Hafta 1: Bus Topology'leri ve Ethernet

Amaçlar:

• Network kavramını açıklamak.

• Bus topology standartlarını açıklamak.
• Ethernet teknolojisini tanıtmak.
• 10Base2 ve 10Base5 standartlarını açıklamak.

Giriş

Bir network (ağ) oluşturmanın ana nedeni kaynaklara birden çok kişinin erişmesini
sağlamaktır. Kaynaklar (resources), bilgisayarlara bağlı yazıcılar, sabit diskler üzerindeki
dizinler ve dosyalar olabilir.

Topology Nedir?

Topology (yerleşim ve bağlantı biçimi), bilgisayarların birbirine nasıl bağlandıklarını

tanımlayan genel bir terimdir. Yaygın olarak kullanılan topology türleri şunlardır:

• Bus
• Ring
• Star
• Mesh

Bus topology, bilgisayarların bir ana kablo ile birbirine bağlandığı şekildir. Ring topology ise
bir halka biçiminde bilgisayarların birbirine bağlanmasıdır. Star topology ise bilgisayarların
bir merkezi aygıt aracılığıyla birbirine bağlandığı şekildir. Mesh topology ise bütün
bilgisayarların birbirine bağlandığı bir bağlantı biçimidir.

Mesh topology'nin yaygın olarak kullanılmadığını görüyoruz. Bunun nedeni gereksiz yere çok
sayıda bağlantının yapılmasıdır. Günümüzde en yaygın olarak Star topology türünün
seçildiğini görüyoruz. Bunun başlıca nedeni merkezi bir aygıttan dağıtılan kablolama şekli,
fiyat ve performans gibi özelliklerdir.

Bus Topology

Bus yerleşim biçimi doğrusal bir hat olarak bilinir. Bütün makinelerin tek bir kabloya bağlı
oldukları bir ağ türüdür.
Şekil: Bus topology

Bus topology için söylenebilecek bütün teknik ayrıntılar Ethernet teknolojine bağlıdır.

Ethernet

1973 yılında Bus topology üzerine kurulu bir network teknolojisi geliştirildi. Ethernet.
Ethernet, o zamanki haliyle 3 Megabit hızında veri iletişimi sağlayan ve coaxial kablo ile
sağlanan bir network yapısıydı.

IEEE ve 802 Standartları

IEEE (Institute of Electrical and Electronics Engineers), endüstri standardı oluşturan bir
kurumdur. 1970’li yıllarda LAN’lar standartlaşmaya başlayınca IEEE’de Project 802 adlı
LAN standardını oluşturdu.

Tablo: IEEE 802 Katagorisi

Internetworking-Üst katman LAN

802.1
protokolleri.
802.2 Logical Link Control
802.3 CSMA/CD
802.4 Token Bus LAN
802.5 Token Ring LAN
802.6 MAN (Metropolitan Area Network)
802.7 Broadband Technical Advisory Group
802.8 Fiber-Optic Technical Advisory Group
802.9 Integrated Voice/Data Networks
802.10 Network Güvenliği
802.11 Kablosuz Network
802.12 Demand Priority Access LAN, 100BaseVG-
 AnyLAN
802.13 Kullanılmıyor.
802.14 Cable Modemler.

Ethernet Nasıl İşliyor

Ethernet, verilerin kabloyla iletilmesi sağlayan bir teknolojidir. Bu iletimde CSMA/CD

tekniği kullanılır. Bu erişim yönteminde network üzerindeki bütün bilgisayarlar network
kablosunu sürekli kontrol ederler. Kablonun boş olduğu algıyan veriyi gönderir. Bu arada eğer
kabloda veri varsa o zaman veri hedefine ulaşıncaya kadar beklenir. İki bilgisayarın paketleri
kabloda karşılaşırlarsa çarpışma (collision) oluşur.

Veri Paketleri

Network içinde bilgisayarlar arasında yapılan veri transferinde veriler paket (packet) denilen
küçük parçalara bölünür. Paketler bilgisayarların kabloyu paylaşmasını sağlar. Ayrıca veri
transferinde hata oluştuğunda da yalnızca bozulan paketler yeniden gönderilir.

Bir Ethetnet paketi dört parçadan oluşur:

• MAC (Media Access Control).

• Data
• CRC (Cyclic Redundancy Check)

MAC bilgisi hem kaynak hem de hedef için tutulur. CRC ise veri iletiminin kontrolü sağlar.

MAC (kaynak) MAC (hedef) Data CRC

MAC Adresi

Ethernet networklerinde her bilgisayarı tek bir adresi vardır. Buna node denir. Ethernet
networkünde bu bilgi 48-bitlik MAC adresidir. Her network kartı (network adaptör) tek bir
MAC adresine sahiptir. 48-bitlik adres bilgisi 2^48 (281,474,976,710,656) olası adres
bilgisinin oluşturulmasını sağlar. Bunun diğer bir anlamı da bir Ethernet networkünde 281
trilyon makine bulunabilir.

MAC adresleri IEEE tarafından rezerve edilerek üretici firmalar verilir. Böylece dünya
üzerinde iki aynı MAC adresinin olması engellenir.

İPUCU: Bilgisayarın network kartının MAC adresini görmek için Windows 9x ortamında
Winipcfg.exe, Windows NT/2000 ortamında ise ipconfig.exe programlarını Run mönüsünden
çalıştırmanız yeterlidir.

MAC Adreslerini Kullanmak

MAC adresleri network üzerindeki her bilgisayarın hangi paketi işleyeceğini belirler. Bir
bilgisayar bir data paketini gönderdiğinde, paket her iki yönde de ilerler. Bu sırada diğer
bilgisayarlar ağı dinler ve paket üzerindeki MAC adresinin kendi MAC adresleri olup
olmadığını kontrol ederler. Bilgisayar kendi

MAC adresine sahip bir paketi gördüğünde, paketi açar ve verileri işlemeye başlar.

İPUCU: Network kartları ayrıca NIC (Network Interface Card) olarak adlandırılır.

CRC Hata Kontrolü

Data paketleri içindeki CRC kodları Ethernet ağındaki veri transferinde sağlama (verilerin
iletilip iletilmediğini) kontrolünü yapar. Ethernet paketi yaratıldığında gönderen bilgisayar
özel bir hesaplama yaparak sonucunu pakete Cyclic Redundancy Check olarak ekler. Alan
makine de paketi açar ve aynı hesaplamayı yapar. Sonucu aynı olması veri transferinin hatasız
olduğunu gösterir.

CSMA/CD

Ethernet networkleri belli bir anda kabloyu hangi bilgisayarın kullanacağını CSMA (Carrier
Sense, Multiple Access/Collision Detection) tekniğiyle belirler. Bu teknikte paket
gönderilmeden önce kablo kontrol edilir. Diğer bir iletişimin oluşturduğu trafik yoksa
iletişime izin verilir.

İki bilgisayarın birden kabloyu kullanmaya çalışması collision olarak adlandırılır. Her ikisinin
de trafiği kaybolur.

Bu durumda; sabah bilgisayarının başına gelen yüz kişinin oluşturduğu trafik nasıl
karşılanacak. Bu durumda CSMA sistemi beklemelere yol açacak. Network adaptörleri veri
gönderimini sürekli yenileyerek (ve bant genişliğinin büyük bir kısmını adı geçen çakışma
işlemleriyle harcayarak) iletimi sürdürür.

Termination (Sonlandırma)

CSMA/CD networklerinde bus olarak tanımlanan kablonun iki ucunun sonlandırılması

gerekir. Sonlandırıcılar, bakır kablo üzerinde elektrik sinyaller olarak taşınan paketlerin
kablonun bittiği yerde gücünün alınması gerekir. Bu işlem elektrik sinyallerinin geri
dönmesini (yansımasını) önler. Bu yansıma işlemine reflection denir. Yansımanın önüne
geçişmeseydi, kablonun sonuna çarpıp dönen sinyaller yeniden bir trafik oluştururlar.
Sonlandırıcılara terminating resistor denir.

Ethernet Kablolama Sistemleri

IEEE 802.3 komitesi tek bir kablolama türü yerine değişik kablolama çözümlerine sahiptir.

Coaxial Kablo

Coaxial kablo bir iletken metal telin önce plastik bir koruyucu ile, ardından bir metal örgü ve
dış bir kaplamadan oluşur. Bu koruma katları iletilen verinin dış etkenlerden korunmasını
amaçlar. Bu dış etkenlere electrical interference denir.
Aşağıdaki tabloda IEEE 802.3 network standartları yer almaktadır:

Tablo: IEEE 802.3 Network kablolama standartları

10Base2 10Base5 10BaseT 10BaseFL

Yerleşim biçimi Bus Bus Star Bus Star Bus
RG-58 (thinnet Katagori 3, 4, 5
Kablo tipi Thicknet Fiber-optik
koaxial) UTP
Network kartına BNC T DIX ya da AUI
RJ-45
bağlantı tipi Konnektör konnektör
Terminatörrezista
50 ohm 50 ohm uygulanamaz
nsı
85-115 UTP 135-
İmpedans 50 ohm 50 ohm
165 STP
Maksimum
segment 185 m 500 m 100 m 2000 m
uzunluğu
Maksimum bağlı
5-4-3 kuralı 5-4-3 kuralı 5-4-3 kuralı
segment
Maksimum
toplam network 925 m 2460 m sınırsız
uzunluğu
Her segment’te
maksimum 30 100
bilgisayar

Tablo: Kabloların diğer özellikleriÖzellik Ethernet Değeri

Ethernet
Özellik 10 Base5 10 Base2 1Base5 10BaseT
DEğeri
Hız (Mbps) 10 10 10 1 10
Sinyal İletimi Baseband Baseband Baseband Baseband Baseband
Maksimum
segment 500 500 185 250 100
uzunluğu
50-ohm 50-ohm 50-ohm
Medya koaksiyel koaksiyel koaksiyel UTP UTP
(thick) (thick) (thin)
Yerleşim
Bus Bus Bus Bus Star
biçimi

Ethernet ve IEEE 802.5 frame’leri aynı yapıya sahiptirler.

Ethernet 802.3 Frame Özellikleri

8 bayt uzunluğundaki bu bilgi Ethernet

FSD (Preamble and Start of Frame Delimeter adaptörü tarafından üretilir. Veri iletimine
başlanacağını belirtir.
Network Interface Card (NIC) ve network
Destination Address
yöneticisi tarafından atanan network adresi.
Source Address Network Interface Card (NIC) ve network
 yöneticisi tarafından atanan network adresi.
Length Veri alanının uzunluğu (2 bayt)
Data and Pad Paket başlangıcını network’e yayınlar.
FCS (Frame Check Sequence) Hata kontrolü sağlar.

10Base5

10Base5 network standardı 10 Mbps hızındadır. Baseband ve 500 metre segment uzunluğuna
sahiptir. Bu network thick koaxial (RG-8) ya da thicknet olarak anılır. Her segment’te 100
bilgisayar olabilir.

Hız: 10 Megabit/saniye

Sinyal türü: Baseband. (Kablo üzerinde tek bir sinyal var).

Uzaklık: 500 metre.

İPUCU: 10Base5 yazımında 10 değeri 10 Megabit hızı, Base sözcüğü Baseband iletim
türünü, 5 değeri ise 500 metre mesafeyi göster.

İPUCU: Segment bir networkün ana omurgasını (kablosunu) adlandırmak için kullanılan
genel terimdir.

Baseband/Broadband

Bir network kablosu üzerinde verilerin iletilmesi iki şekilde olur: Baseband ve broadband.
Baseband sisteminde kablo üzerinde tek bir sinyal gönderilir. Kablolu televizyonlar ise
broadband iletime bir örnektir.

Her Segment İçin 500 Metre

10Base5 networkünde tek bir kablonun uzunluğu (segment) 500 metredir.

Kabloya Bağlantı

10Base5 networklerinde network adaptörü bir AUI konnektörü ile kabloya bağlanır.

External receiver aygıtı sayesinde kablo AUI konnektörüne bağlanır. Network adaptörü ile
transceiver arasında 50 metrelik bir uzunluk olabilir.

10Base5 Özet:

Hız: 10 Megabit/saniye.
Sinyal türü: Baseband
Mesafe: 500 metre/segment.
Kalın coaxial kablo.
Thick Ethernet.
10Base2

Bu network thin koaxial ya da thinnet olarak anılır. Veri iletim hızı 10Mbps dir. Segment
uzunluğu maksimum 185 metredir. Segment üzerinde maksimum 30 bilgisayar bulunabilir.

Bağlantı birimi olarak BNC birimleri kullanılır.

Thinnet network genellikle bus yerleşim biçimi olarak kurulur. Bu network’te transceiver
yerine T konnektörler ile network kartları kullanılır.

10Base2 Özet:

Hız: 10 Megabit/saniye.
Sinyal türü: Baseband
Mesafe: 185 metre/segment.
Kalın coaxial kablo.
Thin Ethernet.

Repeater

10Base5 ve 10Base2 networklerinin kablo uzunluğu limiti birçok ortamdan onların

kullanılamamasına neden olur. Bu nedenle iki segmenti birbirine bağlamak için repeater
denilen aygıtlar kullanılır.

Repeater'lar networkün uzunluğunu artırır. Böylece networke bağlanan aygıt sayısını artırır.

Şekil: Repeater

Şekilde görüldüğü üzerine iki ayrı 185 metrelik segment repeater ile birleştirilir.

5-4-3 Kuralı

Bir thicknet network’ü ençok beş segment’ten oluşabilir. Bu segmentler dört repeater
tarafından destekelenebilir. Ve ancak üç segment’a bilgisayarlar bağlanabilir. Kalan iki
segment ise yine birer repeater olarak kullanılır.
Büyük network’lerde thinnet ile thicknet birleşimi yapılabilir. Genellikle thicknet’ler bir
backbone olarak alt network’ların bağlanmasını sağlar.

Sorular

1. 10 Base2 hangi topolojiyi kullanır?

a) Bus
b) Ring
c) Mesh
d) Star

2. 10Base5 networkünde bir segment ne kadar uzunlukta olabilir?

a) 500 metre.
b) 500 feet.
c) 185 metre
d) 185 feet.

3. 10Base2 networkünde ne tür kablo kullanılır?

a) RJ-45
b) RJ-58
c) RG-45
d) RG-58

4. Hangisi external transceiver aygıtına gereksinim duyar?

a) 10Base2
b) 10Base5
c) Ethernet
d) Bus Topology

5. Bir ethernet Repeater ne yapar?

a) Birden çok segmenti birbirine bağlar ve trafiği birinden diğerine geçirir.
b) Birden çok segmenti birbirine bağlar ve diğer network üzerindeki aygıtlara erişimi sağlar.
c) Networkün gücünü artırır.
d) Networkün gücünü azaltır.
Hafta 2: Ethernet

Amaçlar:

• Ethernet Teknolojisini tanıtmak.

• Star ve star bus topolojisini tanıtmak.
• Router ve Bridge gibi networkleri bir birine bağlayan aygıtları tanıtmak. .

I. Ethernet Teknolojisi

1960’lı yıllarda Hawaii Üniversitesinde CSMA/CD erişim yöntemi geliştirilerek bir LAN
oluşturulmuştur. Bu temelin üzerine 1975 yılında OSI Fiziksel ve Veri Bağlama katmanı
uyumlu ve IEEE’nin 802.3 spesifikasyonu temelinde ilk Ethernet ürünü geliştirilmiştir.

Ethernet orijinal olarak 1 Mbps hızındadır ve erişim yöntemi olarak da CSMA/CD (Carrier
Sense Multiple Access/Collision Detection) tekniğini kullanır. İki bilgisayar network üzerinde
sinyal göndermeye çalıştığı anda collision oluşur. Collision’u ilk farkeden bilgisayarın
gönderimi durdurulur. Rastgele bir süre sonra (genellikle birkaç milisaniye) bütün
bilgisayarlar tekrar veri yollamak için network’e çıkarlar. Network’ü dinledikten sonra eğer
“temizse” iletişime geçerler.

A. Ethernet’in Temelleri

Ethernet teknolojisinin temel özellikleri şunlardır:

Özellik Değeri
Yerleşim biçimi Bus (Doğrusal yol) ve Star bus
Mimari tipi baseband (ana bant)
Erişim yöntemi CSMA/CD
Spesifikasyon IEEE 802.3
Transfer hızı 10 Mbps – 100 Mbps
Kablo tipi Thicknet, thinnet ve UTP

B. 10 Mbps IEEE Standardı

Ethernet teknolojisinin dört ayrı tipi vardır:

• 10Base2
• 10Base5
• 10BaseT
• 10BaseFL

10BaseT

1990 yılında IEEE komitesi Ethernet üzerinde 802.3 standardını geliştirmiştir. 10BaseT olarak
adlandırılan bu standart 10 Mbps hızında, Baseband ve Twisted-pair kablo ile gerçekleştirilir.
10BaseT, UTP ya da STP kabloyu kullanabilir. Yerleşim bus ya da star bus olabilir. Bir
10BaseT segmenti maksimum 100 m (328 feet) olabilir.

10BaseT network’lerinde hub, patch panel kullanılarak segmentler arasında bağlantı sağlanır.

NOT: Bu dokümanlar Faruk Çubukçu tarafından hazırlanmıştır. Ticari amaçlı olarak

kullanılmaz. Daha fazla bilgi için www.farukcubukcu.com adresine bakınız.

5-4-3 Kuralı

Bir thicknet network’ü ençok beş segment’ten oluşabilir. Bu segmentler dört repeater
tarafından destekelenebilir. Ve ancak üç segment’a bilgisayarlar bağlanabilir. Kalan iki
segment ise yine birer repeater olarak kullanılır.

Büyük network’lerde thinnet ile thicknet birleşimi yapılabilir. Genellikle thicknet’ler bir
backbone olarak alt network’ların bağlanmasını sağlar.

10BaseFL

10BaseFL standardı 10 Mbps hızında ve baseband bir network’ün fiber-optik kablo üzerine
gerçekleştirilmedir. Bu network tipinde segment uzunluğu 2000 metredir.

C. 100 Mbps IEEE Standart

100 Mbps standardı daha hızlı bir network gereksinimini karşılamak için geliştirilmiştir. 100
Mbps standardı iki standart olarak kaşımıza çıkar:

• 100BaseVG-AnyLAN Ethernet
• 100BaseX Ethernet (Fast Ethernet)

100BaseVG-AnyLAN network teknolojisi Ethernet ve Token Ring mimarilerini destekler.

100BaseVG-AnyLAN network’lerin genel özellikleri şunlardır:

• 100 Mbps veri iletimi.

• Katagori 3,4,5 twisted-pair kablo ve fiber-optik kablo.
• Ethernet ve Token Ring mimarilerini destekler.

100BaseX Ethernet (Fast Ethernet) teknolojisi ise UTP Katagori 5 kablo yapısını kullanır ve
CSMA/CD erişim yöntemini kullanır. Bu network yönteminde ise üç ayrı ortam kullanmak
mümkündür:

• 100BaseT4 (4-pair Katagori 3, 4 ya da 5 UTP)

• 100BaseTX (2-pair Katagori 5 UTP ya da STP)
• 100BaseFX (2-strand fiber-optik kablo)

II. Star Topology

Çok yaygın olarak kullanılan bu yerleşim biçiminde her bilgisayar merkezi bir hub ya da
concentrator birimine ayrı bir kablo ile bağlıdır. Bus yerleşim biçiminde kablo üzerindeki bir
sorunun bütün kullanıcıları etkilemesinden dolayı Star yerleşim daha fazla kullanılmaktadır.

Star yerleşim biçimi günümzüde Ethernet ve Token Ring network’lerinde yaygın olarak
kullanılır.

NOT: Bu dokümanlar Faruk Çubukçu tarafından hazırlanmıştır. Ticari amaçlı olarak

kullanılmaz. Daha fazla bilgi için www.farukcubukcu.com adresine bakınız.

Star yerleşim biçiminde bilgisayarlar merkezi biçimde konuşlandırılan bir hub’a bağlı olarak
çalışırlar. Bilgisayarlar tarafından üretilen sinyaller önce hub’a ulaşırlar ardından diğer
bilgisayarlara ulaştırılırlar.

Star yerleşim biçimde bütün bilgisayarlar bir hub’a bağlıdır. Diğer bir deyişle bütün
bilgisayarlara hub’tan bir kablo çekilir. Bu merkezi dağıtım sistemi yıldız yerleşim biçimde
her bilgisayara özel bir kablo çekilmesini böylece herhangi bir kablo arızasının sadece o
bilgisayarı etkilemesi sağlar. Böylece tüm network çökmez. Ancak merkezi dağıtım birim
hub’ın bozulması durumunda ise bütün network çöker.

Şekil: Star Yerleşim Biçimi

Fiziksel Star-Wired Ring yerleşim biçimide ise birden çok hub kullanılır. Hub’a bağlı
bilgisayarlar Star yerleşim biçimini oluştururlar.

Bu yerleşim biçimin şu üstünlükleri vardır:

• Tek bir kablo sorununun bütün network’ü etkilememesi.

• Daha iyi bir network yönetimi.
• Network’e PC eklemek ve çıkarmak kolay.
Bu yerleşim biçiminin zayıf yönleri ise şunlardır:

• Bütün birimlerin bağlı olduğu hub’ın bir sorunu bütün network’ü etkiler.
• Bütün birimler için tek bir kablo hattının çekilmesi maliyeti

A. UTP

UTP (Unshielded Twisted-Pair), 10BaseT network’lerde ve diğer LAN ortamlarında yaygın

olarak kullanılan kablodur. Maksimum UTP kablo uzunluğu 100 m dir. UTP kablo iki izoleli
bakır kablodan oluşur. UTP kablolar ayrıca telefon sistemlerinde de kullanılır.

UTP kabloların beş standardı vardır:

Katagori Açıklama
Katagori 1 Ses iletiminde kullanılır
Katagori 2 4 Mbps veri iletiminde kullanılır
Katagori 3 0 Mbps veri iletiminde kullanılır
Katagori 4 16 Mbps veri iletiminde kullanılır
Katagori 5 100 Mbps veri iletiminde kullanılır

Katagori 2-5 kablolarda 4 çift kablo kullanılır.

UTP kablolarda özel bir koruma olmadığı için en önemli sorun “crosstalk” olarak bilinen
karışmadır. Diğer kablolardan veri ya da ses ile karışan veriler doğru olarak iletilemezler. BU
nedenle korumalı kablolar olan STP’ler kullanılır.

B. Segmentleri Bağlamak

İki segmenti bağlamak için birden çok hub yeterli olmadığında birden çok hub kullanılır.
Ancak iki hub aygıtını birbirine bağlamak için standart kablo kullanılmaz. Bu durumda
crossover kablo kullanılır. Crossover kablo gönderen ve alan kablo çiftlerini ters çevirir.

III. Trafiğin Yönetimi

Network üzerindeki bilgisayar ve aygıt sayıcı çoğaldıkça, Ethernet networkündeki performans

düşer.

A. Bridge’ler

Bridge’ler data-link katmanında çalışırlar. Fazla karmaşık aygıtlar olmayan bridge’ler gelen
frame’leri alır ve yönlendirirler. Bridge’ler fiziksel bağlantının yanı sıra network trafiğini
kontrol eden aygıtlardır. Bir segment’teki trafiği o segment içinde yerel yaparak sinyallerin
daha uzun zamanda yerine gitmesini engellerler.

Şekil: Bridge aygıtı

Bridge’ler network trafiğini yönetirler. Bu işlemi yapmak için bridge’ler bağlantıların MAC
adreslerini kayıt ederler. Ardından lokal olarak yapılan bağlantılarda diğer segment’lere
gidilmesini engellerler.

Bridge’ler local ve remote olabilirler. Local bridge’ler birçok LAN segmenti arasında
doğrudan bağlantıyı sağlarlar. Remote (uzak) bridge’ler ise LAN segment’leri arasında telefon
hatları aracılığıyla iletişimi sağlar.

Bridge’ler aynı fiziksel-katman ve aynı MAC bilgisini kullanırlar. Farklı protokolleri

kullanarak veri iletemezler.

Şekil: Bridge kullanılarak alt network yaratma

B. Bridge – Özet

• Trafiği filtreler ya da yöneltirler.

• Broadcast paketlerini yöneltirler.
• Layer 2, data-link katmanında çalışırlar.
 • Aynı türdeki iki networkü birleştirirler.
• Makinelerin MAC adreslerini öğrenirler.ç
• Route için kullanılmazlar.

C. Router’lar

Routing verilerin network’ler arasında taşınması işlemidir. Bu işlem brigde’ler tarafından da

yapılır. Aralarındaki fark ise bridging işlemi OSI 2. katmanında (data-link) gerçekleşirken,
routing işlemi OSI 3. katmanında (network) gerçekleşir.

Router’ler network’leri birbirine bağlayan aygıtlardır. Router ile bağlanacak network’ler aynı
üst düzey protokolü kullanıyor olmalıdırlar. TCP/IP, IPX gibi.

Router’ler network’leri bir network numarası ile numaralandırırlar. Network numarası

mantıksal bir network’e verilen bir numaradır.

Router aygıtları OSI network ve transport katmanında çalışırlar. Router’lar görevi network’ler
arasındaki iletişimi yönlendirmektir. Router’lar internetworking’de şu görevleri üstlenirler:

• Adresleme
• Bağlantı protokolleri
• Paket yönetimi
• Hata kontrolü
• Yönlendirme

Router’lar verinin iletiminde en uygun yolu bulurlar. Network trafiğini düzenlerler ve

herhangi bit segment’in fazla yüklenmesini engellerler. Bu işleme “load balancing” denir.

Bir router’in görevleri şunlardır:

• Bir veri paketini okumak.

• Paketin protokollerini çıkarmak.
• Gideceğin network adresini yerleştirmek.
• Routing bilgisini eklemek.
• Paketi alıcısına en uygun yolla göndermek

D. Router – Özet

• MAC adres temelli değildir. IP adreslerini kullanırlar.

• Network trafiğini filtreler ve yönlendirirler.
• İki nokta arasındaki en kısa yolu bulurlar.
• Üçüncü katmanda (Layer 3) çalışırlar.

IV.Sorular

1. Which topology 100 BaseTX use ?

Yanıt: 100 Base TX use a star bus topology
2. What do bridges use to make their decisions?
Yanıt: Bridge make their decisions based on MAC addresses.
3. What is the maximum distance between a 10BaseT and its hub ?
Yanıt: 100 meters.
4. What type of connector that UTP cable use?
Yanıt: RJ-45 Connector
5. What is the maximum segment length in 10Base5 network?
Yanıt: 500 meters.
Hafta 3: Ring Topolojileri ve Token Ring

Amaçlar:

• Token Ring network teknolojisini açıklamak.

• Token Ring için kullanılan aygıtları açıklamak.

I. Token Ring

Token Ring 1980’li yıllarda geliştirilmiştir. Daha sonra IBM tarafından kabul edilmiş ve
endüstri standardı olarak kabul edilmiştir. Token Ring netwoklerde network’e erişmek için
token denilen bir kontrol bilgisine sahip olmak gerekir.

Token Ring network’ler fiziksel olarak bir Star network görünümündedir. Ancak mantıksal
olarak bir ring (halkayı) andırır. Her bilgisayar merkezi bir birime (MSAU) bağlıdır. MSAU
her istasyondan aldığı sinyalleri bir sonraki aktararak iletişimi yönlendirir.

Orijinal Token Ring network’ler 4 Mbps’dir. Bugün günümüzde kurulu birçok Token Ring
network 16 Mbps hızındadır. Token Ring network’lerde network’e erişecek bir sonraki
bilgisyar bellidir. Döngünün yönü istasyon tarafından belirlenir. Collision olmaz. Bu nedenle
Ethernet’e göre daha sistemli bir network görünümündedir.

Modern Token Ring network’lerde UTP ve STP kablolar kullanılır.

A. Token Ring/IEEE 802.5

Token Ring 802.5 olarak da bilinir. Bu network’lerde token-passing erişim yöntemi kullanılır.
Token adlı bir bilgi network üzerinde dolaşır. Token’a sahip olmak veri göndermeye hak
kazanmak anlamındadır.

CSMA/CD erişim tekniğinde verinin gönderileceği zaman ve süresi kesin olmazken, token-
passing erişim yönteminde erişim belli zaman içinde yapılır.

Ethernet 802.5 Frame Özellikleri,

SD (Start Delimeter Bir token’ın başlangıcını gösterir.

AC (Access Control) Token-Ring öncelik sistemini belirtir.
Paketin veri mi yoksa kontrol mü içerdiğini
FC (Frame Control)
gösterir.
DA (Destination Address) 6 bayt uzunluğunda hedef adres.
Gönderen istasyonun 6 bayt uzunluğundaki
SA (Source Address)
tam adresi
FCS (Frame Check Sequence) CRC hesaplamasının sonucu.
ED (End Delimeter) Frame’in sonunu gösterir.
Gönderen istasyona iletimin başarılı ya da
FS (Frame Status)
başarısız olduğunu belirtir.

B. Token Ring Teknolojisinin Özellikleri

Token Ring network’ler fiziksel olarak bir star görünümündedir. Token Ring network’lerde
değişik kablo türleri kullanılır. Ancak genellikle UTP kablo kullanılır. Network üzerindeki
istasyonlar bir güçlendiriciye (concentrator) bağlıdır. Bu güçlendirici birime MAU
(Multistation Access Unit) denir.

MAU’ları çoğu aktif hub olarak adlandırılır. Bu özellik hub üzerindeki herbir çıkışın bir
repeater gibi çalışmasını sağlar. Birçok Token Ring network’te Ethernet’te olduğu gibi UTP
kablı ve RJ-45 konnektörü kullanılır.

Token Ring sisteminde verilerin iletimini kontrol eden sistem CSMA/CD’den oldukça
farklıdır. Token Ring network’lerinde özel bir paket (3 bayt-24 bit) ring üzerinde sürekli
döner. Bu bilgiye “token” denilir.

NOT: Bu dokümanlar Faruk Çubukçu tarafından hazırlanmıştır. Ticari amaçlı olarak

kullanılmaz. Daha fazla bilgi için www.farukcubukcu.com adresine bakınız.

Token’ı alan istasyon kablo üzerinde veri gönderir. Diğerleri bekler. Verinin ulaştığını kontrol
eden istasyon yeni bir token oluşturarak network’e bırakır. Token’a sahip olmayan bilgisayar
iletişim yapamaz.

Bunun dışında veri paketleri ise üç tane 8-bit alandan oluşur. Bunlar Starting Delimeter,
Access Control, Ending Delimeter.

Bir paketin genel olarak formatı:

Network başlığı Yönlendirme bilgisi Veri Network izleyeni

Network üzerinde gönderilen bilginin bir fiziksel adresi olmalıdır. Bu adres MAC (Media
Access Control ) olarak da adlandırılır. Ethernet, IEEE 802.3 ve Token Ring networklerindeki
bütün fiziksel adresler 48-bit uzunluğundadır. Bu adres 6 bayt olarak ifade edilir. Böylece 6
bayt kaynak adresi ve 6 bayt hedef adres ortaya çıkar.

C. Ring Topoloji

Token Ring network’ler bir yıldız yerleşim biçimi olarak kurulurlar. Bilgisayarlar merkezi bir
hub’a bağlanırlar. Ancak bilgisayarlar bir halka üzerinde yerleşmiş gibi birbirleriyle ardışık
iletişim kurarlar. Buna mantıksal olarak halka denir.

Şekil: Mantıksal Halka

Fiziksel halka (ring) ise aygıtların network üzerindeki yerleşimini ifade eder.

Şekil: Fiziksel Halka

D. Token Ring’in Temelleri

Bir Token Ring network’ü şu özelliklere sahiptir.

 • Star yerleşim biçimi
• Token passing erişim yöntemi
• UTP ve STP (IBM 1, 2 ve 3) kablolama
• 4-16 Mbps hız
• Baseband iletim
• 802.5 spesifikasyonu

Token Ring network’lerde veri iletiminde farklı bir frame biçimi kullanılır. Token frame’I
network’n kontrolünü yaparken veri frame’i de verinin iletimini sağlar. Frame’in veri mi
yoksa token’mı olduğu frame’in üzerindeki Media Access Control alanı ile belirlenir.

Token Ring SNA (Systems Network Architecture) ortamında kullanılır.

E. Token Ring’in İşleyişi

Bir bilgisayarın veri iletimi ile ilk token network üzerinde dolaşmaya başlar. Network
üzerinde aynı anda bir token dolaşabilir. Veri iletecek bilgisayar kendi token’ını network
üzerinde dolaştırarak verisini iletir. Alıcı bilgisayar veri frame’ini yakarlar. Ardından yeni bir
token network üzerinde dolaşmaya başlar.

Token Ring mimarisinda bilgisayarlar birer repeater görevi görürler. Sinyalleri yeniden
oluşturarak network üzerinde dolaşımını sağlarlar. Bu arada belirtmek gerekirki Token Ring
network’ler aktif netwok’türler. Aktif network’lerde ber bilgisayar veri iletiminde rol oynar bu
nedenle network üzerindeki bilgisayarlardan birisinin çökmesi bütün network’ü çöktürür.

F. Token Ring ve Ethernet Karşılaştırması

Aşağıdaki tabloda Ethernet ile Token Ring belli özellikler bakımından karşılaştırılmıştır:

10Base2 10Base5 10BaseT Token Ring

Yerleşim biçimi Bus Bus Star Bus Star Ring
RG-58 (thinnet Katagori 3, 4, 5
Kablo tipi Thicknet UTP ya da STP
koaxial) UTP
Network kartına DIX ya da AUI
BNC T Konnektör RJ-45 RJ-45
bağlantı tipi konnektör
Terminatör
50 ohm 50 ohm uygulanamaz Uygulanamaz
rezistansı
85-115 UTP 135- 100-120 UTP150
İmpedans 50 ohm 50 ohm
165 STP STP
Maksimum
segment 185 m 500 m 100 m 45-200 m
uzunluğu
Maksimum bağlı
5-4-3 kuralı 5-4-3 kuralı 5-4-3 kuralı 33 MSAU
segment
Maksimum
toplam network 925 m 2460 m sınırsız Sınırsız
uzunluğu
Her segment’te
maksimum 30 100 72-260
bilgisayar
G. Token Ring Network’te Hız

Token Ring networkler 4 ya da 16 megabits hızında çalışır. Bununla birlikte ring üzerindeki
en yavaş aygıt toplam ringin hızını belirler.

H. Token Ring Network’te Hub

Token Ring network mimarisinde kullanılan hub değişik biçimlerde adlandırılır:

• MAU (Multistation Access Unit)

• MSAU (Multistation Access Unit)
• SMAU (Smart Multistation Access Unit)

Bir IBM MSAU, 10 bağlantı çıkışa sahiptir. Herbir MSAU, UTP ile 72 bilgisayara, STP ile
260 bilgisayarın bağlanmasını sağlar. Bu arada IBM MSAU’lar bir bilgisayarın arızalanması
durumunda onu devre dışı bırakarak network’ün çalışmasını devam etmesini sağlarlar.

IBM Token Ring network dolduğunda diğer bir MSAU ile genişletilebilir. Token Ring
network’te bilgisayarların hub’a bağlanması için UTP ya da STP kablo kullanılır. Kablo
olarak genellikle IBM Type 3 kablo kullanılır.

Kablo tipine göre hub’tan olan uzaklık değişir:

Kablo tipi Uzaklık

Type 1 IBM kablo 101 m
STP 100 m
UTP 45 m

Ayrıca MSAU’ya bağlanmak için patch kablolar da kullanılabilir. Patch kablolar da bilgisayar
ile MSAU arasında 45m olabilir.

NOT: Bu dokümanlar Faruk Çubukçu tarafından hazırlanmıştır. Ticari amaçlı olarak

kullanılmaz. Daha fazla bilgi için www.farukcubukcu.com adresine bakınız.

II. Sorular

1. Which topologies that Token Ring use?

Yanıt: star (as a fhysical) and ring (as a logical)
2. Which type of cabling that Token Ring use?
Yanıt: Token Ring use UTP or STP cabling.
3. How many nodes that a Token Ring MAU support?
Yanıt: Token ring MAU using STP can support up 260 nodes.
Yanıt: Token ring MAU using UTP can support up 72 nodes
Hafta 4: OSI Modeli

Amaçlar:

• OSI katmanlı network modelini açıklamak.

• Katmanları (layers) açıklamak.

I. OSI Modeli

OSI (Open Systems Interconnection) modeli ISO (International Standards Organization)

tarafından geliştirilmiştir ve iki bilgisayar arasındaki iletişimin nasıl olacağını tanımlar. İlk
olarak 1978 yılında yılında ortaya çıkarılan bu standart 1984 yılında yeniden düzenlenerek
OSI (Open System Interconnect) olarak referans modeli olarak yayınlanmıştır. Model yaygın
olarak kabul görmüş ve network işlemi için bir kılavuz olmuştur.

OSI Modeli herhangi bir donanım ya da network tipine özel değildir. OSI’nin amacı network
mimarilerinin ve protokollerinin bir network ürünü bileşeni gibi kullanılmasını sağlamaktır.

ISO standartları network üzerindeki iletişimi sağlarken karmaşık bir yol izler. ISO standardı
yeni katmana (alt göreve) ayrılmıştır. OSI modeli olarak bilinen yedi katman şunlardır:

Tablo: OSI modeli

No Katman İşlevi
Kullanıcı uygulamalarına
7 Application
servis sağlar.
Kullanıcı uygulaması için
6 Presentation verinin dönüşümünü sağlar.
Veriyi yeniden düzenler.
Sistemler arasındaki iletişimi
5 Session
sağlar.
Temel network bağlantısı
sağlayan 1 ve 3. katman ile
uygulama iletişimini sağlayan
4 Transport
5 ve 7. üst üç katman
arasındaki bu katman bu
bölümleri birbirinden ayırır.
Network bağlantısını
3 Network düzenlemek, devam ettirmek
ve sonlandırmaktan sorumlu.
Fiziksel bağlantıyı sağlar. Veri
2 Data Link
frame’lerini düzenler.
Veri iletimi ortamı düzeyinde
1 Physical verilerin elektrik sinyalleri
olarak iletimini sağlar.

OSI modelinin kullanımını da en önemli şeylerden birisi kendi özel terminolojidir. Bu

terminolojiye göre katmanlar ve fonksiyonlar vardır. Her katman bir sonraki katmana veriyi
iletirken kendi artı değerini ekler. Taşınacak veriye paket ya da frame denir. “frame”’ler data
link katmanı tarafından geliştirilirler. “Datagram”’lar network katmanı tarafından
geliştirilirler. “Message”’ler application katmanı tarafından geliştirilir.

Bir network paketi veriyi ve orijinal isteği içerir. Paketler OSI katmanları tarafından
geliştirilen birçok frame tarafından çevrelenmiştir. Her frame farklı alanları içerir.

A. Katmanlar (Layer)

OSI modelinde iletişim problemi yedi katman ile çözülmüş. İki bilgisayar sisteminin
birbiriyle iletişim kurabilmesi için önce uygulama programın sistemin 7. katmanıyla konuşur.
Bu katman 6. katmanla ve böylece ilerler. Ardından iletişim network hattına oradanda diğer
sistemin 1. katmanına geçer. Buradan diğer katmanlara yükselir.

Bütün LAN’lardaki teknolojinin anlaşılması için OSI layer olarak adlandırılan yedi katmanlı
modeli anlaşılması gerekir. OSI modeli modüler bir mimariye dayanır. Her katmanda belli bir
iş yapılırak bir sonraki katmana geçilir.

Şekil: Network üzerinde iki bilgisayarın iletişimi

OSI modeli donanım birimleri bakımından bir ayrım gözetmez. Fiziksel katman bağlantıyı
gerçekleştirmek için gerekli her bileşenle uyum içinde çalışır. Bu bileşenler fiziksel medyanın
yansıra hub’lar network adaptörleri vb. gibi bileşenlerdir.

Bir OSI katmanı iletişim servisini tanımlar. Katman üzerinde iletişimin kuralları protokoller
ile düzenlenir. Bir protokol verinin iletimi sağlar.
Katmanlı model işlemlerin farklı teknolojilerle yapılmasını sağlar. Örneğin farklı kablolama
yöntemlerinin kullanılmasının ardından üst katmanlardaki işlemler aynen devam edebilir. Her
bir katman bir önceki ya da bir sonraki işlemden haberdardır.

Katman Protokol
7 Application(Uygulama) Dosya sunucusu
6 Presentation(Sunu)
5 Session(Oturum) Taşıyıcılar, NETBIOS
4 Transport(Taşıma) TCP, SPP
3 Network IP, Router

2 Data Link (Veri Bağlantı) Ethernet, Token Ring köprüleri

1 Physical(Fiziksel) Kablolama

B. Katmanlar Arasındaki İlişki

Herbir katmanın görevi bir üst (yüksek) katmana servis sağlamaktır. İki bilgisayar arasındaki
iletişimde katmanlar sırasıyla iletişim kurarkar; eş düzeydeki katmanlar aslında doğrudan
iletişim kurmazlar ancak aralarında sanal bir iletişim oluşur.

Şekil: İki Bilgisayar Arasında; Katmanlar gerçek (dikey) ve sanal (yatay) arasındaki ilişki

Veri bir katmandan diğerine iletilmeden önce paketlere bölünür.Paket bir aygıttan diğerine
veri aktarmada kullanılan bir birim veridir. Her katmanda pakete ek bilgiler (formatlama ya da
adresleme) eklenir.

Verinin iletimi üst katmandan alt katmana doğru olur. Verinin kablo ile iletimi fiziksel katman
tarafından gerçekleştirilir. Diğer bilgisayarda ise önce fiziksel katman ile karşılanan veri üst
katmanlara doğru hareket eder.

C. Physical (Fiziksel) Katman

En alt katmandır. Verileri bit olarak iletir. Bu katmanda network kablosu ile iletişim kurulur.
Fiziksel katman düzeyinde verilerin sayısal olarak (basebant) koaksiyel kablo, UTP ya da
fiber-optik üzerinden iletimi yapılır. Fiziksel iletimle ilgili olarak yaygın olarak IEEE 802.3,
802.4 ve 802.5 standartları kullanılır. Bunun dışında ANSI FDDI (Fiber Distributed Data
Interface) standardı ve daha sonra çıkan yeni standartlar vardır.

Fiziksel katman verinin gönderilmesini ve alınmasını tanımlayan katmandır. Kablolamayı ve

network kartına bağlanmayı sağlayan birimleri içerir. İletim ortamındaki sinyal iletimini
kontrol eder.

Fiziksel katman bitlerin bir bilgisayardan diğerine gönderildiği bir katmandır. Diğer bir
deyişle network’ün ta kendisidir. Network üzerinde iki istasyon arasındaki bağlantı bakır bir
kablo, fiber-optik, radyo sinyalleri, mikrodalga, infrared ya da ortama göre değişen bir medya
olabilir.

Fiziksel katman verilerin bit olarak (elektronik olarak ) iletimiyle ilgilenir. Veri paketleriyle,
frame’lerle, adreslerle ya da verinin ulaşacağı hedef ile ilgilenmez.

Medya Özellikleri

Fiziksel katman verinin iletildiği medya ile ilgilidir. Verilerin iletileceği çok fazla medya
olduğu için ISO ve diğer firmalar tarafından çok sayıda kılavuz medya özelliklerini açıklamak
için çalışmalar yapmaktadır. Özellikle hız, uzunluklar, güvenlik vb. özellikler medya türlerini
tanımlar.

Network’lerin çoğunda sayısal sinyalleme kullanılır. Sayısal sinyallerin iletiminde en büyük

sorun zamanlamadır. Bu sorunu gidermek için çeşitli sinyal iletim yöntemleri geliştirilmiştir.

D. Data Link (Veri Hattı) Katmanı

Data Link katmanında; bir alt aşamada sağlana elketronik medya üzerinde verilerin nasıl
iletilrceği ya da verilerin bu medyaya nasıl konulacağı belirlenir.

Bu katmanda Ethernet ya da Token Ring olarak bilinen erişim yöntemleri çalışır. Bu erişim
yöntemleri verileri kendi protokollerine uygun olarak işleyerek iletirler. Veri hattı katmanında
veriler network katmanından fiziksel katmana gönderilirler. Bu aşamada veriler belli parçalara
bölünür. Bu parçalara paket ya da frame denir.

Frame’ler verileri belli bir kontrol içinde göndermeyi sağlayan paketlerdir.

Şekil: Paketin Bileşenleri

Veri hattı katmanında yaygın olarak kullanılan protokoller Ethernet ve Token Ring’dir.

E. Verilerin Kapsüllenerek İletilmesi

Verilerin iletiminde temel olan veriler paket (frame olarak da adlandırılır) olarak
yapılandığına göre paketlerin veri iletiminde önemli bir yer tutarlar. Paketler LAN üzerinde
taşınan bir birim bilgidir. Paketler OSI modelinin farklı katmanlarına göre işlenirler. Bu
işleme kapsülleme (encapsulation) denir. Bu işlemle her OSI katmanında bir üst düzeyden
alınan veri işlenir ve ardından kapsüllenerek bir sonraki düzeye gönderilir.

Birçok kapsülleme tekniği vardır. Bu işlem bir dizi protokol ile sağlanır. Ancak bütün
kapsülleme işlemlerinde veriye dokunulmadan ona ekleme yapılır.

Şekil: Kapsülleme

İş istasyonu veri Sunucu

Uygulama U Uygulama U
Sunu U Sunu U
Oturum SU Oturum SU
Gönderme OSU Gönderme OSU
Network GOSU Network GOSU
Veri hattı NGOSU Veri hattı NGOSU
Fiziksel VNGOSU Fiziksel VNGOSU

Yukarıdaki şekilde görüldüğü gibi her katman kendi bilgisini ekleyerek verili bir sonraki
katmana gönderir. Ya da tam tersi her katman kendi elde ederek (çıkartarak) veriyi bir sonraki
katmana gönderir.

Ethernet network’ünde kapsüllenen veri paket olarak hareket eder.

Bir paketin genel olarak formatı: .

Network başlığı Veri Network izleyeni

F. Network Katmanı

Network katmanının ana görevi yönlendirme (routing) dir. Yönlendirme işlemi paketlerin
yerel network dışında diğer network’lere gönderilmesini sağlar.

Network katmanında iki istasyon arasında en ekonomik yoldan verinin iletimi kontrol edilir.
Bu katman sayesinde verinin router’lar aracılığıyla yönlendirilmesi sağlanır.

Network aşamasında mesajlar adreslenir ayrıca mantıksal adresler fiziksel adreslere çevirilir.
Bu aşamada network trafiği, routing gibi işlemler de yapılır.

G. Transport (Taşıma) Katmanı

Transport katmanının görevi network katmanında yapılmayan işlemleri tamamlamaktır.

Transport katmanı network’ün servis kalitesini (QoS) artırır.
Transport katmanı bağlantılı ve bağlantısız protokolleri bir arada kullanır.

"Quality of Service", bir network servisinin kalitesinin ölçümü için belli kriterleri kullanılır:

• İletişimin maliyeti
• İletişim için sağlanan bant genişliği
• Network katmanında oluşan hataların giderilmesi
• Kayıp paketlerin kurtarılması
• Sırası bozulan paketlerin yeniden düzenlenmesi

Transport katmanında verinin uçtan uca iletimi sağlanır. Verinin hata kontrolü ve zamanında
ulaşı ulaşmadığı kontrol edilir. Taşıma katmanı taşıma katmanı üst katmanlara taşıma servisi
sağlar.

H. Session (Oturum) Katmanı

Oturum katmanında iki nokta arasında iletişim bağlantısı kurulur, başlatılır ve sona erdirilir.
Oturum Katmanı uygulamalar arasındaki oturumu temsil eder. Oturum katmanı sunum
katmanına yollanacak veriler arasından diyalog kurar.

Oturum katmanında iki bilgisayardaki uygulama arasındaki bağlantının yapılması,

kullanılması ve bitilmesi işlemleri yapılır.

I. Presentation (Sunuş) Katmanı

Sunu katmanında verinin çevrilmesi işlemi yapılır. Sunum KatmanıUygulama katmanına

verileri yollar. Bu katmanda verinin yapısı, biçimi ile ilgili düzenlemeler yapılır.

Sunu katmanında verinin formatı belirlenir. Ayrıca verinin şifrelenmesi ve açılması da bu

katmanda yapılır. Yine bu katmanda verinin sıkıştırılması işlemi yapılır.

J. Application (Uygulama) Katmanı

Bilgisayar uygulaması ile network arasında gerçek bir arabirim sağlar. Bu katman kullanıcıya
en yakın olandır. Sadece bu katman diğer katmanlara servis sağlamaz.

Uygulama katmanında ise uygulamaların network üzerinde çalışması sağlanır.

Uygulama katmanı netwrok servisini kullanacak olan programdır. Bu katman kullanıcının
gereksinimlerin karşılar. Örneğin veritabanı uygulaması ya da e-mail uygulaması.

II. Gözden Geçirme

1. OSI modelini ve katmanlarını açıklayın?

2. Hangi katmanda veri sıkıştırılması yapılır?
3. İki bilgisayar arasındaki iletişim gerçekleştirmek için katmanların işlevi nelerdir?
4. Katmanlar arasındaki iletişimi ve yönünü tartışın?

III. Sorular
1. At which layer that routers operate?
Yanıt: Network layer.
2. At which layer that bridges operate?
Yanıt: Data link layer.
3. At which layer Ethernet operate?
Yanıt: Ethernet operates at physical and data link layers
Hafta 5: Protokoller

Amaçlar:

• Protokolleri tanımlamak.
• LAN ve WAN protokollerini açıklamak.
• TCP/IP protokolünü açıklamak.

I. Protokoller

Protokoller iletişimin kurallarıdır. Bir network’teki iletişim kuralları protokoller tarafından

düzenlenir. Diğer bir deyişle bilgisayarlar aynı ya da uyumlu protokolleri kullanıyorlarsa
birbirleriyle iletişim kurabilirler.

Çok sayıda protokol vardır. Ancak her birinin değişik amaçları vardır. OSI modeline göre veri
iletiminde birçok protokol birlikte çalışır. Bu bileşime protokol kümesi (protocol stack) denir.
Böylece bir protokol kümesinde farklı protokoller bulunabilir.

OSI katmanı protokolün fonksiyonunu da belirler. Örneğin bir protokol fiziksel katmanda
çalışıyorsa onun görevi verinin kablo ile iki network kartı arasında iletimidir.

A. Standart Protokol Kümeleri (Stacks)

Network dünyasında belli protokol kümeleri standart hale gelmiştir. Bunlar:

OSI protokol kümesi:

• IBM System Network Architecture (SNA)

• Digital DECnet
• Novell Netware
• Apple AppleTalk
• TCP/IP

B. Yönlendirilebir (Routable) ve Yönlendirilemez (Non-routable) Protokoller

1980’li yıllarda LAN’lar daha küçüktü ve bir segment (network kablosu) ile network
oluşturmak mümkündü. Ancak günümüzde LAN’lar diğer LAN’larla iletişim kurmaktadırlar.

Bu durumda birden çok networkü birbirine bağlayacak ve farklı network’lerle iletişim

kurabilecek protokollere gereksinim duyulmuştur. İşte bu durumda routable ve nonroutable
protokoller ortaya çıkmıştır.

Örneğin TCP/IP protokolü routable protokoldür ve bu özelliğiyle LAN'larda ve LAN, WAN

networklerinde kullanılır.

NOT: Bu dokümanlar Faruk Çubukçu tarafından hazırlanmıştır. Ticari amaçlı olarak

kullanılmaz. Daha fazla bilgi için www.farukcubukcu.com adresine bakınız.
C. Yaygın Kullanılan Protokoller

Çok sayıda protokol vardır. Bunları bir çoğu Windows 2000 tarafından da desteklenmektedir:

Windows işletim sistemlerince desteklenen protokoller:

• Transmission Control Protocol/Internet Protocol (TCP/IP)

• Asynchronous Transfer Mode (ATM)
• NetWare Internetwork Packet Exchange/Sequenced Packet Exchange (IPX/SPX)
• NetBIOS Enhanced User Interface (NetBEUI)
• AppleTalk
• Data Link Control (DLC)
• Infrared Data Association (IrDA)

Protokolleri, diğer bir sınıflamayla; LAN (Local Area Networks), WAN (Wide Area
Network), Dial-Up ve VPN olmak üzere RAS (Remote Access Protocols-Uzaktan Erişim
Protokolleri) protokolleri olarak gruplamak mümkündür:

D. LAN Protokolleri

TCP/IP

TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol) endüstri standardı olan bir iletişim
protokolüdür. TCP/IP, yerel networkler (LAN) ve geniş alan networkleri (WAN) için
geliştirilmiştir. Standart olarak routable (yöneltilebilir) olan TCP/IP protokolü, özellikle
Internet ve Intranet ortamlarının temelidir.

TCP/IP’nin bazı tasarım özellikleri:

• Hata düzeltme olanakları.

• Alt networklere (subnet) bağlanma.
• Belli bir sahibi olmaması.
• Minimum veri kullanımı.

NWLink

NWLink, Microsoft-uyumlu IPX/SPX protokolüdür. Sadece NWLink ile Windows 2000

bilgisayarların NetWare server üzerindeki dosyalara ve yazıcılara ulaşması mümkün değildir.
Bu durumda sadece client/server uygulamalar çalıştırılır. Dosyalara ve yazıcılara erişmek için
bir redirector’ın da yüklenmesi gerekir. Bu düzenleme Client Service for NetWare ile yapılır.
Windows 2000 Server üzerinde de Gateway Service for NetWare servisi vardır.

NetBEUI

NetBEUI (NetBIOS Extended User Interface) küçük LAN networkleri için geliştirilmiştir.
Windows 3.11 ve Windows 9x gibi ortamlar için idealdir. Routable (yönlendirilebilir)
olmadığı için büyük network altyapılarında kullanılmamaktadır.

AppleTalk
AppleTalk protokolü Apple Computer Corporation tarafından geliştirilmiştir. AppleTalk,
Macintosh bilgisayarlarla iletişim kurmak için kullanılır. AppleTalk ile Windows 2000, router
ve dial-up server olabilir. Ayrıca dosya ve yazıcı desteği sağlar.

DLC

Data Link Control (DLC) IBM mainframe bilgisayarları ile iletişim için geliştirilmiştir. DLC
protokolü PC’ler ardındaki veri iletişimi için geliştirilmemiştir. Bunun yanı sıra ağa doğrudan
bağlı olan Hewlett-Packard yazıcıları için de DLC protokolü kullanılır.

IrDA

Infrared Data Association (IrDA) yüksek hızlı kablosuz infrared protokolüdür. IrDA değişik
aygıtların iletişim kurmasını sağlar. Kameralar, yazıcılar, bilgisayarlar iletişim için bu
teknolojiyi kullanabilirler.

E. RAS Protokolleri

SLIP

İstemcilerin modem aracılığıyla bir RAS Server'a bağlanmasını sağlar. Kısıtlamalarından

doyalı PPP protokolü kullanılır.

PPP

İstemcilerin modem aracılığıyla bir RAS Server'a bağlanmasını sağlar. SLIP protokolünün
gelişmiş şeklidir denilebilir. PPP ile Windows 2000 bilgisayarları uzak networklere
bağlanabilirler.

PPTP

PPTP istemci ile PPTP sunucu arasında şifrelenmiş veri iletimini sağlayan bir protokoldür. Bu
işleme "tunnelling" denir.

L2TP

Aynı PPTP gibi istemci ile PPTP sunucu arasında şifrelenmiş veri iletimini sağlayan bir
protokoldür. Bu Ancak L2TP protokolünde şifreleme olarak IPSec adı verilen şifreleme
teknolojisi de kullanılabilir.

IPSec

TCP/IP iletişiminde verilerin şifrelenerek gönderildiği bir tekniktir. IPSec, Windows 2000
networklerinin Internet ve Intranet ortamlarındaki güvenliğini oluşturmaktadır. Ayrıca PPTP
ve L2TP gibi VPN (Virtual Private Networks) protokolleri de IPSec ile şifrelenerek güvenli
hale gelirler.

II. TCP/IP Protokolü

Microsoft Windows 2000 standart (varsayım) olarak TCP/IP protokolünü kullanır. TCP/IP
farklı sistemleri (aygıtları) ve teknolojileri bağlamayı sağlayan bir protokoldür. Ayrıca
Internet'e, Web servislerine ve e-mail servislerine bağlanmanın ana yoludur.

Windows 2000 kuruluşunda varsayım olarak TCP/IP protokolü yüklenmeye çalışılır. Ancak
TCP/IP protokolü kullanılarak bir ağ oluşturmak için bir uygun bir IP adresine ve subnet
mask bilgisine gereksinim duyulur. Bunun dışında sistem yöneticisi gereksinim duyduğu
diğer protokolleri de yükleyebilir.

Windows 2000 Server konfigürasyonuna TCP/IP protokolünün eklenmesinin yararları

şunlardır:

• Routeable (yönlendirilebilir) bir protokol’e sahip olmuştur. Diğer LAN ve WAN

ağlarlara iletişim kurmayı sağlar.
• FTP ve Telnet protokollerini içerir. Farklı sistemler ve platformlar (UNIX) arasında
veri alışverişi sağlar.
• Internet’e erişim sağlar.

TCP/IP sayesinde Windows 2000 Server Microsoft Network dışında aşağıdaki sistemlerle de
iletişim kurabilir:

• Internet hostları
• Apple Macintosh sistemleri
• UNIX sistemleri
• IBM mainframe’leri
• DEC pathworks sistemler
• Doğrudan networke bağlanmış olan yazıcılar

A. TCP/IP Protokol Kümesi

TCP/IP protokol kümesi Windows 2000 networkünün oluşmasını sağlar. TCP/IP protokol
kümesi altı çekirdek protokol ve bir dizi yardımcı program (utility) içerir.

Altı çekirdek protokol:

• TCP (Transmission Control Protocol)

• UDP (User Datagram Protocol)
• IP (Internet Protocol)
• ICMP (Internet Control Message Protocol)
• IGMP (Internet Group Management Protocol)
• ARP (Address Resolution Protocol)

Yardımcı programlar:

Tablo: Yardımcı programlar

Program İşlevi
Ping Konfigürasyonu kontrol eder ve bağlantıyı
test eder. Ping 131.140.1.1 şeklinde
 kullanılır.
FTP
Windows bilgisayarlar ile TCP/IP hostları
arasında tek yönlü dosya transferini sağlar.

Windows bilgisayarlar ile TCP/IP hostları

TFTP (Trivial File Transfer Protocol)
Telnet
RPC (Remote Copy Protocol)
arasında UDP kullanarak tek yönlü dosya
transferini sağlar.
Terminal öykünümü sağlar.
UNIX host bilgisayar ile Windows bilgisayar
arasında dosya kopyalar.

RSH (Remote Shell) UNIX hostundaki komutları çalıştırır.

REXEC (Remote Execution) Uzak bir bilgisayardaki bir işlemi çalıştırır.
Finger Uzak bilgisayar hakkında bilgi sağlar.
Yerel olarak düzenlenmiş IP adreslerinin ön
ARP
belleğini hazırlar.
IPCONFIG Mevcut TCP/IP konfigürasyonunu gösterir.
IP adresleriyle düzenlenmiş NetBIOS
NBTSTAT
bilgisayar adlarını görüntüler.
TCP/IP protokolünün çalışması ilgili bilgileri
Netstat
görüntüler.
Yerel yönlendirme tablosunu gösterir ve
Route
değiştirilmesini sağlar.
RCP, RSH ve REXEC programlarının kimlik
Hostname denetimini yaparak yerel bilgisayarın adını
döndürür.

B. TCP (Transmission Control Protocol)

TCP protokolü connection-oriented olarak adlandırılan ve iki bilgisayar arasında veri

transferi yapılmadan önce bağlantının kurulması ve veri iletiminin garantili olarak yapıldığı
bir protokoldür. TCP iletişiminde veri paketleri kullanılır. Ayrıca gönderen ve alan
uygulamalarda da port bilgisi eklenir. Port (çıkış), kaynak ve hedef uygulamanın iletişimini
sağlar.
Şekil: TCP/IP Protokol Kümesi

TCP, güvenilir ve bağlantı (connection-oriented) temelli bir servistir. Bağlanı temelli olması
bağlantının bilgisayarlar arasında veri değişiminden önce yapılması anlamına gelir. Güvenilir
olması ise iletimin kontrolünün yapılması ile ilgilidir. Belli aralıklarla ACK bilgisi ile veri
gönderimi kontrol edilir.

TCP byte-stream iletişimi kullanır. Bu yöntemde TCP segmentlerindeki datalar bir bayt dizisi
olarak işlenir. Aşağıdaki tabloda TCP header içindeki ana alanlar yer almaktadır:

Tablo: TCP Header içindeki ana alanlar

Field Function
Source Port Göderenin TCP portu.
Destination Port Alanın (hedefin) TCP portu.
Sequence Number TCP segmenti içindeki birinci baytın sıra numarası.
Window TCP ara bellek (buffer) alanının şu anki mevcut büyüklüğü
TCP header ve TCP datanın bütünlüğünü kontrol etmek için
TCP Checksum
kullanılır.

C. UDP (User Datagram Protocol)

UDP'de bir gönderim katmanı protokoldür. Ancak UDP iletiminde sağlama yapılmadığı için
gönderim garantisi olmaz. Broadcast iletiminde, az miktardaki verilerin iletiminde UDP
paketleri kullanılır. UDP iletimi, gönderimin garanti edilmediği connectionless türü bir
iletişim kurar.

UDP Servisi
UDP bağlantısız (connectionless) datagram servisidir. UDP kaybolan verilerin kurtarılması
konusunda herhangi bir garanti vermez. Bu nedenle güvenilir bir protokol olarak
nitelendirilmez.

UDP alınan verilerin garantisine gereksinim duymayan uygulamalar tarafından kullanılır.

NetBIOS name servisleri, NetBIOS datagram servisi ve SNMP servisleri UDP kullanan
uygulamalara örnektir. Aşağıdaki tabloda UDP header içindeki ana alanlar yer almaktadır:

Tablo : UDP Header içindeki ana alanlar

Alan İşlevi
Source Port Gönderen bilgisayarın UDP portu.
Destination Port Alıcı bilgisayarın UDP portu.
UDP header ve UDP datasının kontrolü için
UDP Checksum
kullanılır.

D. IP (Internet Protocol)

Hedef bilgisayarın network üzerindeki yerini bulur. Paketlerin adreslenmesi ve network

üzerindeki bilgisayarlar arasında yönlendirilmesini sağlar. IP iletimi de UPD gibi gönderimin
garanti edilmediği connectionless türü bir iletişim kurar.

IP, iki bilgisayar (aygıt) paketlerin yönlendirilmesini sağlayan bağlantısız bir protokoldür.
Bağlantısız (connectionless) olması oturumun iletişimden önce kurulmamasıyla ilgilidir.
Bununla birlikte veri iletimindeki başarı da garantili olmaz. İletimin garantisi daha üst düzey
protokol olan TCP ile sağlanır.

Bir IP paketi bir IP Header (başlık bilgisi) ve bir IP payload’tan oluşur. Aşağıdaki tabloda IP
header paketinin alanları yer almaktadır:

Tablo: IP Header içindeki alanlar

IP Header alanı İşlevi

Kaynak IP Adresi Kaynak verinin IP adresi.
Hedef IP Adresi Gideceği yerin IP adresi.
Bir spesifik IP datagramını tanımlamak için
Tanımlama
kullanılır.
Paketlerin TCP, UDP, ICMP ya da diğer
Protokol
protokollerle iletişimi ile ilgili.
IP header’ın bütünlüğünü kontrol etmek için
Checksum
kullanılan basit bir matematiksel hesaplama.
Datagramın dolaşacağı network sayısını
belirler. TTL sayesinde paketlerin sürekli
Time-to-Live (TTL) olarak dolaşması engellenir.

III. Sorular
1. What is the function of NETSTAT?
Yanıt: NETSTAT displays the current TCP/IP connection for a host.
2. What is the function of ARP?
Yanıt: ARP displays the MAC address and IP address known by a TCP/IP host.
3. Which port that http use?
Yanıt: 80
4. Which port that SNMP use?
Yanıt: 161
5. Which port that NNTP use?
Yanıt: 119
6. What is the function of the address 127.0.0.1
Yanıt: 127.0.0.1 known as the loopback or localhost address and checks the local machine.
7. Which layer at NetBEUI operates?
Yanıt: Transport.
8. Which protocols are routable?
Yanıt: IPX/SPX and TCP/IP
9. Which layer at NetBIOS operates?
Yanıt: Session.
10. When using NetBIOS, how long can the computer name be?
Yanıt: 15 characters.
Hafta 6: Network İşletim Sistemleri

Amaçlar:

• Network İşletim sistemlerini tanımlamak.

• Windows işletim sistemlerini açıklamak.

I. Network İşletim Sistemleri

Network, veri saklamak, işlemek ve iletişim kurmak için birçok bilgisayarın birbirine bağlı
olduğu bir sistemdir. Bir network değişik bilgisayar sistemleri, yazıcılar, faks makineleri, veri
saklama aygıtlarını içerir.

Network, bilgisayar servislerine paylaşımlı ve ekonomik erişim sağlamak için kurulur. Bu

işlemler bir network işletim sistemi (NOS/Network Operating Systems) tarafından karşılanır.

Bugün kullanılmakta olan çok sayıda NOS vardır:

• Microsoft Windows NT
• Novel Netware
• UNIX
• Microsoft Windows 95
• Microsoft Windows for Workgroup
• Netware Lite
• Linux

Network sistemleri; network işletim sistemlerinin yanı sıra network tiplerini, protokoller,
topology’ler, veri hattı standartlarını içeren geniş bir terimdir.

A. Network Türleri

Yerleşik network özelliklerine sahip işletim sistemlerinin desteklediği iki ana network türü
vardır:

• Eşler-arası network
• Sunucu-temelli

Eşler-arası (peer-to-peer) network’lerde bütün makineler aynı düzeydedirler. Sunucu ve

istemci olarak birbirlerinden ayrılmazlar. Birbirlerine bağlanma konusunda da aynı özelliklere
sahiptirler. İsteyen bir bilgisayar kullanıcısı kendi bilgisayarındaki kaynakları diğer
bilgisayarların kullanımı için düzenleyebilir.

Şekil :Eşler Arası Network

Eşler arası network’te atanmış özel bir bilgisayar gereksinimi olmadığı için bütün
bilgisayarlar aynıdır. Bu nedenle bilgisayar birer eş olarak adlandırılırlar. Eşler arası
network’lerde yer alan bilgisayarlar hem istemci hem de sunucu olarak görev yaparlar.

Eşler-arası network’ler aynı zamanda çalışma grubu(workgroup) olarak adlandırılır. Çalışma

grubu belli bir iş için çalışan bir grup insan anlamındadır.

Şekil : Sunucu-Temelli

Sunucu-temelli (server-based) network’lerde ise bilgisayarlardan birisi daha güçlü ve özeli bir
bilgisayardır. Buna sunucu (server) denir. Merkezi bir bilgisayar tarafından yönetilen sunucu-
temelli network’ler genellikle kurumsal amaçlıdır.

Network tipinin belirlenmesi şu kriterlere bağlıdır:

• Fimanın (organizasyonun) büyüklüğü

• Güvenlik gereksinimi
• İşletmenin tipi
• Sistem yönetimi ve desteğinin durumu
• Network trafiğinin miktarı
• Network kullanıcılarının gereksinimleri
 • Sistem görünümünün geleceği
• Yeni teknolojiler
• Network için ayrılan bütçe

Network tiplerinin belirlenmesinde bir diğer faktör ise maliyettir. Eşler arası network’leri
kurmak daha az maliyetlidir. Çünkü özel bir sunucu bilgisayarına gereksinim olmaz. Sunucu
bilgisayarı genellikle daha güçlü ve maliyetli bir bilgisayardır.

B. Peer-to-Peer Network

Peer-to-Peer (eşler arası) network, işletim sistemleri tarafından daha kolay biçimde başarılır.
Eşler arası network’leri olanaklı kılan işletim sistemleri şunlardır:

• Microsoft Windows NT Workstation

• Microsoft Windows 95
• Microsoft Windows for Workgroup
• Netware Lite

Not: Bu işletim sistemleri herhangi bir ek yazılıma gereksinim duymadan bir diğer uygun
işletim sistemi ile eşler arası network kurabilirler. Örneğin Windows 95 yüklü iki bilgisayar
arasında kolayca eşler arası iletişim kurmak mümkündür.

Eşler-arası network kurmak için genellikle aşağıdaki koşullar yeterlidir:

• 10 ya da daha az kullanıcı
• Kullanıcılar birbirine yakın (aynı alan içinde)
• Güvenlik gereksinimi çok fazla yok
• Network gelecekte çok fazla büyümeyecek

C. Server-Based Networkler

On kullanıcıdan daha çok kullanıcı olduğunda, güvenliğin ve işlem yoğunluğunun belli bir
kapasiteyi aştığında ortamda sunucu-temelli (server-based) network’e gereksinim duyulur.
Sunucu-temelli network’lerde bir bilgisayar daha güçlü ve özel bir bilgisayardır. Buna sunucu
(server) denir. Sunucu bilgisayar genellikle network işlemlerine atanır (dedicated) ve network
yöneticisi tarafından network yönetimi işleleri için kullanılır. Genellikle diğer rutin işlemler
için kullanılmaz.

Server-based network, merkezi bir yönetimin olduğu bir sistemdir. Sunucu işlemlerin çoğunu
üstelenerek hızı, sistem veritabanı yaratarak da sisteme giren kullanıcıların yönetimini sağlar.

Farklı sunucu çeşitleri şunlardır:

• Dosyalama ve yazdırma sunucuları

• Uygulama sunucuları
• Posta sunucuları
• Fax sunucuları
• İletişim sunucuları

Dosyalama ve yazdırma sunucuları

Dosyalama ve yazdırma sunucuları, kullanıcıların dosya ve yazıcı kaynaklarına erişimini
düzenlerler.

Uygulama sunucuları

Uygulama sunucuları, uygulamaların istemci/sunucu çalıştırılmalarını sağlarlar.

Posta sunucuları

Posta (Mail) sunucuları kullanıcılar arasında posta alışverişini sağlarlar.

Fax sunucuları

Fax sunucuları kullanıcılar arasında fax alışverişini sağlarlar.

Sunucu-temelli network işletim sistemlerinin başında Microsoft Windows NT-Server ve

Novel Netware gelir. Bunun dışında UNIX ve VINES gibi diğer işletim sistemleri de sunucu-
temellidir.

D. Client/Server Network

Network tipleri, uygulamalar ve özellikle veritabanı işlemleri için geliştirilen etkin bir
mimariyi destekler. Bu mimari “client/server” dır. İstemci/Sunucu olarak da adlandırılan bu
network biçimi yapısal olarak sunucu-temelli network’e benzer. İstemci/sunucu network, daha
çok bir işletim (çalışma) biçimidir. Bu tür işletimde sunucu ve istemcinin görevi birbirinden
ayrılır. Sunucu daha gelişmiş donanım ve yazılımıyla istemcilerin işlem ve servis
gereksinimlerini karşılar. Merkezi bir işlem mantığının olduğu istemci/sunucu network
biçiminde yazıcılar, büyük kapasiteli diskler sunucuya bağlı olarak bir sistem yöneticisi
tarafından yönetilir.

İstemci/sunucu mantığı yeni bir şey değlidir. Eskinden beri olan ana bilgisayar (mainframe)
mantığı da bütün işlemlerin ana bilgisayarda yapılıyordu

İstemci/sunucu mantığı destekleyen işletim sistemleri ve veritabanı sistemleri vardır. Örneğin

Microsoft Windows NT ve Novell Netware gibi. Veritabanı sistemi olarak da Microsoft SQL
Server istemci sunucu mantığında çalışan bir veritabanı sistemdir.

İstemci/sunucu işletim biçiminin üstünlükleri:

Merkezi yönetim: Bütün istemcilerin işlemleri tek bir sunucu bilgisayar ve sistem yöneticisi
tarafından yönetilir.

Üstün performans: Sunucu bilgisayarlar ve işletim sistemleri çok görevli ve iş parçacıklı

(multi-threaded) bir yazılımdır. Diğer bir deyişle birden çok işlemciye sahip bilgisayarlarda
verilerin işlenmesi daha hızlı olur.

Ölçeklenebilirlik: Sunucu bilgisayarlar, Intel ve RISC işlemcilerde çalışabilen ve değişik

donanım platformlarında kullanabilen bir yazılımdır. Değişik işletim sistemlerine sahip
istemci bilgisayarlar bağlanılabilir.
Maliyet: Gelişmiş özelliklere sahip bir server bilgisayar birçok işlemleri üzerinde yapacağı
için istemcilerde (masaüstü) daha ucuz bilgisayarlar kullanılabilir.

Bu arada diğer önemli bir özellikte network trafiğidir. İstemci/Sunucu veritabanı modelinde
veriler üzerindeki arama, sıralama, aritmetik vb temel işlemler server üzerinde yapılırlar.
Bunun yanısıra diğer veritabanı uygulamalarında ise verilerin tamamı herhangi bir işlem için
istemci bilgisayara taşınacağı için istemci bilgisayar ile sunucu bilgisayar arasında network
trafiği daha fazla olur. Böylece performans düşer.

İstemci/Sunucu (client/server) modelinde iki birim vardır. Server ve istemci (client) birim.
Server birimi genellikle bir server işletim sistem yazılımı üzerinde çalışır. Örneğin Microsoft
NT Server. Server birimi veriler üzerindeki işlemleri daha hızlı yerine getirir. Veriler üzerinde
güvenlik ve paylaşım sağlar. İstemci birim ise verilerin girildiği, raporların alındığı uç
birimlerdir. Kullanıcı arabirimi olarak da adlandırılan istemci birimler Microsoft NT
Workstation, Microsoft Windows 95 ya da Windows 3.1 işletim sistemine sahip olabilirler.

Şekil : İstemci/Sunucu Veritabanı Modeli

II. Network Servisleri

Network servisleri “file and print services” olarak anılan işlemleri tanımlar. OSI modelinin en
üst katmanında çalışan bu servisler donanım bağımsız kendi görevlerini yerine getirirler.

A. Sharing (Paylaştırma)
Sharing (paylaştırma) işlemi dosya ve klasörlerin paylaştırılmasını ve diğer kullanıcıların bu
kaynaklara erişmesini sağlar. İşletim sistemleri farklı özelliklerde paylaşımlar yaratmamamızı
sağlar.

Örneğin Windows 2000 ortamında bir dosyayı ya da klasörü paylaştırmak için en kolay yol
Windows Explorer kullanmaktır. Windows Explorer aracılığıyla seçilen bir dosya ya da klasör
üzerinde sağ tıklanarak Sharing seçilir. Ardından Share This Folder seçeneği seçilerek dosya
ya da dizinin paylaşımı sağlanır.

Paylaştırma işlemi diğer kullanıcıların bu dosya ya da dizine erişebilecekleri anlamına gelir.

Bu nedenle belli bir izin (permission) sistemi vardır. Bu durumda paylaştırılan dosya ya da
dizin üzerinde izin olarak Full, Change ve Read izinlerinden birisi verilir.

Sistem araçları içinde bir diğer bölüm ise Shared Folder’dır. Bu bölümde bilgisayar üzerinde
yapılan paylaşımlar yönetilir. Örneğin mevcut paylaşımlar izlenir ya da yeni bir

B. Yazıcı Paylaşımı

Dosya ve klasör paylaştırmanın yanı sıra network işletim sistemlerinin önemli bir görevi de
yazıcıları paylaştırmaktır. İstemci bilgisayarlar yazıcıya doğrudan bağlanmazlar. Bunun yerine
çıktılarını bir kuyruk dosyasına gönderirler. Bu işleme “print spooling” denir.

Yazıcı kuyruğu sistemi farklı işletim sistemlerinde farklı şekilde adlandırılabilir. Örneğin
Netware’de “print queue”, NT’de “printer” gibi.

III. Sorular

1. On a Windows 95 computer, which protocols and services are required to connect to a

Netware 4.x Server?
Yanıt: Microsoft Client for Netware Networks and IPX/SPX, Netware Client 32 and
IPX/SPX, Netware Client 32 and TCP/IP.
2. What is the name of the database, where Netware 3.x store the user account?
Yanıt: Bindery
Hafta 7: Uzak Bağlantılar

Amaçlar:

• RAS bağlantılarını açıklamak.

• RAS protokollerini açıklamak.

I. RAS (Uzaktan Erişim)

Remote access (uzaktan erişim), kullanıcıların networke uzak yerlerden bağlanmasını sağlar.
Örneğin Windows 2000'in bu alandaki düzenlemeleri Routing and Remote Access (RRAS)
programı, kullanıcıların uzak yerlerden dial-up bağlantılarla bağlanması, güvenliğin
sağlanması ve bağlanan istemci bilgisayarlara DHCP ile IP adresi atanması gibi işlemleri
içerir.

A. Uzaktan Erişim

Uzaktan erişim, kullanıcıların uzak yerleşimlerden dial-up bağlantılar kullanarak Windows

2000 RRAS servisi yüklü olan servera erişmeleridir. RRAS sayesinde uzak kullanıcı şirket
networküne bağlanarak verilere erişir. Bu anlamda RRAS serverı kullanıcıyı şirket
networküne bağlayan bir gateway'dir.

B. Uzaktan Erişim Türleri

Örneğin Windows 2000, uzaktan erişim için iki tür bağlantıyı destekler:

• Dial-up bağlantı.
• VPN bağlantı.

Dial-up bağlantılar, kendi modemleri ve telefon bağlantıları aracılığıyla RRAS server'a

bağlanırlar. Bu bağlantının olabilmesi için, şüphesiz RRAS server üzerinde gerekli
düzenlemelerin yapılması gereklidir.

VPN ise bir dial-up bağlantı ile yapılan doğrundan bağlantı yerine, bir ISP üzerindeki VNP
bağlantısına bağlanılır. Bu VPN gateway'i aracılığıyla şirketteki RRAS server'a bağlanılır. Bu
anlamda güvenlik daha önemlidir.

C. Uzaktan Erişim Protokolleri

Uzaktan erişim (remote access), LAN networklerine göre değişik protokoller tarafından
desteklenir.

PPP (Point-to-Point Protocol): TCP/IP, IPX, NetBEUI, AppleTalk gibi çok sayıda protokolü
destekleyen bir protokoldür. Windows NT PPP sadece TCP/IP, IPX ve NetBEUI
protokollerini destekler.

PPTP (Point-to-Point Tuneling Protocol): Internet üzerinden erişimi sağlayan protokoldür.

PPTP teknolojisi çok prokollü sanal bir network’ü yaratır. RAS Server’larına modem’ler
aracılığıyla ulaşılır. PPTP ise RAS server’lara Internet üzerinden erişimi sağlar.
PPTP protokolü PPP paketlerinin TCP/IP networkleri üzerinden yönlendirilmesini sağlar.
PPTP, TCP/IP, IPX ve NetBUEI protokollerini destekler. Ancak uzak (erişilecek) network bir
TCP/IP network’ü olmalıdır.

PPTP iletişiminde önce istemcisi Dial-Up Network ile Internet birimini arar. Doğrulama
işleminin ardından istemcinin RAS server’a erişimine izin verilir.

L2TP (Layer Two Tunneling Protocol): L2TP protokolü PPTP (Point-to-Point Tunneling
Protocol) protokolüne benzer. Bu protokollerin amacı genel bir network üzerinde şifrelenmiş
(encrypted) bir tünel yaratmakdır. L2TP de bir tünel yaratır ancak kendisi şifreleme yapmaz.
L2TP bu şifreleme işlemini IPSec gibi şifreleme teknolojileri aracılığıyla yapar.

NOT: Bu dokümanlar Faruk Çubukçu tarafından hazırlanmıştır. Ticari amaçlı olarak

kullanılmaz. Daha fazla bilgi içinwww.farukcubukcu.com adresine bakınız.

II. WAN Kavramları

WAN kavramları, WAN network’lerini LAN’lardan ayıran ve özellikle uzun mesafelere veri
iletiminde kullanılan teknolojileri içerir.

A. WAN Teknolojileri

Wide Area Networks genellikle ayrı coğrafik alanlarda yer alan network’ler arasında kurulan
network’lerdir. WAN’larda genellikle çok sunuculu ve çok sitelidir. Örneğin şehirler arası
kurulan network’ler birer WAN’dır.

Şekil: WAN

B. WAN’larda Kullanılan Yüksek Hızlı İletim Teknolojileri

WAN alanında kullanılan yüksek hızlı network teknolojileri şunlardır:

• 100Base-T
 • 100VG-AnyLAN
• FDDI (Fiber Distributed Data Interface)
• X.25
• Frame Relay
• ATM (Asynchronous Transfer Mode)
• ISDN (Integrated Services Digital Network)
• SONET (Synchronous Optical Network)

100Base-T

100Base-T, yüksek hızlı bir LAN teknolojisidir. 100 Mbps hızındadır. IEEE 802.3 standardı
olarak geliştirilmiştir ve OSI Data Link katmanında çalışır, Ethernet mimarisini destekler.

100Base-T network’ler diğer ethernet networkleri gibi erişim yöntemi olarak CSMA/CD
tekniğini kullanırlar. Kablolama olarak UTP 3 ve 5 katagorileri kullanılır.

Hız açısından bakıldığında hızlı bir network yapmak için 100Base-T teknolojisi en
uygunudur. Çünkü network adaptörü (10/100 Mbps) ve kablolama olarak 10Base-T
network’lerinin donanımı kullanabilir.

100Base-T network’lerinin sakıncalarından birisi hızı nedeniyle mesafenin azalmasıdır.

100VG-AnyLAN

100VG-AnyLAN de yüksek hızlı bir LAN teknolojisidir. IEEE 802.12 standardı olarak
geliştirilmiştir. 100VG-AnyLAN teknoloojisi belli yönlerden 100Base-T network’lerinden
ayrılırlar:

100VG-AnyLAN teknolojisinde CSMA/CD yerine media access control (MAC) erişim

yöntemi kullanılır. Bu yönteme “demand priority” denir. Bu yöntem çatışma üzerine değilde
“token” kontrollü bir yöntemdir. Yüksek öncelikli olan istasyon veriyi ilk olarak yollama
hakkına sahiptir.

100VG-AnyLAN Ethernet ve Token-Ring mimarisini destekler. Kablo olarak Katagori 3 ve

UTP’yi, Type 1 olarak STP’yi ve fiber-optik kabloları destekler.

Üstün özelliklerine karşın yeni bir erişim yöntemine sahip olan 100VG-AnyLAN teknolojisi
100Base-T network teknolojisine göre daha az kullanılmaktadır. FDDI (Fiber Distributed
Data Interface)

FDDI (Fiber Distributed Data Interface) de yüksek hızlı bir network teknolojisidir.
Bilgisayarlar arası bir bağlantıdan çok backbone olarak kullanılır. Bir backbone iki ya da daha
çok LAN segmentini birbirine bağlayan kablodur.

NOT: Bu dokümanlar Faruk Çubukçu tarafından hazırlanmıştır. Ticari amaçlı olarak

kullanılmaz. Daha fazla bilgi için www.farukcubukcu.com adresine bakınız.

X.25
X.25 bir WAN standardı olarak üçüncü katmanda çalışan bir network teknolojisidir. X.25 ile
saniyede 9.6 kilobit veri iletimi sağlanır. X.25 network’lerin mevcut telefon hatları, ISDN ya
da kiralık hatlar üzerinden düzenlenir. Özellikle iletişim alt yapısı tam sağlananamış ülkelerde
ve ortamlarda X.25 ideal bir ortamdır.

Bunun yanısıra X.25 daha yeni teknolojilere göre daha yavaştır. Herbir paketin herbir düğüm
noktasında kontrol edilmesi hızı yavaşlatır. X.25’de telefon hatları üzerinden veri iletişimi
sağlayan bir teknolojidir.

Frame Relay verinin iletimi için mükemmel bir yoldur. Ancak verinin denetimi yapılmaz.
X.25 ise bakır kablolar üzerinden daha güvenli veri iletim yoludur.

Frame Relay

Frame Relay de bir WAN teknolojisidir. Frame Relay’da OSI data-link katmanında çalışır. 56
kbps ila 1.522 Mbps aradında bir hızla veri iletim yapar. Frame Relay teknolojisi de standart
telefon hatları üzerinden veri iletimi sağlar.

Frame Relay kullanımında modem yerine PVC (Permanent Virtual Circuits) kullanırlar.
Frame Relay, X.25’e göre daha hızlı bir iletim tekniğidir. Ancak kurulması X.25’e göre daha
karmaşık bir işlemdir.

ISDN, LAN’ları genişletmek için kullanılabilecek kolay ve ucuz bir yoldur. Frame Relay ise
bir WAN protokolüdür. Frame olarak adlandırılan değişik büyüklüklerdeki paketlerin
iletiminde kullanılır. Frame Relay bağlantının özünde bant genişliğinde daha fazla veri
yollayabilmektir.

Frame Relay teknolojisinde her iletimi için bir bant genişliği atanmaz. Bunun aksine bant
genişlikleri birçok iletim için paylaştırılır.

Frame Relay, ISDN üzerinde kullanılmak için geliştirilmiş bir protokoldür. Packet-switching
teknolojine dayanır.

ATM

ATM (Asynchronous Transfer Mode) hem LAN hem de WAN teknolojisidir. Aslında bir
backbone teknolojisi olarak geliştirilmiştir. OSI modeline tam uyumlu değildir ancak LAN
üzerindeki çalışması data-link katmanı üzerindedir.

ATM’Nin hızı 25 Mbps ila 2.4 Gbps arasında değişir. LAN backbonu olarak kullanıldığında
veri iletim hızı 100 Mbps ila 155 Mbps arasında olur.

ATM bir hücre iletim teknolojisidir. Standart boyutlu paketlerde kullanılırlar. Bir ATM
hücresinin boyutu 53 bayttır. LAN ortamında kullanımı üç aşamada gerçekleşir.

Hızı nedeniyle ATM gerçek zamanlı ses, video ve veri gönderiminde kullanılabilir. Bununla
birlikte iletim ortamı olarak UTP, STP ya da fiber-optik kablo kullanılabilir.

ISDN
ISDN (Integrated Services Digital Network) ise veri, ses ve video sinyallerinin telefon
hatlarıyla iletimini sağlar. ISDN, OSI modeli ilk dört katmanında çalışır. ISDN’in hızı 128
Kbps ile 1.544 Mbps arasında değişir.

ISDN telefon hatları üzerinden gerçekleştirilen bir iletim teknolojisidir. Ancak network ile
telefon hatları arasında dönüşümü yapan bir dönüştürücüye gereksinim duyulur.

Yaygın olarak kullanılan ISDN, çoğunlukla Internet’e bağlanmak için ya da LAN’lar arası
iletişim için kullanılır. ISDN ses ve veriyi aynı anda iletebilir. Sayısal telefon networkleri
üzerinde ses, veri ve video transferi için kullanılan bir teknolojidir. ISDN’ler bir ISDN
terminali aracılığıyla kullanılırlar.

ISDN (Integrated Services Digital Network) ulusal telefon sistemi tarafından iki site arasında
çevirmeli olarak sağlanan bir iletişim türüdür. Her sitenin bir telefon numarası vardır. İki site
arasındaki bağlantı üç kanala ayrılır.

Şekil: Kanallar

B kanalı 16 Kbps, D kanalı da 64 Kbps hızındadır.

ISDN servisi telefon sistemi tarafından karşılanır. Bu nedenle ISDN bağlantısı için yerel
telefon idaresine başvurulmalıdır. Bu başvuruda; kuruluş masrafı, gerekli olan donanım
birimleri ve ücretleme konusunda bilgi alınmalıdır.

ISDN’in hızı 64 Kbps – 512 Kbps arasında değişir.

ISDN’in kullanımı kolaydır. Bir ISDN numarası IMAC aygıtına programlanır. Bu aygıt bir
kart olarak server işletim sisteminde de olabilir. Novel Netware ve Microsoft NT işletim
sistemleri ISDN kartlarını desteklerler.

III. Sorular

1. Which is the one provides fastest communication?

Yanıt: ISDN
2. How do you call a Microsoft remote access client?
Yanıt: Dial-up Networking
3. What is the V.90 modem speed?
Yanıt: 56 K bps.
4. What is the name of a ISDN equivalent modem?
Yanıt: Terminal adapter.