eyi kendimize yakn buluruz. Yeni olan bir fikri bir nesneyi kavrayabilmeyi mmkn klan ey birikmi bilgilerimizdir. Bilgili olduumuzda insanlarla daha rahat iletiim kurabiliriz, daha giriimci olabiliriz, karmza kan frsatlar daha iyi deerlendirebiliriz. Bilginin kendimize gven duymadaki stn rol ok nemlidir. nk biliyoruz ki kendimize gven duymadmzda gcmz kullanamayz ve rtrz. HEDEF OLAN RENCLERLE LGL GRME Hedeflerinizi anlattnz retmenleriniz size farkl bir samimiyetle yaklaacaklardr. Bir retmeni en ok etkileyen renci, hedefim olan, bu hedefe byk bir ballk duyan ve bunun iin elinden gelen gayreti gsteren rencidir. Her retmen byle bir renciye yardm etmekten, onun abalarna katlmaktan, onun duygularn paylamaktan zevk alr. Yalnz gelecee dnk hedefleriniz deil, onlarla bir ba olan ya da olamayan ilgileriniz de etkileyici olur. Yeter ki ilgileriniz derin , samimi, iten olsun. Pul koleksiyonu yapan bir rencisine pul toplayan, Afrikaya byk ilgi duyan bir rencisine Afrika ile ilgili yaz ve resim tayan, atletizmle uraan bir rencisine gnlk, yllk alma programlar temin eden retmenler tanyorum. bir hedefinin olduunu bildiiniz bir renci sizi etkiler mi? soruma, soruyu sorduum btn retmenler hi tereddtsz cokulu bir onayla Evet... tabii... cevabn vermilerdir. u cevap bir zet olabilir. doru cevaplar diriler verebilir. Deitirebilecek, etkileyebilecek, dzenleyebilecek dirilerdir. Bilmeyenler bunlar yapamazlar. Bilgi yolumuzu aydnlatan

Biyoloji alannda ihtisas yapmak isteyen bir rencim vard. ok canl bir ilgiydi bu. Sz Biyoloji olduunda dikkatler onda toplanrd bir konu hakknda ciddi bir ilgiye sahip olmas onu arkadalarnn gznde ok farkl biri yapyordu. Snfta zel bir mevcuttu. Biyoloji ile ilgili bende ne varsa aktardm. Onu niversitede aratrmalar yapan arkadalarmla tantrdm mthi keyiflendi. lgisine kar bu cevap onu daha da ilgili bir hale getirdi. Ne yazk ki Matematikte yeterince baarl deildi.aka sylemek gerekirse dersin retmeni ile de baz problemleri vard. Araya girip bu problemleri zmem zor olmad. Matematikte ona zel bir program uyguladk, eksikleri tamamland.

AKILDA TUTULMASI GEREKEN NOKTALAR Her ne kadar renme genellikle mekanik yetenek olarak alglansa da, bir renci olma sanat ayn zamanda i dinamik ierir. Eitime motivasyon ile yaklamanz, isel renme sanatn daha keyifli ve retken yapacaktr. Kendi kendinizi motive etmeniz bakalarndan gelecek motivasyon beklentisinden daha etkilidir. renmenin sizin iin ne anlama geldiini belirleyerek kendinizi motive edebilirsiniz. Sizin sorumluluklarnz, etkin yaklam, ama belirleme, mekanik olarak hazrlanm olma, ne istediinizi bilme ve sizin dnme biimini etkileyen deerlerin (bylece renme yeteneinizi etkileyenlerin) ne olduunu bilmektir. D koullar sizin renmenizi etkilese de, motivasyon, zihinsel kvraklk ve bamsz dnme ile bunlar aabilirsiniz. renmenin i engelleri daha az belirgin olabilir, bu nedenle kendinizi tanmanz geniletmelisiniz. Varolan isel engeller, ayn zamanda sizin renmenizi kolaylatran kiilik zelliklerinizdir, ve kendinizi tanmanz sizin amalarnza doru yneleceiniz bu zelliklerinizi aa karr.

sel renme sanat size baldr,rencinin kendisini etkin bir ekilde renmesi iin gcn en yksek seviyede kullanmas ve frsatlar deerlendirmesi iin erekli admlar atmaldr.

sel renme sanat, kiisel bilin, zihinsel esneklik, zihinsel kvraklk ve vizyon gerektirir. ki yzl yanstma, kiisel bilinlii keskinletirir ve geniletir. Zihinsel esneklik, yetenei bir bak asndan daha fazlasyla grmektir: Zihinsel kvraklk, yeni bir bak as zerinde hareket etme yeteneidir. Zihinde canlandrma teknii, isel ynlendirme, gvenme ve younlama, isel renme iindeki yeteneinizi zenginletirir. Zihinde canlandrma, deneyiminizi zenginletirmek iin, canl kullanma yeteneini ierir. sel ynlendirme bir kendi kendine bilinlilik deildir; beden ve zihnin doal bir koordinasyonu iinde olmayan bir yetenektir. kendi kendinize gerekletirebileceiniz eletirel grnmleri

Derin younlama, sizi edilgenliin tesine tayan zihinsel bir sakinlik gerekletirmek iin bir yetenek ierir. Bu teknikler aracl ile ynlendirilebilen zihinsel enerji ak olarak bilinen bilinlenmenin deiik bir durumu eklinde meydana gelir. Ak, doruk noktasnda gerekletirilmi olan isel renmedir. Etkinlikleriniz iinde aba gstermeden, retken ve enerji biiminde ortaya konur. Ak deneyimi ne kadar gl ise, renmeyi srdrmek iin gerekli motivasyon o denli gl olur. ETM BYOLOJSNN 13 TEMEL KURALI 1. renim hedeflerini tanmak: renen bir kimse, reniminin her safhasnda, rendiklerinin kendisi iin

anlam ve deerini grebilmelidir. Ancak bylece rencinin dikkati ve istei artar, motivasyonu geliir, organizmas alma ynnde faaliyet gsterir ve alnanlar anlaml biimde kayda geirilir. Bylece enformasyon sadece beynin geleneksel

blgelerinde ilemekle kalmaz, limbik sistemin duygusal katksn da alaca iin, daha geni bir yere, daha ayrntl olarak kaydedilir. 2. Anlaml Cyurriculum: Faydal bir kullanm alan bulunamayaca, gerek gerekle olan balants, gerekse de daha nceki renme deneyleriyle ortaya km olan bir der konusu, hafzaya zayf bir ekilde kaydolur. Daha sonraki hatrlamalarda da, izole edilmi bir biimde ve tek ynl kaydedilmi, ayrca baka arm alanlaryla balantya girmemi olduu iin, zorlukla hafzaya arlabilir. Bu nedenle bir ders konusunun sralan ve kurulu biimi, gerek renme hedeflerine ve anlay srasna gre ayarlanmaldr. Tarihsel ya da akademisyen anlayla hazrlanan ders kitaplarnn, renmeyi engellediini unutmayalm. 3. Merak, yabanclk etkisini dengeler: Merak, ilgi, hayranlm ve beklentinin eksik olduu yerde, yeni renilecek bir konu iin yeterli beyinsel hazrlk yaplamaz.byle bir durumda, allmam ve yabanc bir konuyla olan karlama, ara beyin ve sempatikus siniri yoluyla Catecholaminsalglanmasna yol aar. Beynin belirli blmlerince de salglanan bu hormon, hafif bir stres durumu yapar. Bylelikle renme gerekleir, ama bunun hafzaya uzun sreli olarak aktarlmas mmkn olmaz. Olumsuzluun artmas halinde ise, beyin hcreleri arasndaki haberlemeyi salayan sinapslar kilitlenir ve ders konusuna kar bir tepki, bir savunma hali doar. Artk o konunun alnmas ilenmesi mmkn olmaz. 4. Yeniyi eski giysilerle sunmak: Tanmayan = tehlikeli=stres. lk kez karlatmz bir ey, organizmada negatif bir hormanal reaksiyonlar dizisi oluturur. Bunun sonucunda da dnme ile kayt etme imkanlar ortadan kalkar. Oysa allan ve tandk bir giysi tannmayana kar duyulan tepkiyi en aza indirger. Ayrca yeniden tanma duygusunun domasna ve baar duygusunun canlanmasna yol aarak, vcutta pozitif bir hormanal denge yapar. Bu durumun da renmeyi nasl olumlu ynde etkilediinden daha nce bahsetmitik. 5. Ayrntdan nce ana aty oluturmak: Genel ilikiler btn, yani bir konunun ana ats ya da iskeleti, bir sr detaya ve ayrntya oranla insana daha basit ve tandk gelir. Yani ayrntlardan daha az yabancdr. Bu nedenle beyinde kendisine tutunacak bir yerler bulma ans daha ve

fazladr. Bylece de, daha sonra gelecek detaylar yakalama ve onlar kendine ekip, emme imkanna sahiptir.

6. Enterferans (kesimeleri) nlemek: Ana konu ile birlikte alnan ek alglamalar, eer ayn trden ve birden fazla olursa, ok ksa sreli hafza da birbirleriyle kesiir ve karlkl olarak etkilerini sndrrler. Gelen ilk enformasyonun byle bir kesiim ile engellenmesi, onun kaydedilmeden, unutulmamasna yol aar. Bu nedenle nce enformasyonu ksa sreli hafza ya dek uzatarak, orada yerlemesini salamak, konu ile ilgili dier varyasyonlar da ondan sonra devreye sokmak daha doru olur. 7. Kavramlarn aklanmas Genel anlamda konularn yada balantlarn (ilenen kavram iin iine katmadan) aklanmas beinci maddede gsterildii gibi, bilinen arm modellerini harekete geirir. Bu genel atnn iinde ise, yeni olan kavram, kendine rahatlkla tutunacak bir yer bularak, kayda geer. 8. Ek armlar Bir konunun aklanmas srasnda, gz nne getirilebilecek rneklerin ve yardmc enformasyonlarn kullanlmas, beyinde bunun kayda gemesi iin bir uyar sinyali grevini stlenir. Ayrca bu trl bir aklama biimi, renim srasnda pek de kullanlmayan motorik ve deneysel beyin blgelerini uyararak, oralardaki alg kanallarnn da evreye girmesine yol aar. Byle olunca da, enformasyonun ksa ve uzun sreli hafzalara geii kolaylar. ok kanall yaplan bir kayta da, yine ok eitli kanallardan ulamak ve onlar hatrlamak mmkn olur. 9. renimden haz duymak: Haz ve baar duygusu renmeyi olumlu ynde etkileyen pozitif hormonla bir denge olutururlar. Bylelikle beyin hcreleri arasndaki iletiim ve sinapslardan aktarlan enformasyonlar, hibir engelle karlamadan hedefine ular. Bu nedenle olumlu anlarla balantl olarak alglanan enformasyonlar, dierlerinden daha iyi ilenir, daha iyi anlalr ve ok kanall (ok ynl) olarak da kaydedilir. Sonraki kullanmlar ve ie yarar olmalar da kolaylar. 10. ok kanall kayt: renilecek konuyu, ne kadar ok alg giri kanaln kullanarak beyne sunarsak,

ilenmesi, kayd ve saklanmas da o denli kolay olur. Olaya beyinde yer alan ne kadar fazla saydaki alg kanal karrsa, o kadar ok arm imkan doar. Bu da o konuyu anlamamz kolaylatrr. Eski bilgilerimizle bir balant kurulduu iin, renme istei artar ve ihtiya olduunda da, renilen yeni konular ylesine abuk ve doru olarak hafzaya ekilebilir. 11. Gerekle balant kurmak: renmek istenilen konu, gerek hayatta yaayp, tandmz eylerle ne kadar balantl ve onlara yaknsa, kayd da ylesine kolay olur ve geni bir alana yaylr. Gerek anlarla kurulan balantlar, konunun bir btn (lineer bir tek dzelik iinde deil de, btnsel bir model biiminde) olarak alglanmasn salar. Daha sonra bu renilen konunun kesin kayd yaplrken, gerek ve iinde yaadmz evre, kendini belirtmeyen, ama vazgeilmez bir yardmc retmen grevini stlenir. Zaten var olan bu evreyi her grmzde ve normal yaantmzda, onunla balantl olan bilgiler, eitli varyasyonlarla beyine deiik alardan kaydedilmi olurlar. 12. Yeni enformasyonun tekrarlanmas: Yeni renilen konularn belirli aralklarla tekrarlanmasnda fayda vardr. ksa sreli hafzann yaklak 20 dakikalk ileyiinden sonra, ayn enformasyonun yeniden alnmas ve ok ksa sreli hafzaya sunulmas, deiik hafza kaytlar ile yeni armlara yol aabilir. Bylece resimler, tasarmlar, dnceler canlanr ve tek kanall bir enformasyon, isel olarak yaant haline, yani ok kanall bir kayt biimine dnr. 13.Youn balantlar: Bir dersin, okunan bir kitabn ya da allan bir konunun btn eleri arasnda gerekleecek youn balantlar, 4,5,8,10 ve 11incinoktalarda belirtilen baar duygusunun canlanmasn ve bylelikle de hafzada saklama ileminin daha iyi yaplmasn salar. Bunun yansra, beyindeki bilgilerin retken bir ekilde bir araya getirilip, kombine edilmesi de yine bu yolla gerekleebilir. Aslnda byle youn balantlar kurulmas, szn ettiimiz 13 kural iin de geerlidir. Bu kurallar her durumda ve her renme tipinde kullanmak mmkndr.

Kaynaka
1. Frederc Vester, eviri, Aydn Artan, Dnmek, renmek, Unutmak, Artan Yaynevi Ekim 1994 stanbul 2. Katherine Ramsland, eviri: brahim ener Selam enol, renme Sanat,Beyaz Yaynlar,Eyll 1998 stanbul. 3. Recep kr Apuhan, Her ey bana bal,Tima Yaynlar, Ocak 2000 stanbul

www.merammem.com