NDEKLER Sayfa SMGE LSTES .......................................................................................................................iii KISALTMA LSTES ............................................................................................................... iv EKL LSTES ......................................................................................................................... v TABLO LSTES ...................................................................................................................... vi NSZ.....................................................................................................................................

vii ZET .......................................................................................................................................viii ABSTRACT .............................................................................................................................. ix 1. 2. 2.1 2.2 2.2.1 2.2.2 2.3 2.3.1 2.3.2 2.4 2.5 3. 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 3.9 4. GR ....................................................................................................................... 1 SOUTMA TEKN ............................................................................................ 2 Soutma lemleri.................................................................................................... 2 Sktrmal Soutma evrimleri ............................................................................. 2 Tek Kademeli Buhar Sktrmal deal Soutma evrimi...................................... 2 Enerjinin Korunumu ve Birinci Kanun Analizi....................................................... 4 Termodinamiin kinci Kanunu .............................................................................. 5 Tersinmezlik lkesi .................................................................................................. 5 Kompresrn Termodinamik Analizi...................................................................... 6 Ters Carnot evrimi ................................................................................................ 8 Tek Kademeli Buhar Sktrmal Gerek Soutma evrimleri .............................. 9 KLMLENDRME SSTEMLER ....................................................................... 12 Tek Kanall, Sabit Hava Hacimli Sistemler........................................................... 12 Tek Kanall, Sabit Hava Hacimli Tekrar Istmal Sistemler................................. 12 Sabit Hava Hacimli ok Zonlu Sistemler ........................................................... 13 Sabit Hava Hacimli ok Zonlu Bypassl Sistemler ........................................... 13 Sabit Hava Hacimli ift Kanall Sistemler.......................................................... 15 4 Borulu ndksiyon niteli Sistemler. ................................................................. 15 Sabit Hacim Haval Hava Istma Sistemi .............................................................. 16 Deiken Hava Hacimli (VAV) Sistemler ............................................................ 16 Split Klima Sistemleri ........................................................................................... 17 BR OTEL BNASI N ATI TP (MERKEZ SSTEM) VE SPLT KLMA SEENEKLERNN EKONOMK OLARAK KARILATIRILMASI ............ 23

SONULAR............................................................................................................................. 41 KAYNAKLAR......................................................................................................................... 42 EKLER ..................................................................................................................................... 43

ii

SMGE LSTES

c C COP h I KT m Q P R22 s T v V W YT Zilk Zil

Birim maliyet (YTL / Yl) Maliyet (YTL) Soutma tesir katsays Entalpi (kJ/kg) Tersinmezlik Kuru termometre scakl (C, K) Ktle (kg, g) Verim (%) Is (W) Basn (bar) Freon 22 Entropi (kJ/kg.K) Scaklk (C, K) zgl hacim (m / kg) Hacim (m) (J) Ya termometre scakl (C, K) lk yatrm maliyeti (YTL) letme maliyeti (YTL)

iii

KISALTMA LSTES

BTU C.A.V COP HVAC V.A.V

British Thermal Unit Constant Air Volume (Sabit Haval Sistem) Coefficiency of Performance (Enerji Verim Oran) Heating Ventilating, Air Conditioning Variable Air Volume (Deiken Haval Sistem)

iv

EKL LSTES ekil 1.1 Tek kademeli buhar sktrmal basit bir soutma evrimi prensip emas................ 3 ekil 1.2 Tek kademeli kompresrl ideal bir soutma evriminin scaklk-Entalpi diyagramnda gsterilii...................................................................................... 3 ekil 1.3 Tek kademeli kompresrl ideal bir soutma evriminin scaklk-antropi diyagramnda gsterilii...................................................................................... 4 ekil 1.4 Entropi, Scaklk diyagram......................................................................................... 6 ekil 1.5 deal bir pistonlu kompresrn P-v diyagramndaki evrimi...................................... 7 ekil 1.6 Ters Carnot evrimine ait scaklk entropi diyagram ................................................. 8 ekil 1.7 deal buhar sktrmal evrimin scaklk-entropi diyagram ................................... 10 ekil 1.8 Gerek soutma evrimi enerji dengesi emas ........................................................ 11 ekil 2.1 ematik tek kanall sabit debili sistem ...................................................................... 12 ekil 2.2 ematik tek kanall, sabit hacim haval, tekrar stmal sistem ................................. 13 ekil 2.3 ematik sabit hacim haval, ok zonlu sistem........................................................... 14 ekil 2.4 ematik sabit hava hacimli ok zonlu by-passl sistem ......................................... 14 ekil 2.5 ematik sabit hava hacimli ift kanall sistemler ...................................................... 15 ekil 2.6 ematik 4 borulu indksiyon niteli sistem .............................................................. 16 ekil 2.7 ematik sabit hacimli hava stma sistemi................................................................. 16 ekil 2.8 ematik deiken hava hacimli sistem...................................................................... 17 ekil 2.9 Split sistem emas (James B. Bradford ,HVAC Equipment and Systems, 2001) 18 ekil 2.10 at tipi nitesi klima nitesi prensip emas .......................................................... 20 ekil 2.11 Merkezi sistem klima cihaz R22 gaz P-H diyagram ............................................ 29 ekil 2.13 Tersinmezlik tablosu ............................................................................................... 35 ekil 2.14 Termoekonomik analiz............................................................................................ 39

TABLO LSTES Hata! Bavuru kayna bulunamad. ...................................................................................... 2 Hata! Bavuru kayna bulunamad. .................................................................................... 24 Hata! Bavuru kayna bulunamad. .................................................................................... 25 Hata! Bavuru kayna bulunamad. .................................................................................... 25 Hata! Bavuru kayna bulunamad. .................................................................................... 26 Hata! Bavuru kayna bulunamad. .................................................................................... 26 Hata! Bavuru kayna bulunamad. .................................................................................... 28 Hata! Bavuru kayna bulunamad. .................................................................................... 31 Hata! Bavuru kayna bulunamad. .................................................................................... 34 Hata! Bavuru kayna bulunamad. .................................................................................... 35 Hata! Bavuru kayna bulunamad. .................................................................................... 37 Hata! Bavuru kayna bulunamad. .................................................................................... 37 Hata! Bavuru kayna bulunamad. .................................................................................... 38 Hata! Bavuru kayna bulunamad. .................................................................................... 38 Hata! Bavuru kayna bulunamad. .................................................................................... 39 Hata! Bavuru kayna bulunamad. .................................................................................... 41

vi

NSZ Bu projeyi yapmay istemem, Antalyada otel sahibi bir tandmn iletmesinde at veya split tip klima seeneklerinin hangisinin daha ekonomik olaca sorusu zerine olutu. nk byle bir sorunun yant ancak her iki sistemi mhendislik yaklamlaryla karlatrdktan sonra verilebilirdi.almay soutma evrimleri hakknda genel bir aratrma ile balattktan sonra, sistem alma scaklklar, iletme ve ilk yatrm maliyetlerini de gz nnde bulundurarak termoekonomik analizle sonulandrdm. Bu alma benim i alanndaki bilgilerime pratik anlamda yenilerini eklerken, teorik olarak bildiim baz bilgilerin de pekimesini salad. almam da benden yardmlarn esirgemeyen Sayn Pr.Dr.Galip TEMRe teekkrleri bir bor bilirim. Volkan YKSEK

vii

ZET Gnmzde insanlar yaamlarnda konforu salayabilmek iin yaadklar ortam amaca uygun ekilde iklimlendirmektedirler.zellikle scak olan blgelerde kurulan iletmelerde (otel, al veri merkezleri, dkkan,berber vs) gibi yerlerde iklimlendirme sistemlerinin nemi daha da fazla olmaktadr. Klima sistemlerinin seimlerindeki en nemli kriterler ilk yatrm maliyetleri, bu maliyetlerle salanabilecek maksimum konfor artlar ve iletme maliyetleridir.

Bu projede at ve split (ayrk) tipi klimalar eitli ynleri ile karlatrlarak, hangisinin kullanmnn daha doru olacann tespitine allmtr. Karlatrmann salkl yaplabilmesi iin seilen bir otel iin s kazanc hesab paket programla yaplm, sistemlerin gncel olarak maliyetleri hesap edilmi ve sistemlerin iletme maliyetleri karlmtr. Toplanan verilerle sistemin termoekonomik analizi yaplmtr. Anahtar kelimeler: Ekserji analizi, Klima Sistemlerinin Termoekonomik Analizi,

viii

ABSTRACT People use an air conditioner systems, in order to get more comfortable places.Especially , constructions in the hot regions (hotels,shop centers v.s), importance and usage of the air conditioner systems have been raisen very rapidly. In this project, it was tried to compare roof type and split type air conditioning systems as an economical wise.In order to make a correct comparasion beetwen these systems, it was chosen an hotel where is located in Antalya and is calculated its heat gain and material costs. With the calculated datas, it was made thermo-economical analysis

Keywords: Exergy Analysis, Thermo-Economical Analysis of Air Conditioning Systems

ix

1 GR Gnmzde insanlar yaamlarnda konforu salamak iin yaadklar mekanlar amaca uygun ekilde iklimlendirmektedirler. klimlendirme sistemlerinin yaygn olarak kullanld yerler otellerdir. Klima sistemlerinin seimlerindeki en nemli kriterler ilk yatrm maliyetleri, bu maliyetlerle salanabilecek maksimum konfor artlar ve iletme maliyetleridir. Kresel snma nedeni ile her geen gn iklim deiiklikleri kendini biraz daha hissettirmektedir. Fosil yaktlarn kullanmndaki art sera etkisini artrd iin kresel snma da nlenememektedir. Yakn gelecekte yaz aylarnn daha scak geecei bilim adamlar tarafndan da n grlmektedir. Bu durum enerji gereksinimlerini artracak, talepteki art nedeni ile de enerji temin fiyatlar da bu duruma bal olarak artacaktr. Enerji fiyatlarnda grlecek artn bir baka sebebi ise fosil yaktlarnn tkenmeye yz tutmu olmasdr. Bir otel iin klima sistemi kurarken, yukarda bahsedilen durumlarn deerlendirilmesinde yarar vardr. Hem ekonomik, hem ekolojik adan kurulacak sistemin nemi byktr. evre asndan daha az zararl olan fakat konfor artlarndan taviz vermeyi gerektiren sistemlerin zellikle oteller tarafndan tercih edilmeyecei aktr. Dier ekilde pahal sistemlerin de iletmeciler asndan tercih edilmeyecei aktr. Bu durumda bir klima sistemi kurarken sistemlerin; 1. lk kurulum maliyeti, 2. letme maliyeti, 3. evresel etkileri gz nnde bulundurarak seim yapmak uygun olacaktr. 3. blmde merkezi klima sistemleri iin en ok tercih edilen sistemlerin aklamalar verilmitir. Daha sonraki blmlerde ise otellerde yaygn olarak kullanlan split klima ve at tipi klima sistemlerinin ekserji analizi ve ilk yatrm maliyeti analizi yaplmtr. Bu alma ile amalanan bu iki sistem arasndaki karlatrmann yaplmasdr.

2 1. SOUTMA TEKN

1.1

Soutma lemleri

Soutma tanm olarak bir maddenin scakln, ortam scaklna indirme ve bu dk scaklkta tutabilmek iin maddeden s alnmas ilemidir. Bir maddeyi soutabilmek iin, bu maddeden daha souk olan bir soutucu madde ile s ekilmesi gerekir. Tablo 1.1de zetlendii gibi, ortam scaklndan daha dk olarak elde edilen scaklk derecelerine gre soutma ilemlerini, klimlendirme (klimatizasyon), souk hava deposu soutulmas ve derin soutma (kriyojeni) olarak snflamak mmkndr. Tablo 1.1 Soutma lemleri Soutma ilemi ad klimlendirme (Klimatizasyon) Souk hava deposu soutulmas Derin soutma (Kriyojeni) Yaklak scaklk aral 273 K - 300 K 273 K - 230 K 80 K 3 K

Konumuzla balantl olmas nedeniyle biz iklimlendirme ksmn inceleyeceiz.

1.2

Sktrmal Soutma evrimleri

Bu blmde ksaca, sktrmal (kompresrl) soutma evrimlerinin termodinamik esaslar ele alnacaktr. 1.2.1 Tek Kademeli Buhar Sktrmal deal Soutma evrimi

Tek kademeli buhar sktrmal bir soutma evriminin prensibi ekil 1.1de grlmektedir. Bu evrime ait P-h (basn-entalpi) ve T-s (scaklk- entropi) diyagramlar ise ekil 1.2 ve ekil 1.3 gsterilmitir. deal bir soutma evriminde, buharlatrc ve youturucudaki s geilerinde basn kayplarnn olmad, kompresrn tersinir ve adyabatik (izantropik) olduu, genleme valfindeki basn d olay srasnda s-al veriinin olmad (adyabatik), bu elemanlar arasndaki boru donanmlarnda her hangi bir basn kaybnn olmad ve boru donanm ile evre arasnda herhangi bir s geiinin olmad kabul edilir.

ekil 1.1 Tek kademeli buhar sktrmal basit bir soutma evrimi prensip emas (TMMOB makina mhendisleri odas soutma tesisat kitab)

ekil 1.2 Tek kademeli kompresrl ideal bir soutma evriminin scaklk-entalpi diyagramnda gsterilii(Termodinamiin Temelleri, Y.engel) Dk basnta, dk scaklkta ve doymu olarak buharlatrcdan 1 noktasnda kan soutucu akkan, kompresre girerek tersinir ve adyabatik olarak sktrlr. Yksek scaklkta, yksek basnta 2 noktasnda kompresrden kan soutucu akkan buhar, sabit basnta nce kzgnlnn alnd sonra youturulduu bir eleman olan youturucuya girer. Yksek basn ve orta scaklkta doymu sv olarak 3 noktasnda youturucudan kan soutucu akkan, tersinir ve adyabatik (sabit entalpide) genileme

4 ileminin olduu, genleme valfine girer. Dk scaklkta, dk basnta ve kuruluk derecesinde 4 noktasnda genleme valfinden kan soutucu akkan bu noktada sabit basnta tersinir olarak buharlatrma ileminin olduu buharlatrcya girer. Buharlatrcdaki ilem, soutucu akkann 1 artlarnda doymu buhar elde edilmesine kadar devam eder. Soutucu akkann youturucudaki kzgnlnn alnmas dnda, buharlatrc ve youturucudaki akkan ile ortam arasndaki btn s gei olaylarnda ki scaklk farknn sonsuz kk olduu kabul edilir.

ekil 1.3 Tek kademeli kompresrl ideal bir soutma evriminin scaklk-entropi diyagramnda gsterilii (Termodinamiin Temelleri, Y.engel) 1.2.2 Enerjinin Korunumu ve Birinci Kanun Analizi (Termodinamiin Temelleri, Y.engel)

Termodinamiin birinci kanunu yardm ile bir sisteme ait enerjinin korunumu yazlabilir ve bu sistemine ait baz performans parametreleri kartlabilir. Buhar sktrmal bir soutma evriminin her bir elemanna, srekli rejim halinde termodinamiin birinci kanunu uygulandnda ,
1 2 Kompresr
1

W2 = (h2 h1 )m

(1.1) (1.2)

2 3 Yoouturu 2 Q3 = (h2 h3 )m

5 3 4 Genleen Valfi
4 1 Buharlauh rc
4

(h3 = h4 )
Q1 = (h1 h4 )m

(1.3) (1.4)

bantlar yazlabilir. Kompresrde soutucu akkan zerinde bir i yapld iin denklem (1.1)in nne negatif iaret konulmutur. Akkan hzlarnn ve soutucu elemanlar arasndaki ykseklik farklarnn kk olmas nedeni ile srekli rejim halinde yazlan bu denklemlerde, kinetik enerji ve potansiyel enerji terimleri ihmal edilmitir.Sistem bir evrim boyunca altndan, youturucudan atlan s miktar, buharlatrcda yutulan s ile kompresrde verilen iin toplamna eit olmaldr. Soutma sistemlerinde etkenlik parametresi, COP (coefficient of performance), soutma etkisinin net i giriine oran soutma tesir katsays olarak tanmlanr.

1.3

Termodinamiin kinci Kanunu

Termodinamiin kinci Kanununun ilk tanmlarndan birini 1850 ylnda R. Clausius yapmtr. Bu tanm yledir; Belirli scaklkta bulunan bir kaynaktan sy alp, bu kaynakla eit veya daha yksek scaklktaki bir kaynaa tayacak bir makina yapmak mmkn deildir. (Gran Wall., 1998) Termodinamiin kinci Kanunu genel olarak bir prosesin maksimum verimliliini belirlemek iin kullanlabilir. Bu durumda sistemin mmkn olabilecek maksimum verimi ile gerek verimi arasnda bir karlatrma yapmak mmkndr. Bu durumda ikinci yasa ile sistemin verimliliinin belirlenmesi mmkn olmaktadr. 1.3.1 Tersinmezlik lkesi

Bir sistemde yada proseste enerji tketildiinde veya i yapldnda enerjinin bir ksm tersinmez bir ekilde referans evreye atlr. Bu durumu Lord Kelvin Isnn tamam i iin kullanlamaz eklinde aklamtr. (Mlndal 1998)

ekil 1- 4 Entropi, Scaklk diyagram (Termodinamiin Temelleri, Y.engel) ekil 4 de grld meydana gelen net s; Q=dS.T dS=Q /T (1.5) (1.6)

Sisteme T scaklnda s transfer edilmeye balandnda, entropi transferi meydana gelmeye balar. Forml 1.6 nn integralini alrsak, (1.7)

Bu entegralin deeri entegralin yolundan bamsz olup, yalnzca S1 ve S2 deerlerine baldr. Termodinamiin 1. kanunu enerjinin korunumundan bahsediyordu. Termodinamiin 2. kanunu ise zet olarak bir bir biri ile ayn olan proseslerde eer sistem tersinir ise entropi sabit, eer sistem tersinir deilse entropinin srekli artacan belirtir. Bu durumda, S 0 olacaktr. 1.3.2 Kompresrn Termodinamik Analizi (1.8)

Termodinamik sistemlerde kompresr incelenmesinin, kompresre giren akkann giri ve k arasndaki hal deiimlerinde, ideal bir kompresr iin tersinir ve adyabatik, veya adyabatik ve tersinir olmayan bir kompresrde iki farkl ilem eklinde olduu kabul edilir. deal kompresr durumundan olan farkllklar, adyabatik kompresr verimi ile gz nne alnr. Pozitif yer deitirmeli kompresrlerde, termodinamik adan nemli olan bir dier tanm, hacimsel etkenliktir. Bu etkenlik, bu tip kompresrler iinde hareketli elemann sprd hacim ile soutucu akkann net hacimsel debisi arasndaki farktan ortaya kar. Pistonlu

7 bir kompresrde, piston st l noktada iken, piston ile silindir arasnda bir miktar boluk vardr. ekil 1.4 de grld gibi, silindir iindeki sktrlm gaz boaldktan sonra bu hacimde ki gaz, giri basncna kadar geniler. Bunun sonucunda da kompresrden ktlesel olarak daha az soutucu akkan baslm olur. Bir kompresrn hacimsel etkinlii

v = ma / mi
Bants ile verilir. ma = Stroku bana kompresre yeni giren gerek akkan ktlesi.

(1.9)

mi = Kompresrn giri scaklnda ve basncnda tanmlanan ve yer deitirme hacmine gre belirlenen teorik gaz ktlesi anlamlarndadr.

ekil 1.5 deal bir pistonlu kompresrn P-v diyagramndaki evrimi Buhar sktrmal basit bir evrimde, hacimsel etkenlik

v =

Va Vd v1 = 1+ C C Va Vc v2

(1.10)

eklinde yazlabilir . Bu eitlikte

C = Vc /(Va Vc) : aklk oran

v1 = sktrma ileminin banda soutucu akkann zgl hacmi v2 = sktrma ileminin sonunda soutucu akkann zgl hacmi

(1.11)

8 anlamlarndadr. Soutucu akkana gre v1 zgl hacmi deitiinden, soutucu akkann cinsi, kompresrn bast ktlesel debiye etki eder.

1.4

Ters Carnot evrimi

Soutulan ortam scakl ile atmosfer (ounlukla hava veya ekonomik olarak elde edilebilen su) scakl verildiinde, bu scaklklar arasnda alan ters Carnot evrimi gibi herhangi bir termodinamik tersinir evrimin soutma tesir katsays en yksek deerdedir.

ekil 1.6 Ters Carnot evrimine ait scaklk entropi diyagram (Termodinamiin Temelleri Y.engel) ekil 1.5deki T-s diyagramnda gsterildii gibi, bu evrim drt tersinir ilemden oluur. 1- Isnn (soutma yknn) soutulan ortamdan soutucu akkana getii, e scaklkta genileme 4-1 2- Adyabatik sktrma 1-2 3- Isnn soutucu akkandan atmosfere getii, e scaklkta sktrma, 2-3 4- Adyabatik genileme, 3-1

9 ekil 1.5 de (b) alan soutma ykn, (a) alan net ii ve (a+b) alan ise atmosfere atlan sy gstermektedir. Bu durumda (b/a) alanlar oran bu evrime ait COP ile gsterilen soutma tesir katsaysn gstermektedir. ekil 1.4de verilen ters Carnot evriminin COP soutma tesir katsays deeri, COP = Q1 TR s So . yk Qi 1 = = = = T Net i girii Q0 Qi W T0 s TR s 0 1 Tr (1.12)

eklinde olur.

1.5

Tek kademeli buhar sktrmal gerek soutma evrimleri

Diyagramlar ekil 1.2 ve ekil 1.3 de verilen kademeli buhar sktrmal soutma evrimleri ideal olarak tanmlanmasna ramen, bu evrimde tersinirlii bozan iki nokta vardr. Bunlar, (1) genleme valfinde i tersinir olmayan ilem, ve (2) youturucuda buharn kzgnlnn alnmas esnasnda, s transferindeki bulunmasdr. ekil 1.6 da 3-4 ile gsterilen doru, bu makinadaki ilemi gstermektedir. kinci tip tersinir olmayan ilemin tersinir hale getirilebilmesi, ekil 1.6 da gsterildii gibi 1-2 tersinir ilemi yerine, birisi 1-2, dieri 2-2 iki adet tersinir ilemi ile yer deitirilmelidir. Bu ilemler ile ters Carnot evrimi elde edilmi olur. ekil 7 deki durumda gerek bir soutma evriminde meydana gelen s alverileri ve yaplan iler ematik olarak gsterilmitir. Bu durumda tersinmezlik deerleri aadaki ekilde hesaplanacaktr. sonlu scaklk farknn

10

ekil 1.7 deal buhar sktrmal evrimin scaklk-entropi diyagram (Termodinamiin Temelleri, Y.engel)
7

Q1 = m(h1 h7 )
I = m( s1 s 7 )
7

(1.13)
Q1 TR

(1.14)

7 1

Q2 = m(h2 h1 ) I 2 = m( s 2 s1 )
1

(1.15)
Q2 T0

(1.16)

Q3 = m(h3 h2 )+ 2W3
I 3 = m( s 3 s 2 )
2

(1.17) (1.18)

Q3 T0

Q4 = m(h4 h3 )
I 4 = m( s 4 s 3 )
3

(1.19)
Q4 T0

(1.20)

Q5 = m(h5 h4 )

(1.21)

11
I 5 = m( s 5 s 4 ) Q5 T0

(1.22)

Q6 = m(h6 h5 )
I 6 = m( s 6 s 5 )
5

(1.23)
Q6 T0

(1.24)

Q7 = m(h7 h6 ) I 7 = m( s 7 s 6 )
QE COPcarnot

(1.25) (1.26) (1.27)

Wcarnot =

Wcomp=Wcarnot+Itoplam . T0

(1.28)

ekil 1.8 Gerek soutma evrimi enerji dengesi emas (TMMOB makine mhendisleri odas soutma tesisat kitab ve Termodinamiin Temelleri Y.engel)

12
2. KLMLENDRME SSTEMLER

klimlendirme sistemlerini snflandrmak iin eitli yntemler kullanlr. Aada hava akl sistemler incelenmitir. (CARRIER E-CAT and E20-II Programs, help menu)

2.1

Tek Kanall, Sabit Hava Hacimli Sistemler

ekil 2.1 ematik tek kanall sabit debili sistem (CARRIER E-CAT and E20-II Programs) Bu sistemde fan oda termostatndan kumanda alarak almaya balar. Oda ss termostatta belirtilen deerin stnde ise fan almaya balar ve sabit hacimde havay dizayn scaklk deerinde mahale fler.

2.2

Tek Kanall, Sabit Hava Hacimli Teukrar Istmal Sistemler

Bu sistemde fan sabit hacimde havay srekli bir ekilde birden fazla zona gnderir. Bu sistem aadaki imkanlar salar. (ekil 2.2) Yk bakmndan eitsizlii olan hacimlerin kontroll artlandrlmas D kabuktaki (perimeter) ani iklimsel yk deiimlerini stmak ve soutmak suretiyle karlanmas

13 Proses ve konfor hallerinde, toleransl kstl iklim artlar salar.

Bu sistemde hava scakl kullanc tercihine gre deiir. Zonun soutma ihtiyac varsa besleme havas zona gnderilir. Bu durumda tekrar stma (reheat) nitesi devre ddr. Zon stma ihtiyac duyuyorsa, yani termostat stma komutu vermi ise, tekrar stma nitesi alarak zona gnderilen havann stlmasn salar. Termostat stma veya soutma ynnde komut vermemise besleme havas sabit debide mahalle akmaya devam eder.

ekil 2.2 ematik tek kanall, sabit hacim haval, tekrar stmal sistem (CARRIER E-CAT and E20-II Programs)
2.3 Sabit Hava Hacimli ok Mahalli Sistemler

Bu sistemin ematik resmi ekil 2.3 de gsterilmitir. Sistem souk ve scak hava kanallarndan olumutur. Mahal ihtiyalarn gre damperler kontrol edilerek mahale souk veya scak hava gnderilir. Souk ve scak hava scaklk deerleri nceden kullanc tarafnda belirlenir.

14

ekil 2.3 ematik sabit hacim haval, ok mahalli sistem (CARRIER E-CAT and E20-II Programs)
2.4 Sabit Hava Hacimli ok Mahalli Bypassl Sistemler

ekil 2.4 ematik sabit hava hacimli ok mahalli by-passl sistem Bu sistemde mahal termostatnn komutuna gre mahale souk hava veya scak hava gnderilir. (ekil 2.4) Eer mahalin stma veya soutma ihtiyac yoksa bu durumda ntr hava sabit hacimde mahale gnderilir. Her mahal iin ayr kanal sistemi vardr.

15
2.5 Sabit Hava Hacimli ift Kanall Sistemler

ekil 2.5 ematik sabit hava hacimli ift kanall sistemler Bu sistemde (ekil 2.5) souk hava ve scak hava kanal olmak zere iki ayr kanal sistemi vardr. Her mahale ayr bir kanal sistemi scak ve souk hava salar. Mahalin giriinde bir karm kutusu bulunur. Mahal termostatnn durumuna gre scak ve souk hava bu karm kutusunda kararak istenen mahal konfor artlarnn devam salanr. Hava ak sabit ve sreklidir. Bu sistemde enerji kayb fazladr.

2.6

4 Borulu ndksiyon niteli Sistemler.

Bu sistemler (ekil 2.6) soutma ve stma arac olarak hava ve su kullanlan haval-sulu sistemlerdir. Her odaya bir indkleme cihaz yerletirilir. D hava (birincil hava) ve su (ikincil su) merkezli bir tesisten eitli indkleme cihazlarna gnderilir. D hava artlandrma cihaznda mevsimine gre stlr ve nemlendirilir. Bir yksek basn sistemi kullanlarak bu hava indksiyon nitelerine gnderilir. Birincil hava indkleme nitesi ierisinde bir susturucu odasndan geer ve yksek bir hzda nozllerden dar atlr. Bylece oda havasnn s dntrc araclyla indklenmesine yol aan bir alak basn oluur. Cihazda stma ve soutma sular drt boru ile tanr.

16

ekil 2.6 ematik 4 borulu indksiyon niteli sistem (CARRIER E-CAT and E20-II Programs)

2.7

Sabit Hacim Haval Hava stma Sistemi

Bu sistemde (ekil 2.7) sistem %100 d hava ile alr. Fan srekli olarak sisteme sabit hacimde hava basar. Hava besleme kanal zerinde set edilmi termostatn komutuna gre stlr veya soutulur.

ekil 2.7 ematik sabit hacimli hava stma sistemi (CARRIER E-CAT and E20-II Programs)

17

2.8

Deiken Hava Hacimli (VAV) Sistemler

ekil 2.8 ematik deiken hava hacimli sistem ekil 2.8 de grld gibi, bir V.A.V sistemi, kontrol kutular vastasyla, daha ziyade hava miktarn deitirerek hitap ettii hacmin stma, soutma dzenini salar ve dizayn artlarn korur. Veri havas genelde sabit scaklkta olup mevsime gre bu sabitlik derecesi deiebilir. Bu sistemler nemli lde enerji tasarrufu salarlar. V.A.V niteli sistemler aada belirtilen ekillerde gruplanmlardr. 1. Tekrar stmal sistemler, 2. ndksiyonlu sistemler, 3. Fan-Powered sistemler.

2.9

Split Klima Sistemleri

Bu cihazlar evler, kk iyerleri, dkkanlar ve ofislerin iklimlendirilmesinde en yaygn kullanlan sistemlerdir. Bu sistemlerde kompresr ve kondenser nitesi (d nite) bahe, balkon, at, binann d yzeyi gibi yerlere yerletirilir. Havay artlandran evaporatr serpantini, havay dolatran fan ve filtre, conta vs. gibi dier aksesuar i niteyi oluturur. nite ile d nite soutucu akkan ile bir birine balanr. nite kanalsz duvar tipi

18 olaca gibi, kanall tipte de olabilir. Kanal tipi i nitelere balanan kanal sistemi ile artlandrlan hava farkl hacimlere tanabilir.

ekil 2.9 Split sistem emas (James B. Bradford ,HVAC Equipment and Systems, 2001) Paket tipi Split sistemlerin Avantajlar ve dezavantajlarn u ekilde sralayabiliriz.
Dezavantajlar

1. Bileenleri hazr olduu iin limitli kapasite seim imkan 2. Genellikle kapal ortamlarn nem kontrol iyi yaplamaz 3. Mahal scaklk kontrol genellikle iki konumlu kontrol ile yaplr. Bu scakln sabit kalmamasna sebep olur. 4. Sistem mr dierlerine gre ksadr. 5. Sistem genellikle uyguland yerin ihtiyalarndan yksek kapasiteli olduunda enerji tketimi fazladr. 6. Ekonomizer kullanm ok zordur. 7. Her bir ayr mahal iin hava datm kontrol kstldr. 8. Cihazlarn ses seviyeleri rahatsz edici olabilir. 9. D hava kullanm snrl deerler ierisinde ounluklada sabitlenmi miktarda olur.

19 10. Cihazlar estetik adan gizlenemeyebilir. 11. Cihazda filtre olana kstldr. Cihaz kondens nitesi ses yapabilir. 12. Tamir bakm, cihazlarn bulunduklar konum nedeni ile problem yaratabilir.
Avantajlar

13. Her oday ayr kontrol imkan vardr. 14. Dier mahallerden bamsz olarak istenilen zamanda stma veya soutma yaplabilir. 15. Cihazda mevcut ise bamsz havalandrma cihaz nitelerinden salanabilir. 16. nite kapasitesi retici firma tarafndan belgelenmitir. 17. Eer mahal de ihtiya yok ise cihaz bamsz olarak kolayca devre d braklabilir. 18. Cihazlar kurmak kolaydr. 19. Merkezi sisteme gre daha az yer kaplar 20. lk yatrm maliyeti dktr. 21. Cihaz iin gerekli hava kanal boyutlar kktr. 22. Cihazn kullanm ok kolaydr.

20
2.10 at Tipi Klima Sistemleri

at tipi klima sistemleri genellikle evaparatr,kompresr,kondanser d nite ve evaparatr fannn bir arada olduu gruplardan oluur.artlandrlan hava mahallere kanallar yardmyla datlmaktadr.Soutucu akkann bir evrim boyunca dolam bakr borular sayesinde olmaktadr.Split klimalardan farkl olarak at tipi klimalarda scroll tip kompresrler kullanlmaktadr.

GVDE

KONDANSER EKZOST HAVASI

KONDANSER GR

EVAPARATR IKII KONDANSER FN KORUYUCU KOMPRESR

ekil 2.10 at Tipi Klima Sistemi (LG Roof Type Air Conditioner Systems)

21
Split ve at Tipi Klimalarn Baz zelliklerinin Karlatrlmas ZELLKLER SPLT TP ATI TP

Zamanlayc Saat Ayarlama Saat Gstergesi Aklll alma Sistemi Otomatik Temizleme Nem Alma Oda Scakl Gstergesi Uzaktan Kumanda Chaos Salnm 4 Ynl Hava fleme Uyku Konumu Fan Hz Otomatik Yeniden Balama Hzl Soutma Koku Filtresi Elektrostatik Filtre Plasma Filtre

Var Var Var Var Var Var Var Var Var Var Var Var Var Var Var Var Var

Yok Var Yok Yok Yok Yok Yok Var Yok Yok Yok Var Yok Yok Yok Yok Yok

Program Saati : Program saati ayar kullanc evde yokken veya uykudayken

klimann otomatik olarak alp kapanmasn salayan bir zelliktir.

Akll alma Sistemi : Akll alma sistemi klimann set edilen scaklk

deerine gre otomatik olarak stma veya soutma konumunda almasn salayan bir zelliktir.rnein kullanc oda scakln 22C ye ayarlam

22 olsun.Oda scakl 22Cnin altna dtnde klima otomatik olarak stma konumunda alr.Eer oda scakl 22Cnin stne karsa klima tekrar soutma konumunda almaya balar.Oda scakl klima nn i nitesinde bulunan sensr yardmyla llr ve elektronik kart sayesinde klima hangi moda almas gerektiine karar veririr.
Otomatik Temizleme : Klimalar uzun sre altktan sonra evaparatr yzeyi

zerinde nem kalr.Eer nem giderilmezse kf ve mantar gibi zararl organizmalar bu yzeylerde reyerek sal tehdit edebilir.Otomatik temizleme konumu sayesinde nem tabakas giderilerek zararl organizmalarn oluumu engellenmi olur.
Nem Alma : Ar soutma yapmadan mahaldeki fazla nemi almaya yarayan bir

zelliktir.
Chaos Salnm : Split klima i nitelerinde bulunan ve soutulan havay

ynlendiren yatay kanatlarn belirli algoritma dahilinde aa ve yukar hareketleriyle daha homojen ve etkili hava dalmna olanak sunan bir zelliktir.
4 Ynl Hava fleme : Bu zellik sayesinde artlandrlan hava aa-yukar ve

saa-sola hareketlerle mahal ierinde tam bir homojen hava dalm salamaktadr.
Fan Hz : Split tip klimalarda genellikle yksek,orta ve dk fan hz ayarlar

bulunmaktadr.
Otomatik Yeniden Balama : Bu zellik sayesinde klima elektrik kesintilerinden

sonra hibir ayarlama yapmadan ilk ayarlarla almaya balar.

Uyku Konumu : 1 ile 7 saat arasnda kullancnn belirledii sre

sonunda,klimann almasnn otomatik olarak durdurulmasn salar.Scaklk ayar bu sre zarfnda otomatik olarak ykseltilecek ve ar souma engellenmi olacaktr. Bundan dolay kullanc daha rahat uyuyabilecektir.
Hzl Soutma zellii : Mahali ok ksa srede soutmay salayan bir

zelliktir.Klima hzl soutma konumunda alrken set scaklk deeri en dk durumda ve fan hz seviyesi de en yksek deerindedir.

Plasma Hava Temizleme Sistemi : Klimadaki hava temizleme sistemi yardmyla

gzle grlmeyecek kadar kk toz, partikl ve bakterileri ortamdan arndrabilirsiniz.

23
BR OTEL BNASI N ATI TP (MERKEZ SSTEM) VE SPLT KLMA SEENEKLERNN EKONOMK OLARAK KARILATIRILMASI

Tezin bu ksmnda Antalyada bulunan bir otelin odalarnn artlandrlmas iin merkezi sitem ile split sistem arasnda bir karlatrma yaplacaktr. Otel odalar toplamda bir mahal olarak kabul edilecek, otelde bulunan bar, restoran gibi toplu kullanm alanlar ayr nitelerle artlandrlacaktr. Sistem hesab Carrier E20-II, HAP System Design Load programnda hesaplanmtr. Sisteme ait veriler aada tablolar halinde verilmitir. Hesaplarmzda yaplan kabuller unlardr, 1. Otel odalarna taze hava infilitrasyon yolu ile salanacaktr. 2. at tipi klima tek mahal artlarnda alacak, otel odalarnn artlandrlmas termostat kontrol ile gerekletirilecektir. 3. at tipi klima evaparatr nitesi ve kondansr nitesi at katnda yerletirilecek, burada artlandrlan hava kanal sistemi ile otel odalarna tanacaktr. 4. at tipi klimada hava kanallarnda s kazanc olmad varsaylmtr.
5. at tipi klimada besleme ve geri dn fanlarndan gerekleen s kazanlar

hesaplara dahil edilmitir. 6. Klimalarda genleme valfinde gerekleen ilemin tersinir olduu kabul edilmitir. 7. Klimalarda evaporatr, kompresr, kondenser nitelerinde gerekleen ilemlerin tersinmez olduu kabul edilmitir. Tersinmezliklere ait deerler Tablo 8 ve Tablo 9 de gsterilmitir. 8. Klimalarda evaparatr kondanser arasndaki borularn atmosferden s kazanc, kompresr evaparatr genleme valfi arasndaki borulardan atmosfere s geii olduu kabul edilmitir. 9. Bina duvarlarnn yaltmsz olduu kabul edilmitir. 10. Pencereler ift caml ve glgeliksiz olduu kabul edilmitir. 11. Her odada iki kiinin kald, bu kiilerin belirli saatlerde odalar kullandklar kabul edilmitir. 12. Cihazlarn pik yklerde altklar kabul edilmitir. Cihazlarda her hangi bir

24 modlasyonun gereklemedii, otomatik kontrolnn on-off olacak ekilde yapld kabul edilmitir. Tablo 2.1 Bina duvar detay Is Kalnlk Younluk geirme Ktle diren Katman yzey direnci Al kaplama 25mm Sva 203 mm Adi tula 25mm sva D yzey Toplam mm 0,000 15,880 25,400 203,200 25,400 0,000 282,580 kg/m 0,0 800,9 1858,1 1922,2 1858,1 0,0 (mK)/W kg/m

0,12064 0,0 0,09866 12,7 0,03519 47,2 0,27954 390,6 0,03519 47,2 0,05864 0,0 0,79693 552,6

25 Tablo 2.2 Sistem zeti

Merkezi Sistem Soutucu Batarya Yk Durumu Toplam batarya yk 93 kW Maksimum batarya yk 74,5 kW Batarya hava akm 6795 l/sn Duyulur s oran 0,797 m/kW 7,3 Pik Ykn olutuu tarih Haziran D hava KT/YT 33,6/26,8 C Giren hava KT/YT 26/20,1 C kan hava 16,9/16,4 C Batarya i noktas 15,9 C By-pass faktr 0,1 Bal nem 58% Dizayn scakl 14,4 C

Tablo 2.3 Sistemde meydana gelen s kazanmlar

MAHAL ISI KAZANIMLARI Pencere ve at kat Duvarlar at Pencereler Aydnlatma Kaplardan Demeden Iklandrmalar Grev lamblar Elektrikli Ekipmanlardan nsanlardan nfiltrasyon Dier Gvenlik Faktr TOPLAM MAHAL YKLER Mahal artlandrlmas Plenum Duvar Yk Plenum at Yk Plenum klandrma Yk Dn Fan Yk Havalandrma Besleme Fan Yk Kanallardan Is Kayb / Kazanc TOPLAM SSTEM YK Merkezi Soutma Yk Merkezi Istma Yk TOPLAM ARTLANDIRMA Soutma Datalar Temmuz 2000 Soutma KT / YT 33,6C / 26,8 C Detaylar Hissedilir Is kazanc (W) 118 m2 19114 486 m2 8765 215 m2 6479 118 m2 3040 0 m2 0 0 m2 0 0 m2 0 2592 W 2377 0W 0 14400 W 13867 96 6470 - 0 - 0 10% / 0% 6011 - 66124 - 63900 0% 0 0% 0 0% 0 6795 L/s 1888 672 L/s 6812 6795 L/s 1888 0% 0 74487 74487 0 74487

26

Tablo 2.4 Mahallere gre yk dalmlar

Mahal smi Mahal-1 -1 -2 -3 -4 -5 -6 -7 -8 -9 -10 -11 -12 -13 -14 -15 -16 K1-1 K1-2 K1-3 K1-4 K1-5 K1-6 K1-7 K1-8 Soutma yk (kw) 1,7 1,5 3,4 1,5 1,5 1,5 2,1 1,9 1,7 1,7 1,7 1,7 1,7 1,7 1,4 2,1 1,5 2,8 1,3 1,3 1,3 1,3 1,8 1,6 Mahal smi Mahal-1 K1-9 K1-10 K1-11 K1-12 K1-13 K1-14 K1-15 K1-16 K1-1 K2-2 K2-3 K2-4 K2-5 K2-6 K2-7 K2-8 K2-9 K2-10 K2-11 K2-12 K2-13 K2-14 K2-15 K2-16 Soutma yk (kw) 1,4 1,4 1,4 1,4 1,4 1,4 1,4 1,6 1,5 2,8 1,3 1,3 1,3 1,3 1,8 1,6 1,4 1,4 1,4 1,4 1,4 1,4 1,4 1,6

Tablo 2.5 Sistem dizayn deerleri

Sistem Bileeni D Hava Karm havas Sotucu Batarya Besleme Fan Souk hava kanal Zon Havas Geri dn havas Yerleim KT (C) Giri k k k k k 33,6 26 16,9 17,1 17,1 25 25,2 zgl nem 0,01953 0,0124 0,01143 0,01143 0,01143 0,01162 0,01162

27

28

Tablo 2.6 Sistem enerji ve i deerleri diyagram (LG Teknik Data Tablosu)
Proses Evaparatr Fan Motoru Toplam Soutma Yk Soutulan Ortam Scakl Kompresr emme hatt s kazanc Kompresr ii COP Kompresrden evreye s kayb Kompresr basma hatt s kayb Kondansrden s transferi Kondansr fan gc Sv hattndan s transferi Genleme valf evre scakl Soutulan ortam scakl Evaparatrden havann k sc. Ksm 7-1 1-2 2-3 2-3 3-4 4-5 5-6 6-7 Sembol (We.p.) (QE) (TR) (QSL) Wcomp COP Qcomp QDL Qc WCF QLL T0 Tr Deer 5,7 93 25 6,6 2,84 33 Birim kW kW c kW kW kW kW kW kW C C C

1,5

33,6 25 16,9

29

ekil 2.11 Merkezi sistem klima cihaz R22 gaz P-H diyagram Evaparatr (7-1) Enerji dengesi m =7Q1 / (h1-h7) = 93,5/(402-250)=0,611 kg/s Termodinamiin ikinci kanunu
7 I1

= m(s1-s7) - 7Q1/TR = 0,611.(1,71-1,18)-93/(273+25) =12,19 W/K

Emme Hatt (1-2) Enerji dengesi

1Q2=m(h2-h1)

= 0,611(412,5-402)=6,42 kW

Termodinamiin ikinci kanunu

1 I2

= m(s2-s1) - 1Q2/T0 = 0,611.(1,75-1,71)-6,42/(273+33,6) =3,52 W/K

Kompresr (2-3)

30 Enerji dengesi
2Q3=m(h3-h2)+2W3

= 0,611(412-412,5)-33=-0,1 kW

Termodinamiin ikinci kanunu

2 I3

= m(s3-s2) - 2Q3/T0 = 0,611.(1,65-1,75)-(-0,1)/(273+33,6) =47,4 W/K

Basma Hatt (3-4) Enerji dengesi

3Q4=m.(h4-h3)

= 0,611.(418-412)=3,67 kW

Termodinamiin ikinci kanunu

3 I4

= m(s4-s3) - 3Q4/T0 = 0,611.(1,68-1,65)-93/(273+33,6) =-35,7 W/K

Kondanser (4-5)
4Q5=m.(h5-h4)

= 0,611.(255-418)=-99,73 kW

Termodinamiin ikinci kanunu

4 I5

= m(s5-s4) - 4Q5/T0 = 0,611.(1,15-1,78)-92,5/(273+33,6) =19,35 W/K

Sv Hatt (5-6)
5Q6=m.(h6-h5)

= 0,611.(250-255)=-3,05 kW

Termodinamiin ikinci kanunu

5 I6

= m(s6-s5) - 5Q6/T0 = 0,611.(1,17-1,18)-(-33)/(273+33,6) =3,8594 W/K

Genleme Valfi (6-7)

6Q7=m.(h7-h6)

= 0,611.(250-250)=0 kW

Termodinamiin ikinci kanunu

6 I7

= m(s7-s6)= 0,611.(1,18-1,17) =6,11 W/K

COPCARNOT = TR / (T0-TR) = (298/8,6)= 34,6 WCARNOT = (QE/COPCARNOT) = (93,5/34,6) = 2,68 kW WCOMP = WCARNOT +ITOPLAM.T0 = 2,68 + 98,8.306,6=33,00 kW

31

Tablo 2.7 at tipi klima tersinmezlik hesab tablosu

ATI TP KLMA m= 0,611 Qe= 93 Wk= 33
Nokta Basn

kg/s kW kW
Scaklk

Soutucu akkan debisi Soutma yk Kompresr gc

Entalpi Entropi Blm Ortam Sc. Q Q/T Tersinmezlik

kPa

kJ/kg

kJ/(kg.K) 7-1

Tr&To 25 33,6 33,6 33,6 33,6 33,6 33,6

kW/kW 1 0,06 -0,358 0,039 -1,072 -0,032 0,0000

kW 0,31208 0,02095 -0,10863 0,01197 -0,32528 -0,00998 0,00000

I (kW/kWK) 0,000013 0,000037 0,00051 0,000068 0,000208 0,000041 0,000065 0,000942

1 2 3 4 5 6 7

812 1016 4036 3662 1705 1610 728

16 24 85 80 44,3 40 7

402,00 412,50 412,00 418,00 255,00 250,00 250,00

1,71 1-2 1,75 2-3 1,65 3-4 1,68 4-5 1,18 5-6 1,17 6-7 1,18
Toplam Tersinmezlik

COPkar Wkar W'kom Fan motorlar Toplam Tketim

= = = =

34,65 2,68 33,00 7,20

kW kW kW KW/KW

= 0,43

32

ekil 2.12 Split tipi klima cihaz R22 gaz P-H diyagram Evaparatr (7-1) Enerji dengesi m =7Q1 / (h1-h7) = 1,94/(406-254)=0,0127 kg/s Termodinamiin ikinci kanunu
7 I1

= m(s1-s7) - 7Q1/TR = 0,0127.(1,74-1,19)-1,94/(273+25) =0,509 W/K

Emme Hatt (1-2) Enerji dengesi

1Q2=m(h2-h1)

= 0,0127(409-406)=0,0382 kW

Termodinamiin ikinci kanunu

1 I2

= m(s2-s1) - 1Q2/T0 = 0,0127.(1,75-1,74)-0,0382/(273+33,6) =0,0027 W/K

Kompresr (2-3)

33 Enerji dengesi
2Q3=m(h3-h2)+2W3

= 0,0127 (422-409)-1,2= -1,0343 kW

Termodinamiin ikinci kanunu

2 I3

= m(s3-s2) - 2Q3/T0 = 0,0127.(1,63-1,75)-(-1,0343)/(273+33,6) =1,8438 W/K

Basma Hatt (3-4) Enerji dengesi

3Q4=m.(h4-h3)

= 0,0127.(427-422)=0,0637 kW

Termodinamiin ikinci kanunu

3 I4

= m(s4-s3) - 3Q4/T0 = 0,0127.(1,65-1,63)-0,0637/(273+33,6) = 0,0471 W/K

Kondanser (4-5)
4Q5=m.(h5-h4)

= 0,0127.(261-427)= -2,116 kW

Termodinamiin ikinci kanunu

4 I5

= m(s5-s4) - 4Q5/T0 = 0,0127.(1,19-1,65)-(-2,6160)/(273+33,6) = 1,0379 W/K

Sv Hatt (5-6)
5Q6=m.(h6-h5)

= 0,0127.(254-261) = -0,0892 kW

Termodinamiin ikinci kanunu

5 I6

= m(s6-s5) - 5Q6/T0 = 0,0127.(1,17-1,19)-(-0,0892)/(273+33,6) = 0,0361 W/K

Genleme Valfi (6-7)

6Q7=m.(h7-h6)

= 0,0127.(254-254)=0 kW

Termodinamiin ikinci kanunu

6 I7

= m(s7-s6)= 0,0127.(1,19-1,17) = 0,2549 W/K

COPCARNOT = TR / (T0-TR) = (298/8,6)= 34,65 WCARNOT = (QE/COPCARNOT) = (1,94/34,6) = 0,056 kW WCOMP = WCARNOT +ITOPLAM.T0 = 0,056 + 3,7315.306,6=1,2 kW

34

Tablo 2.8 Split klima tersinmezlik hesab tablosu

SPLT KLMA m= 0,0127 Qe= 1,9375 Wk= 1,2 kg/s kW kW Soutucu akkan debisi Soutma Yk Kompresr gc Ortam Sc. Tr&To 25 33,6 33,6 33,6 33,6 33,6 33,6

Nokta Basn Scaklk kPa C

Entalpi kJ/kg

Entropi Blm kJ/(kg.K) 7-1

Q KW / KW 1 0,0196 -0,533 0,032 -1,09 -0,045 0,0000

Q/T kW 0,00650 0,00012 -0,00337 0,00021 -0,00690 -0,00029 0,00000

Tersinmezlik I (kW/kWK) 0,00026 0,0000013 0,00095 0,000024 0,000535 0,000018 0,00013

1 2 3 4 5 6 7

641 668 4303 3763 1705 1610 728

8,05 9,35 88,29 81,34 44,38 42 12,3

406,00 409,00 422,00 427,00 261,00 254,00 254,00

1,74 1-2 1,75 2-3 1,63 3-4 1,65 4-5 1,19 5-6 1,17 6-7 1,19 Toplam Tersinmezlik 48x0,0021 0,0021 0,108

COPkar Wkar W'kom Fan motorlar Toplam 48 cihaz iin

= = = =

34,65 0,06 1,20 0,05 31,072

kW kW kW KW/ KW

35

Tablo 2.9 Tersinmezlik Yzdelerinin Dalm

Blm Blm Split I (W/K) Split % at tipi I (W/K) at tipi %

7-1 1-2 2-3 3-4 4-5 5-6 6-7

Evaparato 0,00026 Emme 0,0000001

13,64% 0,07% 49,41% 1,26% 27,81% 0,97% 6,83%

0,00013 0,000037 0,00051 0,00068 0,000208 0,00041 0,000065

12,33% 3,56% 47,98% 6,45% 19,58% 3,90% 6,19%

Kompreso 0,00095 Basma 0,00024

Kondans 0,000535 Sv Hatt 0,000018 Genleme 0,00013 TOPLAM 0,0021

100,00% 0,000942 100,00%

60,00% 50,00% 40,00% YZDE 30,00% 20,00% 10,00% 0,00%

Ev ap ar at or Em m e H at t Ko m pr es or Ba sm a H at t Ko nd an s r S v Ha G en tt le m e Va lfi

S STEM PARALARI SPLT ROOFTOP

ekil 2.13 Tersinmezlik Yzdeleri Grafii

36 Tablodan da grlecei gibi tersinmezlik deerinin en yksek olduu kompanent kompresrlerdir. Dolaysyla toplam tersinmezliin azaltlmas iin kompresrlerde iyiletirme yaplmas mantkl olabilir.12.000 Btu / hlk klimalarda kullanlan kompresr Malezya yapmdr.rnlerde enerji verimi daha yksek olan Kore yapm kompresrlerin kullanlmas tersinmezlik deerlerini azaltacaktr.Fakat bu deiiklik dier olumsuz durumlarn ortaya kmasna neden olmutur, 1- Enerji verim seviyesi yksek olan Kore yapm kompresrlerin fiyatlar yksek olduu iin rnn fiyatnn artmasna neden olacaktr. 2- Bu kompresrlerin ses seviyeleri daha yksek olduu iin rnn ses seviyesinin artmasna neden olacaktr. 3- rnn ses seviyesinin artmas sahadan mteri ikayeti ile geri dnen rn saysn artraca iin iletme maliyetlerinin artmasna neden olacaktr. Yukarda belirtilen dez avantajlara bakldnda enerji verim oran daha yksek olan kompresrlerin kullanlmas tersinmezliklerin azalmasn salarken dier taraftan rnn birim maliyetinin artmasna ve sahadan mteri ikayeti ile dnen rnlerin saysnn artmasna neden olacandan kullanlmas mantkl deildir.

37

Tablo 2.10 Split Klima lk Yatrm Maliyeti

NO AIKLAMA MK./AD. BR. FIYAT (YTL) TUTAR (YTL)

DUVAR TP SPLT KLMA 1 Duvar tipi Split Klima Soutma Kapasitesi 12000 BTU/h 2 Boru tesisatnn denmesi 3 Montaj ve Devreye alma

1 ad 10 m 1 tk

590 14,70 91,00

590 147 91

TOPLAM 818 KDV 160 GENEL TOPLAM 978 48 klima iin 46.944 YTL ilk yatrm maliyeti

Tablo 2.11 at Tipi Klima lk Yatrm Maliyeti

NO AIKLAMA MK./AD. BR. FIYAT TUTAR

ATI TP KLMA 1 at tipi Klima 2 Soutma Kapasitesi 320.000 BTU/h 3 Besleme kanallar (Yaltml Kanal) Uygulama iilii dahil 4 Emme Kanallar Uygulama iilii dahil 5 Emme ve fleme Menfezleri 6 Termostat

1 ad 162 m 162 m 76 ad 1 ad

28.750,00 36,50 28,25 13,75 178,75

28.750 5.913 4.577 1.045 179

TOPLAM 40.463 KDV 7.283 GENEL TOPLAM 47.747 at tipi klima iin 47.747 YTL ilk yatrm maliyeti

38 Tablo 2.12 Split ve at tipi klima iin yllk ortalama bakm gideri tablosu
YIL DENEN
PARANIN 10 YILLIK ORTALAMA DEER

DENEN

PARANIN 10 YILLIK ORTALAMA DEER

YTL SPLT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 150 165 182 200 220 242 266 292 322 354 TOPLAM

YTL 354 354 354 354 354 354 354 354 354 354 3.537

YTL YTL at tipi 4000 9.432 4400 9.432 4840 9.432 5324 9.432 5856 9.432 6442 9.432 7086 9.432 7795 9.432 8574 9.432 9432 9.432 TOPLAM 94.318

Tablo 2.13 Yllk Ortalama lk Yatrm Maliyetleri

LK YATIRIM MALYETLER

YIL

DENEN

PARANIN 10 YILLIK ORTALAMA DEER

DENEN

PARANIN 10 YILLIK ORTALAMA DEER

YTL SPLT 1 978

YTL

YTL YTL ATI TP 47747 112.585

2.306

39
Cihazlarn gnde toplam 12 saat ve ylda 6 ay altn kabul ediyoruz.

Tablo 2.14 Yllk Ortalama Enerji Sarfiyat Tablosu

ATI TP YILLIK TKETM SPLT YILLIK TKETM YIL 86.832 2.700 kW = kW = DENEN 14761,44 YTL 459 YTL
PARANIN 10 YILLIK SONUNDAK DEER

DENEN

PARANIN 10 YILLIK SONUNDAK DEER

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

YTL SPLT 459 1.082 505 1.082 555 1.082 611 1.082 672 1.082 739 1.082 813 1.082 894 1.082 984 1.082 1082 1.082 TOPLAM 10.823

YTL

YTL YTL ATI TP 14.761 34.806 16.237 34.806 17.861 34.806 19.647 34.806 21.612 34.806 23.773 34.806 26.150 34.806 28.765 34.806 31.642 34.806 34.806 34.806 TOPLAM 348.057

ekil 2.14 Termoekonomik Denge

40

Crn,TOP = CYaka,TOP + Z LK + Z L C i = ci E i
Split Klima iin

(4.1) (4.2)

Crn,TOP = 3.537 + 2.306 + 10.823 = 16.666 YTL / 10 YIL

C rn ,TOP = crn x1.93kW crn = 16.666 / 1.93 = 8.635 YTL / 10YILxkW at tipi Klima iin C rn,TOP = 94318 + 112585 + 348057 = 554.960 YTL / 10 YIL C rn,TOP = crn x93kW crn = 554960 / 93 = 5.967 YTL / 10YILxkW (Formller Thermal Design ve Optimization, Adrian Bejan 1996dan alnmtr) Yukardaki sonulardan da grlebilecei gibi iki sistemin de ilk yatrm maliyetleri birbirlerine ok yakn deerlerdedir. Sistem soutma kapasitesi arttka at tipi klimann ilk yatrm maliyeti split klimaya gre daha az olmaktadr. Bu durumda iki sistemi iletme maliyetleri ve konfor asndan karlatrmak daha uygun olacaktr. Tablo 16 da at ve split klima iin gerekli karlatrma parametreleri verilmitir. Tablodaki veriler incelendiinde otelin yln soutma gerektiren zamanlarnda tam kapasite ile alt varsaylrsa iletme maliyeti asndan daha ekonomik olaca grlmektedir. Ancak daha kk kapasitelerde, rnein otelin te bir orannda dolu olduu kabul edildiinde at tipi klima 40,2 kW g tketmeye devam ederken, split klimalardaki tketim 20 kW lere inecektir. Bu durum split klima iin en nemli bir tercih nedenidir.

41

Tablo 2.15 Karlatrma tablosu

KRTER ATI TP KLMA SPLT KLMA

Kurulu maliyeti Tersinmezlik (IxT) Toplam elektrik harcamas Yllk ortalama birim enerji maliyeti Mahalleri bamsz kontrol imkan Mahalleri imkan Servis Bamsz havalandrma

0,513 YTL / kW 0,32 kW/ kW 0,43 kW / kW 64,16 YTL / kW Yok Var

0,503 YTL / kW 0,583 kW/ kW 0,649 kW / kW 92,72 YTL / kW Var Yok

Yllk bakm daha kolay

48 cihaz iin yllk bakmlar daha zor.

SONULAR

at tipi klima sistemleri ve split klima sistemleri uygulamada en ok tercih edilen klima sistemleridir. at tipi klima sistemleri orta lekte g sarf eden sistemlerde kurulum maliyeti daha dk olduu iin tercih nedenidir. Ancak oteller iin kapasite kontrolnn zor olmas nedeni ile tercih edilmemektedir. at tipi klima sistemleri tek mahallin ayn anda stlp, soutulduu durumlarda daha ok kullanlmaktadr. Genel olarak kk otellerde split klimalar odalarn ssn bamsz kontrolne izin vermesi nedeni ile daha ok tercih edilmektedir. Ancak yukarda yaplan ekserji analizlerinden de grlecei gibi split sistemler ekserjetik olarak en dk verimli sistemlerdir. Bir baka dez avantaj ise mahale taze havann salanamamasdr.Ancak baz uygulamalarda taze hava bamsz bir klima sistemi ile odalara n soutma yapldktan sonra gnderilmekte, mahallin artlandrlma ilemleri ise split klima cihaz tarafndan yaplmaktadr. Bu durum ilk yatrm maliyetlerini artrmaktadr. Yukardaki bilgilerin ve datalarn sonularna gre seilen bu otelde at tipi klimann kullanlmas daha uygun olacaktr.Daha byk sistemlerde blm 3de bahsedilen sistemlerde incelenerek bir karar verilmesi daha uygun olacaktr.

42
KAYNAKLAR

Adrian Bejan, (1996), Thermal Design And Optimization Carrier E-CAT and E20-II Programs, Help Menu Carrier E20-II, HAP System Design Load 4,1, Software Carrier Hourly Analiysis Program 4.1, Software Gran Wall., (1998), Exergetics. ISISAN A., (2000), Istma Tesisat, ISISAN YAYINLARI, 265. James B. Bradford, HVAC Equiment and Systems, 2001 Termodinamiin Temelleri, Yunus engel Tmmob Mmo, (2003), Otomatik Kontrol Tesisat. 1997 ASHRAE Fundemantals Handbook (SI)

43
EKLER

Ek 1 R22 Gaz iin termodinamik deerler. (1997 ASHRAE Fundemantals Handbook (SI))

44 Ek 2 R22 Gaz iin termodinamik deerler. (1997 ASHRAE Fundemantals Handbook (SI))

45 ZGEM Doum tarihi Doum yeri Lise Lisans Yksek Lisans 15.07.1977 Artvin 1992-1995 1997-2002 2002-2005 Trabzon Lisesi Yldz Teknikniversitesi Makine Fak. Makine Mhendislii Blm Yldz Teknik niversitesi Fen Bilimleri Enstits Makine Mh. Anabilim Dal, Is Proses Program

alt kurum(lar)

2003-2005

Arelik-Lg Klima San. ve Tic. A. (Devam Ediyor)