MC LC

LI M U ................................................................................................................................................ 1
CHNG 1: L LUN C BN V H THNG TI CHNH V TH TRNG TI CHNH PHI
SINH .............................................................................................................................................................. 3
1.1. Tng quan v th trng ti chnh phi sinh trong h thng ti chnh ................................................ 3
1.1.1. H thng ti chnh ........................................................................................................................ 3
1.1.1.1. Khi nim .............................................................................................................................. 3
1.1.1.2. Cu trc h thng ti chnh ................................................................................................... 3
1.1.1.3. Th trng ti chnh - B phn trung tm ca h thng ti chnh ......................................... 4
1.1.2. Th trng ti chnh phi sinh trong h thng ti chnh ............................................................... 7
1.1.2.1. Mt s khi nim................................................................................................................... 7
1.1.2.2. Phn loi th trng ti chnh phi sinh................................................................................. 7
1.1.2.3. Cc thnh phn tham gia th trng ti chnh phi sinh ........................................................ 9
1.1.2.4. Li th ca th trng ti chnh phi sinh ...........................................................................10
1.2. Cc cng c ti chnh phi sinh.........................................................................................................11
1.2.1. Khi nim v c im ...............................................................................................................11
1.2.2. Cc cng c ti chnh phi sinh c bn ......................................................................................11
1.2.2.1. Hp ng k hn (Forwards) ..............................................................................................11
1.2.2.2. Hp ng tng lai (Futures) ..............................................................................................12
1.2.2.3. Quyn chn (Options) .........................................................................................................14
1.2.2.4. Hp ng hon i (Swaps) ................................................................................................17
1.2.2.5. Cc cng c ti chnh phi sinh khc ..................................................................................18
1.2.3. ng dng ca cc cng c ti chnh phi sinh ...........................................................................20
1.2.3.1. Phng nga ri ro ................................................................................................................20
1.2.3.2. Cng c u c....................................................................................................................21
1.2.3.3. Cung cp thng tin hiu qu hnh thnh gi ........................................................................23
1.3. S pht trin th trng ti chnh phi sinh .......................................................................................23
1.3.1. Tnh tt yu ca vic pht trin th trng ti chnh phi sinh ...................................................23
1.3.2. Cc tiu ch nh gi s pht trin ca th trng ti chnh phi sinh .......................................25
1.3.2.1. Tnh phong ph ca cc cng c trn th trng .................................................................25
1.3.2.2. Khi lng giao dch...........................................................................................................25
1.3.2.3. S lng khch hng ...........................................................................................................26
1.3.2.4. Tnh ph bin ca hot ng ti chnh phi sinh.................................................................26
1.3.2.5. Cng ngh k thut .............................................................................................................27
i

1.3.2.6. S hon thin h thng php l ...........................................................................................27

1.3.3. Cc iu kin pht trin th trng ti chnh phi sinh ..............................................................28
1.3.3.1. Nhu cu phng nga ri ro th trng .................................................................................28
1.3.3.2. H thng php l y .....................................................................................................29
1.3.3.3. S pht trin ca h thng thng tin, k thut v cng ngh ..............................................30
1.4. Th trng ti chnh phi sinh mt s quc gia trn th gii .........................................................31
1.4.1. Th trng ti chnh phi sinh Singapore - SGX ........................................................................32
1.4.1.1. Qu trnh pht trin ca th trng ti chnh phi sinh Singapore ......................................32
1.4.1.2. Cc sn phm trn th trng ..............................................................................................32
1.4.1.3. Cu trc v t chc th trng.............................................................................................34
1.4.2. Th trng ti chnh phi sinh Hng Kng - HKEx ...................................................................34
1.4.2.1. S pht trin ca th trng ti chnh phi sinh Hng Kng...............................................34
1.4.2.2. Cc sn phm ca th trng ...............................................................................................35
1.4.2.3. Cng ngh, k thut, i tng tham gia ............................................................................36
Kt lun chng 1 ....................................................................................................................................38
CHNG 2: THC TRNG PHT TRIN TH TRNG TI CHNH PHI SINH VIT NAM .. 39
2.1. Qu trnh pht trin ca th trng ti chnh phi sinh trong h thng ti chnh Vit Nam ..............39
2.1.1 H thng ti chnh Vit Nam ......................................................................................................39
2.1.1.1. Ngn hng Nh nc v chnh sch tin t .........................................................................39
2.1.1.2. Th trng ti chnh.............................................................................................................41
2.1.1.3. nh gi chung v h thng ti chnh Vit Nam hin nay ..................................................44
2.1.2. Th trng ti chnh phi sinh Vit Nam ................................................................................45
2.2. Thc trng th trng ti chnh phi sinh Vit Nam ......................................................................50
2.2.1.1. C quan qun l ..................................................................................................................51
2.2.1.2. Cc t chc ti chnh ...........................................................................................................52
2.2.1.3. Nh u t ...........................................................................................................................54
2.2.2. Cc cng c ti chnh phi sinh Vit Nam ..............................................................................54
2.2.2.1. Hp ng k hn .................................................................................................................55
2.2.2.2. Hp ng hon i ..............................................................................................................56
2.2.2.3. Hp ng quyn chn .........................................................................................................57
2.2.2.4. Cng c ti chnh phi sinh khc ........................................................................................57
2.2.3. nh gi s pht trin ca th trng ti chnh phi sinh Vit Nam .......................................58
2.2.4. Phn tch hot ng ti chnh phi sinh ca cc ngn hng thng mi ....................................66
2.2.5. p dng cng c ti chnh phi sinh cc doanh nghip ..........................................................69
ii

2.3. nh gi thc trng pht trin th trng ti chnh phi sinh Vit Nam ........................................74
2.3.1. Kt qu t c ........................................................................................................................74
2.3.1.1. C quan qun l v h thng php l ..................................................................................74
2.3.1.2. n v cung cp cc hp ng ti chnh phi sinh..............................................................75
2.3.1.3. Sn phm giao dch trn th trng .....................................................................................75
2.3.1.4. Nh u t ...........................................................................................................................76
2.3.2. Hn ch v nguyn nhn ............................................................................................................76
2.3.2.1. Hn ch ...............................................................................................................................76
2.3.2.2. Nguyn nhn .......................................................................................................................77
Kt lun chng 2 ....................................................................................................................................82
CHNG 3: GII PHP PHT TRIN TH TRNG TI CHNH PHI SINH NHM HON
THIN H THNG TI CHNH GP PHN N NH NN KINH T V M VIT NAM.......... 83
3.1. Tim nng pht trin th trng ti chnh phi sinh Vit Nam ......................................................83
3.1.1. Mi trng kinh t chnh tr .......................................................................................................83
3.1.2. C hi hi nhp kinh t quc t .................................................................................................84
3.1.3. S quan tm ca cc i tng tham gia ...................................................................................85
3.2. nh hng pht trin th trng ti chnh phi sinh ........................................................................85
3.2.1. nh hng v tin pht trin................................................................................................86
3.2.2. nh hng v cu trc th trng .............................................................................................87
3.2.3. nh hng v ni dung pht trin ............................................................................................87
3.2.4. nh hng phm vi hot ng ca th trng ..........................................................................88
3.3. Mt s gii php pht trin th trng ti chnh phi sinh Vit Nam.............................................89
3.3.1. Gii php t pha qun l Nh nc ..........................................................................................89
3.3.1.1. a ra c khi nim v th trng ti chnh phi sinh ....................................................89
3.3.1.2. Hon thin h thng vn bn php l v chnh sch lin quan n ti chnh tin t ...........89
3.3.1.3. Thc y pht trin cc th trng lin quan.......................................................................91
3.3.2. Xy dng c ch phi hp hiu qu cc bn tham gia ...............................................................93
3.3.3. a dng ha sn phm v nng cao cht lng giao dch..........................................................94
3.3.4. Pht trin h thng thng tin ......................................................................................................97
3.3.5. Tng cng xy dng c s vt cht k thut............................................................................98
3.3.6. o to i ng cn b...............................................................................................................99
Kt lun chng 3 ..................................................................................................................................101
KT LUN................................................................................................................................................ 102
Danh mc ti liu tham kho ..................................................................................................................... 103
iii

DANH MC CC T VIT TT TRONG BI NGHIN CU

Vit tt

Din gii

TCPS

Ti chnh phi sinh

TSCS

Ti sn c s

TTCK

Th trng chng khon

NHNN

Ngn hng Nh nc

NHTM

Ngn hng thng mi

TCTC

T chc ti chnh

TCTD

T chc tn dng

VCB

Ngn hng thng mi c phn Ngoi thng Vit Nam

BIDV

Ngn hng u t v Pht trin Vit Nam

ACB

Ngn hng Chu

Eximbank

Ngn hng xut nhp khu Vit Nam

Vietinbank

Ngn hng thng mi c phn Cng thng Vit Nam

Techcombank

Ngn hng thng mi c phn K thng Vit Nam

MB

Ngn hng Qun i

Sacombank

Ngn hng thng mi c phn Si Gn Thng Tn

Agribank

Ngn hng Nng nghip v Pht trin Nng thn Vit Nam

UBCKNN

y ban chng khon Nh nc

TTGDCK

Trung tm giao dch chng khon

TP.HCM

Thnh ph H Ch Minh

SGX

S giao dch chng khon Singapore

HKFE

S giao dch hp ng tng lai Hng Kng

HKEx

S giao dch chng khon v thanh ton b tr Hng Kng

OTC

Phi tp trung

iv

DANH MC BNG BIU V S

S hiu

Ni dung

Trang

Bng 1.1

Tiu chun hp ng tng lai th trng Chicago

13

Bng 1.2

Li nhun v thua l ca khi s dng quyn chn

16

Bng 1.3

Nghip v quyn chn mua

16

Bng 1.4

Nghip v quyn chn bn

17

Bng 1.5

Khi lng giao dch ti th trng Singapore

33

Bng 2.1

Doanh s hot ng ti chnh phi sinh mt s ngn hng

59

Bng 2.2

Doanh s hot ng ti chnh phi sinh BIDV

60

Bng 2.3

T trng gi tr hp ng theo sn phm ti Eximbank

63

Bng 2.4

T trng gi tr hp ng theo sn phm ti Sacombank

63

Bng 2.5

T trng gi tr hp ng theo sn phm ti ACB

63

Bng 2.6

T trng gi tr hp ng theo sn phm ti BIDV

64

Bng 2.7

Doanh thu hot ng phi sinh ca mt s ngn hng

66

thng mi
Bng 2.8

Chi ph hot ng phi sinh ca mt s ngn hng thng

67

mi
Bng 2.9

Li nhun t hot ng phi sinh mt s ngn hng

67

Bng 2.10

Yu t tc ng n ri ro ca doanh nghip

70

Bng 2.11

Mc am hiu cng c ti chnh phi sinh ca cc doanh

71

nghip
Bng 2.12

Mc thng xuyn s dng cng c ti chnh phi sinh

73

cc doanh nghip

S hiu
Biu 1.1

Ni dung
T trng s hp ng theo sn phm thi k 2005 2010

Trang
36

ti HKEx
Biu 2.1

Doanh s hot ng ti chnh phi sinh mt s ngn hng

60

Biu 2.2

Doanh s hot ng ti chnh phi sinh BIDV

60

Biu 2.3

T trng gi tr hp ng theo sn phm ti Eximbank

64

Biu 2.4

T trng gi tr hp ng theo sn phm ti Sacombank

64

Biu 2.5

T trng gi tr hp ng theo sn phm ti ACB

65

Biu 2.6

T trng gi tr hp ng theo sn phm ti BIDV

65

Biu 2.7

Yu t tc ng n ri ro ca doanh nghip

70

Biu 2.8

Mc am hiu cng c ti chnh phi sinh ca cc doanh

72

nghip
Biu 2.9

Mc thng xuyn s dng cng c ti chnh phi sinh

73

ca cc doanh nghip

S hiu

Ni dung

Trang

S 1.1

Cu trc h thng ti chnh

S 1.2

Lu chuyn vn trong nn kinh t

S 1.3

Giao dch qua trung tm thanh ton b tr

14

S 1.4

C ch giao dch ti HKEx

37

S 2.1

Thnh vin tham gia th trng ti chnh phi sinh Vit

51

Nam

vi

LI M U
1. Tnh cp thit ca ti nghin cu
T khi hi nhp vi nn kinh t th gii th nn kinh t Vit Nam lun phi
i mt vi nhng ri ro t gi v ri ro li sut v cng ln. l l do ti sao cc
cng c phi sinh trn cc ti sn ti chnh l tin t, li sut, vng vi mc ch
phng nga ri ro bt u xut hin trn th trng ti chnh Vit Nam. Th
trng ti chnh phi sinh hnh thnh v pht trin s gp phn hon thin h thng
ti chnh, tng tnh thanh khon ng thi bo him ri ro cho ton th trng. Tuy
nhin th trng ti chnh phi sinh mi ch manh nha, cha thc s pht trin
Vit Nam. Cc cng c ti chnh phi sinh cn cha c trin khai y , mc
p dng cn hn ch, c bit l cha c mt th trng ti chnh phi sinh chnh
thc. iu lm km hm s pht trin ca th trng ti chnh phi sinh, nh
hng ti qu trnh hon thin h thng ti chnh nhm pht trin n nh nn kinh
t v m. V vy pht trin th trng ti chnh phi sinh Vit Nam nhm hon
thin h thng ti chnh l mt nhu cu tt yu v rt cp thit trong bi cnh kinh
t y bin ng hin nay. Xut pht t nhng l do trn, nhm chng ti chn
ti : Pht trin th trng ti chnh phi sinh nhm hon thin h thng ti
chnh gp phn n nh nn kinh t v m Vit Nam tin hnh nghin cu.
Tnh n thi im hin ti, c mt s ti nghin cu v hot ng phi
sinh nhng cc ti mi ch dng li vic cp ti tng loi cng c ring
bit, trin khai ri rc trn tng loi th trng. Do , c th ni im khc bit
ln nht trong ti ny l chng ti tin hnh nghin cu tng quan tt c cc
cng c ti chnh phi sinh ng dng trn th trng ti chnh ng thi hng tp
trung nghin cu pht trin th trng ti chnh phi sinh trong tng th pht trin
h thng ti chnh.
2. Mc tiu nghin cu
H thng ho cc l lun c bn v h thng ti chnh v th trng ti chnh
phi sinh, cng c ti chnh phi sinh. Tm hiu v mt s th trng ti chnh phi
sinh trn th gii.
im qua v nh gi s lc qu trnh pht trin ca h thng ti chnh Vit
Nam t sau i mi. Phn tch qu trnh ra i v ng dng cc cng c ti chnh
phi sinh Vit Nam, nh gi nhng thnh tu v hn ch, qua rt ra nhng
kinh nghim pht trin th trng.
1

a ra nhng nh hng v xut cc gii php pht trin th trng ti

chnh phi sinh Vit Nam.
3. i tng v phm vi nghin cu
i tng nghin cu: Nghin cu nhng l lun v th trng ti chnh, th
trng ti chnh phi sinh v cc cng c ti chnh phi sinh.
Phm vi nghin cu: Nghin cu qu trnh pht trin ca h thng ti chnh
Vit Nam, din bin ca vic trin khai v ng dng cc cng c ti chnh phi sinh
trn th trng ti chnh t nm 1997 n nay.
4. Phng php nghin cu
S dng phng php duy vt bin chng kt hp cc phng php thng
k, phn tch, so snh nhm lm r vn c cp trong ti.
Phng php thu thp v x l d liu, bao gm c d liu s cp v d liu
th cp: thu thp c cc thng tin khch quan cho ti nghin cu, chng
ti thit k mt mu phiu iu tra trc nghim v mt bn cu hi phng vn
gi n cc chuyn gia ti chnh. ng thi tin hnh thu thp d liu th cp t
cc c quan thng k, tp ch, cc t chc ti chnh Tt c cc d liu s cp v
th cp sau khi thu thp u c thng k v x l trn my tnh.
5. ngha thc tin ca ti
H thng ti chnh ton cu ngy cng pht trin, cc quan h ti chnh
khng ch gi gn trong mt nn kinh t m cn vn ra ton th gii. Trong bi
cnh , cc yu t ca nn kinh t ngy cng chu s chi phi su sc t cc bin
ng bn ngoi. Cc yu t ri ro ngy cng hin hu r nt hn, tc ng mnh
m n nhn thc ca cc ch th trn th trng. V vy, ti nhm pht trin th
trng cho cc cng c phng nga ri ro hiu qu, thc y cc hot ng huy
ng v s dng vn, tng cng hiu qu ca h thng ti chnh quc gia, cng c
s n nh ca nn kinh t v m mang ngha l lun v thc tin cao.
6. Kt cu ca ti
Li m u.
Chng 1: L lun c bn v h thng ti chnh v th trng ti chnh phi sinh.
Chng 2: Thc trng pht trin th trng ti chnh phi sinh Vit Nam.
Chng 3: Gii php pht trin th trng ti chnh phi sinh nhm hon thin h
thng ti chnh gp phn n nh nn kinh t v m Vit Nam.
Kt lun.
2

CHNG 1: L LUN C BN V H THNG TI CHNH V TH

TRNG TI CHNH PHI SINH
1.1. Tng quan v th trng ti chnh phi sinh trong h thng ti chnh
1.1.1. H thng ti chnh
1.1.1.1. Khi nim
Trong thc t, cc quan h ti chnh din ra rt phc tp, a dng, chng an
xen vo tt c cc hot ng khc nhau trong nn kinh t. Tuy nhin, nhng quan
h ny lun tun th nhng nguyn tc, quy lut nht nh, trong cc quan h c
tnh cht c th ging nhau th nhm li thnh mt b phn. Gia cc b phn ny
li c nhng mi quan h, rng buc ln nhau hnh thnh nn h thng ti chnh.
Vy: H thng ti chnh l tng th cc b phn khc nhau trong mt c cu
ti chnh, m cc quan h ti chnh hot ng trn cc lnh vc khc nhau
nhng c mi lin h tc ng ln nhau theo nhng quy lut nht nh.
Cc b phn trong h thng ti chnh hot ng trn cc lnh vc: to ra cc
ngun lc ti chnh, thu ht v chu chuyn cc ngun ti chnh. Ton b h thng
ti chnh thc hin vai tr c bit quan trng l m bo nhu cu vn cho nn kinh
t.
1.1.1.2. Cu trc h thng ti chnh
Cu trc h thng ti chnh bao gm cc t im vn v b phn dn vn. T
im vn l ni to ra ngun ti chnh ng thi cng l ni thu ht tr li ca
ngun vn. C 4 t im vn l: Ti chnh doanh nghip, Ti chnh dn c, t chc
x hi, Ngn sch nh nc, Ti chnh i ngoi. Cc t im vn c nhng mi
lin h thng xuyn vi nhau thng qua b phn dn vn b phn quan trng
nht l thi trng ti chnh v cc trung gian ti chnh.
S 1.1: Cu trc h thng ti chnh
Ti chnh doanh
nghip

Ngn sch Nh
nc
Th trng ti chnh v t
chc ti chnh trung gian

Ti chnh dn c,
t chc x hi

Ti chnh i
ngoi
3

1.1.1.3. Th trng ti chnh - B phn trung tm ca h thng ti chnh

a. Khi nim v vai tr
Th trng ti chnh l b phn c bit quan trng, chi phi ton b hot
ng ca nn kinh t. Th trng ti chnh gp phn thc y mnh m s pht
trin kinh t x hi ca mt quc gia.
Th trng ti chnh ng vai tr nng ct trong qu trnh lun chuyn ng
vn t nh u t n nh sn xut. Dng vn c chuyn t ngi c vn sang
ngi cn vn thng qua hai con ng: ti chnh trc tip v ti chnh gin tip.
Ti chnh gin tip c thc hin da trn hot ng ca cc trung gian ti chnh.
Th trng ti chnh pht trin, cc trung gian ti chnh a dng lm nhn t thc
y qu trnh lun chuyn vn v cung cp cc cng c ti chnh a dng cho c
ngi u t v ngi s dng vn.
S 1.2: Lu chuyn vn trong nn kinh t
Ti chnh gin tip

Vn

Cc t chc ti chnh
trung gian

Ngi i vay

Ngi cho vay

1. H gia nh
2. Hng kinh
doanh
3. Chnh ph
4. Nc ngoi

Vn

Th trng ti
chnh
Ti chnh trc tip

1. Hng kinh
doanh
2. Chnh ph
3. H gia nh
4. Nc ngoi

Vai tr quan trng ca th trng ti chnh

- Thc y vic tch lu v tp trung ngun vn p ng nhu cu vn xy
dng c s vt cht k thut ca nn kinh t. Vic pht trin h thng ti chnh v
cc cng c ti chnh nh tri phiu, c phiu, chng ch tin gi s gip cc ch
th huy ng c ngun vn ln trong thi gian ngn. Mt khc, th trng ti
chnh gip tng thu nhp cho ngi tit kim, qua s khuyn khch vic tit
kim, tng tch lu trong nn kinh t.
4

- Tng hiu qu s dng vn. Th trng ti chnh ra i to mt knh dn

vn hiu qu trong nn kinh t, gip khi thng ngun, p ng vn kp thi cho
sn xut kinh doanh. Nh u t phi cn nhc vic s dng vn sao cho c hiu
qu nht, m bo ngha v hon tr ng thi t c li nhun k vng.
- Hot ng ca th trng to iu kin thun li cho vic thc hin cc
chnh sch m ca, ci cch kinh t ca Chnh ph. Bn cnh , th trng ti
chnh rt nhy cm vi cc hot ng ca nn kinh t, th trng to iu kin thc
y pht trin kinh t ng thi cng l thc o hiu qu cc hot ng kinh t.
- Th trng ti chnh c vai tr ht sc quan trng khng ch vi nn kinh t
m i vi tng c nhn. Vn l mch mu ca nn kinh t, th trng ti chnh
gip mch mu ny lu thng mnh hn, to iu kin pht trin ton b nn
kinh t. i vi tng c nhn, th trng ti chnh gp phn ci thin mc sng ca
ngi tiu dng khi cho php h c th tiu dng ngay c khi kh nng ti chnh
thc t ca h cha p ng c.
b. Phn loi th trng ti chnh
Cn c vo phng thc huy ng vn: Th trng n v th trng vn c phn.
- Th trng n l th trng mua bn, trao i cc cng c n. Thc cht
ca vic pht hnh cc cng c n l nh pht hnh ng ra vay theo phng thc
hon tr c gc v li. Cc cng c n c thi hn xc nh, c th l ngn hn,
trung hn hay di hn. Cc cng c n ngn hn c thi hn di 1 nm, c th l
tn phiu kho bc, chng ch tin gi ngn hn, thng phiu Cc cng c n
trung v di hn c thi hn t 1 nm tr ln, nh tri phiu, chng ch tin gi di
hn
- Th trng vn c phn l ni mua bn cc loi c phiu. C ng l ch s
hu cng ty v phi chu trch nhim trong phn ng gp ca mnh. ng thi c
phiu cng mang li quyn yu cu v ti sn v li nhun sau thu ca cng ty cho
c ng.

Cn c vo thi hn lun chuyn vn: Th trng tin t v th trng vn.

- Th trng tin t l th trng mua bn giao dch cc cng c ngn hn.
Do thi hn ngn nn th trng tin t c tnh thanh khon cao, ri ro thp v
n nh. Ch th thng xuyn v ch yu trn th trng ny l cc NHTM.
NHTM c chc nng chnh cung cp vn ngn hn cho nn kinh t.
- Th trng vn l th trng giao dch, mua bn cc cng c ti chnh trung
v di hn (gm cc cng c n di hn v c phiu). TTCK l c trng c bn
ca th trng vn. Tuy nhin TTCK cng giao dch cc chng khon ngn hn.
Cn c theo tnh cht ca vic pht hnh cc cng c ti chnh: th trng s
cp v th trng th cp.
- Th trng s cp (th trng cp mt) l th trng trong cc cng c
ti chnh c mua bn ln u tin. Cc c phiu, tri phiu ca Chnh ph v cc
cng ty khi c pht hnh ln u u c mua bn trn th trng ny.
- Th trng th cp (th trng cp hai) l th trng giao dch cc cng c
ti chnh sau khi chng c pht hnh trn th trng s cp. Hot ng trn th
trng th cp khng lm thay i ngun vn ca cc t chc pht hnh, thc cht
l trao i, mua bn quyn s hu cng c ti chnh. Th trng th cp lm cho
cc cng c ti chnh c tnh lng hn v sinh li cao hn v vy to iu kin
thun li cho vic pht hnh trn th trng s cp. ng thi th trng th cp
cn tham gia nh gi cho cc cng c ti chnh trn th trng s cp.
Cn c vo ngun gc cc cng c c giao dch, mua bn trn th trng: th
trng ti chnh c s v th trng ti chnh phi sinh.
- Th trng ti chnh c s giao dch, mua bn cc ti sn ti chnh c s
nh vn, tin t, c phiu, tri phiu, cc giy t c gi khc Mi loi TSCS
c giao dch trn th trng tng ng nh th trng vn, th trng ngoi hi,
TTCK, th trng vng...
- Th trng TCPS l ni giao dch, mua bn cc hp ng c hnh thnh
da trn cc ti sn ti chnh c s.

1.1.2. Th trng ti chnh phi sinh trong h thng ti chnh

1.1.2.1. Mt s khi nim
Khi nim cng c phi sinh
Cc cng c phi sinh l cc hp ng c hnh thnh da trn giao dch
ca TSCS (Underlying Asset) bao gm hng ho nh c ph, cao su, ma, st thp,
kim loi v cc ti sn ti chnh nh tin t, li sut, chng khon
C hai nhm TSCS: nhm ti sn hng ho v nhm ti sn ti chnh.
Cc cng c phi sinh c bn bao gm:
- Hp ng k hn
- Hp ng tng lai hp ng quyn chn
- Hp ng hon i
- Mt s cng c phi sinh khc.
Khi nim cng c ti chnh phi sinh
Cng c TCPS l cng c m bn cht l cc hp ng c hnh thnh da
trn cc TSCS l ti sn ti chnh nh tin t, li sut, vng, ch s chng khon, c
phiu, tri phiu...
Khi nim th trng phi sinh
Th trng phi sinh l th trng giao dch, mua bn cc cng c phi sinh.
Da vo loi cng c c giao dch trn th trng m th trng phi sinh c th
c chia thnh 2 th trng: th trng hng ho phi sinh v th trng TCPS.
Khi nim th trng ti chnh phi sinh
Th trng TCPS l th trng giao dch, mua bn cc cng c TCPS.
1.1.2.2. Phn loi th trng ti chnh phi sinh.
Cn c vo loi cng c trn th trng phi sinh:
- Th trng k hn
- Th trng tng lai
- Th trng quyn chn
- Th trng hon i
- Th trng cc cng c TCPS khc
7

Cn c vo cch thc t chc th trng giao dch: Th trng giao dch tp trung
v th trng phi tp trung.
a) Th trng giao dch tp trung (Exchange Traded Derivatives)
Th trng giao dch tp trung l ni cc sn phm TCPS c mua bn tp
trung ti mt a im nht nh hoc thng qua mng li kt ni ng truyn
n h thng my ch.
c im
- Th trng giao dch tp trung hot ng cng khai, theo quy nh ca php
lut, cc nguyn tc ca s giao dch. S giao dch l mt t chc c t cch php
nhn, c th do Nh nc thnh lp hoc do nhiu t chc t nhn thnh lp.
- Thnh vin tham gia th trng giao dch tp trung phi p ng yu cu
nht nh v ti chnh, k qu, hn mc, nng lc php lut, hnh vi i vi mi
gii vin, l ngi a cc lnh mua v bn ca khch hng vo h thng th phi
c chng ch hnh ngh theo quy nh ca php lut.
- Cc b phn cu thnh th trng giao dch tp trung gm: S giao dch l
b phn quan trng nht; trung tm thanh ton b tr; trung tm lu k; cc cng ty
mi gii TCPS.
Quy trnh giao dch trn th trng giao dch tp trung
Cc giao dch mua bn hp ng TCPS c thc hin theo nguyn tc u
gi cng khai. Khi lnh mua, lnh bn ph hp vi nhau v gi c, s lng, thi
gian th lnh s c khp. S hin din ca c quan mi gii, s giao dch, s m
bo cc lnh khp lun c thc hin. Thi gian giao dch ca cc hp ng
TCPS ti th trng tp trung thng din ra theo gi hnh chnh ca nc . V
vic giao dch cng c th c t chc thnh tng phin nu l khp lnh nh k
hoc tin hnh lin tc c ngy nu l khp lnh lin tc.
b) Th trng phi tp trung (Over The Counter Derivatives Market)
Th trng OTC l ni m cc sn phm TCPS c giao dch ti bt c u,
c th ti quy hoc qua in thoi, fax, mng Internet theo nguyn tc tho
thun trc tip gia cc bn hoc gin tip qua mi gii. Trn th trng OTC cc
8

sn phm TCPS c th bin i p ng nhu cu ca cc bn tham gia. Do vy,

sn phm trn th trng OTC a dng nht.
Th trng OTC c din ra lin tc 24/24 mi a im, mi quc gia.
Nhng ngi to lp th trng hay cc trung gian, mi gii s gip cc bn mua
bn gp c nhau. Gi cc sn phm trn th trng c xc nh da trn nhu
cu ca ngi mua v ngi bn trn th trng.
Hot ng ca th trng OTC t nguyn tc v quy nh hn ti cc s giao
dch. Tuy nhin hot ng trn th trng ny vn phi m bo tun theo cc quy
nh php lut. Mi giao dch TCPS phi c lp thnh mt hp ng ring bit
m bo m bo tnh php l.
1.1.2.3. Cc thnh phn tham gia th trng ti chnh phi sinh
Cc nh qun l th trng
l nhng c quan qun l c th do Nh nc thnh lp hoc do cc t
chc t lp ra thc hin gim st v iu hnh th trng vi mc tiu m bo
cng bng, khc phc cc li, hon thin th trng.
Ngi phng h (Hedgers)
Ngi phng h c coi l ngi s dng cui cng trn th trng TCPS.
H tham gia th trng vi mc ch bo him, phng nga ri ro s bin ng gi
c, li sut Nhng ri ro c th c loi b trn th trng TCPS khi cc
yu t bin i trong tng lai c c nh li. Nhng ngi phng h c th l c
nhn, doanh nghip hoc cc TCTC.
Nh u c (Speculators)
Nh u c cng c coi l ngi s dng cui cng trn th trng TCPS.
H l nhng ngi sn sng chp nhn ri ro vi k vng thu c li nhun ln
hn. Khi ngi phng h tham gia th trng vi mc ch phng nga ri ro th
phi c nhng ngi chp nhn ri ro , chnh l nhng nh u c. Nh u c
c th sn sng to ra v th u c i nghch vi nhng ngi phng h vi d
on th trng s bin i theo chiu hng c li cho h. Nhng nh u c c
9

th l t chc hay c nhn. iu quan trng i vi nhng nh u c l ngoi vic

phn tch nhy bn cn tun th cht ch cc hn mc ct l hoc li nhun d
kin.
Nh kinh doanh chnh lch gi (Arbitragers)
Nh kinh doanh chnh lch gi c th l trung gian, mi gii trn th trng
TCPS. H cng c th l cc nh to lp th trng khi h to iu kin gip ngi
mua, ngi bn gp c nhau. Hot ng kinh doanh chnh lch gi da trn s
chnh lch gi gia cc th trng hoc gi gia cc thi im kim li nhun.
y l mt hot ng t ri ro nhng li nhun li thp. V vy i hi cc nh kinh
doanh phi m rng th trng hn na, pht trin h thng thng tin lin lc
theo di gi gia cc th trng. Nh m thc y th trng pht trin.
Ba thnh phn tham gia trn th trng bao gm ngi phng h, nh u c
v nh kinh doanh chnh lch gi c th gi chung l nh u t bi v mc ch
ca h l b vn tm kim li nhun ng thi bo v li nhun.
1.1.2.4. Li th ca th trng ti chnh phi sinh
Th nht, chi ph giao dch thp hn. iu ny lm cho vic chuyn hng
t cc giao dch giao ngay sang phi sinh ngy cng d dng v hp dn hn.
Th hai, tnh thanh khon cao hn hn so vi th trng giao ngay, yu cu
v vn tham gia th trng l tng i thp. Nhng t sut sinh li v ri ro c
th c iu chnh bt c mc no nh mong mun.
Th ba, cc nh u t c th tm kim c nhng khon li nhun ng k
t chnh lch gi c, chnh lch li sut.
Th t, th trng TCPS gip cc tn hiu th trng kh b bp mo. Cc
nh u c c nh thao tng th trng s gp phi nhng kh khn nht nh. V
th, s hiu qu ca th trng TCPS gip nng cao tnh lnh mnh cho th trng
giao ngay.

10

1.2. Cc cng c ti chnh phi sinh

1.2.1. Khi nim v c im
Cng c TCPS l cng c m bn cht l cc hp ng c hnh thnh da
trn cc ti sn ti chnh c s nh tin t, li sut, vng, ch s chng khon, c
phiu, tri phiu... nhm t c nhiu mc tiu khc nhau nh phn tn ri ro,
to ra v bo v li nhun.
Cng c ti chnh phi sinh c cc c im sau:
- Gi tr ph thuc v thay i theo gi tr ca TSCS. Thng thng gi tr
ca hp ng TCPS nh hn hoc bng gi tr ca TSCS, khi gi tr TSCS thay i
th gi tr ca hp ng TCPS cng thay i cho ph hp.
- Khng i hi u t ban u hoc u t ban u nh hn cc hp ng
giao dch thng thng. Khi mt khch hng iu kin giao dch cc sn
phm ti chnh c s thng thng th hon ton iu kin giao dch cc sn
phm TCPS cho TSCS . Trong mt s trng hp k hn di hoc c nhng iu
khon u i khin khch hng phi k qu hoc tr mt mc ph ban u nht
nh.
- c o hn trong tng lai. Hp ng TCPS c th c o hn vo
ngy o hn ca TSCS hoc c th chm dt trc hn khi din bin th trng
bt li cho hp ng TCPS.
1.2.2. Cc cng c ti chnh phi sinh c bn
1.2.2.1. Hp ng k hn (Forwards)
Hp ng k hn c k gia bn mua v bn bn i vi mt loi TSCS l
cc ti sn ti chnh (nu l cng c phi sinh th TSCS c th l hng ha khc) ti
thi im hin ti nhng vic thc hin s c din ra trong tng lai. Hp ng
k hn l cng c n gin nht trong s cc cng c TCPS.
Nhng yu t trong hp ng
- Ngy thc hin hp ng: l mt ngy trong tng lai c tho thun
trong hp ng, cn gi l ngy o hn.
11

- Thi hn hp ng: tnh t ngy hp ng c hiu lc n ngy o hn.

- Gi thc hin: gi hai bn tha thun giao dch ti ngy o hn, cn gi l
gi k hn.
c im
- Ti thi im k hp ng khng h din ra s trao i hng ho hay thanh
ton tin.
- Hp ng k hn mang tnh cht bt buc. Ti ngy o hn hai bn bt
buc phi thc hin nhng tho thun cam kt trong hp ng.
- Hp ng k hn mang ri ro thanh khon. Ri ro ny xy ra khi mt trong
hai bn khng thc hin hp ng.
V d: Ngy 1/1/2011, doanh nghip A v ngn hng k mt hp ng k hn mua
100.000 USD vi t gi USD/VND l 19.500, o hn ngy 31/3/2011. n ngy
31/3, doanh nghip bt buc phi mua 100.000 USD v ngn hng bt buc phi
bn nh tho thun cho d t gi c nh th no. Nu t gi > 19.500 th doanh
nghip c li, cn ngn hng b thit v ngc li.
1.2.2.2. Hp ng tng lai (Futures)
Hp ng tng lai l tha thun v vic mua bn TSCS theo gi c
thng nht trc vo mt thi gian xc nh trong tng lai.
Hp ng tng lai cng c tnh bt buc thc hin nh hp ng k hn.
Nhng yu t trong hp ng
- Ngy trong tng lai l ngy thanh ton cui cng.
- Gi c xc nh ngay ti thi im k hp ng c gi l gi tng
lai, cn gi ca hng ho vo ngy giao hng l gi quyt ton.
- Cc yu t ca hng ho nh s lng, quy cch, cch thc giao dch...
c im
- Hp ng tng lai c tha thun v mua bn thng qua ngi mi gii.
- Hp ng tng lai c mua bn trn th trng tp trung.

12

- Cc bn tham gia giao dch cn k qu m bo thanh ton. Khon k

qu ban u ph thuc vo mi s giao dch, mi loi hng ha, gi tng lai ca
hng ha ang c giao dch hin ti v cc d liu trong qu kh. Sau mt thi
gian giao dch, nu ti khon gim xung di mc k qu duy tr theo qui nh,
th cc bn phi k qu thm m bo s d ti thiu.
Bng 1.1: Tiu chun hp ng tng lai th trng Chicago
AUD
Tr gi hp ng
K qu

Ban u
Duy tr

GBP

CAD

EUR

100.000 62.500 100.000 125.000

JPY

CHF

12.500.000 125.000

1.148$ 1.485$

608$

1.755$

4.590$

2.565$

850$ 1.100$

450$

1.300$

3.400$

1.900$

Thng giao dch

Gi giao dch

Thng 1, 3, 4, 6, 7, 9, 10, 12
7:20 sng n 2:00 chiu

(Ngun: Chicago Mercantile Exchange)

C th ni hp ng tng lai l hp ng k hn c tiu chun ha. Cc
yu t ca hp ng tng lai tng t nh hp ng k hn nhng c yu cu
cht ch hn v loi v s lng n v TSCS mua bn, th thc thanh ton v k
hn giao dch.
Hp ng tng lai c giao dch trn cc th trng tng lai. Cc bn c
th kt thc hoc chm dt v th ca mnh mt cch d dng. Bn gi th trng
v (ngi mua hp ng) c th kt thc v th ca mnh bng cch bn hp ng
tng lai vi cng loi TSCS v ngy giao hng. Ngc li, bn gi th on v
(ngi bn) cng c th kt thc v th ca mnh bng cch mua mt hp ng
tng lai tng t.
Hp ng tng lai c thanh ton li l hng ngy theo gi th trng. Cc
giao dch tin t ca hp ng u thng qua trung tm thanh ton b tr. Trung
tm ny ng vai tr trung gian nh mt bn ca hp ng. Ch 1-5% s hp ng

13

tng lai thc s c giao dch, cn li hu nh ch thanh ton b tr li l

gia cc bn thng qua trung tm thanh ton b tr.
S 1.3: Giao dch qua trung tm thanh ton b tr
Tin
Mua H
tng lai

Tin
Bn H
tng lai

Trung tm
thanh ton b tr
Ti sn c s

Ti sn c s

Trung tm thanh ton b tr lm tng tnh thanh khon cho cc hp ng

tng lai v cc bn c th d dng mua bn nu khng mun thc hin tip. Ngha
l nu bn A mun mua mt hp ng tng lai, anh ta c th mua t trung tm
thanh ton b tr; nu bn B mun bn mt hp ng tng lai, anh ta c th bn
cho trung tm thanh ton b tr. y l mt u th ca hp ng tng lai so vi
hp ng k hn. Hn na, vi khon k qu, kh nng ph v hp ng trong hp
ng tng lai thp hn nhiu so vi hp ng k hn, thm ch bng 0.
1.2.2.3. Quyn chn (Options)
Quyn chn l cng c cho php ngi nm gi c mua (nu l quyn
chn mua) hoc c bn (nu l quyn chn bn) mt khi lng TSCS vi mc
gi xc nh v trong mt khong thi gian nht nh.
Tnh u vit ca cng c ny l ngi nm gi quyn c la chn thc
hin hay khng thc hin quyn do h phi b chi ph mua hp ng.
Nhng yu t ca hp ng quyn chn bao gm: loi quyn chn - quyn
chn mua (call options) hay quyn chn bn (put options), tn TSCS, khi lng
giao dch, ngy o hn, gi thc hin, ph quyn chn hay gi quyn chn.
Cc loi gi ca quyn chn
- Gi thc hin quyn chn l mc gi 2 bn tha thun v cam kt s thc
hin vo ngy giao hng.

14

- Ph quyn chn l gi ngi mua quyn phi tr cho ngi bn quyn. y

l chi ph m ngi mua b ra c la chn thc hin hay khng thc hin
quyn. Ph quyn chn cao hay thp ty thuc vo gi thc hin m hai bn tha
thun v thi gian hiu lc ca quyn. Quyn chn mua s c ph cao nu gi thc
hin thp, quyn chn bn s c ph cao nu gi thc hin cao v ngc li. Ph
quyn cn ph thuc vo mc li nhun m ngi nm gi c th thu c.
Cc kiu thc hin thc hin quyn chn
- Quyn chn kiu chu u: ngi nm gi ch c php s dng quyn
vo ngy o hn.
- Quyn chn kiu chu M: ngi nm gi c php s dng quyn bt c
lc no t khi k hp ng cho n khi o hn. Chng ta thy quyn chn kiu
chu M linh ng hn nhiu so vi kiu chu u
V d: Ngy 1/1/2011, mt ngi b ra 200.000 VND mua mt hp ng quyn
chn mua 100 USD ca ngn hng vi t gi USD/VND l 20.000 th ph quyn
chn l 200.000 VND v gi thc hin quyn l 20.000 VND.
Cc loi gi tr ca quyn chn
- Gi tr ni ti ca quyn l khon chnh lch gia gi th trng ca TSCS
v gi thc hin quyn ti mt thi im. Gi tr ni ti thp nht bng 0 v nu
din bin gi th trng bt li cho ngi nm gi th ngi c th khng thc
hin quyn. V d quyn chn mua vi gi thc hin l 100.000 VND th khi gi
xung di 100.000 VND, ngi nm gi s khng s dng quyn m s mua trn
th trng vi gi thp hn. Khi gi tr ni ti bng 0.
- Gi tr thi gian ca quyn l khon chnh lch gia gi tr ni ti v ph
quyn chn. S bin ng ca TSCS c mt mi lin h quan trng vi gi tr thi
gian. Gi tr thi gian tng khi bin ng tng.

15

Li nhun v thua l ca nh u t theo nghip v quyn chn

Bng 1.2: Li nhun v thua l khi s dng hp ng quyn chn
Trng thi

Quyn chn mua

In the money
(c tin)
At the money
(ngang gi)
Out of the money
(mt tin)

Quyn chn bn

Gi thc hin < gi th trng Gi thc hin > gi th trng

Gi thc hin = gi th trng Gi thc hin = gi th trng
Gi thc hin > gi th trng Gi thc hin < gi th trng

V d 1: Ngy 1/1/2011, mt hp ng quyn chn mua c k kt gia ngn

hng v nh u t. Chi tit nh sau: Quyn chn mua kiu chu M cho php giao
dch 1.000 c phiu cng ty X ti mc gi thc hin 1 c phiu l 20.000 VND, o
hn ngy 31/12/2011. Ph quyn chn 1 c phiu l 1.000 VND. Li nhun v thua
l ca nh u t tnh trn 1 c phiu c trnh by bng sau:

Gi th
trng

Bng 1.3: Nghip v quyn chn mua

Li nhun v thua l
Gi thc
Ph
ca nh u t
hin quyn
quyn
Ngi mua Ngi bn

Kt qu thc
hin quyn

Khng thc
hin
Thc hin hoc
+1.000
khng

19.000

20.000

1.000

-1.000

+1.000

20.000

20.000

1.000

-1.000

21.000

20.000

1.000

0 Thc hin

22.000

20.000

1.000

1.000

-1.000 Thc hin

Nh vy, mua quyn chn mua gip nh u t gii hn khon l ti a

ng bng ph quyn chn nhng li th khng gii hn, tu thuc gi thc hin
thp hn bao nhiu so vi gi giao ngay ti ngy thc hin quyn. Ngc li, ngi

16

bn quyn chn mua c khon li ti a bng ph quyn chn nhng l th khng

gii hn. Khon l ca ngi bn ng bng khon li ca ngi mua v ngc li.
V d 2: Ngy 1/1/2011, mt hp ng quyn chn bn c k kt gia nh u t
v ngn hng. Chi tit hp ng: quyn chn bn kiu chu M cho php giao dch
1000 USD ti mc gi thc hin l 20.000 VND/USD, o hn ngy 31/12/2011.
Ph quyn chn 1 USD l 1.000 VND. Li nhun v thua l ca nh u t tnh
trn 1 USD nh sau:
Bng 1.4: Nghip v quyn chn bn
Gi th
trng

Gi thc
hin quyn

Li nhun v thua l ca
Ph quyn nh u t
Ngi mua
Ngi bn

Kt qu
thc hin
quyn
Khng thc
+1.000
hin
Thc hin
+1.000
hoc khng

22.000

20.000

1.000

-1.000

20.000

20.000

1.000

-1.000

19.000

20.000

1.000

0 Thc hin

18.000

20.000

1.000

+1.000

-1.000 Thc hin

Nh vy, mua quyn chn bn gip nh u t gii hn khon l ti a ng

bng ph quyn chn nhng li th khng gii hn tu thuc vo gi thc hin cao
hn bao nhiu so vi gi giao ngay ti ngy thc hin. Ngc li, ngi bn quyn
chn bn c khon li ti a bng ph quyn chn nhng l th khng gii hn.
Khon l ca ngi bn ng bng khon li ca ngi mua v ngc li.
1.2.2.4. Hp ng hon i (Swaps)
C 2 dng hp ng hon i
Hp ng hon i li sut l hp ng m trong mt bn s trao i
dng li sut ca mnh ly dng li sut ca i phng. C th hon i hai
dng li sut bao gm li sut c nh vi c nh, c nh vi th ni hoc th ni
vi th ni

17

Hp ng hon i tin t thc cht l s kt hp mt giao dch giao ngay v

mt giao dch k hn, c th mua giao ngay, bn k hn hoc ngc li bn giao
ngay v mua k hn.
V d: Cng ty A va thu 90.000 USD t mt hp ng xut khu. Hin ti cng ty
cn VND chi tr tin mua nguyn liu v lng cng nhn. Sau ba thng na,
cng ty phi thanh ton mt hp ng nhp khu tr gi 80.000 USD. tho mn
nhu cu VND hin ti v USD trong tng lai, cng ty c th tho thun vi ngn
hng hai giao dch:
- Bn giao ngay 90.000 USD ly VND chi tiu thi im hin ti.
- Mua k hn 80.000 USD thanh ton hp ng nhp khu sau ba thng.
Tng t, nu cng ty cn thanh ton ngay 90.000 USD v sau 3 thng s c
khon thu 80.000 USD th cng ty s thc hin 2 giao dch:
- Mua giao ngay 90.000 USD thanh ton hp ng nhp khu n hn.
- Bn k hn 80.000 USD c VND chi tiu sau ba thng na.
Ni dung chnh ca hp ng hon i tin t
- Ngy ca hp ng bao gm ngy hiu lc v ngy o hn. Ngy hiu lc
l ngy thc hin giao dch giao ngay trong khi ngy o hn l ngy thc hin
giao dch k hn. Ngy ca hp ng do cc bn tham gia tho thun.
- Thi hn giao dch c tnh t ngy hiu lc ti ngy o hn. Thi hn
giao dch ti thiu v ti a c quy nh theo tng thi k.
- T gi hon i bao gm hai loi t gi: t gi giao ngay v t gi k hn.
T gi giao ngay l t gi do ngn hng nim yt ti thi im giao dch. T gi k
hn c tnh trn c s t gi giao ngay, chnh lch li sut cc ng tin v s
ngy thc t ca hp ng.
1.2.2.5. Cc cng c ti chnh phi sinh khc
Nhiu cng c TCPS c thit k da trn nhng nguyn l c bn ca cc
cng c quyn chn v tng lai, gi l hp ng Exotics, hay l nhng cng c
khng chun. Cc v d sau c th minh ho v cng c TCPS khng chun:
18

V d 1: Tri phiu ca Standard Oils

Nm 1986, cng ty Standard Oils pht hnh loi tri phiu m ngi mua
khng nhn c li sut, nhng n ngy o hn ngi mua 1.000 USD tri
phiu s nhn c mt s tin ph tri da trn gi ca du lc . S tin ph
tri ny bng tch s ca 170 vi mc gi du tng vt mc 25 USD/thng, tuy
nhin mc gi vt ln khng qu 40 USD/thng. Li tc nhn c ti a l
2.250 USD vi 1.000 USD tri phiu. Trng hp gi du khng tng, ngi mua
ch nhn c gc tri phiu ti ngy o hn.
V d 2: Tri phiu ICONs
Nm 1985, ngn hng Banker Trust pht hnh tri phiu ICONs. Li tc tri
phiu ny ph thuc vo t gi ngoi t. Ngn hng tho thun trc vi ngi mua
2 mc t gi X1 v X2 (X1 > X2). Nu ti ngy o hn, t gi ln hn X1 th ngi
mua s nhn c ton b s tin nh tho thun, cn nu t gi nh hn X2 th
ch nhn c tin gc. Nu t gi trong khong X2 v X1 th ngi mua nhn c
mt phn li tc.
V d 3: Hp ng quyn chn li sut chn trn v chn hai u
Quyn chn li sut chn trn ti a c p dng khi khch hng vay vn
theo li sut th ni nhng khng phi tr vt qu mt mc li sut c xc nh
trc c gi l li sut trn. Ti thi im o hn nu li sut thc t vt trn,
khch hng ch phi tr li sut bng mc trn. Nu li sut thc t nh hn trn th
khch hng tr theo li sut thc t. c quyn ny, khch hng phi tr mt mc
ph theo tho thun.
Quyn chn li sut chn hai u c p dng khi khch hng vay vn theo
li sut th ni vi mong mun ch phi tr li sut trong mt khung xc nh trc.
Ti thi im o hn, nu li sut thp hn mc ti thiu hoc cao hn mc ti a
th khch hng tr li theo mc ti thiu hoc ti a. Nu li sut nm trong khong
tho thun th khch hng tr li theo li sut hin hnh.

19

Trn th trng TCPS cn xut hin rt nhiu loi cng c TCPS khng
chun nh hp ng quyn chn bt u trong tng lai - l loi hp ng ta phi
tr ngay nhng ch bt u ti thi im no trong tng lai hoc hp ng
quyn chn hn hp - hp ng da trn cc hp ng quyn chn khc.
1.2.3. ng dng ca cc cng c ti chnh phi sinh
1.2.3.1. Phng nga ri ro
Khi th trng bt n, gi c bin ng kh lng th cng c TCPS l mt
trong nhng cng c hu ch nht phng nga ri ro. Th trng TCPS cho php
nhng ngi mun hn ch ri ro chuyn giao ri ro cho nhng ngi sn sng
chp nhn, chnh l nhng nh u c. V vy, th trng ny rt c hiu qu trong
vic phn phi li ri ro gia cc thnh phn tham gia. Cng v th, h sn sng
cung cp nhiu vn hn cho th trng ti chnh, to iu kin pht trin nn kinh
t, pht huy kh nng huy ng v gim chi ph s dng vn.
Gi ca TSCS trong cc hp ng TCPS u c xc lp trc cho ngy
o hn. Ti ngy o hn:
- Vi hp ng quyn chn, ngi nm gi c th thc hin theo gi tho
thun hoc khng nu mc gi khng c li cho mnh. Bng vic tr ph mua
hp ng quyn chn, ngi mua c th gii hn c khon l ti a ca mnh
chnh bng ph quyn b ra. Vi quyn chn mua, nu gi th trng thp hn
gi thc hin th ngi nm gi khng thc hin quyn m mua TSCS theo gi th
trng. Ngc li, vi quyn chn bn, nu gi th trng cao hn th ngi nm
gi bn TSCS theo gi th trng. y l mt u im ca hp ng quyn chn.
- Vi hp ng tng lai, vic thanh ton b tr hng ngy hn ch c ri
ro bin ng t gi, li sut do cc bn c th d dng chm dt v th ca mnh.
- Vi hp ng k hn, hai bn bt buc phi thc hin nhng iu khon
k kt cho d gi trn th trng l bao nhiu. iu ny gip cc bn tham gia c
th c tnh c thu nhp hay chi ph phi b ra m khng cn tnh n s thay
i ca gi TSCS, t hn ch c ri ro bin ng gi.

20

- Hp ng hon i tin t mang y li ch ca hp ng k hn v n

thc cht l kt hp ca hp ng giao ngay v k hn. Ngi tham gia k kt hp
ng hon i cng bit c chc chn chi ph mnh b ra hm nay v ti ngy
o hn. u im ca hp ng hon i so vi hp ng k hn th hin ch
p ng nhu cu ca ngi s dng c thi im hin ti v trong tng lai. Hp
ng hon i li sut cho php nh u t c th nhn c mt mc li sut c
li theo d tnh.
Th trng TCPS khng dn vn trong nn kinh t vo nhng m mu u
c khng khip. Nhng nh u c khng phi l nhng tay c bc. Thay v giao
dch TSCS, h giao dch cc sn phm TCPS v chnh vic u t vo cng c
TCPS to iu kin cho vic phng nga ri ro t tn km v hiu qu hn. Cn
khng nh chc chn rng, th trng TCPS khng h to ra m cng chng th
ph hu c TSCS m ch l ni chuyn giao ri ro sn c ca th trng TSCS t
nhng nh bo him sang nhng nh u c. V li ch t th trng khng ch b
hp trong li ch ca nhng nh u c m lan ta ra ton x hi.
1.2.3.2. Cng c u c
Bn cnh ng dng phng nga ri ro, th trng TCPS cn l mi trng
hiu qu cho hot ng u c. Nh bo him phi tm c ngi c th chp
nhn tm kim li nhun, tc l ri ro ca nh bo him phi c hp th bi
nh u c. Mi ch th tham gia trn th trng TCPS c mt khu v ri ro
khc nhau, kh nng chp nhn ri ro cng khc nhau.
u c bng hp ng tng lai
Hp ng tng lai l cng c u c ph bin nht. Vic k qu ti trung
tm thanh ton b tr to ra mt cng c n by ti chnh. Giao dch hp ng
tng lai ging nh hot ng c cc, trong s giao dch ng vai tr ngi
t chc, ngi mua hp ng tng lai l ngi nh cc rng TSCS ln gi,
ngi bn l ngi nh cc rng TSCS xung gi trong tng lai. Yu t li
l ph thuc vo din bin gi TSCS trn th trng. Nu gi tng, ngi mua hp
ng tng lai s c li v c ghi c vo ti khon, nu gi gim th b l v
21

b ghi n vo ti khon. Tng t, nu gi TSCS gim th ngi bn hp ng c

li, nu gi tng th b l, tng ng ghi c v ghi n v ti khon. Gi tr li hoc
l bng chnh lch gi ti hai thi im nhn vi tr gi hp ng. Nm r tnh cht
trn, nh u c c th s dng hp ng tng lai kim li mt cch hiu qu.
Sau y ta xem xt v d:
V d: Hin ti, t gi USD/VND l 20.000, ng A d on t gi c th ln 21.000
VND/USD. ng A c th chn mt trong hai phng n sau:
(1) Mua USD ch gi tng s bn ra ly li. Vic mua USD u c c th
ri ro nu USD khng ln gi ng nh d on lm ng A l. Gi tr li l ca
ng A ph thuc vo s bin ng ca gi th trng v s lng USD ng A
mua. ng A tin vo d on ca mnh v k vng li t mi USD l 21.000
20.000 = 1.000 VND. c c s li 10 triu VND, ng A phi mua 10.000
USD ch gi tng v s tin ng A cn b ra l 20.000 x 10.000 = 200.000.000
VND. Nu khng c s tin ny, ng A s phi ngm ngi b qua c hi kim
c 10 triu VND.
(2) Mua hp ng tng lai c gi tr 10.000 USD. Thay v phi b ra 200
triu VND mua giao ngay USD, ng A ch cn k qu 20 triu VND cho hp ng
tng lai . Hng ngy, ti khon k qu ca ng A trung tm thanh ton b tr
s c iu chnh theo bin ng gi USD. Khi t gi ln n 21.000 VND/USD,
ti khon ca ng A s c thm 10 triu VND. Nh vy bng vic b ra t tin hn,
ng A vn c th thc hin c hi kim c 10 triu VND. y l mt cng c
u c v cng hiu qu.
u c bng hp ng quyn chn
V d sau cho thy cch thc u c bng hp ng quyn chn:
Hin ti ang l thng 9. Mt ngi c 8.000 USD v d nh u t. ng ta
d on gi c phiu Microsoft s tng ln trong vng 3 thng ti. ng ta nhn
c nhng thng tin sau: gi 1 c phiu hin ti l 80 USD, gi thc hin l 85
USD v ph quyn chn l 2 USD. ng A c 2 chin lc u t:
- Mua ngay 100 c phiu Microsoft.
22

- Mua quyn chn mua 4.000 c phiu thng 12 vi gi thc hin mi c

phiu l 85 USD.
Kt qu c th:
(1) Thng 12, gi c phiu Microsoft tng ln 90 USD.
- Nu s dng chin lc 1, ng A li 100 x (90 - 80) = 1.000 USD.
- Nu s dng chin lc 2, gi tr ni ti ca quyn chn ti thi im l
4.000 x (90 - 85)= 20.000 USD; gi tr thi gian l 20.000 8.000 = 12.000 USD.
Khi , ng A c th c li 12.000 USD.
(2) Thng 12, gi c phiu gim xung 70 USD.
- Nu s dng chin lc 1, ng A l 100 x (80 - 70) = 1.000 USD.
- Nu s dng chin lc 2, ng A l 8.000 USD bng ng s tin b ra
mua quyn, v quyn khng c thc hin.
Nh vy, hp ng quyn chn cng c kh nng to n by ti chnh nh
hp ng tng lai.
1.2.3.3. Cung cp thng tin hiu qu hnh thnh gi
Cc th trng k hn v tng lai l ngun thng tin quan trng i vi gi
c. c bit, thng tin trn th trng tng lai c xem l ngun ch yu xc
nh gi giao ngay ca TSCS. iu ny khng h bt thng, bi c rt nhiu hng
ho c giao dch trn th trng tng lai nhng th trng giao ngay ca n rt
rng ln v phn tn nn kh c th xc nh c gi giao ngay ca chng. Thng
thng gi tng lai ca nhng giao dch sm nht c xc nh l gi giao ngay.
Thm na, th trng tng lai trn th gii thng nhn nhp nn cc thng tin c
tnh tin cy cao hn. Nhng thng tin c cung cp trn th trng TCPS d trc
tip hay gin tip u gp phn hnh thnh gi giao ngay trong tng lai mt cch
c hiu qu m cc bn tham gia c th cht li trong gii hn chp nhn ca mnh.
1.3. S pht trin th trng ti chnh phi sinh
1.3.1. Tnh tt yu ca vic pht trin th trng ti chnh phi sinh
Trong mi trng kinh t khng ngng bin ng nh hin nay, bt c hot
ng kinh doanh no cng i km vi ri ro, bao gm ri ro hin hu v ri ro tim
23

n. Cc ch tiu kinh t bin ng tng ngy tng gi vi mc bin ng ln v

nhiu khi ngoi c cc quy lut kinh t thng thng, d bo ca cc chuyn gia.
nh hng ca cc cuc khng hong ngy cng lan rng hn vi mc nghim
trng hn. Cuc khng hong kinh t ton cu 2008 tc ng mnh m n nn
kinh t ca tt c cc nc, lm nn kinh t th gii pht trin chm li c chc
nm. V vy nhu cu phng nga ri ro tr nn cn thit hn bao gi ht, i hi tt
yu phi c nhng cng c hu ch nh cng c TCPS vi vai tr nguyn thu l
phng nga v gim thiu ri ro. S dng cng c TCPS gip cc doanh nghip c
bin php chng sc khi gp cc bin c th trng bt li, hn ch tn tht, t
nng cao nng sut vn ca doanh nghip. S pht trin bn vng ca cc doanh
nghip gip nn kinh t trnh khi h su khng hong hay tnh trng suy thoi lu
di. Thc t trn th gii cho thy hn 90% trong s 1.000 cng ty c quy m ln
nht th gii thc hin qun tr ri ro thng qua cc cng c TCPS.
Cng c TCPS cn l mt cng c u t hiu qu thng qua nghip v kinh
doanh chnh lch gi gia cc thi im v gi gia cc th trng. Thay v vic
phi mua v nm gi TSCS, nh u t b vn vo cc cng c TCPS. V th cc
cng c ny cho php tip cn ti sn kh c th mua trc tip do khng phi mua
bn v nm gi TSCS. Chi ph phi b ra khi u t cng thp hn. chu u,
vic u t vo chng khon phi sinh thng thng ch chim chi ph bng
khong 60% chi ph phi b ra khi thc hin cc u t khc.
Do nhng tnh nng u vit trn, cc cng c TCPS ngy cng ph bin, cc
giao dch TCPS ngy cng chim t trng ln trong nn kinh t. Nhng khng th
cc giao dch din ra mt cch ring l, t pht m cn xy dng mt th trng
chung nhm thc y pht trin cc cng c ny. Th trng TCPS ra i nhanh
chng tr thnh mt b phn quan trng ca h thng ti chnh, c mi quan h
cht ch vi nn kinh t. Do pht trin th trng TCPS l mt tt yu khch
quan.

24

1.3.2. Cc tiu ch nh gi s pht trin ca th trng ti chnh phi sinh

S pht trin ca th trng phi sinh ni chung v th trng TCPS ni
ring c nh gi trn cc tiu ch nh sau:
1.3.2.1. Tnh phong ph ca cc cng c trn th trng
Tnh phong ph c nh gi ch yu trn 2 kha cnh l s lng, chng
loi v tc gia tng ca cng c TCPS trn th trng.
S lng, chng loi th hin qua con s thc t c bao nhiu cng c TCPS
ang c giao dch trn th trng ti thi im nh gi. C 4 loi hp ng
truyn thng l k hn, tng lai, quyn chn v hon i c giao dch trn cc
loi TSCS ht sc a dng. Ngoi ra, tu theo mc pht trin tng th trng m
c thm cc loi cng c khc.
Tc gia tng th hin qua 2 ch tiu l mc tng tuyt i v tc tng
tng i ca k nh gi so vi k gc. K thng c ly l thng, qu hoc
nm, k gc c th l k lin ngay trc k nh gi hoc 1 k no c dng
lm gc so snh. Nu t s lng cng c TCPS trn th trng k nh gi v
k gc ln lt l a v b, ta c:
- Mc tng tuyt i o bng s lng cc cng c mi c a vo giao
dch trong k. Mc tng tuyt i =
- Tc tng tng i c o bng t l phn trm lng tng tuyt i so
vi s lng cng c TCPS k gc. Tc tng tng i =

a b
x100%
b

1.3.2.2. Khi lng giao dch

Khi lng giao dch cc cng c TCPS c o lng qua s lng hp
ng c k kt v quy m ca tng hp ng. S lng hp ng t hay nhiu
th hin mc si ng ca th trng TCPS. y mt tiu ch quan trng trong
vic khng nh th trng c pht trin hay khng. C 3 ch tiu nh gi v s
lng hp ng:
- S lng hp ng: con s ny khng phn nh c nhiu, m ch dng
tham kho hoc tnh 2 ch tiu di y.
25

- Mc tng tuyt i =
- Tc tng tng i =

a b
x100%
b

Trong a, b ln lt l s lng hp ng giao dch k nh gi, k gc.

Quy m ca mi hp ng li cho thy cht lng ca th trng. Th trng
pht trin, hot ng hiu qu l th trng c nhng nh u t ln, chuyn nghip
vi cc hp ng c gi tr cao. Th trng c nhiu hp ng quy m nh cha
hn l th trng tt bi cha thu ht c cc nh u t ln hay cha an ton
khuyn khch cc nh u t a ra cc hp ng c gi tr cao.
Quy m ca tng hp ng c xem xt nh gi da trn gi tr bnh qun
cc giao dch - o bng tng gi tr giao dch chia cho tng s hp ng; gi tr giao
dch ln nht, gi tr giao dch nh nht v khong chnh lch gia 2 gi tr trn.
1.3.2.3. S lng khch hng
S lng khch hng cho thy qui m pht trin v hp dn ca th
trng. S lng khch hng cng nhiu chng t th trng chim c s
quan tm ca ng o nh u t. Mc d doanh s giao dch trn th trng cn
ph thuc vo quy m giao dch ca tng khch hng, nhng ni chung khi s
lng khch hng tng th doanh s giao dch trn th trng tng.
S lng khch hng c nh gi trn s lng thc t khch hng tham
gia vo th trng v mc gia tng s lng khch hng ca k nh gi so vi
k gc, bao gm mc tng tuyt i v tc tng tng i. Mc tng ny phn
nh tc m rng, tc pht trin v kh nng thu ht u t ca th trng.
- Mc tng tuyt i =
- Tc tng tng i =

a b
x100%
b

Trong a v b ln lt l s lng khch hng ca k nh gi v k gc.

1.3.2.4. Tnh ph bin ca hot ng ti chnh phi sinh
Tiu ch ny c nh gi trn mc s dng t hay nhiu, thng xuyn
hay khng v s a chung cng c TCPS ca nh u t. Yu t nh lng l t
26

trng giao dch cc cng c TCPS trong ton b cc giao dch (hoc cc giao dch
ti chnh) ca nn kinh t. T trng ny c tnh theo cng thc:

X
x100%
T trng =
Y
Trong :

X l s giao dch s dng cng c TCPS. hay doanh s t hot

ng TCPS.
Y l s giao dch (s giao dch ti chnh) ca nn kinh t hay
tng doanh s t cc giao dch (giao dch ti chnh) hoc GDP.
T trng cng cao ng ngha vi cc cng c TCPS cng c ph bin. V
d, Chu u nm 2005, th trng phi sinh ng gp hn 20% tng doanh thu
ca ton b ngnh ti chnh, thm vo l to vic lm cho khong 20.000 ngi.
Nm 2006, cc nh u t phi sinh ng gp vo GDP trn 41 t Euro (0,4%).
1.3.2.5. Cng ngh k thut
Cng ngh k thut l yu t khng th thiu trong bt c th trng hin i
no, th hin mc pht trin ca th trng. Mc pht trin v tnh hin i
ca th trng th hin ch cng ngh c s dng th no v mc ng dng
cng ngh mi ph hp vi trnh pht trin ca th trng. Tiu ch ny c
nh gi trn cc yu t nh c s vt cht my mc, kh nng ng dng cc cng
ngh mi nht vo hot ng. Cng ngh cng hin i cho php vic x l cc
nghip v giao dch d dng hn, kh nng i ph vi cc nghip v phc tp tng
ln ng k, t c th lm ny sinh thm cc cng c TCPS mi.
1.3.2.6. S hon thin h thng php l
Bt k mt th trng no mun hot ng tt, bn vng u cn thit c
trang b hnh lang php l y lm nn tng cho cc hot ng. Nh vy
nh gi s pht trin ca th trng th cn c s nh gi v s hon thin ca h
thng php l. Tiu ch ny c nh gi da vo s lng vn bn c p dng;
tnh thit thc, php l ca cc vn bn i vi hot ng v tnh thng nht ca
cc vn bn vi nhau trn phm vi trong nc v th gii. Th trng pht trin
din ra nhiu hot ng giao dch phong ph a dng, quy m ln, i hi s lng
27

vn bn nhiu hn, cc vn bn lut chi tit, cp nht lin tc trnh lng tng khi
x l, trnh xy ra tranh chp hay lm c s cho vic gii quyt khi tranh chp
xy ra. Nhn vo mc chi tit, y cng nh phm vi iu chnh ca h thng
php l, ta c th nh gi c s pht trin ca mt th trng.
Tiu ch ny rt kh nh gi bi khng c mt chun mc no xc nh
tnh y v thit thc. V th, nh gi tiu ch ny ta xem xt kh nng thc
hin giao dch thng sut, thun li, mc cc mu thun tranh chp trn th
trng hay so snh vi mt s th trng khc.
1.3.3. Cc iu kin pht trin th trng ti chnh phi sinh
1.3.3.1. Nhu cu phng nga ri ro th trng
Nh phn tch trn, mt trong cc vai tr ca cng c TCPS chnh l
phng nga ri ro. Do s pht trin ca th trng TCPS lun gn cht vi nhu
cu phng nga ri ro ca cc nh u t. Cc loi ri ro bao gm ri ro h thng
nh ri ro t gi, ri ro lm pht, ri ro khng hong v ri ro phi h thng nh s
ph sn ca cc TCTD, hay mt TCTD lm n thua l... Mc ri ro ny c o
bi nhiu yu t, trong yu t chnh l s bin ng ca th trng. i vi th
trng TCPS, iu kin ny c th hn thnh s bin ng ca t gi hi oi, gi
vng, li sut
Ri ro trong kinh doanh l khng th trnh khi, t ra cu hi lm sao hn
ch ti a ri ro. Khi ri ro bt u vt ngoi tm kim sot, cc nh u t cm
thy s cn thit ca vic phng nga ri ro v h tm n th trng TCPS nh
mt phng php hiu qu nht. Nn kinh t bin ng cng mnh, nhu cu phng
nga ri ro cng ln, ko theo s gia tng s lng cc nh u t mong mun s
dng cc cng c TCPS. y l mt yu t tc ng n s pht trin ca th
trng TCPS.
Chng hn, mt nh u t tham gia giao dch c lin quan n ngoi t
khng th bit trc c trong tng lai lng ngoi t h nm gi s quy i
c bao nhiu ni t. trnh gp phi tn tht trong trng hp t gi thay i
theo hng bt li, h c th s dng cng c phi sinh tin t nh hp ng mua
28

bn ngoi t k hn, hp ng hon i ngoi t vi ni t chuyn giao ri ro

ny cho ngi khc. T gi bin ng cng mnh th th trng TCPS cng thu ht
c nh u t. Tng t vi t gi, li sut thay i tc ng ti chin lc kinh
doanh, k hoch tr n ca cc doanh nghip do h s dng cc cng c TCPS
nh hp ng hon i li sut c nh li sut. Khng ph nhn rng cng c
TCPS cn c chc nng khc nh cng c u c v kinh doanh chnh lch gi
nhng ti cc th trng TCPS cha pht trin v d nh Vit Nam th cc nh
u t tham gia th trng vi mc ch chnh l phng nga ri ro. V vy nhu cu
phng nga ri ro l mt iu kin pht trin th trng TCPS.
1.3.3.2. H thng php l y
H thng cc vn bn php l, cc quy ch, quy tc hay tp qun ca tng
quc gia, tng khu vc v ton th gii ng vai tr v cng quan trng trong qu
trnh pht trin ca th trng TCPS. iu kin cn thit cho s pht trin th
trng TCPS vic cn phi ban hnh nhng quy tc c bn trong giao dch, cc vn
bn hng dn nghip v ph hp vi iu kin tng th trng c hnh lang
php l chung cho hot ng ca cc bn lin quan.
H thng php l iu chnh hnh vi ca cc c nhn cng nh t chc. Lut
php, tp qun cc nc khc nhau cng nh hng ti kh nng thc hin giao
dch gia cc bn tham gia cc nc ny. iu ny thc s quan trng trong giao
dch quc t, bi bn no cng mun s dng lut php, tp qun ca nc mnh
lm cn c thc hin. Khng thng nht c h thng lut php chung rt d dn
n tranh chp nn h thng php lut r rng, thng nht s to iu kin cho cc
nh u t d dng tham gia vo th trng, gip giao dch din ra thun li, nhanh
chng hn, rt ngn thi gian thc hin, gim chi ph, tng s lng v quy m
giao dch c thc hin.
C th ly v d thy r tm quan trng ca h thng php lut trong s
pht trin ca th trng TCPS. Trc nhng nm 1980, cc giao dch TCPS quy
m ln ch yu din ra ti cc sn giao dch M. n nhng nm 1980, nh c s
bi b cc quy nh lc hu v phn no to s thng nht gia cc quc gia
29

chu u m th trng TCPS lc a gi ny mi bt u tri dy v pht trin

mnh. Ch sau 10 nm, th phn ca chu u tng n 16%. Cng khong 20
nm trc, giao dch TCPS trn th trng OTC chu u ch yu din ra trn tr
s ti London. iu ny l do cc quy nh quy ch cn bn, h thng php lut
y va chc chn va linh hot.
Ngc li, h thng php l khng cht ch s tc ng tiu cc n c th
trng TCPS v nn kinh t. Minh chng c th l cuc khng hong n Hi Lp,
chnh s lng lo ca h thng php l dn ti vic cc nh lm lut chu u v
M sp xp nghip v hon i cho Hy Lp trong nm 2002, gip nc ny che
giu mc n nn ngy cng tng.
H thng php l, tp qun iu chnh hot ng TCPS mt phn c th
hin thng qua s qun l ca cc c quan chc nng. th trng chu u, s ra
i ca t chc European Unions Investment Services Directive (tin thn ca t
chc MiFID ngy nay) nng cao v th cnh tranh ca chu u so vi cc nc
khc. Nm 1995, th phn ca chu u l 24%, n nm 2004 l 40% v con s
nm 2007 l 44% trn ton th gii (theo BIS 2008). Cc ngn hng chu u
chim c v tr dn u trong th trng phi sinh th gii.
1.3.3.3. S pht trin ca h thng thng tin, k thut v cng ngh
Pht trin cng ngh l yu t tt yu cho vic pht trin bt c lnh vc no.
Vic pht trin cng ngh thng tin xa b bin gii gia cc quc gia, gip cho
phm vi ca giao dch phi sinh ngy cng m rng trn ton cu. V s nhy vt
ca th trng phi sinh Chu u ni trn, vic th phn ca th trng ny
tng 16% trong nm nm t 1995 n 2004 bn cnh s thay i ca h thng php
l, mt phn cng l nh cuc cch mng ha cng ngh kinh doanh phi sinh
thng qua vic a ra p dng giao dch in t cng nh thit lp h thng tiu
chun mi, cung cp khng hn ch cc dch v u t. H thng thng tin pht
trin cho php cc nh u t tip cn th trng d dng hn, gip h c c s
a ra la chn hp l nht. Cng ngh pht trin cho php nng cao tc v kh
nng x l cc giao dch.
30

1.3.3.4. S quan tm v hiu bit ca cc nh u t i vi h thng sn

phm phi sinh cng nh th trng ti chnh phi sinh
y l mt iu kin quan trng c th pht trin th trng. Ch phi c
ngi mua v vy mun pht trin mt th trng si ng th nht thit phi c
nhng nh u t. Nhng nh u t trn th trng ti chnh l nhng ngi thng
minh ch khng phi nhng con thiu thn nn h ch u t vo nhng lnh vc
m h c s hiu bit nht nh. Mt khi h thc s am hiu v cc th trng
TCPS v nhn thc r c cng dng v tnh hiu qu ca cc cng c ny th h
s t tm n th trng v pht trin th trng hn na nhm tho mn nhu cu
ngy cng a dng. Trc y, khi cc nh u t ch bit n cc cng c TCPS l
cng c phng nga ri ro th s hng ng ca h ch mc no nhng k
t khi nhn ra y cng l mt knh u t hiu qu th s lng cc nh u t
tng ln r rt v th trng tr nn si ng hn vi nhng nghip v tinh vi hn.
Bn cnh , xut pht t chnh nhu cu phng nga ri ro ca cc nh u t i
hi h phi c s hiu bit y v cc cng c TCPS nhm cho h nhiu s la
chn, t c c chin lc phng nga ri ro ti u nht. Th trng TCPS
khng phi l khng c ri ro, v vy cc nh u t cn c nhng kin thc nht
nh c th kim sot nhng ri ro . ng thi nhu cu pht trin ca th
trng cng i hi nhng nh u t phi c s am hiu su sc v th trng, lm
tng tnh chuyn nghip ca th trng v tnh hiu qu ca cc giao dch.
1.4. Th trng ti chnh phi sinh mt s quc gia trn th gii
Trn th gii, th trng TCPS ra i rt sm, c bit l cc nc chu u
v Bc M. Th trng TCPS ca M tnh n nay c tui i trn 160 nm.
chu , th trng TCPS bt u xut hin cch y khong hn 30 nm. Hin nay,
th trng TCPS th gii ni chung v chu ni ring ang pht trin v cng
mnh m. Trn th gii, cc cng c TCPS c giao dch chung vi cc cng c
hng ha v chng khon phi sinh trn th trng chung l th trng phi sinh.
Sau y chng ta s cng tm hiu mt s th trng phi sinh ln trong khu vc
Chu .
31

1.4.1. Th trng ti chnh phi sinh Singapore - SGX

1.4.1.1. Qu trnh pht trin ca th trng ti chnh phi sinh Singapore
Th trng TCPS Singapore c xy dng t nm 1984 vi sn phm u
tin l hp ng tng lai tin t EURO - USD. n ngy 1/12/1999, S giao dch
chng khon Singapore (SGX) - sn giao dch in t thng nht c phiu v sn
phm phi sinh ra i, l kt qu ca s st nhp Th trng chng khon
Singapore (SES) v Th trng trao i tin t quc t Singapore (Simex). Giai
on ny th trng pht trin chm, phng thc giao dch ch l khp lnh trc
tip ti sn, quy nh vn bn cn nhiu thiu st. Nm 1995 sn phm quyn chn
c phiu c trin khai nhng khng thnh cng do tiu chun nim yt qu cao,
quy nh giao dch cn nhiu hn ch, hiu bit ca cc nh u t cn thp.
SGX ra i to cho cc nh u t mt sn chi chnh thc v sn phm phi
sinh. Nm 2003, khc phc c cc nhc im nm 1995 nh gim thiu tiu
chun nim yt, nng cao vai tr nh to lp th trng v c bit l s dng giao
dch trc tuyn thay th giao dch th cng trc tip ti sn, SGX rt thnh cng
trong vic ti trin khai sn phm quyn chn c phiu. T khi p dng phng
thc giao dch trc tuyn in t, th trng phi sinh Singapore, m trong ni
bt l khu vc TCPS pht trin vt bc. Theo thng k, khu vc TCPS ng gp
trn 20% tng doanh thu ca SGX.
Hin nay, phm vi hot ng ca th trng Singapore khng ngng c
m rng ra th gii. SGX tp trung lin kt v u t vo cc th trng khu vc
nh Nht Bn, i Loan, n , Hng Kng m rng th phn.
1.4.1.2. Cc sn phm trn th trng
Hin nay, th trng TCPS Singapore ang giao dch hai loi hp ng l
tng lai v quyn chn, ngoi ra cn c sn phm c cu trn th trng OTC.
TSCS l tin t, li sut, c tc v ni bt nht nht l ch s chng khon.
Sn phm ch s chng khon ca SGX ht sc a dng, bao gm hp ng
quyn chn v tng lai ch s MSCI i Loan, Singapore, Hng Kng, ch s
32

EURO STOXX 50, ch s Nikkei 225. Mt s ch s khc ch giao dch bng hp

ng tng lai nh ch s Straits Times, S&P CNX Nifty, FTSE ChinaA50, MSCI
Asia APEX 50. Cc ch s trn u c c tnh ton bi cc t chc c uy tn
cao vi mt kinh nghim lu di, lch s v chuyn mn trong lnh vc ny. S liu
v cc ch s c cp nht thng xuyn qua h thng cc trang web v bng in
t nh Bloomberg, CQG, ComStock, Reuters
SGX mi ch gii thiu 1 sn phm phi sinh c tc l hp ng tng lai c
tc trung bnh ca c phiu Nikkei. Sn phm phi sinh li sut trn th trng
Singapore kh a dng vi cc hp ng tng lai v quyn chn li sut EUROYEN theo li sut TIBOR v LIBOR, hp ng tng lai li sut la Singapore.
Bn cnh , th trng cn pht trin kh mnh vi cc sn phm phi sinh lin
quan n tin t v tri phiu. Cc hp ng nim yt trn SGX phi tun theo tiu
chun ca sn. c bit, mi sn phm ti SGX c giao dch trong khong thi
gian khc nhau.
Ti SGX, nhn chung so vi quyn chn th s lng hp ng tng lai
chim a s. Ta c th xem bng thng k khi lng giao dch nh sau:

Bng 1.5: Khi lng giao dch ti th trng Singapore

n v : S hp ng
Qu
Qu
Qu
Qu
III/2009
IV/2009
IV/2010
I/2011
Hp ng tng lai
13.508.241 13.826.218 15.871.624 15.377.636
Hp ng quyn chn
Tng s
Trung bnh ngy

23.431

63.640

42.658

74.961

13.531.672 13.889.858 15.914.282 15.452.597

214.788

220.474

257.157

241.906

(Ngun: SGX Monthly Market Statistics)

Ch thch: bng ny khng bao gm sn phm phi sinh hng ha v sn phm
giao dch thng qua trung tm thanh ton b tr Asiaclear.

33

1.4.1.3. Cu trc v t chc th trng

SGX thu ht ng o thnh vin, t cc cng ty Singapore n cc cng ty
quc t. Cc cng ty Singapore chim khong 60% khi lng giao dch, cc cng
ty n t Trung Quc chim 13%, cn li l cc t chc quc t khc. Tnh n u
nm 2010, trn SGX c 461 cng ty ni a, 153 cng ty Trung Quc v 160 cng
ty t cc quc gia khc.
SGX l t chc t iu hnh do C quan tin t Singapore gim st. B phn
TCPS c tch ring c lp vi b phn phng nga ri ro cng nh b phn
phi sinh hng ha. SGX c h thng b phn mi gii ring, b phn thanh ton
b tr, b phn cng ngh, ngoi ra c b phn qun l ri ro v d on xu hng
pht trin ca th trng.
V cng ngh, SGX c p dng h thng giao dch in t (ETS) gip thc
hin giao dch trn phm vi ton cu. Trung tm thanh ton b tr Asiaclear trc
thuc SGX cung cp dch v thanh ton b tr cho cc hot ng phi sinh OTC.
Thng 8/2004, SGX ng dng h thng nh gi v thc hin giao dch (SGX
Quotation and Execution System - QUEST) nhm phc v cho giao dch chng
khon v giao dch phi sinh.
1.4.2. Th trng ti chnh phi sinh Hng Kng - HKEx
1.4.2.1. S pht trin ca th trng ti chnh phi sinh Hng Kng
Th trng TCPS Hng Kng ra i nm 1976 vi s xut hin ca S giao
dch hng ha Hng Kng. Ngy 7/5/1985, S giao dch hng ha Hng Kng
c i tn thnh S giao dch hp ng tng lai Hng Kng (HKFE), nh du
s ra i ca th trng TCPS Hng Kng. Thi im ny, HKFE hot ng song
song v c lp vi S giao dch chng khon Hng Kng v cng ty thanh ton b
tr chng khon Hng Kng. Ngy 6/3/2000, ba t chc ny st nhp thnh S
giao dch chng khon v thanh ton b tr Hng Kng (Hong Kong Exchanges
and Clearing Limited - HKEx). Tri qua hn 10 nm hot ng, HKEx pht
trin mnh m tr thnh th trng ln th 7 th gii v th 3 chu vi tng s
vn ha th trng trn 3000 t USD (theo s liu cui nm 2007).
34

1.4.2.2. Cc sn phm ca th trng

Sn phm TCPS c giao dch HKEx ch yu hp ng tng lai v
quyn chn. TSCS c chia thnh 3 nhm: nhm cc ch s, nhm c phiu v
nhm li sut, trong nhm ch s v c phiu c tp trung nhiu nht. Cho
n nay, HKEx a ra 5 loi sn phm l ch s, H-shares, Mini H-shares, Hang
Seng, Mini Hang Seng v c tc, trong ch s Mini H-shares v c tc mi ch
c giao dch bng hp ng tng lai.
c gii thiu ln u vo nm 1986, hp ng tng lai ch s Hang Seng
cho php cc nh u t c kinh nghim ln nhng ngi mi tham gia c giao
dch. Sn phm ny tr thnh chun mc trong thi gian th nghim th trng
phi sinh Hng Kng. Thng 3/1993, hp ng quyn chn ch s Hang Seng ra
i. Ngy 9/10/2000, va thnh lp, HKEx ngay lp tc trin khai sn phm tng
lai ch s Mini Hang Seng vi cc tiu chun thp hn ch s Hang Seng nhm to
sn chi cho cc nh u t nh v m rng phm vi th trng. T kinh nghim c
c, HKEx ln lt trin khai cc sn phm TCPS trn cc ch s khc, v ci tin
thnh hp ng quyn chn ch s linh hot vi cc iu khon u i hn.
Hp ng tng lai mua bn c phiu cng ty c nim yt trn sn HKEx
c s tham gia ca hn 38 cng ty ln, cn hp ng quyn chn thu ht c
khong 60 cng ty. Cc sn phm li sut gm hp ng tng lai HIBOR v hp
ng tng lai tn phiu k hn 3 nm. Hp ng tng lai HIBOR 1 thng v 3
thng c thit k da trn li sut lin ngn hng Singapore (HIBOR) k hn 1
v 3 thng, cho php cc nh u t qun l ri ro li sut hiu qu hn. Ngoi ra,
HKEx cho php kinh doanh hp ng tng lai vng sau mt thi gian b dng
giao dch do lm cn tr hot ng ca th trng vo nhng nm 1990, tuy nhin
sn phm ny khng c giao dch nhiu. Cc sn phm c nim yt trn
HKEx phi tun th cc tiu chun ht sc cht ch nh gi tr, bin ng ti thiu,
cch tnh v thi gian giao dch
Trong cc loi TSCS th c phiu v ch s Hang Seng chim khi lng
giao dch ln nht. Cc sn phm c phiu chim ti 48,4% nm 2009 v 52,9%
35

nm 2010 v khi lng, ch s Hang Seng cng chim 26,5% nm 2009 v 25,5%
nm 2010. Vi cc ti sn c s l ch s th hp ng tng lai c giao dich
nhiu, ngay ch s Hang Seng c t trng hp ng quyn chn nhiu nht cng ch
chim cha n 29%. T trng hp ng quyn chn trong ti sn khc chim cha
n 20%. Ngc li, vi cc ti sn c s l c phiu th hp ng quyn chn
chim a s vi t trng ln ti 99,6%.
Biu 1.1: T trng hp ng theo sn phm thi k 2005 2010 ti HKEx

1.4.2.3. Cng ngh, k thut, i tng tham gia

Sn HKEx s dng cng ngh ht sc hin i. H thng giao dch mn hnh
in t sn HKFE c p dng vo nm 1995 thay i b mt ca th trng.
Thng 4/1999, h thng ny c nng cp v i tn thnh h thng giao dch
tng lai t ng Hng Kng (HKATS) v tr thnh nn tng ca tt c giao dch
trn HKEx. Cc nh qun l khng ngng ci tin HKATS, hin nay phin bn
c s dng l OMex 19.1.
Hin HKEx c 2 trung tm thanh ton b tr: SEOCH cho quyn chn c
phiu v HKCC cho cc sn phm khc. Cng ngh p dng ti hai trung tm l h
36

thng thanh ton v thanh ton b tr phi sinh (DCASS). y l h thng thanh
ton b tr in t hon ton t ng v c kh nng h tr nhiu loi sn phm
phi sinh.
S 1.4: C ch giao dch ti HKEx
1

Khch
hng

Giao
dch vin
6

4
HKCC

HKATS

SEOCH
5

(1): Khch hng t lnh. C 3 loi lnh l lnh u gi, lnh gii hn v lnh dng
hot ng.
(2): Giao dch vin a lnh vo th trng thng qua h thng HKATS.
(3): Lnh mua bn c khp theo gi v thi gian.
(4): Cc giao dch quyn chn c phiu th c t ng chuyn ti SEOCH cn
cc giao dch khc th ti HKCC ng k v thanh ton b tr.
(5): Sau khi x l, giao dch c chuyn v my trm HKATS.
(6): Giao dch vin thng bo cho khch hng.
HKEx thu ht c ng o cc nh u t t c nhn cho n t chc, t
cc thnh vin trong nc n cc c nhn, t chc v nh ch nc ngoi. HKEx
cn c s tham gia rt tch cc ca cc nh to lp th trng.

37

Kt lun chng 1
Vi s hi nhp su rng ca nn kinh t t nc, h thng ti chnh Vit
Nam tr thnh mt h thng m v ngy cng pht trin hon thin hn thng qua
vic xy dng v pht trin cc th trng b phn. Xy dng v pht trin th
trng ti chnh phi sinh chnh l mt bc rt cn thit trong l trnh hon thin
h thng ti chnh.
Trong phn ni dung ca chng 1, chng ti tp trung trnh by nhng l
lun c bn v h thng ti chnh, th trng ti chnh v th trng ti chnh phi
sinh nh khi nim, chc nng v vai tr, phn loi cc th trng, cc thnh phn
tham gia trn th trng, c im v ng dng ca tng loi cng c... Qua lm
r hn cc khi nim v th trng ti chnh phi sinh, cng c ti chnh phi sinh,
phn bit vi cc khi nim phi sinh khc, nh v th trng ti chnh phi sinh
trong th trng ti chnh ni chung. Bn cnh , chng ti i su phn tch nhng
iu kin pht trin th trng ti chnh phi sinh, a ra cc tiu ch nh gi s
pht trin, ng thi nghin cu m hnh th trng ti chnh phi sinh ca mt s
nc trn th gii nh Singapore v Hng Kng nhm rt ra kinh nghim pht trin
cho Vit Nam.

38

CHNG 2: THC TRNG PHT TRIN TH TRNG TI CHNH

PHI SINH VIT NAM
2.1. Qu trnh pht trin ca th trng ti chnh phi sinh trong h thng ti
chnh Vit Nam
2.1.1 H thng ti chnh Vit Nam
Ngy 23/05/1990 Nh nc ban hnh php lnh NHNN v Php lnh v cc
TCTD. Theo , h thng Ngn hng Vit Nam c t chc ging h thng Ngn
hng ca mt nc c nn kinh t th trng, gm NHNN ng vai tr l Ngn
hng Trung ng; cc TCTD bao gm cc NHTM, Ngn hng u t pht trin,
cc cng ty ti chnh v hp tc x tn dng ng vai tr trung gian ti chnh.
Nm 1997, Php lnh Ngn hng v Php lnh cc T chc Tn dng c
sa i, b sung thnh Lut Ngn hng Nh nc Vit Nam v Lut cc T chc
Tn dng c Quc hi thng qua ngy 12/12/1997.
Nm 2000, TTGDCK u tin ra i v i vo hot ng ti TP.HCM.
Nm 2004, Lut cc T chc Tn dng c sa i to iu kin v mt
php l cho cc TCTD hot ng c hiu qu.
Trong phm vi ti nghin cu, qu trnh pht trin ca h thng ti chnh
Vit Nam s c trnh by mt cch khi qut qua vic phn tch thc trng pht
trin ca cc b phn ch yu: NHNN v chnh sch tin t v th trng ti chnh.
Qua a ra nh gi v trnh pht trin ca h thng ti chnh nhm rt ra kt
lun v iu kin pht trin th trng TCPS Vit Nam.
2.1.1.1. Ngn hng Nh nc v chnh sch tin t
NHNN Vit Nam gi v tr trung tm trong vic iu hnh v qun l h
thng cc TCTD. NHNN thc hin chc nng ca mnh thng qua cc chnh sch
tin t, bao gm chnh sch li sut, chnh sch t gi
Chnh sch li sut
Chnh sch li sut l mt cng c qun l quan trng ca NHNN. Chnh
sch li sut c NHNN a ra nhm mc tiu tng bc tin hnh t do ho li
sut. n nay qu trnh ny c bn c hon tt. p dng thc hin c ch li
39

sut tho thun trong hot ng tn dng, cc TCTD xc nh li sut cho vay bng
VND trn c s cung cu vn th trng, mc tn nhim ca khch hng, c
tham kho li sut c bn do NHNN cng b. Vai tr ca li sut trong nn kinh t
c nng cao, gn li sut trong nc vo th trng khu vc v th gii to iu
kin Vit Nam ho nhp kinh t th gii.
K t y li sut trn th trng Vit Nam c nhng cung bc mi, chu
nh hng kh nhiu t li sut th trng khu vc v th gii. Nhng nm gn
y, li sut lun bin ng mt cch kh lng, c bit vo nm 2008. Tnh
chung c nm, NHNN 3 ln tng v 5 ln gim li sut c bn.
Su thng u nm 2008, li sut lin tc tng cao. Ti thng 6/2008, mc li
sut tng n 14%, mc cao nht chu , t mc 12% trc . Th trng lin
ngn hng ghi nhn mc li sut qua m neo mc 43%. Su thng cui nm,
din bin li sut li o chiu, th trng chng kin mt t thoi tro li sut.
Li sut c bn lin tc gim t 14% xung cn 8,5% vo thng 12/2008.
i vi li sut huy ng v cho vay bng ngoi t, NHNN ra Thng t
s 09/2011/TT-NHNN quy nh mc li sut huy ng ti a bng USD ch cn
3% v c hiu lc thi hnh k t ngy 13/4/2011. Qui nh tc ng mnh n
cung cu USD trn th trng, lm gim t gi trong ngn hn.
Chnh sch t gi
Qun l t gi c bc t ph k t nm 1994, khi bt u thnh lp th
trng ngoi t lin ngn hng. Qua , NHNN s cng b t gi c bn chnh thc
km theo bin dao ng cho php lm cn c xc nh t gi th trng.
Ngy 24/2/1999, Thng c NHNN ra Quyt nh s 64/1999/Q-NHNN v
Quyt nh s 65/1999/Q/NHNN ban hnh c ch iu hnh t gi bnh qun trn
th trng ngoi t lin ngn hng, vi nguyn tc c bn l t gi c xc nh
theo cung cu th trng, c s iu tit ca Nh nc.
Trc tnh hnh suy thoi kinh t quc t nh hng mnh n Vit Nam,
trong nm 2008, thc hin iu hnh chnh sch t gi, NHNN 3 ln ni bin
t gi to nn mt cn st vo gia thng 6. Ngy 10/03/2008, NHNN tng bin
40

 t gi USD/VND t 0,75%/nm ln 1%/nm trong. Sau c sc t gi

NHNN tng bin t 1% ln 2%, ri t 2% ln 3% trong ngy 7/11/2008.
n ngy 23/3/2009, NHNN li thc hin ni rng bin t gi ln 5%
theo Quyt nh 622/2009/Q-NHNN. Khi t gi bnh qun lin ngn hng
mc 16.980 VND/USD. Ngy 26/11/2009, NHNN li h bin t gi t mc
5% xung 3%, ng thi nng t gi lin ngn hng thm 5,44%, ln mc
17.961 VND/USD.
Bin t gi c duy tr l 3% trong sut nm 2010 cho n ngy
11/2/2011, NHNN cng b thay i t gi bnh qun lin ngn hng t mc 18.932
VND/USD ln 20.693 VND/USD (tng 9,3%). ng thi thu hp bin giao dch
t 3% xung 1%. Ln iu chnh t gi lin ngn hng ln ny l mc tng cao
nht trong lch s.
Nh vy, din bin t gi trong thi gian va qua kh cng thng, NHNN
lin tc iu chnh t gi v bin t gi nhm t gi bin ng theo th
trng. Tuy nhin, chnh sch iu hnh t gi cha c nh hng lu di nn ri
ro bin ng t gi vn rt cao.
2.1.1.2. Th trng ti chnh
a. Th trng tin t
Trn th trng tin t, hot ng ca th trng lin ngn hng c ngha
v cng quan trng v chi phi ton h thng. Ngy 7/10/1992, th trng lin ngn
hng Vit Nam ra i, cho php cc TCTD c thc hin cho vay v i vay ln
nhau. Thng 7/1993, th trng ni t lin ngn hng chnh thc i vo hot ng
gn lin vi hot ng ca trung tm thanh ton b tr. Trong 2 nm 1993 v 1994,
hai trung tm giao dch ngoi t ln lt c thnh lp TP.HCM v H Ni. T
n nay, th trng lin ngn hng ang trn pht trin v hon thin, hot
ng hiu qu hn. Li sut trn th trng lin ngn hng c s dng lm li
sut tham chiu, doanh s giao dch ca th trng ni t v ngoi t khng ngng
tng ln. Vai tr ca th trng lin ngn hng ngy cng c cng c vi t cch
l knh dn vn quan trng ca cc TCTD.
41

S pht trin cn th hin ch th quan trng tham gia trn th trng lin
ngn hng l cc TCTD. D mi ch i mi trong hn 20 nm nhng Vit Nam
c nhiu loi hnh NHTM, TCTD khc cng cnh tranh pht trin p ng nhu cu
vn v dch v ti chnh cho nn kinh t. Tnh n cui nm 2010, nc ta c 5
ngn hng 100% vn nc ngoi, 48 chi nhnh ca 39 ngn hng nc ngoi, 5
ngn hng lin doanh, 37 NHTM c phn, 2 NHTM Nh nc c c phn
ho, 3 NHTM Nh nc. Bn cnh cn c Ngn hng Chnh sch x hi (thnh
lp nm 2003) vi mng li phng giao dch n tt c cc huyn th x v im
giao dch n tt c cc x trn ton quc. Ngoi ra phi k n Ngn hng Pht
trin, Qu tn dng Trung ng v 1.016 Qu tn dng Nhn dn c s. Tuy l mt
loi hnh doanh nghip cn kh mi nhng hin ti Vit Nam c 17 Cng ty ti
chnh v 13 Cng ty cho thu ti chnh. Tnh chung li, h thng ngn hng nc
ta pht trin nhanh ln ti 105 NHTM v s ng cc TCTD khc.
Khng ch c s pht trin v s lng v cc loi hnh ngn hng, cht
lng ca cc NHTM cng c s tng ln ng ghi nhn. Nng lc vn ca cc
ngn hng c ci thin r rt. Tnh n u nm 2011, c 5 NHTM Vit Nam c
s vn iu l vt 10.000 t ng (trong , Agribank c vn iu l ln ti
20.708 t ng tnh n ngy 21/02/2011); 34 NHTM c phn c vn iu l t
3.000 t ng, s cn li thp nht l 2.000 t ng. S lng cc chi nhnh, phng
giao dch cng tng ln nhanh chng, khng ch c chi nhnh trong nc m cc
ngn hng cng m rng phm vi hot ng nc ngoi. ng u l
Agribank vi 2.300 chi nhnh (tnh n 28/6/2010), BIDV 113 chi nhnh v hn
500 phng giao dch Cng ngh ngn hng cng c nng cao r rt. Mt s
ngn hng nh VCB, BIDV, Techcombank s hu nhng cng ngh tin tin
hng u trn th gii, t tiu chun quc t.
b. Th trng vn
Mt th trng quan trng, c trng cho th trng vn l TTCK. TTCK
Vit Nam c chnh thc khai sinh vo ngy 11/7/1998 theo Ngh nh s 48/NCP ban hnh v chng khon v TTCK. TTGDCK TP.HCM c thnh lp ngy
42

11/7/1998 v chnh thc i vo hot ng thc hin phin giao dch u tin vo
ngy 28/7/2000.
TTGDCK H Ni chnh thc cho i vo ngy 8/3/2005. Khc vi
TTGDCK TP.HCM vn l ni nim yt v giao dch chng khon ca cc cng ty
ln, TTGDCK H Ni l sn chi cho cc doanh nghip va v nh.
Th trng UPCoM (Th trng giao dch c phiu ca cc cng ty i chng
cha nim yt) ra i v khai trng vo ngy 24/6/2009. thi im by gi
UPCoM c 10 thnh vin tham gia, trong c 5 cng ty chng khon.
TTGDCK TP.HCM bt u i vo hot ng mi ch c 2 doanh nghip
nim yt 2 loi c phiu (REE v SAM) vi s vn 270 t ng v mt s t tri
phiu Chnh ph c nim yt giao dch. Nhng tnh n 21/4/2011, HOSE c
337 chng khon nim yt, gm 284 c phiu, 48 loi tri phiu, 5 chng ch qu.
TTGDCK H Ni tuy ra i sau nhng cng c nhng bc pht trin
nht nh. Qui m nim yt th trng tnh n 21/4/2011 c 1011 chng khon
c nim yt, trong c 379 c phiu, 510 tri phiu v 122 chng khon nim
yt trn UPCoM. Trn ton th trng c 102 cng ty chng khon thnh vin.
Trong qu trnh pht trin, d cng c nhng bc thng trm nhng TTCK
Vit Nam lun c cc nh u t trn th gii quan tm bi s pht trin nhanh
chng v t ph ca th trng ny. iu ny c ghi nhn khi vo gia nm
2006, TTCK Vit Nam t mc tng trng 60% v tr thnh im c tc tng
trng nhanh th 2 th gii. Lut Chng khon c hiu lc t ngy 01/01/2007
gp phn thc y th trng pht trin v tng cng kh nng hi nhp vo th
trng ti chnh quc t. Tnh cng khai, minh bch ca cc t chc nim yt c
tng cng. Nm 2007, VN-Index t nh 1.170,67 im, HASTC-Index chm
mc 459,36 im. Nm 2009, trong giai on hu khng hong, TTCK trong nc
cng t c bc tin di khi VN-Index t tc tng ln th 8 trong
tng s 89 ch s chng khon quan trng trn th gii khi tng c 46% so vi
thi im u nm 2009. V TTCK Vit Nam cng c nh gi l im sng n
tng khi c tc phc hi nhanh nht Chu .
43

c. Th trng vng
Th trng vng Vit Nam thi gian qua c nhng bc thng trm ng
ghi nh. T trc nm 2007, th trng vng kh n nh nhng do nhng bt n
kinh t m th trng vng bin ng mnh m. T n nay gi vng lun
trong tnh trng nng st v lun cao hn gi th trng th gii. Th trng vng
lun lp k lc mi, gi vng trong nc tng lin tc v t nh l 38,2 triu
ng/1 lng. V nm 2010 va qua c v l mt nm ging bo ca gi vng
khi c thi im ch sau mt m gi vng gim 1,5 triu ng/1 lng vo u
thng 2 hay th trng phi chng kin cn in lon ca gi vng khi n lin
tc lp cc k lc mi 33,34 ri 35 triu ng ch trong 1 tun l. Giao dch trn th
trng vng trong nc hin nay l mua, bn kinh doanh vng vt cht v huy ng
di hnh thc pht hnh giy t c gi, cho vay vng ch tc, kinh doanh trang
sc. Cc giao dch din ra n l, khng c sn giao dch tp trung. Vng khng
cn l vn nh ca cc nh kinh doanh, m ang thc s tr thnh mt bin s
th trng c kh nng chi phi c tit kim, u t, cn cn thanh ton, d tr
ngoi t v hiu qu s dng vn ca nn kinh t.
2.1.1.3. nh gi chung v h thng ti chnh Vit Nam hin nay
H thng ti chnh Vit Nam nhn chung c nhng bc pht trin ln t
sau ci cch. Chng ta c mt nn kinh t vn hnh theo c ch th trng. Li
sut, t gi tr thnh nhng bin s kinh t ht sc nhy cm c dng o sc
kho ca nn kinh t. Khng ch vy, li sut v t gi cng chu nhiu tc ng
ca th trng khu vc v th gii. Do vy ri ro v t gi v ri ro li sut ngy
cng gia tng v c qui m nh hng ngy cng su rng hn n nn kinh t. Bn
cnh , vi thc trng gi vng bin ng khng gii hn trong giai on hin
nay, kt hp vi mt th trng c t l la ho cao nh Vit Nam th ri ro v
cng ln. Khi gi vng trong nc tng cao hn gi vng th gii, nhu cu li vt
qu cung s lm tng nhu cu v USD nhp khu vng, lm cho t gi gia tng.
Tuy nhin Nh nc li qun l cht ch vn nhp khu vng, do vy dn n
hot ng nhp lu. T cng tc ng mnh n th trng ch en, vn t
44

gi v vng to thnh vng lun qun, tc ng xu n c li sut v ton b nn

kinh t. Nhu cu bo him ri ro chnh v vy cng tr nn bc thit i vi cc nh
u t v cc sn phm phi sinh l mt la chn khn ngoan.
Mt kha cnh nhn nhn khc t h thng ti chnh Vit Nam, l s pht
trin ca h thng ngn hng Vit Nam v TTCK. H thng ngn hng pht
trin su rng mt mc nht nh, nng lc v vn v kinh nghim cng
nh cng ngh sn sng thc hin nhng nghip v phc tp nh nhng nghip
v TCPS v nhng nghip v mang tnh quc t gia cc th trng. TTCK Vit
Nam tuy cn qu non tr so vi th trng cc nc khc nhng tim nng pht
trin l rt ln, qu trnh pht trin cho thy TTCK Vit Nam lun c nhng iu
bt ng, lm ht hn nhiu nh u t nc ngoi. Quy m cng nh tnh thanh
khon ca th trng ngy cng c cng c hn.
y chnh l nhng tin c bn xut pht t thc tin h thng ti chnh
Vit Nam tin hnh xy dng mt th trng phi sinh ni chung v th trng
TCPS ni ring nhm hon thin h thng cc th trng. Qua hon thin h
thng ti chnh v tng hiu qu v thc y pht trin ca ton h thng, hng ti
n nh kinh t v m.
2.1.2. Th trng ti chnh phi sinh Vit Nam
Trong tin trnh hi nhp kinh t quc t, h thng ti chnh Vit Nam c
nhng bc tin quan trng theo hng hi nhp vi thng l v Chun mc Quc
t c chp nhn chung. y l nh hng pht trin ng n h thng ti
chnh Vit Nam pht trin n nh, bn vng, to iu kin cn cho pht trin kinh
t nc ta. Tuy nhin, n thi im hin ti, mt b phn ca h thng ti chnh l
th trng TCPS vn cha pht trin. Nhm nghin cu trnh by qu trnh pht
trin ca th trng TCPS di gc nhng chnh sch qun l ca cc c quan
chc nng. ng thi im li nhng du mc ra i ca cc cng c TCPS t khi
hnh thnh n nay.
Thc t, cc cng c TCPS Vit Nam xut hin cch y kh lu. Hp
ng hon i ng vai tr l cng c u tin trn th trng TCPS. Quyt nh s
430/1997/Q/NH13 ngy 24/12/1997 ca Thng c NHNN v vic NHNN thc
hin giao dch hon i USD/VND (v cc loi ngoi t khc khi iu kin cho
45

php) vi cc NHTM l thnh vin th trng ngoi t lin ngn hng l du mc

quan trng m u cho s pht trin ca th trng TCPS Vit Nam. Tuy nhin,
giao dch hon i mi ch c thc hin thun chiu gia NHNN v cc NHTM
ch cha thc hin rng ri gia cc NHTM vi nhau cng nh gia NHTM vi
khch hng. Tri qua hn 13 nm t khi cng c TCPS u tin xut hin, th
trng TCPS c nhng du mc nh sau:
Ngy 10/1/1998, Quyt nh s 17/1998/Q-NHNN cho php cc NHTM
trin khai nghip v mua bn ngoi hi k hn vi khch hng l cc doanh nghip
xut nhp khu lm phong ph thm sn phm trn th trng. Vi quyt nh ny,
cc doanh nghip xut nhp khu c cng c bo him ri ro t gi ca mnh bng
cch c nh chi ph mua bn ngoi hi.
Cng trong quyt nh ny, NHNN cho php cc NHTM thc hin giao dch
hon i li sut, ch yu gia cc NHTM trn th trng lin ngn hng. Sn
phm ny c xem nh mt cng c hu ch trong vic phng nga ri ro li sut
m cc NHTM gp phi khi tnh hnh li sut trn th trng bin ng kh lng.
Quyt nh s 65/1999/Q-NHNN ngy 25/2/1999 quy nh nguyn tc xc
nh t gi mua bn ngoi t ca cc TCTD c php kinh doanh ngoi t. Theo
, t gi giao dch hi oi k hn, hon i thc hin theo nguyn tc:
- i vi giao dch gia VND v USD, ti a khng c vt qu mc trn
t gi giao ngay (t gi giao dch bnh qun trn th trng ngoi t lin ngn hng
do NHNN cng b cng 0,l%) cng vi mc gi tng cho php (t l phn trm ca
mc trn t gi giao ngay) quy nh i vi tng k hn c th.
- Giao dch lin quan n cc ngoi t khc do Tng Gim c (Gim c)
cc TCTD c php kinh doanh ngoi t xc nh.
ng thi i vi giao dch k hn v hon i quy nh k hn t 1 n 6
thng; quy nh mc thu ph giao dch ti a cho mi giao dch l 0,05% doanh s
giao dch nhng khng c vt qu mc 1 triu VND.
Quyt nh s 1198/2001/Q-NHNN ngy 18/9/2001 sa i mt s iu
khon ca Quyt nh s 65/1999/Q-NHNN trong ni rng bin k hn t
1 thng n 6 thng ln t 7 ngy n 180 ngy v quy nh c th t gi k hn v
46

hon i. i vi giao dch gia VND v USD, mc t gi p dng cho tng k

hn ti a khng vt qu mc trn t gi giao ngay p dng ti thi im k hp
ng k hn, hon i cng vi mc gia tng cho php (t l phn trm ca mc
trn t gi giao ngay) quy nh vi tng k hn nh sau:
- 0,40% ca trn t gi giao ngay i vi k hn t 7 ngy n 30 ngy.
- 1,50% ca trn t gi giao ngay i vi k hn t 31 ngy n 120 ngy.
- 2,35% ca trn t gi giao ngay i vi k hn t 121 ngy n 180 ngy.
Quyt nh ny ni rng bin k hn cho cc giao dch TCPS p ng
nhiu hn nhu cu ca khch hng. Cng thm vi vic quy nh c th mc gia
tng cho php i vi tng k hn khin vic xc nh t gi giao k hn v hon
i trn th trng TCPS tr nn thng nht hn.
Nm 2002, c s cho php ca NHNN Vit Nam theo Cng vn s
135/NHNN-QLNH, Eximbank tin hnh th im giao dch quyn chn u
tin. Trong giai on ny, cc NHTM thc hin giao dch quyn chn ngoi t phi
l ngn hng c php kinh doanh ngoi hi, c vn t c ti thiu l 200 t
VN, kinh doanh ngoi t c li trong t nht 5 nm gn nht v doanh s mua bn
ngoi t ca nm trc ti thiu l 1 t USD. Cng vn ny quy nh c th v i
tng tham gia, ng tin giao dch, thi hn giao dch, gii hn s dVic th
im giao dch quyn chn to tin cho s pht trin ca th trng TCPS
trong thi gian tip theo.
Tip theo, Quyt nh s 1133/Q-NHNN ngy 30/09/2003 v quy ch thc
hin giao dch hon i li sut, theo m rng i tng tham gia bao gm cc
NHTM, TCTD khc, cc doanh nghip. Trn c s ni lng qun l ca NHNN,
mi trng thng thong hn, nhiu NHTM trin khai cung cp hp ng hon
i li sut cho cc doanh nghip, tm kim i tc l cc TCTD nc ngoi k
kt hp tc. Tng bc mt, NHNN a ra nhng vn bn quy nh a dng ho
cc sn phm TCPS cng nh tng tnh si ng ca th trng trong nc.
Nm 2004, Quyt nh s 1452/2004/Q-NHNN ngy 10/1/2004 v giao
dch hi oi ca cc TCTD c php hot ng ngoi hi ra i thay th cho
47

Quyt nh s 17/1998/Q-NHNN, theo cho php tt c cc TCTD c php

thc hin giao dch hi oi u c quyn thc hin giao dch k hn, hon i
v quyn chn ngoi t vi cc c nhn v t chc kinh t khc m khng phi
thng bo vi NHNN. Tuy nhin, ti Quyt nh ny, cc TCTD khng c php
mua quyn chn t c nhn v t chc kinh t khc v giao dch quyn chn ch
c thc hin gia cc ngoi t m khng lin quan n VND.
S d NHNN quy nh cc TCTD ch c php bn quyn chn ngoi t m
khng c mua t khch hng v trong hp ng quyn chn, ngi bn quyn
chn khng gii hn c khon l ca mnh. Cng xut pht t nguyn nhn, ti
thi im ny, cc sn phm TCPS cha ph bin Vit Nam nn s am hiu ca
nh u t v sn phm ny cn hn ch, bn cnh , NHTM l bn cung cp dch
v, tt nhin s am hiu hn v sn phm, ni mt cch khi qut l ngn hng l
bn nm ng chui. Nh vy, nu khch hng l ngi bn quyn chn,
khon l ca h s khng kim sot c. Khi s dng sn phm TCPS m gp ri
ro qu ln th khch hng s e d hn trong nhng giao dch sau.
ng thi bin k hn ca cc giao dch TCPS c ni rng thnh 3 n
365 ngy i vi giao dch k hn v hon i. Giao dch quyn chn khng quy
nh k hn c th v yu cu ghi r ngy o hn, hn mc tng gi tr hp ng
khng c giao dch i ng ti a l 10% so vi vn t c v c s tham gia ca
cc nh u t c nhn. y thc s l mt c hi cho cc nh u t c nhn c
thm mt sn chi mi trn th trng tin t. Tuy nhin do giao dch quyn chn
ngoi t ch c thc hin gia cc ngoi t vi nhau m khng lin quan VND
nn th trng quyn chn cha thc s si ng.
Ngy 14/4/2005, theo Cng vn s 326/NHNN-QLNH, NHNN bt u trin
khai thc hin th im giao dch quyn chn ngoi t vi VND. y l mt bc
tin cho th trng quyn chn nc ta. Sn phm cc ngn hng a dng hn, cc
nh u t c nhu cu trao i ni t vi ngoi t c thm mt cng c phng
nga ri ro ngoi hi.

48

Trong Quyt nh s 62/2006/Q-NHNN v quy ch thc hin giao dch

hon i li sut, NHNN quy nh cc trng hp hon i li sut mt ng tin,
hon i li sut tin t cho, hon i li sut bt u trong tng lai v hon i
li sut cng dn. ng thi a ra cc iu kin i vi TCTD thc hin giao dch
hp ng hon i nh c vn t c 1000 t ng hoc gi tr tng ng tr ln;
phi c php kinh doanh ngoi hi khi thc hin hon i li sut tin t cho; c
tng li rng nu l s m th khng c vt qu 5% vn t c ca TCTD v
phi c quy trnh thc hin giao dch hon i li sut cng nh bin php phng
nga ri ro. ng thi quy nh thi hn ca mt hp ng hon i li sut do cc
bn tha thun, nhng ti a khng qu thi hn cn li ca hp ng giao dch
khon vn gc; s vn gc ca cc hp ng hon i li sut i vi mt doanh
nghip khng vt qu 30% vn t c ca TCTD.
Nm 2006, NHNN ban hnh ch k ton nghip v phi sinh tin t ti
cc TCTD theo Cng vn s 7404/NHNN-KTTC ngy 29/08/2006. Theo , cc
cng c phi sinh tin t ghi nhn ln u theo gi tr giao dch, tip theo thng
xuyn c nh gi li, ghi nhn trn s sch k ton theo hoc gn ng theo gi
tr hp l th trng, ng thi kt qu (li/ l) ca TCTD c xc nh hp l,
hn ch bt tnh trng li gi, l tht hoc li tht, l gi. Nhng quy nh c th v
ch k ton nghip v phi sinh tin t ti cc TCTD mt phn gip cho cc
TCTD c mt quy ch thng nht v hch ton gi tr ca cc giao dch TCPS, t
tin theo di v c bin php a dng ho sn phm TCPS ng thi c th so
snh vi cc TCTD khc, t xy dng chin lc cnh tranh trn th trng.
Vi Quyt nh s 16/2007/Q-NHNN ngy 18/04/2007 v Ch bo co
ti chnh i vi cc TCTD, vic cng b thng tin v cng c TCPS trn bo co
ti chnh ca cc TCTD. Ch bo co ny gn nh qun trit tuyt i cc ch
tiu cn cng b theo thng l quc t v trnh by bo co ti chnh cc ngn hng
v TCTC tng t. ng lu l cc thng tin sau: loi cng c TCPS c
mua/bn; quy m mua/bn; gi tr rng v ti sn/cng n theo gi tr hp l th
trng ca cc cng c TCPS; mc cc loi ri ro thanh khon, ri ro tn dng,
49

ri ro li sut, ri ro t gi v ri ro gi c khc hin c. Vic cng b thng tin v

doanh s, v cc loi hnh sn phm, quy m giao dch... ca cc TCTD rt hu ch
cho nhng i tng quan tm n th trng TCPS. H c th phn tch v nh
gi u l t chc ph hp vi nhu cu hin ti ca mnh. y l mt quyt nh
gp phn tng tnh minh bch cho th trng TCPS trong nc. Minh bch v
thng tin cng l bin php pht trin i vi bt k th trng no
Sau 4 nm th im thc hin quyn chn gia ngoi t vi VND, nhn thy
s bt cp t th trng ny, ngy 18/3/2009, NHNN ban hnh vn bn s
1820/NHNN-QLNH cm cc NHTM thc hin nghip v quyn chn gia VND
vi ngoi t. Nguyn nhn bi v nm 2009 l nm th trng ngoi hi bin ng,
t gi tng cao v chnh lch gia t gi lin ngn hng v t gi ch en ngy
cng tng, c khi ln ti my nghn ng. Trc tnh hnh ny, cc doanh nghip
ngh ti vic dng quyn chn thc hin giao dch ngoi hi. Nhng iu ng
ni y l vic quyn chn c thc hin di hnh thc quyn chn kiu chu
M. Trong hp ng ny, hai bn c thoi mi k vi nhau gi mong mun cng
vi ph, v khng cn ch n thi im o hn, h tt ton lun. Gi trn ngoi t
vn c th hin trong hp ng quyn chn nhng ph bao nhiu l hai bn do
tha thun. Vic ny khng khc g NHTM c giao dch vi t gi ch en m
vn qua mt c NHNN, khi t gi ngoi t lin ngn hng c cng b tr
thnh v ngha. Qua vn ny chng ta thy rng, chnh sch qun l th trng
TCPS Vit Nam cn nhiu bt cp, c s php l cha thc s cht ch nn cn rt
nhiu khe h.
2.2. Thc trng th trng ti chnh phi sinh Vit Nam
Th trng TCPS Vit Nam mi bt u pht trin trong khong hn 10 nm
tr li y. Do mi ra i v gp nhiu kh khn trong khu qun l, cho n nay
th trng TCPS Vit Nam cn mang tnh cht ca th trng OTC. Vit Nam cha
c mt S giao dch TCPS tp trung, hu ht cc giao dch TCPS nc ta u
c thc hin ring l gia cc TCTC cung cp hp ng vi khch hng di
hnh thc t tha thun. Khch hng y l cc TCTC khc, cc nhn hoc doanh
50

nghip vi vai tr l ngi mua hp ng. Mc d cn cha pht trin nhng so

vi cch y 5 nm th hin nay th trng TCPS c nhng bc tin ln vi s
tham gia ca rt nhiu cc NHTM ln, cc ngn hng nc ngoi. S hiu bit ca
cc nh u t ngy cng tng cng gp phn mang n b mt mi cho th trng.
2.2.1. Cc ch th tham gia
C th phn chia i tng tham gia vo th trng TCPS Vit Nam thnh 3
nhm ch th chnh l c quan qun l, cc TCTC v nh u t.
S 2.1: Thnh vin tham gia th trng ti chnh phi sinh Vit Nam

Th trng ti
chnh phi
sinh Vit Nam

C quan qun
l

Ngn hng
nc ngoi

Cc t chc
ti chnh

Ngn hng
thng mai

T chc ti
chnh khc

Nh u t

T chc

C nhn

2.2.1.1. C quan qun l

Vit Nam, cc cng c TCPS mi ch c p dng trn TSCS l li sut,
tin t v vng, cha c thc hin vi TSCS l chng khon. Chnh v vy, c
quan qun l th trng TCPS hin nay l NHNN. NHNN ng vai tr rt quan
trng trong vic iu hnh th trng i ng hng, ph hp vi tin trnh pht
trin kinh t m Nh nc a ra.
NHNN qun l th trng TCPS thng qua vic ban hnh cc vn bn iu
chnh hot ng ca th trng vi s phi hp ca cc c quan lin quan nh V
qun l ngoi hi, V chnh sch tin t... NHNN cp php cho cc TCTC c
php thc hin nghip v g v thc hin nh th no, quy nh loi sn phm c

51

php cung cp, loi ng tin c php giao dch, k hn giao dch cng nh tiu
chun ca cc bn trong hp ng hay quy trnh thc hin hp ng...
M u s pht trin th trng TCPS bng vic cho ra i cng c hon i,
NHNN dn dn m rng quy m th trng khi cp php cho ngy cng nhiu
TCTC thc hin cc loi hp ng TCPS, trc ht l cp php th im cc giao
dch nh quyn chn ngoi t vi ngoi t ti Eximbank nm 2002, quyn chn
ngoi t vi ni t ACB nm 2005. Ht thi gian th im, NHNN cho php cc
TCTC thc hin rng ri cc nghip v ny. Tuy nhin, nhn thy bi hc kinh
nghim ca M nm 2008 khi th trng phi sinh to bong bng nh t v gy
nn cuc khng hong nghim trng, NHNN vn ht sc e d trong vic trin khai
cc hot ng TCPS. NHNN ch ng cp php nu cc ngn hng c xut v
c k hoch trin khai hp l. Vic cp php ca NHNN s ty theo tng trng
hp c th.
Bn cnh vic cp php cho cc TCTC thc hin cc hp ng TCPS,
NHNN cng thng xuyn theo st th trng kp thi ban hnh nhng vn bn
hn ch hoc cm nhng giao dch khng ph hp vi s pht trin hin ti ca th
trng TCPS Vit Nam. V d, nm 2009, NHNN ban hnh quyt nh s 1820 v
vic cm giao dch quyn chn ng.
2.2.1.2. Cc t chc ti chnh
Cc ngn hng thng mi, ngn hng nc ngoi v chi nhnh ngn hng
nc ngoi ti Vit Nam
Cc NHTM Vit Nam tham gia vo th trng vi vai tr chnh l cung cp
cc sn phm TCPS cho khch hng c nhu cu. Vi vai tr ny, cc NHTM khng
thc hin u t hay phng nga ri ro cho bn thn ngn hng m tin hnh kinh
doanh tm kim li nhun t cc khon ph hay t chnh lch t gi mua v bn
ngoi t. Cc NHTM h tr khch hng s dng cc sn phm TCPS, gii thiu chi
tit khch hng hiu r hn v cc sn phm; t vn khi khch hng quyt nh
s dng; tr gip v php l i vi nhng giao dch cha c tin l. Trong cc

52

nm gn y, s lng cc NHTM cung ng dch v TCPS tng ln nhanh chng

vi danh mc sn phm ngy cng a dng.
Cc NHTM Vit Nam cng c th thc hin cc giao dch TCPS vi nhau
thng qua cc hp ng k hn, hon i v tin t hoc li sut trn th trng lin
ngn hng. y l hnh thc kinh doanh kim li nhun thng qua cc khon ph
hay chnh lch t gi hoc li sut. Mt khc, hot ng ny cn l mt bin php
phng nga ri ro ca ngn hng.
Cc NHTM Vit Nam cn thc hin cc giao dch TCPS vi cc ngn hng
nc ngoi, chi nhnh ngn hng nc ngoi ti Vit Nam. Trong trng hp ny,
cc NHTM Vit Nam s ng vai tr ngi mua sn phm TCPS, cc ngn hng
nh HSBC, Citibank, ANZ cho bn v cung cp cc sn phm cho cc NHTM
Vit Nam. Mc d mi xut hin cha lu nhng cho n nay, hot ng ny rt
c cc ngn hng nc ngoi, cc chi nhnh ngn hng nc ngoi ti Vit Nam
ht sc tp trung pht trin. Cc tiu chun bn sn phm ca cc ngn hng ny
cht ch v kht khe hn so vi cc NHTM Vit Nam. Hin sn phm ang c
pht trin mnh nht l sn phm cu trc vi hnh thc ngy cng a dng. Thng
qua mua bn cc sn phm cu trc, cc NHTM Vit Nam c cng c phng
nga ri ro v trong nhiu cc trng hp cn l u t kim li nhun. Trong
thi im hin ti, NHNN khng cho php cc NHTM c php nm gi cc hp
ng TCPS gia cc loi ngoi t vi nhau. V th, cc NHTM thng tin hnh ti
bo him cc hp ng cung cp cho cc ngn hng nc ngoi, chi nhnh ngn
hng nc ngoi. y l hnh thc cc NHTM bn cc hp ng k thng qua
vic mua mt hp ng tng ng t cc ngn hng nc ngoi. Cc NHTM c
th thu c li nhun thng qua chnh lch ph gia hai hp ng.
Mt s ngn hng ang trin khai nghip v tng lai Vit Nam ng vai
tr nh mt thnh phn trung gian, khng tham gia mua cng nh bn hp ng,
m ch thc hin chuyn hp ng ca cc sn giao dch tng lai nc ngoi
cho khch hng trong nc c nhu cu v giao dch hng ho tng lai. Nh vy
trong giao dch ny, ngn hng c trng thi bng 0 do khng thc hin mua bn.
53

Cc NHTM ng vai tr kt ni th trng trong nc vi th trng th gii v thu

ph giao dch. Tuy vy, hp ng tng lai giao dch Vit Nam mi ch dng li
cc TSCS l hng ha m gn nh cha c TSCS l ti sn ti chnh.
Cc t chc ti chnh khc
Ngoi cc NHTM, cc TCTC khc cng tham gia vo th trng TCPS Vit
Nam. l cc cng ty chng khon, cng ty ti chnh nh cng ty ti chnh in
lc Vit Nam, cng ty ti chnh Du kh Vit Nam... Cc TCTC ny ng vai tr
tng t nh cc NHTM, cung cp cc giao dch TCPS cho khch hng c nhu cu
hoc tr thnh khch hng ca cc TCTC khc thc hin nhu cu u t hay
phng nga ri ro. Tuy nhin, hot ng ca cc t chc ny cn kh hn ch.
2.2.1.3. Nh u t
Vit Nam, nh u t c th l cc t chc hoc c nhn. Mc ch ch
yu ca hai i tng ny khi tham gia vo th trng TCPS mi ch dng mc
phng nga ri ro cha hng nhiu n mc ch u t, u c. Do tnh cht
phc tp ca sn phm TCPS nn i tng tham gia ch yu l nh u t doanh
nghip. Cc doanh nghip, c bit l cc doanh nghip xut nhp khu c nhu cu
v vn v ngoi t ln nn nhu cu phng nga ri ro ca h cao hn cc c nhn.
Hn na, iu kin giao dch ca cc doanh nghip cng d dng hn.
Ngoi ra, vi nhng hp ng ln, phc tp th cc hp ng TCPS c th
phi c s bo lnh ca B Ti chnh (vi Doanh nghip Nh nc) hoc tp on
m (vi doanh nghip nc ngoi).
2.2.2. Cc cng c ti chnh phi sinh Vit Nam
Trong 4 loi cng c TCPS truyn thng th hin nay th trng TCPS Vit
Nam ang tn ti 3 loi l hp ng k hn, hp ng quyn chn v hp ng
hon i. Do yu cu kht khe v tiu chun v i hi phi c mt th trng
chnh thc giao dch nn hin nay Vit Nam cha xut hin hp ng tng
lai ti chnh m mi ch c mt s hp ng tng lai hng ha c giao dch trn
cc sn th gii thng qua cc NHTM.

54

Cc hp ng TCPS c xy dng da trn TSCS l tin t, li sut v mt

phn nh l vng. TSCS l chng khon c th nh gi l cha c. Hin th trng
ang c giao dch quyn mua trc c phiu hay mt s ngn hng c cung cp
dch v ln quan n tri phiu nhng hai sn phm ny c phi l sn phm TCPS
hay khng cn ty vo quan im ca tng c nhn. Trn thc t th Vit Nam,
UBCKNN cha cho php giao dch cc sn phm phi sinh chng khon, v vy,
bi nghin cu s khng i su vo sn phm ny. Sau y chng ta s ln lt xem
xt cc loi hp ng.
2.2.2.1. Hp ng k hn
Chiu theo cc vn bn php lut th hp ng hon i l cng c ra i
sm nht nhng do nhng hn ch m NHNN t ra th vo thi im cng c
ny mi ch c giao dch mt chiu gia NHNN v NHTM. Do , hp ng k
hn l cng c TCPS c giao dch sm nht trn th trng vo nm 1998. Hp
ng k hn kh linh hot v d thc hin nn nhanh chng chim c s a
thch ca cc nh u t v tr thnh cng c ph bin nht trn th trng cho ti
nay. Trong 3 loi TSCS l ngoi t, li sut v vng th hp ng k hn ngoi t
c s dng nhiu nht, c hu ht cc NHTM trin khai cho cc khch hng
c nhn v doanh nghip. Mt s ngn hng ln nh VCB, BIDV cn cung cp hp
ng ngoi t k hn cho khch hng l nh ch ti chnh, cc t chc kinh t c
php kinh doanh ngoi hi. Hp ng k hn li sut cng kh ph bin ti cc
ngn hng nhng gi tr giao dch t hn nhiu so vi k hn ngoi t. Ring ti
Techcombank, hp ng k hn li sut li rt pht trin. Cn hp ng k hn
vng rt t c trin khai, ch tp trung vo mt s ngn hng c th. Chng hn
nh ACB, Sacombank, Eximbank c cung cp sn phm k hn vng cho cc nh
u t vi gi tr ti hiu ca hp ng l 10 lng vng SJC.
T gi k hn USD/VND c xc nh vo ngy giao dch trn c s t gi
giao ngay, chnh lch gia hai mc li sut hin hnh l li sut c bn ca VND
(tnh theo nm) do NHNN cng b v li sut mc tiu ca USD do Cc d tr

55

Lin bang M cng b. T gi gia cc ngoi t khc vi VND hay gia cc ngoi
t vi nhau s da trn c s tha thun gia NHTM v khch hng.
Nhm hn ch ri ro i tc cho hp ng, mt s ngn hng yu cu khch
hng t cc hay k qu. V d ACB quy nh t l k qu 5% gi tr hp ng k
hn vng; Sacombank yu cu khch hng t cc x% (quy nh theo tng thi k)
tnh trn gi tr hp ng; hay Eximbank, GPBank khch hng phi k qu 3%
gi tr hp ng cho cc giao dch USD/VND v t 7 10% gi tr hp ng cho
cc giao dch c loi ngoi t khc.
2.2.2.2. Hp ng hon i
Hp ng hon i c NHNN cho php giao dch sm nht vo nm 1997
vi s ra i ca hp ng hon i ngoi t vi VND gia NHNN v cc NHTM
trn th trng ngoi t lin ngn hng v sau mt nm l hp ng hon i li
sut. Hp ng hon i pht trin mnh vi TSCS l tin t v li sut. Hp ng
hon i ngoi t v VND c khch hng la chn tng i nhiu. Hp ng
hon i li sut c pht trin mnh hn nhiu hp ng k hn li sut c bit
l gia cc NHTM trn th trng lin ngn hng.
Hin nay, hp ng hon i tin t v li sut c hu ht cc NHTM
Vit Nam cung cp, c th k n nh VCB, BIDV, Techcombank, Vietinbank,
Eximbank, Sacombank, MB, Agribank... i tng hp ng hon i ch yu l
cc doanh nghip, TCTC hoc cc t chc c php kinh doanh ngoi hi, giao
dch vi cc khch hng c nhn hu nh cha c. Hp ng hon i vng cho
n nay mi ch c Sacombank cung cp.
Thi hn ca hp ng hon i thng t 3 n 365 ngy hu ht cc
NHTM. Nguyn tc thanh ton hp ng hon i li sut l s tin gc khng
phi trao i, khng phi tr ph, s tin thanh ton c tnh da trn mc li sut
chnh lch gia c nh v th ni vo ngy thanh ton (nhn vi vn gc). Mc k
qu tng t vi hp ng k hn.

56

2.2.2.3. Hp ng quyn chn

So vi hp ng k hn v hon i th hp ng quyn chn ra i mun
nht. Vo nm 2002, NHNN mi cp php cho Eximbank th im giao dch quyn
chn ngoi t vi ngoi t, BIDV th im quyn chn li sut nm 2004, quyn
chn ngoi t vi VND n nm 2005 mi c thc hin th im ACB.
Vit Nam, hp ng quyn chn c mt cht khc bit so vi th gii.
Trong hp ng quyn chn, cc TCTC ch c ng vai tr l bn bn quyn
chn ch khng c mua quyn chn ca cc c nhn v t chc kinh t khc.
Mt s NHTM quy nh hn mc hp ng. V d, MB v Eximbank quy
nh hn mc giao dch ti thiu bng hoc tng ng 100.000 USD cho mi
hp ng. Quyn chn ngoi t vi VND th hn mc ti thiu bng hoc tng
ng 50.000 USD. ACB quy nh hn mc hp ng ngc li, giao dch quyn
chn ngoi t c hn mc ti thiu i vi cp ng tin USD/VND l 10.000 USD
v i vi ngoi t khc l 100.000 USD hoc tng ng. Techcombank, hn
mc ti thiu ca mt hp ng l 100 triu VND i vi ni t v 10.000 USD
quy i i vi cc ngoi t khc.
Trc y NHNN cho php giao dch quyn chn gia cp ng tin USD
v VND nhng giao dch ny b cm t nm 2009. Hin nay th trng TCPS
Vit Nam vng bng sn phm ny.
Ra i mun, cho n nay hp ng quyn chn vn cn kh xa l vi cc
khch hng c nhn v doanh nghip. Cc ngn hng v th cng t trin khai sn
phm ny. Theo thng k, mi thng ti cc ngn hng ln nh Citibank, HSBC
cng ch c khong 5 n 7 giao dch vi doanh thu t ph khong 7.000 USD.
2.2.2.4. Cng c ti chnh phi sinh khc
Hin nay, mt cng c TCPS mi c pht trin mnh Vit Nam l sn
phm cu trc. Cng c ny khng c tiu chun ha, cc iu khon hp ng
c tha thun gia 2 bn ty thuc vo yu cu ca khch hng, kh nng cung
ng ca ngn hng v c giao dch trn th trng TCPS OTC. Do tnh cht linh
hot v kh nng kim li nhun cao, sn phm cu trc ang c bit thu ht s
57

quan tm ca cc ngn hng nc ngoi v chi nhnh ngn hng nc ngoi ti

Vit Nam. Citibank, HSBC ang trin khai rt mnh sn phm ny, thay th dn
cho cc sn phm truyn thng. Xu hng ny ang dn chim lnh v tr dn u
th trng TCPS. Mc d vy, do mi pht trin nn sn phm ny mi ch yu
c giao dch gia cc ngn hng nc ngoi, chi nhnh ngn hng nc ngoi
vi cc NHTM.
Mt vi v d v sn phm cu trc: cng c n gn kt vi chng ch tin
gi. Mt NHTM mua tn phiu 10 triu USD ca chnh ph M thng qua mt ch
nhnh ngn hng nc ngoi ti Vit Nam. Tn phiu ny c gn kt vi chng
ch tin gi ca Vit Nam. Khi NHTM s phi chu 2 ri ro, ri ro i tc khi
bn pht hnh tn phiu khng kh nng tr n v ri ro n t chng ch tin
gi. B li cng c ny mang n cho ngn hng li nhun k vng cao hn. Cng
cng c tn phiu nhng gn vi t gi AUD/USD. Khi t gi thay i theo
chiu hng c li th nh u t hng li tc cao hn, nu khng th ch c
hng s vn gc.
Mt v d khc, Sacombank trin khai sn phm Tin gi gn kt u t.
c im ca loi sn phm ny l s kt hp gia vic gi tin v u t trong
cng mt k hn, cho php khch hng c c hi hng thu nhp cao hn vic gi
tin truyn thng thng qua vic d on ng xu hng gi ti sn u t c th
(gi vng, ngoi t,). Nu khng d on ng, khch hng ch c nhn thu
nhp c bn thp hn li sut gi tin. Vn gc c bo ton 100%.
2.2.3. nh gi s pht trin ca th trng ti chnh phi sinh Vit Nam
Bi nghin cu nh gi s pht trin ca cc cng c TCPS Vit Nam
thng qua s liu doanh s giao dch tng hp c t bo co ti chnh ca cc
NHTM v qua tng hp kt qu iu tra phng vn ca nhm vi cc cn b ngn
hng trn a bn H Ni. Mu phiu iu tra trnh by ph lc 2.1.
Doanh s giao dch trn th trng TCPS c phn nh thng qua tng gi
tr hp ng TCPS c thc hin. Trong :

58

- Gi tr hp ng k hn ngoi t bng tng s lng ngoi t mua (bn)

quy ra VND theo t gi bnh qun lin ngn hng ti ngy giao dch.
- Gi tr hp ng hon i ngoi t bng tng s lng ngoi t thc hin
hon i quy ra VND theo t gi bnh qun lin ngn hng ti ngy giao dch.
- Gi tr hp ng quyn chn ngoi t bng tng s lng ngoi t ng k
mua (bn) quy i ra VND theo t gi bnh qun lin ngn hng ti ngy giao dch
cng vi ph quyn chn.
- Gi tr hp ng phi sinh li sut tnh bng gi tr vn gc thc hin phi
sinh li sut. Nu l ngoi t th quy i ra VND theo t gi bnh qun lin ngn
hng ti ngy giao dch.
Tc pht trin ca th trng ti chnh phi sinh Vit Nam
Theo s nh gi ca rt nhiu cn b ngn hng, cn b kinh doanh ngoi t
v c cc chuyn vin phn tch TTCK m nhm nghin cu phng vn th hin
nay th trng TCPS Vit Nam pht trin kh chm v khng n nh. Mt tn hiu
kh quan l khi lng giao dch c s tng trng ng k, mt s sn phm mi
ra i. Tuy nhin, doanh s giao dch vn cn hn ch, sn phm vn cha a dng
khi cc TSCS vn ch gi gn trong tin t v li sut. Th trng vng y tim
nng cha c khai thc ng mc. Cc sn phm c tnh cht mi ch yu do
cc ngn hng nc ngoi cung cp. Di y l s liu v doanh s giao dch ca
mt s NHTM trn th trng TCPS.
Bng 2.1: Doanh s hot ng ti chnh phi sinh mt s ngn hng
n v: Triu VND
Ngn hng
2007
2008
2009
2010
Eximbank

864.115

3.598.999

4.683.591

2.026.942

Sacombank

785.076

3.017.613

10.667.104

2.736.337

4.213.649

9.293.549

8.952.471

62.741.556

ACB

(Ngun: Bo co ti chnh ca cc ngn hng)

59

Bng 2.2: Doanh s hot ng ti chnh phi sinh ti BIDV

n v: Triu USD
2006
2007
2008
2009

Nm

Doanh s giao dch

780

1251,27

3088,85

1668,5

(Ngun: Bo co ti chnh ca BIDV)

Biu 2.1: Doanh s hot ng ti chnh phi sinh mt

s ngn hng
70000000
60000000
50000000
40000000

Eximbank

30000000

Sacombank
ACB

20000000
10000000
0
2007

2008

2009

2010

Biu 2.2: Doanh s hot ng ti chnh phi sinh ti BIDV

3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
2006

2007

2008

2009

Hai biu trn cho thy xu hng pht trin ca th trng TCPS Vit
Nam: tng trng u n t nm 2006 n nm 2008, 2009, sau th trng c
xu hng gim xung. Hu ht cc ngn hng c tc tng trng kh tt. T
nm 2007 n nm 2009, doanh s giao dch ca Eximbank tng hn 4 ln, t
xp x 4,7 t VND. Sacombank cn t mc tng n tng hn vi con s gn 11
nghn t VND, gp hn 13 ln so vi nm 2007. BIDV cng t vi mc tng gn
60

4 ln, nhng nu so doanh s tuyt i th BIDV hn hn cc ngn hng khc vi

con s 3.088,85 triu USD nm 2008 hay quy i tng ng ra VND th khong
60 nghn t VND. y l nhng con s tch cc th trng TCPS ni ring, n phn
nh phn no tc pht trin ca c th trng.
Nguyn nhn thc t ny do nm 2008 v 2009 l 2 nm t gi ngoi t v
li sut bin ng mnh nht trn th trng Vit Nam do nhu cu phng nga
ri ro cc nh u t tng ln. ng thi giai on 2008 2009 l giai on
khng hong, nn kinh t suy thoi, cc nc trong c c Vit Nam thc hin
cc bin php kch cu i ph qua thc y cc hot ng xut nhp khu.
Cung cu ngoi t thay i thng xuyn v cc lung tin ra vo vi khi lng
ln tc ng khng nh ti t gi. Hn na nm 2009 l nm th trng ti
chnh Vit Nam bc vo giai on y ca khng hong, li sut c bn gim t
mc 14% xung cn mt na mc 7%. Vi tnh hnh li sut lc by gi, hon
i li sut mt ng tin li l mt cng c hu ch khi li sut th ni c hon
i sang li sut c nh ti thi im y ca th trng s t c mc li sut
c nh thp nht.
Cng hu ht cc ngn hng, sau khi t mc tng trng cao nht vo
nm 2008, 2009 th hot ng TCPS c xu hng gim. Nm 2010, th trng
ngoi hi n nh hn, li sut c bn cng c gi n nh trong thi gian hn 1
nm nn nhu cu phng nga ri ro gim xung lm tng gi tr giao dch TCPS
gim. Ring ACB, doanh s giao dch tip tc tng u qua cc nm, k c nm
2010. Nm 2010 doanh s ca ACB t gn 63 nghn t ng, tng 14 ln so vi
nm 2007. Nguyn nhn l do ACB rt n lc thc hin a dng ho cc loi sn
phm TCPS nng cao sc cnh tranh, cc sn phm ACB c trin khai ng
u hn cc NHTM khc.
T trng ca cc cng c ti chnh phi sinh Vit Nam
Hin nay nc ta hp ng k hn v hp ng hon i ang c giao
dch nhiu nht, xt c v s lng hp ng v tng gi tr hp ng. u nhng
nm 2000, hp ng k hn dng nh chim th c tn trn th trng TCPS
61

Vit Nam khi m hp ng quyn chn mi ra cn cha ph bin, hp ng hon

i th ch yu din ra gia NHNN v cc NHTM hoc i khi gia cc NHTM
vi nhau. Khong 3, 4 nm tr li y, di nh hng ca vic gim li sut M
do tc ng ca cuc khng hong 2008, li sut Vit Nam cng bin ng kh
phc tp. iu ny tc ng n s pht trin ca hp ng hon i li sut.
Tng t trng ca hp ng k hn v hp ng hon i li sut ln n trn 80%
tng doanh s giao dch TCPS trn th trng. Cho n nay, hp ng hon i vn
duy tr v th ca mnh trong th trng TCPS, c bit l hp ng hon i li
sut. Nu khng tnh hp ng k hn th so vi phi sinh li sut th phi sinh
ngoi t ch chim t l khng ln vi tng gi tr giao dch thp. Hp ng quyn
chn khng c cc nh u t la chn nhiu. Trong khong mt nm tr li
y, USD c xu hng yu i, cc nh u t khng cn coi USD l mt ni tr n
an ton na. Nguyn nhn ca vic ny l Cc D tr lin bang M (FED) bm
thm 600 t USD vo nn kinh t lm USD gim gi lin tc. y c th l ng
thi ca M trong vic i ph vi vic Trung Quc gi gi NDT qu thp gip
nn kinh t Trung Quc pht trin. USD yu i lm tng nhu cu phng nga ri ro
ca nh u t. Hp ng quyn chn bt u c giao dch nhiu hn. S liu
thng k t mt s ngn hng s minh ha r hn t trng ca cc sn phm.
Ghi ch trong cc bng 2.3, 2.4, 2.5:
(1) Tng gi tr hp ng cc loi hp ng TCPS. n v: t VND
(2) T trng ca tng loi hp ng trong tng gi tr hp ng TCPS.

62

Bng 2.3: T trng gi tr hp ng theo sn phm ti Eximbank

Loi hp ng

2007
(1)

2008
(2)

(1)

2009
(2)

(1)

2010
(2)

(1)

(2)

K hn

240,2 27,8 2.344,3 65,14

2.621,5 55,97

535 26,39

Hon i

623,9 72,2

2.062,1 44,03

1.491,9 73,61

Quyn chn
Tng

1.243 34,54

11,7

0,32

864,1

100

3.599

100

4.683,6

100 2.026,9

100

(Ngun: Thuyt minh bo co ti chnh Eximbank)

Bng 2.4: T trng gi tr hp ng theo sn phm ti Sacombank
Loi hp ng
K hn

2007
(1)

2008

(2)

(1)

785,1 100

2009
(2)

0 2.451,2 81,23

Quyn chn

Tng

(1)

(2)

(1)

(2)

737,9

6,92

225,9

8,26

561,1 18,59

Hon i

5,4

9.929,2 93,08 2.510,4 91,74

0,18

785,1 100 3.017,6

2010

100 10.667,1

100 2.736,3

100

(Ngun: Thuyt minh bo co ti chnh Sacombank)

Bng 2.5: T trng gi tr hp ng theo sn phm ti ACB
Loi hp ng

2007
(1)

2008
(2)

(1)

2009
(2)

(1)

2010
(2)

K hn

1.252 29,71 7.421 79,86 1.601 17,88

Hon i

2.962 70,29 1.740 18,72 1.349 15,07

22.577 35,98
2.913

4,64

132

Tng lai

0 3.170

35,5

Hon i li sut

0 1.878 20,98

3.851

6,14

100 62.741

100

4.214

100 9.293

955 10,67

(2)

Quyn chn

Tng

1,42

(1)

100 8.953

33.400 53,24

(Ngun: Thuyt minh bo co ti chnh ACB)

63

Ghi ch trong bng 2.6

(1) Tng gi tr hp ng cc loi hp ng TCPS. n v: Triu USD
(2) T trng ca tng loi hp ng trong tng gi tr hp ng TCPS.
Bng 2.6: T trng gi tr hp ng theo sn phm ti BIDV
Loi hp

2006

2007

ng

(1)

K hn

780

100

Hon i
Tng

780

(2)

(1)

2008

2009

(2)

(1)

(2)

(1)

970

88,32

2710

90,6

1290

77,31

128,26

11,68

281,27

9,4

378,9

22,69

100 2991,27

100

1668,9

100

100 1098,26

(2)

(Ngun: Thuyt minh bo co ti chnh BIDV)

Biu 2.3: T trng gi tr hp

ng theo sn phm ti Eximbank

Biu 2.4: T trng gi tr hp

ng theo sn phm ti
Sacombank

100

100

80

80
Quyn chn

60

Hon i
K hn

40
20

Quyn chn

60

Hon i
40

K hn

20

0
2007 2008 2009 2010

0
2007 2008 2009 2010

64

Biu 2.5: T trng gi tr hp

ng theo sn phm ti ACB
100

Biu 2.6: T trng gi tr hp

ng theo sn phm ti BIDV
100

80
60

Hon i li
sut

90

Tng lai

70

Quyn chn

40

Hon i tin t

80
60

Hon i

50

K Hn

40
30

20

K hn

20
10

0
2007 2008 2009 2010

2006 2007 2008 2009

Qua cc biu ta thy, cc giao dch thc hin ch yu l hp ng k hn

v hp ng hon i. Loi hp ng no chim t trng nhiu hn ph thuc vo
chin lc pht trin cc sn phm TCPS ca cc ngn hng trong tng thi k.
Tuy nhin, khch hng cng l thnh phn quan trng quyt nh t trng ca tng
loi hp ng TCPS. l vic khch hng la chn cho mnh thc hin loi hp
ng no l ph hp. iu ny cn tu thuc mc am hiu ca khch hng i
vi tng loi giao dch hay mc cung cp thng tin v sn phm ca cc ngn
hng. Hp ng quyn chn chim t trng rt t trong tng doanh s giao dch
TCPS cc ngn hng. Eximbank cng nh Sacombank ch c giao dch quyn
chn vo nm 2008 nhng t trng qu b, ch t ln lt l 0,32% v 0,8%. ACB
c ci thin i cht, ch duy nht nm 2010, quyn chn chim 52,3% trong tng
doanh s giao dch. Phi chng mc ph thc hin giao dch quyn chn Vit
Nam cn qu cao, li ch m quyn chn mang li khng b p chi ph khch
hng phi b ra, vic a vo s dng hp ng quyn chn l cha hiu qu bi
y l mt sn phm rt phc tp, kh s dng. Mc d li ch t hp ng quyn
chn l rt ln nhng mt khi khch hng khng c kin thc v sn phm ny
th vic b t chi l mt iu d hiu. Mt khc, NHNN cng cha c nhng quy
65

nh php l cht ch cho vic thc hin sn phm ny nn cc ngn hng c tm l

rt r khi trin khai.
y cha phi l bc tranh ton cnh ca th trng TCPS Vit Nam nhng
phn no cho thy s ph bin ca cc cng c TCPS trn th trng ti chnh. Hp
ng k hn v hp ng hon i ph bin hn c. Hp ng k hn th ch yu
hp ng k hn tin t cn hp ng hon i ch yu l hon i tin t v hon
i li sut. Mt vi giao dch c th, nm 2007, BIDV thc hin mt s hp ng
hon i tin t cho c gi tr ln, 1 hp ng 20,7 triu EUR vi Standard
Charter Bank London v 2 hp ng 30 triu USD vi HSBC. y l con s n
tng ca BIDV trong thi k th trng TCPS Vit Nam pht trin nhng bc
i u tin.
2.2.4. Phn tch hot ng ti chnh phi sinh ca cc ngn hng thng mi
Bng 2.7: Doanh thu hot ng phi sinh tin t ca mt s ngn hng thng mi

2008

Ngn Hng

2009

(1)

(2)

MB

66,1

220,1 30,03 105,3 223,7 47,07

Vietinbank

74,8

Phng Nam

36,7

BIDV

363,3

(3)

(1)

621 12,05 452,4

(2)

2010
(3)

(2)

NA NA

(3)
NA

845 53,54 25,8 632 4,08

108,2 33,92 349,2 1.047 33,35

1.256,7 28,91

(1)

91,3 862,4 10,59

NA NA

NA

NA NA

NA

(Ngun: Thuyt minh bo co ti chnh cc ngn hng)

Ghi ch:
(1) Doanh thu t cc cng c phi sinh tin t. n v: t VND.
(2) Doanh thu kinh doanh ngoi hi. n v: t VND.
(3) T trng doanh thu t cc cng c phi sinh tin t trong tng doanh thu kinh
doanh ngoi hi.

66

Bng 2.8: Chi ph hot ng phi sinh tin t ca mt s ngn hng thng mi

2008

Ngn
Hng

(1)

MB

(2)

2009
(3)

35,8 118,7 30,09

Vietinbank
Phng Nam
BIDV

(1)

2010

(2)

(3)

(1)

(2)

(3)

160 296,5 53,97

NA

NA

NA

194,8 330,9 58,87 618,3 785,7 78,69 335,3 473,6 70,79

0

42,3

125,4 465,9 26,90

2,9 967,2

0,30

NA

NA

NA

263 653,6 40,23

NA

NA

NA

(Ngun: Thuyt minh bo co ti chnh cc ngn hng)

Ghi ch:
(1) Chi ph cc cng c phi sinh tin t. n v: t VND.
(2) Chi ph kinh doanh ngoi hi. n v: t VND.
(3) T trng chi ph cc cng c phi sinh tin t trong tng chi ph kinh doanh
ngoi hi.
Tng hp t 2 bng trn ta c bng li nhun t hot ng phi sinh tin t:
Bng 2.9: Li nhun t hot ng phi sinh tin t mt s ngn hng
Ngn hng

2008

2009

2010

MB

30,3

-54,7

NA

Vietinbank

-120

-165,9

-309,5

Phng Nam

36,7

346,3

NA

237,9

-171,7

NA

BIDV

Doanh thu
Doanh thu t cc cng c phi sinh tin t l tng tt c cc ngun thu nhp
t hot ng phi sinh tin t bao gm: ph trung gian, mi gii; thu nhp t chnh
lch t gi, li sut, gi c gia cc th trng; thu t hot ng t doanh, u c.
T s liu bng thng k kt hp vi phng vn trc tip mt s cn b kinh
doanh ngoi t ca cc ngn hng nh ACB, Eximbank, VCB... nhm nghin cu
nhn thy doanh thu t hot ng TCPS ca cc ngn hng c xu hng bin ng
67

tng qua cc nm 2007-2009. iu nay cho thy hot ng TCPS c nhng

bc tin tch cc. n nm 2010, doanh s hot ng gim lm doanh thu cng c
chiu hng gim. Ring ti BIDV, theo bin ng doanh s, doanh thu t hot
ng phi sinh tin t tng t 2006 n 2008, sau gim dn.
Tuy doanh thu c nhng du hiu tt nhng nu so snh vi doanh thu kinh
doanh ngoi hi th con s ny cn kh khim tn. T trng doanh thu hot ng
phi sinh tin t trong tng doanh thu kinh doanh ngoi hi trung bnh ch t gn
30% v c bin dao ng ln. Thc t ny xut pht t nhu cu s dng sn
phm TCPS ca khch hng v chin lc ca tng ngn hng trong tng giai on
c th. T trng khng cao chng t khch hng vn a thch s dng sn phm
giao ngay hn l sn phm TCPS. Mt vi dn chng:
- Ti MB t trng ny tng ng k t 30,06% nm 2008 ln 47,08% nm
2009, con s tuyt i cng tng 1,6 ln.
- Ti Vietinbank, nm 2008, t 12,04% con s ny tng n 53,54% nm
2009 ri gim mnh cn 4,08% vo nm 2010.
- Ti BIDV, qua 2 nm 2008 v 2009, t trng gim gn 3 ln, t 28,91%
xung cn 10,59%.
Chi ph
So vi tng doanh thu v chi ph kinh doanh ngoi hi, mc d doanh thu
hot ng phi sinh tin t chim t trng nh nhng chi ph cho hot ng ny li
chim t trng tng i ln. Mt s dn chng:
- Ti Vietinbank, t trng chi ph hot ng phi sinh tin t trong tng chi
ph kinh doanh ngoi hi lun mc cao: nm 2008 l 58,87%, nm 2009 v 2010
l 78,69% v 70,79%.
- Ti VCB, tuy cc cc hp ng phi sinh tin t rt t nhng chi ph li kh
ln, chim ti 21% trong tng chi ph cho kinh doanh ngoi hi.
- BIDV l mt ngn hng c nhiu kinh nghim v lnh vc ny nhng t
trng chi ph vn rt ln, mc 26,90% v 40,23% trong 2 nm 2008, 2009.

68

iu ny c th l gii, nghip v TCPS l mt nghip v cn kh mi v

phc tp nn chi ph cho hot ng ny cc ngn hng l tng i ln do cc chi
ph u t cho c s vt cht v con ngi, chi ph cho cc qu phng nga ri ro.
Ngoi ra, cc nghip v ang trong giai on u trin khai nn cc chi ph u t
ban u ln y chi ph cho hot ng TCPS cao ln nh vy.
Li nhun
Cc ch tiu v doanh thu v chi ph l rt c ngha nhng nh gi ton
din v hot ng TCPS ca ngn hng cn kt hp c ch tiu li nhun. Nhn
chung, hot ng phi sinh tin t ti cc ngn hng cha hiu qu. Chi ph b ra
cho hot ng ny ln hn doanh thu thu c dn n hot ng ny b l, lm
gim li nhun t kinh doanh ngoi hi v gim li nhun chung ca ngn hng.
- Ti Vietinbank, t 2008 n 2010, li nhun hot ng phi sinh tin t u
m v mc l tng dn qua 3 nm, c bit nm 2010 ln ti 309,5 t ng.
- Ti cc ngn hng MB, BIDV v VCB, nm 2009 li nhun t phi sinh
tin t u l cc con s m lm gim li nhun chung ca ngn hng.
- Ch ring c ngn hng Phng Nam l t s bt ph, khng nhng li
nhun dng t hot ng phi sinh tin t m cn l ngun b l cho cc khon
mc khc, lm li nhun chung ca ngn hng t mc dng. Nm 2009, doanh
thu t trn 349 t ng nhng chi ph phi b ra li cha n 3 t ng. Khon li
nhun rng v th rt ln, trn 340 t ng.
Li nhun hot ng b m l mt hn ch ca th trng TCPS Vit Nam.
iu ny lm nn lng cc nh qun tr ngn hng trong vic tip tc pht trin cc
cng c TCPS v ng dng trong cng tc phng nga ri ro. Bn thn cc ngn
hng cn d dt trong vic thc hin cc hp ng TCPS th c hi cc doanh
nghip c nhu cu bo him ri ro tip cn cc nghip v ny li cn mong manh
hn.
2.2.5. p dng cng c ti chnh phi sinh cc doanh nghip
ng trc nhng ri ro tim n trong hot ng kinh doanh ca mnh, cc
doanh nghip Vit Nam bt u quan tm, tm hiu v s dng cng c TCPS
69

nh l mt bin php hiu qu phng nga ri ro. kho st vn ny, nhm

nghin cu thit k phiu iu tra v gi ti mt s doanh nghip trn a bn
H Ni v mt s a bn ln cn, trong tp trung nhiu vo cc doanh nghip
xut nhp khu. Phiu iu tra c trnh by ph lc s 2.2. Sau khi tng kt,
nhm nghin cu a ra kt qu nh sau: thu v 87 trn tng s 100 phiu pht ra,
trong c 85 phiu iu kin x l.
Di y l mt s ni dung m chng ti thng k c:
a. Yu t nh hng n ri ro ca doanh nghip
Theo thng k, th 3 yu t t gi, li sut v nguyn liu l nhng yu t gy
ri ro cho doanh nghip nhiu nht. Gi c phiu, tri phiu cng l mt yu t ri
ro nhng xt cho cng th s bin ng gi c phiu v tri phiu cng do yu t li
sut th trng. Thc hin cho im nh gi, yu t nh hng ln nht cho im
3, v gim dn n 2 v 1.
Bng 2.10: Yu t tc ng n ri ro ca doanh nghip
im 1

Yu t

im 2

im 3

Tng

Trung bnh

Li sut

23

17

45

85

2,258824

T gi

20

32

33

85

2,158824

Nguyn liu

42

36

85

1,588235

Biu 2.7: Yu t tc ng n ri ro
ca doanh nghip
1.588235294
Nguyn liu
2.152941176

T gi

2.258823529

Li sut
0

0.5

1.5

2.5

Trong nhng yu t tc ng n ri ro th yu t li sut c cc doanh

nghip nh gi l tc ng ln nht n hot ng kinh doanh, sau l yu t t
gi. iu c th c hiu l do li sut l yu t trc tip tc ng ti chi ph
70

vn ca doanh nghip. T sau khng hong 2008, li sut bin ng rt mnh v

thng xuyn, li sut cho vay ca cc ngn hng c lc ln n 24%. Vi mc li
sut ct c ny cc doanh nghip nhiu khi phi iu ng v khng c vn,
m i khi chp nhn ct gim sn xut cn hn vay vn v li nhun khng tr
li. Khng ch vy li sut cn nh hng n c mt bng gi chung, lm tng chi
ph u vo ca doanh nghip. Tip theo l yu t t gi bi gn nh cc doanh
nghip u c quan h thng mi quc t v ti chnh cng ty thng xuyn c s
vn ng ca cc dng ngoi t vo ra. T gi thay i tt yu s lm thay i gi
tr ca cc ti sn, cng n, i khi c th lm st gim gi tr cng ty. phng
nga ri ro t cc yu t ny th cng c TCPS l mt cng c v cng hu ch.
b. Mc am hiu v sn phm phi sinh ca cc doanh nghip
Tng kt t thng k cho thy cc doanh nghip c bit v c 5 loi sn
phm nh trong mu a ra nhng i vi sn phm cu trc th s am hiu ca
cc doanh nghip cn rt hn ch. L do l sn phm cu trc l cc hp ng
TCPS khng chun mi xut hin Vit Nam khong 2 nm, c cc ngn hng
xy dng nhm p ng ti a nhu cu ca khch hng nn vi mi khch hng li
l mt hp ng cu trc khc nhau. Do vy bi nghin cu ch phn tch da trn
4 loi hp ng c bn. Da vo mc im nh gi: hiu bit t, hiu bit tng
i v hiu r ln lt l 1 im, 2 im v 3 im.
Bng 2.11: Mc am hiu cng c ti chnh phi sinh ca cc doanh nghip
Loi cng c
K hn

im 1

im 2

im 3

Tng

Trung bnh

30

50

85

2,529412

Hon i

29

31

25

85

1,952941

Quyn chn

20

33

32

85

2,141176

Tng lai

14

40

31

85

2,2

(Ngun: Thng k t mu iu tra)

71

Biu 2.8: Mc am hiu cng c ti chnh phi

sinh ca cc doanh nghip
Tng lai

2,2

Quyn chn
Hon i

2,141176471
1,952941176

K hn

2,529411765

Hnh trn y cho thy, hp ng k hn l cng c m cc doanh nghip

am hiu nht bi y l cng c n gin, d thc hin nht, 2 bn ch tho thun
vi nhau mc gi k hn, ngy o hn v s thc hin theo ng nhng g tho
thun vo ngy o hn. Tuy vy, hp ng k hn mang tnh bt buc thc hin
nn khng phi l sn phm cc doanh nghip quan tm nhiu nht. Tip n l cc
hp ng tng lai v thc cht cng l mt loi hp ng k hn vi tnh quy
chun cao hn. Ngc li, hp ng hon i t c cc doanh nghip hiu nht,
y l mt cng c phc tp hn, bi n kt hp hai giao dch mt giao dch giao
ngay v mt giao dch k hn. Hp ng quyn chn tuy kh phc tp v cng xut
hin cha lu nhng cc doanh nghip cng c s am hiu nht nh v y l mt
hp ng mang nhiu li ch do c s la chn v xu hng trong tng lai y s
l sn phm c s dng nhiu.

c. Mc thng xuyn s dng cng c ti chnh phi sinh ca cc doanh

nghip
im c nh gi gim dn t 2 n 0 cho cc mc : s dng thng
xuyn, tng s dng nhng rt t v cha tng s dng.

72

Bng 2.12: Mc thng xuyn s dng cng c ti chnh phi sinh

Hp ng

im 0

im 1

im 2

Tng

Trung bnh

K hn

10

34

21

85

1,364706

Hon i

25

37

23

85

0,976471

Tng lai

60

25

85

0,294118

Quyn chn

19

40

26

85

1,082353

(Ngun: Thng k t mu iu tra)

Biu 2.9: Mc thng xuyn s dng cng c

ti chnh phi sinh
Quyn chn

Tng lai

Hon i

K hn

1.082352941

0.294117647

0.976470588

1.364705882

Biu 2.12 cho ta thy, mc s dng thng xuyn cc sn phm TCPS

cn rt t. iu ny khng nh rng cc cng c TCPS cha thc s ph bin trn
th trng ti chnh Vit Nam. c bit hp ng tng lai rt t c s dng bi
v hin nay, Vit Nam cha c sn giao dch cc hp ng tng lai m ch yu l
do mt s ngn hng c cung cp dch v ny. Trong giao dch tng lai th ngn
hng ng vai tr l trung gian kt ni vi cc sn giao dch tng lai ca nc
ngoi v thu ph i vi doanh nghip. Hp ng k hn l hp ng c s dng
thng xuyn nht tuy l mc thng xuyn cn thp trung bnh ch 1,36 im
theo tiu ch nh gi im nh trn. Hp ng k hn d thc hin nht nhng vn
73

c rt t doanh nghip thng xuyn s dng nh mt cng c phng chng ri ro

trong hot ng kinh doanh. Nguyn nhn c cc doanh nghip a ra l do
nng lc d on cc bin t gi v li sut ca cc doanh nghip cn km nn hiu
qu t hp ng k hn ni ring v cc hp ng khc ni chung l cha cao,
nhiu khi cn gy l cho doanh nghip. Nhng cc doanh nghip li b qua mt
iu rng, d khng em li hiu qu nh mong mun nhng cc hp ng TCPS
gip c nh chi ph, qua gim s bin ng trong hot ng ca doanh
nghip. Nh vy, cc doanh nghip Vit Nam r rng l cha nhn thc ht c
tm quan trng ca cc cng c TCPS trong qun tr ri ro ca doanh nghip mnh.
2.3. nh gi thc trng pht trin th trng ti chnh phi sinh Vit Nam
2.3.1. Kt qu t c
Th trng TCPS Vit Nam tri qua 13 nm hnh thnh v pht trin v
t c nhng kt qu nht nh. thi im hin ti, th trng TCPS Vit Nam
mang bn cht ca th trng OTC vi nhng giao dch ring l thc hin gia cc
TCTC v khch hng ch yu l nh u t c t chc trong v ngoi nc. Nhng
kt qu t c ca Th trng TCPS Vit Nam c xem xt qua nhng yu t
nh sau:
2.3.1.1. C quan qun l v h thng php l
C quan qun l bc u l NHNN qun l hot ng TCPS ca TCTC.
Trong qu trnh hon thin h thng php l cho th trng, NHNN ban hnh v
sa i nhiu vn bn nh du s ra i th trng v iu chnh hot ng cng
nh kp thi sa i nhng vn bn khng cn ph hp vi th trng. Mt s v
d nh quy ch giao dch hon i li sut, quyt nh th im giao dch quyn
chn ngoi t vi ngoi t, quyn chn ngoi t vi VND hay quyt nh cho php
cc t chc c php kinh doanh ngoi hi thc hin cc giao dch k hn, giao
dch hon i... Mi vn bn quy nh nhng iu kin lin quan n cc giao dch
TCPS nh iu kin v n v cung cp; i tng khch hng giao dch bao gm
khch hng cc nhn, t chc hay nh ch ti chnh; iu kin v thi hn giao
dch, TSCS c php giao dch cng nh cch xc nh ph quyn chn, t gi k
74

hn, t gi hon i... Qua cc vn bn php l, NHNN quy nh quy trnh thc
hin giao dch TCPS v nhng yu t cn thit trong hp ng TCPS gia cc bn
i tc. Mt kt qu ng ghi nhn l NHNN ban hnh ch k ton i vi
cc hp ng phi sinh tin t v ch bo co ti chnh ca cc TCTD to iu
kin cho khch hng cng nh n v cung cp dch v c c s v phng php
hch ton thng nht, ph hp vi iu kin th trng hin ti.
2.3.1.2. n v cung cp cc hp ng ti chnh phi sinh
Hin nay, rt nhiu NHTM Vit Nam cung cp dch v TCPS cho khch
hng in hnh nh Agribank, Techcombank, BIDV, Vietinbank, Eximbank,
VCB... Ngoi ra cn c s tham gia ca cc TCTC khc nh cng ty ti chnh,
ngn hng 100% vn u t nc ngoi. Mi n v cung cp la chn cho mnh
danh mc dch v hp php ph hp vi iu kin ca mnh. Nh cc th trng
khc, th trng TCPS vi nhiu nh cung cp hng ti mt th trng cnh tranh.
2.3.1.3. Sn phm giao dch trn th trng
Giao dch u tin m u s pht trin ca th trng TCPS Vit Nam l
giao dch hon i gia NHNN v cc NHTM. Th trng ngy cng phong ph
hn vi s ra i ca nhiu loi cng c TCPS vi nhiu loi TSCS khc nhau v
cho n nay, trn th trng c mt hu nh y cc loi sn phm TCPS ch
yu. Vi hp ng hon i c hon i tin t, hon i li sut, hon i vng.
Hp ng k hn cng c nhng TSCS tng t. i vi hp ng quyn chn
c mt hp ng quyn chn ngoi t vi ngoi t, hp ng quyn chn ngoi t
vi VND tuy nhin quyn chn USD v VND b cm giao dch, hp ng quyn
chn li sut v c c hp ng quyn chn vng. i vi ti sn l giy t c gi,
c mt loi giao dch ang c trn th trng l giao dch k hn do cng ty ti
chnh in lc Vit Nam cung cp. Mt s loi phi sinh chng khon nh quyn
mua trc, hay quyn chn chng khon cng c mt trn th trng nhng xut
hin ch trong mt thi gian ngn sau b UBCKNN cm do cc n v cung cp
thc hin nhng nghip v kinh doanh khng c php v vi phm iu 33
Lut Chng khon ngoi S giao dch chng khon, trung tm giao dch chng
75

khon, khng t chc, c nhn no c php t chc th trng giao dch chng
khon. Nn n nay, th trng TCPS Vit Nam vng bng cc sn phm phi
sinh chng khon.
2.3.1.4. Nh u t
Hin nay trn th trng nhng thnh phn quan tm n cc cng c TCPS
nh l mt cng c phng nga ri ro v li sut, t gi. Trong s ny, phn ln
l doanh nghip v cc nh ch ti chnh, khch hng c nhn th cha nhiu v c
nhng sn phm NHTM khng cung cp cho khch hng c nhn. nh gi thc
trng ca khch hng tham gia in hnh l doanh nghip th c mt b phn
nh doanh nghip am hiu r v cc cng c TCPS v mt s am hiu mc
trung bnh. V cng c mt t l nh cc doanh nghip thng xuyn s dng cc
hp ng TCPS vi mc ch phng nga ri ro.
2.3.2. Hn ch v nguyn nhn
2.3.2.1. Hn ch
Th trng TCPS Vit Nam mi pht trin nhng bc i u tin, c
nh gi l mt th trng cha pht trin v cn thua km rt nhiu so vi cc th
trng trn th gii. Hn ch ca th trng TCPS Vit Nam c nhng biu hin c
th sau:
Sn phm n iu, khng phong ph, ch c mt vi sn phm truyn thng.
Cc sn phm ch yu nh hp ng k hn v hp ng hon i. Th trng
quyn chn cha pht trin, hp ng quyn chn khng ph bin cc ngn hng,
bn cnh li cm giao dch quyn chn gia USD v VND. Ngoi ra, trong giao
dch quyn chn, NHNN ch cho php cc NHTM ng vai tr l bn bn quyn
chn ch khng c l mua quyn chn t cc c nhn v t chc kinh t khc.
iu ny nh hng ti mc si ng ca th trng. c bit l th trng
TCPS Vit Nam cha c hp ng tng lai. Cc TSCS cn t, ch yu l tin t v
li sut, vng chim t trng nh, giao dch phi sinh chng khon cha c php
giao dch.

76

Quy m giao dch nh hp. Ton th trng mi ch mt s t cc ngn hng

c doanh s giao dch TCPS nh BIDV, Eximbank, VCB... nhng doanh s giao
dch cn qu t so vi nhu cu th trng. in hnh Sacombank, doanh s giao
dch nm 2007 ch t 765 t VND, Eximbank nm 2007 ch mc 864 t VND.
Sang nm 2008 v 2009, doanh s giao dch c tng ln nhng khng ng k so
vi nhu cu phng nga ri ro cho cc nh u t trong iu kin nm 2008 v
2009, t gi v li sut trn th trng bin ng khng ngng, hot ng kinh
doanh ca cc doanh nghip lun tim n nhng ri ro.
Chi ph cho cc giao dch phi sinh cn qu ln so vi doanh thu t hot
ng ny. Doanh thu t cc cng c phi sinh tin t chim t trng nh trong tng
doanh thu kinh doanh ngoi hi, ngc li chi ph cho cc cng c phi sinh tin t
li chim t trng ln trong tng chi ph kinh doanh ngoi hi. V d nh nm 2010
Vietinbank, chi ph cho cc cng c phi sinh tin t chim 70,79% nhng t
trng doanh thu ch t 4,08%. Chi ph ln hn doanh thu dn n mt hn ch l
li nhun t cc cng c TCPS b m, iu ny lm gim li nhun kinh doanh
ngoi hi cng nh gim li nhun chung ca ngn hng.
Th trng ti chnh phi sinh cha thu ht c s quan tm v thng
xuyn s dng ca cc doanh nghip - mt thnh vin quan trng tham gia vo th
trng. Hn ch ny th hin mc thng xuyn s dng cc cng c TCPS
nh mt cng c phng nga ri ro trong hot ng kinh doanh ca doanh nghip.
2.3.2.2. Nguyn nhn
H thng php l iu chnh hot ng phi sinh cha hon thin, thc t
cho thy cha c mt vn bn lut ring no iu chnh tt c cc hot ng TCPS.
Cc vn bn c ban hnh hu ht l cc vn bn di lut, v th gi tr php l
ca vn bn khng cao, phm vi p dng b hp trong mt s trng hp nht nh.
NHNN qun l hot ng TCPS ca NHTM theo tng trng hp c th, tc l
ngn hng no xin php c cung cp dch v th NHNN xt duyt v ng
hoc khng. V vy, h thng php l thiu tnh cht nht qun, khng ng b.
Hn na, cc vn bn sa i lin tc v chng cho nhau, khin nhng ngi
77

quan tm kh khn trong vic vn dng vn bn no cho hp l. y l nguyn

nhn ln nht v chi phi nhiu nht n s pht trin ca th trng TCPS.
C ch iu hnh t gi ca Nh nc cha hiu qu. Vit Nam vn tn ti
c ch 2 t gi, t gi ch en v t gi lin ngn hng. iu ny dn n mt
thc trng ngi c nhu cu tm n th trng ch en nhiu hn l tm n th
trng lin ngn hng. Bi mt l th tc mua bn ngoi t cc ngn hng cn
rm r hn rt nhiu trong vic mua bn ngoi hi t do. Khch hng phi c
phng n kinh doanh, phi chng minh mc ch s dng c th m li chu hn
mc cho vay ca ngn hng... l iu ngn cn ln i vi th trng TCPS
hin ti do cc hp ng TCPS Vit Nam hin nay hu ht c cung cp bi cc
NHTM. Khi khch hng khng tm n ngn hng giao dch ngoi hi ng
ngha vi vic khng c hot ng TCPS.
Cc nh qun l th trng vn cha thng nht v khi nim cc th trng.
Hin nay tn ti hai quan im v th trng chng khon phi sinh:
- Th trng chng khon phi sinh l ni giao dch mua bn cc sn phm
phi sinh vi TSCS l cc loi chng khon hoc ch s chng khon.
- Th trng chng khon phi sinh l th trng ni m cc hp ng phi
sinh c giao dch, mua bn trn cc trung tm giao dch, sn nim yt.
Thng tin v cc cng c ti chnh phi sinh cha minh bch. Trn trang
web ca cc TCTC ch gii thiu s lc v cc sn phm TCPS m h cung cp.
NHNN ban hnh vn bn yu cu cc n v cung cp dch v hch ton v bo
co cc thng tin chi tit v hot ng TCPS nhng trn bo co ti chnh ca ngn
hng th nhng ch tiu v hot ng TCPS hu nh rt t. iu ny gy kh khn
cho ngi quan tm theo di c cht lng cung cp dch v ca cc TCTC
la chn nh cung cp dch v tt nht vi nhu cu ca mnh.
Ba b phn ca th trng phi sinh ni chung li chu nhng s qun l ca
cc c quan chc nng khc nhau. UBCKNN qun l phi sinh chng khon, B
Cng thng chu trch nhim vn phi sinh hng ha cn phi sinh tin t, li
sut v vng li thuc phm vi ca B Ti chnh v NHNN. V th, nu khng c
78

s thng nht trc th s c s qun l chng cho, n y trch nhim v li

gia cc b phn. iu ny khng th thc y th trng TCPS pht trin.
Thnh vin tham gia trn th trng thiu o to thc t v sn phm ti
chnh phi sinh. y l mt thc trng ang tn ti Vit Nam v nhng chuyn
gia o to v sn phm TCPS thc tin cn kh t do sn phm ny cn mi Vit
Nam v s n v cung cp v tham gia thc hin sn phm TCPS rt t. V vy, s
chuyn gia c c hi tip cn vi thc tin ng dng sn phm phi sinh Vit
Nam l rt hn ch. Nhiu ngi c th c o to hoc hc ti liu ca nc
ngoi v sn phm TCPS nhng khng c c xt vi thc t. Ngay c nhng c
quan qun l cng cha hon ton hiu r nhu cu thc s ca th trng, cha
nm c cc TCTC mun g, cc nh u t cn g.
Cc doanh nghip cn thiu hiu bit v cc sn phm ti chnh phi sinh, k
sn phm ph bin nht l phi sinh tin t. Cc nhn vin kinh doanh tin t
ngn hng tha nhn rng h gp rt nhiu kh khn trong vic t vn cho cc
khch hng s dng sn phm TCPS. Khi cc nh u t khng hiu r v th
trng, h s e ngi trong vic s dng loi sn phm mi ny m s dng cc
cng c truyn thng, k c khi phi i mt vi ri ro kh cao. V th, d cho cc
TCTC c cung cp nhiu sn phm hn na th cng khng th thu ht c khch
hng tham gia th trng.
Cc doanh nghip Vit Nam a s quy m nh v va nn khng c
nng lc ti chnh tip cn v s dng cc sn phm ti chnh phi sinh. Bn
cnh , kin thc v sn phm TCPS cha c c quan qun l v cc n v
cung cp ph bin rng ri nn mc tip cn cha nhiu. Hn na, cng tc o
lng ri ro cc doanh nghip cn cha c ch trng lm cho cc doanh
nghip cha nhn thc ng mc tm quan trng ca cc cng c bo h ri ro
trong c CCTSPS. Bn cnh , mc d l cng c phng nga ri ro nhng
cc hp ng TCPS cng cha ng nhng ri ro, cng c kh nng gy thua l
cho ngi s dng nu d on sai. Khng t doanh nghip Vit Nam gp ri ro khi
s dng cc cng c TCPS nn ny sinh tm l ngi s dng tip vo cc ln sau.
79

Xut pht t t duy v cch lm n truyn thng, cc doanh nghip s rng

nu a ra quyt nh ny, nhng th trng bin ng tri vi d on ban u,
khng nhng gy thit hi cho doanh nghip m uy tn v a v ca ngi ra quyt
nh cng b lung lay. Cn nu th trng bin ng nh d on th bn thn
ngi ra quyt nh cng khng c g. a s cc doanh nghip Vit Nam hin
khng quy nh r rng trch nhim, quyn li ca lnh o v cn b cng nhn
vin. Trong khi trn th gii, cc cng ty c chnh sch qun l ri ro rt c th, h
lun qui nh quyn phn quyt mc ri ro ti chnh r rng vi tng v tr lnh o
v tng khu vc hay tng quc gia nu l cng ty xuyn quc gia.
V th trng quyn chn, nguyn nhn th trng cha pht trin mt mt l
do tnh phc tp ca sn phm, mt khc c th do cch tnh ph quyn chn Vit
Nam khng c mt khung thng nht, khon ph khch hng phi tr cho ngi bn
hp ng quyn chn li qu cao nn li ch ca vic mua quyn khng b p
chi ph phi b ra. Nhiu ngn hng li dng ph quyn chn y t gi trn th
trng lin ngn hng v vi t gi th trng t do. Ngoi ra, khi ngn hng thu
ph quyn chn th ngn hng phi chu VAT 10%. Nhng khi ngn hng giao dch
ti bo him vi ngn hng nc ngoi th li khng c khu tr khon VAT
ny. Nh vy ngay t u ngn hng b l mt khon cho nn cc NHTM hn
ch cung cp dch v ny.
Cng tc hch ton k ton cn nhiu bt cp. Nhiu kin cho rng, ph
quyn chn cc ngn hng khng bit hch ton vo u. Cc t chc kinh doanh
hch ton chung tt c cc hot ng TCPS m khng chi tit tng loi gy kh
khn trong cng tc qun l mc hiu qu ca tng loi cng c TCPS.
Th trng cc ti sn c s cha pht trin. TTCK km thanh khon trong
th trng tri phiu Vit Nam qui m nh, manh mn. Nhiu chuyn gia cho
rng TTCK nc ta mi ch thc s pht trin t khi Vit Nam gia nhp WTO,
c ngha l cho ti nay, TTCK Vit Nam mi c vi nm tui, hon ton qu
non tr nu so snh vi cc th trng th gii v khu vc. Hn na TTCK Vit
Nam cn yu trong vic ng ph cc tnh hung do cha c nn tng vng chc
80

Th trng ri ro cao lm cho cc nh qun l e ngi trong vic a cc sn phm

phi sinh chng khon vo giao dch chnh thc trn th trng. Th trng vng
vi nhng bin ng mnh v s i trc ca gi vng trong nc so vi th gii,
vic p dng hn ngch lun tim n cc hot ng xut nhp khu vng lu, khng
th kim sot c dn n thiu thng tin chnh xc v cung - cu vng trong nn
kinh t. Trn th trng ngoi hi, quy nh li sut tin gi ngoi t khng ph hp
vi c ch iu hnh t gi s dn n gy cng thng cung - cu, hn ch trong
giao dch v ngoi t trong c giao dch TCPS.
Thc trng hot ng ti chnh phi sinh ti Vit Nam. Hin nay cc ngn
hng Vit Nam mi ch l bc u trin khai nghip v TCPS, cc hp ng trn
th trng cn cha a dng p ng y nhu cu phng nga ri ro trn th
trng. Mt khc, chi ph u t cho h thng thng tin, k tht phc v cc
nghip v rt cao, chi ph o to con ngi cng chim mt khon ln. Trong khi
, cc giao dch ca ngn hng cn nh l, doanh s tuy khng nh nhng qui m
cc hp ng li thp nn s hp ng giao dch ln ko theo cc chi ph v qun
l, thng tin tnh trn mi hp ng rt ln. iu ny dn n mt hn ch l li
nhun kinh doanh ngoi hi b m, khng ch lm gim li nhun ca cc ngn
hng m cn l ro cn cc doanh nghip tham gia cc hp ng TCPS.

81

Kt lun chng 2
Trong chng 2, phn u trnh by s lc v qu trnh pht trin ca h
thng ti chnh t sau i mi, din bin iu hnh cc chnh sch tin t ca
NHNN v thc trng th trng ti chnh Vit Nam t nm 2008 n nay. Cc th
trng ngy cng pht trin nhng khng c ngha l khng tn ti ri ro bi bt k
hot ng kinh doanh no cng tim n cc ri ro . H thng ti chnh cng gn b
cht ch vi h thng ti chnh ton cu th nhng ri ro v t gi, li sut ngy
cng gia tng, thc y nh u t khng ngng tm kim cc cng c phng nga
ri ro ph hp cho mnh.
Ni dung ca chng tp trung nghin cu v qu trnh trin khai v thc
trng ng dng cng c ti chnh phi sinh Vit Nam thng qua vic i su phn
tch cc chnh sch qun l v hot ng lin quan n hot ng phi sinh, phn
tch v nh gi mc pht trin ca th trng da trn s lng cc loi sn
phm ti chnh phi sinh c p dng, doanh s sn phm, li nhun t gc
ca cc t chc ti chnh cung cp cc sn phm v cc doanh nghip s dng cc
sn phm . Do tnh phc tp ca cc cng c ti chnh phi sinh v s non tr
ca th trng nn trong qu trnh trin khai khng trnh khi nhng tn ti v hn
ch bn cnh nhng thnh tu bc u. Nhng hn ch v nguyn nhn c
lm r trong phn trnh by lm c s a ra nhng gii php ng n ph hp
xy dng thnh cng th trng ti chnh phi inh Vit Nam.

82

CHNG 3: GII PHP PHT TRIN TH TRNG TI CHNH PHI

SINH NHM HON THIN H THNG TI CHNH GP PHN N
NH NN KINH T V M VIT NAM
3.1. Tim nng pht trin th trng ti chnh phi sinh Vit Nam
3.1.1. Mi trng kinh t chnh tr
Nc ta l nc c nn chnh tr n nh. Cc nh u t s yn tm hn khi
tham gia vo th trng Vit Nam, ni h s gim thiu c ri ro do bin ng
chnh tr mang li.
Thc tin cho thy nn kinh t Vit Nam c tim nng rt ln pht trin
th trng TCPS. K t khi hi nhp, nn kinh t nc ta lun phi i mt vi
nhng ri ro v cng ln. Gi c cc hng ha tng gim lin tc, kh d on.
Nhng yu t tc ng ln nht n th trng chnh l t gi hi oi, li sut v
t l lm pht lun bin ng ngoi tm kim sot. Ngoi ra, cc bin ng Vit
Nam u rt kh d bo trc xu hng. Gn y t gi, gi vng v gi du l
nhng vn nng bng nht ca nn kinh t. Vi nm tr li y, t gi
USD/VND lin tc tng, trung bnh mt nm tng 5-7%. Hn na nhiu lc t gi
cn ln xung lin tc. Gi xng du cng lin tc tng lm cc doanh nhip lao
ao do chi ph u vo qu cao. Vn gi du va mi h nhit th gi vng li
ni ln gy bao song gi cho th trng. Bn cnh , t l lm pht cao to nn ri
ro ln cho ton th trng bi lm suy yu ng ni t v to nn nhiu bt n cho
nn kinh t. Chnh v vy, phng nga ri ro l cn thit hn bao gi ht. S gia
tng nhu cu phng nga ri ro ca cc t chc kinh t v cc c nhn l tin
quan trng nht pht trin th trng TCPS Vit Nam. Do vy, pht trin th
trng TCPS mt cch ton din v hiu qu, nhng nh cung cp sn phm phi
sinh cn khai thc trit yu t ny, da vo nhu cu thc tin v phng nga ri
ro ca khch hng a ra nhng sn phm ph hp v u vit nht. Trn th
trng, li ch ca nhng nh u t l phi t ln hng u nn vic th trng
TCPS p ng c nhng nhu cu ca nh u t s m bo cho s pht trin
bn vng ca th trng.
83

 Vit Nam sn phm TCPS da trn TSCS l chng khon vn cha c

trong khi trn th trng th gii y l nhng sn phm pht trin nht. TTCK
Vit Nam d mi ra i cha lu nhng c nhng bc pht trin vt bc, quy
m th trng ngy cng m rng, tnh thanh khon ngy cng cao. S pht trin
ca TTCK tt yu ny sinh nhu cu phi c cc sn phm phi sinh ny. Do cn
nhn thc r tim nng ny nhm a ra cc sn phm phi sinh chng khon hp
xu th, tng sc ht cho th trng TCPS t cc nh u t.
Mi trng u t nc ta cng l mt yu t hp dn. So vi cc nc trong
khu vc th P/E, ch s ICOR ca th trng Vit Nam vn ang mc kh hp
dn. Nhng bt cp ca chnh sch v m nh lm pht, li sut... hin nay i vi
h c th ch trong ngn hn, cn trong di hn, cc nh u t tin tng vo nhng
bin php n nh kinh t v m ca Chnh ph Vit Nam. iu ny gii thch ti
sao dng vn u t vo Vit Nam ngy cng tng. K c khi khng trc tip
u t vo lnh vc TCPS, dng vn ny vn c tc ng tch cc cc hot ng
TCPS bng vic gp phn pht trin cc ngnh kinh t c s, cc ngnh lin quan
n hot ng TCPS.
3.1.2. C hi hi nhp kinh t quc t
Vit Nam hin nay mi ang d nh xy dng th trng TCPS tp trung.
Tuy l mun so vi cc nc trn th gii nhng chnh v th Vit Nam c th tn
dng cc cng ngh khoa hc k thut ca th gii. Thay v phi u t nghin cu
cc cng ngh mi, vic tn dng c cc cng ngh sn c s gip nc ta thu
ngn qu trnh pht trin. Ngoi ra, nc ta cn nhn bit c nhng u v nhc
im ca cc cng ngh khi tham kho s p dng cc nc pht trin. iu ny
cho php nc ta ng dng cng ngh ph hp, loi b tc ng tiu cc t cng
ngh.
Vi t cch l mt thnh vin tham gia vo nn kinh t quc t, Vit Nam c
iu kin hc hi cc kinh nghim v qu trnh xy dng v pht trin ca th
trng TCPS cc th trng khc. Kinh nghim thu c t cc th trng bn
gip cc nh qun l a ra c cc bin php xy dng hp l hn, ng ph hiu
84

qu hn vi cc bin c bt ng. Vic trao i khoa hc k thut cng nh trnh

qun l l iu kin hu ch cho s pht trin ca th trng ti chnh v th trng
TCPS Vit Nam.
Qua qu trnh hi nhp kinh t quc t, Vit Nam c th tn dng s gip
ca cc nc pht trin. Hin nay, Vit Nam nhn c rt nhiu s gip v vn
vay u i t bn b quc t. y l ngun ti tr quan trng trong qu trnh pht
trin nn kinh t Vit Nam, trong c th trng TCPS. Cc quc gia trn th gii
cng thng xuyn c cc chuyn gia u ngnh, cc k thut vic, chuyn vin
sang Vit Nam tham gia gp , t vn cho cc nh qun l, nh u t; hay gip
Vit Nam o to ngun nhn lc.
3.1.3. S quan tm ca cc i tng tham gia
Hin nay, cc c quan chc nng nhn thc c vai tr v tm quan
trng ca th trng TCPS i vi th trng v ton b nn kinh t. Bng chng
cho iu ny l vic Nh nc v cc c quan lin quan tin hnh rt nhiu bin
php pht trin th trng ny nh thng xuyn t chc cc bui hi tho v
xy dng th trng phi sinh m th trng TCPS l mt b phn trong ; a ra
mc tiu xy dng v k hoch chin lc xy dng trong tng lai gn. Nh nc
ang tin hnh nhng ng thi u tin tng bc xy dng v a vo hot
ng S giao dch TCPS tp trung sn giao dch TCPS chnh thc.
Khng th n s tham gia tch cc ca cc TCTC, c bit l cc NHTM.
Hu ht cc ngn hng u rt ho hng vi ch trng ca Nh nc v vic pht
trin th trng TCPS. Nhiu ngn hng cn ng gp kin nhm h tr Nh
nc nhanh chng tin hnh. S tham gia tch cc ca cc ngn hng - mt thnh
vin quan trng s gip th trng mau chng hot ng hiu qu.
3.2. nh hng pht trin th trng ti chnh phi sinh
Kinh nghim t cc nc trn th gii cho thy pht trin th trng phi
sinh ni chung, th trng TCPS ni ring l tt yu khch quan v v cng quan
trng trong vic hon thin h thng ti chnh quc gia, n nh mi trng kinh t.
Nhn thy vai tr, tnh cp thit cng nh nhng hn ch ca nc ta, qu trnh
85

pht trin th trng TCPS cn phi c tin hnh cng sm cng tt, pht trin
ton din, bn vng v theo xu hng hin i, hi nhp vi quc t. Vit Nam,
do quy m th trng cn hn hp nn rt kh c th pht trin th trng TCPS
c lp. V vy, phi pht trin mt th trng phi sinh chung cho c hot ng
phi sinh ti chnh v hot ng phi sinh hng ha. S kt hp ca hai nhm
TSCS s mang n s phong ph cho th trng, ng thi trnh c s pht trin
nh l, manh mn, pht trin mt th trng chung c quy m ln, sc ng
vng trc cc sc p. Trong , mc tiu c th chnh l phi xy dng v pht
trin th trng giao dch tp trung. ng thi hon thin h thng qun l hot
ng TCPS c hiu qu.
3.2.1. nh hng v tin pht trin
Theo kin ca nhm nghin cu, c th chia qu trnh pht trin th trng
TCPS nc ta thnh 2 giai on:
Giai on 1: T nay n khi xy dng xong S giao dch tp trung. Trong
giai on ny, bc u phi xy dng tin cho th trng TCPS tp trung, ng
thi tip tc pht trin cc nghip v TCPS ang c thc hin mc tiu to dng
c s, nn tng vng chc cho qu trnh pht trin th trng TCPS tip sau ny.
y l giai on Nh nc a ra chin lc pht trin, c th ha thnh cc k
hoch chi tit. Nhim v chnh l u t xy dng c s vt cht k thut, ngun
nhn lc cho th trng tp trung, ct li ca th trng TCPS. Cc TCTC tip tc
cung cp v pht trin cc sn phm TCPS, a sn phm ny i su vo cc hot
ng kinh t, to c hi cho cc nh u t lm hiu bit r rng hn.
Giai on 2: K t khi S giao dch tp trung ra i. Ni dung ca giai on
ny l pht trin th trng TCPS, mc tiu trin khai giao dch TCPS ti S giao
dch tp trung, ng thi cng c v pht trin hot ng ca th trng OTC.
Nhim v ca giai on ny l hon thin th ch chnh sch cho th trng tp
trung, cc tiu chun v giao dch v sn phm.

86

3.2.2. nh hng v cu trc th trng

Khi xy dng th trng TCPS, m bo pht trin bn vng v ton din
th i hi s phi kt hp trong vic pht trin th trng tp trung v th trng
OTC. Trong , th trng tp trung c ch trng pht trin hn. Th trng tp
trung c c tiu chun ha, c tnh an ton cao hn th trng OTC, v th trong
iu kin cn nhiu kh khn, pht trin th trng tp trung mang li tnh an ton
cho th trng, to dng nn tng vng chc cho th trng. ng thi tin hnh
hon thin hot ng ca th trng OTC.
Pht trin ng thi hai th trng l yu cu tt yu bi mi th trng c
nhng im mnh ring. Th trng tp trung l ni chun ha cc thng tin, cc
giao dch. Cn th trng OTC thng chim t trng ln trong doanh s phi sinh.
Theo kho st, tnh n 31/12/2006, tng gi tr th trng phi sinh OTC ton cu
t 9.695 t USD. Cn trn phm vi chu u, n thng 6/2007, khi lng giao
dch phi sinh trn th trng OTC chu u t 383 nghn t EUR trn tng s 457
nghn t, tc l chim ti gn 84% (theo BIS 2008). S pht trin ng u ca c
hai th trng gip cc nh u t c nhiu la chn, nhiu tnh ton cho danh mc
u t, gip th trng TCPS hot ng hiu qu hn.
3.2.3. nh hng v ni dung pht trin
Pht trin th trng TCPS phi gn vi pht trin th trng cc TSCS,
trong quan trng nht l pht trin TTCK. Theo nh hng pht trin TTCK
Vit Nam giai on 2011 2020, Nh nc ta rt ch trng hon thin TTCK
trong c vic xy dng v pht trin th trng chng khon phi sinh. Theo d
kin n nm 2014, nc ta s cho ra i th trng chng khon phi sinh.
Phi ch trng pht trin th trng TCPS theo hng hin i, t cng
ngh thng tin, khoa hc k thut n i ng nhn lc. Tranh th xu th hi nhp
kinh t quc t tn dng nhng thnh tu cng nh kinh nghim ca cc th
trng pht trin trn th gii v trong khu vc nhm p dng cho qu trnh pht
trin th trng nc ta c th gip nc ta rt ngn c chng ng y kh
khn trc mt.
87

Xu th hi nhp kinh t quc t cng i hi th trng nc ta phi c s

ha nhp vi cc th trng khc. V th, qu trnh xy dng v pht trin hng
ti vic cng c mi quan h v t th trng quc gia tr thnh mt b phn ca
th trng th gii, khng tch bit vi cc th trng khc. Mt khc, th trng
TCPS Vit Nam pht trin cn phi da trn nhng quan im chnh tr, kinh t, x
hi ring, chng hn s qun l th trng ca Nh nc, yu t t do giao dch
c t trong khun kh cho php, cc loi sn phm thch ng vi tng iu kin
kinh t
Xy dng th trng giao dch tp trung khng h n gin, nht l vi nc
cn thiu kinh nghim nh Vit Nam. V th, phi xy dng theo nh hng
c a ra, phc v cho cc mc tiu di hn, xy dng v pht trin phi tng
bc, bc no vng chc bc y. Xut pht im l vic xy dng cc k
hoch, chin lc trong cc k hoch cng c th cng tt, chi tit t vic xy
dng ra sao, m hnh th no, cch thc qun l Va xy dng k hoch va
phi tin hnh cc hot ng c th nhm to tin cho th trng. Sau khi c
iu kin tin th bt tay ngay vo xy dng th trng giao dch tp trung.
3.2.4. nh hng phm vi hot ng ca th trng
Th trng TCPS Vit Nam cn c pht trin ton din, c ngha l phi
m rng pht trin cc cng c TCPS, cc loi TSCS nhm lm th trng si ng
hn. Bn cnh pht trin cc nghip v TCPS hin c, cn hng ti trin khai cc
sn phm TCPS mi a dng ha hot ng, p ng tnh phc tp ngy cng
tng ca nn kinh t. Ty vo tng giai on pht trin ca th trng m cung cp
cc sn phm vi cc tiu chun khc nhau. V cc TSCS, pht trin th trng
TCPS khng ch dng li ti sn tin t, li sut m cn p dng cc loi phi
sinh chng khon nh c phiu, tri phiu, ch s chng khon Trn th gii, cc
sn phm ny c giao dch t lu, nhng Vit Nam vn cha c php.
Vai tr ca cc thnh vin tham gia th trng cn c m rng. Cc TCTC
khng nhng ng vai tr cung cp sn phm theo yu cu nh hin nay m cn

88

tham gia nhiu hn hot ng u t v phng h t cc cng c TCPS. Cc nh

u t c nhn v doanh nghip s c sn chi chung lnh mnh. Cc c quan chc
nng ng vai tr qun l cp cao, iu khin hot ng ca th trng. Mt khc
cn to iu kin nh to lp th trng hot ng.
3.3. Mt s gii php pht trin th trng ti chnh phi sinh Vit Nam
3.3.1. Gii php t pha qun l Nh nc
3.3.1.1. a ra c khi nim v th trng ti chnh phi sinh
Mun pht trin th trng TCPS th i hi cc nh qun l, cc i tng
tham gia trc ht phi hiu th trng l g. Ch khi xc nh ng n v thng
nht v khi nim cc loi th trng, cc nh qun l mi c th a ra l trnh,
chin lc thch hp cho vic xy dng hnh thc th trng no, cn nhng iu
kin g pht trin th trng ; ng thi gp phn ph bin cc kin thc v th
trng TCPS cho cc nh u t. Nh vy, gii php u tin l vic phi a ra
mt tp hp nh ngha chun, cc khi nim v thng tin lin quan n cc th
trng, bao gm th trng phi sinh, th trng TCPS, th trng chng khon
phi sinh. y l c s cho cc nh qun l v m phn bit chnh xc cc loi th
trng a ra cc bin php qun l ph hp nht.
3.3.1.2. Hon thin h thng vn bn php l v chnh sch lin quan n ti
chnh tin t
Cc th trng u khng th thiu s qun l ca Nh nc thng qua h
thng cc vn bn php l, nu khng s khng khc g em con b ch. hon
thin h thng php l iu chnh hot ng th trng TCPS, Nh nc cn nhanh
chng ban hnh nhng vn bn c gi tr php l cao, phm vi p dng rng ri v
i su hn vo hot ng ca th trng; ng thi hng dn chi tit thc hin cc
nghip v phi sinh nhm to iu kin thun li nht cho cc TCTC v cc doanh
nghip, c nhn tham gia. Cc vn bn mi phi k tha cc vn bn c, c tnh lu
di, c tnh nh hng pht trin ch khng phi ch a ra di hnh thc ng
ph nhng bt cp mi ny sinh.
89

Chnh sch thu v k ton

Mt trong cc mc tiu ban u ca qu trnh xy dng th trng TCPS l
thu ht cc nh u t. Trong thi im trc mt, khuyn khch cc TCTC
tham gia vo th trng TCPS, min hoc gim thu c th l bin php c hiu
qu. iu ny s gip cc t chc ny gim cc ph c lin quan, t thu ht
nhiu hn cc nh u t. Cc loi thu c th min gim l thu nh thu (vi hot
ng kinh doanh quc t), thu gi tr gia tng, thu thu nhp doanh nghip.
Chnh sch t gi
Nhm pht trin cc cng c TCPS v ng dng vo phng nga ri ro t gi
th iu kin cn thit l phi c mt chnh sch t gi ng n v hiu qu. Vic
iu hnh linh hot t gi phi din ra theo hai chiu, ln xung theo tn hiu ca
th trng, ph hp vi cung cu, bm st din bin trn th trng ngoi hi.
Vic qun l t gi cn cn da trn yu t tin t ca cc i tc thng
mi. Vit Nam nn gn t gi vi mt r tin t, thay v ch so snh vi USD. l
mt trong nhng bin php khin t gi hi oi tr nn linh hot hn v gp phn
gii to p lc ln th trng ngoi hi.
Cn iu chnh t gi bnh qun lin ngn hng st vi t gi th trng,
thng nht mt t gi trong ton h thng ti chnh. Qua thu ht giao dch ngoi
t tp trung nhiu hn v h thng ngn hng.
Chnh sch t gi cn c nh hng di hn hn. iu cho php cc
nh u t c c nhng phn tch c th ng tin cy v din bin t gi trong
tng lai. Qua tng hiu qu ca cc hp ng TCPS, khng ch nhm mc ch
bo him ri ro m c th tr thnh mt cng c u t hiu qu.
Chnh sch li sut
Theo iu tra, li sut v ri ro li sut l vn cc doanh nghip quan tm
hng u. Chnh sch li sut cn phi ph hp, linh hot. Li sut cn phi phn
nh ng quan h cung cu vn trn th trng. Trong qu trnh iu hnh chnh
sch li sut, NHNN cn c nhng k hoch di hn, nh hng li sut th trng
90

trong trung v di hn, gip cc nh u t c nhng phn tch ng n, d kin

c ri ro trong tng lai. Khi nhng thng tin v li sut th trng mi c
ngha v vic phng nga ri ro qua cc hp ng TCPS mi thc s hiu qu.
Chnh sch li sut i vi ni t v ngoi t phi ph hp vi chnh sch t
gi, c ch iu hnh t gi. Vic quy nh li sut tin gi ngoi t khng ph hp
vi c ch iu hnh t gi s dn n gy cng thng cung cu, hn ch trong giao
dch v ngoi t trong c giao dch phi sinh ngoi t.
3.3.1.3. Thc y pht trin cc th trng lin quan
Th trng cc TSCS pht trin s thc y s gia tng ca cc hp ng
TCPS trn TSCS , qua nhm a dng cc sn phm cho th trng TCPS.
Th trng chng khon
TTCK c coi l nn tng c bn pht trin th trng TCPS chnh thc.
Do pht trin TTCK l mt gii php cn thit. Trong bao gm mt s bin
php nh sau:
- Nng cao tnh thanh khon, tng qui m vn ho th trng bng cch pht
trin h thng giao dch bng in t minh bch ho thng tin. Nng cao tiu
chun nim yt ca chng khon, s dng h thng xp hng tn nhim cho
php cc ch s hu chng khon c chit khu, ti chit khu ti cc NHTM,
cng l mt bin php tng tnh thanh khon cho TTCK.
- Pht trin th trng theo hng ngy cng chuyn nghip, thu ht cc nh
u t c kin thc v kinh nghim tham gia nng cao hiu qu s dng vn.
- To mi trng giao dch bnh ng gia cc ch th nhm pht trin mt
th trng bn vng.
i vi th trng tri phiu, cn c li sut tham kho ng n nh hng
cho th trng, phn nh quan h cung cu vn. Vic xc nh li sut tham kho
cn c tin hnh thng qua u gi cng khai, xa b p t li sut trn ca Nh
nc. ng thi y mnh pht trin th trng tri phiu tp trung. Cn xy dng
h thng ch s v tri phiu thc hin gim st nhng thay i ca th trng
gip cc nh u t c th theo di v d on nhng din bin ca th trng, kp
91

thi iu chnh danh mc u t. c bit quan tm n th trng tri phiu

chuyn bit, nng cao hiu qu hot ng ca th trng ny. Pht trin nhanh th
trng tri phiu cng ty bi y c coi l mt knh huy ng vn hiu qu hn
so vi pht hnh c phiu v vay ngn hng.
Th trng ngoi hi
m bo n nh th trng ngoi hi, NHNN cn c bin php qun l
d tr ngoi hi hiu qu gip NHNN c th i ph vi nhng c sc t gi,
gim thiu nh hng bt li n h thng ti chnh cng nh nn kinh t.
pht trin th trng ngoi hi cn hn ch th trng ch en, to mt
th trng vi mt t gi duy nht phn nh ng cung cu th trng.
Thc hin m rng i tng tham gia u t v mi gii. Cc ch th tham
gia giao dch trn th trng ngoi hi cn c giao dch theo mt t gi chung
thng nht. Vic iu chnh gia cc i tng nn thc hin thng qua cc mc
ph theo tng i tng c th hoc theo chnh sch ti kho ca Chnh ph.
Th trng vng
Trong qu trnh pht trin ny cn hng ti pht trin mt th trng vng
lnh mnh v c s lin thng gia th trng trong nc vi quc t.
- Nhanh chng hon thin khun kh php l cho th trng vng, nh
hng nguyn tc th trng, c qun l ca Nh nc qun l c cung - cu
trn th trng vng. ng thi NHNN cn c cc cng c quyn lc c th
can thip khi c cc bin ng qu mc trn th trng.
- iu tit cc ch th bng cc cng c v hng ro k thut trn th trng.
Lin quan ti cc cng c, cc loi hnh hot ng trn th trng, cn c l trnh
pht trin tng bc, ph hp vi iu kin v trnh qun l c th ca t nc.
- Qun l tp trung cc u mi hot ng kinh doanh vng. Vn lin
thng th trng vng trong nc v th gii trn c s ni lng c kim sot hot
ng xut nhp khu vng cng l mt trong nhng mc tiu c bn pht trin
th trng vng. Xut nhp khu vng nn c qun l theo nguyn tc th trng,
thay v quy nh hn ngch nh hin nay.
92

3.3.2. Xy dng c ch phi hp hiu qu cc bn tham gia

Th trng TCPS Vit Nam c 3 thnh vin chnh tham gia l h thng cc
TCTC, cc nh u t trong v ngoi nc v cc c quan ban ngnh c chc nng
t chc v qun l
nc ta, vic pht trin th trng TCPS khng tch ri vic pht trin th
trng phi sinh ni chung, ni cch khc, cn xy dng mt S giao dch tp trung
cho tt c cc sn phm phi sinh trong sn phm TCPS. Trong qu trnh xy
dng th trng, Nh nc cn phn cng nhim v v xc nh r trch nhim xy
dng v pht trin th trng thuc v c quan no, U ban chng khon Nh nc,
B Cng Thng, B Ti chnh, NHNN hay thnh lp mt c quan qun l th
trng phi sinh ring bit.
Yu cu xy dng th trng i hi cc nh hoch nh chnh sch phi hiu
cn k v th trng a ra c cc chnh sch v bin php chnh xc, kp
thi. Cc chnh sch pht trin th trng khng th ch a ra theo hnh thc t
trn xung di, c ngha l cp trn ch o xung, cp di c th thc hin bi
chnh sch phi xut pht t nhu cu thc tin ca th trng. Kho st thc t mt
vi ngn hng cho thy cc ngn hng Vit Nam rt mong mun v ho hng c
ng gp kin phc v cng tc xy dng th trng. Cc kin ny bm st vi
thc t th trng, l c s quan trng cc nh qun l tham kho nhm a ra
k hoch ph hp. thc hin yu cu ny, cc nh qun l cn c s trao i
thng tin vi TCTC c quan tm qua cc cuc hi tho, ta m thu thp kin
v nm bt thc t th trng ng thi gip cc TCTC c th nm bt c hng
i ca c quan qun l, tham gia ng gp kin v c nhng hot ng ph hp.
Tip tc m rng v pht trin th trng OTC. Vi s ng gp v cng ln
ca th trng OTC vo ton b th trng TCPS v th trng ti chnh, pht trin
th trng ny l rt cn thit. Nh nc tng tnh phong ph ca cc sn phm giao
dch trn th trng bng cch cp php cho cc TCTC c cung cp nhng sn
phm mi tu thuc vo quy m ti chnh ca t chc v yu cu ca th trng

93

m bo tnh kh thi ca sn phm mi. ng thi m rng phm vi giao dch

TCPS vi i tng khch hng l c nhn.
Cc nh qun l v cc TCTC nn phi hp c hnh thc o to khch
hng v sn phm TCPS khch hng hiu v c hng th vi cc sn phm ny.
Nh qun l c th tin hnh gii thiu v hot ng TCPS trn cc phng tin
thng tin i chng, t chc cc hi tho, din n trao i thng tin vi cc nh
u t. Cc ngn hng l t chc tip xc vi cc nh u t nhiu nht nn c th
thng qua cc hot ng v mi quan h ca mnh vi cc nh u t gii thiu
t vn cho h v li ch ca cc sn phm TCPS.
3.3.3. a dng ha sn phm v nng cao cht lng giao dch
Trong giai on mt, cc TCTC ch trng ci thin cht lng cc sn phm
sn c tng tnh cnh tranh nhm p ng nhu cu khch hng v pht trin th
trng OTC. nng cao cht lng giao dch, cc TCTC nn gim bt cc th
tc giao dch, n gin quy trnh thc hin hp ng. Nu c iu kin v c s vt
cht v nhn lc, cc ngn hng nn m rng trin khai giao dch TCPS xung cc
chi nhnh v phng giao dch ch khng ch giao dch Hi s chnh tranh th
mng li chi nhnh rng khp ca cc ngn hng gip nh u t d tip cn sn
phm, tit kim thi gian v chi ph.
Bn cnh th trng ti chnh ang tip tc pht trin, cc bin ng kinh
t vn khng ngng xy ra lm cho cc yu cu phng nga ri ro ngy cng a
dng v phc tp. V th, cc TCTC nn tung ra cc sn phm mi trong phm vi
cho php ca c quan qun l, trong y mnh trin khai sn phm cu trc bi
sn phm ny rt a dng, d thc hin, d xin php NHNN. Mt khc, cc sn
phm cu trc cn mang tnh hiu qu cao khi linh hot trong vic p ng cc yu
cu khch hng.
Cc ngn hng c thc hin cc hp ng tng lai trong vai tr l
trung gian hay mi gii cho cc sn nc ngoi nn mnh dn y mnh hot ng
ny, m rng vi TSCS l ti sn ti chnh. Hot ng ny khng ch mang li li
nhun cho ngn hng m cn gip cc ngn hng hc tp, tch ly c kinh
94

nghim v giao dch sn phm tng lai nhm gp kin cho cc c quan xy
dng th trng giao dch tp trung, ng thi nng cao nghip v cho vic tham
gia vo S giao dch tp trung khi hon thnh. Bn cnh , sn phm tng lai
c a vo th trng s gip cc nh u t lm quen d trin khai khi th
trng tp trung ra i. Nh nc cng nn cho php cc cng ty chng khon, cc
TCTC pht trin nghip v kinh doanh mt s sn phm TCPS v chng khon
nh quyn mua trc c phiu, quyn chn c phiu, quyn chn tri phiu, mua
bn trc hn tri phiu Nhng ch c trin khai cc sn phm m Nh nc
c th qun l c mc bin ng ca gi, trnh c tnh trng lm gi. ng
thi trc mt ch nn cho trin khai trn quy m nh, chu s qun l cht ch, ti
mt s t TCTC yu cu v vn, v uy tn.
n giai on hai, khi th trng giao dch tp trung ra i, cc nh qun l
cn a ra h thng cc sn phm TCPS c php giao dch trn S giao dch tp
trung v cc iu khon thc hin cc giao dch . Cc sn phm mi nn c
a dng c v hnh thc (hon i, quyn chn, tng lai) v TSCS (tin t, li
sut, vng, ch s chng khon, chng khon). Trong khong thi gian u, do
th trng TCPS tp trung mi pht trin nn cn nhiu kh khn, v th khng nn
trin khai ng thi tt c cc loi sn phm cng mt lc m ch nn thc hin mt
vi sn phm c tnh an ton cao v kh nng pht trin cao. Tp trung pht trin
cc hp ng tng lai trc do hp ng tng lai c tnh chun ha cao, ri ro
thp. Sn phm tng lai tin trin tt s ko theo c s pht trin ca cc cng
c nh quyn chn, hon i. Trong giai on ny, cc cng c nh hon i,
quyn chn s giao dch ch yu th trng OTC.
Cc sn phm chng khon cng l mt hng i tt bi pht trin mt hng
ny s gp phn lm tng tnh thanh khon ca TTCK Vit Nam. Theo nh hng
ca Nh nc th th trng TCPS nc ta s th nghim sn phm phi sinh ch s
chng khon. Trn th gii, y l loi sn phm TCPS cao cp nht. Tuy vy, vic
pht trin sn phm ny Vit Nam s i hi rt nhiu yu t. Ti Vit Nam, cc
sn phm v chng khon v ch s chng khon rt nhy cm v chu s chi phi,
95

lm gi ca cc nh u t ln. Nu trin khai hot ng phi snh m khng khc

phc c iu ny th th trng s tr thnh sn chi ring cho cc nh u t
ln, ni h kim sot ton b bin ng ca th trng v s to nn ri ro rt ln
cho cc nh u t nh. Mun thc hin c sn phm phi sinh ch s chng
khon th trc mt phi tr li c hai cu hi. Mt l phi chn ch s no lm
TSCS, hai l c kim sot c ch s hay khng.
Vi cu hi th nht, hin nay nc ta ang tn ti ba loi ch s l
VN-Index, HNX-Index, ch s truy cp FTSE Vietnam, trong , ch s VN-Index
ph bin nht. Tuy nhin ch s ny vn cha phn nh chnh xc s bin ng ca
TTCK, vp phi s thay i khi c thm c phiu mi nim yt trong khi yu cu
cn thit l ch s phi i din cho ton b th trng hoc mt lnh vc c th no
, phi phn nh c cc bin ng th trng mt cch chnh xc. Chng hn
nh ti th trng TCPS Singapore, cc ch s c nim yt y u i din
cho ton th trng thng qua vic ly mu ca cc cng ty i din trong cc
nhm ngnh chnh. V d nh ch s MSCI Asia APEX 50 c thit lp t 50 c
phiu ln nht Chu , hay ch s Straits Times i din cho 30 c phiu hng u
Singapore. Nh vy, c th trin khai hot ng phi sinh trn VN-Index hoc tnh
ton mt ch s mi da trn mt nhm cc cng ty c quy m vn ln, tim lc ti
chnh mnh v thuc cc nhm ngnh c bn nh ngnh bt ng sn, ngnh cng
nghip Qu trnh xy dng ch s cng nn nh s gip , t vn ca cc t
chc c uy tn cao vi mt kinh nghim lu di, lch s v chuyn mn trong lnh
vc ny. Vi cu hi th hai, Nh nc ch nn trin khai sn phm ny nu nh
kim sot c ch s trnh khi s thao tng ca cc nh u t ln. Vic kim
sot c th thng qua vic tng tnh thanh khon cho cc sn phm chng khon,
minh bch ha thng tin.
V giao dch, cn c quy trnh v th tc thng nht cho cc giao dch din ra
trn th trng giao dch tp trung. Cc th tc giao dch ti S giao dch tp trung
nn cng n gin cng tt, cng d thu ht s tham gia ca cc nh u t. Khi th
trng tp trung mi ra i, cc c quan qun l khng nn quy nh quy m ti
96

thiu ca cc thnh vin tham gia th trng qu cao c th thu ht c nhiu

thnh phn tham gia.
3.3.4. Pht trin h thng thng tin
Cung cp thng tin cho khch hng v cc i tng quan tm
Cc thng tin lin quan n cc giao dch TCPS cn phi c minh bch.
Cc ngn hng nn cung cp cc thng tin chi tit hn v cc sn phm TCPS nh
cc hp ng quyn chn, k hn, hon i ngoi t v li sut trn trang web ca
mnh ch khng ch dng mc gii thiu chung v sn phm nh hin nay.
iu ny to iu kin thun li cho cc nh u t trong vic tip cn cc sn
phm, gip h tit kim thi gian v chi ph cho vic tm hiu v sn phm khi
khng phi n trc tip cc ngn hng c gii thiu. Hn na cc nh u t
c th d dng so snh gia cc TCTC chn sn phm ph hp, t t ra yu
cu cho h thng cc TCTC phi ci thin sn phm ca mnh, tng tnh cnh tranh
trn th trng.
Khi xy dng c S giao dch tp trung, cc thng tin trn th trng
tp trung cn phi thc s r rng, minh bch. Cc S giao dch phi thit lp c
h thng thng tin ring cho mnh, cung cp cc thng tin t gi c, li sut, t gi,
cc ch s kinh t lin quan, s lng giao dch, gi tr hp ng
Nh nc c th phi hp vi cc TCTC nh cng ty chng khon, cc cng
ty t vn tin hnh cp nht cc bin ng kinh t - chnh tr trong v ngoi
nc, phn tch v d bo cc thay i kinh t, cp nht thng xuyn trn cc
phng tin thng tin i chng nh truyn thng, bo ch, Internet nhm gip
cc thnh vin th trng nhn nh kp thi v nhanh chng thch ng. Thng tin
y v minh bch gip cc nh u t c ci nhn chnh xc hn v th trng
TCPS, to s tin tng cho h, khuyn khch h tham gia vo hot ng ny.
Cc TCTC nn cng b cc thng tin v giao dch TCPS trn cc bo co ti
chnh nhm lm tng tnh minh bch cho tt c thnh vin tham gia th trng, gip
h hiu bit v nhau trc khi tin hnh cc giao dch, c c s nh gi mc

97

ph bin cng nh cht lng dch v TCTC ni mnh nh giao dch v la chn
n v cung cp dch v ph hp.
Tng cng h thng thng tin gip thc hin cc nghip v, k c trong v
ngoi nc
quy trnh thc hin cc giao dch TCPS tr nn n gin hn, tit kim
thi gian v chi ph cho cc bn tham gia, cn to si dy lin kt thng tin gia
cc TCTC cung cp dch v trn th trng TCPS trong nc. Tip sau l khng
ngng pht trin v m rng h thng kt ni gia cc TCTC Vit Nam vi cc
TCTC th gii, thu ht cc nh u t nc ngoi ng thi to iu kin nh
u t trong nc tham gia vo th trng TCPS th gii, tn dng mi ngun lc
thc y th trng pht trin, a dng ho sn phm cng nh i tng khch
hng. Bn cnh , th trng TCPS Vit Nam nhanh chng hi nhp vi th gii,
nng cao cht lng nghip v, nng ng hn trong cc mi quan h, tin ti hnh
thnh uy tn v v th trn trng quc t. Vi v th mi hnh thnh v cn yu
km, th trng TCPS Vit Nam thc s cn thit phi c lin h cht ch vi cc
th trng trn th gii, t cc th trng khu vc nh Malaysia, Thi Lan,
Singapore n cc th trng chu lc nh Hn Quc, Hng Kng v c cc
th trng khc nh M, Chu u hc tp kinh nghim, m hnh ca h, ng
dng vo thc t nc ta.
3.3.5. Tng cng xy dng c s vt cht k thut
Trn th trng TCPS OTC, cc giao dch din ra vi tnh linh hot v t do
cao, ti cc a im khc nhau, thng l ti cc TCTC nh ngn hng, cng ty
chng khon Cc TCTC Vit Nam cng c trang b cng ngh thng tin
tng i hin i, kt ni mng Internet rng khp phc v cc giao dch thng
thng cng nh cc giao dch TCPS. V vy, c th tn dng nhng c s sn c
v thng xuyn cp nht cc cng ngh mi, nghin cu phn mm ng dng mi
vo cc giao dch TCPS nhm p ng cc hot ng ngy cng phc tp.
Nhanh chng tin hnh xy dng S giao dch tp trung. u t vo cc
cng ngh phc v cho mt S giao dch hin i, t h thng my tnh n h
98

thng mng ni b, mng quc t. Cc cng ngh ca S giao dch phi ng b

cc cp, cc b phn. Trang b phng tin cung cp thng tin ti sn giao dch
hin i, d nhn, ng quy chun.
Cn ch trng n h thng bng nim yt. Nu xy dng S giao dch tp
trung chung vi S giao dch chng khon th nn tch ring cc bng nim yt
chng khon v bng nim yt sn phm TCPS. Cn nu nh c S giao dch tp
trung ring th nn tch cc bng nim yt phi sinh chng khon, phi sinh hng
ha v phi sinh tin t ring cc nh u t d theo di v d chn sn phm
ph hp. thng tin giao dch trn sn c truyn ti rng ri hn, cn xy dng
bng nim yt trc tuyn ti trang web ca S, ng thi xy dng mt s bng
ph ti cc TCTC cho php cc i tng quan tm cp nht thng tin t S giao
dch TCPS tp trung, qua to c s thng tin cho th trng OTC.
Mt b phn khng th thiu ca S giao dch tp trung l trung tm thanh
ton b tr. Trung tm thanh ton b tr c xy dng chung cho c th trng
TCPS, to iu kin thun li trong vic theo di thng tin, tnh hnh ti khon ca
tng khch hng khi m th trng mi i vo hot ng.
Xy dng S giao dch tp trung phi tin hnh xy dng lun cc phng
ban chuyn mn, trong c bit lu n cc phng ban v ri ro, phn tch, d
bo kinh t c th kp thi iu chnh hot ng ca th trng. Cc phng
chuyn su v phn tch, d bo, o lng ri ro s l cnh tay phi gip cc nh
qun l a ra nhng iu chnh ph hp trong tng hon cnh c th. lm
c iu ny, cn thit phi c trang thit b my mc chuyn dng, i ng cn
b gii, h thng ch tiu nh gi phn tch thng nht v ton din.
3.3.6. o to i ng cn b
Bn cht ca nghip v TCPS tng i phc tp, cng thng, cha ng
nhiu ri ro nn i hi ngun nhn lc c cht lng cao, t cc nh qun l,
cc chuyn vin phn tch n i ng nhn vin giao dch. pht trin th trng
TCPS trong nc cn o to i ng cn b qun l v chuyn vin phn tch c
kh nng bao qut tm v m, x l cc bin ng bt li ca th trng; i ng
99

nhn vin giao dch thnh tho chuyn mn, nng ng, nhy bn, am hiu nghip
v v thc t th trng nng cao cht lng phc v khch hng.
Tp trung bi dng lc lng cn b sn c i i vi vic xy dng i
ng cn b mi. Nhm phc v cho yu cu xy dng v pht trin th trng
nhanh chng trong mt vi nm na, tt nht l tranh th tn dng kinh nghim v
kin thc ca i ng sn c pht trin sn phm v m rng th trng. Hn
na, cc cn b kinh t, c bit l cc cn b chng khon, cc nhn vin kinh
doanh ngoi t chuyn sang lm hot ng TCPS s nhanh chng tip cn v
thch nghi vi th trng, trong ngn hn t hiu qu cao hn l nhng nhn vin
mi c o to. ng thi o to bi bn i ng cn b mi tr trung, nng
ng, chuyn su nghip v phc v cho mc tiu pht trin lu di. Lc lng
lao ng tr trung, nng ng, sng to, nhit tnh, d dng thch ng vi iu kin
lm vic v cng ngh mi, nu c o to tt v tch ly thm kinh nghim s
tr thnh lc lng nng ct ca qu trnh pht trin khng ch ca th trng
TCPS nc ta. thch ng kp thi cc bin ng ca th trng, cc c quan
ch qun cn thng xuyn t chc cc kha o to chuyn su, cp nht v b
sung kin thc mi cho cn b. Phi kt hp o to chuyn mn v o c.
hc tp kinh nghim t cc th trng TCPS nc ngoi, cc c quan
qun l v TCTC cn tranh th nhng c hi c cc b c nng lc sang nc
ngoi hc tp v lm vic, t chc cc cuc kho st cc S giao dch tp trung
pht trin mt s nc trn th gii. Bn cnh , khuyn khch i ng cn b
pht huy tnh ch ng sng to trong tm hiu kin thc, chn lc ph hp vi
thc trng Vit Nam trnh tnh trng p dng mt cch ch quan duy ch.
T chc cc bui hi tho phm vi trong nc v quc t cng l mt gii
php tt. Gn y, Nh nc t chc kh nhiu cc cuc hi tho v vn th
trng phi sinh, c s tham gia ca cc chuyn gia nc ngoi. y l c hi tt
cho cc nhng ngi quan tm gp g trao i kinh nghim vi nhau, hc hi thm
nhng kin thc mi, cc chuyn gia ng gp cc kin cho vic xy dng v
hon thin. M rng quy m ca hi tho, thu ht thm nhiu cc nh u t bi
100

y l thnh vin chim kh ng trong th trng; trong c cc nh u t nc

ngoi tuyn truyn khuyn khch h tham gia vo th trng Vit Nam.
Bn cnh vic bi dng chuyn mn nghip v cho cc t chc v c nhn,
nh nc, S giao dch cng nh cc TCTC cn c cc cc bin php nhm gi
chn cc nhn vin c nng lc cao, trnh tnh trng chy mu cht xm.
Kt lun chng 3
Da trn nhng phn tch v nh gi ng n, su sc v thc trng pht
trin ca h thng ti chnh v th trng TCPS Vit Nam cng nh nhng kinh
nghim qu bu v xy dng v pht trin th trng TCPS ca cc nc trn th
gii, chng ti a ra nhng nh hng mang tnh chin lc nhm xy dng
l trnh hp l cho vic pht trin th trng TCPS Vit Nam. Nhng nh hng
c xy dng trn tng kha cnh c th v tin thc hin, ni dung xy dng
th trng, cu trc th trng nh th no, phm vi hot ng ca th trng...
T nhng nh hng r rng v iu kin thc tin ca nn kinh t,
nhm nghin cu a ra cc gii php nhm xy dng v pht trin th trng
TCPS ln mnh, hiu qu v n nh. Nhng gii php a ra khc phc nhng
hn ch ca th trng nh tng cng s hiu bit, quan tm ca cc ch th v th
trng, hon thin v vn bn php l v cc chnh sch, o to ngun nhn lc,
thc y cc th trng c s... Xy dng th trng TCPS tp trung cng l mt
gii php cn thit tng tnh quy chun cho th trng, to s minh bch thc
y ton th trng pht trin. Vi nhng gii php c th c tnh nh hng chin
lc lu di, nhm nghin cu hi vng s xy dng c mt nn tng c s vng
chc cho vic ng dng rng ri cc cng c TCPS p ng nhu cu a dng ca
nhng nh u t, pht trin mt th trng TCPS hiu qu gp phn n nh nn
kinh t v m.

101

KT LUN
Pht trin cc cng c ti chnh phi sinh l mt xu th tt yu ca th trng
ti chnh th gii ngy nay.
Trong chng 1, bi nghin cu a n ci nhn tng quan v th trng ti
chnh phi sinh trong h thng ti chnh v cung cp nhng kin thc c bn nht
v cng c ti chnh phi sinh. y cng chnh l nhng c s l lun lm nn tng
cho vic i su phn tch v nh gi thc trng pht trin th trng ti chnh phi
sinh a ra cc gii php.
Ni dung ch yu ca chng 2 l phn tch thc trng pht trin ca th
trng ti chnh phi sinh trong tng th h thng ti chnh. Trong , bi nghin
cu i su vo phn tch cc chnh sch qun l ca Nh nc, nh gi s pht
trin ca th trng. Vic phn tch nhm a ra nhng hn ch v nguyn nhn
cng nh nhng trin vng ca th trng lm c s thc tin cho cc gii php
pht trin.
chng 3, nhm nghin cu a ra tim nng pht trin th trng ti
chnh phi sinh. Trn c s , xut nhng nh hng v gii php pht trin
th trng ti chnh phi sinh Vit Nam. Nhng nh hng ny c xy dng
nhm a ra l trnh r rng ph hp vi chnh sch pht trin ca Nh nc cho
qu trnh pht trin th trng ti chnh phi sinh. Cng vi l nhng gii php
c th v cn thit nhm pht trin nhanh chng v vng mnh th trng ti chnh
phi sinh, hon thin h thng ti chnh gp phn n nh nn kinh t v m.
D c gng nhng do thi gian nghin cu cng nh kh nng v kinh
nghim ca nhm nghin cu cn nhiu hn ch nn ni dung bi nghin cu
khng trnh khi nhng khim khuyt v sai st. Chng ti rt mong nhn c s
thng cm v nhng ng gp kin t ngi c. Tuy nhin, chng ti cng hi
vng nhng ni dung c bi nghin cu c th phn no cung cp ci nhn tng
quan v th trng ti chnh phi sinh Vit Nam cho nhng ngi quan tm, nhng
gii php xut s gp phn pht trin th trng ti chnh phi sinh ni ring v
h thng ti chnh ni chung bn vng nhm n nh kinh t v m, pht trin t
nc.
102

Danh mc ti liu tham kho

Ti liu ting Vit:
1. PGS.TS Nguyn Hu Ti, Trng i hc Kinh t quc dn, Gio trnh L
thuyt ti chnh tin t, NXB H Kinh t quc dn, 2007.
2. PGS.TS. Nguyn Vn Nam, PGS. TS. Vng Trng Ngha, Trng i hc
Kinh t quc dn, Gio trnh Th trng chng khon. NXB Ti chnh, 2005.
3. Ti liu Chng trnh ging dy kinh t Full Bright, nin kha 2006-2007.
4. Tc gi Khng Xun Tho, Lun Vn Thc S Pht trin sn phm phi sinh
ti BIDV Vit Nam.
5. Cc vn bn lut ca Ngn hng Nh nc.
6. Bo co ti chnh cc ngn hng thng mi.
7. Ti liu : Hi tho v th trng phi sinh Vit Nam ngy 14/4/2011.
8. Cc trang web:
Trang web cc ngn hng thng mi.
http://www.saga.vn
http://www.vietbao.vn
http://www.tailieu.vn
Ti liu ting Anh:
1. The Global Derivatives Market, Published by DEUTSCHE BORSE GROUP.
2. Cc trang web:
http://www.sgx.com
http://www.hkex.com.hk
http://www.bis.org

103

PH LC
1.1. C CU T CHC SGX

1.2 . THNH VIN THAM GIA TRN HKEx

2.1. BNG CU HI IU TRA NGN HNG

B GIO DC V O TO

CNG HA X HI CH NGHA VIT NAM

TRNG I HC KINH T QUC DN

c lp T do Hnh phc

PHIU IU TRA
Pht trin th trng ti chnh phi sinh Vit Nam
Lu :

Nhm nghin cu n t lp Ngn hng 50A, khoa Ngn hng- Ti

chnh, i hc Kinh t Quc dn. Chng ti cam kt gi b mt cc thng tin

ring ca n v v ch dng thng tin cung cp ti phiu iu tra ny cho
mc ch kho st v hin trng th trng phi sinh Vit Nam hin nay.
Vi nhng cu hi c sn phng n tr li, xin chn cu tr li thch
hp bng cch nh du X vo hoc cc s t 1 vo tng ng
(nu khng c ghi s 0)
1. Anh, ch tng bit v th trng ti chnh phi sinh v hot ng ti chnh
phi sinh Vit Nam?
C

Khng

2. Theo anh, ch hot ng ti chnh phi sinh Vit Nam bt u pht trin t
bao

gi?.........................................................................................................

...........

3. Anh, ch c nh gi tng qut g v th trng ti chnh phi snh Vit Nam

hin

nay..........................................................................................................

............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................

4. Hin nay, nhng cng c ti chnh phi sinh no ang c giao dch trn th
trng Vit Nam? Anh ch c th c lng t trng ca loi sn phm ?
(nh s t 1 n 5 cho t trng sn phm gim dn v ghi con s c lng
ca anh, ch vo bn di)
Forwards

T trng

Futures

Swaps

Options

Structures

- Khc (vui lng ghi r)..

..
5. Anh, ch c th cho bit cc ti sn c s c p dng v con s c lng
chung ca anh ch v t trng ti sn c s ? ( nh s t 1 n 5 cho t
trng gim dn v ghi con s c lng ca anh, ch vo bn cnh)
Th t

T trng

Tin t

C phiu

Tri phiu

Li sut

Vng

- Ti sn khc (vui lng ghi r)

6. Hin ti Qu Ngn hng ang thc hin nhng sn phm phi sinh no?

- Phi sinh ngoi t (nh s t 1 n 5 theo th t gim dn mc thng

xuyn thc hin. Nu khng c ghi s 0)
Forwards

Futures

Swaps

Options

Structures

- Phi sinh li sut

Hon i li sut (IRS)

Li sut k hn (FRA)

- Khc (vui lng ghi r)..

7. Anh, ch nh gi nh th no v tc pht trin cc hot ng ti chnh

phi sinh nc ta trong thi gian gn y?
- Pht trin tt

- Pht trin khng n nh

- Pht trin chm

- Khng pht trin

8. Hy sp xp cc ch th tham gia th trng ti chnh phi sinh Vit Nam

theo th t gim dn mc tham (nh s t 1 n 5)
- Cc ngn hng thng mi Vit Nam

Ngn hng, chi nhnh ngn hng nc ngoi

- Cc t chc ti chnh khc

Khch hng doanh nghip

Khch hng c nhn
Khch hng l i tc nc ngoi

i tng khc (vui lng ghi r)

.
9. Mc ch chnh ca cc doanh nghip v ngn hng khi tham gia vo th
trng ti chnh phi sinh l g?

Doanh nghip

Ngn hng

- Phng nga ri ro

- u c

- u t

- Kinh doanh

- Mc ich khc

10. Anh, ch nh gi th no quy m ca th trng phi sinh Vit Nam?

- c lng s lng giao dch .
..
- c lng khi lng giao dch .
..
- c lng s khch hng

- nh gi chung
.
...

11. Theo anh, ch nh gi, vic pht trin cc hot ng ti chnh phi sinh v
th trng ti chnh phi sinh Vit Nam hin nay ang gp nhng kh khn
ro cn g? .
.
........
............................................................................................................................
............................................................................................................................
..........................................................................
12. Theo anh, ch, thi gian ti nn pht trin loi sn phm ti chnh phi sinh
no?
Forwards

Futures Swaps Options

Structures Khc

Tin t

Li sut

C phiu

Tri phiu

Vng

Loi khc

Anh, ch c th cho bit l do s la chn ca anh ch?................................

..
13. Vit Nam c nn pht trin cc sn phm ti chnh phi sinh v chng khon
hay khng?
C

Khng

Anh, ch c th cho bit l do s la chn ca anh, ch?..................................

14. Anh, ch c nh gi th no v kh nng pht trin th trng ti chnh phi

sinh Vit Nam trong giai on ti?................
.
.
................................................................
............................................................................................................................
...........................................................
15. Anh, ch c gi gii php g cho vic pht trin th trng phi sinh Vit
Nam?
- Th trng chung
...
...

- Th trng ti chnh phi sinh

..
...
- Th trng chng khon phi sinh
..
...
Nhng xut v kin khc t Qu Ngn hng:

..

..

.
Xin chn thnh cm n s gip nhit tnh ca anh, ch v Qu Ngn hng!

2.2 BNG CU HI IU TRA DOANH NGHIP

B GIO DC V O TO
TRNG I HC KINH T QUC DN

CNG HA X HI CH NGHA VIT NAM

c lp T do Hnh phc

PHIU IU TRA
Pht trin th trng ti chnh phi sinh Vit Nam
Lu :

Nhm nghin cu n t lp Ngn hng 50A, khoa Ngn hng- Ti

chnh, i hc Kinh t Quc dn. Chng ti cam kt gi b mt cc thng tin

ring ca n v v ch dng thng tin cung cp ti phiu iu tra ny cho
mc ch kho st v hin trng th trng phi sinh Vit Nam hin nay.
Vi nhng cu hi c sn phng n tr li, xin chn cu tr li thch
hp bng cch nh du X vo hoc cc s t 1 vo tng ng
(nu khng c ghi s 0)
1. Anh, ch tng bit v th trng ti chnh phi sinh v hot ng ti chnh
phi sinh Vit Nam?
C

Khng

2. Theo anh, ch hot ng ti chnh phi sinh Vit Nam bt u pht trin t
bao gi?..............................................................................................................
...........

3. Anh, ch c nh gi tng qut g v th trng ti chnh phi snh Vit Nam

hin nay..............................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................

4. Hin nay, nhng cng c ti chnh phi sinh no ang c giao dch trn th
trng Vit Nam? Anh ch c th c lng t trng ca loi sn phm ?
(nh s t 1 n 5 cho t trng sn phm gim dn v ghi con s c lng
ca anh, ch vo bn di)
Forwards

T trng

Futures

Swaps

Options

Structures

- Khc (vui lng ghi r)..

..
5. Anh, ch c th cho bit cc ti sn c s c p dng v con s c lng
chung ca anh ch v t trng ti sn c s ? ( nh s t 1 n 5 cho t
trng gim dn v ghi con s c lng ca anh, ch vo bn cnh)
Th t

T trng

Tin t

C phiu

Tri phiu

Li sut

Vng

- Ti sn khc (vui lng ghi r)

6. Hin ti Qu Ngn hng ang thc hin nhng sn phm phi sinh no?
- Phi sinh ngoi t (nh s t 1 n 5 theo th t gim dn mc thng
xuyn thc hin. Nu khng c ghi s 0)
Forwards

Futures

Swaps

Options

Structures

- Phi sinh li sut

Hon i li sut (IRS)

Li sut k hn (FRA)

- Khc (vui lng ghi r)..

7. Anh, ch nh gi nh th no v tc pht trin cc hot ng ti chnh

phi sinh nc ta trong thi gian gn y?
- Pht trin tt

- Pht trin khng n nh

- Pht trin chm

- Khng pht trin

8. Hy sp xp cc ch th tham gia th trng ti chnh phi sinh Vit Nam

theo th t gim dn mc tham (nh s t 1 n 5)
- Cc ngn hng thng mi Vit Nam

Ngn hng, chi nhnh ngn hng nc ngoi

- Cc t chc ti chnh khc

Khch hng doanh nghip

Khch hng c nhn
Khch hng l i tc nc ngoi

i tng khc (vui lng ghi r)

9. Mc ch chnh ca cc doanh nghip v ngn hng khi tham gia vo th

trng ti chnh phi sinh l g?
Doanh nghip

Ngn hng

- Phng nga ri ro

- u c

- u t

- Kinh doanh

- Mc ich khc

10.Anh, ch nh gi th no quy m ca th trng phi sinh Vit Nam?

- c lng s lng giao dch .
..
- c lng khi lng giao dch .
..
- c lng s khch hng

- nh gi chung
.
...

11. Theo anh, ch nh gi, vic pht trin cc hot ng ti chnh phi sinh v
th trng ti chnh phi sinh Vit Nam hin nay ang gp nhng kh khn
ro cn g? .
.
........
............................................................................................................................
............................................................................................................................
..........................................................................

12. Theo anh, ch, thi gian ti nn pht trin loi sn phm ti chnh phi sinh
no?
Forwards

Futures Swaps Options

Structures Khc

Tin t

Li sut

C phiu

Tri phiu

Vng

Loi khc

Anh, ch c th cho bit l do s la chn ca anh ch?................................

..
13. Vit Nam c nn pht trin cc sn phm ti chnh phi sinh v chng khon
hay khng?
C

Khng

Anh, ch c th cho bit l do s la chn ca anh, ch?..................................

14. Anh, ch c nh gi th no v kh nng pht trin th trng ti chnh phi

sinh Vit Nam trong giai on ti?................
.
.
................................................................
............................................................................................................................
...........................................................

15. Anh, ch c gi gii php g cho vic pht trin th trng phi sinh Vit
Nam?
- Th trng chung
...
...
- Th trng ti chnh phi sinh
..
...
- Th trng chng khon phi sinh
..
...
Nhng xut v kin khc t Qu doanh nghip:

..

..

.
Xin chn thnh cm n s gip nhit tnh ca anh, ch v Qu Doanh
nghip!