Guide Layout

ΕΚΠΑ
ECOGNOSIA
ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ & ΚΕΝΤΡΟ
ΓΕΩΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ CENTER OF
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ
ENVIRONMENTAL
ΤΟΜΕΑΣ ΔΥΝΑΜΙΚΗΣ-
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
RESEARCH &
& ΕΦΑΡΜ. ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ
ΣΤΥΛΙΔΑΣ INFORMATION
Γεω-Μυθολογική Εκδρομή Geo-Mythological Field Trip

“Στα βήματα του Ποσειδώνα και “Following the steps of
του Ηρακλή, στο δρόμο για την Poseidon and Hercules towards
Ολυμπία” Olympia”
ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΔΡΟΜΗΣ FIELD - TRIP GUIDE

13/14-06-2009 13/14-06-2009
Από: By:
Ομ. Καθηγητής Η. Μαριολάκος Em. Professor I. Mariolakos
Επίκ. Καθηγητής Ι. Φουντούλης Ass. Professor I. Fountoulis
Drs ∆. Θεοχάρης Drs D. Theocharis
Drs Ι. Μπαντέκας Drs Ι. Bantekas
Drs ∆. Μαριολάκος Drs D. Mariolakos
MSc Ε. Καπουράνη MSc E. Kapourani
MSc ∆. Μίνου – Μινοπούλου MSc D. Minou – Minopoulou
Ε. Ανδρεαδάκης, Γεωλόγος E. Andreadakis, Geologist
ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ: ORGANIZATION:
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ UNIVERSITY OF ATHENS

ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ & ΓΕΩΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ FACULTY OF GEOLOGY &
GEOENVIRONMENT
ΤΟΜΕΑΣ ΔΥΝΑΜΙΚΗΣ, ΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ &
ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗΣ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ DIVISION OF DYNAMIC, TECTONIC &
APPLIED GEOLOGY
ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ
ENVIRONMENTAL EDUCATION
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΥΛΙΔΑΣ
CENTRE OF STYLIDA
1
Following the steps of Poseidon and Hercules towards Olympia
Η. ΜΑΡΙΟΛΑΚΟΣ et al. 2009
ΣΩΚΡΑΤΗΣ / GRUNDVIG 2 Geo-Mythological Field Trip
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ / CONTENTS
11.. Ο
ΟΔ ΡΟΜΟΣ ΤΤΟΥ
ΔΡΟΜΟΣ ΟΥ Η ΡΑΚΛΗ -- H
ΗΡΑΚΛΗ ERCULES’ R
HERCULES’ ROUTE ............................... 33
OUTE .................................
1.1. Η γέννηση και τα παιδικά χρόνια του ήρωα – The birth and childhood of the
hero ...........................................................................................................................3
1.2. Τα πρώτα κατορθώματα - The first feats ...................................................................3
1.3. Οι δώδεκα άθλοι – The twelve labors ........................................................................5
22.. ΑΑΚΟΛΟΥΘΩΝΤΑΣ
ΚΟΛΟΥΘΩΝΤΑΣ ΤΤΑ Α ΑΑΡΧΑΙΑ
ΡΧΑΙΑ Χ ΝΑΡΙΑ –– FFOLLOWING
ΧΝΑΡΙΑ OLLOWING TTHE HE
A N C IE N T T R AC E S .......................................................................................... 77
ANCIENT TRACES ................................................................... .......................
2.1. Στάση 1η – Παναθηναϊκό Στάδιο (Καλλιμάρμαρο) / Stop 1 – Panathenaic
Stadium .....................................................................................................................7
2.2. Στάση 2η – Ποταμός Ιλισός και Πηγή Καλλιρρόης / Stop 2 – Ilissos River and
Kalliroi Spring ............................................................................................................9
2.3. Στάση 3η – Ποταμός Ηριδανός και Κεραμικός / Stop 3 – Eridanus River and
Kerameikos..............................................................................................................10
2.4. Στάση 4η – Ιερά Οδός, Λίμνη Ρειτών, Παλαιολίμνη Κυχρεία και Σαρωνικός
κόλπος / Stop 4 – Sacred Way, Reitoi Lake, Kychreia Paleo-lake and Saronic
Gulf ..........................................................................................................................13
2.5. Στάση 5η – Θριάσιο πεδίο, Ράριον πεδίον και Ελευσίνα / Stop 5 – Thriassion
Plain, Rarion Plain and Elefsis .................................................................................26
2.6. Στάση 6η – Ισθμός Κορίνθου και Ποσειδωνία / Stop 6 – Isthmus of Corinth
and Posidonia ..........................................................................................................31
2.7. Στάση 7η – Μυκήνες / Stop 7 – Mycenae ................................................................34
2.8. Στάση 8η – Αρχαία Τίρυνθα / Stop 8 – Ancient Tiryns .............................................40
2.9. Στάση 9η – Πηγές Λέρνης, ο Ηρακλής και η Λερναία Ύδρα / Stop 9 – Lerni
Springs, Hercules and the Lernaean Hydra .............................................................41
33.. Ο
ΔΡΟΜΟΣ ΟΥ Π ΟΣΕΙΔΩΝΑ –– PPOSEIDON’S
ΠΟΣΕΙΔΩΝΑ OSEIDON’S R
ROUTE ..................... 446
OUTE ....................... 6
3.1. Στάση 10η – Υποθαλάσσιες πηγές Κιβερίου, Σημείο άφιξης του θεού
Ποσειδώνα στον Αργολικό κόλπο / Stop 10 – Kiveri submarine Springs,
Arrival point of Poseidon in the Argolic Gulf ...........................................................46
3.2. Στάση 11η – Αρκαδία, ο τόπος γέννησης του Ποσειδώνα και το Αργόν πεδίον
/ Stop 11 – Arcadia, the Birthplace of Poseidon and the Argon Field .....................47
3.3. Στάση 12η – Ο Αρκαδικός Ορχομενός και τα προϊστορικά υδραυλικά έργα /
Stop 12 – Arcadian Orhomenos and the prehistoric hydraulic works .....................50
3.4. Στάση 13η - Λίμνη Στυμφαλία (Ηρακλής) / Stop 13 – Stymfalia Lake
(Hercules)................................................................................................................51
44.. ΤΤΑΑ ΥΥΔ
ΔΡΡΑΑΥΥΛΛΙΙΚ
ΚΑΑ ΕΕΡΡΓΓΑΑ ΤΤΩ
ΩΝΝΜ
ΜΙΙΝ
ΝΥΥΩ
ΩΝΝ -- M
MIIN
NYYAAN
NHHYYD
DRRAAU
ULLIICC W
WOOR
RKKSS 5522
2
11.. Ο
ΔΡΟΜΟΣ ΟΥ Η ΡΑΚΛΗ -- H
ΗΡΑΚΛΗ ERCULES’ R
HERCULES’ OUTE
ROUTE
1.1. Η γέννηση και τα παιδικά χρόνια του ήρωα – The birth and childhood of the hero
Υπάρχουν τόσες διαφορετικές εκδοχές για τη There are as many different versions of
ζωή του Ηρακλή, όσοι ακριβώς και αυτοί που την Hercules' life story as there are storytellers. Zeus,
εξιστορούν. Ο ∆ίας, ο πατέρας του Ηρακλή, ήταν Hercules' father, was the most powerful of the
ο ισχυρότερος Θεός. gods.
Ο ∆ίας ερωτεύτηκε μία όμορφη γυναίκα, την Zeus fell in love with a beautiful Greek woman
Αλκμήνη και, με δόλο, όταν ο άνδρας της named Alcmene [Alk-ME-ne]. When Alcmene's
Αλκμήνης, ο Αμφιτρύων έλειπε, ο ∆ίας άφησε husband, Amphitryon, was away, Zeus made her
έγκυο την Αλκμήνη. Αυτό εξαγρίωσε τόσο την pregnant. This made Hera (Zeus’ wife) so angry
Ήρα που προσπάθησε να εμποδίσει τη γέννηση that she tried to prevent the baby from being born.
του παιδιού. Όταν, παρόλα αυτά, η Αλκμήνη When Alcmene gave birth to the baby anyway, she
γέννησε το παιδί, το ονόμασε Ηρακλή. Το όνομα named him Herakles. (The Romans pronounced
«Ηρακλής» σημαίνει «το δοξασμένο δώρο της the name "Hercules," and so do we today.) The
Ήρας», και αυτό εξαγρίωσε την Ήρα ακόμη name Herakles means "glorious gift of Hera" in
περισσότερο. Τότε προσπάθησε να σκοτώσει το Greek, and that got Hera angrier still. Then she
μωρό, στέλνοντας φίδια στην κούνια του. Αλλά ο tried to kill the baby by sending snakes into his
μικρός Ηρακλής ήταν πολύ δυνατός και έπνιξε τα crib. But little Hercules was so strong, that he
φίδια, ένα με κάθε χέρι, πριν προλάβουν να τον strangled the snakes, one in each hand before they
τσιμπήσουν. could bite him.
Η Ήρα παρέμεινε θυμωμένη. Πώς θα Hera remained angry. How could she get even?
μπορούσε να εκδικηθεί; Η Ήρα ήξερε ότι θα έχανε Hera knew that she would lose in a fight, and that
σε μία μάχη και ότι δεν ήταν αρκετά ισχυρή, ώστε she wasn't powerful enough to prevent Zeus from
να εμποδίσει το ∆ία να κάνει αυτό που επιθυμεί. having his way. So Hera decided to pay Zeus back
Έτσι, αποφάσισε να εκδικηθεί την απιστία του ∆ία for his infidelity by making the rest of Hercules' life
κάνοντας την υπόλοιπη ζωή του Ηρακλή όσο as miserable as she could.
δύσκολη μπορούσε.
Ο μικρός Ηρακλής
Little Hercules killing the
σκοτώνει τα φίδια στην
snakes in his cradle.
κούνια του.
1.2. Τα πρώτα κατορθώματα - The first feats

Ο Ηρακλής έγινε γιγαντόσωμος και γρήγορα Heracles grew to gigantic proportions and soon
3
άρχισα να κάνει θαυμαστές πράξεις. Η πρώτη από started to undertake wondrous deeds. The first of
όλες, που ήταν να σκοτώσει το λιοντάρι του them, the killing of the lion of Cithæron (a
Κιθαιρώνα, έγινε όταν ήταν 18 χρονών. Ο Ηρακλής mountain in Boeotia), took place when he was 18.
ανέλαβε το κυνήγι αυτό για χάρη του Θεσπιέα, το Heracles underook the hunt at the request of
γιο του Ερεχθέα, βασιλιά της Αθήνας, ο οποίος Thespius, (a son of Erechtheus, the king of
βασίλευε στις Θεσπιές. Athens), himself who was king of the nearby city
of Thespiæ.
Κατά τη διάρκεια ενός πολέμου τον οποίο
κέρδισε εναντίον του βασιλιά του Ορχομενού, During a war which he had waged, and won
απελευθέρωσε τη Θήβα από τους φόρους που είχε against the king of Orchomenus (a city in northern
ο τελευταίος επιβάλει, αλλά σκοτώθηκε ο θετός Boeotia) to free Thebes from having to pay
πατέρας του, Αμφιτρύων. Σαν ανταμοιβή για την tribute, his father Amphitryon was killed while
απελευθέρωση των Θηβών, ο Κρέων έδωσε την fighting on his side. As a reward for freeing
κόρη του Μεγάρα και τη νεότερη αδερφή της ως Thebes, Creon gave his daughter Megara and her
συζύγους στον Ηρακλή και τον Ιφικλή. Από τη younger sister as wives to Heracles and Iphicles.
Μεγάρα ο Ηρακλής απέκτησε πολλά παιδιά, αλλά Hercules had several children by Megara, but, one
μετά σε μια κρίση παράνοιας που του προκάλεσε η day, having been rendered temporarily insane by
Ήρα, τα σκότωσε. Όταν συνήλθε, δεν μπόρεσε πια Hera, he killed them all. After that, he could no
να ζήσει με τη Μεγάρα, και την έδωσε για σύζυγο longer live with Megara and gave her as wife to
στον ανιψιό του Ιόλαο, πιστό του σύντροφο και his nephew Iolaus. One explanation of his labors is
σύμμαχο στους άθλους. Μια εξήγηση των άθλων that, following this crime, he went to consult the
είναι ότι μετά από το συμβάν αυτό, ο Ηρακλής oracle of Apollo at Delphi and was ordered to
συμβουλεύτηκε το μαντείο των ∆ελφών, όπου ο subject himself to his cousin Eurystheus for 12
χρησμός του Απόλλωνα τον οδήγησε κάτω από τις years and that he would win immortality as a
διαταγές του εξάδελφού του, Ευρυσθέα, για 12 result. Other simply say that he wanted to return
χρόνια, με αντάλλαγμα την αθανασία. Άλλοι to Argos and the labors were the condition set by
υποστηρίζουν ότι ο Ηρακλής απλά ήθελε να Eurystheus for his return. Either way, Hera was in
επιστρέψει στο Άργος, και οι άθλοι ήταν οι όροι the background.
που του έθεσε ο Ευρυσθέας.
Of his twelve labors, the first six took place in
Από τους 12 άθλους, οι έξι πρώτοι έλαβαν Peloponnese, and the last six in all parts of the
χώρα στην Πελοπόννησο, και οι υπόλοιποι έξι σε world.
όλο τον τότε γνωστό κόσμο.
Μερικές από τις

τοποθεσίες ανά την Some of the areas of
Ελλάδα, όπου ο Greece where Hercules
Ηρακλής έκανε achieved wondrous his
σπουδαία deeds.
κατορθώματα.
Ο Ηρακλής γύρισε Hercules went to almost

όλο τον γνωστό στους every part of the world
αρχαίους Έλληνες known to the ancient
κόσμο. Greeks.
4
1.3. Οι δώδεκα άθλοι – The twelve labors

1ος Άθλος: Το λιοντάρι της Νεμέας Labor 1: The killing of the lion of Nemea,
ος whose hide Hercules thereafter used as a coat
2 Άθλος: Η Λερναία Ύδρα
Labor 2: The slaying of the Hydra of Lerna

3ος Άθλος: Το ελάφι της Κυρήνειας (a marsh in Argolis), whose heads grew anew as
soon as they were cut off.
4ος Άθλος: Ο Ερυμάνθιος κάπρος
Labor 3: The capture of the doe of Cerynia
5ος Άθλος: Η κόπρος του Αυγεία
(a mountain in Achaia) that belonged to Artemis
6ος Άθλος: Οι Στυμφαλίδες όρνιθες and could rum very fast for a long time without
getting tired
7ος Άθλος: Ο ταύρος της Κρήτης

Labor 4: The capture of the boar of
8ος Άθλος: Τα άλογα του ∆ιομήδη Erymanthus (a mountain on the border of
Arcadia, Achaia and Elis) alive.
9ος Άθλος: Η ζώνη της Ιππολύτης

Labor 5: The cleaning of the stables of
10ος Άθλος: Τα βόδια του Γηρυόνη. Ο Augeas, the king of Elis.
Γηρυόνης, ένα τέρας με τρία κεφάλια ήταν γιος
του Χρυσάονα (γιου του Ποσειδώνα που
γεννήθηκε από τη γοργόνα Μέδουσα, όταν ο
Περσέας της έκοψε το κεφάλι), που είχε τεράστια
κοπάδια με βόδια στο νησί της Ερυθίας όπου
ζούσε στη μακρινή ∆ύση (κατά την επιστροφή του
από αυτό τον άθλο, συνέβησαν οι περισσότερες
από τις περιπέτειες του Ηρακλή στη δυτική
Μεσόγειο).
Labor 6: The eradication of the birds of
Lake Stymphalus, in Arcadia.
Labor 7: The capture of the bull of Crete
alive.
5
11ος Άθλος: Τα μήλα των Εσπερίδων

12ος Άθλος: Ο Κέρβερος
Labor 8: The capture of the mares of

Diomedes, (a king of Thracia), which fed on
human flesh.
Labor 9: The quest for the belt of Hippolite,
Queen of the Amazons.
Η επιστροφή του Ηρακλή από την Ερυθία, όπου

έκλεψε τα βόδια του Γηρυόνη.
Hercules’ route back from Erythia, were he stole the
cattle of Geryon.
Labor 10: The stealing of the cattle of
Geryon, a three-headed monster, son of Chrysaor
(the son of Poseidon born from the Gorgon
Medusa when Perseus cut off her head), who kept
huge herds of oxen in the island of Erythia where
he lived, in the far Occident, across the Ocean (it
is on the way back from this labor that most of the
extra adventures ascribed to Heracles in the
western Mediterranean area took place).
Labor 11: The picking of the golden apples
grown by Hera in a garden near Mount Atlas kept
by the Hesperides, Nereids of the evening, along
with an immortal dragon (on his way, Heracles
freed Prometheus, and eventually, he asked Atlas
to go pick the apples while he would support the
world in his place).
Labor 12: The bringing back from Hades of

Cerberus, the monstrous dog that prevented the
dead from coming back to Earth.
6
22.. ΑΚΟΛΟΥΘΩΝΤΑΣ ΤΤΑ

ΑΚΟΛΟΥΘΩΝΤΑΣ ΑΑ ΡΧΑΙΑ Χ
ΑΡΧΑΙΑ ΝΑΡΙΑ –– FFOLLOWING
ΧΝΑΡΙΑ OLLOWING TTHE
HE
A NCIENT TTRACES
ANCIENT RACES
2.1. Στάση 1η – Παναθηναϊκό Στάδιο (Καλλιμάρμαρο) / Stop 1 – Panathenaic Stadium

Αρχικά ήταν μία φυσική κοιλότητα του It was originally a natural hollow part of the
εδάφους ανάμεσα σε δύο παραϊλίσια υψώματα, ground between the two hills of Agra and
τους λόφους ΄Αγρα και Αρδηττό. ∆ιευθετήθηκε ως Ardettos, over Ilissos river. It was transformed
Στάδιο από τον Λυκούργο το 330-329 π.Χ. για into a stadium by Lykourgos in 330-329 BC for the
τους αθλητικούς αγώνες στις εορτές των Μεγάλων athletic competitions of the Great Panathinaea
Παναθηναίων. Στην τετραετία 140-144 μ.Χ. ο Festivities. Between 140 and 144 AD, Herodes
Ηρώδης Αττικός ανακαίνισε το Στάδιο, στη μορφή Atticus restored the Stadium, giving it the form
που η ανασκαφή του 1870 απεκάλυψε. Ήταν that was found at the 1870 excavation: the
πεταλόσχημο, συνολικού μήκους στίβου 204,07μ. horseshoe construction with a track 204,07 meters
και πλάτους 33,35μ. Υπολογίζεται ότι χωρούσε long and 33,35 meters wide. It is believed that the
50.000 θεατές. Είχε κτιστές κλίμακες ανάμεσα στις Stadium had a seating capacity of 50.000 people.
κερκίδες. Στη σφενδόνη υπήρχε στοά με δωρικούς Separating scales were built between the tiers and
κίονες, όπως επίσης στοά υπήρχε και στην on the base of the sphendone there was a portico
πρόσοψη. Ο Ηρώδης ανακαίνισε πιθανόν και την with Doric-style columns; another portico was
γέφυρα του Ιλισού στην είσοδο του Σταδίου. Την placed in the stadium's facade. Herodes possibly
έκανε μεγαλύτερη, με τρία τόξα. Ήταν ορατή έως restored also the Ilissos river bridge on the
το 1778, τμήμα της δε αποκαλύφθηκε σε Stadium's entrance, making it larger and adding
ανασκαφή του 1958. Στα Ρωμαϊκά χρόνια three archways on its base. The bridge was
μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως αρένα, με standing there up to 1778 and a part of it was
προσθήκη ενός ημικυκλικού τοίχου προς Β που excavated in 1958. At the Roman times, the
αντιστοιχούσε στην σφενδόνη της νότιας πλευράς. Stadium was used as an arena, with the addition
of a semi-circular wall on the north that was
Η νεώτερη αναμόρφωση του Σταδίου έγινε από
corresponding to the sphendone of the southern
τον Γ. Αβέρωφ στα τέλη του 19ου αιώνα για τους
side.
αγώνες της πρώτης Ολυμπιάδας, μετά την
αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων το 1896. The modern times restoration of the Stadium
was conducted by G. Averof by the end of the
19th century for the first Olympic Games that
were reborn again in 1896.
2.1.1. Αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων - Revival Of The Olympic Games

Οι προσπάθειες για την αναβίωση των Efforts for the revival of the Olympic Games in
Ολυμπιακών Αγώνων στη σύγχρονη εποχή modern times reached a peak at the end of the
κορυφώθηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα με την 19th century with the instrumental contribution of
7
αποφασιστική συμβολή του Γάλλου βαρώνου Πιέρ the French Baron Pierre De Coubertin and the
ντε Κουμπερντέν και του Έλληνα ∆ημητρίου Greek Dimitrios Vikelas. The first contemporary
Βικέλα. Οι πρώτοι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες Olympic Games took place with great glamour in
τελέσθηκαν με μεγάλη λαμπρότητα το 1896 στην 1896 in Athens, in the Panathenaic Stadium. The
Αθήνα, στο Παναθηναϊκό Στάδιο. head quarters of the International Olympic
Academy are in Olympia now.
Στην Ολυμπία έχει σήμερα την έδρα της η
∆ιεθνής Ολυμπιακή Ακαδημία. Also in Olympia is the altar of the Olympic
flame, which is transferred every four years to the
Η αφή της φλόγας γίνεται στον βωμό του ναού
city that hosts the Olympic Games. The lighting of
της Ήρας στην Ολυμπία. Η φλόγα ανάβει με την
the flame takes place at the altar of the Temple of
συγκέντρωση των ηλιακών ακτίνων σε μεταλλικό
Hera and it is done with the convergence of
κάτοπτρο. Η διαδικασία αυτή αποτελεί μέρος ενός
sunlight onto a metal reflector. This process is part
σύνθετου τελετουργικού, το οποίο περιλαμβάνει
of a ritual combination that includes the prayer
την επίκληση και τον ύμνο στον Απόλλωνα.
and the hymn to Apollo. The high priestess enters
Η πρωθιέρεια κρατώντας την αναμμένη δάδα the stadium holding the lit torch, which she then
εισέρχεται στο στάδιο και στη συνέχεια την hands over to the first runner in order for it to
παραδίδει στον πρώτο δρομέα, για να ξεκινήσει το start its long journey to the ends of the earth.
μακρύ ταξίδι της έως τα πέρατα της γης.
8
2.2. Στάση 2η – Ποταμός Ιλισός και Πηγή Καλλιρρόης / Stop 2 – Ilissos River and Kalliroi
Spring
Ο Ιλισός, ο οποίος είναι σήμερα εντελώς Ilissos river, which is totally covered today, is
καλυμμένος, είναι ένα από τα δυο σημαντικά one of the two important rivers of the basin of
ποτάμια του λεκανοπεδίου. Ο άλλος ποταμός είναι Athens. The other river is Kifissos.
ο Κηφισός.
Both rivers were considered river-gods. Ilissos
Και οι δύο είναι ποταμοί θεοί. river joined Kifissos.
Στις όχθες του Ιλισού υπήρχε μεγάλος αριθμός Across the banks of Ilissos there was a large
μνημείων: number of monuments:
Βωμός, ίσως και μικρό ιερό αφιερωμένο Altar, possibly a minor sanctuary
στον άνεμο Βορέα, που είχε κλέψει την dedicated to the Wind Boreas (North) that
Ωρείθυια. had abducted Orethia.
Βωμός των Ιλισιάδων Μουσών. Altar of the Ilissian Muses.
Κρήνη, η Καλλιρρόη. The spring of Kalliroi.
Ιερό της Αρτέμιδος της Αγροτέρας. Temple of Farming Artemis.
Ιερό Αφιερωμένο στον Πάνα τον Αχελώο Sactuary dedicated to Pan, Acheloos river
και τις Νύμφες (πριν από το Στάδιο). and the Nymphs (before the Panathenaic
Stadium.
9
2.3. Στάση 3η – Ποταμός Ηριδανός και Κεραμικός / Stop 3 – Eridanus River and Kerameikos
Ο Κεραμεικός είναι το σημαντικότερο Kerameikos was named after the community of

νεκροταφείο της Αρχαίας Αθήνας. Η ονομασία του the potters (kerameis) who occupied the whole
προέρχεται από τον πανάρχαιο συνοικισμό των area along the banks of river Eridanos. The walls
κεραμέων που είχαν εγκατασταθεί στις όχθες του of Athens, which were constructed in the 5th
ποταμού Ηριδανού. ∆ιαιρέθηκε σε δύο τμήματα, century B.C. by Themistocles, divided the area
τον "έσω" και "έξω" Κεραμεικό, όταν into two sections, the "inner" and "outer"
κατασκευάσθηκε το Θεμιστόκλειο τείχος (5ος Kerameikos. The wall had two gates, Dipylon and
αιώνας π.Χ.). Τα τμήματα αυτά συνδέονταν the Sacred Gate, placed at the outset of the two
μεταξύ τους με δύο από τις σπουδαιότερες πύλες most important processional roads of Athens, the
της αρχαίας Αθήνας, το ∆ίπυλο και την Ιερά Πύλη. Panathenaic Way, which led to the Acropolis, and
Από τις πύλες αυτές εκκινούσαν δύο δρόμοι, the Sacred Way, which led to Eleusis. Outside the
εκατέρωθεν των οποίων αναπτύχθηκε το επίσημο city walls, along the sides of both roads lay the
νεκροταφείο της πόλης, το οποίο χρησιμοποιήθηκε official cemetery of the city, which was
αδιάκοπα από τον 9ο αιώνα π.Χ. έως και τα continuously used from the 9th century B.C. until
υστερορωμαϊκά χρόνια. the late Roman period.
Τα σημαντικότερα μνημεία του αρχαιολογικού The most important monuments of the site
χώρου του Κεραμεικού είναι: are:
Tμήμα του Θεμιστόκλειου τείχους, που Part of the Themistocleian wall. The wall of the
διασχίζει τον Κεραμεικό από Β προς Ν (478 π.Χ.). city of Athens was constructed in 478 B.C. and
crossed the area of Kerameikos in a N-S direction.
Dipylon was the greatest and most official gate
of the city of Athens, also constructed in 478 B.C.
It had two passageways that gave access to an
internal courtyard with four towers erected at its
corners. From this gate started the procession of
the Panathenaea, the most important festival of
ancient Athens, following the Panathenaic Way
that led up to the Acropolis.
Το ∆ίπυλο (478 π.Χ.). Η επισημότερη και

μεγαλύτερη Πύλη της Αθήνας. ∆ιέθετε δύο
10
ανοίγματα που οδηγούσαν σε εσωτερική αυλή με

τέσσερις πύργους στις γωνίες.
Το Πομπείο (τέλη 5ου αι. π.Χ.). Αρχαίο
οικοδόμημα που χρησίμευε για τη φύλαξη των
αντικειμένων της πομπής των Παναθηναίων.
Πρόκειται για ένα ευρύχωρο οικοδόμημα με
περίστυλη αυλή.
The Pompeion. Spacious building with a

peristyle courtyard, used for the preparation of
festival processions. In the Pompieion were kept
the sacral items used at the Panathenaic
procession. Dated to the end of the 5th century
B.C.
The Sacred Gate was one of the gates of the
city wall built by Themistocles in 478 B.C. It
Η Ιερά Πύλη (478 π.Χ.). Είναι η Πύλη του allowed the passage of river Eridanos and of the
τείχους από την οποία εκκινούσε η Ιερά Οδός, η Sacred Way, the processional way that led to
οποία κατέληγε στην Ελευσίνα. Είχε δύο Eleusis. Two square towers protected it and it had
τετράγωνους πύργους και αυλή χωρισμένη σε δύο a courtyard divided into two parts, one of which
τμήματα. Το ένα καταλαμβανόταν από την κοίτη was occupied by the bank of the river. Dated to
του ποταμού Ηριδανού. 478 B.C.
Ο Ταφικός περίβολος με τη στήλη της Ηγησούς
(410 π.Χ.).
Grave circle. In this precinct was found the

famous stele of Hegeso, dated to 410 B.C.
Marble bull in the plot of Dionysios of Kollytos
(345 - 338 B.C.).
Μαρμάρινος Ταύρος στον ταφικό περίβολο του

∆ιονυσίου από τον Κολλυτό. (345 - 338 π.χ)
Το ∆ημόσιο Σήμα. Έξω από το ∆ίπυλο
ξεκινούσε το ∆ημόσιο Σήμα, δηλαδή το ∆ημόσιο
Νεκροταφείο της πόλης. Οι τάφοι βρίσκονταν στις
παρυφές μιας οδού που έξω από τα τείχη είχε
πλάτος 40 μ. Μέρος του αποκαλύφθηκε το 1997
σε ανασκαφή σωστικού χαρακτήρα.
11
The "Demosion Sema", the public cemetery of

the city, extended just outside the Dipylon gate.
The graves were constructed along the sides of
the road, which became very wide (up to 40 m.)
outside the walls. A part of the "Demosion Sema"
cemetery has been brought to light in 1997,
during a rescue excavation.
The Fountain House. The hypostyle fountain
was located on the left side of the entrance of the
Dipylon gate and provided a continuous supply of
water to the inhabitants of the city and the
Η Κρήνη (307 - 304 π.Χ.). Αριστερά της travellers. It was built in 307-304 B.C.
εισόδου του ∆ιπύλου βρισκόταν υπόστυλη κρήνη, The finds from the excavations of Kerameikos
ένα οικοδόμημα που τροφοδοτούσε με νερό τους are exhibited in the Museum of Kerameikos and
κατοίκους της πόλης και τους ταξιδιώτες. the National Archaeological Museum.
12
2.4. Στάση 4η – Ιερά Οδός, Λίμνη Ρειτών, Παλαιολίμνη Κυχρεία και Σαρωνικός κόλπος / Stop 4
– Sacred Way, Reitoi Lake, Kychreia Paleo-lake and Saronic Gulf
2.4.1. Ιερά Οδός – Ποταμός Ελευσίνιος Κηφισός / Iera Odos (Sacred Way) – Elefsinian
Kifissos River
Η Ιερά Οδός συναντάει την κοίτη του The Iera Odos (the Sacred Way) meets the
Ελευσινιακού Κηφισού (σημερινού bank of the Elefsinian Kifissos River (modern
Σαρανταπόταμου), στα ανατολικά κράσπεδα της name: Sarantapotamos) in eastern Elefsina. It was
σημερινής Ελευσίνας. Εδώ ο αυτοκράτορας here that the Emperor Adrianos (Hadrian)
Αδριανός, κατασκεύασε τη μεγάλη λίθινη γέφυρα constructed a great stone bridge 50m long and
με διαστάσεις 50 μέτρα μήκος και 5,30 μέτρα 5.30m wide supported by four arches (The width
πλάτος. Το πλάτος του ποταμού είναι 30 μέτρα of the river is approximately 30m). The two middle
περίπου και γεφυρώνεται από τέσσερα τόξα με arches are 6.90m in diameter and the two side
διάμετρο των μεσαίων 6,90 μέτρα και των arches are 4.30m in diameter. The support section
ακραίων 4,30 μέτρα. Το τμήμα της κοίτης κάτω below the bridge is built of large, rectangular, high
απ' την γέφυρα, είναι στρωμένο με μεγάλους porosity rock blocks on which the arches are
ορθογώνιους πωρόλιθους, πάνω στους οποίους based. The bridge’s walls, the arches and their
εδράζονται τα βάθρα των τόξων της γέφυρας. Οι base were all constructed with hard porous stones
τοίχοι της, τα βάθρα και τα τόξα της, είναι from Piraeus which were so carefully shaped and
κατασκευασμένα με σκληρούς πωρόλιθους του set that initially it was thought that the work
Πειραιά, που η επεξεργασία τους είναι τόσο belonged to the Hellenistic period. However, the
επιμελημένη, ώστε νομίσθηκε κατ' αρχήν ότι ήταν use of lime, the shape of the joints and seams as
έργο ελληνιστικών χρόνων. Η χρησιμοποίηση όμως well as numbers carved in Latin, date this bridge
ασβέστη, το σχήμα των συνδέσμων και οι as being of Roman times, specifically during
λατινικοί αριθμοί, χρονολογούν τη γέφυρα στους Andrianos’ ruling. Documentary evidence
ρωμαϊκούς χρόνους και μάλιστα στους χρόνους supporting this estimation comes from the works
του Αδριανού. Προς τις ενδείξεις αυτές of ancient writers who record Adrianos arrival in
συμφωνούν και οι μαρτυρίες των αρχαίων Athens and his introduction to the Elefsinian
συγγραφέων, που μας πληροφορούν, ότι ο Mysteries. It was then that he constructed the
Αδριανός όταν ήλθε στην Αθήνα και μυήθηκε στα bridge over the Elefsinian Kifissos River.
Ελευσίνια Μυστήρια, κατασκεύασε και γέφυρα Pausanias, who visited Elefsina 25 years after
στον Ελευσινιακό Κηφισό. Επειδή είναι γνωστό, ότι Adrianos’ long stay in Athens, he possibly found
ο Αδριανός μυήθηκε στα Μυστήρια μεταξύ των out that it was a flood of the river during the fall
ετών 124-125 μ.Χ., τότε πρέπει να τοποθετηθεί of 125 AD that initiated the building of the bridge.
και η κατασκευή της γέφυρας. Ο Παυσανίας This information led Pausanias to characterize the
επισκέφθηκε την Ελευσίνα 25 χρόνια μετά την Elefsinian Kisiddos River as being more violent
πολύμηνη παραμονή του Αδριανού στην Αθηνά και than its Athenian counterpart.
ίσως έμαθε, πως αφορμή στην κατασκευή της
It seems that the Elefsinians often suffered
γέφυρας, έδωσε μια πλημμύρα του Κηφισού το
from the flooding of the river if we are to judge
φθινόπωρο του 125 μ.Χ. Η πληροφορία αυτή,
from a section of Demosthenis speech towards
έκανε τον Παυσανία να χαρακτηρίσει το
Kallikleas in which he describes extensive
Ελευσινιακό ποτάμι, ως "βιαιότερον" του
damages caused by floods in Elefsis and the
ομώνυμου αθηναϊκού.
surrounding area.
Οι Ελευσίνιοι φαίνεται, πως συχνά υπέφεραν
Even today, floods plague the surrounding
απ' τα νερά του ποταμού, αν κρίνουμε από ένα
area: the most recent inundation took place on
χωρίο, του Προς Καλλικλέα λόγου του ∆ημοσθένη:
the 27th of January 1996 and resulted in total
"σκoπίτ' , ω άνδρες δικασταί, πόσους υπό των
destruction of small industries, stock-farms and
υδάτων εν τοις αγροίς βεβλάφθαι συμβέβηκεν, τα
fields as well as the loss of homes and human
μέν Ελευσίνι τα δ' εν τοις άλλοις τόποις". Αλλά και
lives (a couple was trapped by the flood water). It
σήμερα, εξακολουθεί να βασανίζει την γύρω
should be mentioned here that the hydrological
περιοχή, με πρόσφατη τη θεομηνία της 27ης
basin of the present-day Sarantapotamos, river
Ιανουαρίου 1996, με ολοκληρωτικές καταστροφές
extends from the eastern to the southern foot of
σε βιομηχανίες, κτηνοτροφικές μονάδες,
Mt. Pateras, and expands from the south of
καλλιέργειες, κατοικίες αλλά και ανθρώπινα
Kitheronas and Pastra mountains to the western
θύματα (ένα ανδρόγυνο, εγκλωβίστηκε απ' τα
foot of Mt. Parnitha, a total area of 253 km2.
πλημμυρικά νερά στα ανάντη του ποταμού).
Σημειωτέον, ότι η υδρολογική λεκάνη του
σημερινού Σαρανταπόταμου, εκτείνεται απ' τις
ανατολικές έως νοτιοανατολικές παρυφές του
όρους Πατέρα, τις νότιες του Κιθαιρώνα και της
Πάστρας, έως τις δυτικές του όρους Πάρνηθα,
13
οριοθετώντας μια έκταση της τάξης των 253 km².
2.4.2. Λίμνη Ρειτών – Reitoi lake

Πρόκειται για δύο λιμνοθάλασσες, οι οποίες Two lagoons were dedicated to the goddesses
ήταν αφιερωμένες στις θεές της Ελευσίνας, η of Elefsina, that towards the town to Kori and the
"προς το άστυ" στην Κόρη και η βορειότερη στη northern one to Demetra (according to Isyhios).
∆ήμητρα (κατά τον Ησύχιο). Σήμερα διατηρείται η Today the only lagoon that is preserved is the one
"προς το άστυ" (η σημερινή λίμνη towards the town (Lake Koumoundourou), while
Κουμουνδούρου), ενώ τα νερά της δεύτερης the water of the second lagoon were directed to
λίμνης διοχετεύονταν στη θάλασσα με όρυγμα. the sea by an artificial trench. However, part of
Παρά ταύτα, ένα μέρος των νερών σχηματίζει και the lagoon’s water forms a small swamp among
σήμερα βάλτο μεταξύ των εγκαταστάσεων του the oil refinery plant and the high ground that
διυλιστηρίου και του μικρού υψώματος που separates the two lagoons. In these lagoons, only
χωρίζει τις δύο λίμνες. Στις λίμνες είχαν δικαίωμα the priests that served the goddess had a right for
να ψαρεύουν μόνο οι ιερείς της θεάς. Ο Παυσανίας fishing. Pausanias also characterises the water as
χαρακτηρίζει το νερό που πηγάζει θαλασσινό και salty and he mentions that “one could believe that
αναφέρει ότι "θα μπορούσε κανείς να πιστέψει, the water flow through the Evripos of Chalkida
πως από τον Εύριπο της Χαλκίδας ρέουν κάτω απ' and end into a sea that is much lower”. In reality
το έδαφος και χύνονται σε μια θάλασσα they were streams that were formed by many
χαμηλότερη" (αυτή της Ελευσίνας μέσω των springs in two neighbouring locations of the
Ρειτών). Στην πραγματικότητα ήταν ρέματα που western foot of Aegaleo, and discharged at the
σχηματίζονταν από πολλές πήγες σε δύο γειτονικές bay of Elefsina. The salty water was due to the
θέσεις των δυτικών υπωρειών του Αιγάλεω και mixing with seawater. Since the springs in both
χύνονταν στον κόλπο της Ελευσίνας. Το αλμυρό locations were located in topographic depressions
νερό οφείλεται στη γειτνίαση με τη θάλασσα. of the ground (while separated by a rocky high
Επειδή οι πήγες και στις δύο θέσεις βρίσκονται σε ground), during the ancient times, they formed
ταπεινώσεις του εδάφους (ενώ χωρίζονται μεταξύ small lakes with artificial dams towards the
τους από πετρώδες λοφίσκο), ήδη στην seaside, and their discharge from these dams
αρχαιότητα φαίνεται πως σχηματίστηκαν σ' αυτά formed the streams that Pausanias recorded.
λίμνες με φράγματα τεχνητά προς τη μεριά της
At the IE of the Voidromion month (25th of
θάλασσας, οι οποίες εκροές απ' τα φράγματα
August), the older initiates remained in Athens,
σχημάτιζαν "τα ρεύματα ποταμών", που είδε ο
while those who had to be initiated headed to
Παυσανίας.
Elefsina. There they made sacrifice, drank kykeona
Στις ΙΕ του μηνός Βοηδρομιώνος (25 (in honour of Demetra) and went forwards along
Αυγούστου), οι παλαιοί μύστες έμεναν στην with the Elefsinians in the area of Reitoi to meet
Αθήνα, ενώ εκείνοι που έπρεπε να μυηθούν the old initiates and pilgrims. After following a
πήγαιναν στην Ελευσίνα, θυσίαζαν, έπιναν τον short route (towards Athens), on the 19th of the
κυκεώνα (κατά μίμηση της ∆ήμητρας) και month they returned altogether following the Iera
προϋπαντούσαν μαζί με τους Ελευσίνιους στην Odos (sacred way) towards Elefsina, this time to
περιοχή των Ρειτών τους παλαιούς μύστες και attribute hymns to all the sanctuaries that were
προσκυνητές. Μετά από σύντομη διαδρομή (με located along Iera Odos. The first stop was at
κατεύθυνση προς Αθήνα), την 19η του μηνός Dafni at the sanctuary of the Dafnios Apollo, the
επέστρεφαν όλοι μαζί πλέον, ακολουθώντας την second stop was at the sanctuary of Aphrodite and
Ιερά Οδό με κατεύθυνση προς Ελευσίνα, αυτή τη finally at the Reitoi, the lagoons that were
φορά, για να αναπέμψουν ύμνους σ' όλα τα ιερά dedicated to the goddesses. When they where
που βρίσκονταν κατά μήκος της Ιεράς Οδού. arriving at the Reitoi, the members of the gender
Πρώτη στάση γινόταν στο ∆αφνί , στο ιερό του of Croconides were tying a yellow woollen thread
∆αφνείου Απόλλωνα, έπειτα στο ιερό της to the right hand and left leg of each initiate to
Αφροδίτης και τέλος στους Ρειτούς, τις λίμνες που purify them.
ήταν αφιερωμένες στις θεές. Όταν έφθαναν στους
Ρειτούς, τα μέλη του γένους των Κροκωνιδών
έδεναν με μάλλινη κίτρινη κλωστή το αριστερό
πόδι και το δεξί χέρι του κάθε μύστη, γιατί
πίστευαν ότι μ' αυτόν τον τρόπο εξαφανίζεται
κάθε μίασμα.
2.4.3. Παλαιολίμνη Κυχρεία και Σαρωνικός κόλπος - Kychreia Paleo-lake and Saronic Gulf
Όπως είναι γνωστό, ολόκληρος ο Ελλαδικός As it is well known, the whole Hellenic area
χώρος υπάγεται σ΄ αυτό που, από γεωτεκτονική belongs to what from a geotectonic point of view,
άποψη, αποκαλείται Ελληνικό τόξο. Ο Ελλαδικός is called Hellenic arc. The geographically broader
χώρος, με την ευρεία γεωγραφική έννοια του Hellenic area shows a composite geological and
14
όρου, έχει μια σύνθετη γεωλογικο-τεκτονική δομή tectonic structure and evolution, starting about 250
και εξέλιξη, που αρχίζει πριν από 250 εκατομμύρια million years ago, when a, new at that time, ocean
χρόνια περίπου, όταν άρχισε να δημιουργείται was created, today called Tethys. Almost all rocks
ένας νέος, για την εποχή εκείνη, ωκεανός που τον seen today in the mountains have been deposited
έχουν ονομάσει Τηθύ. Όλα σχεδόν τα πετρώματα as sediments or effused as volcanic products, in
που βλέπουμε στους ορεινούς όγκους έχουν this ocean (i.e. rocks of Olympus Mt., Pindos Mts,
αποτεθεί ως ιζήματα ή έχουν εκχυθεί ως Taygetos Mts etc) long before the creation of
ηφαιστειακά σ’ αυτόν τον ωκεανό της Τηθύος, Atlantic ocean.
όπως για παράδειγμα τα πετρώματα στον Όλυμπο,
During this huge period of time, almost
στην Πίνδο, στον Ταΰγετο, στον Παρνασσό κλπ.
everything on the surface of the planet has
πολύ προτού δημιουργηθεί ο Ατλαντικός
changed. All these changes are mainly connected
ωκεανός.
to the movements of the tectonic plates, which, in
Σ’ αυτό το τεράστιο σε διάρκεια χρονικό this area, gradually lead to the present dynamic
διάστημα, σχεδόν όλα έχουν αλλάξει στην condition and geomorphologic scene of the Hellenic
επιφάνεια του πλανήτη. Όλες αυτές οι αλλαγές area. Due to the arc-like arrangement of the
συνδέονται κυρίως με τις μετατοπίσεις των islands and volcanoes, we are talking about the
λιθοσφαιρικών πλακών, που στην περίπτωση της Hellenic Arc. This arc-like form, despite the fact
Ελλάδας βαθμιαία οδήγησαν στη σημερινή that it contains many old rocks, is not very old in
δυναμική κατάσταση και την σημερινή the geological time scale, since it began to form
γεωμορφολογική εικόνα του Ελλαδικού χώρου, during the so-called neotectonic period, 10 million
όπου λόγω της τοξοειδούς διάταξης των νησιών, years ago, and its evolution is still active. In any
όπως συμβαίνει με τα Επτάνησα και την Κρήτη, case, the picture we see today in the Hellenic Arc,
αλλά και την τοξοειδή διάταξη των ορεινών όγκων is mainly a result of the procedures of the last 2
και των ηφαιστείων, καθώς και των άλλων million years, and especially of the last 700000-
μορφοτεκτονικών δομών, μιλάμε για Ελληνικό 1000000 years.
Τόξο. Αυτή η τοξοειδής διάταξη ως μορφοδομή,
One of the characteristic features of the
παρά το γεγονός ότι πολλά από τα πετρώματα της
Hellenic Arc, that in our opinion has played a
είναι παλαιά, δεν είναι γεωλογικά πολύ παλιά,
defining role as far as the prehistoric Hellenic
αφού άρχισε να διαμορφώνεται κατά την
culture is concerned, is the fact that this is an
λεγόμενη νεοτεκτονική περίοδο, που ξεκίνησε πριν
active arc.
10 εκατομμύρια χρόνια περίπου και η εξέλιξή της
συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Αυτά πάντως που Looking back to the area of the Saronic gulf,
βλέπουμε την σημερινή εποχή στον ευρύτερο we have to mention that one of the area’s
Ελλαδικό χώρο είναι αποτέλεσμα γεωδυναμικών characteristic features is earthquakes, which are
διεργασιών των τελευταίων 2 εκατομ. ετών και very common, especially from the Middle
ιδιαίτερα των τελευταίων 700.000-1.000.000 Pleistocene (500000 years ago) till today. A great
ετών. number of faults cross the entire area, while major
faultzones are well known, such as Troizenia F.Z.,
Ένα από τα χαρακτηριστικά του Ελληνικού
Kakia Skala F.Z., Gerania F.Z., Pissia F.Z., Psatha
Τόξου, που κατά την γνώμη μας διαδραμάτισε
F.Z., etc, and many reactivations occur along these
καθοριστικό ρόλο στον Ελληνικό προϊστορικό
structures.
πολιτισμό, είναι ότι πρόκειται για ένα ενεργό τόξο.
15
Επανερχόμενοι στην περιοχή του

Αργοσαρωνικού, πρέπει να αναφέρουμε ότι από τα
χαρακτηριστικότερα γνωρίσματα της ευρύτερης
περιοχής του είναι οι σεισμοί, που είναι πολύ
συχνοί, ιδιαίτερα από το Μ. Πλειστόκαινο
(500.000) μέχρι σήμερα. Εξάλλου, πάρα πολλά
ρήγματα διασχίζουν την ευρύτερη περιοχή, ενώ
μεγάλες ρηξιγενείς ζώνες είναι γνωστές, όπως οι
ρηξιγενείς ζώνες της Τροιζηνίας, της Κακιάς
Σκάλας, τα πάμπολλα ρήγματα του Ισθμού της
Κορίνθου, οι ρηξιγενείς ζώνες των Γερανείων, των
Πισσίων, της Ψάθας, κλπ. Επειδή ο ρηγματικός
τεκτονισμός είναι ενεργός παρατηρούνται συχνές
επαναδραστηριοποιήσεις των ενεργών ρηγμάτων.
Πέραν όμως της επαναδραστηριοποίησης των
ρηγμάτων, στον ευρύτερο χώρο των παράκτιων
περιοχών του Σαρωνικού, παρατηρούνται πολύ
συχνά και κατακόρυφες κινήσεις φλοιού, όπως για
παράδειγμα καθοδικές στις Κεγχρεές και ανοδικές
στην Ποσειδωνία. Πιο συγκεκριμένα, στις
Κεγχρεές, κτίσματα από την αρχαιότητα, αλλά και
τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους, βρίσκονται
σήμερα κάτω από τη στάθμη της θάλασσας.
Τμήμα της ρηξιγενούς ζώνης της Κακιάς Σκάλας
Στην Ποσειδωνία, που βρίσκεται στην είσοδο (Αττικής).
της διώρυγας της Κορίνθου προς την πλευρά του
Part of the Kakia Skala (Attica) fault zone.
Κορινθιακού, παρατηρείται τμήμα της ∆ίολκου,
δομικοί λίθοι της οποίας καλύπτονται από Beyond the reactivations of the faults, in the
μεταγενέστερα beach rocks, να βρίσκονται σήμερα greater area of the Saronic gulf shorelines, very
πάνω από την στάθμη της θάλασσας. often vertical movements of the crust are
observed, for example in Kechrees (downwards)
Το 18.000 π.α.σ. οι τότε ακτογραμμές δεν
and in Posidonia (upwards. More Specifically, in
έχουν καμιά σχέση με τις σημερινές, ούτε από
Kechrees, ancient and protochristianic ruins, today
άποψη μορφής ούτε από γεωγραφική θέση. Ο
lay below the sea level.
γνωστός μας Σαρωνικός Κόλπος την εποχή αυτή
απλούστατα δεν υπήρχε. In Posidonia, at the entrance of the Corinth
canal, a part of Diolkos is observed to be partly
covered by beach rocks, above the sea level.
18000 years BP, shorelines had no similarity
with what we see today. Saronic Gulf simply did
not exist.
Sea level was at the time 125 metres lower
than today.
At that time Attica and Peloponnesus were
united, since all the islands of the Saronic area
formed a “bridge” of land connecting Attica and
Peloponnesus, between lakes, such as the one of
Troizenia, and a smaller one, Kichrea.
The gulf of Corinth was also a lake at the time,
while the southern Evoic Gulf was a valley
between Attica and Evoia.
All the islands of the Saronic gulf appeared
after 18000BP, gradually.
The formation of the Saronic gulf as we know
it today, nust have happened around 6000BP, and
until 4000BP, when Salamis island was separated
Αρχαία κτίσματα στις Κεγχρεές, τα οποία σήμερα from the land of Attica. This period corresponds to
βρίσκονται κάτω από τη στάθμη της θάλασσας.
the climatic optimum of the Holocene, when
16
Ancient buildings at Kehrees that are actually below temperature rose, along with precipitation,
sea-level. melting of ice caps, and sea level.
Το 18.000 π.α.σ. η στάθμη της θάλασσας
βρισκόταν 125 μ. περίπου χαμηλότερα σε σχέση
με την σημερινή στάθμη.
Την εποχή αυτή λοιπόν η Πελοπόννησος ήταν
ενωμένη με τη Αττική, αφού τα νησιά Αγκίστρι,
Αίγινα, Κυρά, ∆ιάποροι, Λαγούσες, Σαλαμίνα,
Φλέβες, το νησί του Πατρόκλου, αλλά και η
Μακρόνησος αποτελούσαν μια ενιαία ξηρά που
ήταν ενωμένα με την Αττική. Τα νησιά του
Σαρωνικού αποτελούσαν μια γέφυρα ξηράς, τον
Παλαιοϊσθμό της Αίγινας, αφού ανατολικά αυτής
της γέφυρας και της Πελοποννήσου, εκεί που
σήμερα εκτείνεται ο Κόλπος των Κεγχρεών και ο
Κόλπος της Επιδαύρου, υπήρχε μια λίμνη, η
Παλαιολίμνη της Τροιζηνίας.
Σημειωτέον ότι την εποχή αυτή, ο Κορινθιακός In fact, a large part of Attica, along with parts
Κόλπος ήταν κι αυτός λίμνη, ενώ ο Νότιος of the greater area, has a long history as a great
Ευβοϊκός ήταν μια μεγάλη πεδιάδα που ένωνε την lake or partly lake, going back to the Mio-Pliocene
Ανατολική Αττική με την Νότιο Εύβοια. (2-5 million years ago). From that time, lacustrine
Αφού δεν υπήρχε ο Σαρωνικός, άρα δεν areas were gradually restricted and isolated, or
υπήρχαν ούτε η Αίγινα, ούτε η Σαλαμίνα, ούτε οι opened to the sea, leaving only traces of their
∆ιάποροι κ.λ.π. Όλα τα σημερινά νησιά του existence, such as lacustrine deposits in Athens
Σαρωνικού συνεπώς δημιουργήθηκαν μετά το basin and the greater area, or lagoon-like
18.000 πριν από σήμερα και φυσικά όχι όλα μαζί. environments, such as Reitoi lake.
Η διαμόρφωση της σημερινής μορφής ακτών

Σαρωνικού οπότε και αποσπάστηκε η Σαλαμίνα
από την Αττική, πρέπει να έγινε γύρω στο 6.000
π.α.σ., τότε δηλ. που αρχίζει και το κλιματικό
optimum του Ολοκαίνου, που διήρκεσε, σύμφωνα
με τις απόψεις των περισσότερων ερευνητών,
μέχρι το 4.000 π.α.σ. περίπου, δηλ. μέχρι το 2.000
π.Χ. Την περίοδο αυτή, τόσο η μέση θερμοκρασία
όσο και οι βροχοπτώσεις πρέπει να ήσαν
υψηλότερες από τις σημερινές.
17
18
∆ορυφορική φωτογραφία της Αθήνας και του Αργοσαρωνικού, με τη Σαλαμίνα και την Αίγινα. Πάνω στο κέντρο
(βόρεια) ο ορεινός όγκος της Πάρνηθας, ανατολικά η Πεντέλη, στο κέντρο το λεκανοπέδιο με τον Υμηττό ανατολικά
και το Αιγάλεω στα δυτικά του, δυτικά του Αιγάλεω το Θριάσιο πεδίο. Το πλαίσιο δείχνει την θέση του επόμενου
χάρτη.
Satellite image of Athens and part of the Saronic Gulf. North (at the top): Mt Parnitha., northeast: Mt. Penteli and
the Bay of Marathonas, center: basin of Athens bordered by Mt. Imittos on the east and Mt. Egaleo on the west.
West of Mt.Egaleo: Thriasio Plain and the island of Salamis (south of the Thriasio Plain), with the island of Egina at
the southern most section of the picture. The frame indicates the area detailed in the map pf the following page.
Ο χάρτης που ακολουθεί απεικονίζει τις The following map shows the outcrops of
εμφανίσεις αλπικών και μεταλπικών πετρωμάτων alpine and post alpine rocks and formations in a
και σχηματισμών σε μια περιοχή των Αθηνών, μαζί part of Athens, along with several active faults,
αρκετά ενεργά ρήγματα, που διασχίζουν την crossing the whole area, and displacing the
περιοχή και μετατοπίζουν το υπόβαθρο, κατά basement by several hundreds of meters. The
αρκετές εκατοντάδες μέτρα. Οι μειο-Πλειοκαινικοί Mio-Pliocene formations are lacustrine deposits,
σχηματισμοί είναι κυρίως λιμναίες αποθέσεις, bearing lignite in this area.
λιγνιτοφόρες στην συγκεκριμένη περιοχή.
19
20
Οι ακτογραμμές στον ευρύτερο χώρο του σημερινού Σαρωνικού κατά την περίοδο 18.000 B.P. (-125m.) και
12.000 B.P. (-70m.) (B.P. = Before Present = πριν από σήμερα = π.α.σ.).
The actual shorelines of the broader area of Saronikos Gulf and those of 18.000 B.P. (-125m.) of 12.000 (-70m.)
B.P. (B.P. = Before Present).
Ο ευρύτερος χώρος της Αττικής και του The wider area of Attica region and generally
Σαρωνικού Κόλπου συγκεντρώνει ένα μεγάλο the Saronic Gulf contains a significant part of the
τμήμα της ιστορίας και της μυθολογίας του history and mythology of the ancient Hellenic
αρχαίου ελληνικού κόσμου. ∆εν θα ήταν υπερβολή world. Without exaggeration, we could say that it
να λεχθεί ότι είναι μια από τις ιερότερες περιοχές is one of the most sacred regions of Ancient
του αρχαιοελληνικού χώρου και ίσως να μην Greece and perhaps the only region in the whole
υπάρχει άλλη περιοχή σ’ ολόκληρο τον πλανήτη world that is related to the births of so many gods,
όπου να έχουν δραστηριοποιηθεί τόσοι πολλοί goddesses and heroes.
Θεοί και Θεές, τόσοι πολλοί ήρωες.
This fact is linked to the paleo-climatic and
Το γεγονός αυτό συνδέεται με geo-environmental changes, which took place in
παλαιοκλιματικές και γεωπεριβαλλοντικές the Aegean and Peri-Aegean areas and especially
μεταβολές σ’ ολόκληρο τον Αιγαιακό και in the Saronic Gulf.
Περιαιγαιακό χώρο και στον Σαρωνικό.
As it is known, during the last 18000 years,
Κατά τα τελευταία 18.000 χρόνια, ήτοι μετά το which is after the end of the last glacial period,
τέλος της τελευταίας παγετώδους περιόδου, οι the climatic changes related to temperature rise
κλιματικές αλλαγές που σημειώθηκαν και που had as a consequence the rise of the sea level by
συνδέονται με αύξηση της θερμοκρασίας και 125 m at least.
επακόλουθο την τήξη των παγετώνων είχαν σαν
The sea level rise had as a result significant
αποτέλεσμα την άνοδο της στάθμης της θάλασσας
changes in the natural environment and mainly to
της τάξης των 125 μέτρων τουλάχιστον. Η άνοδος
the distribution of coastlines and coastal areas.
της στάθμης της θάλασσας είχε σαν αποτέλεσμα
The rise of the sea level had also as a result the
σημαντικές αλλαγές στο φυσικό περιβάλλον και
flooding of closed hydrological basins with
στη διαμόρφωση των ακτογραμμών και των
changes in their physico-geographical function by
παράκτιων περιοχών. Η άνοδος της στάθμης είχε
changing them initially to lakes and in time to
επίσης σαν αποτέλεσμα την κατάκλυση κλειστών
basins.
υδρολογικών λεκανών με αλλαγή της
φυσικογεωγραφικής τους λειτουργίας με την Prehistoric man witnessed these changes in his
μετατροπή τους αρχικά σε λίμνες και στη συνέχεια environment and he attributed them to various
21
σε πυθμένα όρμων ή κόλπων. gods, sometimes to destructive gods and

sometimes to protective ones. All these are
Ο προϊστορικός άνθρωπος έγινε μάρτυρας των
mentioned in several myths of Greek mythology.
συγκλονιστικών αυτών αλλαγών στο περιβάλλον
Therefore, the aim of this paper is the correlation
του, και τις απόδωσε σε διάφορους Θεούς, άλλοτε
of several of those myths with the
καταστρεπτικούς και άλλοτε προστάτες. Όλα αυτά
physicogeographical and geological changes that
παρακολουθούνται σε διάφορους αρχαίους
took place mainly during prehistoric times in order
μύθους. Σκοπός λοιπόν εδώ είναι ο συσχετισμός
to attempt their interpretation.
ορισμένων μύθων με φυσικογεωγραφικές και
γεωλογικές μεταβολές που συνέβησαν κατά την We try to approach the mythological
προϊστορία και η την απόπειρα ερμηνείας τους. relationship of Salamis nymph, the daughter of
Προσπαθούμε να προσεγγίσουμε τη μυθολογική Asopos river and Metopi, with god Poseidon, in
σχέση της Νύμφης Σαλαμίνας, κόρης του Ασωπού relation to the physicogeographical changes in the
και της Μετώπης, με τον Θεό Ποσειδώνα σε greater area between the island of Salamis and
συσχετισμό με τις φυσικο-γεωγραφικές αλλαγές Elefsis area during the last 18000 years. The area
του χώρου μεταξύ της νήσου Σαλαμίνας και της which, nowadays, is being occupying by the bay of
Ελευσίνας κατά τα τελευταία 18.000 χρόνια. Του Elefsis.
χώρου δηλαδή που καταλαμβάνεται σήμερα από
In this area 18.000 years BP there was a
τον κόλπο της Ελευσίνας. Εκεί, το 18.000 BP
closed hydrological basin, which is a morphological
υπήρχε μια κλειστή υδρολογικά λεκάνη, που δεν
depression that did not communicate with the sea,
είχε επιφανειακή απορροή και που δεν
during that time the Saronic Gulf shoreline was
επικοινωνούσε με την τότε θάλασσα που
located about 30 km away. The data collected up
βρισκόταν περί τα 30 Km μακριά. Τα στοιχεία που
to today do not allow us to say that it was a lake
έχουμε συγκεντρώσει μέχρι σήμερα δεν μας
during that period, however, something very
επιτρέπουν να πούμε ότι ήταν λίμνη την εποχή
possible especially during 10000 BP and 5000 BP.
αυτή, κάτι που είναι το πιθανότερο, οπωσδήποτε
We named this paleo-lake “Kichrea Lake” as a
όμως πρέπει να είχε μετατραπεί σε λίμνη μεταξύ
tribute towards Kihreas, the son of Poseidon and
του 10.000 BP και του 5.000 BP. Την παλαιολίμνη
Salamis nymph.
αυτή την ονομάσαμε «Κυχρεία Λίμνη» προς τιμήν
του Κυχρέα γιου του Ποσειδώνα και της Νύμφης At this point it is worth mentioning that
Σαλαμίνας. Salamina and her sister Aegina were both
daughters of Asopos river, a river that is located in
Η Σαλαμίς και η αδερφή της Αίγινα ήσαν δύο
Aegina Island.
από τις κόρες του Ασωπού ποταμού, ενός ποταμού
που βρίσκεται στην Αίγινα.
22
Η Κυχρεία Λίμνη, 18000 χρόνια πριν από σήμερα, στα –125 μέτρα (κόκκινη γραμμή: σημερινή ακτογραμμή)
Kychreia Lake, 18000 years before present at –125 metres (red line: present shoreline)
Η Κυχρεία Λίμνη, 12000 χρόνια πριν από σήμερα στα –70 μέτρα (κόκκινη γραμμή: σημερινή ακτογραμμή)
23
Η Κυχρεία Λίμνη, 7000 χρόνια πριν από σήμερα στα –10 μέτρα (κόκκινη γραμμή: σημερινή ακτογραμμή)
24
Η Κυχρεία Λίμνη σήμερα αποτελεί θαλάσσιο χώρο, ως τμήμα του Σαρωνικού κόλπου.
Kychreia Lake today is a marine environment, as a part of the Saronic Gulf.
25
2.5. Στάση 5η – Θριάσιο πεδίο, Ράριον πεδίον και Ελευσίνα / Stop 5 – Thriassion Plain, Rarion
Plain and Elefsis
Η Ελευσίνα ιδρύεται περί το 2000 π.Χ. στις The settlement of Eleusis was founded in ca.
πλαγιές του λόφου της ακρόπολης και 2000 B.C. on the slopes of the hill, and during the
αναπτύσσεται κατά τη μυκηναϊκή εποχή σε ισχυρά Mycenaean period it developed into a large
οχυρωμένη πόλη, λόγω της στρατηγικής της fortified settlement, mostly due to its strategic
θέσης. Από την ίδια εποχή μαρτυρείται η λατρεία position. During this period the cult of Demeter
της ∆ήμητρας, ως θεάς της φύσης και της was introduced, as the worship of a deity
βλάστησης των σιτηρών, η οποία συνεχίζεται connected to nature and the growing of cereals.
αδιάκοπα ως τα ρωμαϊκά χρόνια, με την ανέγερση The continuity of Demeter's cult is attested until
αλλεπάλληλων ναών, στην ανατολική πλευρά του Roman times, by the erection of successive
λόφου. temples on the east side of the hill.
Στον 8ο αιώνα π.Χ. το Ιερό αποκτά Πανελλήνιο In the 8th century B.C. the sanctuary acquired
χαρακτήρα. Στα χρόνια του Σόλωνα τα Ελευσίνια a panhellenic character, and in the time of Solon,
καθιερώνονται ως Αθηναϊκή εορτή. Την εποχή του the Eleusinian Mysteries were established as one
Πεισίστρατου, ιερό και πόλη περιβάλλονται από of the most important Athenian festivals. During
ισχυρό τείχος με πύργους. Στην κλασική και the tyranny of Peisitratos the sanctuary and the
ρωμαϊκή εποχή ιδρύονται λαμπρά οικοδομήματα. settlement were enclosed with a massive
Με την επιβολή του Χριστιανισμού και την fortification wall reinforced with towers. Splendid
επιδρομή των Οστρογότθων, το Ιερό buildings were erected during the Classical and
εγκαταλείπεται. Roman periods, but with the spread of Christianity
and especially after the invasion of the
Τα ευρήματα φυλάσσονται στο Μουσείο
Ostrogoths, the sanctuary was abandoned.
Ελευσίνας και το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
The finds are housed in the museum of Eleusis
Τα σημαντικότερα Μνημεία του Αρχαιολογικού
and the National Archaeological Museum.
Χώρου της Ελευσίνας είναι:
The most important monuments of the site
Η Ιερά Αυλή. Χώρος συγκέντρωσης των
are:
πιστών, κατάληξη της Ιεράς οδού, όπου υπήρχε
Εσχάρα με βωμούς για θυσίες στις θεές (8ος Sacred Court. It was the gathering place of the
αιώνας π.Χ. - 2ος αιώνας μ.Χ.) καθώς και ναός της pilgrims and marked the end of the Sacred Way,
Προπυλαίας Αρτέμιδος του 2ου αιώνα μ.Χ. which led to Eleusis from Athens. It contained the
"Eschara", a structure dated to the 8th-2nd
centuries B.C., with altars for the offerings to the
goddesses, and the temple of Artemis Propylaea,
26
dated to the 2nd century A.D.

Greater Propylaea.
Τα Μεγάλα Προπύλαια. Lesser Propylaea.

Τα Μικρά Προπύλαια. The Telesterion. Large square hall with six
entrances. The centre of the hall was occupied by
the "megaron", the adyton of the Eleusenian cult,
where only the hierophantes (the high priest) was
allowed to enter in order to perform the mysteric
rites. Several architectural phases are
distinguished in the building, dated from the 5th
century B.C. until the 2nd century A.D.
Triumphal Arches.
Callichoron Well. According to the Homeric
Hymn, here rested Demeter, when she first came
to Eleusis. Around this well the Eleusinian women
performed dances during the ceremony in honor
of the goddess. Dated to the first half of the 5th
Το Τελεστήριο. Μεγάλη τετράγωνη αίθουσα με century B.C.
έξι εισόδους. Στο κέντρο υπήρχε το ανάκτορο, το
άδυτο της Ελευσινιακής λατρείας, όπου έμπαινε Ploutoneion. Sacred retaining wall around a
μόνο ο Ιεροφάντης για την τέλεση των μυστικών cave where, according to tradition, Plouto, the god
ιερουργιών (5ος αιώνα π.Χ. - 2ος αιώνα μ.Χ.). of the Underwolrd, appeared. A representation of
the annual return of Persephone on earth took
Οι Θριαμβικές Αψίδες. place here. Dated between the second half of the
Το Καλλίχορον Φρέαρ. Σύμφωνα με τον 6th and the 4th century B.C.
Ομηρικό Ύμνο, εδώ κάθισε η ∆ήμητρα, όταν ήρθε The Mycenaean Megaron. Part of foundations
στην Ελευσίνα. Εδώ τελούνταν και οι χοροί των belonging to a rectangural temple with two
γυναικών της Ελευσίνας, που αποτελούσαν μέρος columns on the longitudinal axis.
των ιεροτελεστιών προς τιμή της θεάς ∆ήμητρας
(α' μισό 5ου αιώνα π.Χ.).
Το Πλουτώνειο. Ιερός Περίβολος με σπηλιά απ'
όπου, σύμφωνα με την παράδοση, είχε φανεί ο
Πλούτων, θεός του Άδη. Εδώ γινόταν
αναπαράσταση της ετήσιας επιστροφής της
Περσεφόνης στη γη (β' μισό 6ου αιώνα π.Χ. - 4ος
αιώνας π.Χ.).
Το Μυκηναϊκό Μέγαρο. Ναός σε σχήμα
ορθογωνίου παραλληλογράμμου, με δύο κίονες
κατά μήκος του κύριου άξονα.
2.5.1. Καλίχορον φρέαρ – Kalihoron frear (well)

Έτσι ονομάζει ο Παυσανίας το πηγάδι, που το Pausanias names the well, whose opening is
στόμιο του διατηρείται σε καλή κατάσταση, κοντά well preserved, near the northeastern corner of
στη βορειοανατολική γωνιά των Μεγάλων the Great Propylaia. It was discovered in 1892 by
Προπυλαίων. Ανακαλύφθηκε το 1892 από το Φίλιο Filios and is constructed with the polygonal
και είναι κτισμένο με το πολυγωνικό σύστημα. Το system. The opening that is preserved till today is
27
άνοιγμα που σώζεται σήμερα είναι 0,88 μέτρα, ενώ 0.88m, while the diameter at its base, that is
η διάμετρος του δακτυλίου στη βάση του, που comprised of 8 stones is approximately 2.85m. Its
σχηματίζεται από οκτώ λίθους, είναι περίπου 2,85 depth reaches 6m. Three doors allowed entrance
μέτρα. Το βάθος του φθάνει τα 6 μέτρα. Τρεις to the well where for the first time the woman of
θύρες επέτρεπαν την είσοδο στο φρέαρ, όπου για Elefsinian Mysteries danced and sang to honour
πρώτη φορά χόρεψαν οι γυναίκες των Ελευσινίων Demetra. The well is dated at the first half of the
και έψαλαν προς τιμή της ∆ήμητρας. Το φρέαρ 5th century and is regarded a modern of Kimonian
χρονολογείται, στο πρώτο μισό του 5ου π.χ. αιώνα constructions. It was located (before the Great
και θεωρείται σύγχρονο των Kιμώνειων Propylaia were constructed) at the end of the road
κατασκευών. Βρισκόταν (πριν χτιστούν τα Μεγάλα that the pilgrims where following from Athens.
Προπύλαια), στο τέρμα του δρόμου, που
ακολουθούσαν απ' την Αθήνα οι προσκυνητές.
Το Καλλίχορον Kalihoron Frear

Φρέαρ. Σύμφωνα με (Well). According to
τον Ομηρικό Υμνο, the Homeric Hymn,
εδώ κάθησε η Demetra sat on the
∆ήμητρα, όταν ήρθε well when she visited
στην Ελευσίνα. Εδώ Elefsina. It was here
τελούνταν και οι that the dances of
χοροί των γυναικών the women of
της Ελευσίνας, που Elefsina were taking
αποτελούσαν μέρος place as part of the
των ιεροτελεστιών ritual to honor
προς τιμή της θεάς Demetra (1rst half of
∆ήμητρας (α' μισό the 5th century BC).
5ου αιώνα π.Χ.).
2.5.2. Το Καλλίχορον φρέαρ στα Ελευσίνια μυστήρια – The Kalihoron Frear (well) in the
Elefsinian Mysteries
Εδώ στο Καλλίχορον φρέαρ, κατέληγε η πομπή Here, at the Kalihoron Frear ended the
την 19η του μηνός Βοηδρομιώνος, που είχε procession that had started at Dafni on the 19th of
ξεκινήσει απ' το ∆αφνί, με πρώτη στάση στο ιερό Voidromionos month. Τhe first stop was at the
του ∆αφνείου Απόλλωνα, δεύτερη στο ιερό της temple of Dafneios Apollo, the second at the
Αφροδίτης, τρίτη στους Ρειτούς. Στη συνέχεια, temple of Aphrodite and the third at Reitoi. After
στη γέφυρα του Ελευσίνιου Κηφισού οι Ελευσίνιοι the stops the Elefsinians were gathering at the
υποδέχονταν τα ιερά και τους μύστες και τέλος bridge of Elefsinios Kifissos and went forwards to
αργά τη νύχτα στο φρέαρ της θεάς. meet the initiates at finally late at night at the
Αναπαριστώντας τον πρώτο χορό των παρθένων, frear (well) of the goddess. By representing the
χόρευαν προς τιμή της θεάς, ψάλλοντας τον first dance of the virgins, they were dancing to
ομηρικό και τον ορφικό (κυρίως) ύμνο, υπό τις honour the goddess, singing the Homeric and
ευωδιές των θυμιαμάτων με στύρακα. Orphean (mainly) hymns under the scent of
stiraka.
Έτσι λοιπόν, περνούσαν την υπόλοιπη νύχτα
με ύμνους και χορούς, νοσταλγώντας την επόμενη That is how they spent the rest of the evening
μέρα για τον εξαγνισμό τους, με αυστηρή νηστεία and night with hymns and dances waiting for their
που έληγε με τον "κυκεώνα" (μείγμα κριθάλευρου purification with strict feasting that was completed
και νερού ανακατεμένο με καλοτριμμένο δυόσμο), with the consumption of kikeona (mixture of
το ειδικό ποτό των Ελευσίνιων Μυστηρίων. barley-flour, mint and water), the special drink of
the Elefsinian Mysteries.
2.5.3. Ράριον Πεδίον - Rarion Field

Το Ράριον πεδίο, αναφέρεται για πρώτη φορά The Rarion Field is first mentioned in the
στον Ομηρικό ύμνο και μάλιστα, ως μαστός της Homeric Hymn and actually as the breast of the
γης ζωοδότης. Γεωγραφικώς το Ράριον πεδίο, life-giving earth. Geographically, the Rarion Field
περικλείει την παρά την Ελευσίνα πεδιάδα και includes the valley next to Elefsina and mainly the
κυρίως το δυτικό τμήμα προς τη Μεγαρίδα. western section towards Megarida. Recent
Νεότερες αδημοσίευτες έρευνες, το τοποθετούν σε unpublished research locate Rarion Field in a
βορειοδυτική διεύθυνση του σημερινού northwestern direction of the present
αρχαιολογικού χώρου, προς τη σημερινή πόλη της archaeological site, towards the present town of
Μάνδρας, και νοτιοανατολικά του όρους Τρικέρατο Mandra, and southeastern of Trikerato Mt. (Kerata
(Κέρατα κατά τον Παυσανία).Σύμφωνα με την according to Pausanias). According to tradition, it
παράδοση, ήταν ο αγρός στον οποίον ο was the field in which Triptolemos, following the
28
Τριπτόλεμος έσπειρε πρώτος, σύμφωνα με την instructions of goddess Demetra, first sowed the
υπόδειξη της θεάς ∆ήμητρας, τον κόκκο του ιερού seed of the holy barley and reaped its first
σίτου που έδωσε τους πρώτους καρπούς. Το harvest. The Rarion Field was regarded as “sacred
Ράριον πεδίο εθεωρείτο ως "Γη ιερά", ονομαζόμενη land”. It was also called “orgas” which means a
και "οργάς" δηλαδή έκταση γης πολύ καλά land that is well irrigated and fertile. It was
αρδευόμενη και εύφορη, η οποία ήταν αφιερωμένη dedicated to goddess Demetra and included fields
στη θεά ∆ήμητρα και περιελάμβανε αγρούς και and forests. The verb “orgao” means I am full of
δάση.Το ρήμα οργάω σημαίνει είμαι πλήρης υγρών juices from the moisture in the ground (in this
(χυμών), από την υγρασία επί εδάφους, στην case irrigation) plentiful of crops. The name was
προκειμένη περίπτωση, αρδεύομαι, αφθονώ (είμαι taken by the mythological Elefsinian hero Rar, the
πλήρης) από καρπούς. Το όνομα έλαβε απ' τον grandfather of Triptolemos (or his father according
μυθολογικό Ελευσίνιο ήρωα Ραρ, παππού του to Pausanias). He is said to have looked after
Τριπτόλεμου (ή πατέρα σύμφωνα με τον goddess Demetra when she arrived in Elefsina
Παυσανία), ο οποίος παρέλαβε και περιποιήθηκε τη looking for her daughter Persephone. The goddess
θεά ∆ήμητρα που έφθασε στην Ελευσίνα, προς expressed her gratitude for the hospitality by
αναζήτηση της κόρης της Περσεφόνης. Η θεά προς teaching Triptolemos the cultivation of barley in
εκδήλωση της ευγνωμοσύνης της για τη φιλοξενία, his fields. And the fields where named after his
δίδαξε τον γιο ή εγγονό του Ραρός Τριπτόλεμο τη father’s or grandfather’s name. Where the first
γεωργία και κυρίως την καλλιέργεια του σίτου crops where harvested an altar was constructed
στον αγρό του, που λόγω του επώνυμου ήρωα where offerings of seeds and crops where made.
έλαβε το όνομα του. Εκεί όπου είχε αλωνιστεί ο At this field the symbolic ceremony of the “Iera
πρώτος παραχθείς απ' τη σπορά σίτος, είχε Aroseos” was taking place (ploughing). During this
εγκατασταθεί βωμός, όπου προσέφεραν θυσίες με ceremony all the participants where repeating all
χονδροαλεσμένους δημητριακούς καρπούς, οι the work that Triptolemos had done for the first
πανηγυρίζοντες. Στο συγκεκριμένο πεδίο επίσης time following the instructions of the goddess and
γινόταν και η τελετή της "Ιεράς Αρόσεως", που included three symbolic ploughs. Those ploughs
δεν πρόκειται για πραγματική άροση ολόκληρου where representing the three farming celebrations
του πεδίου, αλλά περί συμβολισμού. Κατά την of Attica, that took place in three different
τελετή αυτή επαναλάμβαναν την εργασία που είχε seasons, in spring, summer and fall. The second
κάνει για πρώτη φορά ο Τριπτόλεμος, σύμφωνα με one (the summer celebration) was taking place in
τις οδηγίες της θεάς και περιελάμβανε τρεις Rarion Field.
συμβολικούς αρότρους. Οι τρεις αυτοί ιεροί
άροτροι, ήταν οι τρεις γεωργικές εορτές της
Αττικής, τελούμενοι σε τρεις διαφορετικές εποχές
(τα τρία αλέτρια), την άνοιξη, το καλοκαίρι και το
φθινόπωρο, ο δεύτερος εκ' των οποίων γινόταν
στο Ράριον πεδίο.
29
∆ήμητρα, Περσεφόνη Demetra, Persephone

και Τριπτόλεμος. Η and Triptolemos.
∆ήμητρα παραδίδει το Demetra hands the ear
στάχυ στον Τριπτόλεμο to Triptolemos to
για να το καλλιεργήσει. cultivate it. (National
(Εθνικό Αρχαιολογικό Archaeological
Μουσείο, Αθήνα). Museum).
2.5.4. Το Ράριον πεδίον και τα Ελευσίνια μυστήρια – The Rarion Field and the Elefsinian
Mysteries
Την 20η του μηνός Βοηδρομιώνος (η On the 20th day of the Voidromionos month
σημαντικότερη ημέρα των Ελευσίνιων (the most important day of the Elefsinian
Μυστηρίων), οι μυσταγωγοί επέβλεπαν για την Mysteries), the initiates were supervising the
τήρηση της νηστείας, που έληγε με τον κυκεώνα feasting that ended with kikeonas (the special
(το ειδικό ποτό των Μυστηρίων) στην αρχή της drink of the Mysteries). The drink was consumed
τελετής, όπως άλλωστε και η θεά ήπιε τον at the start of the ceremony, as the goddess had
"κυκεώνα" στην αρχή της διαμονής της στην drank kikeonas during the first days of her visit in
Ελευσίνα. Επίσης πρόσφεραν ψωμί, τον "πέλανο" Elefsina. They also offered bread, “pelanos” gift of
δώρο των Ευμολπιδών, από σιτάρι και κριθάρι που Eumolpides, made of barley and wheat that was
καλλιεργούσαν στο Ράριον πεδίο. Την νύχτα της cultivated in the Rarion Field. During these
ίδιας ημέρας, ακολουθούσε η "τελετή" στο celebrations gymnastic, horseriding and musical
Τελεστήριο. Εξάλλου κατά τη διάρκεια των εορτών games were also taking place and were
αυτών, διεξάγονταν και αγώνες, γυμναστικοί, considered older than the Olympic games. The
ιππικοί και μουσικοί, που οι αρχαίοι θεωρούσαν games are recorded with the title “patrios agon”
αρχαιότερους των Ολυμπιακών. Οι αγώνες and the winners had as a trophy a certain number
μαρτυρούνται με την προσωνυμία "πάτριος αγών" of barley portions from the Rarion Field where the
και οι νικητές είχαν σαν έπαθλο, ένα ορισμένο gifts of Demetra where first cultivated by humans.
αριθμό μερίδων κριθαριού, που προερχόταν απ' το
Ράριον πεδίο, όπου καλλιεργήθηκαν για πρώτη
φορά τα δώρα της θεάς απ' τους ανθρώπους.
30
2.6. Στάση 6η – Ισθμός Κορίνθου και Ποσειδωνία / Stop 6 – Isthmus of Corinth and Posidonia
2.6.1. Αρχαία Κόρινθος – Ancient Corinth
Η σημαντική θέση της αρχαίας Κορίνθου The site of Ancient Corinth was first inhabited
κατοικήθηκε από τα νεολιθικά χρόνια (5000-3000 in the Neolithic period (5000-3000 B.C.). The peak
π.Χ.). Η μεγάλη όμως ακμή της αρχίζει από τον 8ο period of the town, though, started in the 8th
π.Χ. αιώνα και συνεχίζεται μέχρι την καταστροφή century B.C. and lasted until its destruction by the
της από τον Ρωμαίο στρατηγό Μόμμιο το 146 π.Χ. Roman general Mummius in 146 B.C.
∆είγμα της αποτελεί ο δωρικός ναός του Απόλλωνα Representative of its wealth is the Doric temple of
που κατασκευάσθηκε το 550 π.Χ. Η πόλη Apollo, which was built in 550 B.C. The city was
επανοικίζεται το 44 π.Χ., αναπτύσσεται και πάλι και reinhabited in 44 B.C. and gradually developed
το 51-52 μ.Χ. δέχεται την επίσκεψη του again. In 51/52 A.D., Apostle Paul visited Corinth.
Απόστολου Παύλου. Το κέντρο της οργανώνεται The centre of the Roman city was organized to the
νότια του ναού του Απόλλωνα και περιλαμβάνει south of the temple of Apollo and included shops,
καταστήματα, μικρούς ναούς, κρήνες, λουτρό και small shrines, fountains, baths and other public
άλλα δημόσια κτήρια. Το 267 μ.Χ., με την εισβολή buildings. The invasion of the Herulians in A.D.
των Ερούλων, αρχίζει η παρακμή της πόλης, η 267 , initiated the decline of the city though it
οποία ωστόσο επιζεί, παρά τις επανειλημμένες remained inhabited for many centuries through
καταστροφές και εισβολές, μέχρι την successive invasions and destructions, until it was
απελευθέρωσή της από τους Τούρκους το 1822. liberated from the Turks in 1822.
Περιορισμένη σε έκταση και αποτελέσματα The Archaeological Society of Athens under the
έρευνα έγινε κατά τα έτη 1892 και 1906 από τον direction of A. Skias conducted limited excavations
Α. Σκιά με δαπάνες της Αρχαιολογικής Εταιρείας. in 1892 and 1906. The systematic excavations of
Συστηματικές ανασκαφές στην περιοχή που the area, initiated by the American School of
συνεχίζονται έως σήμερα, άρχισαν το 1896 από Classical Studies in 1896, are still continuing today
την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών, που and have brought to light the agora, temples,
έφεραν στο φως την αγορά, ναούς, κρήνες, fountains, shops, porticoes, baths and various
καταστήματα, στοές, λουτρά. Επίσης, other monuments. The investigations extended
ερευνήθηκαν ο Ακροκόρινθος, προϊστορικοί also to the fortress on Acrocorinthos, the
οικισμοί, το Θέατρο, το Ωδείο, το Ασκληπιείο, prehistoric settlements, the Theatre, the Odeion,
νεκροταφεία, η συνοικία των κεραμέων και άλλα the Asklepeion, the cemeteries, the Quarter of the
κτήρια. Potters, and other buildings outside the main
archaeological site.
31
2.6.2. Αρχαία Δίολκος – Ancient Diolkos
Λιθόστρωτος δρόμος που χρησιμοποιείτο για The Diolkos is a paved road, which was used
την από ξηράς μεταφορά πλοίων, πάνω σε for the transport of boats by land on a platform
τροχοφόρο όχημα ("Ολκός νεών") από τον ("puller of boats").
Σαρωνικό στον Κορινθιακό κόλπο και
Its western section was excavated to a length
αντιστρόφως. Αποκαλύφθηκε το δυτικό του τμήμα
of 255m. on the Peloponnesos side of the Isthmus
σε μήκος 255 μ. στην πλευρά της Πελοποννήσου
and of 204 m. on the Sterea Hellas side, in the
και σε μήκος 204 μ. στην Στερεά Ελλάδα μέσα στις
precinct of the School of Engineering.
εγκαταστάσεις της Σχολής Μηχανικού.Το πλάτος
του είναι 3,40 - 6,00 μ. Είναι στρωμένος με Its width is 3,40 - 6,00m. It is paved with
κανονικούς πώρινους κυβόλιθους και στο μέσον square blocks of poros and carried two grooves in
του φέρει δύο αυλακώσεις σε απόσταση 1,50 μ. the middle, at a distance of 1,50 m. from each
Στο δυτικό άκρο του κατέληγε σε λιθόστρωτη other. On its western side it ended on a paved
αποβάθρα. quay.
Η κατασκευή της ∆ιόλκου προέκυψε από την It became necessary to built the "diolkos" in
ανάγκη για γρήγορο πέρασμα των πλοίων από τον order to provide a quick passage for the boats
Σαρωνικό στον Κορινθιακό κόλπο και αντίστροφα, between the Saronic Gulf and the Corinthian Bay.
έγινε στις αρχές του 6ου π.Χ. αιώνα και συνδέεται It was constructed during the 6th century B.C.,
με την τυραννίδα του Περίανδρου στην Κόρινθο. probably during the tyranny of Periandros in
Το δυτικό άκρο του ανακατασκευάσθηκε στις Corinth. Its westren end was reconstructed at the
αρχές του 4ου π.Χ. αιώνα. Χρησιμοποιείτο για τη beginning of the 4th century B.C. It was used for
μεταφορά μικρών, κυρίως πολεμικών σκαφών. the transport of small boats, mostly warships, up
Τέτοια χρήση βεβαιώνεται από τις πηγές ως τον 9ο to the 9th century A.D. as is confirmed by various
μ.Χ. αιώνα. sources.
Η ανασκαφή του μνημείου έγινε κατά τα έτη The monument was excavated during the
1956-1959 από την Αρχαιολογική Υπηρεσία years 1956-1959 by the Greek Archaeological
(ανασκαφέας Ν. Βερδελής). Συνεχίστηκε κατά τα Service (under the direction of N.Verdelis).
έτη 1960 και 1969 από τον ίδιο ανασκαφέα με Supplementary investigations were undertaken in
δαπάνη της Αρχαιολογικής Εταιρείας. 1960 and 1963 by the archaeologist with funds
from the Archaeological Society.
32
2.6.3. Ισθμία – Isthmia
Το ιερό του Ποσειδώνα στην Ισθμία ήταν The Sanctuary of Poseidon at Isthmia was an
σημαντικό θρησκευτικό και αθλητικό κέντρο, όπου important cult and athletic centre where the
κάθε δύο χρόνια γίνονταν πανελλήνιοι αγώνες, "τα Panhellenic Games, called "the Isthmia", took
Ίσθμια", προς τιμήν του Μελικέρτη-Παλαίμονα ή place every two years in honour of Melicertes-
του Ποσειδώνα. Η θέση οχυρώθηκε στα 1200 π.Χ., Palaemon or Poseidon. The site was fortified in
ενώ ιεροτελεστίες τελούνταν από τα μέσα του about 1200 B.C. and ritual festivities were
11ου π.Χ. αιώνα. Ο ναός του Ποσειδώνα που performed from the middle of the 11th century
οικοδομήθηκε για πρώτη φορά τον 7ο αιώνα π.Χ., B.C. onwards. The temple of Poseidon was first
γνώρισε τρεις οικοδομικές φάσεις από τα μέσα του built in the 7th century B.C., and was
7ου π.Χ. αιώνα έως το 146 π.Χ. Στον 6ο π.Χ. reconstructed three times from the middle of the
αιώνα κατασκευάζεται το πρώτο στάδιο και στον 7th century B.C. to 146 B.C. The first Stadium was
5ο π.Χ., ο περίβολος του Παλαίμονα και το built during the 6th century B.C., while the
θέατρο. Στα ρωμαϊκά χρόνια επισκευάζονται ο peribolos of the shrine of Palaemon and the
ναός και το θέατρο, ενώ παράλληλα ιδρύεται ο Theatre were added in the 5th century B.C. During
κυκλικός ναός του Παλαίμονα και ένα λουτρό. Το the Roman period, the temple and the theatre
ιερό εγκαταλείπεται στα τέλη του 4ου μ.Χ. αιώνα were restored while baths and the circular temple
και το οικοδομικό υλικό των κτηρίων του θα of Palaemon were constructed. The sanctuary was
χρησιμοποιηθεί αργότερα για την κατασκευή του abandoned at the end of the 4th century A.D., and
Εξαμιλίου τείχους. later, building material from it was used in the
33
Οι πρώτες ανασκαφές, περιορισμένες σε construction of the Hexamilion wall.

έκταση και αποτελέσματα, έγιναν το 1883 από τον
B.S. Jenkins and H. Megaw carried out the
Paul Monceaux και το 1930 από τους Β. S. Jenkins
first, restricted excavations, poor in results, in
και H. Megaw. Συστηματικές ανασκαφές στο χώρο
1883 by Paul Monceaux and in 1930. The
διεξήγαγε η Αμερικανική Σχολή Κλασικών
American School of Classical Studies undertook
Σπουδών. Κατά τα έτη 1959-1967 ο Oscar Broneer
extensive excavations on the site. During the
ανέσκαψε το ναό του Ποσειδώνα, στοές, το ιερό
years 1959-1967, Oscar Brooner excavated the
του Παλαίμονα, τα δύο στάδια και ένα ελληνιστικό
temple of Poseidon, porticoes, the sanctuary of
οικισμό στη θέση "Ράχη", ενώ αργότερα η Ε.
Palaemon, the two Stadiums and a Hellenistic
Gebhard αποκάλυψε το θέατρο. Κατά τα έτη
settlement at "Rachi", while later, E. Gebhard
1967-1976, ο P. Clement έσκαψε το ρωμαϊκό
brought to light the theatre. During 1967-1976 , P.
λουτρό και άλλα κτήρια. Τέλος, το 1980 και 1989,
Clement excavated the Roman baths and other
η Ε. Gebhard ερεύνησε το κεντρικό ιερό και τον
buildings. Finally, in 1980 and 1989, E. Gebhard
οικισμό της Ράχης.
investigated the central shrine and the prehistoric
settlement at "Rachi".
2.7. Στάση 7η – Μυκήνες / Stop 7 – Mycenae

2.7.1. Μυκήνες, Θρύλος και Ιστορία / Mycenae, Legend and History
Mycenae was one of the most important

cultural and political centres of Greece,
from 2,500 B.C. on.
Mycenae dominated the plain and
controlled the overland routes to the
Οι Μυκήνες ήταν ένα από τα πιο north, west and east and even the sea-
σημαντικά πολιτιστικά και πολιτικά κέντρα lane of the Gulf of Nafplion through its
της Ελλάδας από το 2.500 π.Χ. και μετά. dependency, the citadel of Tyrins.
Κυριαρχούσαν στην πεδιάδα και είχαν τον The most brilliant and prosperous period
έλεγχο όλων των διαδρομών προς βορρά, of Mycenae was from ca. 1,600 to 1,200
ανατολή και δύση ακόμα και της B.C.
θαλάσσιας διαδρομής από τον κόλπο του
Ναυπλίου μέσω της επίβλεψης από το The hill (rd. 280 m. high) was inhabited
φρούριο της Τύρινθας. from 2,500 B.C. (Early Bronze Age) and
perhaps even in the Stone Age.
Η πιο λαμπρή περίοδος των Μυκηνών
άρχισε το 1.600 π.Χ. και εξελίχθηκε μέχρι It is believed that the
το 1200 π.Χ. Founder and first King of Mycenae was
Ο λόφος (280 μέτρα υψόμετρο) Perseus, son of Zeus and Danae. Perseus
πρωτοκατοικήθηκε το 2.500 π.Χ. (Πρώιμη built the fortification walls the first half of
Εποχή Χαλκού) και πιθανόν την εποχή του the 14th century (about 1,340 B.C.) using
Λίθου. the legendary Cyclops.
Γενικότερα θεωρείται ότι: The fortification walls are not of one

period as the area surrounded was
Ο ιδρυτής και πρώτος βασιλιάς των gradually increased in well-established
Μυκηνών ήταν ο Περσέας, ο γιος του ∆ία stages. Around 1,250 B.C. the
και της ∆ανάης. Ο Περσέας έχτησε τα Mycenaeans enlarged the area of the
τείχη των Μυκηνών κατά το πρώτο μισό citadel towards west and south.
του 14ου αιώνα, (περίπου το 1340 π.Χ.)
34
χρησιμοποιώντας τους θρυλικούς Agamemnon, the descendant of Perseus

Κύκλωπες. was the leader of Achaeans against Troy.
Τα οχυρωτικά τείχη δεν ανήκουν The Dorian destroyed Mycenae towards
αποκλειστικά σε μία περίοδο καθώς η the end of the 12th century B.C.
τριγύρω περιοχή αυξανόταν σταδιακά.
Γύρω στο 1250 π.Χ. οι Μυκηναίοι αύξησαν
την έκταση του φρουρίου προς δύση και
νότο.
Ο Αγαμέμνων, ο απόγονος του Περσέα
ήταν ο αρχηγός των Αχαιών εναντίων της
Τροίας.
Οι ∆ωριείς κατέστρεψαν τις Μυκήνες προς
το τέλος του 12ου αιώνα π.Χ.
Η πύλη των Λεόντων

(κατασκευάστηκε το 1250 The Lion Gate (built in ca.
π.Χ.) με την εντυπωσιακή 1,250 B.C.) with the
κλίση των κεκλιμένων impressive relief on the
τριγώνων: 450 x 1.98 x relieving triangle: 450 x
0.80 = 7.18 x 2.5 = 1.799 1.98 x 0.80 = 7.18 x 2.5 =
≈ 1.800 τόνοι 1,799 ≈ 1,800 tons
Το πέτρωμα στα αριστερά The rock on the left is
είναι ασβεστόλιθος, ενώ η limestone, whereas the
κεκλιμένη επιφάνεια είναι relief surface is a fault
μία ρηξιγενής επιφάνεια surface of an active normal
ενός ενεργού κανονικού fault.
ρήγματος
Σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία: According to the Greek Mythology

Ο Περσέας (1400 – 1350 π.Χ.) ήταν ο Perseus, who lived between 1,400 and
ιδρυτής των Μυκηνών 1,350 was the founder of Mycenae.
Ο Περσέας ήταν ο γιος του ∆ια και της Perseus was son of Zeus and Danae and
∆ανάης και αυτός που σκότωσε τηε destroyer of the Gorgon Medusa.
γοργόνα Μέδουσα.
Eurystheus –one of Perseus descendants-
Ο Ευρισθέας – ένας από τους απόγονους was the King for whom Hercules
του Περσέα – ήταν ο βασιλιάς για τον performed the 12 labours (ca. 1,250).
οποίο ο Ηρακλής πραγματοποίησε τους 12
Atreus: The Mycenaeans chose Atreus to
άθλους. (1250 π.Χ.).
rule Mycenae after Eurystheus was killed
Ατρέας: Οι Μυκηναίοι επέλεξαν τον Ατρέα in a war against the children of Hercules.
ως διάδοχο της βασιλίας του Ευρυσθέα ο Atreus was son of Pelops.
οποίος σκοτώθηκε στη μάχη εναντίων των
Agamemnon (ca. 1,220 B.C.): The son of
παιδιών του Ηρακλή. Ο Ατρέας ήταν ο
Atreus was chosen to lead the Achaean
γιος του Πέλοπα.
Greeks against Troy (Troyan war ca.
Αγαμέμνονας (1220 π.Χ.): Ο γιος του 1,200 – 1,190 B.C.).
Ατρέα εκλέχθηκε να οδηγήσει τους
Archaeological research shows that:
Αχαιούς εναντίων της Τροίας (1200 –
1190 π.Χ.). Around 1,475 B.C. the Mycenaeans
conquered Knossos, taking advantage of
Η αρχαιολογική έρευνα δείχνει ότι:
the devastating volcanic eruption of Thera
Γύρω στο 1475 π.Χ. οι Μυκηναίοι and a violent earthquake that destroyed
κατέκτησαν την Κνωσσό, the Cretan palaces.
εκμεταλλευόμενοι την καταστροφική
The political system of the city-state ruled
ηφαιστειακή έκρηξη του ηφαιστείου της
over by a King known as a wanax (=the
Θήρας και ενός ισχυρού σεισμού ο οποίος
Homeric anax).
κατέστρεψε τα Κρητικά παλάτια.
They used the Linear B script, which was
Το πολιτικό σύστημα της πόλης κράτους
developed from the earlier Minoan Linear
καταργήθηκέ από τον βασιλιά Αναξ.
A script, when the Mycenaeans occupied
Χρησιμοποιούσαν την Γραμμική Β η οποία
35
εξελίχθηκε από την πρώιμη Μινωική Knossos.

Γραμμική Α, όταν οι Μυκηναίοι
Michael Ventris was able to read and
επικρατούσαν στη Κνωσσό.
interpret a number of inscriptions or
Ο Μιχάλης Βεντρής κατάφερε να tablets. The chief result of Ventris work is
αποκωδικοποιήσει και να ερμηνεύσει ένα the proof that the language of Linear B
αριθμό επιγραφών. Το επίτευγμα του script is Greek and the Mycenaeans were
έργου του Βεντρή είναι η απόδειξη ότι η Greek-speaking people.
Γραμμική Β είναι Ελληνική και ότι οι
Mycenaean civilization: not only that developed
Μυκηναίοι μιλούσαν Ελληνικά.
at Mycenae, but also in the rest of Greece between
Μυκηναϊκός Πολιτισμός: όχι μόνο εξελίχθηκε ca. 1,620 to 1,120 B.C.
στις Μυκήνες αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα από
“Mycenaeans” are not only the people of
το 1620 μέχρι το 1120 π.Χ.
Mycenae but all the population of the mainland
“Μυκηναίοι” δεν θεωρούνταν μόνο οι κάτοικοι Greece.
των Μυκηνών αλλά και όλος ο πληθυσμός της
Around 1,450 B.C. was the period of greatest
κεντρικής Ελλάδας
expansion and influence of the Mycenaeans in both
Γύρω στο 1450 π.Χ., ήταν η περίοδος την the Eastern and the Western Mediterranean area.
μεγαλύτερης κυριαρχίας και επιρροής των The merchants carried products of the homeland –
Μυκηναίων σε Ανατολική και ∆υτική Μεσόγειο. Οι olive oil, perfumed oil, wine, works of art and
έμποροι μετέφεραν προϊόντα από την πατρίδα pottery- to Egypt, Palestine and Syria to the west
τους – ελαιόλαδο, αρωματικά έλαια, κρασί, έργα coast of Asia Minor also to Southern Italy, Sicily
τέχνης και κεραμικά – στην Αίγυπτο, Παλαιστίνη and perhaps as far west as Southern England. In
και Συρία, στις δυτικές ακτές της Μικράς Ασίας, της exchange, they brought home copper, gold, tin,
Νότιας Ιταλίας, Σικελίας και πιθανότατα δυτικότερα ivory, aromatic herbs and cultural and artistic
μέχρι τις ακτές της Νότιας Αγγλίας. Σε αντάλλαγμα ideas.
έπαιρναν χαλκό, χρυσό, κασσίτερο,
ελεφαντόδοντο, αρωματικά βότανα και φυσικά
πολιτιστικές και καλλιτεχνικές ιδέες.
2.7.2. Η υπόγεια δεξαμενή / The underground cistern

Η είσοδος της δεξαμενής είναι στη The opening to the cistern is at the northeast
βορειοανατολική γωνία της προέκτασης του corner of the extension and in the north Cyclopean
βορείου Κυκλώπειου τείχους. wall.
Περίπου 54 σκαλοπάτια πιο κάτω (12 μέτρα Some 54 steps below that is about 12 m. deep,
βάθος) ο διάδρομος καταλήγει σε μια δεξαμενή με the passage terminates at a well-like cistern about
διαστάσεις 1.60 μ .Χ 0.70 μ. Χ 5 μ βάθος. 1.60 m. by 0.70 m. and 5 m. deep.
Ακριβώς πάνω από την δεξαμενή στην οροφή του Immediately above the cistern in the roof of
διαδρόμου υπάρχει ένα μεγάλο άνοιγμα, το κανάλι the passage there is a large opening, the
μεταφοράς του νερού από κεραμικούς σωλήνες και termination of the water conduit of terracotta
το υδραγωγείο. pipes, the aqueduct.
Κατασκευαστικές λεπτομέρειες στο διατηρημένο τμήμα

Πιθανή χρήση του νερού της τεχνητής λίμνης ως του φράγματος.
νεροτριβείο. Construction details of the preserved part of the dam.
Possible use of the water from the artificial llake, as a
36
wash – basin.
Τομή στο μέτωπο του τείχους με το υλικό πλήρωσης

(κατά J. Knauss, 1966)
Υπολείμματα της «γέφυρας» πάνω από το ρεύμα του Section of the forehead of the bridge (or dam) (after J.
Χάβου (∆ιαστάσεις 20 m. μήκος, 5 m. πλάτος και 4,5 m. Knauss, 1966).
ύψος). Πρόκειται για ένα Κυκλώπειο τείχος της ανώτερης
Ελλαδικής Εποχής (1400 – 1200 π.Χ.). Σύμφωνα με τον
J. Knauss (1966) δεν πρόκειται για γέφυρα αλλά για ένα
φράγμα.
Ruins of the “bridge” over the havos stream (Dim. 20m
length, 5m width, 4.5m height). It is one of the so-called
“CyclopianWalls” of the Y. Helladic Period (1400-
1200B.C.). According to J.Knauss (1966) this is not a
bridge, but a dam.
Σύγχρονο νεροτριβείο από το Κεφαλάρι (κατά J. Knauss,

1966).
Reconstruction of the wash-basin (=Nerotrivio) (after J.
Knauss, 1966).
Κατασκευαστική λεπτομέρεια και διαστάσεις του

μετώπου του φράγματος (1400 – 1200 π.Χ.) (κατά J.
Knauss, 1966).
Construction detail and dimensions of the forehead of
the dam (1400 – 1200 B.C.) (after J. Knauss, 1966)
37
Αναπαράσταση του νεροτριβείου (κατά J. Knauss, 1966).

Reconstruction of the wash-basin (=Nerotrivio) (κατά J. Knauss, 1966).
Η λίμνης της Λέρνης και πιθανή διάταξη προϊστορικών τεχνικών έργων (κατά Knauss, 1966).
Lerni Lake and possible arrangement of prehistoric technical works (after Knauss, 1966).
38
2.7.3. Το υδραγωγείο των Μυκηνών / The Mycenaean aqueduct
Το ανατολικό τμήμα
The eastern part of the
του φρουρίου με τη
fortress showing the
θέση των υδρευτικών
location of the water
εγκαταστάσεων
supply installations
(φρεατοειδής
(well-like cistern) (after
δεξαμενή) (κατά
Papachatzis, 1978).
Παπαχατζή, 1978).
Κάτοψη και τομή στις Ground plan and cross

υπόγειες υδρευτικές section of the
εγκαταστάσεις που underground water
έχουν κατασκευαστεί supply installations,
στην επέκταση του constructed at the
φρουρίου (κατά G. extension of the fortress
Karo, 1934). (after G. Karo, 1934).
39
2.8. Στάση 8η – Αρχαία Τίρυνθα / Stop 8 – Ancient Tiryns

On the edge of the Argolic gulf, at a short
distance from Nauplion, the Acropolis of Tiryns
rises impressively on a rocky hill (16 m).
The earliest human occupation on the hill goes
back to the Neolithic period (about 5000 B.C.). It
was followed by successive settlements but their
remains have been destroyed almost completely
by the extensive construction arrangement of the
Mycenaean age. Enough evidence survived from
the settlement of the Early Bronze Age (2500-2000
B.C.) to prove the existence then of a series of
apsidal houses arranged around a very huge
circular building (diam. 28 m) on the summit of the
Στο μυχό του αργολικού κόλπου, σε μικρή hill.
απόσταση από το Ναύπλιο, η ακρόπολη της
Τίρυνθος προβάλλει επιβλητικά πάνω σ' ένα
βραχώδη λόφο ύψους 16 μ.
Η αρχαιότερη εγκατάσταση πάνω στον λόφο
χρονολογείται στη νεολιθική εποχή (περίπου 5.000
π.Χ.). Ακολούθησαν αλλεπάλληλοι οικισμοί, των
οποίων όμως τα κατάλοιπα καταστράφηκαν
σχεδόν ολότελα κατά τις μεγάλης τάξεως
διαμορφώσεις της Μυκηναϊκής εποχής. Από τον
οικισμό της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού (2500-
2000 π.Χ.) διασώζονται αρκετές ενδείξεις για την
ύπαρξη μίας σειράς αψιδωτών κτιρίων και ένας
τεραστίων διαστάσεων κυκλικού κτιρίου
(διαμέτρου 28 μ.) στο ψηλότερο σημείο του
λόφου.
The building of the fortification of the hill began

during the 14th century B.C. and was completed at
the end of the 13th century (Late Helladic IIIB
period). The Cyclopaean walls which surround the
Upper, Middle and Lower Citadel, have a total
perimeter of approximately 750 m and a width
between 4,50 and 7 m. Within the walls were
planned the wall-painted palace, the remaining
public spaces, the cyclopaean tunnels leading to
the storehouses and the workshops. The town
divided into blockhouses extended outside the
walls and around the Acropolis (about 750 acres).
Τον 14ο αιώνα π.Χ. αρχίζει η κατασκευή της

οχύρωσης του λόφου που ολοκληρώνεται στα
τέλη του 13ου αιώνα π.Χ. (Υστεροελλαδική ΙΙΙΒ
περίοδος). Τα κυκλώπεια τείχη που περιλαμβάνουν
την άνω, μέση και κάτω Ακρόπολη, έχουν
συνολική περίμετρο 750 μ περίπου και πλάτος από
4,50 ως 7 μ. Εντός αυτών οργανώνεται το
τοιχογραφημένο ανάκτορο, οι λοιποί δημόσιοι
χώροι, οι αποθήκες και οι κυκλώπειες σήραγγες, τα
εργαστήρια καθώς και συγκροτήματα οικιών. Έξω
40
και γύρω από την ακρόπολη, εκτείνεται η

οργανωμένη σε οικοδομικά τετράγωνα πόλη
(περίπου 250 στρέμματα).
Μετά την κατάρρευση του ανακτορικού
συστήματος (γύρω στο 1200 π.Χ.), η ακρόπολη
εξακολουθεί να χρησιμοποιείται κυρίως ως χώρος
λατρείας. Ο χώρος είχε ερημωθεί όταν τον
επισκέφτηκε ο Παυσανίας, τον 2ο μ.Χ. αιώνα.
After the disintegration of the palatial system

(about 1200 B.C.), the Acropolis continued to be
used mostly as a cult place. The site had become
deserted when Pausanias visited it during the 2d
century A.D.
2.9. Στάση 9η – Πηγές Λέρνης, ο Ηρακλής και η Λερναία Ύδρα / Stop 9 – Lerni Springs,
Hercules and the Lernaean Hydra
Κατά τα πρώτα στάδια της ανθρώπινης During the early stages of human society,
κοινωνίας, η εξάρτηση του ανθρώπου από την man’s dependence on nature was more direct,
φύση ήταν πιο άμεση, και έντονα φυσικά whereas natural phenomena of extreme intensity,
φαινόμενα όπως πλημμύρες, σεισμοί, καταιγίδες, such as floods, earthquakes, thunderstorms,
ηφαιστειακές εκρήξεις κτλ, που έπαιξαν ένα πιο volcanic eruptions, etc., playing a most crucial
σημαντικό ρόλο στη ζωή του ανθρώπου part in human’s survival, were interpreted as
ερμηνεύτηκαν ως θεϊκές και συνδέθηκαν με τους divine actions and were connected with gods,
θεούς, ημίθεους η με ανθρώπους που είχαν semi gods or as actions of men having
υπερφυσικές δυνάμεις. Αυτά τα γεωλογικά supernatural powers. Such geological
φαινόμενα, που αναγνωρίζονται σήμερα σε phenomena, known today under the sense of a
αρχαίους μύθους και συνδέονται κυρίως με τη myth and connected in time with the period of
41
χρονική περίοδο του Ολοκαίνου (10000 χρόνια πριν the uppermost Pleistocene and/or that of
από σήμερα), μπορούν και πρέπει να αναδειχθούν Holocene, may and should be included in a
σε μια ειδική κατηγορία γεωτόπων, τους specific category of geotopes, the
γεωμυθολογικούς. geomythological geotopes or geomythotopes.
Στην Ελλάδα, υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός In the Hellenic territory a great number of
γεωμυθολογικών γεωτόπων, οι οποίοι, μετά τον geomythological geotopes exists which, following
εντοπισμό τους, θα πρέπει να διατηρηθούν και να their localisation, should be preserved, rendered
αναδειχθούν. Κάποιοι από αυτούς, είναι μοναδικοί and propounded. Some of them even are unique
και προκαλούν το διεθνές ενδιαφέρον, σχετικά με and feature a specific, international interest,
το κλίμα και τις παλαιογεωγραφικές αλλαγές του pertaining to the climatic and the
Ολοκαίνου. Οι γεωμυθολογικοί και οι paleogeographic changes of the Holocene. The
γεωαρχαιολογικοί γεώτοποι, εκτός από το geomythological as well as the geoarcheological
γεωλογικό ενδιαφέρον, επιπλέον παρουσιάζουν geotopes, except their strictly geological interest,
ιστορικό, παλαιο-κλιματολογικό και επιμορφωτικό- are of general scientific and educational interest
εκπαιδευτικό ενδιαφέρον. too.
Ο γεωμυθολογικός γεώτοπος, των Πηγών της As it is known, the myth of the extinguishing
Λέρνης συνδέεται με τον 2ο άθλο του Ηρακλή, του of Lernaia Hydra, which is the 2nd labour of
ήρωα που δεσπόζει στην Ελληνική Μυθολογία και Hercules, has as follows:
εξολόθρευσε το οφιόμορφο τέρας Λερναία Ύδρα. Η
A repulsive snake-formed beast named
Ύδρα ζούσε στην περιοχή του Άργους, κοντά στην
Lernaia Hydra used to live in the region of Argos,
Λίμνη της Λέρνης. Το σώμα της ήταν τεράστιο και
near the Lake Lerna. It had an enormous
κατέληγε σε πολλαπλά πλοκάμια και κάθε πλοκάμι
serpentine body (Fig. 1), which was ending at
είχε στην κορυφή του ένα κεφάλι.
several snaky tresses, with a head at each edge.
Η ανάσα του τέρατος ήταν δηλητηριώδης και
The beast’s breath was poisonous and often
ακόμα και όταν κοιμόταν συνήθιζε να καταστρέφει
Lernaia Hydra would spit out fire while, even
τα πάντα γύρω της: καλλιέργειες, δένδρα, ζώα και
asleep, it used to destroy everything in the valley,
ανθρώπους.
including crops, trees, animals and even people.
Υπάρχουν πολλές απόψεις σχετικά με τον
Concerning the number of Hydra’s heads,
αριθμό των κεφαλιών της Ύδρας οι οποίες
there are several views, such as the following:
αναφέρονται παρακάτω:
On a reddish jug of 480-470 BC and on
Πάνω σε ένα ερυθρόμορφο αγγείο του 480-
other representations too, Hydra is
470 π.Χ. και σε άλλες παραστάσεις, η Ύδρα
presented with 12 heads.
παρουσιάζεται με 12 κεφάλια.
According to Alkaios and Apollodoros,
Κατά τον Αλκαίο και τον Απολλόδωρο η
Hydra had 9 heads.
Ύδρα είχε 9 κεφάλια.
On clasps of the geometric period, Hydra
Σε πόρπες της γεωμετρικής περιόδου η Ύδρα
is depicted with 5 or 6 heads.
παρουσιάζεται με 5 ή 6 κεφάλια.
According to Symonides, Hydra had 50
Κατά τον Σιμωνίδη, η Ύδρα είχε 50 κεφάλια.
heads.
Κατά τον Ευριπίδη και τον ∆ιόδωρο, η Ύδρα
According to Euripides and Deodorus,
είχε 100 κεφάλια.
Hydra had 100 heads.
Η Ύδρα έχει χαρακτηρισθεί ως «μυριόκρανος»
Hydra is also reported as “myriokranos”,
και «πολυαύχενος», επίθετα που υποδηλώνουν την
“amphikranos” and “polyaphchenos”, adjectives
ποικιλία των θρύλων σχετικά με τον αριθμό των
showing the variety of legends on the number of
κεφαλιών και οπωσδήποτε τον τρομακτικό
heads (“myriokranos” means with 1000 heads)
χαρακτήρα του τέρατος.
and definitely the frightful character of the beast.
Ο μύθος της Λερναίας Ύδρας μπορεί να εξηγηθεί
Τhe myth of Hercules and Lernaia Hydra may
μέσα από την υδρογεωλογική συμπεριφορά των
be interpreted through the hydrogeological
πηγών της Λέρνης, αν λάβουμε υπόψη τα
conditions of the karstic springs of Lerni, are
παρακάτω:
taken into account:
Το υψόμετρο των πηγών της Λέρνης είναι
Spring Altitude: The present altitude is
0.5-1m πάνω από την σημερινή στάθμη της
varying. Specifically, Kefalari springs are at
θάλασσας.
24 m above the present sea level, Lerni
Το 1965 η παροχή των πηγών ήταν 60 springs are at 0,50-1m, while the group of
εκατομμύρια m3 το χρόνο. Anavalos springs discharge under the
present sea level, in a depth of -5m
Οι πηγές παρόλο που έχουν μέση ετήσια
42
ποσότητα εκφόρτισης χαμηλότερη από Spring Yield. The spring yield is different
άλλες καρστικές πηγές, η κεντρική πηγή δεν and varies during the year, as naturally
έχει διακόψει ποτέ τη λειτουργία της. expected. So, in 1965, the mean annual
yield of Kefalari springs was ≅ 80X106
Ένας αριθμός μικρότερων πηγών
m3/year, that of the main Lerni spring was
εμφανίζονται εκατέρωθεν της κεντρικής.
≅ 60X106 m3/year whereas that of
Επίσης, τα σημεία όπου ο καρστικός Anavalos springs the discharge was
υδροφόρος ορίζοντας των πηγών εκφορτίζεται ≅100X106 m3/year.
διαφέρουν και εξαρτώνται από την εποχή του
At Lerni springs, despite the fact that the
χρόνου, το μέσο ετήσιο ύψος των ατμοσφαιρικών
mean annual discharge is relatively lower
κατακρημνισμάτων κυρίως στις ορεινές περιοχές της
than the Kefalari one, dry up of the central
Αρκαδίας και Κορινθίας, και το χρονικό διάστημα,
spring has never been observed.
δηλ. αν η «υγρή» κλιματική περίοδος είναι 100, 500
ή ακόμα και 2.000 χρόνια. Έτσι, μπορούν να At Lerni, the discharge occurred at several
ερμηνευθούν οι διαφορές στον αριθμό των points.
κεφαλών της Λερναίας Ύδρας, αφού γίνεται
αποδεκτό ότι κάθε κεφάλι αντιπροσωπεύει ένα The number of the points, from where the
σημείο εκφόρτισης του καρστικού υδροφορέα και, karstic aquifer is being discharged, as it is
όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, αυτός ο αριθμός expected, differs and it depends on the season of
διαφέρει ανάλογα με τις κλιματικές συνθήκες που the year, the mean annual height of the
επικρατούν για ένα μικρό ή μεγαλύτερο χρονικό atmospheric precipitation at the regional area and
διάστημα. Σε ότι αφορά την αναγέννηση των in this case at the mountainous areas of Arkadia
κεφαλών της Λερναίας Ύδρας, είναι δυνατόν να and Korinthia provinces, and the length of the
ερμηνευτεί από το γεγονός ότι αν φραχθεί το climatic period, that is if the wet period is of 100,
σημείο εξόδου μιας καρστικής πηγής, το νερό θα 500 or even 2.000 years. In this way, one may
εκφορτιστεί από δύο ή περισσότερα διαφορετικά interpret the existing differences in the numbers
σημεία. of the heads of Hydra, since it may be accepted
that each head represents a point of discharge of
Σύμφωνα με όσα παρουσιάστηκαν παραπάνω, the karstic aquifer and, as it is mentioned before,
είναι προφανές ότι ο μύθος της Λερναίας Ύδρας και this number differs according to the climatic
του Ηρακλή είναι άμεσα συνδεδεμένος με τις conditions existing during a longer or a shorter
υδρογεωλογικές συνθήκες της πηγής της Λέρνης. period.
Αυτός είναι ένας από τους λόγους που η πηγή της
Λέρνης θα πρέπει να συμπεριληφθεί στον ∆ιεθνή According to what has been described, it is
Κατάλογο των Γεωμυθολογικών Γεωτόπων. Ένας obvious that the myth of Lernaia Hydra and
άλλος λόγος είναι ότι, εξαιτίας της υπεράντλησης, Hercules is directly connected with the prehistoric
δεν αργεί η στιγμή που η πηγή θα στερέψει και and the present day hydrogeological conditions of
συνεπώς, η αθάνατη κεντρική κεφαλή της Ύδρας Lerni springs.
θα «πεθάνει», κάτι που δεν είχε επιτύχει ούτε ο The inclusion of Lerni spring in the
Ηρακλής. international catalogue of geomythological
geotopes is, in our opinion, absolutely necessary
and of crucial importance. The intensive increase
of cultivation in this fertile land of our planet,
without applying in parallel certain strategies and
measures for water use and exploitation, forces
us to accept that, it is not far the time when the
spring will dry up and the immortal central head
of Hydra will die.
43
∆ιακυμάνσεις
Discharge
των εκφορτίσεων
fluctuations of
των πηγών της
Kefalari and Lerni
Λέρνης και του
Springs for the years
Κεφαλαρίου κατά τα
1962 and 1963 (after
έτη 1962-63 1963
Leibundgut Ch.
(after Leibundgut
et.al., 1986)
Ch. et.al., 1986)
44
Η περιοχή της Λέρνης, του Κεφαλαρίου και του Κιβερίου στον Αργολικό κόλπο.
The area of Lerni, Kefalari and Kiveri in the Argolic Gulf.
45
33.. Ο
ΔΡΟΜΟΣ ΟΥ Π ΟΣΕΙΔΩΝΑ –– PPOSEIDON’S
ΠΟΣΕΙΔΩΝΑ OSEIDON’S ROUTE
ROUTE
3.1. Στάση 10η – Υποθαλάσσιες πηγές Κιβερίου, Σημείο άφιξης του θεού Ποσειδώνα στον
Αργολικό κόλπο / Stop 10 – Kiveri submarine Springs, Arrival point of Poseidon in the
Argolic Gulf
Οι υποθαλάσσιες πηγές του Ανάβαλου στο Κιβέρι.

The Anavalos submarine The area of Lerni and Kiveri in the Argolic Gulf.
Υδραυλική επικοινωνία μεταξύ των καρστικών πηγών στο Κιβέρι, το Κεφαλάρι και τη Λέρνη
Hydraulic connection between Kiveri, Kefalari and Lerni springs
46
3.2. Στάση 11η – Αρκαδία, ο τόπος γέννησης του Ποσειδώνα και το Αργόν πεδίον / Stop 11 –
Arcadia, the Birthplace of Poseidon and the Argon Field
3.2.1. Αργό Πεδίο / Argon Field
Είναι γνωστά ότι ο πολιτισμός ενός λαού, ήτοι It is known that the civilization of a nation,
το πολίτευμα, η θρησκεία, οι τέχνες, οι επιστήμες, that is its constitution, religion, art, science,
οι οικονομικές δραστηριότητες κλπ, συνδέεται economical activities etc., is directly related to the
άμεσα με τα φυσικογεωλογικά χαρακτηριστικά και, physicogeological characteristics and mainly to the
κυρίως, με το γεωπεριβάλλον της περιοχής που geoenvironment of the area that is under
αναπτύσσεται. Ο μεγάλος Ελληνικός Πολιτισμός development. The great Hellenic Civilization could
δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση. not be an exception. A characteristic example of
Χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας σύνδεσης such a connection of one of the most important
ενός από τους σημαντικότερους θεούς της gods of the ancient Hellenic religion to the
αρχαιοελληνικής θρησκείας με το γεωπεριβάλλον environment is the myth of Poseidon at the Tripoli
αποτελεί ο μύθος της γέννησης του Ποσειδώνα plateau, and more specifically the geological and
στο οροπέδιο της Τρίπολης, και ειδικότερα οι hydrogeological conditions of Arcadia.
γεωλογικές και υδρογεωλογικές συνθήκες της
More specifically, at the north-eastern section
Αρκαδίας.
of the Tripoli plateau, a sub-basin develops known
Πιο συγκεκριμένα, στο βορειοανατολικό τμήμα as the Argon Field because long term flooding was
του οροπεδίου της Τρίπολης αναπτύσσεται μια taking place and therefore was not cultivated.
υπολεκάνη, το Αργό Πεδίον, που ονομάζεται έτσι
According to the Greek Mythology, in a short
επειδή για μεγάλο χρονικό διάστημα πλημμυρίζει
distance from the Argon Field, in the area of
και δεν καλλιεργείται.
present Milia village, Rea gave birth to Poseidon
Σύμφωνα λοιπόν με την Ελληνική Μυθολογία, and left him next to a sheep-fold near Arna spring,
σε μικρή απόσταση από το Αργό Πεδίο στην and, in order to protect the newborn she lied to
περιοχή της σημερινής Μηλιάς, η Ρέα γέννησε τον Poseidon’s father Cronus, claiming that she did not
Ποσειδώνα και τον άφησε δίπλα σε μία στάνη σε gave birth to a child but to a colt.
μια πηγή, την Άρνα, λέγοντας ψέμματα στον
The Argon field water is drained through the
πατέρα του Ποσειδώνα τον Κρόνο, ότι δεν
cave-sinkhole of Nestani. The water reaches the
γέννησε παιδί αλλά ένα πουλαράκι, κι αυτό για να
sinkhole through a draining canal that is has an
προστατέψει το νεογέννητο.
undulating “snake-like” shape.
Τα νερά του Αργού Πεδίου απομακρύνονται
Since the ancient times, it was known that a
από την καταβόθρα –σπήλαιο της Νεστάνης. Το
hydraulic communication between the Nestani
νερό φθάνει στην καταβόθρα με μια μικρή
sinkhole and the submarine spring at the
αποχετευτική αύλακα που έχει οφειοειδές
47
σχήμα.Κατά την αρχαία εποχή ήταν γνωστό ότι basement of Argolic gulf near Kiveri existed, that
υπήρχε υδραυλική επικοινωνία μεταξύ της is presently known as Small Anavalos. During the
καταβόθρας της Νεστάνης και της πηγής που antiquity it was known as Dini, located in the area
αναβλύζει από τον πυθμένα του Αργολικού κοντά of Genethlio or Genesio where the ancient Argites
στο Κιβέρι, που σήμερα είναι γνωστή και ως where sacrificing horses to Poseidon because they
Μικρός Ανάβαλος, ενώ κατά την αρχαιότητα believed that the great god made his first
ονομαζόταν ∆ίνη, που βρίσκεται στην περιοχή appearance in this location.
Γενέθλιο ή Γενέσιον, όπου οι αρχαίοι Αργίτες
Is it possible that Poseidon in order to get to
θυσίαζαν άλογα στον Ποσειδώνα, επειδή μάλλον
Genesion used the Nestani sinkhole and the
πίστευαν ότι εκεί εμφανίστηκε ο Ποσειδών.
underground watercourse from Argon Field to the
Σημειωτέον ότι σε μωσαϊκό ρωμαϊκής εποχής
Dini?
εμφανίζεται ο Ποσειδών σε τέθριππο να αναδύεται
μέσα από την θάλασσα.
Μήπως για να φτάσει στο Γενέσιο
χρησιμοποίησε την καταβόθρα-σπήλαιο της
Νεστάνης και την υπόγεια οδό που ακολουθούν τα
νερά του Αργού Πεδίου, μέχρι να φτάσουν στη
∆ίνη;
48
3.2.2. Ιερό Ιππίου Ποσειδώνος (Αρχαία Μαντίνεια) / Temple of Ippios Poseidon (Ancient
Mantineia)
Το Ιερό βρίσκεται νοτιοανατολικά της αρχαίας The temple is located southeast of ancient
Μαντινείας, στα όρια του συνοικισμού Μηλιά της Mantinia, at the outer limits of the Milia settlement
κοινότητας Νεστάνης. Είχε εντοπισθεί από τη of the Nestani community. The French
Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή που ανέσκαψε την Archaeological School that also excavated the
αρχαία Μαντινεία. Επανεντοπίσθηκε και ancient Mantinia initially discovered it. It was re-
ανασκάφηκε από τον Έφορο Αρχαιοτήτων ∆ρα Θ. located and excavated by the Curator of
Σπυρόπουλο, την τελευταία δεκαετία. Antiquities,Dr. Th. Spyropoulos in the last decade.
Οι ανασκαφές (1985-1995) αποκάλυψαν The excavations (1985-1995) revealed ruins of
λείψανα του αρχαϊκού ναού και σημαντικά κινητά the archaic temple and important findings of the
ευρήματα των ίδιων χρόνων (πήλινο ακρωτήριο same period (potter ornaments of laconic type
λακωνικού τύπου με γοργόνειο, κεραμεική των with “gorgonion”, ceramics of archaic and classical
αρχαϊκών και κλασικών χρόνων, ειδώλια κλπ.). times, statuettes etc). Also, later constructions and
Αποκαλύφθηκαν, επίσης, νεώτερα κτίσματα και tombs with ancient liberating inscriptions to the
τάφοι με αρχαίες απελευθερωτικές επιγραφές στον “Ippios” Poseidon were discovered.
΄Ιππιο Ποσειδώνα.
49
3.3. Στάση 12η – Ο Αρκαδικός Ορχομενός και τα προϊστορικά υδραυλικά έργα / Stop 12 –
Arcadian Orhomenos and the prehistoric hydraulic works
Ο προϊστορικός Ορχομενός της Αρκαδίας είχε The prehistoric Arcadic Orchomenos was
ιδρυθεί στους πρόποδες της ακρόπολης, ενώ founded at the foot of the Acropolis, while during
στους ιστορικούς χρόνους ιδρύθηκε επί του όρους historic times Orchomenos was founded on the
όπου βρίσκονται και τα σημαντικότερα μνημεία mountain where its most important monuments
του (Αγορά, Θέατρο κλπ.). Στην πεδιάδα έχουν (Agora, Theatre, etc) are also situated. At the
εντοπισθεί εγκαταστάσεις αποστράγγισης και plain they have been identified artificial
διευθέτησης ποταμών κατά τους προϊστορικούς constructions for drainage and for the redirection
και μεταγενέστερους χρόνους (Χώμα των of rivers during prehistoric and later times
Καφυατών). (earthern bank of Kaphyates).
Στις αρχές του αιώνα, η Γαλλική Αρχαιολογική At the beginning of the century, the French
Σχολή Αθηνών, υπό τον Mendel και άλλους, Archaeological School at Athens under the
ανέσκαψε τα μνημεία του Ορχομενού των direction of Mendel and others, excavated the
ιστορικών χρόνων. Την τελευταία δεκαπενταετία, monuments of historic Orchomenos. During the
ο ΄Εφορος Αρχαιοτήτων ∆ρ. Θ. Σπυρόπουλος last fifteen years the director of the Ephorate,
ερεύνησε και ανέσκαψε τους προϊστορικούς Theodoros Spyropoulos investigated and
τύμβους και οικισμούς και τις προϊστορικές excavated the prehistoric tumuli and settlement
αποστραγγιστικές εγκαταστάσεις της πεδιάδας του and the prehistoric drainage systems at the plain
Ορχομενού. Τα σημαντικότερα μνημεία του of Orchomenos. The most important monuments
αρχαιολογικού χώρου είναι: of the site are:
Το αρχαίο Θέατρο των πρώιμων ελληνιστικών The ancient theatre of Early Hellenistic date
χρόνων (4ος/3ος αιώνας π.Χ.). (4th/3d century B.C.).
Η αρχαία Αγορά. The ancient Agora.
Το Βουλευτήριο. The Bouleuterion
Τα Τείχη. The walls
Ο εκατόμπεδος Ναός της Μεσοπολίτιδος The hekatompedon temple of Mesopolitidos
Αρτέμιδος. Artemis
Ο Προϊστορικός Τύμβος - Σωρός. The prehistoric tumulus
Γέφυρα των Αρχαϊκών χρόνων Bridge of Archaic date
Προϊστορικός οικισμός στη θέση Prehistoric settlement on the site
"Καταλύματα" και προϊστορικά "Katalymata" and prehistoric drainage
50
αποστραγγιστικά έργα. systems.

Μυκηναϊκός οικισμός και αρχαίο Ιερό στη Mycenaean settlement and ancient
θέση "Μύτικας" Παλαιοπύργου. sanctuary on the site "Mytikas",
Palaiopyrgos.
Αρχαίο Ιερό και παλαιοχριστιανική Βασιλική
μεταξύ Ορχομενού και Παλαιοπύργου Ancient sanctuary and early Christian
Μαντινείας. Basilica situated between Orchomenos and
Palaiopyrgos Mantineias.
3.4. Στάση 13η - Λίμνη Στυμφαλία (Ηρακλής) / Stop 13 – Stymfalia Lake (Hercules)
Η περιοχή είναι γνωστή από τη μυθολογία γιατί According to the mythology, Heracules killed
στις όχθες της λίμνης ο Ηρακλής σκότωσε τις the legentary destructive fowls, at the banks of
μυθικές καταστρεπτικές όρνιθες. Γνωστή η λίμνη Stymfalia lake. Well-known is this lake, which took
της Στυμφαλίας που την ονομασία της την οφείλει the name of the city Stymfalo that was built on its
στην πόλη Στύμφαλο που ήταν χτισμένη στις banks. The Roman emperor Andrian transfered
όχθες της και όπου ο Ρωμαίος αυτοκράτορας the lake`s waters to Corinth, through an
Αδριανός μετέφερε τα νερά της με υδραγωγείο aqueduct. The legent of the dreadful fowls was
στην Κόρινθο. Ο άθλος αυτός του Ηρακλή probably inspired by the exhalations of the marshy
εξηγείται ίσως από τις αναθυμιάσεις της ελώδους area when it wasn`t yet dried. The city was built
περιοχής, προτού αποξηρανθεί. Η πόλη ήταν north of the lake and fortification walls, remains of
χτισμένη στη βόρεια πλευρά της λίμνης και which are still there, surrounded it.
περιβαλλόταν με τείχος, λείψανα του οποίου
The excavations brought to light buildings of
διακρίνονται.
the market, foundations of wrestling ring, arcade
Οι ανασκαφές έφεραν στο φως οικοδομήματα and temple, platforms used as statues` bases, a
της αγοράς και θεμέλια παλαίστρας, στοάς και bublic tap on acropolis`s hill, remains of the
ναού. Βρέθηκαν ακόμη εξέδρες που χρησίμευαν fortification walls and traces of Minerva`s temple
σαν βάθρα αγαλμάτων, μια κρήνη και πάνω στο and traces of aqueduct of which the waters
ύψωμα που χρησίμευε σαν ακρόπολη, τμήματα reached till Corinth, in a length of approximately
του οχυρωματικού περιβόλου και ίχνη ναού της 100km.
Αθηνάς. ∆ιακρίνονται ακόμη ίχνη υδραγωγείου,
του οποίου το νερό έφτανε μέχρι την Κόρινθο σε
μήκος 100 χλμ περίπου.
51
44.. ΤΤΑ
Α ΥΥΔΡΑΥΛΙΚΑ
ΔΡΑΥΛΙΚΑ ΕΕΡΓΑ
ΡΓΑ ΤΤΩΝ
ΩΝ ΜΙΝΥΩΝ –– M
ΜΙΝΥΩΝ INYAN H
MINYAN YDRAULIC W
HYDRAULIC ORKS
WORKS
Στην περιοχή από το Κάστρο (αρχαίες Κώπες)

μέχρι το Στροβίκι στην Κωπαΐδα, και στη συνέχεια
μέχρι τις Πηγές των Χαρίτων στον Ορχομενό,
εντοπίζεται ένας σημαντικότατος
γεωμυθολογικός-γεωαρχαιολογικός
γεώτοπος, ο γεώτοπος της Κωπαΐδας και του
καρστικού σπηλαίου στο Νέο Κόκκινο. Εκεί
βρίσκονται τα αντιπλημμυρικά –
αποστραγγιστικά τα
έργα των Μινύων,
αρχαιότερα στην Ευρώπη αφού άρχισαν να
κατασκευάζονται τουλάχιστον κατά τον 16ο
προχριστιανικό αιώνα.
Ο γεώτοπος της Κωπαΐδας χαρακτηρίζεται ως
γεωμυθολογικός-γεωαρχαιολογικός γεώτοπος και
όχι απλώς γεώτοπος, γιατί συνδέει το
φυσικογεωγραφικό σύστημα της λεκάνης της
Κωπαΐδας με τους Μινύες, με τα αντιπλημμυρικά
και αποστραγγιστικά έργα τους, με τη δράση του
Ηρακλή και με γεωλογικά φαινόμενα.
Πιο συγκεκριμένα, το φυσικογεωγραφικό
σύστημα της λεκάνης της Κωπαϊδας αποτελεί
ένα νεοτεκτονικό βύθισμα σεισμικά ενεργό.
Πρόκειται για ένα κλειστό γεωμορφολογικά και
υδρολογικά σύστημα και μερικώς ανοικτό
υδρογεωλογικό σύστημα, που αποτελείται από
καρστικοποιημένα ανθρακικά πετρώματα που
εμφανίζονται στα περιθώρια και που οπωσδήποτε
υπάρχουν και κάτω από τις νεώτερες αποθέσεις
στον πυθμένα της λεκάνης.
Ο πολιτισμός των Μινύων αναπτύχθηκε
κατά την προϊστορική εποχή, και κυρίως κατά
την Μυκηναϊκή, ενώ σύμφωνα με ορισμένους τα
έργα είναι ακόμη παλαιότερα. Τα
αντιπλημμυρικά–αποστραγγιστικά έργα
πάντως που βλέπουμε, έχουν κατασκευαστεί,
σύμφωνα με τον Knauss, αλλά και με άλλους,
κατά τον 16ο–13ο π.Χ. αιώνα.
Η εξαφάνιση των Μινύων και του
πολιτισμού τους συνδέεται με την καταστροφή
των έργων τους από τον Θηβαίο Ηρακλή, ο
οποίος σφράγισε την είσοδο της καταβόθρας
κοντά στο Νέο Κόκκινο με έναν ογκόλιθο και
εμπόδισε την απομάκρυνση του νερού με
αποτέλεσμα να γίνει υπερχείλιση, να
καταστραφούν οι αντιπλημμυρικές κατασκευές, να
κατακλυστεί η λεκάνη και να καταστραφούν όχι
μόνο οι καλλιέργειες αλλά και οι πόλεις που είχαν
εν τω μεταξύ ιδρυθεί στις περιοχές της πεδιάδας.
Ο ογκόλιθος αυτός βρίσκεται ακόμα στη θέση
του, μπορεί να τον δει ο σύγχρονος επισκέπτης και
πρέπει να προταθεί για να συμπεριληφθεί
στον διεθνή κατάλογο γεωτόπων της
UNESCO.
52
53

Guide Layout

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Guide Layout

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΕΚΠΑ

Γεω-Μυθολογική Εκδρομή Geo-Mythological Field Trip

ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΔΡΟΜΗΣ FIELD - TRIP GUIDE

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ UNIVERSITY OF ATHENS

1.2. Τα πρώτα κατορθώματα - The first feats

Μερικές από τις

Ο Ηρακλής γύρισε Hercules went to almost

1.3. Οι δώδεκα άθλοι – The twelve labors

Labor 2: The slaying of the Hydra of Lerna

7ος Άθλος: Ο ταύρος της Κρήτης

9ος Άθλος: Η ζώνη της Ιππολύτης

11ος Άθλος: Τα μήλα των Εσπερίδων

Labor 8: The capture of the mares of

Η επιστροφή του Ηρακλή από την Ερυθία, όπου

Labor 12: The bringing back from Hades of

22.. ΑΚΟΛΟΥΘΩΝΤΑΣ ΤΤΑ

2.1. Στάση 1η – Παναθηναϊκό Στάδιο (Καλλιμάρμαρο) / Stop 1 – Panathenaic Stadium

2.1.1. Αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων - Revival Of The Olympic Games

Ο Κεραμεικός είναι το σημαντικότερο Kerameikos was named after the community of

Το ∆ίπυλο (478 π.Χ.). Η επισημότερη και

ανοίγματα που οδηγούσαν σε εσωτερική αυλή με

The Pompeion. Spacious building with a

Grave circle. In this precinct was found the

Μαρμάρινος Ταύρος στον ταφικό περίβολο του

The "Demosion Sema", the public cemetery of

οριοθετώντας μια έκταση της τάξης των 253 km².

2.4.2. Λίμνη Ρειτών – Reitoi lake

Επανερχόμενοι στην περιοχή του

Η διαμόρφωση της σημερινής μορφής ακτών

σε πυθμένα όρμων ή κόλπων. gods, sometimes to destructive gods and

dated to the 2nd century A.D.

Τα Μεγάλα Προπύλαια. Lesser Propylaea.

2.5.1. Καλίχορον φρέαρ – Kalihoron frear (well)

Το Καλλίχορον Kalihoron Frear

2.5.3. Ράριον Πεδίον - Rarion Field

∆ήμητρα, Περσεφόνη Demetra, Persephone

2.6.2. Αρχαία Δίολκος – Ancient Diolkos

2.6.3. Ισθμία – Isthmia

Οι πρώτες ανασκαφές, περιορισμένες σε construction of the Hexamilion wall.

2.7. Στάση 7η – Μυκήνες / Stop 7 – Mycenae

 Mycenae was one of the most important

Γενικότερα θεωρείται ότι:  The fortification walls are not of one

χρησιμοποιώντας τους θρυλικούς  Agamemnon, the descendant of Perseus

Η πύλη των Λεόντων

Σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία: According to the Greek Mythology

εξελίχθηκε από την πρώιμη Μινωική Knossos.

2.7.2. Η υπόγεια δεξαμενή / The underground cistern

Κατασκευαστικές λεπτομέρειες στο διατηρημένο τμήμα

Τομή στο μέτωπο του τείχους με το υλικό πλήρωσης

Σύγχρονο νεροτριβείο από το Κεφαλάρι (κατά J. Knauss,

Κατασκευαστική λεπτομέρεια και διαστάσεις του

Αναπαράσταση του νεροτριβείου (κατά J. Knauss, 1966).

2.7.3. Το υδραγωγείο των Μυκηνών / The Mycenaean aqueduct

Κάτοψη και τομή στις Ground plan and cross

2.8. Στάση 8η – Αρχαία Τίρυνθα / Stop 8 – Ancient Tiryns

The building of the fortification of the hill began

Τον 14ο αιώνα π.Χ. αρχίζει η κατασκευή της

και γύρω από την ακρόπολη, εκτείνεται η

After the disintegration of the palatial system

Οι υποθαλάσσιες πηγές του Ανάβαλου στο Κιβέρι.

αποστραγγιστικά έργα. systems.

Στην περιοχή από το Κάστρο (αρχαίες Κώπες)

You might also like

Mycenae was one of the most important

Γενικότερα θεωρείται ότι: The fortification walls are not of one

χρησιμοποιώντας τους θρυλικούς Agamemnon, the descendant of Perseus